Mudgala Purana Sanskrit

2/11<411120/221108@24111211.011

< # "पकी ("कि

क 4 4 44444444;

= नक

८ $ ९१, ~क

क~ ८3/28:
5 94304

>

2।<८720021108@2411811. 011

2111<01120/021108@011181.00171
~ प्रकाशकम्‌ -
पद्ल्यणाप्र्य्नमण्ड सन
सा. राजाध्यक्ष
१५४, ठन निति. ४ क

दादा ~ गद ८०२०१६४

31,

कः धे
+

अकिटिवर १९

मतम ङष्यक्ाणि ११०

2।<८1120021108@2411811. 011

प्रोतं मृब्थ्यां
स यनागाण्य्य यूदरण

र्मा साराय चौधत इन्य्नाभिृद्रित

दिवः - मुके ४५: ८/4

2/1|<411120/221108@24111211.6011

1
1
#

कन 1
1

<: १ ट 1

भारतसषकारस्य रिक्षण - षमाजकल्याणमन्त्राख्यस्य आर्थिकेन
साहाय्येनेदं श्रीमन्युद्रखपुराणं प्रकाशतां नीतम्‌ ।
इति श्रीमन्मुद्ररप्रकारानमण्डटं तस्मे
रातरो धन्यवादान्‌ वितरति ।

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

॥ श्रीः ॥
॥ निवेदनम्‌ ॥

| ॐ नमः भ्रीगजाननाय ॥

न महर्पिणा सुद्रलेन प्रणतस्य सुद्रलपुराणस्य श्रीगणेशस्तुतिपरि्ुतस्य कियन्महत्त्वमिति नाविदितं सर्वेषां 7
विङञेषतश्च श्रीगणेशभक्तानाम्‌ ! महर्षिभिमैद्रखचा्यैरस्मिन्‌ पुराणे दक्षाय प्रजापतये श्रीगजाननस्य बिविधा-

ऽवतारकथा निवेदिताः } विहाय श्रीगणेश्पुराणमेताद्दौ पुराणं नैव रम्यते । परं चेदं पुराणमिदानीं

दुरम संजातम्‌ । पचसप्ततिसंबत्सरेभ्यः प्रा छुरदवाडाधिपतिना केबलं कतिपयानि युस्तकानि युद्विता-

न्यासन्‌ । तानि पुस्तकानि तेनाधिपतिना खन्ञातिगृेषु सुटद्पु च वितीणौनि । तदपि न खभ्यतेऽधुना ।

एव॑च॒खिते सुविख्यातमिदं पुराणे स्वे श्रीगजाननचरणकमख्वन्दनाथं रभन्तामिति मनीषया
तस्य प्ुद्रणाश स्वात्मना बद्भपरिकराणां विदुषां मण्डलमेकं श्रीमताम्‌ अप्पादालिजोरी महोदया-

ध नामध्यक्षते विधिज्ञानां श्री० मा. वि. पुरदरे महोदयानां सहाय्येन संस्थापितम्‌ । अप्पाशाल्िणामरोषमायुः त
केवलं श्रीगजाननस्य पादबन्दने व्यतीतम्‌ । तैर्महता प्रयलेनैकं हदस्तरिखितं मुद्रख्पुराणस्य समासादितम्‌ ।
तदनतर तैः ज्ञातिजनानामन्येषा्र बहूनां साहाय्येन पुराणस्यैतस्य हस्तछिखितें सुद्रणाथेसुपकस्पितम्‌ ।
एवं ते खलु प्रथमे प्रेरका अस्मिन्‌ विषये । पर॑ चास्य पुराणस्य प्रसिद्धेः म्रागेब दुर्दैववशञात्ते
स्वानेदवासिमो वभ्वुरिति महता दुःखेन निवेद्यते । इदं पुराणे प्रसिद्धि नेतुं येषां महत्याकांक्षाऽऽसीत्‌
तेऽद्य प्रकारनमहोत्सवस्यास्यानन्दभाजो न बभ्रवुरियहो करार्ता कारस्य । ततः पवात्‌ श्रीमद्धिः
अ. सा. राज्ाध्यक्नमहोदथैरस्य मण्डरुष्याध्यक्षघुर॒स्वस्कंघयोर्विधृता । सत्यामपि हद्रोगपीडायां
तैरनस्येनोतसाहिन कायैमिदं पुरः भ्रचाछितम्‌ 1 तेषां तेषां दाघ्रणां गृहाणि गत्वा द्रन्यसंचयः कृतः । तेषां

न सर्व गृहमेव श्रीगणेशमयं वर्तते ! श्रीगजाननादते अन्यः कश्चन विचारोऽपि तेषां मनसि नागच्छति । त
धिहाय श्री. राजाभ्बक्षप्रयत्नान्‌ काथमिदे न सफर स्यात्‌ ! मयूर्ामे ( मोरगांव) 4 £
स्थापिताः । तत्न च पानार्थं जमानत महान्‌ प्रयत्नः कृतः ! तदपीदानीमविरादेव सफल ।

2।<८1720021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.6011

अ
५५ £, ०८. 5.८.

! ङी क्टर › इति पदवीधारिणः मीटीबाई महाषिद्याख्ये संस्कृतस्य प्राध्यापकाः श्रीमन्तः
की. ग. देसाई महोदया अस्मिम्‌ कर्मणि प्रायतत ) प्रारंभादेषास्म कर्मणस्तेऽस्मिन्‌ प्रकावानमेडले
सनावेशिता आसन्‌ । संरृतमाषायां लिखितमिदं पुराणमिति सस्कततनैर्विना न ज्ञातु शक्यमिति
याध्यापकानां श्री. सी, ग. देखा महोदयानां महत्साहूय्यदुपलन्धम्‌. । प्राध्यापक्राः देसाईैमहोद्या
अस्य पुखणस्य महाराष्टभाबायाम्‌ अवीबद्धमनुवादं कवु वद्धपरिकराः । चतुर्विशतिसहखपरिमि तानां
७ अोकाना तादसषे महाराष्ट भाषायामनुवादः छतो मुद्रितश्च यदा स्यात्‌ तदा विच्छान्त्वरितमिरै स्यादिति त
न सदेहल्वयोऽपि 1 तदनैतरं प्राध्यापकाः व्याकरणाचायौः श्रीमन्तः भो, विं. महाङब्देमहोदयाः
रुहया महाविद्यालये संस्कृतं पाठयन्तः मडकेऽम्मिन्‌ समागन्तु॑विल्लमाः । प्राध्यापकरैर्मदारब्दे महोदये-
रस्य पुराणस्य संशोधनकायैम्य भारः सीदतः 1 केन्द्रस्वकारस्यानुदानमस्मिन्‌ काय ब्धम्‌ । तत्रैकः समय
आसीन्‌ संद्ोधनमम्ब युराणस्य म्यादिति । प्रा. महा शब्दैमहोदयैः विविधानि दस्तछिखितानि
पुरतो निधाय महता परिश्रमेण भन्धम्यास्य संगोधनं कृतम ! पुण्यपत्तनस्य श्री. ओंकारमहोदयेस्तेषां
सविध विद्मानमेकमस्य पुराणस्य हम्तङिस्विनं सभाष्यं संगोधनार्थै म॑डलाय प्रदत्तमिति महान्‌
तेषामलमरहः । योगीन्द्रमठे सुमित , सपृशनिन॑यद्ध्नन्दन्वितं विद्यते तदपि श्रीमद्भिः ग. स. दराफ
भ महोदयैः कमपि कार्ल महाशब्देमदोदयमभ्योऽवत्मेकना्थं प्रदम 1 श्री. रामभाऊ डेरे महोदयैः
्रोगणपतेः पूजकरैरपि हस्नलिम्वितमेकं स्वायनीङनं केचिन्‌ कारन प्राध्यापकमहोदयानाम्‌ ।

सुमददिदं पुराणं महा द्रध्यमंचयेन विना मुद्रिनुमराक्यग्रायमिति मेनेन केन्द्रमर्वकारस्य
लिश्षण-ममानकल्याणमे तरानयः दरव्यसाहाय्यायेसस्य्थिनः! नना-पि उग्रयम्य प्रतिकाने पष्िपरिमिनः भागः
दाम्यन इनि प्रतिश्चेनमिति महान म॑डनम्य सनोयः ।
अग्मिन भिषये उपकरने च्वनदु मदन्यः रुबापुरीत्रियापीटन्य संस्कलविभागप्रमुनैः ईहा. श्ये. ग.
माईणकरमदरादयः, देदुन्यीनगस्न्यैः प्रा्यापकैः जं. की. पम्‌. चनुकेदामहोदयैश्च 1 सर्वकारम्याने-
व, नानुदाननेदं कायै मफटे संपनम । भ्रामद्धिस्पन्मोकायुकैः =. मा. नाडकर्णीमिहोदयैरम्मिन _करायव्रिषय

१.०९
।-- 2, ॐ #

धिमेषां स्यच प्दङ्यं भूयो भूयः सम्यक्तया मानद्‌जन

३।

१३५
द

न कलभिनि -उपङ्नाः स्मः 1 द्रज्यसाहास्याथ तैकविधानि
श्रागणपतिमम्धानान्यभ्यर्धिनानि । नयां मध्ये कवर विचव्रदग्रामन्यसम्धानेन सूग्यक््महस््रजय-
अकण्प्यकाधिकक , क. ३०११ . प्रदनमिनि नन धन्यवादा ! अन्यथा सवाजीरउानयणपनि मंम्धाने
दादग्शरासम्य, ्विदविनायक्मन्धान प्रनदेकोप्रामनम्य, श्र्मिद्धिदिनायक्मदिरि टिटवानत्यभ्रामम्व, फरक

मदिरं गिखावध्ामम्य, अग जाननमंम्धाने मागन्दरामम्यति सैक्विधानि मंम्धानानि भूयो भुयः समविन

य = र +++ वक 49

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

याचितानि । पर॑ नैकेनापि तेषामदयापि किमपि प्रेषितमिति चेखिद्यते चेतः ! वस्तुत एतादृशानां
संस्थानानमेवेदं सुद्रणकाय गणपतिभक्तिविधेकम्‌ ।, महाराष्ट भाषायां सुद्रणस्यास्य पुराणस्य यन्‌ महत्‌
कार्यमुर्वरितं तस्मिन्‌ द्रव्यसहाय्याथ श्रीगजाननस्तेषां सुबुद्धे ददासिति प्राथेयामहे

रष्टिभिः श्री. बावुरावपार्खेमहोदयेमुद्रणार्थभस्य सहखरूप्यकपरिमितः 'कागजः' (कागद) दत्त
इति तेषां ऋणं न बिस्मरिष्यामः । आगामिनि महाराष्ट्र भाषायां सुद्रणेऽनस्पं साहाय्यं तैः प्रतिश्ुतमिति
धन्यवादाहौस्ते । श्री, गो. भा. मोक इट्येतेरस्मिन्कर्मणि महत्‌ साद्यं कृतम्‌ ।

अनेकैग्रीहकैः पूर्वमेव मूल्यं प्रेषितमिति तेभ्योऽपि वितीर्यते धन्यवादाः । तथैव यैः कि
अ्पाशाखिणां गृहमागय सुद्रणार्थमस्य पुराणस्य केखनं छृतं, श्री. स. कृ. काटे महोदयैः शरी. मोहनराव
कामत महोदयेश्च चित्राणि चित्रितानि श्री. दि. अ. देसाहईमहोदयेः सर्बोदयञुद्रणाख्ये तानि मुद्रितानि,
मयूरक्षेत्रदेशारेख्यस्यास्मिन्पुराणे समाविष्टाः प्रतिरेखाः श्री. दिवेकरभित्रः श्री, वि. वि. फेतवडेकर महोदयः
विनामूल्य प्रदत्ता इति ते स्थं धन्यवादाः ¦ श्रीमताम्‌ अप्पाशाश्जिणां सुपुत्राः श्री. गणेश विनायक तथा
बापू जोशी महोदयाः स्वपितुः श्रीगणेशविषयकं कायं प्रचार्येति । तथैव श्री. ज. शां. देश्शपांडेमदोदभैः
श्री. न. भा. देडवते . महाभागैश्च प्रय साहाय्यं छृतं मुद्रणकार्यऽस्मिन्‌ । अततेरऽपि धम्यवादाहौः ।
निर्णयसागराख्यमुद्रणाल्येऽखिरस्यास्य पुराणस्य १०४१ प्ृष्ठात्मकस्य सुद्रण संपन्नम्‌ ।

प्रथमं तु ताबदासीत्‌ काचन समस्याऽस्य सुद्रणकार्ये । निर्वित्रतया पारं गमिष्यति वान वा
इत्यासीत्‌ चिताङुरं चेतः ! परं चान्ततः महतोत्साहेनेदं ` काय॑ समयमयौदायाः प्रागे समाधिं नीत-
मिति मुद्रणाख्यस्य व्यषस्थापकाः कर्मचारिणश्च धन्यवादमर्हति । तत्रापि श्री. बि. अ. सायनेकर-
शाखिणः षिरोषतो धन्यवादाः । तैः किर सावधानेन मुद्वितानि संशोध्य यावच्छक्यं विदध
म॒द्रणं स्यादिति प्रयत्नः कृतः 1

अन्ततो मयूरम्रामस्य योगींद्रमठे निवसद्धिः इदानीं स्वानंदबासिभिः, बाढ्ठद्यास्नी केसकर महोदयः,
श्री. हेरंबराज इत्याख्यः, तथेव तत्रैव निवसद्धिः ग॒ सा, दुरे महोदयैः समये समये अमूल्याः
सूचनाः कृता इति तैरगरहीताः स्मः ।

~~~ ~~~ ~~~ -- ~ ~ --- ~ --- ˆ ------- ~>

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

अभवस्तनैदीनश्चरः रूप्यकशतद्रयानूरध्व द्रव्यखाहाय्यं कृत्वा प्रत्ठाहिता वयमस्मिन्‌ काये ।

रुप्यकाणि
डा. व्यै. द्‌. ताम्हुनकर्‌ २१००
श्री. जी बी. डुरकर आभि कंपनी १११९१
धत नी. सौ. आनन्द्‌ तथा दाद्‌सादेव पुराणिक १००२
सु. ई. भन्साखीं १००१ (ति
सौ. कुशरदिनी पभरकुद रुपे ५.५१
नरी. क. सी स्डा । इ.
सो. म॑जिरी नारक (अमेरिका) २५१
श्री. वा. वि [49] [१ ष्मः २१
श्री. भर्‌. ८ स्यौ सावदृकर २५१
> मगन्दतर्नी आडी पदोदये ~ सनी # स्पकाष्यानीनानि
शत श्री. साल्व मन्नं जोशीमहोदय 1 भन्न्नादृध्व स्थक्‌ । चिमणत्याल पेपर कथनी इयस्वा
शी. अगविन्द्‌ शहा महःदयेगपि सनादूष्व पुन्ना कररन्यम इति प्रतिरन्त दावपि धन्यवादा । श्री, ग. का गायक र
महोदयैः स्वकीये भरीदीपलस्मामासिक. मयर नतेदक्नि- महागषर राडम्म- नवाकाद्र, मकाद केम इन्यादिदनिकानां
संपादकः आत्मनो प्र पतर.न्थेव शी. वसन्त अ. गाडर्गट मरय: इवरदायां दगगम्याम्य प्रादनवानीः प्रमिद्धि कना
इति ने सर्वेऽपि धन्यकः | '
-- विदुषां व्ररकवा :--
प्रकारानोपसमितिशद्स्यः
भत (१) अ. सा. सङगाप्यश्च
१ (२) मी. ग. दे छ) ग. चि. जोषी क
२०-१९५३६ | (3) मो. बि. महाराम्दे ,५) न. भा. दते
१८०८ इ्क्दः ४ ` त
तिजा दद्मः |
^ वमप्य न्यनि न इनि महारा भष्नयः डस्दः प्रद. ।
9

2।.८1720021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.011

न
॥ श्री; ॥
॥ प्रस्ताबना ॥

अगजाननपद्मार्कं गजाननमहनिंलम्‌ ।
अनेकदं तं भक्तानामेकर्दतखुपासदहे \ १ ॥

धी

ध मौद्धं पुराणम्‌--श्रीगणेदस्य बिविधावतारकथाः कथयदिदं श्रीमनमुदररपुराणं श्रसुद्रम- एतं
संहधिभिः कदा, कस्मिन्‌ शतके लि खितभिति न ज्ञायते । अंतरा कतिपयेषु संबत्सरेषु विठ्पममिदं
नबखंडास्मकं पुराणं श्रीगणपतिना ब्राह्मणरूपेण मयूरमरामे ( मोरगांव ) निवसतां श्रीगणेशयोगींद्राणां हस्ते
प्रदत्तमिति विद्यते सुविख्याताऽऽल्यायिका । श्रीमद्रणेशयोगींद्रगोखनाम्न्यां श्रीमद्रणेशाख्यानमालायां
श्रीमन्मोदरलम्साद्माधरिनामकमाख्यानं वतते । तस्मिननेतादृशी आख्यायिका सर्वत्र प्रता आसीत्‌ ।
तथाहि--“ गणेशयोगी › नामकः कश्चन महान्‌ सत्युरुषोऽस्मिन्‌ मोरेश्वरक्षेत्रे किटामूत्‌ । श्रीमयूरेशप्रमुणा
धत ब्राह्मणरूपेण तत्रागत्य तस्मै ददं श्रीसुदरल्युराणंः तदानीं यावत्‌ सर्वथा प्ट प्रदत्त, ततश्च
श्रीगणेशयोगीन्द्राचायैः स्वयमिदं . लिखितम्‌ ! अद्य याबत्‌ तदेव रोकेषु प्रसिद्धम्‌ । इति विद्यते <
आख्यानम्‌ 1 ( अंकुराङ्कः शके--१८५४ श्रावणमासे )

शरीमन्मोद्रकं महापुराणे, अथ च श्रीमन्मौद्ररदेशदाखम्‌ , इति प्रथद्रयं चियते परं
ता ॥ रचनं कुत्रापि
ङभ्यत इत्यासीन्‌ महती चिता श्रीराणेयोगीं द्राणां मनसि । तदानीं तैः भारते िद्यमानानि पुरातनानि
द विदयापीठानि, .आचायैख्थानानि, काशीसदृरोषु नगरेषु पंडितानां निबासखानान्यवलोकरितानि ।
त स स र मुः
व द॑ चिताङकलं चेत्तोऽवलोक्य श्रीगजाननेन ब्राह्मणरूपेण तत्रागत्य चतुथ्यी
चतुर््या तिथौ पुराणमिदं तेभ्यः समर्पितम्‌ । र

ययपि पुराणमिदं न प्रुखेष्वटादशुराणष्वतशूत, न वा उपपुराणेष्वपि समाविष्टं सथापीदमान्त्य
पुराणमि्युेखो दर्यतेऽस्य पुराणस्याध्यायानां समाप्रौ ।

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

पुखणरस्य विनिमोतरे ध्रीगणेश्लावतारिणि ।
ब्रह्यस्वरूपिणे तुभ्य मुद्धराय नमो नमः ॥

महविसुद्रल 4- सद्भलाचायौणामवतारकथा पुराणान्तरेषु विशेषतो मारीचे महापुराणे वणिता
विद्यते ! महामुनिस्यं॒मुद्ररकृतितेजोगोल्करूपेणाङ्गिरसो सुने: पुरस्तात्यतितः । वाङकोऽयं तेन स्वपल्नये
एतु ्रतिदेव्यै समपितस्तया च स्तन्यपानेन पुत्रीकृतः। तदनतर “भो महामुने मम्‌ शरेष्ठो भक्तोऽये, ममांशरूपो त
गृहे तेऽवतीर्णसस्य सुद्र इयभिधाने करु इनि श्रीगजाननेनाकाग॒वाण्याऽऽदिषनाङ्गिरला तम्य संगोपने
छतम्‌ । यथाविधि च ब्रतवैधाद्यः स्वँ संस्कारा विषिताः । अच्यनमूय्ययोः घुनया दन्तत्रियस्य भगिन्याऽतरय्या
सह्‌ सुद्रखस्य विवाहोऽपि संपन्नः ¦ गच्छना कानेन सद्रलेन परमात्मतच््रमालससरान्‌ कटु दराञ्छा-
जीवमाभितेन तीरं तपश्चरणमारन्धम्‌ । सुद्रटपुराणस्य प्रथम स्ण्डऽष्टाद दाऽध्याय मुद्ररेन खवयमवास्या
दृ्तर्वर्णनमेवं कृतम्‌ --
अहं तपसि संविष्टः शित्दाज्छाजीवमाभितः \
दहा पञ्च दिनेष्ैव दारह्यां पारणं पम ॥
भ द्रोणमाक्रं चिनोम्यक्नमुपोपणसमन्वितः ! =
ननान्नन षथान्यायं पञ्चे यागान्‌ करोम्यष्म्‌ ॥

तपसो -स्माद्‌ भीनेन देवेन्द्रेण मुनिदर्बासाः परपिनोऽन्नरायं नपसि निमौनुपम्‌ । पर मामत्रय-
मुपोपिनोऽपि भद्रन त्रनान्न विचचाल । नन प्रने दुर्वामाम्नम्मै वरं दत्वा निर्जगाम । निर्गमन दुत्रामसि
चिमानमक् युद स्वम नेनुमारनम्‌ । सुरस्य नदार्नीं दवदनेन मह संवादः संजानः । म्क्गमुम्े
न तरश्लमं । नत्र देनमः स्वाग्ध्यं नासि । भदोऽपि वनन इति विवाय म्क्मगमने स मन्दरादगटमून्‌ 1
विमानं च नैन चिव प्रनिर्त्रनप्‌ 1 ननन मूदररन स्वपिनाऽङ्कि विष्घप उपदृगायम्‌ । तदा-ङ्गिण
सद्रनाय गाणदरमद्रनं सिद्धान्नं परमे ब्रापन्यनज्नानरुपदिदेड 1 प्काक्षगमन्त्र च म रक्षिनः }

॥ बे
१५]

अत्रान्तरे रद्ररम्य पर्वन आगत्य सुनमसत । नम्याभिधानं ` नाक" इति निश्चितम 1 ननः पतर
तन्नं काश्चन निधाच मद्रः पनन्नपच्रर्नि निदगम 1 दन्य नुःल्् नपमा प्रानः शरःयतठ उक

्न्तदम्नि ने सद्र । भक््पियि ठिकानधिये यृन्स््ये पिग्वय श्ानुद्धटे पणम्‌ । मौर स्मरति चादर
क स ५ [र € £ म्व्वरिनिं क [1
गरे कभन्सनिनि । कद्नन्नरे दितदापदृन्याय दक्षाय मुतः स्व मम्पूग च दुगं कयवामास ।

ल=

ओ 2 >+ + क

2।<८120021108@24111811. 011

1

21|<411120/221108@24111211.011

न ््खङख्डलल्छद् व 3

स----न
~~न ------ ~

विमिषेष्वेष्नवतारेषु श्रीगजाननेन हतानां राक्षसानां नामानि किमपि विषं सूचयन्ति खलु ।
मत्सराघुरः, दम्भापुरः, मवासुरः, मोदासुरः, पमेभासुरः इत्येतान्‌ राक्षसान्‌ हत्वा नाम षड्पून्‌
नारायित्वा नःसंयमेन चित्तदृत्तिनिरोधेन योगमारमेणान्तेन योगानन्दः ग्राप्यत इति किट रहस्यमस्य
मुद्रर्पुसणस्य 1

, पुरेऽस्मिन्‌ श्रीगज्ञाननस्य विविधाबताराणां कथाः कथिताः । श्रीरामायणमहाभारतयोः
भ्रम्‌ दरागनतस्यान्येपां च पुराणानां कथाभागोऽत्र वर्णितो दृर्यते । अत एवेदं पुराणमान्यमि्य॒च्यते 1
एतेनेदं ५ पुराणानां. पञ्चाह्टिखितमिति ज्ञायते । रचयिताऽस्य पुराणस्य सर्वविद्‌ सर्वज्ञश्च
विद्यते 1 नैकविधानां विषयाणां ,समूं विचारः, सर्वासु कथासु गणेकं तत्त्व कीदृशे प्रधानम्‌, सवषु
मासेषु याः + वतन्ते तासां महत्वं किम्‌, तासु वरताचरणेन का सिद्धिः प्राप्यत इति
स्वं विभरस्यते 1 रि च यानि बिविधान्युदाहरणानि उद्धिखितानि, यानि नेकविधानि तत्त्लानि
प्रसारितानि यज्ज्ञानं प्रकृदीकरतं तेन रचयितुः सरव॑जञत्रं ज्ञातं भवति । व्यासोच््ष्ं जगत्‌ सर्वमिति
यन्महाभारतविषय उच्यते तदेव समुद्रसेच्चषटं जगत्सर्वमित्यपि पुराणस्यास्य विपये वक्तं राक्यम्‌ ।
मरारम्भे लिचिताऽबुक्रमणिका द्टम्या । तेन स्यात्काचित्करपना । नवमे खण्डे तु सम्पू्णी योगगीचा
विरचिता बर्तते । तत्र योरास्य साकल्येन विचारः कृतः । योगस्ितिवर्णनम्‌, योगभष्टचरितम्‌,
विभूतियोगः, शृकृष्णगतियोगः, कषत्क्े्रञज्ञानयोगः, गणेक्रहस्ययोगः, इति ठत 'धेबिध्यं दस्यते ।
मम॒ तु मतिः योगविषये यज्ज्ञानं तत्सर्वमत्र संगृहीतमिति } इदमस्य पुराणस्य वैरिष्टथसुच्यते ।
ुद्रलाचाया योगविषये मथमे विद्वांस इति कथयितुं योग्यम्‌ । अत एव मयू्ामे विद्यमानो मठो
न पीठाचा्यख ५ इति । यत्‌ षष्ठे खण्डेऽस्य पुराणस्य मयूरयामस्यारोषतो
च तस्य प्रामस्य परिसरोऽपिं र॑ पुराणमस्मिन्नेव र्य
1 सरोऽपि यथाबद्वर्णितस्तेनेदं पुराणमस्मिन्ेव ग्रामे मुद्रखचर्विण

श्रीसुद्धलांशसंभूतं गणेश्परेसरं परम्‌ ।
भ्रीमद्भणेशयोगीन्द्धाचार्यवर्य नमाम्यहम्‌ ॥
श्रीगणेदायोगीन्द्रा :~ श्रीगणेकषयोगीनद्राणां मयूप्मामेऽनन्यसाधारणं स्थानं विदयते! पितरौ
योगीन्द्राणां गुजस्न्त आम्बीपरामे निवसतः स्म॒ । प्रायः रतकचतुष्टयात्‌ प्रार्‌ सोरटी सोमनाथ इति
ख्यातस्य कषत्रस्य नातिदूरे वर्तमने आम्बीभ्रामे मोरे्वर इति विद्ठान्‌ विपर्ेष्ठो प्रतिवसति स्म ! भार्याया

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/0221108@24111211.011

सस्याभिधाने सु्ीकेति 1 अनपलतया खिद्यमानैौ तौ दम्पती मयूरामस्य माहात्म्य शुतवा तप आचरितुं
गर्जरदेशणन्‌ मयूरेशक्षेत्रमागतौ । तयोस्तपसा रीतो मयूरेशो भवतोर्मनीषा सफलम भवत्विति बरं
दत्तवान्‌ 1 वरेण तेन स्वस्थानमागतायाः सुहीसयाः पुत्रखाभः सञ्जातः सख श्रीमन्मुद्रखचायौणामयमवतार
इति कथ्यते ¦ दविवसोऽयं १४९९ शकाब्दे ई्रनाभ्नि संवत्सरे श्रावणमासस्य _छ्कपश्वस्य त पच्चमी -
सोमवासरः 1 वालकस्यास्य ' गणे › उति निश्चिते नाम ¦ विद्यार्जनानन्तरं श्खरीपीटस्थेराचा्यमणशोऽ्य
= सन्यासाश्रम दीक्षितः । ततश्च योगीन्द्रा इमे मयूरेशक्षे्मागताः । चरितमिदृ तेषां श्रीअद्कूधारिभििखिते
श्रीयोगीन्द्रविजयनामके ग्रन्थे लिखितं वर्तते ¦ श्रीगणेदायोगीन्दरस्मिन्‌ क्षत्रे तीत्र तपश्चरण इतम्‌ ।
मुद्रर्षुरणं दुखेभमिति चिन्ताङ्टेभ्यस्तेभ्यः कदाचिदेकेन ६ दुदिरजाख्येन त्राह्मणेनेदं पुराणमानीय
प्रदत्तमिति विद्यते किंबद्न्ती । चतुर्य चतुर्ध्यामादाय प्रदायेति कृत्वाऽस्य पुराणस्य नव॒ खण्डास्तभ्यः
समर्पिताः । ब्राह्मणोऽये साक्षाद्रजानन आसीदिनि कथ्यते 1 अस्मिन्‌ पुराण तैः स्वयं विस्तरत भाष्यं
लिखितम्‌ । तेरैतेां विद्त्ं॑सर्वज्ञत्ं च प्रतीयते । योगविषये तेषां कोऽपि विशेयोऽभ्यास आसीत्‌ ।
मुद्रल्पुराणे विद्यमानाया योगगीताया उपरि तै्द्धाप्यं लिखिते तेनेदं ज्ञायते ! स्वयमपि ते योगीश्वरा
आसन्‌ 1 अत प्व सपर्विरत्यधिकडतकदर्य संवत्सराणां तेषामायुरासीन्‌ १७२७ शकान्दस्य माघमासस्य
कृष्णपक्षे ददाम्य तिथौ ते म्बानन्दवासिनो वध्ववुः 1 श्रीगणशतविषय-खिटं सुस्पष्टं ज्ञानं सर्वेषां भवत्वित्यस्ति
विदषोऽबतारकार्यस्याचार्याणाम्‌ ।
निजै भृस्वानन्डैः जडभरनभभ्यां परतर
तुरीयाबास्तीरे परमसुस्छद त्वं निवसति ।
मयुरायानाथस्त्वमसि च मयुरेरा भगवन्‌
अनस्त्वां सन्ध्याय डिवहरिरविव्रह्मजनकम्‌ ॥
श्रीमयुरेशश्षेन्नम्‌ --( मोरा अष्टम विनायक्रडचत्रषु विन्व्यानमि्द "मोरा, इनि स्थान महाराष्ट
ध सथ्य पुष्यपननान्‌ दृशनु योजनेषु ने दृरीङ्ेतरलन्र द्रयोरवो िनवोवनन । अत तर्य वरिष्ु्महंडाः अक्किः मयन्चति
५ पद्वभितश्रनयदाभनत्या नपमा च मृष्रिन्थिन्यथ् सामभ्य समासादिनमिति शयन ! सान्नान्‌ न्वयं ज्यानिनुनमिदं
चत्र मवश्चत्र-वाजशरिव-क्लत्रमतेन्यदिनिकि द्र्य यनििं दुतम । जत्र च मुद्रः" जड़भरतः. रुकः, दुनप्रियन्चति
चराति मनयो दिव्यस्येण विचरन य कथयन्ति । इदं त्र मर्ष गागफ़य्नतरप्वा्. शरोम्वानन्देग-
च्छया प्रक्टीननमिनि भुम्बानन्दित्युलयने । यन्या: कंदास्याचाः मण्निम्नार त्थानिदं विदित ना नदी
"कद्ागङ्भा' इलि नत्रत्यं कथ च वद्क्यमण्डःटुवीर्यमिति प्रसिद्धम्‌ 1 जङ्म्य गम्बम्यात्रानन्यमाभरास्य

१

(4

उ 9 44. +र 9 च स्र 4-4-44

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

महत्त्वमसि । अत्रया या गणशमूर्तिस्तम्या हस्तेऽ्धको नास्ति परं श्रीगणङयोगिनद्राणां सविषे या मूर्तिः
रासीत्‌ तस्या हस्तऽङ्को वियते । ध्यं मूर्तिः ओकार इत्येतेषां गृहे पुण्यपत्तन दश्यते । मदरूपिणो
गजस्य दमनार्थम ङ्कुशोऽयं गजाननेन धायैत इति कथ्यनऽस्मिन्‌ विषये ! श्रीगणशयोगीन्दराणां पश्चये
श्री रिकेकरमदोदया आचायौः पीठेऽस्मिन्नागतासऽङ्कगधारिण इत्यात्मानं कथयन्ति स्य तैः प्रचारितमकं
नियतकाकिकम्‌पि अङ्काः इति नाभ्नाङ्ितम्‌. । आचार्य अप्यत्रत्याः सततमङ्कशं धारयन्ति स्म 1 श्रीराणङ-
मन्द्र तरात्यु्ैस्तटेन परिवेष्टितम्‌ । पुरस्ताददमनो महान्‌ मूषिकस्ततश्च विकयाो नन्दी 1 मन्दिरस्य
परितोऽष्टानां निनायकानामितरासां च देवतानां द्वाचत्वारिन्ूर्तयः सम्ति ! नातिदूरे च नम्रभैरस्य
प्रमुखं खानं विद्यते 1

अत्रत्यो योगीन्द्रमदः--अस्य परसुखं शैशिष्टयम्‌ । योगीन्द्राणां परम्परायां श्रीगणेशयोसीन्दरेणात्र

मठे बसतिः छता । तेभ्यो गणपतिना ब्राहमणरूपेणेदं सुद्वलपुराण समर्पितम्‌ 1 तैश्च तन्‌ स्वहतेन लिखितम्‌ ।
तस्मिन्‌ भाष्यमपि हिखितम्‌ 1 सुद्रलपुराणेऽसिन्‌ खानस्यास्य माहारम्यं वर्णितं विदयते । श्रीरणेकयोगी-
द्राणां सपर्विदत्यधिकरतकद्वयमायुरासीत्‌ । तेषां पञ्चात्‌ श्रीजङ्कशधारिणः, ततय्ध श्रीदेरम्बराज वान्-
शाख्िण इत्यासीत्परम्परा । एतेषां त्रयाणां समाधयोऽस्मिन्‌ स्धानेऽघुना बिद्यन्ते 1 श्रीरणिश्योगीन्द्राणां
जन्मनः प्रभृति चोगीन्द्रशकः परार्धो भवति सोऽस्मिन्‌ १९७६ संवत्सरे योगीन्द्ररकाब्दः २९९ इति
प्रचरति । अन्यचेकं वेरिष्टयं यत्रत्य गणेशभक्ता गा. व. गा. ( गणेदावरिष्ठगाणपता) इत्युच्यन्ते !
मोदरर्राप्िकथायां किखितम्‌- अयि भो भारतवकरौयाः अदो महद्भाग्यं भवतां यदेताटशमतीव पवित्र कषेत्रं
युष्माकं देशे वतते । भूखवानन्दनाथः साक्षात्‌ मयुरेशोऽत्र निवसति 1 स्वेषां दोषाणामपहारिणी
तुरीयतीर्थमयी श्रीरह्कमण्डलगज्ा, पञ्चमं जहयस्रूपं सनदे शेनाङ्कशभदारेण निर्मितं गणेशतीर्थमङकश-
तीर्थमत्रास्ि । श्रीयोगीन्द्रमलाधिष्ठितारः श्रीगणेकयोगीन्दराशचातर निवसम्ति स्मेति 1 अपरच्च वेचि
यन्मोद्रलसम्दाचनामकोऽपरः सम्प्रदायोऽपि विद्यते । श्रीमन्मदामाणपत्यानां स।म्बदिवशाखिणासेकं

पत्र शरीअङ्कशधारिणां सविधे आगतम्‌ । तत्र ते छिखन्ति- सूर्यसम्प्रदाय एव मुद्रर्सम्प्रदायः । मुद्रल-
साम्पदायिनां रक्तगन्धालुरेपनं कखाटे सन्दर तिरुकधारणश्च । एतेषां प्रस्थान्रयमपि भिन्नम्‌ ।
व्यासाचायाणां यथा उपनिषदः, ब्रह्मसूत्र, मगवद्रीता चेति प्रथानत्रयी तथा मौद्रखदेशः, गणेरपच्चक-
ज्राह्यणसतपच्वकाद्यो दशोपनिषदः योगगीता चेति प्रस्थानत्रयी भद्रलचायीणाम्‌ । अन्तश्च योग
इयस्ति असाधारणो विेषोऽस्य खानस्य 1 सुद्रखचायौदारभ्य हेरम्बराजप्न्तं सवै आचाय योगीन्द्रा
इत्युच्यन्ते । श्रीगणेशयोगीनद्रास्तु योगाभ्यासनिपुणा दश्यन्ते । सुद्रलपुराणेऽस्मिन्वर्तमानःयां योगगीतायां

2।.८1720021108@2411811. 011

९५ ॥;

1;

{१
1

4

क, # 1

+ ~

2।.८720021108@2411811. 011

= += न -+ 1 द-*

तैयद्‌ भाष्यं फिखितं तत एव तेषां योगमिष्णातत्यं॑भतीयते 1 मद्ररपुराणेऽपि श्रीगणपतिविषये
योगदाब्दः कतिवारमागत इ्यस्ति संखोधनविषयः । स्वयं श्रीगणेरयोरन्द्राणां योगाभ्यासेनेव 1
मायुः संबत्सपणां सपादकतकद्रयाूध्वमासीदिति विदितमेव सर्वेषाम । इत्येवादिभिर्विरेषैः सनाथमिदं
स्वानन्दनायस्थानं कस्य भारतीयस्य चतो नाकपयत्‌ ।

श्रीयोमीन्दमठस्य महती खलं परस्परा कथ्यत 1 योगग्राः श्रीमुद्रलचायीः व छ डीमहाराजाः,
¦, मौडपादयोगीनदराः, गिर्निसुतयोरनि्द्राः तरह्मानन्दयोगीन्द्राः इत्या

परम्पराऽन्तरा अन्तर विद्रा सती श्रीरणशयोगीन्द्राणामाचा्येते पोडश छतके क्िस्तावदुस्य पुनः ॥
तदनन्तर संबत्सरशतं भूयोपि विन्या छिस्नाब्दम्य रात एकोनविंशतितम्‌ शनक श्राअङ्कयाध्ा। व
माचायैत्वे पुनः प्रतिष्ठापिता । अङ्कूटाधारिणां श्री. रगग्राचा्यीणां टिक्रक्रमक्षोदयानमवनतारकालः ६८०६

पे

मापर्यन्तमासीनं ‡ श्रीदरम्वराज बाच्य्शान्निण ककर
काकाटद्स्य माघमासस्य युङकपश्चस्य पूणि 1 तदनन्तरं श्रीद

मोद्य आचाय वभ रम्य पटस्य । त ६५७४ चिम्नाव्दम्य ‰ स्स. दिन स्वानन्दवासिनो-यवन
4 पि

सुद्रखपुराणस्य पर्य विवचनम्‌ :- स्ररषुाणस्याम्य युरणं कर्तम्यमिति सुद्रलपुराण-
भ्रकाद्वानमण्डनन यदृ निशि नरैतैनस्य पुराणस्य परीश्चेण-संञोभरन कृन्वा तत्र विविधानि दस्तट्िष्विनानि
सन्निन वा, यदि सन्तिनन्र पाठभेदाः कं निम्बनदोष्यः सन्नि न वेति परीय मुद्रण कर्तव्यमिति मनीयया
हुम्नदिस्वितानि द्रा प्रयत्नः कृन; 1 भाष्यस्य पुगम्यक दुम्नलिजिनं पुण्यपनन श्री, आक्र
मह दयानां सघ -आमीनन्दछपमानीनम 1 तैरपि चिना प्रन्यत्रावनान्सक्ं दस्त पदन । नदत
=३ ५. ति च ५: 9 प्रानो र सभना्यम्य र
+ क्‌' इत्यभिधीयने । मवन्सयमा पशठमप्रनः शा कुुदवा इरमम्भानाप्िपनिना ~य पुराणम्य .म ५
मुद्रणं कनमाम्न्‌ । नद्पि टना शवान दपनन्नयानः । ननं `स" इति कन्न 1 अन्यक र
र: + ५ चता दः = नम्नाम्‌ भ्यानादन्यत्र ~
त्स्वनिमिरं परयो श्योर्यन्दरमटे विद्यत 1 नम्य नत्र प्न्य दना वन | नु नान न 96 ध
इनन नत्र गत्वा शमना ग. वगर महादचानां इर्य सवा नदवन् कन । न्‌ शन्युरयन त्र । =>
चकं हस्सन सम्यक्नया स्थिस्िनं दन्नं ॐ. गममाड टर मदाद्यानां शगजाननन्य पृ नकाना न्द ६
तञ मवुरक्श्ानि \ मार्गाद चरर नदर मना निरीनमं । नटत्र “घ इव्त नङ सिनम्‌ ।
नन्‌ "च" इनि पुन्नकलदन कः, पत दिरकर कारक यन्न सदादमकःमु ए न्ट्वनाकिक
म 4 4.८२. +. २, ९ ॥ ४ व
निदिष्म्‌ । चनस्य भ्वण्डम्य स्यन्दने 144४ $कष्वट्‌ व्यष्टःङ्ददुभ्य भन्द्वासर समातरम्‌ । प्छमन्नु

स्वण्डः २००८ इ काच्द ममि जानः 1 सनतं एुम्तकत पुनान्धानि चन्‌ "स डति पुम्नके तिराति नम्नादत

2।.८1120021108@2411811. 011

\;

{>

॥

+ ~

५ ५
४१)

21|<411120/221108@24111211.011

डखिखितमिति तत्र न कचिद्धेदो दह्यते ग) इति पुस्तकं श्रीमद्धिगणेशयोगीन्दरैः सख्य॑ छिखिते
द्यते । स्वहस्तेन छिखितानि तेषां कानिचित्पत्राणि श्री ओंकारमहोदयानां सविधे घर्वन्ते । तानि
मयाऽवलोकितानि । तत्र वर्वतेऽक्षरसाभ्यम्‌ । अत एव तस्यं ' ग› पुस्तकस्य पूजा विधीयते परम्परयेति
प्रतिभाति ¦ एतस्पुराणं श्रीगणपतिना ब्राह्मणरूपेण स्वये योगीन्द्राणां सविध आनीतमिति छिखितपूर्वम्‌। स
ब्राह्मण एकस्यां चलतुथ्यामानीयेकं खण्डं तं द्धितीयस्यां नीतवानिति श्रूयते । एवे पञ्रदशदिनावसरे स
खण्डो लेखितव्यो भवति । तेन स्वरितं छिखितमिति सन्ति केचन दोषाः । विशेषतो वृत्तभद्कस्य ! गणेरा-
योगीन्द्राणां निवासो गुजरदेशे आसीत्‌। अस्ति च तत्र कश्चनोचारणभेदो विङेषतः सकारषकारयोः । देशात
उच्चारभेदो न दोषाय कल्पते } परं टेखनेऽपि स दश्यते कदाचिद ! प्रथमखण्डस्य दृतीयाध्यायस्य दामे
कोके बहिष्टछरृतः इद्यस्य स्थाने / बहिस्कृतः इति शब्दो क ग पुस्तकयोर्हर्यते । (खः पुस्तके-
ऽस्माभिच् स बहिष्कृतः इति कृतः ) अस्मिन्‌ पुराणे गणेदयोगीन्दरैः स्वयं भाष्यं छिखिर्तम्‌ । तत्‌ क' पुस्तके

तैः स्वहस्तेन छिखितं हर्यतेऽक्षरसास्यात । ख-पुस्तकं सभाष्ये मुद्रितं वियते । अस्य “खः पुस्तकस्य

मुद्रणसमये केनापि व्युलन्नेन पण्डितेनेदं कायै स्वीकृतं दश्यते । तेन यावच्छक्यं विशुद्ध कृत्वेदं पुस्तकं
मुद्रितम्‌ । -इदं क -पुस्तकं तस्य पुरस्तादासीदन्यद्या किंचनेति न जाने । परमिदै “ख'पुरस्तकं विद्ुद्धकर्पं विद्यते ।
कः पुस्तके कचिदजुद्धिः बह्ुज् च दृत्तभङ्गो दश्यते । “ख, पुस्तके एतत्सर्वं यावच्छक्यं दूरीकृ सुद्रणं
निदीषतां नीतम्‌ ! तत्रापि ये केचनोर्वरिता दोषाः प्रायो सुद्रणदोपासतेऽस्माभिर्निराकृताः ! एतेनेदं पुस्तकं
यथा पूणतया विद्युद स्यात्तथाऽस्माभिः प्रयतितम्‌ । कस्मिश्चित्यले “खः पुस्तकापिश्षया “क' पुस्तकस्यैव
पाठः समीचीनो दृष्ट इति परिवत्यै स एव पाटोऽस्माभिः स्दीकरतः । एतस्य सर्वस्य दिग्ददीनभिति दश्यता-
सधस्तनम्‌ । तथाहि--

प्रथम एव ऋोके ध्याये स्थिरेण मनसा) इति "कः पुस्तके वर्तते । वृत्तविचल-
नात्र ‹ स्थिरेण चित्तेन इति “ख पुस्तके कृतमस्माभिरपि स॒ एव पाठः स्वीकृतः । एवं मूल-
पस्तकनिघटनदोषः स्यश्चित्‌ प्रथम स तेषां संश्छिष्यति तदनन्तरमस्माकम । इदं प्राचीनं पुराण-
मिति ये गृह्यादिवद्रा सन्धिविच्छेदनस्य बा आत्मनेपद्परस्मैपदल्यलयासस्य बाऽऽर्षभरयोगास्ते तथेव
निहिताः } " हस्तपादेः › ( २,५०.२७) शतिवत्‌ समासा अपि आषौ दरयन्ते ।

( क ) सुद्रलस्य- ( ख ) दश्षमुद्र- मुद्रख्दक्ष- इत्यनेन बत्तमक्गो मबतीति “ख ›-पुस्तके
“दक्षसुद्रर इति छतम्‌ 1 व्याकरणद्ष्टयापि तदेव निर्धौवे भवति । परं (ददश तन्न सुद्रलः'

2।<८1720021108@24111811. 011

य
८८541 ~ 9,

2/1|<411120/221108@24111211.6011

+ # (०.१.
स
न

दी ४ सदोषं रूपमिदलय-
अवतीति "अदुीत्तत्र मुद्गलः › (ख ) इति कृतम्‌ । परमदरशदिति, सदोषं रूप
ध मुद्रलः › इति खुं ठ } ८ त क इत्यस्य
साने ‹ तदहात्‌› इति सदोषं रूपं (ख ) दस्यते । दे अत , भ | व
† । अन्वये वयसि (२-२-४९ ) (क ) श्यस्य खाने „अत्ति“ |
व ८ अन्त्ये › इति कृतम्‌ । (१-३४-४३) इत्यत्र च ६
ट ¦ अभिन्दन्‌› इति रूपं प्रयुक्तम्‌. 1 ( २-४२-५) क- पुस्तक ।
2, क प्रजेष्यामो त्रिुबनम्‌ › इति सदोषसन्धिसहित; पाठो दत्तः 1 ( अजेष्याम-
श्िभुवनमित्यपेश््यते ) अत एवास्माभिर्यूलः पाठः खकः । ( ९-४९ ९ इ. द्रौ चरू हछभनिङ्कण्डे स › इति
( क-ख ) पुस्तकयोरवर्तते 1 वस्तुतोऽत्र ˆ दि ` इयस्य निवेदोऽनावकयकः । ‹ चरू” इति महम्‌ । तेनहि ध
प्रकृतिभावो भविष्यति । (४-१८५-५२) (क) पुस्तके "अयप्रशृतिर्रस्य (ख ) पुस्तके अयप्रश्ठतिमारभ्य
इति द्वानपि पाबदुदधौ । अस्माभिः † अ्यप्र्ति रागण ' दृति कृतम्‌ } इत्यवाद्यनल्पं संस्करणं कृतम्‌ ।
तसु विवेचकैस्तत्र द्रष्टन्यम्‌ 1

एकस्तु विदापोऽस्माभिरस्मिन्‌ पुराणऽवटोकितिः 1 क महाराष्ट भुक्तान्यनेकानि व
ध्रैकूबप्ुपयोजितानि वर्तन्ते । तथा हि- ° हूएव माघम्रयुन््नि चि प्रजापते" ! ९ ८ {
[ हावभाच कृण }. । पुरस्छृयासिना हन्तुं नच्नं॑ख्नं चकार सः . । ( २-१९-३३ } ॥ न 1 |
नन्व तेसा तै देहभानविवर्जितः ` \ ( २-३०-९२) ॥ दे्मान व । व
दृण्डवन्‌ ` प्रुथिवीनके "1 (२-३१-४६ ) [नया माञ्च दंडनन | तत्र च त धतं 1
समाययुः ' । {ईइ--४०- ६ ^ [ पत्य }. बस्नुनोऽय पराहुः संस्छन न परम व
‹ पपा * ' वेल्टुः * इत्यादिषु स्पेध्वत्रोपयोनिनः । अनन महाराधद्रस्यातात्‌ सा म्य पुराणस्य
इति सुधियो विभावयन्तु । इनि इम्‌ ।

दि० २।६०१०.५६ मो, लि. यदाहम्‌

2।.८1720021108@2411811. 011

त्प ¢ र्य स स +++ [4 >€ स प. + #2 ल 7 {4१
न्न ~ प =^ 2 ॐ ~ 5 मि
2 3 £
2 अ ॥

17
; भर

2/1|<411120/221108@24/11211.011

१३
॥ श्रीमन्मुद्रख्पुराणस्याध्यायक्रमेण विषयानुक्रमः ॥
संडः १ - वक्रतुंडचरितम्‌ | अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः | अध्यायः विषयः पृषठांका,

अध्यायः बिषयः एृष्ठाकाः , २० गणेशसुद्रकुसमागमः ४७-४९ | ४० ब्रह्मणस्तपश्चरणम्‌ | ९०-९रे
१ शौनकसुतसंवादः ! १-३ | २१ गणेशस्तोत्रोत्तमवर्णमम्‌ । ४९--५२ | ४१ दभासुरराज्याभिषेकः । ९२-९४
२ दक्षनदिषिवादः | २-५« । २२ सद्रलवरप्रदानम्‌ | ५२-५४ | ४२ द्मासुरविजयः । ९४--९६
२ पार्वती देहत्यागः | ५-८ | २२ मत्सरासुरतपोवर्णनम्‌ । ५५-५६ | ४३ दंमासुरद्तसंबादः । ९६-९८
४ दक्षष्वरितम्‌ | ८--१२ | २४ मत्सरासुरसमागमः । ५७-५८ | ४४ देमासुरविचारः | ९८-- १००
५ पार्षतीप्रश्चविचारः | १२--१४ | २५ मत्सरासुरसेनावर्णनम्‌ । ५९६० | ४५ द मासुरशंतिकथनम्‌ | १००-१०२
६ प्रकृतिपुरुषवरग्रदानम्‌ । १५--१७ | २६ पातर्विजयः | ६०--६२ । ४६ वामनबरप्रदानम्‌ १०२.-१०५
७ तच्छकरृतस्तुतिवर्णनम्‌ । १७-१९ | २७ इद्रपराजयः; | ६२--६8 | ४७ वामनचरितम्‌ । १०५--१०७.
८ गुणेशवरपरदानम्‌ | २०-२३ | २८ मत्स्रासुरचेितकथनम्‌ ! ६५--६६ | ४८ ऋचीकगृहस्थाश्रमवर्णनम्‌ | १०८--१०९
९ अष्टधा प्रकरुतिवर्णनम्‌ | २२-२५ | २९ दिवमत्सरायुरसमागमः | ६६-६७। ४९ याज्ञवल्क्यवि धामिजरसमागमः। १ १०--११२
१० नानान्रह्मांडव्णनम्‌ | २५-२७ | ३० शिवादिप्राजयः | ६८-७० | ५० दिवोदासमहिमवर्णनम्‌ ११२- ११४
११ पचदेववरमप्रदानम्‌ | २७-३ ० [ ३१ दत्तात्रेयसंगमः । ७०--७२ | ५१ काञ्ची शिववरप्रदानम्‌ । ११५-११७
१२ ब्रह्मविष्णुविवाद्‌ः । २०-३२ | २२ वक्रतु््ादुर्मवः । ७२७४ ( ५२ याज्ञवत्क्यनारायणसंमक्रवणैनम्‌। ११७- ११९.
१२ प॑चदेवतिवादः | ३२३५ | ३३ मत्सरासुरविचारणम्‌ । ७५७६ | ५३ नारायणयाज्ञवल्व्यसंवाद्‌ः । ११९-१२१
४ २५.३६।३४ देवासुरयुदधमसंगः । ७७.७८ | ५४ वक्रतुडचरितसमाषिः । १९६९२१३.
१५ गणेप्रसद्सावः | २७--३७ | ३५ शिव विजयः । ७९- ८० ए

१६ गणेरगीतासरारकथनम्‌ ! ३८--२९ | २६ युदरपिय- विषयप्रियबधः । ८१-८२ खडः; २ ~ एकदन्तचरितम्‌ ।

१७ शिवपार्वतीसंवादसमाि; ! ३९४१ | २७ मत्सरासुरसमागमः । ८२-८५ | १ ब्ह्मखृिपरारंमः | १-्‌
१८ सुद्रकदेबदूतसंबाद; । ४ १--४४ | ३८ वक्रतुडविजयः । ८५-८७। २ नारदरापनिवर्तनम्‌ । २-५
१९ अगिरामुद्रकसंबादः । ४ ४-४७। २३९ वक्रतुडान्तर्धीनम्‌ । ८८-९० [३ नारदभक्तिवर्णनम्‌ | ६-८

2।<८1120021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.6011

अभ्यायः विषयः पुष्ठांकाः ¡ अध्यायः विषयः पृषठांकाः › अध्यायः विषयः पृषठांकाः
9 मधुकेदमवधः । ८- ११ | २६ प्राचीसबर्हिषश्च रितम्‌ ¦ ५४-५६ | ४८ इद्रपराजयः | १०१--१०्‌
५ खा्युववरप्रदानम्‌ { १११३ | २७ प्रचेतसां चरितम्‌! ५६--५७ । ४९ शिवादिदेवपराजयः | १०२३१०५
£ दक्षकन्या्वंशावर्णनम्‌ । १४--१६ | २८ कर्यपसुषटिवर्णनम्‌ । ५८-५९ | ५० मदासुरविजयः । १०५--१०७
७ मोगमोक्षवर्णनम्‌ ¦ १६-१८ | २९ वसिष्ठतपोवर्णनम्‌ । &०-६२ | ५१ सनत्कुमारदेवसमागमः । १०७--१०८
८ दत्तचरितम्‌ । १८-२२ | ३० पराशरवरप्रदानम्‌ । ६२-६३ | ५२ एकदेतप्रसन्नमावः । १०९-११०
९ प्रियत्रतराज्यप्रा्िवर्णनम्‌ । २२-२४। ३१ पराञ्चरसतोतयत्तिकथनम्‌ । ६४--६६ | ५२ मदासुरपराजयः । १११-११३
१० द्वीपवर्णनम्‌ | २४-२६ | ३२ गजासुरसैन्यवधः । ६६-६८ । ५४ मदासुरशांतिप्राधिवर्णनम्‌ | ११२-११४
११ मूगोखवर्णनम्‌ । २६- २८ | २२ गजासुरवघाख्यानम्‌ 1 ६९-७१ | ५५ मदासुरचरितसमािः। ११४-११६
१२ सुर्यमण्डलवभनम्‌ | २८-३० | ३४ व्यासमादात्म्यम्‌ | ७ १--७२ [ ५६ विनायकेकादीप्रवेशः । ११७-११९
१३ नवग्रहुरथादिवर्णमम्‌ | २०--३ १ | ३५ अुकोपाख्यानम्‌ । ७३--७५ | ५७ श्रञडीमक्तिवणनम्‌ । ११९--१२२
१४ ऊरध्वस्थल्नेकव्णनम्‌ | २२-२३३ | २६ गौतमचरितम्‌ । ७५-७९ | ५८ यमलञापव्णीनम्‌ । १२२-१२४
१५ सप्तएाताख्वर्णीनम्‌ ! ३३.३५ | ३७ गरसिंहमाहात्म्यम्‌ । ७९--८० | ५९ कुंडसंभव्चरितम्‌ । १२४--१२६
१६ ऋषमचरितवेर्णनम्‌ | २५२७ | ३८ वाराहमादाव्म्यम्‌ । ८६८१ | ६० भ्षयंडीत्राह्यणत्ववर्णनम्‌ । १२६--१२९
१७ पुरुषोपदेशावर्णनम्‌ । ३८-४० | २९ च्यवनोत्यत्तिकथनम्‌ । ८२-८४ | ६१ श्रद्ंडीचरितम्‌ । १२९-१२९
१८ मरतमृगदेदल्यागः । ४०-४ १ | ४० अश्रिमादास्यम्‌ । ८४-८६ | ६२ विनायकचरितम्‌ । १३०--१३२.
१९ चौरवधः। ४२-४२ | ४१४ च्यवनतपोवर्णनम्‌ । ८६--८८ | ६३ शनिसमारमः । १३२- १३४
२० जंदमरतरहूगणमिलनम्‌ । ४३-४५ | ४२ मगुचरितम्‌ ! ८९--९ १ | ६४ विष्णुदौत्यव्ण नम्‌ । १२४- १२४
२१ रहगणश्नद्धपातिवर्णनम्‌ । ४५४९ | ४२ ज्यवनमाहाः्म्यम्‌ । ९२९२ | ६५ पृितयुधाल्याने
२२ जढभरतचरितम्‌ | ४६--2 9 | ४ मदायुरम्य गल्याभिषकः। ९ ३--० अगम्त्यन्य द्रव्यप्रयन्नः } १३६--१३८
२२ भरुवरचरितिम्‌ । ४८- ४९ ‹ ८५ मदामुरन्वरीिजयः ! ९५--९६ ¦ ६६ कृष्मराधाजापवर्णनम्‌ | १३८-१४१
२४ पशुयगोवर्भनम्‌ । ६९- ५१. ८६ नारकामुरममवणनम्‌ । < 9०८ & ० गधक्रष्णमोरेकप्रामरिवणनम्‌ | १४१--१४२्‌
२५ एभुचरितम्‌ । ५१ -५४. ४७ ईद्तारकसमागमः। ९९--१०१ | ६८ पृष्िपनिचण्नम्‌ । १४२--१४४

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः । अध्यायः विषयः पुष्ठांकाः | अध्यायः विषयः पृष्ठकाः
६९ देवहूतिकदैमशोतिप्राप्तिवर्णनम्‌ | १४४-१४६्‌ | १५ काटगतिवर्णनम्‌ } ३०--३२ | ३७ परछयुरामचरितकथनम्‌ । < १-८४
७० चितामभिहरणम्‌ | १४५७१४८ | १६ युगधर्भवर्णनम्‌ | २२.३३ | ३८ हरिवश्चवर्णनम्‌ । ८४-८&
७१ कपिर्वरभ्रदानम्‌ | १४९-१५१ | १७ कचिटुगवर्णनम्‌ | ३४--३६ | २९ विष्णुदेह घारणवर्णनम्‌ । ८६-८८
७२ गणासुरवघः | ५ १५१- १५३ | १८ वह्मचर्यौश्रमवर्णनम्‌ | ३६२७ | ४० मांडन्यच रितम्‌ । ८८-९ °
७३ गृत्समद्रह्मदसंवादसमापिवर्णनम्‌ १५३- १५५ | १९ आश्रमघर्मवणीनम्‌ | २८-४० | ४१ युधिष्टिरकृष्णसमागमः; | ९ १-९२
७४ चरितमाहात्म्यम्‌ | १५५-१५६ | २० वर्णीधर्मप्रकासः | ४ ०--४२ | ४२ रक्ष्मीनारायणसंवादवर्णनम्‌ | + अ
ह महोदरचरितम्‌ | २१ देवपितृर्मबणनम्‌ । ४२.४३ | ४३ महालक््मीवरप्रदानवर्णनम्‌ | ९४-९&
२२ मांधातुश्वरितम्‌ | ४४-४६ | ४४ क्लानारिवरप्रा्षिवर्णनम्‌ | ९६-९७
१ रविवाकखिलयप्रश्नव्भनम्‌ | १-२ |२३ अंबरीषचरितम्‌ | ४ ६--8७ | ४५ पूर्णानन्दावतारवर्णनम्‌ | ल
२ सूर्यसंजीवनद्‌ानम्‌ । २-५ |२४ सुचुकुन्दचरितम्‌ | ४ ८-४९ | ४६ ब्रह्मयज्ञवर्णनम्‌ । +
३ सूर्यवरम्रदानस्‌ । ५७ |२५ सगरमगीरथचरितम्‌ | ४९--५१ | ४७ ब्रह्मयज्ञे बेदनिर्णयवर्णनम्‌ । 9
४ कामचरितम्‌ | ८--१० | २६ रामचद्रचरितम्‌ | ५२.५६ | ४८ श्ुक्रशिष्यसुबोधसंवादः । १०४--१०६
५ स्कंदमाहास्यम्‌ ! १०-- १२ ।२७ सू्वालसिल्यसंवादसमाशिवर्णनम्‌ ! ५६-५९ | 9९ सुबोधभक्तिवर्णनम्‌ । १०६- १०८
६ मोदासुरराज्यामिषेकवणैनम्‌ | १२१४ | २८ बुधोत्पत्तिवणैनम्‌ | ५९-६१ | ५० युधिष्ठिरचरितम्‌ | १०८- ११०
७ मोहासुरविजयवर्णनम्‌ | १५-१६ | २९ पुरूरवसश्चरितकथनम्‌ | ६१-६२ | ५१ श्रवणफटवर्णनम्‌ 1 १११-११२
८ देवर्षिवरप्रदानम्‌ । १५७-१८ | ३० नहुषचरितम्‌ | ६२- ६६
९ मोहारजानपरदानम्‌ । १९२१ | ३१ ययातिचरितिम्‌ । ६७७० खंड; ४ ~ गजाननचरितम्‌ ।
१० मेोहासुरशातिवर्णनम्‌ | २१-२३ | ३२ धनकस्य त्रतोपदेशः । ७०.७२ । १ चतुर्थीतपोवर्णनम्‌ | १-२
११ म्होदरान्तर्घानम्‌। २२२५ | २३ कृतवीर्थत्रतप्रािवर्णनम्‌ } ७३--७४ | २ इुष्ठकृष्णचतुर्थौवर दानवर्णनम्‌ । २-५
१२ नरनारायणक्रिष्णुसंबादः | २५.२७ | ३४ कृतवीर्यच रितम्‌ । ७४७६ | ३ मतियदादिनतवर्णनम्‌ । ६-७
१३ नरनारायणमार्कडेयसमागमः । २७२९ | ३५ सहसराजुननिमंरणम्‌ । ७७--७९ | ४ द्शरथत्रतोपदेशः ] ८-९
१४ मायाव्णीनम्‌ | २९२० ।३६ रेणुकाजमदभिसंजीवनकरणम्‌ | ७९-८१ | ५ चतुर्थी विवेकवर्णनम्‌ | ९--१०

कुव
~~~ 6 4 39344 2 2 2.2 0 5 46 4 46646496 96

~~~ ~~~ ^ ~ + + 1 9 6,

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

(क
अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः | अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः | अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः
६ चन््दृ्नदोषहरणचरितम्‌ । ११--२०| २८ आश्धिनक्रष्णचतुरथमाहात्म्यवर्णनम्‌।७८-८० । ५० विश्नासुराश्नमगमनम्‌ | १२४- १२५
७ भाद्रषदञ्युक्कचतुर्थत्रितवर्णनस्‌ ] २०--२४ | २९ कार्तिकङृष्णचतुर्थीमाहातम्यवर्णनम्‌ | ८०--८३ | ५१ विघ्नराजाव्रतार वर्णनम्‌ | १२६--१२८
८ अङ्काऽऽधिनीचतु््रतवर्णनम्‌ । २४२७ ३० मागरीषकृष्णचतुर्थीमाहातम्यवर्णनम्‌ ८३.८५ | ५२ गजाननच सितिमाहास्म्यवर्णनम्‌ | १२८.-१२९

९ कर्तिकञ्चुङ्कचतुर्थीत्रतवणीनम्‌ | २७-२० ( ३१ पौषङृष्णचतुर्थीमाहात्म्यवर्णनम्‌ } ८५८७ नि

१० मार्गरीरषञचुहृचतु्ीत्रतवर्णनम्‌ । २१३२ | ३२ मटमासङ्ृष्णपश्षचतुर्थीविर्णनम्‌ | ८८-९० खंडः ५ ~ खवादरचरतम्‌ ।

११ पौषडयचतुर्धीमाहाल्यवर्णनम्‌ । ३२-३६ | २३ दामीमूलचतुर्थीनताचरणवर्णनम्‌ ! ९०--९१ १ असितनेधरुवसंबदि त्ि्िधतपोवर्णनम्‌ । १-३
२.

१२ माघञुङकचतुर्थीमाहातम्यवर्णनम्‌ । ३६-३८ | ३४ वसिष्ठदश्चरथसंवादसमषिवर्णनम्‌ । ९२-९२ भस्मासुरवधः | २--५

१ प्दगुनशुह्ध चटुर्थचिरितिवणनम्‌ । २९ ४१२३५ चतुर्थी -उद्यपिननिरूपणम्‌ | ९३-९9 ३ क्रोधामुरराज्यप्रा्िवर्णनम्‌ | ५--७

१४ चतु चतुरथत्रतवर्णनम्‌, । ४२-४४|३६ टोभासुरवरप्रामिवर्णनम्‌) ९४-९६ | 9 करोधापुरनरह्माण्डविजय; | ७-९

१५ वेशाखछुङ्कचतुरधीमाहात्म्यवर्णनम्‌ | ४४--४७( ३२७ दोमाघुरसयेन््रपदप्रापिवर्णनम्‌ । ९६-९८ | ५ देवर्षिवरप्रदानम्‌ ९-१९१
१६ व्येष्ठञ्यु्ृचतुर्थीमाहात्यवर्णनम्‌ | ४५७-४९€ | ३८ विष्णुपराजय; । ९८- १०० & देवासुरयुद्धवर्णनम्‌ | ११-१३२
१७ अआषादशयहकचतुर्थीचरितवर्णनम्‌ । ५०-५२) ३९ लोमासुरत्रह्माण्डविजयः | ?००--१०२| ७ क्रोधासुरसमागमः | १३-१५
१८ श्रात्रेणद्युङ्कचतुर्थत्रितकथनम्‌ । ५२--५५ ! £ ० गजाननप्रादुभौवः | {०२१०४ ८ क्रोघासुरगातिवर्णनम्‌ १५.-१७
१९ मटमासञ्चह्ृचतुर्धीचरितवर्णनम्‌ । ५५.५७ ; ४१ छक्रोपदेदावर्णनम्‌ । १०४-१०७| ९ टबोदरदवर्षिक्रतस्तुतिवर्णनम्‌ | १७-१९
२० माघकृष्णचनुर्थामाहातम्यवणनम्‌ ! «५ 9--६ ` ४२ लोामाघयुरशञातिवर्णनम्‌ 1 १०७-१०८| १० वबत्सराऽसित्रशांतिवर्णनम्‌ | २०-२१
२१ कफाल्णुनकृष्णचतुरथीव्णेनम्‌ । ६१-९३ , ४३ देवमुनिङ्तन्तुतिवणंनम्‌ । १०९--१११। ११ टैबोदरब्रह्मवर्णनम्‌ | २२-२२
२२ चैजकरष्णचनुर्यीचरितव्णनम्‌ । ६२-६५ ४४ सिदूरगिवसमःरामः | १११. ११३। १२ शक्तिस्वररूयावतारवर्णनम्‌ २२-२५
२३ वेशासकृप्णचनुर्धीचसरितिवर्णनम्‌ ! ६५-६७ ` £ भिवविचाग्वर्णनप्रसंगः | ११९२-१ १५ । १३ शक्तिवरग्रदानम्‌ | २६.२८
२७ व्येष्टकृष्णचनुधीनर्णनम्‌ | ६८- 99 । 25 तरक्तिमनमःदःन््यवर्णनम्‌ ?२५--१ॐ 2४ शिवविष्णुगवहरणम्‌ । २९.२१
२५ आषाट्ङृष्णचनुर्धवि्णनम्‌ | 9०--5> - ४9 गणेाभक्ताधःनन्ववर्णनम्‌ | ?५०--१२१ । ५ शक्तिविनायकरमाहात्म्यम्‌ | २८२३
२६ त्रविगङ्कप्मचनुरीमाहत्म्यवर्णनम्‌ } ॐ -4 ४८ निदुम्कधः| १२०-१२२ ` ६६ अपानिदुःतवर्णनम्‌ | +
० भाद्रपदङृप्यचनुर्थीनाह्यल््यवर्णनम्‌ | ॐ ८ ४९ गणेदानिरमाटयनादात्यवरनन्‌ । १२२-६२३ ` १७ जषयोमेषदे्वणेनम्‌ । २५२9
35233355; 22.

2।.८720021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.011

विषयः

अध्यायः पृष्ठाकाः | अध्यायः विषयः पृष्ठकः | अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः
१८ गेषाख्यानवर्णनम्‌ | ३७.४० | ४० स्वार्मदलोकवर्णनम्‌ | ९६-९८ | १४ द्वारयात्रावर्णनम्‌ | ३ १-२३
१९ मूषकदेवसमागमः ] 9 ०-४२, ४१ स्थानदस्थितिवर्णनम्‌| ९९--१०१| १५ देवामार द्वारयाच्रामाहत्म्यम्‌ | २२-२७
२० मूषकगमायाकरासुरसमागमः | ४२-४४| ४२ रितामण्यत्थीननर्णनम्‌ | १०२-१०३ | १६ गमीगारयात्रामाहात्म्यवर्णनम्‌ | ३८४०
२१ मूषकगावतारचरितम्‌ | ४५-४७ | ४२ सक्तिमागवर्णनम्‌ | १०४- १०५ | १७ मयूरेदक्षेनमरणप्रासिमाहास्यवर्णनम्‌४ १--४३
२२ शक्तिगुत्रचरितम्‌ । . ४७-४८ | ४४ ग्यानदूौदिपूजाविधिवर्णनम्‌ ! ०६१०८ | १८ मभीमारस्य प्रमाणवर्णनम्‌ । ४२-४६
२३. गाणपत्यदीक्षावभनम्‌ । ४८-५० | ४५ खंवोद्रचरितश्चवणमाहारम्यवर्णनम्‌ | १९ क्षेचवासिचरितवर्णनम्‌ | 8 ६-५५
२४ 0 | ५०-५२्‌ १०८-११०| २०५ मठत्यागयातनाकथनम्‌ | ५५-५७
२५ श्मीमदारवरप्रदानम्‌ | ५२- ५६ ५ २१ यात्रार्थध्वेाषलदिवर्णनम्‌ ५८-

२६ शमीमेदारस्पदीमहिमावणनम्‌। ५६.५८ खडः ६ ~ विकटचरितम्‌ । न कषेत्रसंन्यासादिवर्णनम्‌ 1 र ६
२७ दूर्वोत्पत्तिकथनम्‌ ] ५९- ६१ | १ शक्तिध्यानवर्णनम्‌ ] । १३ । २३ गणेशकुंडचरितवर्णनम्‌ । ६&७--६९
२८ दृवौपत्रस्परीसषिमावभनम्‌ | ६२-६२। २ रिबविष्ण्वो्वरप्रदानम्‌ ¦ २-५ | २४ त्रह्मकमेटटप्रादुमीवादिवर्णनम्‌ । ७०-७द्‌ ,
२९ त्रिरिरसश्चरितव्णनम्‌ | ६२-६६ | २ कामासुरराज्यप्ाकषिवर्णनम्‌ । ६-७ | २५ ब्रह्मकमण्डटुतीथचरितम्‌ । ७३ --७८ .
२० दवौ माहारम्यवभनम्‌ । ६६-७४ | ४ कामासुरविजयवर्णनम्‌ | ८-९ | २६ सप्ततीर्थीवर्णनम्‌ । ७८-५७९
३१ ठरसीवर्जनकारणम्‌ | ७५-७७ | ५ सुद्रलदेवसमागमः | १०--११| २७ ब्रह्मकमण्डटुस्थतीथवर्णनम्‌ । ८०-८४
२२ उरसीवरप्रदानम्‌ || ७,७-७८ | ६ भरूञेडीपेचदेवेसमागमः | ` १२-१३। २८ नक्नमैरवप्रर॑सा । ८४-८६
२२ रुसीसमषणवर्जनवणीनम्‌ ७९-८० | ७ स्वानेदक्ेत्ररवरूपवनम्‌ । १४- १६ | २९ भूष्डीदवेदसंवाद्समाप्तिवर्णनम्‌ | ८६-८७
३४ रुकमांगद्‌ चरितम्‌ । .८०-८२ | < नाना्षे्रदेबोतक्तिवर्णनम्‌ | १६-१९ | २० मयुरेश्षेतरमाहात्म्यसमाप्तिवर्णनम्‌ ! ८८--९ ०
३२५ गृत्समदगणेशसमागमः। ८३-८४ | ९ मयूरेशद्वारयात्राविधिवेर्णनम्‌ | १९-२१। २१ विकटप्रादुभीवः। ९१९३
प्र यत््मदवदमदानम्‌ । <५--८६ | १० द्वाररहस्यवर्णनम्‌ | २१-२२। ३२ देवदेत्यसभागमः | ९३--९४
३२७ गृत्समद्‌ नित्यकर्मबभनम्‌ | ८७--८८ | ११ क्षेचप्रमाणवर्णनम्‌ । २३२५ २३ कामासुरपुत्रवधः | ९ 9-९७9
२८ गरत्समदप्रोक्तमानसपूजाकथनम्‌। ८८-९२ | १२ मयूरेशक्षे्वासद्यमाञ्यमवर्णनम्‌ ! २५-२८| २४ कामासुर बिचारवर्णनम्‌ । ९७-९९€
२९ गृत्समदग्रोक्तवाह्यपूजावर्णनम्‌ } ९२=०१५। {३ मयूरेशनामदंडकारण्यवरपदानम्‌ । २८-२०| २५ कामामुरशांतिवर्णनम्‌ । <९- १०१

व लसख्छवल्

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

१८
9 04
भध्यायः विषयः पृष्ठांकाः | अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः | अध्यायः विषयः पृष्ठांकाः
३६ गिकटावतारचरितसमाप्तिवर्णनम्‌ | १०२--१०४। १० विष्ण्ववतारवर्णनम्‌ ! २१-२३ | १४ बाणासुरवर्णसंमवचरितम्‌ २२-२.४
३७ गुणेशावतारवर्णनम्‌ 1 १०५--१०७। ११ ल्षमीविनायकच रितवणनम्‌ । २३.२६ | १५ बुद्धाबतारवर्णनम्‌ । २४-२६
२८ बारखेखावर्णनम्‌ । १०७-११०। १३ श्ूदकर्णीवतारवर्णनम्‌ । २६--२८ | १६ भूम्रवर्णकछिनिजैयवर्णनम्‌ । ३७-३८
३९ कमठासुरवधः | ११०--१ १२ १३ दत्तगीतावर्णनम्‌ | २८-३ १। १७ गुगवरग्रदानस्‌ । २९४१
० विष्ण्वादिपराधीनताद्दनम्‌। ११२-११५। १५ दितिवरम्रदानम्‌ | ३१--३३ | १८ दुगप्रभावकमपिद्धिवर्णनम्‌ | ४१४२
४१ मयूरेशच रितवणैनम्‌ । ११६- ११८ | १५ चतुश्जावतारविक्रमवर्णनम्‌ । ३३--३५ | १९ समासबत्सर चरितम्‌ । ४२--9४
४२ सूर्यावतारचरितम्‌ । ११९--१२० | १६ विप्रराजचरितमादात्मयवर्णनम्‌ । ३६३७ | २० मठमासादिभ्यो वरप्रदानम्‌ | ४ ४-४५
२ भानुविनायकचरितम्‌ | १२०-१२२ ४ ूप्रयर्र्तम्‌ | २१ धू्नमहिमावर्णनम्‌ | ४५--७८
४४ बिकटवरदचरितिम्‌ । १२३२१२५ खंड; < -- धूम्रभणचरितम्‌ । २२ का्तिकेमासमाहास्यम्‌ । ४९-४९
४५ विकटचरितसमापतिः। १२५-१२६|। १ अह सुत्यत्तिवर्णनम्‌ । १-३ । २३ वश्जपंजरकथनम्‌ । ५०-५२
॥ २ अहमुरराज्यप्राप्तिवर्णनम्‌ । २--8 | २४ माशसीपमाहात्म्यसाधुचरितवर्णनम्‌ ! ५२-५४
खंडः ७ ~ बि्तराजचरितेम्‌ । ९ अहमयुरब्रह्मांडविजयः | ५--७ | २५ विरोचनवघः | ५५५७
दितिश्नोकवर्ण॑नम्‌ ! १-२ । ४ देवमुनिवसप्रदानम्‌ । ७-९ | २६ नानाजनोद्धरणम्‌ ! ५७-६०
२ शिवपावेतीसमागमः | ३-५ | ५ अहकारपराजयः | १०-१२। २७ रिवदत्तमोधः । ६०-६२
२ ममासुरवरप्रदानम्‌ | ५-८ | ६ अहंकारघुरज्ञानोपदेगः 1 १२ ५ | २८ शुकगीताकथनम्‌ । ६२-६५
४ भिवममादुरसमागमः। ८-९ ७ अह्ुंकारगतिरूपवर्णनम्‌ । १६--१७ ` २५ जलिवभक्तिप्रदानम्‌ | ६५--६९७
ममासुरराज्यमोगवर्णनम्‌ । १०-२। ८ धूम्रव्णीवनारसमाप्तिः। १८-२०. ३० नानाजनेद्धारवर्णनम्‌ ! ६८-६९
६ विघ्राजप्रादुभीवः | १२- १४); € धुम्रवर्णमहिमाघर्णनम्‌ । २०-२१ ३१ श्रावणमासमाहास्ये जाठधरवधः। ६९-७१
2 ममामुरगत्र्टरणम्‌ । १४१६. ६० सिवान्सकात्रेनारचरितम्‌ । २२२४ ३२ गाटवसंरायनागवर्णनम्‌ ! ७१--७४
८ ममानुरद्रानिदर्णनम्‌ | ?०--१८. ६४ पारवर्तीगणेञ्चरितम्‌ | २४-२६ २३ श्रवणमाममाहा्म्यवर्णनम्‌ । ७-७£
‰ मममुरदःतियुक्तविभनेद्रचरित- ४२ गुणेडाव्रतारवर्णनम्‌ । २०-२८ ३४ दधीचिधोम्यसंवरादः। ७०-9९
षतरवर्णनम्‌ | १८-२) १३ बाणामुरकरग्रदानम्‌ | २९-३ ३५ मरलमाममाहास्म्यम्‌ । ८०-८२
1-1८2-32 1

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

य नुन >> ४ ऋ १ ४
व व ््स््््य
9 54

> >
अभ्यायः विषयः परष्ठाकाः | अभ्यायः विषयः
- - - पष्ठाकाः | अध्यायः \ ॥
न भ पृ ; विषयः पृष्ठांकाः
ह <२-८४ | ५ चित्तभूमिनिरोषेन सार्वभोमयोगः } १११३ | २५ विकेल्यप्रतापखंडनम्‌ । ७ १-७३
1 त्रतोपदेशः। ८४-८९ पथमाऽध्यायः | ( १) १३१८ | २६ माघादिसाधमासे |
त क नम्‌ | ९०-९१ | & योगचित्तानुमवसुखशांति- मौद्ररपुराणश्रवणमाहात्म्यवर्णनम्‌ | ७३--७
५ म्‌ 1 ९२--९४ वर्णनयोगः । (२) १८-२४।२७ माद्रपदादिसर्भैकमास-
1 य त्म्यम्‌ | ९४-९६ | ७ योगस्थितिबर्णनयोगः । ८ ३ ) २४-२९ श्रवणमाहात्म्यवर्णनम्‌ । ७४--७५,
व : | ९७.९८ । ८ न तनिरूपणम्‌ ¡ (४) ३०-३१ |२८ महोद्रचरितमाहात्म्यम्‌ । ७६७७"
४२ ग क | ९९-१०१| ९ अज्ञानिना कमयोगवर्णनम्‌ । ८ ५ ) २२-३६ |२ € वर्षेण मौद्रलश्रवणमाहात्म्यम्‌ । ७७--७८
४२ चतुर्थीरहखवर्णनम्‌ | १०१-१०२| १० विभूतियोगः! ( & ) २६--२८ .
त -३८ । ३० मौद्रटनित्यश्रवणमाहाल्यम्‌ । ७९--८०
य जरत्कारुमबोपदेशवर्णनम्‌ | १०२-१०५ | ११ त्त्वविचारयोगः । ( ७ ) २९--४१|३१ वक्रतुडचरितश्रकणमाहात्म्यवर्णनम्‌ । ८०--८१
४५ जरत्कारुयोगप्राप्तिवर्णनम्‌ । १०५- १०६ | १२ स्ृकृष्णगतियोगः । (८ ) ४२४५ | ३२ एकदं तच रितमाहस्म्यवर्णनम्‌ । ८ १-८२
४६ व । १०७-१०८ | १३ क्षेतरक्षेत्रजञश्ानयोगः । (९ ) ४५--४८ | ३२ महोद्रचरितमाहात्म्यवर्णनम्‌ । ८२--८३
४७ 1 १०९-११० | १४ नानामतेक्ययोगः । ( १० ) ४८-५० । २४ गजाननचरितश्रवणपठनमाहात्म्यम्‌ । ८३-८४
४८ मासानां माहत्मयवर्णनम्‌ ! १११-१११ | १५ गणेशरहखयोगः । ( ११ ) ५०-५३ | ३५ ठेबोद्रचरितवर्णनम्‌ । ८५--८५
४९ गणेह्द्यकथनम्‌ ११२-११५। १६ भक्तेरहस्वर्णनयोगः । ( १२ ध ५२-५५ | २३६ विकटसंडमाहत्म्यवर्णनम्‌ | <५-८६.
५० कफटश्रतिवर्णनम्‌ 1 ११६-११७| १७ दक्षसिद्धिमासिवर्णनम्‌ । ( १३) ५६५८ | २७ विवराजखंडश्रवणयठन्‌-
| क । ५८-६ १ माह्‌ात्म्यवर्णनम्‌ । ८७-८७
संडः ९ - योगचरितम्‌ । क. व श | ६२६२ | ३८ पूतरवर्णचरितमाहात्म्यवर्णनम्‌! ८८८८
क २० पुराणप्रह णनम्‌ | ६२- ६४ | ३९ नवमसखंडमाहात्म्यवर्णनम्‌ } ८€-९ ०
म्‌ । २१ पारायणवर्णनम्‌ | ६५६६ | ४० नवमखण्डमाहाल्मयवर्णनम्‌ । ९०-९०
२ अयोगचरितकथनम्‌ । १- ३२२ माधपारायणचरितवर्णनम्‌ | ६६ -६७ | ४१ पुराणसमाप्तिवर्णनम्‌ |]
२ गणेशस्वरूपवर्णनम्‌ । २- ६|२२ जयष्ठमासपारायणमाहातम्यवर्णनम्‌ । ६८-६९ ॥ इत्यनुक्रमणिका समाप्ता । ४
8 पूर्णयोगचरितिवर्णनम्‌ । ६-११।२४ विकेट्प्रिजयः । &€-७१ ॥ श्रीगजाननापैणमस्तु ॥ |

2।.८720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

॥ ॐ नमः ्रीखानदेशगणेशाय पूर्णयोगात्मने ॥

त ॥_ अय श्रीमन्मे। हखपुराणपारभः। ध्याये स्थिरेण चित्तेन गणेशं सर्वसिद्धिदम्‌ । बुद्धिपकादाकं
धरण यागिना हदि संस्थितम्‌ ॥।१॥ जितं तेनाखिलं नानान्रह्यवर्णन वर्णितम्‌ । नानाजगत्समूरं पै गणेदोनो भयं क्रृतम्‌ ॥२॥
व यः। नानाबतारबान्सोऽपि नानामेदधरो वभो ॥३॥ तस्मै नमो गणेशाय नर्‌कंजररूपिणे।
1 यणो गजवकच्रकः ॥४॥ नमः शिवाय शांनाय विष्णवे प्रभविष्णवे | सूयाय शक्तये चैव चतुधी
क ।५॥ ब्रह्माण राच्नाग च नर नारायण सदा । नमामि भावयुक्तोऽद पुराणपुरुषं परम्‌॥६॥ देवानां योगिनां

१ महाण मदात्मनाम्‌। बजामि ₹इारर्णं नित्यं पुराणक्ञानसिद्धये ॥५॥ पुराकल्पेऽभमवन्विप्राः शौनकाद्या; ससाधना ।
कणिदोषभयात्सर नेमिषारण्यमाभ्रिताः ॥८॥ तस्मिन्कलियुगावासं ज्ञात्वादौ ब्रह्मणो सुखात्‌) सुनिघरमप्रसिद्धय्ं कर्मज्ञान-
ल क सदा । 1 ण्यं तद्भैम भवन्ताः ॥१०॥ करिमंश्चित्समये सूतो
ह वणिोधनिाित दङनाथास पुराणज्ञा विचक्षणः ॥६१॥ नैमिषारण्य मां च पद्य॑स्तच्र सुविस्मितः अहो धन्यं
¶हारण्य काठदपविव।जतम्‌ ॥१२॥ दष्टा वे सुनयस्तेन खपसन्नाननाम्बुजाः। नित्यनेमित्तिककराः स्वधर्माचरणपरियाः ॥१३॥
पच्‌ यज्ञरतास्तत्न वेदाध्ययनकारिणः । ब्रह्मतेजःसमायुक्ता ज्वलन्तः पावका इव ॥१४॥ चिनाऽस्तेन यथा सूर्यो योगिनो
वदबदिनः । तारकाः सचजन्तूनां शौनकाद्या महर्षयः ॥१५॥ तत्रागत्य महाभागः स सूतो रोमहर्षणः । साट प्रणतः
दव परमाह्ादसयुतः ॥१६॥ अभिवाद्य सुनीन्सवौनभक्त्या नब्राह्मकन्धरः । पाञ्जलि; प्रयतो भूत्वा प्रोवाच मधुरं वचः
॥१७॥ सूत उवाच । वंशो धन्यो मदीयोऽद्य पितरौ च कुलं वयः । विद्या बतं तपो ज्ञानं धन्यै सर्वं सुनीग्वराः ॥ १८॥
भवता पादपद्म च सवादयुनावनारानम्‌ । काङ्कितं यत्सदा देवैमेया दृष्टं सुपुण्यतः ॥१९॥ साक्लाद्‌ ब्रह्मस्वरूपा चै
ब्राह्मणा ब्रह्मवित्तना; । चेषा दरनमात्रेण करतक्कूत्याश्च जन्तवः ॥२०॥ कृतार्थोऽहं करतारथोऽहं कृतार्थोऽहं न संदाय; ।

लज

2।.८1120021108@24111811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

` क्श. 11111 नागा १अ. ९ १ "न = ~ =-= ~ --

प्क पान व ~ --- क 3.

नः

मवतां दानेनैव खक्तोऽदं भवसागरात्‌ ॥२१॥ इनि च्रवाणं साधुं लं सूतं वै रोमहर्षणम्‌ । प्यूचुत्रह्मणा; सवे
व । व ¦ ॥९९॥ तरह्णां ञ्चुः । सून सूत मदामाग स्थीयतां पुण्यवर्धन । तव दर्छनमाचेण संतः स्मो
चसूतंनं रा व व सर ५ व = 1 त नान सान
सुखदायक । आराधिनस्त्वया प्राज्ञः कृष्ण ध ॥ अ ॥९५॥ 2।नक उवाच । सत सूत महाभाग सबज्ञ

शयणावतारा यः साक्लाच्चारायणः स्वयम्‌ ! वदस्य
भागक्राना स पुराणानां ।वभागक्रत्‌ ॥२५॥ त्वं वै नस्मात्पुराणानि मनिहासानि न
पुण्यव्रधन ॥२८॥ वर्थ भीताश्च कालन क्ाटक्रल्मपम्पिणा १ 7 जाता नक्य
र चत्वर प्राप्राऽमि महाद्युतिः । पुराणान प्रवक्ता च व 6 व

नि । नस्माफारूण्यमनावन प्रणत्रह्िनः प्रभा | २८॥| नव वव

स्वाश्लान्सरायाछत्स्वयम ॥>२॥ छदन संरायानां वै मनां न्वं | 1 कि 0
उनि पृष्टा मदान्मा स गानक्रन महपिणा | संहृष्टः सत्राच वचनं प्मससकृनम्‌ ॥३४॥ त उवाच 1 जया च ५२ ॥
वै क्रनोऽनु्रहकागिणा । सकल कथयिष्यामि = वासन्‌ करान च यत्‌ ॥३५.॥ उत्युक्न्वा कथयामास पुगणानि ५
नानार्यानाविनक्तान नानाप्रसयरूनानि च ॥३६॥ सवायमाव्रनान्यव दुःखनारकराणि च 1 स क्रुल्स्नराः)
च >|. पुरठपिपृरणानि मनिदासानि नागञः | व्रमधिकाममौन्नाणां दातन्वात्परण्यद 7न च ॥ (र
खनान्द्रसनि दवयुक्ता वथकिर । ननत्यं परभुदिनास्नन प्रीना; संप्र्ण नतन; ॥३०॥ युगरपान्कमणं | ६.९
दन वार्याः ॥४०॥ पृयापु च सवषु सनिटानयु सवनः । नानाजदमनादीनि न्वा भ्रान्ता मनीश्वगा (6 ४ क
नावगच्छन्ति पर ॥कं सवममनम। नदय मनिवयम्तं पयेषूच्छन्स नकः ।४२॥ मानकः उवाच । नो व ॥ ५
म उचनन्दधु । पृगणन चसन्नन्य भ्रान्नाः म्मा ज्रैमदायन | 14 >।| उड़ पगम्दं नान न्वा मवद त [णनम्‌ | ५.
मद्वा तन ना [नन्चियः कयम ॥८६॥ कुत्राऽपि जंकगः सष्ठ: कुत विष्णस्नभरा र बिः। शक्तिद गान ( भन्न
रूपकम्‌ ॥५५॥ कच्च व्रह्म च यागन्च ज्ञान कमच कुच्रत्रे। जन्मा ्रप्ाभन्नामन्युक्त मनाते परनः परम |[४६॥ त

१. न -
+ 4 + + -4 ~ +~ +~ 7 ---5---+ ॥ + + 44 4-----+ र 6 + -6--6- + + -

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

3 - (~ ~~~ --~-~- ~~~ ----- ~--~-- ---------~ -~
ख, १६अ. २ पान

--~------~~---~~-----न-~-~----------

9 स 4 छः

बद्धिमेदाभाग भां ख्यं स्वानेद एव च । इत्यादिमनमेदेन निश्चयो नैव जायते ॥४७॥ अतस्त्वं क्रपया ब्रहि वेदराख्राथै-
समतम्‌ । सवषां मान्यमक्रं च सवभंदाधनाकानम्‌ ॥४८॥ इति प्रो महातेजाः रिष्यो व्यासस्य ` सत्तम; । पव
शतिस्मुनीनां यत्‌ सारं कथितुमार भत्‌ । [४९॥ सूत उवाच । दाणुध्वं सुनयः सर्वै सारं स्गल भाषितम्‌ | सवेशवतिस्छतीनां
च सवेमान्यं विरायनः ॥५०॥ पुरा दक्लाभ्वरे जानं यज्ञविध्वंसनं महत्‌ } रुद्र॑णागत्य सदसा करतो विघ्रो महत्तरः ॥५१॥
देवाः पराजिताः सवे ररः परमदारुणः । दश्वलस्तकसं्रवो वीरभद्रेण चै क्रनः ॥५२॥ ब्रह्मणागत्य तत्रासौ सान्त्वितो
बहुरोक्तिभिः । शंकरो जीवयामास दक्षं योगेन तक््वनः ॥*३॥ यक्ञविध्वंसदोकातो दश्च: शापेन मोहितः । अज्ञाना.
वरणनापि न किश्चिनिश्चयं ययौ ॥५४]| तत्राजगाम भगवान्‌ साक्चात्सूयं इवोदिनः । वेदशाखतच्वन्ञो योगीन्द्रो
सदलो खनिः ॥५८॥ गणेदाभक्तमवरः सर्वव्॑यो मदायदाः । तपसा कर्मण} सान्ताननिधिरेष सनातनः । ।५६॥ तं
दृष्टोत्थाय दक्नोऽसौ प्रणनाम महाषनिम्‌ । आसनाः सुसंपूज्य वक्तुं ससुपचक्रभे ॥.५॥ दष उवाच । भो भो जनीन
वन्दयस्त्वमांगिरस मद्ाद्युने । यन्ञविध्वसरोकार्व मां पालय जडीक्रुलम्‌ ॥५८॥ सुद्रल उवाच । मा चिन्तां कुरु भो दक्ष
पजापालन्द्रसत्तम । विघ्नराज स्मर त्वं वै नन सर्वं न दुक्चमम्‌ ॥५९॥

॥ ओमिति श्रीभदात्ये पुराणोषनिपि श्रीमन्मौदरले महापुराणे प्रथमे खण्डे व्रतुंडचरिते शोनकसूतसंवादो नाम मथमोऽध्यायः ॥

॥ श्रीगणशाय नमः ॥ सूत उवाच । दक्षिण खुनिार्वुलाः शतं खद्रल भाषितम्‌ । प्रणिपदय पुनः सोऽपि पच्छ दितकारकम्‌ ॥१॥
शौनक उवाच । दक्लसुद्धटसचादं श्रोतुभिच्छामहे चयम्‌ | विस्नरेण समाचक्ष्व सूत संतोषक्षारक |¦ ‰९॥। सत्त उवाच | खाणुध्वं मुनयः
सर्वे कथां लोकरैकपावनीम्‌ । यां शरुत्वा पुरुषस्येह नान्यत्करत्य॑परविव्यते ॥ ३॥ दक्षस॒द्रलसंवादं समासेन विवणेये । सारं
सवैच्र संपूरणं भवरोगविमोचनम्‌ ॥०॥ सुदलोक्तं वचः श्रत्वा दक्षः मोवाच धर्मवित्‌ । भ्राज्जछिः भयतो भूत्वा हृष्टरोमा
महावा ॥५॥ द उवाच । पुण्यं महन्भेऽस्ति पुरातनं यत्तेनैव जातं तव ददरीन॑ मोः । मोक्षपदं तत्परलोकदं च भोगपदं

# तित्वं (4 (वे विधि $ $ स
धम्य॑मनंतपुण्यम्‌ ॥६॥ दापेन नष्टो मम सक॑षोघः प्रजापतित्वं परगतं मदीयम्‌ । यज्ञस्य मद्धो विविधं हि कष्ट तत्रैव ते
व अ्क्व्छछछ्त्स्््व्नररर

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

दर्छनमन्र चिच्रम्‌॥9। नव दरछनभात्रेण किंचित्‌ स्ष््िः समागता ! धन्योऽसि योगिनां मध्ये पूतत्वे त्वोदरं त्वयि ॥८॥
कोऽसौ विघ्नपतिः पूणः करीटशः िस्वभ।ववान ! कति तस्यावनाराश्च कस्यांरे वाऽपि किरतवः ।।९॥ परजिन) विधिवत्कैश्च
किं फलं दत्तवान्‌ परम्‌ । किविदारश्च कस्मन्ये लोके वसनि स प्रु: ॥१०॥ एतत्सर्व खुविसलायं पच्छते बरूहि सादरम्‌ ।
ज्ञात्वा न॑देवदेवेां भविष्यामि दिनावदम्‌ ॥११॥ इत्येवं कथयन्तं लं सुनयो विस्मयान्विनाः | पपच्छुः सकलं तदे
दक्षचेशिनमादरात्‌ ॥१२॥ कौनकाथा ञः । दश्च: प्रजापतिः साक्नात्कथं मृढत्वमागतः। प्रजापनित्वं नस्यापि कर्थं नष्ट
महात्मनः ॥१३॥ यज्ञध्वंमः कथं प्राप्तः रंसुः प्रकुपितः कथम्‌ । नत्सर्व सुविस्ताय व्रि सत महामने ॥१४॥ श्रुत्वा
सुनिवचो रम्यं क्रृष्ण््रपायनस्य च। शिष्यः प्रोवाच मधुरं वचनं संप्रहर्षयन्‌ ॥१५॥ सृत उवाच । यणु रौनक यत्नेन कथां
सुवनपावनीम्‌! कययामि यथातथ्यं श्रनां व्यासमुखन याम्‌ ।१६॥ ब्रह्मणो दद्रा पुत्राय नत्र दक्षो मदान्प्रभुः। अनः
प्रजापनिम्त्राना कृनस्नेन म वधमा ॥१७॥ म राज्य प्राप्य मत्ताऽमृद्‌ गर्वेणैव परिष्तट्नः। अदे प्रजापनीनां च भ्रछो राजा न
मत्समः ॥१८॥ एकदा गिग्विये तु कैल्दामे शंकरस्य च। दर्जन गना देवा सुनयः सिद्धकिन्नराः ॥५९॥ गन्धवा
नागस्य वि्ाधर्थप्मगगणाः] व्रह्मा विष्णुमहन्द्र् म्व नन सुसत्क्रनाः ॥२०॥ समामघ्य समासीनाः रांकररेण च
परजिनाः। बामभान मन्थिना विष्णुर्दक्षिमाम पितामहः ॥२१॥ ऋमण सव दवाश्च यथायोग्यं भ्थिना सुन । गणा न दिसुखास्नन्र
ममीप संम्थिना ५६ ; [| >| नच्र न मनया हषा विष्राया ; प्रतुधटुतुः । नारदप्रसुर्ताः सव ग्व 1 जगुः ।९ ॥
छन्यमन्मरमश्चक्रुवं स्वे पुपरजिर। करं पग्विागद्यमानेदन समन्विनम ॥२॥ कथा नानाविधास्तत्र नऽकरुवन,
-मवयपूर्वकम ! नच्राजगाम दक्नःम प्रजापतिपतिः स्वयम ॥*०॥ छ्रिवन मानिनस्नत्र बचा चैव मल्करतः। नमनं न क्रतं
नम्मा इश्व प्रभावनः ॥२३॥ नन संकुपिनाऽन्यन्नमृचिवान गवमाटिनः। दाणुभ्व य समासरष्ठा याधातध्यालव(निनः ॥२५॥
रुद्रस्य श्वदयृगऽ्डं तै पूत्रतुन्या ममाप्ययम । नमनं न करल कम्मान नम्माच्याज्या मदश्वरः ॥२८॥ एश्वयेगवगुक्तोऽं
स्बधर्मन्यृननः गनः। दवप॑त्तौ कथ योर्यः पिकाचानामधील्वरः॥२५९॥ व्र्णाश्रमविद्ीनोाऽ्यं न्ना निक्चारान रनः।
म्सभृषणसक्तश्च चिता मन्माङ्करपनः॥३२॥ व्याध्राजिनपरीनश्च मरण्डमान्दाध्ररः मदा । इन्यादिदोषयुक्तत्वान्न स्पदरयोऽय
महान्मभिः ॥३;॥ अरिवः छिदनामा वरै व्रधरिन्वाभिमानवान.। अना न लापणीयोाऽयं दोपकारी पिराचराट्‌ ।३२॥ इति

स+ + +++ 444 44444444 44

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

त्यन्नं # * + [कत्‌ भ ५ $ # नो क निदायुतं +
बुवन्तम स्वयभृस्त निराकरोत्‌ । न गृहीनं पितुबक्यं क्रोधावेदोन तेन तत्‌ ॥३३॥ नाना वीक्ष्य

क

भगवान्नन्दिकेभ्व रः। उवाच सवसान्निध्ये क्रोधेनारक्तलोचनः ॥३४।॥ नदिके्र उवाच । धिक्त्वां व्यर्थ ` प्रजापाल
पशावानन्दपपरायण । दिवनच्छं न जानासि मदेनासिक्त दुमने ॥३५॥ मायाखेलनवानेष तथा तदोषवरजितः। तेनाय॑ रिवतां
मतिः कथं निन्दां करोषि रे ॥३६॥ शिषनिन्दाकराः शाश्रे नारका ज्ञानवर्जिनाः ! अतस्त्वं ज्ञानहीनस्तु भवितास्य-
पवाकयत्‌ः ॥३५॥ निंदा येनेव वक्त्रेण करना दां भोमंहात्मनः। अजास्यो भवितासि त्वं भ्रष्टराज्यो भविष्यसि ॥३८॥ हति
श्रुत्वा वचः सोऽपि न॑ पुनः परत्युवाच ह । न त्वं जानासि दुवुद्रे रांकरं कदूषितम्‌ ।२९॥ व्णाश्नमविहीनश्च यस्तिटत्युरुषः
कदा । पद पद्‌ महेपिपो नारकी मरणे मवत्‌ ॥४०॥ तस्मादयं महापापः रौवाः स्पृद्या न कुचचित्‌ । सवि ये रांकरा
नित्यं ज्ञानहीना भवन्तु ते ॥४१॥ कलौ प्रति च पाखण्डा भविष्यन्ति जटाधराः । दद्रा नेदं परिष्यन्ति नभ्रा
मस्माइ्लेपनाः ॥४२॥ ख(मांसमदिरासक्ता नानाभोगकरास्तथा } नरके वै पतिष्यन्ति दांखुमार्गपरायणाः ॥४३॥ प्रजापतिं
भः साक्लाद्‌ ब्रह्मा तं निर मत्सयेत्‌। तत्रो जगाम स्वश्हं दक्लः क्रोधपरिष्ठनः ॥४४।॥ सर्व ते स्वस्थलं जग्मुदःखितास्तेन वै
करता; । शि करऽपि दुःखसंयुक्तो म्लानतां परमां गतः ॥४५॥
॥! जमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीन्मोद्ले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्तुंडचसिति दक्षनंदि विवादो नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥

> ><

॥ भ्रीगणेोदाय नमः ॥ सूत उवाच । श्ण खनयः सवे स्थिरीक्रृत्य मनश्चलम्‌ । वित्रे भक्तिहीना ये वि्ताक्रान्ता भवन्ति ते। १॥
त्व , [अ क9 |

दद्लाऽ भूत्‌ स्वं गत्व कधामषसमन्वतः । न्‌ किंचित्‌ सुखवान्‌ विप्राः शूलयुक्तो यथा नरः ॥२॥ शिक्षां दिवस्य कर्तुस

हाद व्यच (सताऽ नवत्‌ । न कचित्प्राप्तवस्तिन्न विचारं शररादुःखितः॥३॥ एतस्मिन्नंतरे तच्र नारदो दिव्यदर्शनः । आजगाम

महागजा दक्षणैव सुसत्कृतः ।।४॥ आसनं पाच्यमर्घ्यं च दत्वा सम्यक्‌ प्रपूजितः । षष्टः स कुराल प्रश्चै; परसन्नो नारदोऽब्रवीत्‌ ।५५॥

नारद उवाच | दश्च एक दुःखितरत्वं त सुखं म्ल(नतया युतम्‌ । कथ तेजाः जापतिपति = र
युतम्‌ । कथयस्व महातेजाः प्रजापतिपति भवान्‌ ॥६॥ दक्ष उवाच । दण

=|

स वव्र दप 4

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

` खं. श्अज.३ पान ६

._-----------~-------------------न--र--न---------- न न्न-न्न न्नर ननन --- "श्नवण्ाद्प्र्ष्र

॥.-. १ ~-."~- ^ -, '--*------ ------- ~~~ ~~~ ` `` ~~~] ब -{--- --- ~ ---- --- ---~ ~~~ ~~~ ~~ ~ ~ {111 न ~ 70-19-11 1 1

नारद येनाहं दुःखिनो म्लानतां गततः । दिचेनासत्करलस्नत्र समायां सर्वसन्निधो ॥५॥ दर्पेणैवाव्रतः रं सुस्तस्य दप्ति
कथम्‌ । तार्दा ब्रहि मे रीघे सवयज्ञ विचक्षण ॥८॥ नाण ध्वाच ] बृहरपतिसवं दक्ष कुसु त्व सचभावनः । यक्ञभागविहीनं
त तच्र सभु कुरुष्व मोः ॥०॥ यज्ञ मागन हीनोऽय देवप॑क्तिवदिष्करृतः । पिदाचेद्रो भवेच्छसुर्देवत्वं तच संहतम्‌ ॥१०॥
प्रजापनिपनिः साक्ाद्धवान्सवेत्र समनः | करिष्यसि यथा पतं पश्च्र ताहदां नवेत्‌ ॥११॥ एवं परम्पराप्राप्ं तस्पन्वयं
प्रकारानम्‌। इति म सनात प्राप्न सेधच्छास नथा कुरु ॥१२। इत्युक्त्वा नारदस्नस्माद्‌ गना ब्रह्माण्डमण्डट । व(णाशश्रनरता
शृत्वा यानी ब्रह्मणि नत्परः ॥१३॥ दक्षोऽपि हपिनो जानः सत्य मानितवान भत्‌ । बृहस्पतिसवं क्तु समारमे स
नत्क्षणान ॥४४। नव्राजगाम भगवान्‌. विष्णुदववरः प्रस; । आजगसुर्देवगन्धवा नानावादहनरा नताः ॥ १५ तेत्राजग्मु
व्रजाः मवे नानानत्वाधक्राविदाः | जामानरः; सपत्न।क्राः कड्‌पप्रसुखास्तथा १२} यथ)देष्ट चकारासां दन्त परमहर्षितः
गणनाधविहीनं न सर्ज गंकरवजनम्‌ ॥४ 9 गणडाम्पाम्मूनिजाना सर्वां भाविमोरवात्‌ । दधौचिपसुखास्लच्र रोवा;
ऋप्यन प्ररि: ॥२८॥ दधीचिरनच नृवाच क्राधावरममस्विनः। यणु दक्त महाप्राज्ञ दिनं क्चनसुत्तमम्‌ ॥१५)) दरंकरेण
विरहनाऽथं यज्ञा मेव प्रजाभन। प्राणद्धाना यधा ढदृम्नथवासा न गाजन॥२०॥ इति स्त्वा वचस्तस्य दश्ला राषसमान्वनः।
उवाच गचमादन रपिनैव विमानः ।॥२५॥ 1तावाऽदचमर्पखच पपिराचःदश्रधीन्वरः । वणाश्रसावदानत्वान्त योगय पन
कमणि ॥२२॥ यत्र रश्मःपानः सक्ताद नगवान्मगन्धाटयः। नच कच्छ न्यूनता यानि सिथ्यावाचतुमा चद ॥२२॥ श्रुत्वा
नस्य वचेः क्वं दप्राचः पृनरत्रवात्‌ ) [तवानन्द क्ररषि न्वमन्नानन 1 : 11२५] ऋज्ञनादा नवद्‌ दश्च चाकर
पषनस्नव। न सिद्धि ल्ममत्वंतुनष्टमार्या न मंरायः ॥२५॥ अत्रय ब्राह्मणाद्या वै वणौ नना समागनाः 1 मच कटि-
यज पापाः पाण्ड्य नवनु न ॥२२॥ स्वध्रमराननां प्राप्य नग्कऽन्न पचन्तु वै। विष्णुः प्रमादयुक्ताऽत्र मवे पाखंड
कारकः ॥२५॥ कल्टौ दवा नवन्निः्यं पाय्वंडानां मदायवान । पाखंडपियवज्नन्नुः कलौ मचक्रः सदा ॥२८॥ चिवदीन नथा
गर्न म्पा जान टि ऋररावः। वदवाद्यं स्वयं क्रम कुर्न नने गापितः |॥२०॥ मवं दवाश्च हीर टि भविनारः पराजिनाः।
मनया वःग्वमयक्ता एवं जाप्न्वा गना मुनिः ॥३०॥ नमनुध्रययुः मवे रौवाः परमधार्सिक्राः। गौनमा गात्पवभ्चैव बामदवो
द्विलम्चिनः ॥२४॥ साकण्डया गम्यादयः कूधरयुक्ता मटषयः। यज्ञाभ्य नावन्टक्या वे बद्बाद्याक्रयात्मकः ॥>२॥

9 ~ 2 छ न न = -- द 5 ~ -4 भच -ई‰- -€-- --- ‡--4--‡--€- $ + -# -€ + + 6 -+ + ---5 द 5 ------ -‡--0

2।.८720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

विष्णुनान्ये ततः सवे सान्त्विताः संस्थिताः पदे । देवता खनयो वणा द्रष्टुं यज्ञं परहषिताः ॥३३॥ श्रग्वादिषनिभिस्तच्र
वन्ञारम्मः क्ताऽभवत्‌ | यथावेधि यथाभागं देवास्तत्राभिता मखे ॥२४॥ दक्षो ह ौऽभवत्‌ तच्र यजमानः खमदधीः ! वेद-
कल्पानुसारेण मुन सस्तान्वरे मसस्‌ ॥२३>॥ पतस्मिन्नन्तरे तच क्रैलासे नारदो गतः } हवया सह दांभं च प्रणतोऽभूत्स
माक: ॥३६॥ सतीं प्रि प्रहस्याह नारदः कलदप्रियः । देवि दक्ा्वरे कस्माद्‌ गमनं न कृतं त्वया ॥२७॥ हष्पुटजनाः
सर्वे महोत्सवसमोदिताः ! भगिन्यस्तच्र ते रेज; पतिभिः सह मादिताः ॥३८॥ पितृभकेगृे खीणां मानामानं न विद्यते ।
इत्युकत्वा नारदस्तस्मात्मरयथौ कौतुकी सुनि; ॥३९॥ गते सुन सती त्र मानसे दुःखिता श्राम्‌। कंकर प्रणिपत्याह
दसन ष्वद्‌यता ॥२०॥ नालक्रप्ट नमस्तुभ्यं रक्रराय !रवाप च। सगणाय खडख्व निशेणाय नमो नमः ॥४ १॥ गन्तु-
मिच्छा त्वया साधमस्ति मे दक्तमंदिरे। त्र यज्ञोत्सवो नाथ परसीद पार्भये विभः ॥४२॥ एवं श्रुत्वा भारतीं तां सतीं रंसु;
सखुवराधयन्‌ । स्मयमान तासूच किमिदं माषस पिये ॥४६॥ मदुद्रषा जनकां दश्लस्तव तेन निमान्चतः । नाह तस्मान्न
शान्त्य वपर ति भाष्यत ॥४ब॥ भवनी च महामाया मायिकाऽहं न संरायः। सृज त्वं सुनिदेवादीनच्न यज्ञ
करग्बहम्‌ ॥०५|॥ शत्वा राखवचा रम्य हृदयेन विदूयता । उवाच दुःखिता देवी ` ममाज्ञां देहि रांकर ॥४६॥ न
(कनक बान रास्ता दवा [तुह । न प्रयोजनमाज्ञाया विचार्यैवं जगाम्‌ च ॥४७॥ एतज्ज्ञात्वा महाऽऽधर्य विस्मितेन
हिषेन च । भावि यद्भविना तद्ध विमान प्रात वरम्‌ ॥४८॥ विमानमास्थाय सात्त्राजगाम विहायसा । पितुष महाभागा
म्रानना स्वैवर््धु भः ।2९॥ साचा एपिच्रा स्वरा नस्तु सत्करूना दर्षितात्मभिः } दक्षस्नच्र प्रभोदन जगाद तनया प्रति ॥५०॥

आगता त्वं महाभागे यज्ञोऽयं शोभितस्त्वया । श्रुत्वा पितवचो रम्यं तं सा प्रोवाच दुःखिता ॥५१॥ स्व्युवाच । दो भयाभि

धृ यन्न नाहूता नवतात्र भा; । अनाहूनएऽगता चाह त्वदीये यजनाल्ये ।*२॥ तत; स कपत दक्ष उवाच दाणु पाचके ।
मदीयो बहुलो दोषस्तन त्वां दत्तवान्प्रमात्‌ ॥५३॥ पिराचभूतराजाय पिच्रा मे कथितं क्तम्‌ । वणाश्रमविहीनाय चधेश्वर-
पदाय च ॥५८॥. तस्य दाषण देवि त्व नाहूता यज्ञकमेणि । स्वागतं ते तथाप्यद्य निष्ट तव॑ मत्समीपगा ॥५१५॥ सूत उवाच }
प्तुचन नाक (न रयृत महत्‌ । कोधसततगाच्रा सा पयन्ती यज्ञमन्दिरम्‌ ॥५६॥ अर्द्रमागसंयुक्तं यन्तं दष्ट
चुकोप ह । उवाच कि कृतं त्ति बदवाद्यक्रियात्मकः ॥५५॥ रुद्र भागविदीनोऽय यज्ञो नैव फलप्रदः! रिवनिदां करोषि त्वं

व ल्सलकललल तकत यकद ^ सवलः

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

य. १ अ. 9 पान ८
= 1-44-44 4 4 2 3252

च्यदिवोऽस्ि न संशयः ॥५८॥ शिवति द्रयक्लरं ब्रह्म निगरणं गुणधारणम्‌ । न जानासि यतस्त्वं भोस्तेनाहं दुःखिता
श्राम्‌ ॥*.॥ नव ददात्‌ समुद्‌ भूना मम दहस्त्वय {पनः} न चौर्य !हावानिदायाः कारणात्‌ तं त्यजाम्यहम्‌ ॥६०॥। इत्युक्त्वा
सा हृदि ध्याने नीत्वा न संकरं प्रसुम्‌। योगाभ्रिना समुज्ञ्वाल्य देहं धाम्नि गताऽभवत्‌ ॥६१॥ पुनः स्वमायया देवी दिमा-

चलस्ुताऽ नवत्‌ । दवध्यानपरा साक्षात्तं टम सा पुनः पनिम्‌ ॥६२॥ तपस्त सतीव यत्तेन चात्मवरोन सा । लेमे मुदं
हिवेनापि पाचनी प्रमविदह्ला ॥६३॥

॥ आमिति श्रीमदान्त्य पुराणोपनिपदि श्रीमन्मद्रट मदापुरागे प्रथम खण्ड वक्रेतुडचसिति पावेदीदेदत्यागो नाम तृतीयोऽध्यायः ॥

॥ श्रीगणगाय नमः ॥ मृत उवाच । कैन्यामणिखर रम्य गवाश्चन्नापराऽ नवत्‌ । अनाहता गना दंवा द्व ट्‌गरदेएक भवष्यति | १॥
वटसमृन् समासीना नंदिकररादिभिन्रतः। यागिःभनः मविनम्नत्र कथा नाना प्रवनयन्‌ ॥>॥ नानाऽपद्याकरुनं नत्र बभृवानि-
भयानकम । म्नुर्तिभिम्नन सर्वे न उन्पाताराक्रया भगम ॥३॥ एनभ्मिन्ननर नच्र नारदो खनिरायथौै । न प्रणस्य स्थितो
यागा रेवं कल्याणदं परम ॥४।॥ कथावसरमासाद्य धावाच कठिनं वचः] धन्या मनी चिसुवन न समा कामिनी नया ॥>॥

सनीत्यव च यन्नाम क्रून नन्साथक्रं परम। शिवनिन्यां समाकण्यं नृणवनज्ज्वदिनं वपुः ।६॥ नारदस्य वच; स्रत्वा
वञ्जमारम्यापमम्‌ । उवाच नण््पिरंभुः किंनु दवा शना मुन ॥५॥ न किचिदुक्तवांस्नत्र रंसुक्रोधमयाकुलः। चोकाप्नि्मा
दहल्कि ता नना दवाऽन्ववुध्यन ८) गकमागरमग्राऽभृन्कि मां न्यकन्वा गना शिवा) क्तिनः करतोऽ्ं रै द्यरा्त
सवकमणि ॥५॥ निःश्वामपरमाप्यासीदधमद्गं गनं त्विनि । जीविन च किं कार्यं ददहत्यागं करोम्यदम्‌ ।१०॥ योगिभि
सान्तिना दवा न फिंचिन्सुगववानयृत्‌। शिवश्चिनापरा भृन्वा विचारं क्रुनवान हृदि ॥४९॥ अहो विघ्राकल्ये त्रे नो
विप्रकरण च । गचिन; परमश्वयान्करृते गवस्य व्वण्डनम ॥२। अनुदा उक्तिरिथाद्ग जगन्मानाऽभ्ति म सदा । अर्धनारी
म्बरा्टे च न वियागा मम कचिन।॥१३॥ क्तियुक्ततया निन्यं गक्तोऽदं प्रसुरीश्वरः। अतरण्डैश्वर्यमोहन विघ्रराज च

4444 +++ +~ 44 4444९ ++ + 4444444

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं-१अ. ४ ।
ततनः 2 व छ्छ लल |
त व ८॥ इति गत्वा स्वयं दा सर्भनसा गणपं नजन्‌। भक्त्यकचतसा चेव ध्यात्वा रूपमनत्तमम्‌ ।॥ १५ चतुभज
1 व त । मुकुटन विराजन्तं कणङ्ण्डलधारिणम्‌ ॥१६॥ रत्नमालधर्‌ प्रण नाभिरदोषविभूषितम्‌।
श द्‌ क 4 ॥९५॥ सिग वाद्धयुत्र चिन्तामणिभूषितवक्षसम्‌ ¦ एकचिन्तेन च ध्यात्वाऽसाधयत्तं
४ तुष्टाव वक्यगणेडां ब्रह्मरूपिणम्‌ । निराकारं
1 रं च साकारं विघ्रराजं हृदि स्थितम्‌ ॥१९॥
स ॒विद्नहारेणे। विन्रकर्े गणेशाय विघ्नानां प्तय
नमः २०} ठटंबोदराय सर्वाय ः
व करतुण्डस्वरूपिणे । त्रेगुण्येन जगद्रूपनानामेदपधारिणे ॥२ ९ त
॥ नेयण्येन च वै साक्षाद्‌ ब्रह्मरूपधराय च । मो |
भक्तन पालकाय त ॥२२॥ अभक्तेभ्यस्तमोदाय नाना 1
4 भयकराय च। देरबाय नमस्तुभ्यं वेदवेद्याय
रावत ॥२३॥
क श ते। 8 ते ॥२४॥ नमो नमस्ते गणनायकाय ते वि
डलीलाकर य॒ महोत्कटायास्तु नमो महात्मने ॥२
५॥ आदौ च निमौय विधि रजोभयं
॥ ध (1 व । सत्त्वत्मक विष्णुमयो हि मध्ये निमाय पासि त्वमखंडविक्रम ॥२६॥ अन्ते तमोरूपिणमेव
त स त्वमादयय । एवविध्रं त्वां प्रवदन्ति वेदाः तं शे गणे
दा दारणं प्रपद्ये ॥२.५॥ माधाम्य वै गुणपं
६५ व गणराज चादौ । खानेदसंज्ञे नगरे विभासि सिद्धा च बुद्धया सहितः परेरा ॥२८॥ तंत्वा
न्‌ सं रार ६ मपर्य (स्थन सदा हृत्छु च योगिनां वे | बदैन वेयं मनसा नलभ्यतं वक्रतुण्डं हृदि चिन्तयामि॥२९॥ अर्ष-
नारीन्वरत्वं पचत मधुना पना । राक्तिहीनत्वमापन्नो नष्टवत्कर्मणा कृतः ॥२०॥ नानश्वयंथुता देवी सा गता गणप
मभ। अनाश्वरपद पाति मम वं देवदेव मोः ॥३१॥ निशणोऽहं सदा राजः सखणः सव भाववित्‌ । राक्ता युक्ते यदा
स्वामिकषधुना क्‌ ऋर(न्वहम्‌॥२२॥ शाक्तहान; पदा गन्तुं न राकनोमि गणेश्वर । अतस्त्वं कृपया देव दाक्तं मां कुरः
कमाण \॥>२॥ नतः परादुर भूत्तस्य पुरतः स गणाधिपः । उवाच राक्र तच टवथन्‌ छद्णयी नरा ॥२४) अहो पर्य च मां
गमा दाच ल नह्‌-वर। भविताप्त सशक्तिरत्वं मदवाक्यान्नाच्र संदायः ॥३९॥ अहमेवेन्वरो देवो द्यको ब्रह्माण्डमैड> ।
न मवण युक्तस्त्वं स प्व्नः सहसा कृतः ॥३६॥ अधुना ते गतो मोहो मदीया स्द्रतिरागता । ध्यातस्तुलश्च तेनाऽ
प्रसन्नोऽस्मि न खंरायः ॥३५॥ दिमाचटश्ुता देवी भविष्यति न संदाय; । वरृणोषि त्वं सतीं तां बै पार्यतीं च पनः
पुनः

क्ल लण्रकससम्म् 2 0 ~ ~ जस

4 444 98

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

खं, १ ॐ. ४ पान १५
3344;

राच ॥३८॥ रमस् च तया साध सद्भक्त्या नावतो हदम्‌ | इश्वरः सहृकाक्छस्त्व मत्प्रसादात्सदा मव ॥३९) स्सत-

मान्नस्नवाग्रऽहं प्रत्य्लः स्या सदारा ॥ ईति दत्वा वर दवस्तलच्रवातरधायत ॥2०। ततश्च खक्छरः षछ्ुव्धः चक्ती जातः

स्वकरमेणि । जयमास्फाल्यामास गण मनसा स्मरन्‌ ॥४१। तस्माल्लातो महाबाहवीर भद्र खिमस्तकः । चरिपद; दखवान्‌
सान्तान्खन्युरूपा मदायुनिः 1४२॥ दाकर प्रणनामाथ प्रजलिः सन्पुः स्थिनः) आज्ञां ङस महादेव दासोऽ्टे ते चे

स्थन; ।॥४३।। कचन नस्य सश्च॒त्य प्रहृष्टः ककराऽत्रवात्‌। सयज्ञस्य च दक्चस्य द्रण कुरु साप्रतम्‌ ।४२॥ नदान्ना !रारसा

धृत्वा अदृटासमधाकरात्‌। नन चिमुवन सव क्तपन भनयाव्रह्लम्‌ || ४} तनो लनिगेस्य वमन दादीरान्निमम महन्‌।

नानारुद्रानपागच्च नेत्रनः सं राना मखम्‌ ॥४६॥ नमन्वयुगणाः शं भोमैन्दिकेरादयोऽपरे । घ्या नताः क्धसयुक्ता
्रत्ाडगनसन्नमाः ॥८ ५ दुप्नामत्तान सवण दश्चगदऽमवस्लदा } रशाक्ठिता मुनयो देवाः क सवादान ॥वद्धखाः ॥२८॥
ग्तार्मत्ततर नत्र दश्नयन्न सदावन; | जाजमामात्रना रद्रकवारमद्रा मयानष्छः ॥४९॥ नदा भ्रृगारद्भ्वमः पृष्पदतसुखास्नथा।
जगनाः क्रोध्रदीप्रास्या बक्नयन्ना थान्नच्छाः ॥५०॥ मदमा वगनः स्वै मारयन्न इनस्तनः। पलायन च दिक्पान्ते
दश्नस्पाचरास्तदा ॥५.५॥ यनज्ञमंडपमामाद्य वभ॑ज्स्ननक्षणन च । देवान्‌ सर्वान्‌ सुनीश्चव पीडयन्तः सुदारुणाः ॥*२॥
ऋपपत्नादधुस्नन्न दवपत्नाः सटस्रठाः। अनाडयन्मद्ावतया दादाक्ाराः प्रवनिना; ।०३॥ क्रथं त्वसाधुपनयां चवनी-
नत्रुनाः चन्दर । उावह्वपकरा दुष्ारनस्य प्रात्र मटन्फनम्‌।>५| पवमृचुदष्विद्रत्य बमक्षुस प्रदषनाः। चादक्ाया प्रचक्रुस्न
व्िदट्‌खम मृत्रण नया ||| जगाम नगकस्नित्र उकगः क्राधरसयुनः | ध्रनुवाणधरः साश्चाव्पलयाय्ररिवात्थनः ॥५.६॥ तच्र
युद्रमश्रद्‌ धारं दवाना सद्रचाग्णिाम। म्बयं च युयु कमु; राम्त्राश्नैमममदिभिः ५५ पूष्णो दनां नारचिनदयामास
ठाकर: | भगस्य नचत्रमुन्मृल्य पाटयामास सयग ॥०.८}| प्रम धत्वा मदावारा नदकरााऽत्रवात्तदा) कोधमा वद र दुष
रिवन मप्र खन्द ५५|| कटयपं परनव(म्नच्र भगा नजस्विनां वगः। वरुणं नाडयामास पुष्पदन्नश्च वीयेवान्‌ ॥६०॥
सैरवण धृनम्नव्र देवन्द्रा मृदितः करृनः। वरमद्रा वन्दादश्नं पानयामाम भन ।॥२३२। एवं प्रमधिन यज्ञ शंखचक्रगदाधरः
युयु व्रि्णुरद्यग्रा मद्ावन्समन्विनः ॥>२॥ रस््राख्रवर्हानम्नन महिना कन्वस्तगः। स्द्रा भृनपिलाचाद्रा दादाक्रारं
प्रचक्रिति ॥३३॥ नं दष्टा मदमा जंभुहदि ध्यात्वा गणाप्रिपम | बाणैर्न हदि संविध्य पानयामाम भून ॥२४॥ पुनः

+ 74 ^ ~ +++ + 444 4 4 4 +4+ 444 44444 14 4-4-44 +++

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.6011

व य पान ११ = ९

~ = = =

4 + (1 ^ ~ - ~~ - वलस न तव्लसछछलतवलवदः

1 1 धि मगात्मष त्‌ ४ ।
श च नाराचणात्मकम्‌ | मोचयामास गोविंदो जगत्संहारकारकम्‌ ॥६५॥ ततः शंसुुमोचापि स्वासं
१ +¢ ईत्‌ । त उभ व्योम्नि चात्यन्त युयुधाने पररपरम्‌ ॥६६॥ त > .€ <~ ^
9 4 ९६॥ तस्माज्नातो महानभ्रि्ददाह्‌ पृथिवीमिमाम्‌ । |
त्रसुवनं जानं तच्र मूनोपमम्‌ ॥३.०॥ एतस्मिन्समये तत्र > । | अन्त
( 4 ५ ‡ र वीरभद्रेण काल्पतम्‌ । पद्यरूपं रि रित्वा > ग +
तत; ॥६८॥ रुद्रैनौनाविधरैः कोलादटस्तत्र परवर्वित; } चिरत्नारि 9
“१६ <. €{ तः भन्ना;ः सुरा जातास्नातारं टेर नः = 1 ्
द्विया व्यद्रवंस्त दिको = ४ तर्‌ लभर न ते ॥६९॥ मुनयोऽपि
9 ॥ -पिद्ाचादिभिराकृ्टाश्चङ ख्चातिदारुणम्‌ ॥७०॥ विष्णुना तच्र चक्र वै मित कोध-
ं क्त राना; सात्नाधमागतम्‌ ॥५१॥ चक्रं तच्चक्रं ६ नत्वा ५, ।
न | ६ ल्क दषम त नत्वा तत्र संस्थितम्‌ । तेन कोधः
परी्तांगः शिवः शलं समाददे ॥५२॥ शलमुदयम्य त॑ निष्ण लन ६ म्‌ । तेन कोध-
। । “खचस्च त तिष्णु हन्तुं यावत्प्रवतेने। तच्राकाश्ते 7
शंकरम्‌ ॥७३॥ न हन्तव्यो हरि; चभो त्वया पाल्ोऽ्यमस्यत १ ॥ द्वा बाणी वारयामास
4 र त । जदि कोपं महादेव रिवाय सततं नमः ॥9 ज
सदसा स्वयं भूस्तं न्यवेधयत्‌। मा कुरुष्व वधं दंभो विष्णो; सं ५८.
~ ¢ सहारकारक ॥५। नमः हिवाय चांताय रालिने जभ
नम्‌; 1 महादेवाय सद्राय पशनां पतये नमः ॥७६॥ संहाररूपी त्वं ५. ताय दिने रांमवे
६ ‡ ॥५8 रूपी त्वं साल्लादकाटे कि प्रवर्तसे । जदि कोप मे नमस्ते
परमश्वर ॥99 ब्रह्मणा संस्तुनो देवः प्रदांतोऽभून्महासुने । तस्मिन्काले स्वयं चिण$ हं काप महाबादां नमस्ते
+ | "न दान । तास्मन्काठ स्वयं विष्णुब्रह्यणा ज्ञापितः प्रभ; ।॥५८)} र
नमनं कृत्वा स्थितः संलज्नितो शाम्‌ । मोवाच मधुर कर * बसु; ॥५८। [दवाय
व ~ ५ र ब्रह्मा रक्रर वरषभध्वजम्‌ ॥५९॥ शांत उर्वरित यज्ञ हविदरव्यं
द्यभो । रुद्रभागः स विज्ञेयो ग्रहाण त्वं सदारिव ॥८०॥ वि दविद्रन्यच
= ॥ । वकक्दामायया श्रान्ता दक्षादययाः सतत 8 लानां
विशेषेण द्रष्टव्य न प्रचितम्‌ ॥८१॥ . अतस्त्वं द > ५५ तानाः
| वि कृपया देव प्रसन्नो भव रांकर। सर्वैभ्यः चै यक्षं त
व । सवेभ्यः सुखदाता वे यक्तं
= ५ पस्‌ । यथापूव स्थतं रूपं ताह कुर ₹रंकर ॥८३॥ मगः
नचस्युक्तः पूवा चै पिष्टसुक्‌ करतः । देवाश्च मुनयः सर्वे स्रियो र २ भग्‌; स
0 वा दासादयस्तथा ॥८४॥ यथाप्वं क्कतास्तेन युक्ता रूपेण ते
गतद्ुःखाश्च सव ते ववदुः शांकरं पुनः ॥८५॥ दक्षस्य मस्तकं ; = र इ
~ तच्र दग्धं वै जातवेदसि । तज्ज्ञात्वा चांकरो देषो अगिं
परत्युवाच ह्‌ ॥८६॥ गच्छ चानय तं हत्वा य मादौ दर्ये त्वया > अ ४५
क ५ (५३ चया | तस्य
तेन पुरो दष्टः श्यजः परमदोभितः। तं हत्वा तच्ररस्तच समार्नभ्तिच 1 क
{करः उल्थितस्लच्र त । जपित्वा तमर्ज
रकरः। स सद्य उत्थितस्तत्र दक्षोऽजखुखतां गत; ॥८९॥ ब्रह्मणा प्रेरितो द्लः धनस्तुष्टाव शंकरम्‌ । मतमान ल)

व्क तत तवरः वः 3६

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

पान १२

भक्तया सवभ्वरं तनः ॥९०॥ दश्च उवाच । नमामि शंकरं साक्लायदाधारभिद जगत्‌! कालरूपं पथाकालर योधयामास तं
गावम्‌ ॥९१॥ कालेन फलसलानि जा्थतेऽ्नादिकानि च । रीतोष्णसम भावश्च सदा किन जायते ॥५२॥ सूयैस्तपति
कालन ज्योनिषां गण एव च । काटेन जायते वृष्टिगनावृष्टि्तथा विभो ॥२३॥ काटेन खज्यते खष्टि्रह्मणा वै पुनः पुनः।
कान पालनं नत्र कुरुन विष्णुरव्ययः ॥५.४॥ कालन स्वच्छया शंसु; संहारं प्रकरोति च । यत्किचिदिद तत्सर्व कऋालाधीनं
न सायः ॥०५॥ स एव कालो जगवानीश्वरो ब्रह्यस॑सिनः। रिवः साक्ाच वेदेषु कथ्यन वेदवादिभिः ।१६ क्षमस्व
मेऽपराधत्व त्वन्मायागा!वनस्य च । यत्कर्म नद्यासिधो नमस्न परमश्वर ॥०.५। सयणाय नमस्तुभ्यं निरणाय नमो
नमः। सष्टिकत्र च संहते पात्र नानास्वरूपिण ॥९८॥ अन॑नगुणराशिस्त्व बणैनीयं क्रिमप्यहो । नान्तं ब्रह्मादयो जग्सु-
मादगानां च का कथा ॥*०॥ नमा नमो त्रह्ममघाय देवादय शिवायाथ च पूणैसमृनं ! अनादिमध्यान्तविहीन भूम्ने नमो नमो
= ॥४०८॥ इत्यव स्तुवनस्नच्र प्रमगद्ूदया गिरा । जजवत्तस्य संजानं भाषणं लललटम्‌ ॥१०१॥ नेन ह्र
महादवेम्नं पुननरमम्नकम्‌ | भगवान, कारयामास यथापूव सुनीश्वराः ॥१०२॥ प्रोवाच मधुरं वाक्यै शिस्न सर्वमन्निधौ।
परजापनिपनिदन्न मवमान्या भविध्यसि ॥१०३॥ न्वया यद्रचितं स्नोच्रं मदीयं मलत्पियं भवत्‌] यस्नोप्यनि प्रदास्यामि
म्मे काममनन माम्‌ ॥१०५] इह सुकत्वाऽखिक्ान्मोगार्नन मह्टोकमाप्लुयात्‌। मम प्रीतिकरथासौ मविष्यनि न
मदाः ॥१०५॥ त्वया यदजवद्राक्यं कृतं म खन्द सन्निधौ । नद्र्यो मत्ममीप तरै करिष्यनि नरः सक्रत्‌ ॥१०६॥ नन हृष्टो
भविष्यामि बाच्ितं एरयामि च। एवं दच्वा वः उं मुम्तच्रैवांतरभीयन ॥१०.५। सरवे म्व्वस्यल जग्सुरपिना धर्षिनास्तनथा।
दक्नश्चे स्वगृह विपरा वुःविनः स्थिनवान स्वयम्‌ ॥१०८॥ नदादि शिवभक्ता य न कुर्वन्ति शिवात्दय ! अजवन्निनदं मन हषो
भवनि शंकरः ॥१०९॥ इनि मच ममाग््यानं दक्षन्रापादिकं च यत्‌ । यज्ञ भंगस्य दतु च पुनः किं श्आातुमिच्छथ ॥९०॥

॥ जश्न श्रीमदान्य पुतो निषदि श्रीमन्मौदटं मदावुगण प्रथम व्वण्ड वक्रनुडचस्नि दृश्नचसनिं नाम चनुर्थाऽध्यायः ॥
034

+$ ~ ॥ ~. 1 +. $ क +$ -#

2।.८720021108@24111811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

ख. १अ. ५ पान १२
व व ॐ त 1 1 449

1 स्रीगणेह्ाय नमः । शौनक उवाच । श्रुतं दक्नस्य चरितं यज्ञध्वसादिकं महत्‌! सुद्रलस्य च दश्चस्य संवादं कथयस्व भोः ॥१॥
सूत उवाच । शुणु रौनक संवादं दक्चसुद्रलसं भवम्‌ । ब्रह्म भूयकरं पर्ण भावेन च श्रुतं हृदि ॥२॥ दक्षपरक्नं परं धत्वा
सह्गलो गणपपियः। तं भत्युवाच भावेन मह्िरयोगिनां वरः ॥३॥ सु्रर उवाच । सवेषां गणपो माता पिता चैव न संङयः।
तेन सवादिप्ू्योऽयं सवेपूज्यः स देवराट्‌ ॥४॥ ज्ये्ठराजेनि यद्वाक्य॒बेदेन प्रतिपादितम्‌ ! ज्येष्ठं भावाच्च तस्यापि
ज्ञानच्यं सबेसंमनम्‌ ॥५॥ नस्य सवे कलांदा वै कलांदांशाश्च केचन । न कला तस्य संपूण जगत्यां कुत्र दशयते ॥६॥
विनायको नाम तेन जातोऽसौ भगवान्‌ खल । विदोषेण च सर्वेषां नायकोऽयं गणाधिपः ॥५॥ विगतो नायको यस्य
स्वच्छराचारी (विनायकः । स्वान॑दलोकवासी च स्वसुखेन प्रभावतः ॥८॥ ब्रह्मविष्णुहिवायैश्च वेदैर्योगिभिरेव च । सर्वैः
सं्रूजितो देवो धमेकामाथंखक्तये ॥९॥ अहं ब्रह्मनि माहात्म्याद्‌ गर्वो भवति राश्वतः । शिवादीनां यदाधारादिदं सर्व
भवतत ।१०॥ लदा मदह्रोऽयं वै तेषां ज्ञानाथसिद्धये । वित्रकतौ महाराजः स्वयं मवति विघ्रपः ॥११॥ पदश्र्टाः कृतास्तेन
स्वै वादयो द्विजाः | किमाधारमिवं स्वं विचिन्वति समाधिना ॥१२॥ तेन पदयन्ति योगेन चेतसः पंचचव्रत्तिभिः । तासां
मकाराकोऽय वै 1 चतामणिरिति स्यूतः ॥१३॥ वेदैः संपादितं ज्ञात्वा हरणं तं व्रजंति ते। ततो विद्नहरो जातस्तेषां
सवाधदः; र्तः ॥१४॥ सवेसत्तात्मकोऽय वे विधराजः परकीतितः। अत एव गणेद्ाद्धि परं किचिन्न विव्यते ॥१५॥ स-
विततस्त्वं परजातोऽसि तमेव चारणं ब्रज । चिन्तामणि विघ्रहरं गणे च विनायकम्‌ ॥१६॥ सूत उवाच । प्रजापतिरिति त्वा
दक्षो हृष्टमनाः पुनः । पप्रच्छ विनयेनैव कथां पापग्रणाश्ि नीम्‌ ।१५॥ दश्च उवाच । कोऽयं स्वान॑दवासी वै कथं ज्ञेयो
मवेन्मया | वद तच्र विभो मार्भं तेन ते सतते मजे ॥१८॥ सरल उवाच । अच्र ते कथयिष्यामि इतिहासं पुरातनम्‌ ।
पावेतीरिवसंवाद यथा जात चयणुष्व भोः ॥१९॥ कैलासे गिरिवरे तु सुखासीने महेश्वरम्‌! पार्वती परणता भूत्वा
एच्छति स्म खुदायुता ॥२०॥ पाक॑युवाच । रिव त्वं सर्वदेवानां नागानां रक्षसां तथा । मानवानां च सर्वेषां पूर्यः स्वामी
न संशयः ॥२१॥ तेभ्यः पदभ्रदाता त्वं सवीधीकाः पुरातनः। मायाविकारदीनश्च रिवस्तेन प्रकीर्तितः ॥२२॥ त्वं कि
समाधिना देव ध्यायसे म वद ममो । त्वत्तः परतरं किंचिन्न दष्टं नेव संश्रुतम्‌ ॥२२॥ इति षष्टो मदादेवस्तां पर्यूचे च
सादरम्‌ । सारं वेदादिमान्यं च ब्रह्मभूयकरं परम्‌ ॥२४॥ श्रीमहादेव उवाच । खण पिये परवक््यामि ये ध्यायामि दिवानिशम्‌ ।

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

वा
खं. १अ. ५ पान ४
व 33:

गणे हृदि संस्य मे खान॑दावासिन परम्‌॥२५॥ साकारं च निराक्रारं तस्मिन्देवि न विद्यने । मनोवाणी विहीनं न मनोवाणीमयं
न घै ॥२६॥ शिवस्य कचनं श्रुत्वा पार्वती मरेमसंयुता 1 उवाच मधुरं वाक्यं वाक्यज्ञा भावपूवेकम्‌ ॥२७॥ पावयुवाच । कोऽसौ
गणेदानामा वे कथं स हदि निष्टनि। स्वानंदवसतिः का च यत्र निष्ठनि स परशुः ॥२८॥ साकारो न निराकारो कथं स ज्ञायन जनेः।
मनोचाणीमयो मैव हीनस्ताभ्यां न च कचित्‌ ॥२०॥ नस्य ध्यानं मदेछापि कतु नैव प्रराक्यते । ध्यायसे केन मभिण
मव म कथय प्रभो 1०|| अहं दासी त्वदीया बै शिप्यभावेन मद॑स्थिना। कथयस्व महादव ध्यानं गाणेश मम ॥३१॥
तमद माघयिष्यामि माश्नात्कारेण तरै यथा! करूलकरत्या भविष्यामि प्रसादात्ते न संदाय; ॥३२॥ सुद्र उवाच । इनि ष्टो
मादा देव्या भक्तयादगेण च । पात्रं गणरमार्मस्य दष्टा प्रमयुनोऽत्रवीत्‌ ॥३३॥ तत्ते शुणु वक्ष्यामि गुह्याद्‌ गुच्छनमं
मदत्‌ रहस्यं वदशा्राणा य्स्मात्परनरं न च | ३४॥ दश्च सवाच। नव वाक्याम॒तेनाऽहै पीनो सुद्रल सांपरनम्‌। उमा-
मदठसंवादं यागीन्द्र कथयम्ब म्न ॥३५॥ तृत उवाच । दक्नप्य मावयुक्तं नद्रचनं सद्रलेन वै) श्रुतं नन सुसंतुष्टो वक्तुं
सप्नपचक्रम ॥३६॥ रतं उवाच । जम्मु; म्द्धन्वा गणदान हृदि ध्यात्वा सहायाः 1 पन्युवाच मदादेवीं गाणपन्यः
प्रनापवान ॥३५॥ श्ल्व च्वाच। सव मायामयं विद्धि जायन यच चतमा। चित्तपवरार्दन च मायनीनं निगवन ॥६८]
रचिनं द्विविधं चन सएव गणनायक्रः । स्वमवेदं मदः प्रातं बदयत्तद्विरापतः ॥३९] नच्रैव दृदयत देवो योमिनियाग-
पाग्भैः। नन स्वानेदवासी म कथयन वदवादिभिः॥४०॥ चित्तस्य पचभृमीनां प्रकाठानकगः स्मृतः| चितास्णिर्ति
स्पाता हदि संनिष्रति प्रम: ॥५२॥ म्रम्‌ गणधातुश्च नयां स्वामी मणश्वरः। अनदयःगमा्गेण सदा ध्यातुं स
टाक्यन ॥८२॥ टु व्यच । श्रत्वा दिवता रस्म पावनी विनयान्विना। चक्रिला प्रत्युवाचद वचनं दिनकास्कम ॥२६॥

वा्येदाच , नयवन्कथिने करव यारलाविनम। न बुद्धं नन्मया स्वासिस्नस्माच सनम वरदे ॥५८५। च्य मायानयं
प्रानः कदं कथय प्रभा। मायादरीनं क्रथं ज्यं विम्नगण व्उस्ब म ।४५॥ रल स्च । उान््पिश्च च मंस्युल्य द्रः जमु

नि
^ =

सूया विन । साश्रनच्रः मगमाचा नन्या जाना मद्या; ॥८२॥ जदधिमायां पजं सन मन वक्तुः नामुपरचक्रम । योगसरनस्प
भिद्य विन्नरण मटर: ॥५५॥

क ९ # = = ~ न क कः % = ठ श = -गरयार र [11 पचम लि) प्य
स्न जामद दगनानण्द धन्ना माप्य पयम्‌ सवण उक्रलुद्यरत पथनीप्रभ्वरयागा नान पचसारध्याय्रः ॥

9 शन्‌ 1 ष्‌ (१५८. *4 ५
<->
4 4 4 44

2।.८1720021108@2411811. 011

2।.८1120021108@2411811. 011
1 `` `_`_`_`_`_`_`_``_______________`_`_`_`_`_`__-___~_~_~_~_~_~~
स^ अ पान १५
1 त ~

॥ अ्रीगणराय नमः ॥ शोनक उवाच । पावंनीहिवसंवादं कथयस्व महामते । पाराहार्यस्य सवज्ञ रिच्य सर्वाथतस्ववित्‌ ॥९।
सृत व्याच बुद्धलेन यथा पोक्त दक्षे वे शांनिक्रारकम्‌। शिवयोस्नं च संजात संवादं कथयामि मेः \२॥ श्रीशिव उवाच । धन्या
दि महाभागे त्वत्समान्या न विद्यते] मदापुण्येन ते बुद्िगेणशज्ञानलरलसरा ।३॥ कारितोऽदं त्वया हाक्ते सत्‌ खिया नात्र
सराथः। ममवेदं महद्भाग्यं गाणपत्यप्रिषा गृहे ५} गनेश्ाय नमः करत्वा कथयामि कथानकम्‌ । ज्य मायामयं चि
मावातान ननः परम्‌ 1} स्वस्वरूपमयं सवं ज्ञानच्य योगिना सदा । द्विविधं योगभार्गेण क्षापनेन विरोषतः \\६॥ आदौ
व्रह्म स्थिनं दवि एकानेकादिवांजत्तम्‌। स्वनः परत उत्थानात्तदेव द्विविघं बभ ॥५।॥ स्वत उत्थानके नैव विकल्पः सद्दा:
हमस्मीति भावेन भि््बं भिन्नं विनिःखनम्‌ ॥८॥ सक्रलामेदरूपं यन्निराकारं स्वभावतः। अहनस्मि सदा भोक्त
ब्रह्मरूप च शान्तम्‌ ॥९॥ तेनापि स्वस्वरूप नद्‌ दष्टमाह्मात्मकं परम्‌। कीरदाोऽदहं विकल्पश्च कृतो मोहेन तत्क्षणात्‌ १०॥
चतुश्चतुः पदाधा य योगरूपण संस्थिताः । तषाममभेदरूपं च दृष्टं सवात्मकं परम्‌ ॥११॥ मायया बिस्वरूपोऽय जातः
सद्यश्च नान्तः । माया विम्ब द्वितीयं नत्तत्र मोहप्रधारणात्‌॥१२॥ मोहधारणमाच्रेण विध्यतं स्वस्वरूपकम्‌। मायासखेप्सुना
जाना तस्य द॑वस्यं तत्क्षणात्‌ ॥१३॥ सवाक्ारा निराक्ाध माया जाता द्विधापरा। बुद्धिरूपा महाभागा तया सर्व
प्रवुध्यत ॥१४॥ निराक्रार च साकारं बुद्धया संवध्यते जनेः । बद्धया यदहध्यति क्षे वुद्धरूप तदेव च ॥१५॥ लच् मोहो च
सक्रारा ध्नराक्ारः स्वय प्रुः। मोहदीन इति त्रतिद्विधा गणससुत्थिता ॥१६॥ सा सिद्धिर्मोहकर्च्रीं वै नानाश्रांति-
प्रकारा । एकरा बुद्धिश्च सवेच्च तथा द्वैधे पवर्तिता ॥१५॥ सिध्या संमोदिता बद्धि््रान्ता जाता च पार्वती ! साकार-
मोदसयुक्ता निराकारषमोहिता ॥१८॥ मोहधारकबद्धिश्च सिद्धिर्मोदपदाधिनी । तयोः प्रकारादाता स गणेशानो
ऽभवत्‌ स्वयम्‌ ५१९ सं एव नामतस्तच्र न गतो निजरूपधरक्‌ । विम्यविषिप्र मावत्वाद्धासते तादा ब्रथा ॥२०॥ सर्वात्मके
च विस्य यत्परं तच्रैव धिभ्वितम्‌। आत्मरूपं निराकारं तयोः संयोगितां गतः ॥२१॥ स एव गणराजोऽयं मायाखटकरः
पुः । तस्येच्छया तद्‌ हविष चलति परतिसुत्रवत्‌ ॥२२। तरिविधं चैक मावं च जातं मोहेन पार्वती । विकल्पः प्रकरतस्तेन
एक्र!ऽदहं स्था बहास्त्वाते ॥२३॥ विकर्पेन द्विधा भूतं देहदेदिस्वरूपक्रम्‌ । सोऽहं ब्रह्मेति यत्प्रोक्तं वेद वै वेदवादिभिः ॥२४।॥
तदेव देहि रूप च दंहमाहमरधारणात्‌। दंहरूपं तथा तच्र चिन्दुमाच्रं प्रकीर्तितम्‌ ॥२५॥ चतुर्विधानां देहानां जह्मरूपं

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

६ `£ -#
ख. १अ. ६ पानं १६
4 4 व 2444 2946996

+ ¢

पुराननम्‌। वहृरूपं च तद्विद्धि देदफैवट्य संज्ञिनम्‌ ॥२६॥ सोऽदं ब्रह्मैकरूपं यद्रूपं च धिदुमत्‌ | स्वस्वकार्येषु नो रात्तः
सत्ताहीननया दिवे ॥२५॥ नाभ्यां पः करन घोरं स्वस्वरूपस्य सुंदरि ! दिव्यवषसदस्रान्ते भरसन्नोऽभ्वुद्‌ गजाननः ॥२८॥
परन्यक्चन ययौ तत्र शुंडादंडविराजिनः। लंबोदरो महाकर्णश्चतु्षीहुखिनेत्र भरत्‌ ।॥२०॥ तस्य ददांनमाच्रेण र्परतिर्जाता
नयोस्नदा । नया नं नौ समाद्घ्य ननौ स्नोच्रं पचक्रतुः ॥३०॥ प्ृतिपुरुपावूचतुः। नमस्न गणनाथाय स्वसंवेद्यमयाय ते।
निराक्छारस्वरूपा वे सडा यस्य विराजत ॥३१॥ यस्य देहश्च साकारः कंठाधः परिकथ्यते 1 अभेद एनयोजतस्नेन त्वं तै
गजानन ॥३२॥ चतुौवं निजानंदाद्रदषु कितं भवन्‌) एकमव्यक्तरूप॑च द्वितीय समरूपकम्‌ ॥३३॥ ततीय सत्स्वरूपं
च चतुथं यत्मदा मत्‌ 1 चनु्दस्नस्वरूपं न नन त्वे वै चतुसैजः ॥३४॥ नवोद्र स्थितं सर्य तेन रंनोदरः स्नः! भाया-
मायिकरूपं च द्रौ पादौ द्विविधं चन ॥३५॥ एन सवं गणा दंड त्वदीया नात्र संदायः। गणनाथोऽसि तन त्व नान्ना
ख्यातश्च सवदा ॥३६॥ एनादका निजात्मामावावयाध्यान आवमभौ । स्वसंवद्यनया ध्यातो भक्तानुग्रहकारकः ॥६५॥
नक्तासिमान नावन ददपरारी स्वयं खनत | एनैश्च लक्षणयुक्ता गणा नामधारकः ॥२८॥ धन्यं सर्व करनं स्वामिन्‌ येन त्व
ददवानभुः | म्वानंदवासन्धृन्‌ मराक्ताद्‌ ददि निन्य स्थिगा भव॥३०॥ नमस्न विघ्रगाजाय नमस्ने विघ्वहारिण 1 `नक्तानं
वै भक्तानं विवकृत्रं नमाऽम्नु न ॥४०॥ कमण फन्ददाच्र च ज्ञानानां मिद्धिदायिने। अमयदहाक्तय तुभ्यं सर्वाधाराय ते
नमः ॥८५९॥ कि कलव्यं दयासिधा नदवाज्ञापय पमा नव भक्ति महानीव्रां देहि नौ गणनायकः ॥५२। एवं सतुनिं
ममाक्रग्य परितुष्टा गणापिषः। सवग नोरया वचा हषयन्नत्रवीत्तदा ॥४३॥ श्रीगणल उवाच । साधु माधु महाभागौ यदत्तं
म्नाच्रमृत्तमम । मम प।निक्ररं मवक्रामदं प्रभवरिप्यनि॥ पमाधक्राममाक्ाणां दायक पृषिवध्रेनम्‌ । कारागहस्थिनानां
च माचक्रं रक्नपाटनः ।[%५॥ मार णाच्चारनादीनां नादक्रं नत्त्ैव च । एकविङनिवारं यः एकविंदादिनावपि ॥४३॥ परेतु
यदि वै भक्त्यास इप्मिनषून्टं कमते | क्ह्मनुयक्रर चेन्निप्कामपटनाद्धवन ॥४०॥ -मवनोर्नपमा तुष्टः स्नान्रणानन
लवनः । प्रौना दाम्यामि संपृणं भवद्धवामीप्मिनं च यन ॥५८॥ विदुमाच्रस्बरू्पण यन्स्यिनं व्रह्म जान्वनम । नस्माच्चतु-
विध विन्वं प्रकटे संसविध्यति ॥५९॥ प्रकरण च सर्वेपां कृनिस्म्माद्विनिःखना । प्रकरनिस्नन न नाम मविप्यनि जने-
प्विदम ॥०॥ सषटरा चनुवि्धं विन्दं बंरदीना भविष्यसि | मदीयां भक्तिमचल्दं पकरन प्राप्स्यसि धवम्‌ ॥.१॥ जनास्व-

= "----~--~---------------~--- ~~~ ~न ~~ -- ~ ^------ + 1 = ^ 0 --१

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. १२अ. ७ पानं १७
1

दीयभक्ति ये करिष्यति सकामतः। निष्कामतश्च तेभ्यस्त्थ सर्वं दास्यसि शो भने ॥५२॥ चतुर्विधेप्ययं रोते पुरे तेनैव
पूरषः। सोऽहंमान्नात्मको भावी नान्ना सर्वत्र तिष्ठतु ॥५३॥ स्वाकारविहीनोऽथ तत्र भ्रान्तो भविष्यति । धिव्विवित-
भविन प्रकरूलौ मोहितः सदा ॥५४॥ स्वयं मोहविरहीनः स सोऽहंमाव्रात्मकः; सदा ! सत्पसादाद्भवेन्नित्यं ब्रह्म सोऽदं
सुखात्मकः ५५५ मदीया भक्तित्वलछा भविष्यति तवापि च! तथा ब॑धविहीनस्त्वे तथा सान्ये भविश्यसि ॥५६॥ तव
भक्ति करिष्यन्ति जना भवेन संयुताः । तेभ्यस्तदीप्सितं सर्वं दास्यसि त्वं न संशयः ॥५अ ब्रह्मभूदपदं चैव दास्यसे
योगसेवया! साक्षात्पुरुषरूपस्त्वं सर्वसत्तात्मको भव ॥५८॥ प्रकरनौ वीर्यमाधत्स्व सर्वसत्तात्कं विमो । तेनेयं सवे.
सूर्विश्वं खजिष्यति न संदायः ॥५९॥ खषा चतुर्विधे सव पालने हरणं तथा । कर्तव्यं कालयोगन करणीयमिदं समनम्‌ ॥६०॥
सर्वेषां प्रकृतिमाता पिता पुरुष उच्यते । नानारूपाणि नामानि कर्पयिष्यन्ति वै जनाः ॥६१॥ इत्युक्त्वा गणराजस्तु
तच्रैवांतरधीयत । पक्तिः पुरुषश्चैव यथाज्ञपौ प्रचक्रतुः ॥६२॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडचसति प्रछृतिपुरुपबरप्रदानं नाम षष्ठोऽध्यायः ॥

“> 2 <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ पावैलयुवाच } श्रुत्वेदं त्वन्मुखं मोजाद्धषश्चेतस्यजायत । पुनर्बदस्व मे स्वामिन्‌ गणराजकथाग्तम्‌ ॥१॥
कथानां च रहस्यं यत्तदेवेतन्न संरायः। पुनाति पाभ्भिकं ्रोत्‌न. वक्तारं भक्तितः श्चुतम्‌ ॥२॥ परक्रतिः पुरुष््योमो कथं खट
प्रचक्रतुः) अंतर्दिते निजानदे गणे स्वेच्छया विभौ ।२॥ सद्र उवाच । पावैतीवचनं श्युत्वा प्रहृष्टः शंकरोऽत्रवीत्‌।
कथां रसयुतां रम्यां पावनानां च पावनीम्‌ ॥४। दंकर उवाच । शृणु देवि प्रवक्ष्यामि गणनाथक्थां माम्‌ 1 धन्यासि सादरा
जाता सपेमा विच्ननादिनी ॥५॥ अन्तर्हिते गणरो च परकरतिः पुरुषस्तथा । सामर्थ्येन युतौ जातौ परस्परमनोलुम्तै ॥६॥
तपसा वरदानेन मोहयामास तत्क्षणात्‌ । पुरुषं पकरृतिः सा वै नानामावाधदरिनी ॥७।॥ नानाविभवयुक्ं तां हृष्टा

त

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

पुरुषसत्तमः ! मोदितः प्रणभावेन तदधीनोऽभवत्सदा ।॥८॥ संवीक्षिता महामाया पुरुषेण महात्मना । दावभावयुता तच्र

संस्थिता भक्तिभावतः ॥९२॥ तस्यां सत्तात्मकं वीरं पुरुषेण परक्रष्छाकम्‌। निक्षिक्च सहसा देवि तेन सा ग भेवत्यभूत्‌ ॥१०॥

स गर्भो वन्ये तत्न तेजसा स्वेन संवतः । महता कालयोगेन पूर्णो जातः प्रतापवान्‌ ॥११॥ समये सुषुवे सा तं पुत्र तेजो-

मय॑ परम्‌ । नस्य नामाऽमवह्टोके मदहानित्यभिविश्चुनम्‌ ॥१२॥ अंतस्तु यस्स्थितं देवि सर्वालतयोमि तत्परम्‌! लोकेषु च

मदत्तत्वं ज्ञातव्य तत्समाधिना ॥१३॥ सर्वेषामादिभूतोऽय महानातमाऽभवत्पसुः । ज्येष्ठोऽय तत््वजातीनां हदि तेषां
समास्थिनः ॥१४॥ मदना च तनः खष्टं यदर्हकाररूपकम्‌ । स एव नरिविधो जातो भिन्नमूतिः प्रतापवान्‌ ॥१५॥ अदं सर्वत्र

निष्ठामि मदाथारमिदं स्षनम्‌ । तेनादेक्घारनामा स सदाहंकरणात्‌ शिवे ॥१६॥ स एव बाह्य भावेन स्थितः सर्वत्र सवैराट्‌ ।
हच्किन महना यद्र नत्‌ कर्तु सुसमाहिनः ॥१७॥ च्रिविधोऽसौ युणेस्तनत्र ततनिबोध जगन्मयि । साच्िक्रो राजसभ्चैव तामसः;
कथयन वुतरैः ॥१८॥ ननारकरणस्यापि चिहाक्तित्वं समागनम्‌। साल्तिकी ज्ञानराक्तिति तया भावः प्रवुध्यते ॥१९॥
राजसी या क्रियाराक्तिस्नया कार्म प्रव्मने। नामसी व्यदाक्तिया देदरूपा प्रकथ्यते ॥२०॥ तत्रादौ तामसी राक्तिः
प्रगिना विन्वयानिना । निर्मम रब्दरूपं सा नेनाका विनिर्मिनम्‌ ।२१॥ आकाशेन रपश्चंएवं निर्मितः सर्वसिद्धये
स्प्ोन निमिना बायुमेदावलयुनः प्रथः ॥२२॥ वायुना निर्मितं रूपं तजोरूपेण निर्मितम्‌ । तेजसश्च रसोत्पत्ती रसादापो
विनिःस्रनाः ॥२३॥ अद्धिश्च निमिनो गधो मधाद्धूमिरजायन । नमोगयुणमयी खष्टिरेषा जाता मदाद्‌ सुता ॥२४॥ तन्मात्रा
भूतसर्भश्च प॑चपचात्मकः स्वराट्‌ । पचभूतात्मका ददः सवेतरैव प्रदृहयने ॥२५॥ ननो राजसदाक्तया च पचभूतमयानि वै ।
हृद्विपाणि प्रखष्टानि क्रियारूपाणि नानि वै ॥२६॥ पच करानेद्रियाण्याहृज्ञानरूपधराणि च । जिह्वा चक्षुस्त्वचा नासा
कणम्नेवाऽन्र पचमः ॥२५॥ कर्मद्रियाणि पंचैव हम्नौ पादौ गुदं च वाक्‌। लिगं पचममत्रैव एभिः संजायन क्रिया ॥२८॥
पच प्राणाम्नधा ज्ञयाः प्राणो त्यानस्वपानकः । उदानश्च समाना त्रै राजसाः पच वाधवः ॥२०॥ सघ्धातुविमागाथं क्रिया-
सपा उदाह्यनाः । एषां क्रियान्मिक्रा मष्ट गजमी कथिता पिय ॥३०॥ साच्िक््या मायया दवा दद्रियाणां विनिमिनाः।
दिक्रो वायुश्च वरूणाऽग्विनौ सूर्यः प्रकीर्तितः ॥३१॥ एना ज्ञानद्ियाणां च दैवनाः पशिकीनिताः । अग्निविष्णुः प्रजापाल ह्रो
भिच्रश्च पंचमः ॥३२॥ एनाः कमद्रियाणां त्रै दवनाः परिकीनिंनाः। माच्िकी खषटिरित्युक्ता दद्रादवस्वरूपिणी ॥३॥

+ +++ +र $ 4444 ++ ++ 4444 44 + 4494 + + ++ ++ 20444

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. १अ.४७ पान १९
त थ क य 9996

एते तत्त्वसवरूपाख्या आदिदेवा; प्रकीर्तिताः । यथाविधि तथा जाता ज्ञानहीना बभूविरे ॥३४॥ ज्ञानदीनत्वदोचण खष्टि कर्त
न च क्षमाः। तेभ्यो ज्ञान्रदानाथसुपदेरां प्रचक्रतुः ॥३५॥ परकृतिः पुरुषश्ोभो मव्रभेका्षरं परम्‌ । अनुष्टानविधायुक्तं
ददतुगेणपस्य तौ ॥६६॥ ते तच्रैव स्थिताः सवं तपश्चक्रुर्महद्‌ श्राम्‌ । तेन सतुषटतां यातो गणेरो गणवल्ुभः ॥३५॥ प्रल-
क्षतां ययो तेषा समीपे संस्थितो महान तं दष्टा दषिताः सवे देवाः स्तोत्रं परचक्रिरे ॥३८॥ तच्वान्यूचुः ! नमस्ते वक्रतुण्डाय
भक्तसंरक्षकाय च ! सव॑धीराय सर्वाय गणानां पतये नमः ॥३९॥ अन्यक्ताव्यक्तरूपाय सत्यासत्याय ते नमः । समाय
विषमायैव विधाय नमो नमः ।४ग आत्मनेऽनात्मने तुभ्यं निशणाय गुणात्मने ! नामरूपधरायैव द्वाभ्यां हीनाय
ते नमः ।४१॥ अनंलोदरसंस्थाय नाना भोगकराय च! भोगहीनाय सर्वत्र स्वानंदपतये नमः ॥४२॥ मायाघाराय वै तुभ्यं
मायाहीनाय त नमः। मायिनां मोदहकाराय सबेज्ञाय च ते नमः॥४२॥ सर्वसिद्धिधरायैव सिद्धीनां पतये नमः। सिद्िहीनाय
सिद्धाय सिद्धानां पतये नभः ॥४४॥ जगन्मयाय वै तुभ्यं जगद्धीनाय ते नमः! कमणां फलदा च कमेरूपाय ते नमः
॥ 2५ कमेहीनाय तेऽज्ञानज्ञानदाचे नमो नमः। ज्ञानिनां ज्ञानकत्रे च ज्ञानहीनाय ते नमः ॥४६॥ चतुर्विधधराधैव
चतुविधमयाय च ¦ चतुविधविहीनाय स्वसंवेद्याय ते नमः ॥४७॥ पााङ्कूदाधरायैव दंतामयधराय च । चतुखुजाय वे
शपैश्चुतये ठदिलाय च ॥४८॥ महते चैकद॑ताय महतां च महीयसे! रघवे रुघुरूपाय धून लाघवे नमः ।॥४९॥ गजवक्ाय
देवाय ब्रह्मण ब्रह्मरूपिणे । ब्रह्मणस्पनये चैव ब्रह्मदाच्रे नमो नमः ॥५०॥ किमस्माभिः स्तुतिः काया दयपारणुणरादाये ।
नमो नमो गणेशाय त्वं तुष्टो भव सवेदा ॥५१॥ करतजिलिपुटः स्वै ऋषयश्च स्थिताः पुरः । तान्‌ दष्टा मणराजस्तु हृष्टः
सन्‌ प्रत्युवाच ह ॥५२॥

।॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुसाणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुण्डचरिते तन्वकृतस्तुतिवर्णनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥

> 9 <€

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

~~~ -- ~~~ -~------------- ~ ---“-~----~--- ~~~

"~ - ~ ----------~----

खं. १अ. < | पान २० `
41 4 4 22232322 2-2-22 श्च

"~ -~ न - --- -----~~~~-~~~~ -~----~~~- ~~~ ~~~ ~~ ~~~ ~ ----*--~-

| प्रीगणेडहाय नमः ॥ श्रीशशित्र उवाच । छणु देवि गणेरास्य चरितं पापनादहानम्‌ । खुक्तिमुक्तिथर्दं चयैव स्मरणेन

सखुसिद्िदम्‌ ॥१॥ गजाननः पसन्नात्मा परमात्मा परात्परः । भक्तानदकरः साक्षाद्चिवान्‌ भक्तिभावितः ॥२॥ श्रीगजानन

= -भोस्स्वानि सच(णि वरं ब्रूत हृदीप्सितम्‌ । तपसाऽदहं प्रसंतुष्टो भक्त्या स्तोत्रेण भावतः ।।२॥ भवल्करतभिद

स्नोत्रमनिश्रीनिकरं मम । सवसिद्धिम्रदं चैव पठते शृण्वन भवेत्‌ ॥४॥ विदधाकामो लभेद्विदधां धनकामो धनं लभेत्‌ ।

चकम: (चन्‌ वनमानि पुत्रकामः सुपुन्रकान्‌ ॥*॥ सुक्तिकामो मेनु जयक्रामो जयं ल मेत्‌ । अस्य स्तोत्रस्य पठनात्‌
वनं नन परम्‌ ॥६॥ श्रीशिव उवाच । गणेङावचनं श्रुत्वा भक्तिनभ्रात्मकन्धराः! ऋषयस्तं प्रणम्थादावृचुस्ते हष्ट-

मानसाः ॥9|। आदिक प्य उचुः । प्रसन्नो भगवन्न यदि देयो वरो महान्‌ । त्वदीयामचलां भक्ति देहि नो गणनायक ॥८॥

स्सामर्यमत्यंनमर्माकं त्वत्पसादतः। जस्तु वै भजनां सवैसिद्धिदाश्च वय॑ तथा ॥९॥ चयत्‌ हृदीप्ितं देव तत्तत्‌ सिध्यतु
सवदा । चध्रदनन्वमानेर दहि त्वं विन्ननाङन ॥१०॥ नत््वानां बचन सर्वे श्चुत्वा गणपतिः स्वयम्‌ । ददौ तेषामभीष् स
महादव महप्रदः ॥११॥ श्रीतजानन उवाच । दत्ता वरा मया दवा य नवद्धिषरैनाः पराः । इत्युक्त्वान्तर्द॑घे दुंहि; ऋषीणां पद्यत
खनं ॥१९॥ स्वान च गन दवे गणड परमात्मनि } खिन्ना इवाऽमवन्‌ देवा; परस्परसुखेक्षणाः ॥१३॥ गणेकावरदानेन ज्ञानं
प्राप्य | मह्‌[द्‌ सनम्‌ । बुद्धियु क्ता मद्ादवाः स्रषि चक्रुः प्रभादनः ॥१४॥ परस्परपवदीं च चक्रस्न ऋषयस्तदा । तेभैक-
भवना प्रघास्नस्मादण्डं बभूव वै ॥१५॥ नस्मि्नेड पुभानादिरकः सवत्मदाक्तिमान्‌। जानो वै भगवान्‌ साक्षाद्‌ रुणेदाो
गुणवद्धनः॥१६] सहना क्राचयागन ददत्तस्य विनिःरनाः। अपिस्तत्र स्थन च्यण्डं नत्र वृद्धि ययौ च सः॥१५॥ काटेनावयवी
जानिभ्नेनः सप्रणदहूवान्‌ | नस्य नजःप्रभावण्‌ नदण्डं स्फुरिनं मदन्‌ ॥ २८] म पव निःसनः साक्वादसंस्यातार्कमन्निभः ।
अपारमरिमा चर्य सवादिः सर्वभावनः ॥६९॥ सवना दृस्नपादो वरै मर्वनो नासिकोदरः । मर्बनोऽक्षिसखोऽननः स्नः;
शरनिननि्‌ वनौ ॥२०६। अनं्पावयवा दवो च्यमंख्यादारविक्रमः। अमर्यनीलया युक्त; परमात्मस्वभाववान्‌ ॥२१॥
अदिनिव्यान्तरडूनिः स सवत्र व्याप्य सेभ्िनः। महां च महीयान्‌ यो यस्य पारो न द्ये ॥२२॥ अणुभ्योऽणनरो देवो
गमरन्धयु यम्य तै। ब्रद्यण्डानि भ्रमन्ति स्म प्गागा इव चांबर ॥२३।॥ भहाकारणनामा तै तुरीयो दहधारकः ।
आन्मपनानिरूपे यन्कथ्यनऽसौ मदायुनिः॥२४॥ गुणानामपि पोऽयं वै गुणरास्नन कथ्यन। मीन्मा सर्वरूपश्च नाददेहधरः
त 44644444 44444444 44444 4494 4 ++

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १अ. ८
ती न उ 3232322

क न द ब तर ङी

मुः ॥२५॥ गुणेरोन कृतं कम नानाचेष्ात्मकं ततः । तेन नामानि जातानि पथ्यात्तसय महात्मनः ॥२दे॥ आपः
रारीरसंखष्टास्तत्र सुप्तोऽथमीन्वरः । नारायण इति प्राप्त नाम तस्य महात्मनः ॥२७॥ आपो नरपस्रूताश्च तेन नारा;
मरकोतिताः । तता एवायतनं तस्य कमणा तेन स प्रजुः ॥२८॥ भिन्नं भिन्नं खजति च न्निविधं चिविधं प्रथक्‌ । ब्रह्मेति तेन
संमा नाम तस्य प्रभावतः ॥२९॥ वेदोपनिषदि पोक्तो ब्रह्मलोकः सनातनः। स्वेभ्यो यः परः ्रेषठमेनं विद्धि सुनिश्चितम्‌
॥२०॥ सर्वैव यत्नदाता स कालरूपेण वतते । -चालकर्तेन नामा मून महदेव इति प्रभोः ॥३१॥ कर्मणामयमाधारो जातः
तुथ इति स्छत्‌ः। मोहको वस्तुजातानामापद्राक्त्च तेन सः ॥३२॥ इत्यादिनामतां प्राप्तो नानाभावेन कमणा । युणेरास्तु
तुरीयात्मा सवन्नाऽसा महान्‌ पसः ।॥२२॥ कारणानां च सर्वेषां कारणं च न संदायः | महाकारणमेतच्च पुराणेषु प्रपव्यते
॥२४॥ कतुः कतं स्वथं साक्ला्रतुदतां न संशयः । पातुः पाता रकारस्य प्रकारोऽयं युणेश्वरः ॥३५॥ व्रिदेहो गणतशायं
वामे राजशतां गत; । साच्तिको मध्यभागे स दक्षिणे तामसो बभौ ॥३६॥ एतादृशो महात्मासावादिदेवो गणेश्वरः ।
अज्ञाननाचतो यस्मात्तेन चै तपसि स्थितः ॥३७॥ सोऽतपत्तप उग्रं तु हृदि ध्यात्वा गजाननम्‌ । बहुकाले व्यतिक्रान्ते
मसन्नाभद्रजाननः ॥२८॥ आगतौ देवदेवेशो धेलुवैटसमिवादरात्‌ । बोधयामास तं शीघं णोर भक्तवत्सलः ॥३९॥
श्रीगणेश उवाच । एकाक्षरस्य सत्रस्य जपेन तपसाऽपि ते । प्रसन्नोऽहं महाबाहो गुणे चरु बाछितम्‌ ॥४०॥ इत्येवं बोधितो
देप गणयन्‌ क्रूपावता 1 युणेश्वरः मतुष्टाव भक्तिभावसमन्वितः ॥४१॥ रागेक उवाच । नमामि देवं गणनाथमीर सदा
सुशान्तं हदि योगिनां वै । अपारयों दढयोगनाथं सु्ांतयोगेश्वरमानतोऽस्ि ॥४२॥ अयोगरूपं कथितं त्वशक्यं
नेवत्तिमात्र समाधिखंस्थम्‌ । अभेदमेदात्मकमूलदीनं छुरातयोगे्वरमानतोऽस्मि ॥४३॥ सदा समाधिस्थमनेतपारं
मु स्वसंवेयमयं विभान्तम्‌ । निजात्मयोगेन च लभ्यमेवं सुशांतयोगेभ्वरमानतोऽस्मि ॥४४॥ विदेहयोगेन च सांरुयरूपं
जनेन लभ्य गणराजमीच्यम्‌ । सदा हुपाघौ न हितं गणेशं सुरांतयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥४५॥ सुसंस्थितं सवविलासयुक्तं
हष्ठिजलबोधात्मकमादिदेवम्‌ । अभेवमाच्न परमाथरूपं सुशांतयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥४६॥ जनादिमध्यान्तमनंतपारं सुसंघरतं
सततमात्मरूपम्‌ । गणेशमा्यं पुरुष पुराणं खांतयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥४७।॥ अनादिरूपं परकृतिपरमेदं सदां
खुर्धिद्राटमकमप्रमेयम्‌ । अमाथिकं मोहकरं प्रसिद्धं खुदांतयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥४८] गुणेषु रूपेण विराजमानमपारम-

2।.८1120021108@24111811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

ख. १अ. ८ पानं २२
प 9 ८11

व्यक्तमय गणेद्ाम्‌ । गणेर्विहीनं गुणचाटकं च॒ सुदांतयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥४९॥ समस्वरूपं जगदीहा-
मेकं खषुसिरूपं सकलाव मासम्‌ । अनादिमायामयमोहधारं सुशांतयोगेभ्वरमानतोऽस्मि ५० जगन्मय सूषमविभूति-
धारं हिरण्मयं स्वरगतं गणे्राम्‌ । जनस्य विज्ञानकरं पुराणं सुशांनयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥५.१॥ स्तुतं सदा देवखुनीन्द्र-
सिदरैः स्थिन जगन्मोदमयं भसिद्धम्‌ । सदा परं स्थूलविहारयुक्तं सुदांतयोगेश्वरमानतोऽर्मि ॥५२॥ असरस्वरूपं विविधे
षवदं गणरामायामयरक्तिर्पम्‌। मनोषचोदहीनमदानुभावं सुश्ांतयोगेश्वरमानतोऽस्मि ॥५५३॥ रविस्वरूपं दद्धं
पुराणममदमकाल्मकमान्मरूपम्‌। अखंडमानेदघनं गण सुशांनयोगेश्वरमाननोऽस्मि ॥५४॥ समं सदा विष्ण॒मचिन्त्य-
भावममदमेदादिविवजिन च । सदा सुखानदमयं गण सुदांतयोगेश्वरमाननोऽस्मि ॥५८॥ -अचिन्त्यरूपं सककेविहीनं
सदारिव मोहविहीनमादयम्‌। अपारवक॒स्वसुखाव भासं सुचांनयोगेभ्वरमानतोऽस्मि ॥५६॥ पदार्थरूपं विविधप्रभेदं
विकारयुक्तै परमप्मयम। वोधान्मकं त्वं पदरूपमव सुरातयोगग्वरमाननोऽस्मि ॥५.५॥ अखं डमेकात्मकविभ्वरूपं विकारहीनं
महदपरपयम्‌ ! गणरामक्र हृदि नत्पदस्थ सुरानियोगश्वर माननोऽस्मि ।५.८॥ गणेश्ञा चेन विविधस्वरूपाः कलावनारा भवतो
टि भव्याः | सृरनसेकं मवदीयरूपे कथं विमनाव्यं मनसा न रभ्यम्‌ ॥५०॥ यदा च स्वात्ममयं वदामि तदा तु सोऽहं
परकरनिस्वरूपम्‌ । गकाररूप जगदीडामदं गकारमकं छारर्ण प्रपद्य ६० मनोवचोहीनमधो वदामि दययोगसंयोगमयं
णकारम्‌ । निवृत्तिरूपं शारणं सदा वरै नमामि ने स्वग्श्रिमादयम्‌ ॥६१॥ न काक्यम्‌ वक्तुमवक्तुमेवमतो भवन्तं प्रणमामि
ददे | गणर विद्र महानभाव प्रसीद भो ब्र्मपन मदान्मन ॥*२॥ जन्म धन्य धन्यमक्षि विद्या ज्ञानं नपः फलम्‌ । येन
ष्टा गणा बीजाः कृनक्रः्याऽम्मि साप्रनम्‌ ॥६३॥ मण्य यदि वरो दयस्नदा भक्ति दृदां त्वपि । ददि म परमशान यथा
मादा विनदयति ॥६४॥ सषटिसिजनमामथय भजनं कामप्ररणम । निर्विन्ने सवकार्येषु दहि विघ्रविनाडान ॥२८॥ गुणदावचनं
श्रत्वा सुप्रसन्ना गजाननः । मघगां मीयमाददयं वचनं न्विदमत्रवीन्‌ ॥६६॥ श्ीगणम उवाच । विना म मदाभक्तिः मष्टीनां
रचनास्नधा । नानादिधा मविष्यनि निर्विघ्र सर्वदा भवत्‌ ॥३५॥ भवद्भ्यः मवदानृन्वै भविध्यति नधाऽनघ । महाकार्ये
समुन्पघ्न दास्यऽहं दीस चन ॥२८॥ स्नोत्रं त्वया करने यच्च मवमान्यं भविष्यति । पटलां श्चुण्वनां चेव ब्रह्मभृनकरं

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

ख, 4 अ, ९ = 1 ~ ~ -- -- - ~ ~ ------ ~ ----- न्व ~ च र र च ~ ०

न पान २३
त त 35

9 स्तो ्
महत्‌ ॥३९॥ स्तो बरह्मपते; साश्चा्नन्ना वै सतुतिसारकम्‌ । भविष्यति महाभाग सवसिद्धिकरं परम्‌ ॥७०। सकामेभ्यो
जनेभ्योऽपि व चितितप्रदम्‌। निष्कामेभ्यः स्वभ क्तंभ्यो सुक्तिदिं प्रभविष्यति ॥७१॥ मम प्रीतिकरं पूर्ण सारं सर्वत्र
-भाप्वतम्‌ । ॥चक्राल्पठनादस्य साध्योऽदं नान्न संङ्रायः; ॥५२्‌] श्रीशिव उवाच । इत्युक्त्वान्तर्दितः साक्षाद्रणेक्लो भक्तवत्सलः ।
देवस्यापि वियोगेन णेशो विमना भूत्‌ ॥७३॥

् श्रीमन्मे ोद्ररे ४ $
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौप्रले महापुराणे प्रथम खण्डे वक्रतुण्डचरिते गुणेशवरप्रदानं नामाष्टमोऽध्यायः ॥८॥

<€ ने

॥ श्रीगणेक्ाय नमः । श्रीशिव उवाच वरदानप्र भावेण गुणेो जञानवान भूत्‌। समर्थो भगवान्‌ साक्षात्‌ खष्डु तन्न मनो दधे ॥१॥
तस्य निःश्वासतो वेदा नि; खता रूपधारिणः! सर्वज्ञानकराः साक्नाद्धास्वतो गुरवः सताम्‌ ॥२॥ पश्चात्तेन गुणेरोन सम-
भूतात्मरव्‌ जगत्‌। खष्टं सुषुधिसंजञं च महत्तस्वादिभिः समैः ॥३॥ आनदच्यवहारत्वात्‌ प्रधानमिति कथ्यते । कारण द्र
भावानां तेन कारणक स्तम्‌ ॥४॥ माया तमःकरी यस्मात्तेन तामसतां गतम्‌। समानव्यवहारं च पधाने मोददं बभौ ॥५॥
स्वस्यापि जड भावश्च तेन न ज्ञायते सदा । क क्ंव्यमकर्तन्यमिति तेन ततो महत्‌ ॥६॥ तपः कृतं महोग्र च दिव्यं वरष-
सहस्रकम्‌ । तेन प्रत्यक्षतां यातो गणेद्रो भक्तवत्सलः ॥५॥ स्तुतः प्रपूजितस्तेन कारणेन महायशाः । साम्य योगरूपं
च ददौ परम भाषितः ॥८॥ वेदैश्चापि कृतं घोरं तपः परमदारुणम्‌ । तेषां प्रत्यक्षतां यातो विरेरो विघ्रवारणः ॥९॥ वेदैश्च
संस्तुत देवः स्तोतरः स्वस्वससुद्धवैः । ब्राह्मणरपत्यसुक्तेन बहुच स्तुतवान्‌ प्रथम्‌ ॥१०॥ गणेदाशां तिकेनैव यजचस्तं स्तुत-
वत्तथा नामा्टकायक्कत्स्तात्र तेन सान्ना च संस्तुतः ॥११॥ अथवशीष नाम तेनैवाथ्वणास्तुतः। इत्यादि गाणपत्यश्च
स्तोभरैनानाविधेः स्तुतः ॥१२॥ प्रजितो मूलमंत्रेण संतु्स्तेन विद्रहा । सर्वेषां यररूपा वै भविष्यथ वरं ददौ ॥१३॥ सर्व-
मान्या जगत्पूञ्या बेदास्तन करतासतदा । सांगोपांगसमाचारा युरवस्ते मताः खल् ॥१४॥ पा््यबाच । तमोगणमयं स्वामिन्‌

ललललछलठठलछछ
व्र नलटपठसललततल्ललकषछछप
८9 "^ (5

2।.८1120021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

=-= 7 ~
1.9. १अ.९ पान २४

म 444 312

प्रधान समरूपक्रम्‌ । दर प्राप्य गण्या कि करल तेन तद्वद ॥ १५} सुद्र उवाच | पभरियोक्तं वचनं श्रुत्वा हृ्टरोमा मरेश्वरः।
तां प्रत्युवाच भगवान्‌ स्मयन्निव सुद्रांतधीः ॥ १३ श्रीगिव व्वाच । श्यूणु प्रिये प्रवश्यामि गणरापीतिवधेने । विभूति तस्य
देवस्य त्वं तरै भाग्यवती दिवि ॥१७॥ गणेदावरदानेन खष्॑नेनापि सृश्मकम्‌। दिरण्यग भमान साचि स्वसरूप-
कम्‌ ॥१८॥ महदादिमदानक्ेः सुश््मभुतैश्च संघृतम्‌। द्रदविज्ञानमृल तदंनरिश्चस्थिन वमौ |°) बोधीनन तेनेव
नपम्नप्त खुहुप्करम्‌ । नन तुष्टो गणदानो बाधितं प्रददौ वरम्‌ ॥२०॥ वरदानपभावण नानासामध्येवानचत्‌। ए्दिरण्य-
गर्भो भगवान्‌ स्व्रमायाधरः प्सुः ॥>९॥ नेन स्थुटस्वरूपं यत्रं राजसमज्ञकम्‌ । जाम्रद्धोगक्र प्रण नच्त्वश्च स्थूल
रूपिभिः ॥२२। ज्ञानटीनन मनन।थ नपस्नप्र सुदारुणम्‌ । नपमां नैव सतुष गणः करुणानिधिः ॥९२॥ ब्रत्य्लता ययौ

स्य जाग्रदन्नमयस्य च । ननापि प्रजिनो देवः सतुनस्नस्मै चरं ददौ ॥२४॥ वरदानप्रभावण नानासामध्यवानभृत्‌।
ईन्वनुत्तमयश्वानावक्ोनकमकल्पयत ॥२५॥ जाग्रत्म्वश्नसुपुध्याणव्यच्यवस्थाप्रचुराणि च। भिन्नभिन्नानि जानानि कोटिरः
करोटिः चन्दर ॥२३॥ गुणङानेमकूपभ्यो निःखनानि मदन्ति च। अंडानि भिर्ना भन्नानि मवतः सभ्थिनानि व ॥२५॥
व्पाप्यस््पाणि चांडानि व्यापक्श्च गकन्वरः। नयोरमदभाव मा प्रक्रनित्रेच्विदुकम।२८। जाग्रना सरष्टमाकरारा व्रह्म
सर्वप्रकाराम इब्दमाच्रममं भृनमादिरू्प सनातनम्‌ ॥२०॥ आकाडान च संसा वायुः म्पद्ागणात्मवान । वायुना रूप-

नन्मा्र नजः; मणं प्रकारान्‌ ॥३०॥ नजमा ग्ममयक्ता आपः मषाः प्रमाग्णिा। अह्िगन्धयुणा पएृथ्वो मरष्रा धारणः
भसिका ॥२६॥ नचचैकरकप्वडान पचीकरणभागनः। एव पचगुणा जाना चनुभनप्रवडानान्‌ ।॥२२॥ भआपश्चनुगृणा जाना-
स्रया सप्रवशनान्‌। नजन्िगुणनां परात्र ललयाश्च प्रवरानान्‌ ॥३३। बायुद्रिगुणवान. जान आक्राठास्य प्रवहानात्‌ 1
आकाटानकगपाभ दनान व्रह्मसजिनम्‌ ॥५॥) पंच जनानि जानानि ज्यवस्थासयुनामि च । अष्टतरा प्रकृतिः प्राक्ता कारा
स्टपा सकानना ॥२५॥ नत्र क्ाीम्बस्त्पण गुणो विधिना यतः} नन मामध्यमाप्राप्रा प्रक्रनिश्चा्ररूपिणी ॥३६॥ अष्टा
वरपासंयनःमण्डं ष्ट स्व नावन: । नचैव पृश जनन विराट्‌ म नगवा ठित ॥३५॥ पचाङरत्कराटिविम्नारः पथ्याः प्राक्ता
पथाचन। आप! दश्ाभिक्ाप्नस्याम्नजस्नाश्या दन्ायिक्रम ॥३८। तसम्मादेश्ाधका बायुस्नस्मान्स्वे वे दन्नाधकम्‌ |
नम्मादछापिकौ जाग्रदशिमानं प्रकथ्यते ॥३०॥ नम्माद्रढाधिक स्वां मदत्तत्वमिति स्षनम्‌ । द्विनीयं नाम नस्यापि

++ ++ 44 + 44444 +++ 44444 44444 24-44-44

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. १ अ, १५ पान २५
वातत 4.
कथ्यते सुनिभिः सदा ॥४०॥ तस्मादशयुणा माया ज्ञेया सौषुतिकाऽधिका । युणेद्राः पुरुषो ज्ञेयोऽनैतोऽपारतुथकः ॥४१॥
विराडावरणं करत्वा स्थिता प्रवी सनातना । अद्भिः समाह्रता पृथ्वी तेजसापः व ॥४२॥ वायुना चाघर्तं॑तेजः
खेन वायुः समाघ्रतत; । अहैकारेण संटृत्तमाक्रारां देवि सवतः ॥४३॥ अहेकारञ्च महता संव्रलो राजसः स्वयम्‌ ! मायया
च महत्त्वं संतं स्वभसंक्लितम्‌ ॥॥४४॥ मायावरणमान्त्यं च ज्ञातव्यं विबुधैः परम्‌। अष्टावरणसंयुक्तमण्डं ते कथितं
मया ॥२५॥ अण्डान्येतादक्ान्येवासंख्यातानि परिये बशः । तिर्यगर्ध्वमधस्तद्वद्‌ गुणद्ोन धतानि च ॥४६॥

ओमिति श्रीमदान्त्ये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुण्डचरिते अष्टधा प्रकृतिबणेनं नाम नवमोऽध्यायः ।

“>> <<

॥ ओरीगजोदाय नमः॥ पावैव्युवाच । श्रोतुमिच्छामि स्वेदा विराजश्च स्वरूपम्‌ । फीदखोऽयं महाभाग तन्मे कथय
दौकर ॥१॥ शिब उवाच । पचक्रोटिधविस्तरे योजनानां समंततः! तस्य देहे च भूतानि स्थावराणि चराणि च ॥२॥
संस्थितानि च सर्वाणि खुवनानि चतुर्दश । तत्तेऽहं संभवकष्यामि समाहितमनाः शण ॥३॥ पादयोस्तस्य पातां युल्फे
तस्य रसातलम्‌ । पाष्ण्योमिदातलं तस्य जंघयोशर तलातलम्‌ ॥2॥। सुतरं जाचुभागेऽस्य वितरं तूरुमंडखे । अतलं
कटिसंधौ च कटथां लोकसंस्थितिः ।५॥ नाभौ तस्य शुवर्छोकः स्वर्लोक हदि स्थितः । महलोकश्च कंठे वै जनो लोको
सुखे स्थितः ॥६॥ तपो लोको रखुलाटे च सत्यलोकः शिरः स्थितः । एतावदेहरूपो बे विराट्‌ स पुरुषौ महान्‌ ॥७] -सहस-
रीषरोभाख्यः सदस्रानन पादवान्‌ } सदखरहस्तकर्णः स॒ सदसखोदरवान्‌ प्रसुः ॥८॥ व स्थितोऽसौ
परमेश्वर; । मर्त्येष्वश्त भोक्ता च खपकादोन वर्तते ।९॥ तस्यांतरे स्थितं रूपं नान्ना हैरण्यग कम्‌ । एता तथा स्वमन
विश्वरूपं विराजति ॥१०॥ बददि्ैश्वानरश्चायं जाग्रद्रैराटसंज्तितः । दिरण्यगर्भकोरदास्थः स्वभवैराटधारकः ॥ १९१॥ उभयोः
समभावेन बाद्यांतरससरूपतः । ईश्वरो नाम वैराटः खषुसेधारको व मौ ॥१२॥ न्रिविधं यद्विराङ्‌ रूपं कथितं ते तु पावति ।

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

खं. अ. १५ पान २६
= 4 1-14-14 4 4-441-11 1-41-1 4-10-4

तुरी पमात्मरूपं यत्‌ निषिधेषु प्रवर्तन ॥१३॥ अथ चृणु विभिन्नानासुत्पत्ति त्वर्पभावनाम्‌ । नानाभावधरां ताँ वै चराचर-
मयी पराम्‌ ॥१४॥ विराडनज्ञान भावनाघ्रनस्नन तपः कृतम्‌ । एकाक्षरविधानेन गणेदा संदधौ हृदि ॥१५॥ सोऽतपत्तप
उग्र च दिव्यवषमटहस्रक्रम्‌ ! तपसा ध्यानभावेन प्रत्यक्लो गणपोऽभवत्‌ ॥१६। बोधयामास तं देवों वरं ब्रृहीनि
सोऽत्रवीत्‌ । गणे सहमा दृष्टा पादयोः प्रणनाम तम्‌ ॥१७॥ धन्यं जन्म तपो मेऽयय धन्यं ज्ञानं वपुश्च हक्‌ । धन्यामे
संपदो देव त्वद॑पियुगदरानात्‌ ॥१८॥ इत्युक्त्वा स्तोतुमारेभे गणे ब्रह्मनायकम्‌ ! वाचा संरपष्टया हृष्टो भगवान्‌ विश्व-
धारकः ॥१०॥ विरा्वाच । नमस्ने गणनाथाय गणानां पलये नमः } विच्रेश्चाय परेशाय विघ्रह नमो नमः ॥२०॥ सिद्धि-
बुद्धिपन तुभ्यं नानाभिद्धिमदायिने । नानाज्ञानभदात्र च ह्मण ब्रह्मरूपिणि ॥२१॥ मनोवागतिभूताय योगिनां हृदि
वासिन । नानावनारक्े च भक्तमरक्तकाय ने ॥२२॥ नमो नमो मदेशाय शिवाय शिवदायिने ¦ सवत्र सम भावाय
विष्णव प्रभविष्णव ॥२३॥ नेजोरादिपन तुभ्य॑ भानवे त नमो नमः} नानामायापभेदात्मरदक्तये रक्तिरूपिणे ॥२४॥
सष पाच्र च मंहय चराचरमयाय च । सर्वेभ्यो ज्ञानदात्रे च निर्मलाय नमो नमः ॥२५॥ सर्वेभ्यो भिन्नरूपाय माया-
हीनायन नमः| मायिभ्या मोहदात्र च मायाधाराय ते नमः ॥२६॥ गुणान्तं॑न ययुर्यस्य नानाब्रह्माणि त नमः । अतो
मयि गणान करषयाऽनुग्रहं कुरु ॥>०॥ इति स्तुल्वा गणद्धानं मौनवानभवत्स्वयम्‌ । चैराटः पुरुषस्तच्र कृतांजलिपुटः
स्थिनः ॥२८॥ नगवांस्तं गणदान ऊचिवान्‌. भक्तिभाविनः । बरं वरय दास्यामि राकां मा कुरु विन्वप ॥२०॥ हृद्‌ त्वया
करनं स्ताश्च भम प्रीतिकरं मवत ! यः पटद्धावपू्व तु सिद्धिस्तस्य भविष्यति ॥३० य॑य चिन्तयते कामं नंत दास्यामि
वांछिनम्‌ । सुक्तिमुक्तिपिद भावि पठनाच्छवणादपि ॥६३१॥ इत्युक्तवन्नं गणनाधमाद्यं वैराण्दवः प्रणनाम नं वै । भावन
युक्ता वचनं जगाद हृष्टः स्वयं विघ्रं धरु च ॥३२॥ वैराट खाच । यदि तुष्टोऽसि दवद यदिद्यो वरो मदान्‌ । नव
भक्ति दां दटि यया मादा विनहयनि ॥>३॥ अनुन्ं सजन मष्ट: पाटनं हरणं नथा ! करोमि त्वत्पसादन भक्तभ्यो
सुक्तिमुक्तिःद ॥३५॥ एन्वयमनु दरि गजानन माप्रा ! य यमिच्छामि तन्व सिध्यतु त्वन्प्रमादनः |॥|३५॥ भिव उवाच ।
लधनि वनने चोक्त्वा गगङाोनरथीयत । विगट्‌ दर्पेण संयुक्ता गणं हदयभावयत्‌ ।३६॥ एवं इवि च सवत्र नानाण्डपु
स्थितः फः | वैरम्नैः करनं पृण गणजञनप उत्तमम्‌ ॥३५॥ नन सवे मदान्मानः स्वस्वकर्मणि संस्थिनाः । निर्विघ्रा वरदानन

व थ्य

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

भगवतः सनातनाः ॥३८॥ अनंतानि प्रजानीदहि ब्रह्माण्डानि न ह्यते ¦ वक्तुं केनापि हेरंबं विना तानि यथायथम्‌ ॥३९॥
सततं गणनाथोऽपि न संख्यातुं प्रवतैते । गणना शब्दशाखेषु यावती दधिकं ततः ॥४०॥ अतः केनापि संख्यानं न
कृतं वेदवादिना । अनंतानि महाण्डानि ज्ञातव्यानि जगन्मयि ।४१॥ एवं प्रभावयुक्तोऽसौ हदये मे परवतेते । गणेशो
ध्यानरोभी च भक्तेशो भक्तवत्सकः ॥४२॥

॥ ओभिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुण्डचरिते नानान्रह्याण्डवणेनं नाम दशमोऽध्यायः ॥
"र र €

॥ श्रीगणेदाय नमः! पाबलयुवाच । भगवन्‌ देवदेवेद्ा कृपां कत्वा वदस्व मे । बैराटेन कथं सखष्टं जगत्स्थावरजंगमम्‌ ॥१॥
अन्यच ब्रहि मे नाथ ध्यानमार्गं पुरातनम्‌ येन साक्लात्करिष्यामि गणे नाऽत्र संशयः ॥२॥ सुद्र उवाच । इति षष्टो
महादेव्या महादेवः प्रहृष्टवान्‌ । कथां परमपुप्यां च कथयामास तां श्रुणु ।\२॥ ष्च उवाच । गणेास्य कथां श्त्वा हषश्तसि
जायते । कथयस्व महाभाग हिवेन कथितं तु यत्‌ ॥४।॥ सुदरढ उवाच । धन्योऽसि दक्ष लोकेषु येन सादरता च ते । गणेदा-
ऽ्रतधारायां कथायां नाऽत्र संशयः ॥५}। प्रहृष्टां गिरिजां दषटरा शिवो वचनमन्रचीत्‌ । घन्या घन्या महाभगे श्ण सादर-
मादितः ॥६॥ शिब उवाच ¦ गणे मनसा ध्यात्वा वैराटः खष्टुमारभत्‌। तस्य नाभेः समुत्पन्नो ब्रह्मा लोकपितामहः ॥७॥
सुखाद्विष्णु्जगत्पाता नेच्राच्चाऽदं हरोऽमवप्‌ } _ खष्टिस्थितिकयाधाराश्िरूपणुणधारकाः ॥८॥ वामां गाच्छक्तिरत्पन्ना स्व
ते पार्वति मोहिनी । दक्षिणांगाद्रविः साक्षात्कमौधारः समाभवत्‌ ॥९॥ प॑च देवाः समुत्पन्ना भित्न जाताः स्वभावतः,
न विदु; किचिदात्मानं वेरा चापि शोभने ॥१०॥ अंधे तमसि सर्वत्र वश्रखवहुकालतः। न किचित्परापुतयासत्‌ स्थिताः
परमदुःखिताः ॥११॥ किं कतव्य क गन्तव्यमज्ञानेनादरूता श्राम्‌ । कस्माद्वयं ससुत्पन्ना न जान\मो महेःपरसुम्‌ ॥१२॥ जथ
चित्तय तेषां वुद्धिजौता सुनिधिता । तपः कलु समार्य यस्मै करने नमोस्त्विति ॥१३॥ सवयां सूलमूर्तं यद्यादरौ

ग 9

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

ताददां खल । स्वधीस्थं नत्समाचित्य नपस्तप्तं सुदारुणम्‌ ॥१४॥ तपसा गणनाधस्तु प्रसननोऽतरमाभितः । तच दष्टिः ससु-
त्पन्ना तेषां वै भावितात्मनाम्‌ ॥१५॥ हृदये बीजरूपं यत्स्फुरत्तद्‌ दटमदखनम्‌ । एकाक्षरं महाम॑च्रं पाप्य त दषमाययुः ॥१९॥
तं मच्रं जपमानैस्नैस्तदारभ्य जगन्मयि ! तन म॑न्रप्रभविण ज्ञानं पाप्रं सुनिर्मलम्‌ ॥१५॥ क पत्यक्चः सम-
जायन । गणो भक्तिभावेन पुरस्तिषां सखुत्थितः ।॥१८॥ अन॑तकोचिसु्यौजाः छंडारदंडविराजितः हुध्रो खबोदरः
साक्तात्‌ विभूषितः ।॥१९॥ भूषरौरायुैश्चैव सिद्धिवुद्धिसमन्विनः । भक्तानेदकरः श्रीमानाखुबाहो मदा्यतिः ॥२०॥ तं
दष्ट मयभीतास्ने देवाः शोसुपुरोगमाः। किमिदं तेज आयाति प्रलयाभ्रिसमं महत्‌ ॥२१॥ अस्मान्‌ धक्ष्यति किं देव; विघ्नेश
करुणानि । नव भक्ता वयं स्वामिन्‌ कथ विप्रेन भाविताः ।॥२२॥ इति तेषां वचः श्ुत्वा त्व भवत्सौम्रूपवान्‌ । तं
दषटरा ह्षिनाः सव प्रणेसुमीवपूर्यकम्‌ ॥२३॥ गणोकादच्चीनेनैव स्फूर्तिः प्राप्ता महाद्‌ खता । तया सर्वे यथातथ्यं ज्ञात तैः
पंचभिः पुरः ॥२०॥ तनस्नं तुष्टुवुः मवे भक्तिनघ्रात्मकधराः । हृष्टरोमाण एवं त स्रवदश्रुजलाविलाः ॥२५॥ पंचदेवा उचुः ॥
नमस्ने विघ्रराजाय भक्तानां विघ्रहारिणे । धिघ्रकन्रं ्यभक्तानां गणेद्धाय नमो नमः ॥२६॥ हेरंबाय नमस्तुभ्यं दुंदिराजाय
त नमः। विनायकाय दवाय ब्रह्मणां नायकाय च ॥२०॥ रषोदराय सिद्धे गजाननधराय च । श्पैकणौय ग्रढाय
चतुैस्न नमोभ्स्तु ने ॥२८॥ लंबोशटप्येकदनाय सर्वेशाय गणाधिप । अनंतमहिमाधार धरणीधर ते नमः ॥२९॥ नमो
मायामयायैव मायाहीनाय ने नमः। मोहदाय नमस्तुभ्यं मोहच नमो नमः ॥३० पंचभूनमयायैव पचभूतधराय च ।
हद्रियाणां चाथिपायेद्रियज्ञानपकाण्णि ॥३१।॥ अध्यान्मनेऽधिभूनायाभिदैवाय च ते नमः। अन्नायान्नपते तुभ्यमन्नान्नाय
नमो नमः ॥३२॥ प्राणाय प्राणनाधाय प्राणानां प्राणरूपिण । चित्ताय चित्तदीनाय चित्तभ्यथित्तदायिने ॥३३॥ विज्ञानाय
च विज्ञानपनय द्रद्रधार्णि। विज्ञानभ्यः स्वविज्ञानदायिने न नमा नमः ॥३५॥ आनेदाय नसस्तुभ्यमानद्पनय नमः।
आनदानददात्र च कारणाय नमा नमः ॥६५॥ अनन्याय च यत्ाय चननाधाग्णि नमः । चैनन्यभ्यः स्वर्चैनन्यदाधिन
नादम््पिण ॥३६॥ चिदुमात्राय विदूनां पनय प्राक्रनाय च । भदाजदमयाभेव उयानीरूपाय न नमः ॥३५। माऽ्दमाच्नाय
द्रान्पाय शृन्यापाराय दहिन । शन्यानां शन्यरूपाय पुस्याय नमा नमः ॥३८॥ ज्ञानाय बोधनाथाय बाधानां च्ाध्रक्रारिण।
मनादाणीविरीनाय सवान्मक नमा नमः॥३९॥ विदरहाय नमम्नुभ्यं विददाधारकाय च ] विदहानां विदद्ाय सांख्यरूपाय

त + + 4 6 90 00 4

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख. १अ. ११ पाने २९

ते नमः ॥४०॥ नानाभेदधरायैव चैकानेकादिमूतये ¦ असत्स्वानंदरूपाय शाक्तिरूपाय ते नमः ॥४१॥ अग्रताय सदाखंड-
भेदामेदविवर्जित। सदात्परूपिणे सूर्यरूपाधाराय ते नमः ॥४२॥ सत्यासत्यविहीनाय समस्वानंदमूतेये। आनदानंद-
कंदाय विष्णवे ते नमो नमः ॥४३॥ अव्यक्ताय परे्ाय नेतिनेतिमयाय च! दिवाय शाग्वतायैव मोहदीनायते
नमः ॥४४॥ संयोगेन च सर्वत्र समाधौ रूपधारिणे । स्वानैवाय नमस्तुभ्यं मौन मावप्रदाथिने ॥४५॥ अयोगाय नमस्तुभ्यं
निरालवस्वरूपिणे। मायादीनाय देवाय नमस्ते हसमाधये ॥४६॥ दां तिदाय नमस्तुभ्यं परण दांतिप्रदाय ते। योगानां
पतये चैव योगरूपाय ते नमः ॥४७ गणे्नाय परेशाय द्यपारगुणकी्तये । योगरांतिप्रदात्रे च महायोगाय ते नमः ॥४८॥
गुणांतं न ययुर्ैस्य वेदाद्या वेदकारकाः। स कस्य स्तवनीयः स्याद्यधामति तथा स्तुतः ॥४९॥ तेन वै भगवान साक्ताचचिता-
मणिगजाननः। प्रसन्नो भवतु चाताऽस्माक त्वं परमा गतिः ॥५०॥ इत्येवसुक्त्वा देव शास्तुष्णीं भूतास्तथा दिवे ।
गणेक्ोऽपि प्रसन्नात्मा हृष्टः सन्‌ प्रत्युवाच तान्‌ ॥५१॥ श्रीगणेद उवाच । प॑चेदवा महा भागाः प्रसन्नो भवतां स्तवः । तपसा च
तथा भक्तया वाचं च्रूत वै वरम्‌ ॥५२॥ भनवत्करूतभिद॑॑स्तोच्र॑परमाल्हादव्धनम्‌ । मम प्रीतिकरं भक्तया
सर्वदं पभविष्यति ॥५३॥ यः पटेद्धावपूर्वं॑स घमकामा्मोक्षभाक्‌ । पुर पौच्युतः श्रीमान॑ते स्वानंदमाप्लुयात्‌ ॥५०॥
सप्तवारं पठेन्नित्यमेकविदातिवासरम्‌। कारागृहगतो वाऽपि सुच्यते ब॑धनात्‌ स्वयम्‌ ॥५५॥ एककालं द्विकारं वा त्रिकाल-
मपि यः पठेत्‌। स वै देवादिकैर्बन्यो भविष्यति न संदायः ॥५६॥ मारणोचाटनादिभ्य एकवविरातिवारतः । तावदिनानि
पेन तस्य मैव भयं मवेत्‌ ॥५७॥ धनधान्यादिकं सर्वमारोग्यं पद्युवर्धनम्‌। य यं चिंतयते काम तं तं प्राभोति निधि
तम्‌ ॥५८॥ शिव उवाच ॥ गणेङावचनं श्रुत्वा हृष्टा विष्प्वादयः सुराः । पणिपत्य गणाधीक्चं कृतांजलिपुटा जगः ॥५९॥
पंचदेवा उचुः । सनाथा हि वयं जाताः सर्वै त्वय्यागते प्रभो । वरं देहि गणाधीदा तव भरि ढां तथा ॥६०॥ तेन माया
न बाधेत नरान देवानपि प्रभो ) किमस्माभिः प्रकर्तव्यं तदाज्ञापय सवेदा ॥६१॥ सामथ्यं विविधं देहि भजतां कामपूरणम्‌ ।
स्थाने सदानंदनाभ देहि नाथ नमोऽस्तु ते ॥६२॥ गणेश उवाच ॥ चतुरुख महाबाहो रजोगुणसखद्धव ! खष्टिकती भव त्वं
वे ब्रह्मा नान्ना महाद्युते ॥६३॥ सत्यलोकनिवासी तु हंसवाहनवान्‌ भव । वेदादिज्ञानयुक्तश्च सर्वेषां त्वं पितामहः ॥६४॥
चतुर्शुजोऽसि देवेखा त्वं वै सत्वसखुद्भवः। पालकः स्वैलोकानां विष्णुनामा भविष्यसि ॥६५॥ वैकुंठे वसतिस्ते स्यात्‌

0 494 -

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

=

प ~~~ ------------ 4 -4-4-

वाहनं गरुडस्तव ! नानावनारवांश्चापि भविष्यसि मदावलः ॥६९॥ पंचवक्त्र मदानिजस्तम्‌ायुणससुद्धव । स हारका मम्‌ निद
हरनामा भविष्यसि ॥*.५॥ कैलासे वसतिस्तेऽस्तु वाहनं दरूषभस्तधा। त॒नीयेन स्वनेत्रेण सवं नस्मीक्ररिष्यसि 1३८1
सहस्रकिरणा त्वं वै सनामा भविष्यसि । कमेणां चाटकत्वात्‌ षड्तुध्रमपरक्रादाकः ॥*५॥ चरिरुणानामदंभावाच्वं जानोऽमि
प्रकादाकः । रथोन्वालक्रनश्चापि वादनं ने भविष्यति ॥५०॥ सौरलोक्र निवास प्रहराजा भविष्यसि । बृषिमून त्वभरऽवाभि
तेजोरालिः प्रतापवान्‌ ॥०२॥ चतुखजे मदाहाक्ते त्वं जानाऽमि च्रिदद्ृतः। नानाविघय मागा सदहा माहकाः । ॥ ५२॥
हाक्तिनान्नी महामाया भविष्यसि न संरायः। द्विधा मादपदाच्री त्वं सुक्तिसुक्तिश्रमात्मिका ॥५३॥ सिहवाहनगा ननत्यं
का्तिरोकनिवामिनी। नानाभोगविमोदेन जगच्ं मोदयिप्यसि ॥9४॥ महाकीर्य ससुत्पन्न परत्यश्ाऽदं भवाम च

मत्तुल्या सर्ममावन करना देवा न संङायः ॥७५॥ आयुधं भूषणं श्र नानासानश्यमदृ शुनम्‌ 1 संकल्पसिद्धनां चैव ददौ
नेभ्यो गणाधिपः ॥५३॥ ध्व उवाच । इनि दत्त्वा वरान्‌ दवो गणज्ोंऽनदध स्वयम्‌ 1 नऽपि दृष्टा नजात्मान कलङ्कृत्य च
सन्रि ॥००। भजनां भक्तिभावन कामप्रराः करुना वयम्‌ । परमभ्वरनां प्राप्षाः प्रसादाद्धणपस्य च ॥ 9८]

ओमिति श्रीमदाव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रर महापुराणे प्रथमे सड वक्रतुंडचसिनि पंचद्ववरखदानं नामकादकाऽध्यायः ॥
“> >> <€

| श्रीगणदाय नमः ॥ शनक उवाच । सून सून माघा परमानंददायक्र | कथामम्डनरूपां च कथयस्व मटाद्यन ।>}} चरं
ध्रमन्ननां मानाः क्रलक्रल्या यथा नथा सुक्रेधाश्नपानन स्वानंदन परेष्ल्दरनाः ॥>| कथयस्व कथा दिच्यां पचदवेश्च क्रि
कलम्‌ । विस्वारण यथान्यायं यन मृता भवाम च ॥६॥ श्जुन्वा तथां मुनानां च वचन -गक्तिभमाविनम्‌ । दृष्टः सनः पृनः
ग्राह ऋं पारप्रणाहिनीम्‌ ।८1] सत व्यच ) एवमव म दक्षण पृष्टा म्रा्गाश्वगा मद्रान. मुद्रन्दस्त यप्राचच््‌ नघा ब्ल
मामन ॥2॥ नदद च्च । जण दशल महाभाग पातस्या डिवमनि पौ । यप्र यदटच्तं सवं कथयामि मविन्नरम. ॥२॥

ल 4-44-99 का क 005 ए कच क करक म क क क 2

2।<८720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

„ खं. १अ. १२ पानं २९
9

पावै्युवाच । भगवन्‌ देवदेवे तारिता त्वया प्रभो । सुकथामतपानेन कृतक्रत्याऽस्मि सांप्रतम्‌ ॥७॥ प॑च देवाः समथो
पामन. वरदानतः। कि चक्रस्ते महात्मानः कथयस्व विधानतः ॥८॥ गणेराभक्तियुक्तं चेचरितं कथयस्व मे । अथवा
गाणपत्यानां चरितं ब्रह्मदायकम्‌ ॥९॥ व्यर्थसंरूपनेनायुनांशः कार्यो न रोननैः । धन्यास्ते साधवो लोका गणराङ्भक्ति-
भाविताः ॥१०॥ सुद्र उवाच । प्रियाया वचनं शरुत्वाऽतिदटष्ट स महेश्वरः । उवाच स्मयमानश्चाङिग्य देवीं महायदाः ॥११॥
शिव उवाच । धन्याऽसि पार्वति त्वं च साकं जन्म ते परम्‌ । भक्तया धृतो गणेरोऽयं हृदि तेन वरानने ॥१२॥ गणेश्ाभक्ति-.
युक्ता ये नरास्ते ब्रह्मरूपिणः । दरनान्छक्तिदातारः सर्भ्यो नात्र संदायः ॥१३॥ गणेक्ं यः परित्यज्य सिद्धिमिच्छति |
शाश्वतीम्‌ । स मूढात्मा तु विज्ञेयो नारकी नात्र संय: ॥१४॥ अन्यदेवस्य ये भक्ता गणेदां नाचरति चेत्‌ । तेषां न
भविता सिद्धिर्मरकेषु पतंति ते ॥१५॥ खुधां संत्यज्य रूक्नान्न सेवते दुर्मतियैधा । गणेशानं तथा त्यक्त्वाऽन्यस्य देवस्य
सेवकः ॥१६॥ अस्माकं जनको माता सर्वेषां नात्र संदायः। ्येष्ठराज इति ख्यातस्तेनादौ पूज्यकोऽभवत्‌ ॥१७॥
स्यक्त्वा गणेदं मूढात्मा देवादीनपि प्रूजयेत्‌। गणेद्ोष्टंघनात्त वै क्षिपामो नरके वयम्‌ ॥१८॥ गणेशानिंदको जंतुरस्माकं
भक्तिकारकः । नारकी भविता सदयोस्मद्‌थ॒रुद्रषकारकः ॥१९॥ अतस्त्वं धन्यरूपाऽसि सर्वेषां मूलवीजकम्‌ । भजसि त्वं
गणेरान भक्तिभावसमन्विता ॥२०॥ सत्यं देवि त्वथा पोक्तं गाणेदानां प्रकीर्तनम्‌ । गणेदास्थ च या कार्ये तेन जन्म
कूतार्थकम्‌ ॥२१॥ गणे प्राशरयामीति चण चितामणे प्रभो । चित्ते निवासकारिन्‌ वै गजानन मदोदर ॥२२॥ गाणपत्या
महाभागास्तेषां संगः सदास्तु मे । तेषा मध्ये तथा वास देहि त्वं द्विरदानन ॥२३॥ अग्रे मे गाणपत्यास्ते ष्ठे वामे च
दश्चिणे । सर्वत्र सह तैर्वास्ते गाणपत्यैर्भवत्विति ॥२४॥ येषां सुखारविदेषु गणेराचरितं बभौ । भववधहरं प्रणेमिहा-
ऽखुत्र सुखमरदम्‌॥२५॥ चरितं गाणपत्यानां गणराट्सेवनात्मकम्‌) अहनि परभवति चेष्टदं ठँडि भक्तिदम्‌ ॥२६॥ तारितोऽदं
त्वया देवि कथां पएरच्छसि मां पुनः । गणेशभक्तिप्रतां वा भक्तानां तस्थ भावतः ॥२७॥ प्रष्टु; ओओोतुञ वक्तुयौ ब्रह्म
भूयपदपदा । इह तां तु वदामि त्वां माणेशीं खृखदायिनीम्‌ ॥२८॥ प॑चदेवास्तथा जाता यथा गणपतिः स्वयम्‌ । वरदः
कथयामास इईन्वराज्ञान भाविताः ॥२९॥ प॑ंचलोका; समुद्धता वरदानप्रभावतः। निराधारा अखंडाश्चावसंस्तेषु
विमागश्ाः ॥२०॥ कैलासे रोकरश्रैव वैके विष्णुरेव च । स्मरटोके रविः रदाक्तिखोके चैव जगन्मयि ॥३१॥ सत्यलोके

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

[र करणरष्यग्कास्दन्क

[ता १2 र त
ध

तथा ब्रह्मा वसति स्म सुदान्वितः । रेश्वर्थभोग भोक्नारः परस्परदिते राः ० सत्यसंकर्पर्वतस्त ह्वरा ब्रह्ममानिनः ।
बहुकालेन तेषां वै मत्सरः समजायत ॥३३॥ अहं श्रष्टतम्चैव । परुरीश्वरः । हृदये मन्यमानास्ते विवादं
चक्रुरंजसा ॥३४॥ आप नत्र संखष्टा विष्णुना स्वदारीरतः। नासु संसुप्वान. देवो बहुकाले यथासुखम्‌ ॥२५॥ जेः
ल्ेवालवल्ली च समुत्पन्ना क्रमण वै ।.षहुकाटन तन्मध्य प्रथ्वी जाना स्वमावतः ॥३६॥ रीरा विष्णुना, खष्टं नाभ्यां
कमलसुज्ज्वलम्‌ । शानयोजनविस्तारं कर्णिकापचक्नोभिनम्‌ ॥३५॥ सुवासवहुटं वीक्ष्य तेन॒ रमे जनादनः। एककाले
ज्ञगाम स्म त्र ब्रह्मा पिलामहः॥३८॥ कमनं नन संद विस्मितो हृदये राम्‌ । कन सच्मिद दिव्य पद
परमयो भनम्‌ ॥३९॥ तन्न नारायण ष्ट्रा प्रसुप्तसम हाणव | प्रसुसुत्थापयामास ब्रह्मा त स्नह भावनः ॥४०॥ ब्रह्मणो
वचनपरैव सरत्तस्थौ जनाईदनः। ब्रह्माणं मानयामास स्वागनं भा पिनामह्‌ ॥४१।॥ नच रद्य महातरिष्णु परत्युवाच
समत्सरः! कि मोहाय त्वया मष्ट पद्मं प्मश्ोननम ॥५२॥ अहं ब्रह्मा जगत्स्रष्टा सवादिः मवंभावनः। मया
परक्रियन मष्टिः पश्चाच्च पालयिष्यसि ॥४३॥ शजामि यदिना नां चत्कि पामि न्वं जनादन । मदपरीनञ्च मवपां
-मावस्ननारमीन्वरः ॥2५॥ व्र्मणा वचनं श्रुत्वा विम्मिनः म जनादन; । उवाच मधुरं वाक्यं ब्रह्माणं मांत्वयन्निव ॥८५॥
वषणुरवाच । सृषटवान कमनं नाहं माहिनं न्वां पितामह । ीन्टाथं पद्ममवरदं पय न्वं नात्र स्यडायः ॥५२॥ ममन्मर-
मिद्‌ वाकयं न्वयान्तः यत्‌ पिनामह । अह न्वां पाटयामीदं नन स्नष्टा भवान, फिनः ॥४9 नान्या पानास्ति मत्तम्न सर्वेषां
पालृमावनः। अहं स्थिना महाविष्णुमन्ममो नैव विन ॥५८॥

१ श~ „ # = ~ 1 ओ भ र द सर यकन ध ॐ 9 न्वुष्टव्युतार्‌1 = -धथ्ाय न
|| असन श्रीमदुरन्यं पुमपनपद्‌ श्रीमन्मा मदुर यम स्डद्‌ वकनुण्डेत ग्न जद कष्ववादुा नाम्‌ दादर < <वावः॥
५ क
ति से ९

2।.८120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

॥ ओगणेद्ाय नमः ॥ शिव उवाच ॥ शुणु देवि कथां पुण्यां गणेशभरीतिवर्धिनीम्‌। यज्ञातमादिकाले वै तत्तेऽहं कथयामि
च ॥१। विष्णो्वचनमाकण्य गर्भयुक्तं पभावतः। भगर्वास्तखुवाचेदं वेदकतौ पितामहः ॥२॥ _ बहोवाच ॥ विष्णो त्वं
यदि मां पाता सरवेराश्च महान. भुः ! पदयोदरगतो भूत्वा प्रभावं मे जगद्‌शरो ॥३॥ ब्रह्मणो गिरमाकण्यं भरविष्टोऽसौ
जनार्दनः। योगमायाबलेनैव योगी रो जरे विधेः ॥४॥ ब्रह्मां डरचनां तत्र दृष्ट्रा नानाविधां पराम्‌ ! नाभिपद्ययुतं
विष्णु दददौ पुरुषोत्तमः ॥५.॥ विस्मितो हदि मोदेन किमद्‌ तमिदं , महत्‌ । पटय्नांतं जगामाऽसौ निःखतो
देहमध्यतः ॥६॥ निःखतः प्रणिषत्याऽऽदौ तं विधिं त्ववदत्प्रुः! बह्मचातं प्रजानामि त्वदीयं वैन संङायः ॥७॥
त्वदीयजठेरेऽहं वै स्थितस्तेन भवान्‌ युसः । सर्वेशो नात्र संदेहः सटा त्वं स्वप्रभावतः ॥८॥ त्वमेव भगवन्‌ पश्य मदीये
जरे परम्‌ । प्रभावं पूर्णभावेन मदीय ॑कीदरां प्रभो ॥९॥ नारायणवचः श्युत्वा ब्रह्मा विस्मितमानसः। योगस्यैव
प्रभावेण मतस्तच्र यथारुचि ॥१०॥ विष्णोश्च जठरे ब्रह्मा ब्रह्मांडं लोकसंकुलम्‌ । ब्रह्माणमपरं तच्र स्थितं पद्यन्‌
विमोहितः ॥११॥ ब्रह्मा नान्तं जगामाऽसौ पयन्‌ पयन्‌ महात्मनः 1 बहिगतु मनश्चक्रे विष्णुना माम आत्रतः ॥१२॥
द्वाराणि योगमविन पिदितानि स्वमायया । भ्रमन्‌ भ्रमन्‌ स्वयं ब्रह्मा पाप नो मागैसुत्तमम्‌ ॥१ २॥ तत्र योगवलेनाऽपि
ब्रह्मा वै पद्यनारतः। नि्जिद्य सहसा द्वारं ययौ तेन वदिर्विधिः ॥१४॥ बहिरागत्य विष्णु तं क्रोधेन स जगाद ह ।
वहामानीय मां कि त्वं स्वच्छंदो मवसि पमो ॥१५॥ अहं स्वेन प्रभावेण निःखतो योगमायया । द्वाराणि पिदितान्येव
किम बद माधव ॥१दे। वचनं प्राह देवस्य श्चुत्वा विष्णुमेदायराः। प्रहस्य तसुवाचेत्थं स्नहयुक्तं समाहेतः ॥१५७॥
निष्णुसुवाच । वीक विधे त्वामिच्छामि न जगद्युरो \ द्वाराणि पिदितान्येव मया कीडाथमादरात्‌ ॥१८॥ परस्परं तु
लीला क्रतं यत्प्रपितामह । भ भावं ज्ञातुकामस्य त्वपरां क्षमस्व मे ॥१९॥ इति प्रसादितो ब्रह्मा प्रसन्नः पराह त पुनः।
क्रीडां यत्तया विष्णो कृतं ज्ञातं न वै मया ॥२०॥ अदं क्रोधसमायुक्तः संजातोऽन्ञानतः; प्रमो। अप्रियं भाषणं विष्णो
यत्‌ श्चमस्व कृते मया ॥२१॥ तर्वातं नैव जानामि जटरेऽहं समास्थितः । त्व भ्रष्टो मे गुरः साक्तन्नाच् संद्रायवान्‌. द्र ॥२२॥
मवानदमतः पाज्ञौ श्रेष्ठौ सर्वेश्वरौ परो । रंखः शक्तिञ्च सूश्च गर्वयुक्ता बभूविरे ॥२२॥ तेषां पमाणं तर्‌ ज्ञेयमिति
सस्मरतुः प्रभू ! तयो; स्मरणमात्रेण संययुस्तच्र ते चयः ॥२४॥ भरधमं परा््वास्तन्न द्रौकरः शलशरक्‌ पसः । उक्तवांस्तौ

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

नज
व
किमर्भ मे स्मरणं वदत क्रन्‌ ।॥२५॥ तच्चोषतुदैरित्रद्या श्ण सकर मे वचः । तवैश्वर्यं क्ियन्माच्रं दद्टायस्व सदादिव ॥२६॥
तयोर्वचनमाकण्य गर्वयुक्तः सदाशिवः | उवाच कोधसंयुक्ततो वचनं विस्मयश्निव ॥\२.५॥ शिव उवाच । जह हती च सर्वेषां
युवयोर्नात्र संदायः । मत्तः परं न र्विचिद्र ज्ञातव्यं सवभावतः ॥२८] इत्युक्त्वा स स्वय रासु शयामास तौ वषुः ।
ज्योतीरूपं महािगं परं सर्वत्र संस्थितम्‌ ॥२०॥ त्तौ दृष्ट्रा महाश्चर्यं ॒विस्मिनौ विधिमाधवौ । अध ऊध्वं पुरः पश्चाद्रामः-
दक्षिणसनतम्‌ ॥३१॥ नच ब्रह्मा स्वय ॒विष्णुसुवाच मधुर वचः । अधस्त्वं गच्छ देवेदा उर्व गच्छामि भावनः ॥२१ ५
रिवस्यनि प्रपदयानः कीरदोऽ्य महेश्वरः | अनस्त्व त्वरितो भ्वूत्वा इष सीघ्मिदं वच; |२२॥ इत्युक्तो ब्रह्मणा 4
प्रत्यूचे प्रभावनः । ब्रह्मन्मद्यं वरं देहि पश्वाद्॑तु ससुत्सद ॥३३॥ भरांत ब्रह्माऽभवत्तच्र बरं हीति सोऽब्रवीत्‌ । दास्यामि
नात्र संदेहः भ्रीनस्त्वं वरया च ॥३४॥ विप्णुस्ाच । त्वं मे पुत्रो -भव ब्रह्मन्नेष एव वरो मतः। तस्य. तद्वचन दत्वा
विस्मिनो विभिरन्र्व॑त्‌ ॥३५॥ व॑चिनोऽ्ं॑त्वया नन ॒संभ्रमऽस्मिन्‌ सखत्थिने । _ दत्तो वरो यतस्नेन तव प्रो
भवाम्यहम्‌ ॥३६॥ खषिकाटे च संपतते त्वन्नाभिकमलात्‌. स्वयम्‌ । ददं खजाभि योन पद्मजोऽह्‌ तवात्मजः ५
इत्युक्तः स हरिस्नत्र नं प्रणम्य तथनि च । प्रविष्टोधः दिवस्यापि द्रुं पारं मात्मनः ॥३८॥ ब्रह्माऽपि त्वरितो भूत्वो्वं
ययौ पारलिप्सया ! न नच्र पारमीदास्य प्राप्रवान्‌ स पिनामहः ॥२०॥ विष्णुञ् हौक्रस्याधो न क पारं दवान्‌, ततः ॥
चटुकालेन नौ नत्राऽऽगनौ नौ खिन्नमानमो ॥५०॥ परर्परविचारण शौकरं _ स्लोतुसुद्नौ । द्वंजलिपुटावेनौ स्तोच्ं
चक्रतुरत्तमम्‌ ॥७९॥ त्रदमविव्ण्‌. उत्वतः । नमस्त दौकराधैव नमस्न चअून्पाणय । स्द्राप कालरूपाय त्यत्रकाव नमो
नमः ॥४२॥ उमापनें नमस्तुभ्यं घृषमन्वगवाहन । जआदिदवाय दवाय महादेवाय न नमः ४ ६ ॥ प्रसीद्‌ भगवन्‌. [ष नात
पठयावह विभो । किंरूपं क्विस्वभावं त्वां न जानीवः कथंचन ॥४४। ददौ स्वान्मरूपं भो महेश्वर नमोऽस्तु ते ॥ येन
ते भजनं देव जनाः कुर्वति निभयाः ॥४८॥ नयोर्वचनमाकण्य जं; प्राकव्यमास्थिनः ! नस्तं नौ ९ ददृशातुद्गिि
भगवान्‌ दिधिः ॥५६। वामभाग स्थित विष्ण दुक्षिणांग पितामहम 1 विश्वं चराचरं मर्व ट्विगि 4 सस्थिनम्‌ ।॥२अ
अपारमहिमानं न॑ दृष्टा नमनुरादरान्‌ । उपमंदृर रूपं नक््वमव परमश्वरः ॥४८॥ ` हृष्टः सन. ककरः भुः ।
भगवान्‌ पूर्वरूपेण संलम्थौ षरषनध्वजः ॥४०९।॥ उवाच नौ महादेवो बरृणुतं बरमीप्सिनम्‌ । दास्यामि भवनोभावात्‌ स्नाच्र-

2।<८120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

संतुष्टमानसः ।५०॥ य एतत्पठति स्तोत्रं स कामान्‌ ल मतेऽखिलान्‌ । मत्थियः सोऽपि भवति मल्लोकेऽते प्रगच्छति ॥५१॥

॥ ओमिति श्रीमदान्तये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरके महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुंडचसिि पचदेवविबादो नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥।
"नर € €

॥ श्रीगणेशाय नमः॥ रिव उवाच । छणु देवि प्रवक्ष्यामि यज्ञात चाद्‌ खुतं ततः । गणेशमायामोहेन मोदितानां चरिच्रकम्‌॥१॥
दिवस्य वचनं श्रुत्वा विष्णु्रह्याणमन्रवीत्‌ । वरं वणु विरिंच त्वां रिवात्पुत्रो भवेति मे ॥२॥ तव पुत्रः शिवो जातस्तेन
मे पौचतं गतः । उभयोः सफलं पूर्ण॒ वांछितं जातमदभुनम्‌ ॥३॥ विष्णोवेचनमाकण्यै विधिः शंकरमन्रवीत्‌ । मम पूत्रो
मव त्वं घै बर एव चतो मया ॥४॥ विष्णुनाऽपि तदेवोक्तं तथा वे होंकरोऽ्रवीत्‌ । तव -भाखाद्भविष्यामि सद्रोऽहं त्व॑रातो
विधे ॥॥ दिवस्य वचनं श्रुत्वा संतुष्य विधिमाधवौ । ऊचतुः शंकरं तत्र स्नेदात्तं भावपर्वंकम्‌ ॥द॥ विधिवच्छिव
पय त्वसैश्व्ष चावयोः प्रथक्‌ । तेन तुष्टौ महदेव भविष्यावो न संदाय; ॥७॥ तयोयदै्वरं `मावं शिवोपि ज्ञान-
चक्षुषा । दष्टा नातं जगामाऽसौ तौ पुनः पत्युवाच ह्‌ ॥८॥ भवतोम॑दिमानं चापारं परयामि राश्वतम्‌ । वयं त्रयः समा-
ख्याता ईश्वराः सर्वतः पराः ॥९॥ एतस्मिन्नेतरे तत्राऽजगाम स दिवाकरः ! तेजोराशिः सदात्मा च पृच्छति स्म
समाहितः ॥१०॥ किम्थ॑स्मरणं देवा मदीयं॑कृतमाद्रात्‌। तन्मे कथयताद्य त्वागतोऽदहं स्नेहतः परम्‌ ॥११॥
आनोर्वचनमाकण्यं प्रहासे चयो श्ृराम्‌। ऊचुः प्रसन्नभावेतरश्वर्य ते द्य प्रभो ॥१२॥ तेषां श्रुत्वा गिरं सौम्यां
दछ्यामास रूपकम्‌। तेजोमयसपारं यचराचरमयं महत्‌ ॥१३॥ सूयंस्य तेजसा सर्वे निष्प भास्ते चयः कृताः । पणष्टश्यो
जाना न रोकु्रष्ु्मजसा ॥१२॥ ज्ञानदृष्ट्या च तं दृष्टा चराचरतनु प्रथुम्‌। अपाररूपं नास्वंतं नतास्तं स्नेह भावतः ॥१५॥
दद्षयित्वा तथात्मानं सौम्यरूपोर्यमाऽभवत्‌। तसरूचुस्ते जयो देवा नतं ददिम भभो ॥१६॥ अस्माकमपि परय
त्वतश्व्ं स्नेह मावतः । तेषां तद्वचन श्चुत्वा रविर्ष्टो बभूव ह ॥१७॥ ज्ञानदृष््या रविस्तेषामेशवयं दृष्टवान्‌ परम्‌। उवाच
प्रणतो भूत्वा विर्मितश्चेतसा खरम्‌ ॥१८॥ भवंतोऽपि महात्मानो नातं परयामि सवेतः। युष्माकमैश्वरं भावमद्‌ सुतं

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

दटवानहम्‌ ॥१९॥ वयं सवैन्वराः सवै भगवतः सनातनाः । न्यूनाधिकं कलामात्रं विद्ये नैव निश्चितम्‌ ॥२०॥
तस्मिन्‌ क्षण स्वथ शक्तिरागना मोहिनी परा । उवाच नान्‌ भसन्ना म किम मरणं कूतम्‌ ॥२१॥ नामृचस्न ६
देवाः स्नदेन माविनाः। दद्वायस्व महादवि पेश्वर्य कटर नव ॥>२॥ इत्युक्ता सा स्वरूपं तदरायामास सुदरम्‌ । चराचरमयं
पूर्ण स्यूटलुश््मादिभिर्युनम्‌ २६३ ष्टा रटपं तदीय वै श्रानास्न शरणं ययुः | नति ददकिमाय त रूपस्य महन
किल ॥२५॥ सौम्यरूपा नदा जाना तामूचुः पद्य मावनः। अस्माकं देवि चैश्वयं कीदशा वयमव च ॥९८॥ तरपा
वचनमाकण्य ज्ञानदृष्ट्या स्म पटयति । नानं जगाम तषां वै नना सा नाच्विदाषनः।॥२६॥ उवाच स्नदभावन ननि
पदयामि कुत्रचित्‌ । भवंनोऽपि महात्मान ई्वराः पूर्ण मावन; ॥२५॥ वयं पच ममा नाथा नांनरं दद्यन कचित्‌ । कः समर्था
जवदेवा निश्चय मैव ददेय ॥२८॥ गणङरामायया श्रांना अवदंस्न पररपरम्‌ । पसुरेकथ्च सवच्र वदे वे पठ्यत बुधरेः । ।५९॥
प्रभवः पच कुत्रापि नोक्ताः शान्नेषु ममनाः। अनः कापि पसुर्नाव्यःसच वै कुचर वनन 1३०] एवं विवाद संप्राप्त
विस््नं ज्ञान माद्यकम्‌ । गाणरं चित्तचांचल्यादृ ध्व जग्मुः प्रलादनः॥३६) न किचिददगुस्नत्रापध्ो भाग प्रययुस्ततः । एव
द्रा दिशो आ्रनाः पडयनस्न परस्परम्‌ ॥३२॥ न किचिददयुरतच स्थिता एकत्र त पुन; । यागमागेण चित्त ख ध्यानं चकरुः
क्रमण च ॥२२॥ त्रह्माऽमदस्वसस्पं न रभिर यागभावनः। एकीमृना इवात्मानः कति प्राप्ताः स्वभावतः ।॥३४।।
लनस्तान्‌ द्यामाम योगिध्ययमनुत्तमम्‌ | स्वस्यं गणराजम्नु हदय मेम्ितनं परम्‌ ॥ ३५ तुज तरिनत नच्छुडादंडविरा-
जिनम्‌। एकदंनं वकण वकनुडं मदा दमम्‌ ॥३३॥ रक्तवणी मदाक्रायं सिदृगारिप्रमव च। नाभिरोष क्रिरीटादिनानागृषण-
छाभिनम्‌ ॥३५॥ सिद्वितुद्धियुनं पूर्ण विनुतिभिस्यामितम्‌ । चितामणि मणि चैव दभ्रजतु हृदय चनम्‌ |5८\ प्रसन्नवदन
भक्तानुग्रदाणं परकारकम्‌। हृदि दष्टाऽनवन्नव विम्मितास्न सुगः प्रिय ॥३९॥ नमादौ शंकरस्यैव हृदि प्रकटनां गनः ।
न प्रच्छ स्वय डमु; का भवान वद म प्रना ॥८०॥ दांनियागन संप्राप्तः किन त्रह्मपनिः परः । कथयस्व मदाभगत्वा
न जानामि तत्वतः ।५१॥

॥ अश्न श्रौमदान्य पुरणोयनपद्र श्रीमन्मौदरे महारात परयत व्वण्ड वक्रनुडचण्नि गणप्रादुभविो नाम चलुदगोऽभ्यायः ॥

>> <<

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

॥ ख्रीगणे्ाय नमः; ॥ सूत उवाच । शिवस्य वचनं श्रुत्वा मक्तिमावेन तोषितः । उवाच मधुरं वाक्यं विघ्ेस्तं परहषेयन 11१
वक्तेड उवाच ॥ शुणु शंभो महाभाग मम मायाविमोदित । गणेदोऽदं एनदेष्टस्तपसा मावितात्मना ॥२॥ यः पुरा मवतो
देव वरदाताऽभवं परः ! उग्रेण तपसा तु्ऽकरवं ज्ञानसंयुतम्‌ ॥३॥ ममैषा सतत माया पमोहयात मानवान्‌ । तन
विस्मरणं प्राच तवाऽपि न च सं॑रायः ॥४॥ एवसुक्त्वा शिवं मायामोहदजारं निराकरोत्‌] स्वं च स्मरणं तेन नः परापरं
रिवस्य च ।५॥ सर्ब स्मृत्वा रिवस्तत्र स्तोतु सखुपचक्रमे । तावदंर्ताहितं जातं रूपं गणपतेः भम्‌ ॥६॥ पुनध्यानेन राख;
स तमेवाचितयन्‌ स्थितः । नापरयद्‌ हदि तद्रूपं तेनाल इवाऽभवत्‌ ॥ॐ॥ आययो विष्णुरभ्यारो सर्वं त्वक्रथयच्छिवम्‌।
अदृष्टं तादश रूपं कथयामास सोऽपि तम्‌ ॥८॥ एवं प॑चाप्यदषटरा तत्‌ विस्मिता अ भवन्‌ परम्‌ । एकत्र मिणिता जाता-
सतुष्ुषुस्तं गतस्मयः ॥९॥ पंच देवा उचुः । नमस्ते वक्रतुंडाय चिनेच्रं दधते नमः। चलुखजाय देवाय पाशांङकुकधराय च.॥१०॥
रंबोदर नमस्तुभ्यं नाभिदेषाय ते नभः। महते चैकदंताय छपेकणाय ते नमः ॥१९॥ सिद्रारुणदेहाय _ रक्तवणेघराय
च । महाकायाय सू्माय गणेद्राय नमो नमः ॥१२॥ सिद्धिवुद्धियुतायैव विभूतिसखदिताय च । चितामणिधराव तथा
चितामणे नमः ॥१३॥ अव्यक्ताय परेदाय परेषां च पराय ते । मनोवाणी विहीनाय विघक्ाय नमो नमः ॥१४॥ नानासाया-
धरायैव मायिनां मोहकारिणे । हेरंबाय नभस्तुभ्यं ब्रह्मणां पतये नमः ॥१५॥ दद्रीयस्व निजं रूपं भक्तेभ्यः प्रीतिदायकम्‌ ।
सनाथा हि वर्थ तेन स्वनाथाय ते नमः ॥१६॥ स्तुवतां तु पुरः प्रादुरासीदेवो गजाननः । तं दष्रा दंडवत्‌ सर्वे प्रणता मक्त
भावतः ॥१७॥ तालुत्थाप्य स्वयं दुर्वचनं चेदमत्रवीत्‌ । स्तोत्रेण नावितो देवाः भीतो वो नाच्र संरायः ॥१८॥ यः
पठेत्‌ स्तोच्रमेनद्र स मे मान्यो भवेत्‌ सुराः । वांछितं प्ूरयिष्याम्यते मे सप्युञ्यमाप्ुयात्‌ ॥१९॥ श्णुध्वं मे वचो रम्यं
मा गर्वं कुरुत पियाः। मव॑त्ो मदधीनाश्च कलां नात्र संङायः ॥२०॥ क्रीडार्थं निर्मिताः से स्पथैमानाः परस्परम्‌ । किमर्भ
मनसि श्रता जाताः पृणीत्मका अपि ॥२१॥ आव्यं ज्ञानं रहस्यं यन्‌ मदीय तेन भाविताः । सदा मोहविनिसुक्ता भविता-
रश्च मत्समा; ॥२२॥
॥ ओमिति श्रीमदान्तये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडचस्ति गणेशप्रसन्नभावो नाम पंचदशोऽध्यायः ॥

>><<
लता

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

सवं, १अ. शद चात २८

॥ श्रीगणेराय नमः ॥ गिव उवाच । गणङावचनं श्रुत्वा प्रणता मक्तिभावतः। पम्रच्छुस्त॒पुनः शांता ज्ञानं ब्रूहि

गजानन ॥१॥ गणेश उराच ¦ ददश्चतुर्विधः धोक्तस्त्वं पदं ब्रष्यभेदनः। सोऽहं देही चतुधी तत्पदं ब्रह्म सदैक्यतः ॥२॥

संयोग उभयोयश्वाऽसि पदं ब्रह्म कथ्यते । स्वन उत्थानकं देवा विकल्पकरणाद्‌ द्विधा ॥२॥ सदा स्वसुखनि्ठं यद्रष्य सांख्यं

प्रकीतिनम्‌। परनश्चोत्थानकं नत्‌ क्रीडादहीननया परम्‌ ॥४॥ स्वनः परन उत्थानदीनं यद्भह्य कथ्यने । स्वान॑दः सकलाभमेदरूपः

संयोगकारकः ।५॥ तदेव पचधा जानमीश्वरास्त्निषोधन । स्वनश्च परनो ब्र्मोत्थानं यद्‌ द्विविधं स्तम्‌ ॥६॥ ब्रह्मणो नाम
तद्दे कथ्यत भित्न भावनः) नयोरनुमबो यश्च योगिनां हृदि जायने 19 रूपं तदेव ज्ञानन्यमसद्रेदेषु कथ्यने ! सा
शक्तिरियमाख्याना ब्रह्मरूपा हसन्मयी 1८|| तचाद्धनमयाधारः सूर्य आत्मा प्रकथ्यने । शाक्तिसूर्ममयो विष्णुरानंदो
नेदनात्तयोः ॥९] च्रिषिधघु नदाक्रारस्नत्‌ क्रियादीनरूपक्रः। रिवो ननि चतुर्थोऽयं च्रिनति करणात्परः ॥१०॥ त्रिविधं
मोहमाच्रं यघ्निर्माहम्तु सदाशिवः! नषामभेदे यद्र स्वानंदः सर्वयोगनः ॥२१॥ प॑चानां ब्रह्मणां यच षिव मायामयं
स्मम्‌ । ब्रह्मा स एव विज्ञय; सादिः सवैभावनः ॥१२॥ भिवन सकर खष्टं नना प्रपिनामहः। असत्‌ सत्‌ समनेति
स्वानंदरूपा वयं स्म्रनाः ॥१३॥ स्वानंदाद्यत्‌ परं ब्रह्मायोगाव्यं ब्र्यणां भवत्‌! केषामपि प्रयेष्ो न तत्र तस्याऽपि
कुखषित्‌ ॥५४॥ मदीयं दद्ानं नच्रायोग नो योगिनां भवन्‌। स्वानंद ददौनं प्रपर स्वस्वेश्यात्मकं च म॥१५॥ स्वानंदबामिनं नेन
वेदषु पववंति माम्‌। चतुणा ब्रह्मणां नागास्तं सोगामदयागनः॥१६॥ सयागश्च छपोगञख नयोः परनसे मनः| पूर्णद्रांतिपरदो
योगश्विसकृत्तिनिरोभनः ॥१५ क्षिपं मृदं च विक्षिप्रमकाग्रं च निगाधकम्‌। प॑चमभूमिमय चित्ते नत्र चितामणिः
स्थितः ॥१८॥ पंषभूमिनिराघन प्राप्यत यागिभिंदि । ्ांनिरूपात्मपागन ननः हांनिर्मदात्मिका ॥१०॥ एनद्योगात्मर्ः
ज्ञानं गाणां कपितं मया । नित्यं युक्तं च यागन नैव माहं प्रगच्छध ।॥२०॥ चित्तरूपा स्वयं बुद्धिः सिद्िर्मोहमयी स्ष्रना ।
नानाद्ष्रविसदन काभ्यां क्रीडति कन्पनिः ॥२१॥ न्यक्वा चिन्नाभिमानं च गणङ्रोहं समाधिना । भविष्यंति भवनाऽपि
मद्रूपा साहवबमिनाः ॥२२। छिव उवाच । इत्युक्न्वा विररामाऽथ गणना मक्तवन्सलः | नश्पि मदं परित्यज्य शांतिं
प्राप्राञ्च नन्क्षणान्‌ ॥२६॥ एकविर निसुशछकेगणङान प्रक्ीनिनम्‌ । गीनासारं सुदातिभ्यः जांनिदं योगसाधमेः ।॥२४॥
गणङागीनासारं च यः परिष्यति भावनः । अप्यति भ्रद्रधानश्चद्र्मभूतसमो भवत्‌ ॥२५॥ इह॒ भुक्त्वाऽखिन्ान्‌

3. न्न = ज += ॥ 3. + ~ ^+ 4 ++ ^+ ~ - + १-४८-५ न्न १. = ^ + ॥ -~ + ++ ~ 1 + = -4 ~ -=4-- ~, +^ 44 +4-+ 4-4-44 कक ~+ +~ {= 4-4-44 ~ --4+- --+-{ ~+; ~~~ {== {=-= न्यः
ननी = = [नन्वे [क [मी (न ~न ए [तमी = [नन् क न क भी न = व (व 2 3 क न न च = 2 + 9 = = 9 च भः नि 1 + य-म
----~ ~~~ ~~~ ------~----~~~-~- ~ ---~~-~-~-~+- ~ ----~--~- ~~ ~~~ ~~~ ------- ~ ~~~

न> ~~~ 7.१ ~
-" ~ -- न

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

भोगानते योगमयो भवेत्‌! ददीनात्तस्य लोकानां सवैपापं रयं व्रजेत्‌ ॥२६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौ दले महपुराणे प्रथमे खंडे वक्रतुंडचपिति गणेशगीतासारकथनं नाम षोडरोऽध्यायः ॥
र > €<

॥ ओगणेाय नमः।। शिव उवाच । गणेद्गीतासारं ते श्रुत्वा ष॑च सुरेश्वराः । ऊचुस्तं विस्मिताः सर्वे प्रणम्य गणनायकम्‌ ॥१॥
पंच देवा उचुः । भगवन्‌ भवता सर्वं कथितं तथ्यमेव च । तेन तृप्ता वय॑ स्वामिन्‌ मोदद्यल्याः कृतास्त्वया ॥२॥ तव दद्रोन-
मात्रेण स्मरणं पूरकः कृतम्‌ ! गुणरूपा वय हुंढे कथं ब्रह्ममया वद ॥३॥ तेषां वचनमाकण्य तालुवाच गज्ञाननः।
मक्तवत्सलभगिन तोषितोऽसतौ महारस; ।३॥ गणेश उवाच । स्वपदे जगति ब्रह्मरूपा वै जगदीभ्वराः। भिन्नभवि युणा-
त्मानो भवतोऽपि मया कृताः ॥५॥ चतुर्विधेन भावेन क्रीडामि नलु तच्च च । क्रीडया पतितं विंबं तेन पंचविधोऽमवम्‌ ॥६]}
घहेषु विलासेषु तेषु नवेषु देवपाः। भवंतो मद्धीनाश्च संस्थिता नाच्र संदायः ॥७। एषु भिन्नविदारेषु रजःसन्त्व-
तमोमयाः । मया ब्रह्मा दरिः रंसुभिन्ना जाता हि मायया ॥८॥ अदेकारन्निदेवानां "सूर्यो मोहमयी तथा । द्रक्तिखिगुण-
सिध्यर्थमेते पच भया कृताः ॥९॥ अहमत्र स्थिर्तोऽदोन वक्रतुंड इति स्तः । विदुब्रह्ममयः सा्ाद्धिज्न मावप्कााकः ॥१ ०
तुरीय मे मथा रूपं कृतं यद्‌ गणपं सुराः । ज्ञातव्यं बुद्धिरूपं तदक्षिणां गं प्रकथ्यते ॥११॥ पंचदेवदिदाराख्यं वामांगं
सिद्धिरूपकम्‌। सिद्धिबुद्धियुतोऽदं वै विदुमाच्रात्मकोऽभवम्‌ ॥१२॥ भक्तानां विघ्ररूपा ये वक्रास्ते कथिता; सु; तांस्तेन
हनिष्यामि वक्रतुडस्ततः स्तः ॥१३॥ मम माया मयाल्ञीवाद्रक्रं बरह्मञुखं यतः। तेनाऽ वक्तुंडस्तु लभ्य उन्मनसा
मचे; ॥१४। भवतां कार्यसिद्धय्थं विहारार्थं तु मायया 1 विदुरूपधरो भूत्वा स्थितोऽहं -मावपूवैकम्‌ ॥१ ९॥ यदि मे स्मरण
यूयं विस्भरिष्यथ वै तदा । मायामोहेन संश्रांता भविष्यथ महेश्वराः ॥१६॥ भवद्भिः, सतते तस्मात्‌ कतेव्यं स्मरणं हदि ।
आदौ पूज्यो भविष्यामि दैवे पित्ये च कर्मणि ॥१७॥ तेन सिद्धियुताः सवे लविष्यति न संङायः । इत्युक्त्वांतदंधे देवो

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. १ अ. १७ पान ४०

गणेशो गणपालकः ।।१८॥ रिव उवाच । इति ते कथितो देवि ध्यानमामैः पुरातनः! तं ध्यायामि हृदिस्थं म गणेदो ब्रह्म-
नायकम्‌ ॥१०॥ अखिलं ब्रह्मणां खष्टं चराचरमयं शिवे। नानावनारवान्‌ विष्णुः स॒ पाति गणपाज्ञया ॥२०॥ अर
संदारकारी च त्व प्रमोदप्रदा हिव | कमणां चारकः काठमोलुर्जानो न सहायः ॥२१॥ दिमाचलस्छना त्वं वे जाना तेन
सुविस्षनम्‌। त्वयाऽखिल हृदिस्थ च ज्ञानं गणपबोधकम्‌ ॥२२॥ मया सुस्मारिनं तुभ्यं स्मर सव छुचिस्मिते। भवनी च
महामाया पद्य त्वं गणपं हृदि ॥२३॥ अध्यै नस्याऽवनारांश्च कथयामि समासनः भजता तेन मार्गेण 'भवेद्योगो न
दुलभः ॥२४॥ प्रथमा वक्रतुडश्च त्व॑पदव्रह्म कथयन । द्वितीय एकदैनख् लत्पदन्रह्मवोधकः ॥२५॥ मदहीदरस्तृनीयस्तु
ब्रह्मासि पदघारक्म्‌। गजाननश्चतुयेश्च सख्यरूपो महेश्वरि ॥२६॥ दवोदर्‌ इति ख्यानी छनद्रह्य त्वपि स्थिरम्‌ ! घो
विकटनामा च सट्र्मान्मरविः परः ॥२५॥ विघ्रराजः स्वयं विष्णुः सप्तमः ममर्नांगनः} धृञ्रवणीऽषएरमः शां सुरव्यक्तो ननि
कथ्यत ॥२८॥ अष्टव्रह्पस नत्पान्धः कारूपधगः स्म्रनाः} गणपा गणगज्ञस्य च्यचनागः प्रकीननाः ॥२०]॥ स्वमवद्यमयं
ब्रह्म तन वे प्रधना; पिय। सवषां ब्रह्मणां दवि खल्कम्नन म म्मरूनः ॥३०।॥ अमोगस्पावनारश्च खलरनादि न विच्ने।
स्वानदवासिनं विद्धि चलत सनन प्रिय ॥३९॥ पृणयागा गणाग्रीडाः स्वानदायोगवनिनः। योभिनां नच्र खांनिश्च
श्पमवबद्यागसवया |॥३२॥ हानि मत्र समरासव्यानं यत्पृ्टद्वि दाःननम। अनन विधिना नित्यं गणश भज सवदा ||३६ ॥|
अस्माकं कुल्टदवश्च गण्डा नाय मरखायः। प्रल्यन म मया नित्यं चिनामणिविनायकः ॥२३५॥ पचानां चित्तव्र्तीनां
प्रकाठाकलया भ्थिनः। नन चिनामणिनाम कथ्यन म गजाननः ॥31 गजवक्रान्मिकां सरति परय दवि गह भ्थिनाम) मणि-
रत्नमयीं साक्नान्‌ पजयामि सुभक्तितः ॥३६॥ मटर उच) इल्युक्तवां दन्ायामाम ध्यानम्थानं सदाडिवः। पएकनि वीय प्रे
ददी विस्मिता साऽमवन्परम ॥३५॥ उन्युक्त्वा विररामाध सोकर: क्रम्णानिधिः। न प्रन: प्रन्युवाचदं महादेवी
जगन्मयी ॥३८॥ ए कस्वच । सवधां मादसदास्री नाससस्य सदाशिव । नव पनी क्रथं जाना द्कभनागम्थिनम्यं तरै ॥६५।)
अमु म सहाय दव कनुमदसि सांप्रतम) त्वदन्यः मंन्ायच्छत्ता सवनज्ञा नाम्नि कुत्रचित्‌ ॥८५) पाचनीवचनं ख्रन्था शिवो
हयममन्विनः | उवाच मधुरं बाक्यं वाधयंम्नां सदनुक्म ॥४२॥ ट्व सव्व | श्रृणु दवि पगा व्रत्त यन त्वं मन्परियाऽभनवः।
त्सर कथयिष्यामि कधासारं सव्वपदम ।५८। विवादः पत्रदवानां म्पधया पमभृच यः नचेध्वर्य मया दषं त्वदीय

~~. ~--+ -~-~ “ ~ ~--- -~-~---------~ ----------*~----"--~~------- ----------------------+------- "~~ ~~~ ~~. ~~~

2 ~+ ++ 4-444-44 4-4-44 4-4-45 4-85-4

~ -- -7--"~---------~~-- ~~~ -~- ~“

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

च पान ४१
व

महदद्‌ खलम्‌ ॥४३॥ पंचानां बोधको देवो गणेरोंऽतदेधे यदा । बोधयित्वा यथान्पायमस्मान्‌ बह्यमयः परुः ॥४४॥ ततो मया
तपरलपं तव परतो पिये महत्‌ । मक्तिभवेन संतुष्टा त्वे जाता रावतः ॥४५॥ मत्समीपे समागम्य च्रृणुष्व वरमी-
प्सितम्‌ । परसन्नाऽदं महादेव दास्यऽहमिति चाच्रचीः ।॥४६॥ त्वां नत्वा स्तुतवान्नानाचेष्टितैस्त्वत्स्वरूपकेः । तेन तुष्टिः परा
जाता नवापि जमदीभ्वरि \\४७॥ मया प्रयाचितं देवि त्वं मे पनी भच प्रिथ । एष एव वरो मद्यं दातव्यो जगदीश्वरि ॥४८॥
मदीय वचने श्रत्वा सस्मिता सावपूर्वकम्‌ । जाता त्व मे वर॑ दच्वऽतधानं च कर्तं त्वया ॥४९॥ अतस्त्वं मे प्रिया जाला
वरदानप्र भावतः । तव वामां गसं भूता लक्ष्मी नारायणप्रिथा ॥५०॥ दक्िणांगात्‌ समुद्धता साविच्री ब्रह्मणः परिया ।
हृदयान्त च संभूता संज्ञा पत्नी रवेरपि ॥५१॥ इति स्व समाख्यातं स्मर सवे छचिस्मित्‌ । साधय त्वं पुनर्योगं गणक
छांतिदं परम्‌ ॥५२॥ युदरढ उवाच । दिवेन कथित सर्वं॑श्चुत्वा देवी नगात्मजा । एकांते साधयामास योगं गणपतेः
परम्‌ ।५२॥ पूर्वसंस्कारभाविन स्वल्पकाटेन सा शिवा । शांतिं पापा मह्यभाना प्रययौ शिवसन्निधौ ॥५४॥ इद्ध वाच ।
डति ते कथित दक्ष चेष्टितं गणपस्य च । भज त्वं सवं भावेन गणे ब्रह्मनायकम्‌ ॥५८५| तेन त्वं विन्नहीनोऽपि भवितासि
न संक्णयः। सर्वमान्यो महायोगी दोकदीनो जगद्‌ खुरः ।५५६॥

| ओमिति श्रीमदान्ये पुरणोपनिपदि श्रीमन्मौ रल महापुराणे प्रथमे खण्डे वकतुडचरिते शिवपावेतीसंबादसमाप्तिनाम सक्षदशोऽध्यायः ॥
>> €

॥ श्रीगजक्ाय नमः॥ शौनक उवाच । श्रुतं सूल महा माग कथितं परमाद्‌ सनम्‌ । चरितं गणनाथस्य तेन तक्ता वयं भमो ॥१॥
+ । श $ च
दिवशाक्तिमदावादं श्चुत्वा तृष्णा विवधेते । पुनश्च वद स्चूत त्वं गणेास्थ विचेष्िनम्‌ ॥२॥ सूत व्वाच । शृणु शौनक

क [#उ # # ४५
यत्नेन दक्चेैवं भदासुनिः । सत्कथाष्ुतपानं च कृत्वा शृष्टः पुनश्च चत्‌ ॥३।॥ दाक्तिदाकर संवादं ब्रह्म भूयपदपरदम्‌ । श्चुत्वा

सू. पु. द

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

3 खं. १ अ. १८ पान ४२
04 +++ व क 4-1-14 4-4-14 4-44-1 4

दश्लो महा मागः पप्रच्छ खुनिसत्तमः |॥४॥ दश्च उवाच । किंचित्पुरालनं पुण्यं फलितं मे मदाद्‌ युतम्‌ । पीतं सुद्र ते वक्रात्‌
कथासनमिदं मया 1५|| धन्योऽसि करनकृत्योऽसि गणक भक्तिमानसि। गणा परं नास्ति ज्ञातं त्वद्वाक्यतो मया ॥६॥
वद सुद्धल माहात्म्यं पुनर्मणपतेः ्युभम्‌ । न तृ्रोदं महायोगिन्‌ पीत्वा ब्रह्माखतं महत्‌ ।9 हिवश्ेटसुताचादो महानद.
५९ / तत्राष्टौ गणराजस्य हयवनाराः श्रुता मया 1८1 तेषां नणि चाऽपि माहात्म्यं तेऽपि यन्‌ महत्‌ श्रोतुमिच्छामि
य(गारा दया क्रत्वा बदस्व म ॥९॥ किमथ गणराजोऽयमवनारं करोति वै । ब्रह्म भूयमयो देवस्द्रूदस्व महासने ॥११॥
परापक्ररणाधाय त्वार्या मुनिसत्तमाः । घ्रमनि धरणीं ब्रह्मन्‌ पनिनभ्यः सुखप्रदाः ॥११॥ ददानस्पदनेनैव मापणन
रिरापनः। पावयति जनान्‌ सर्वान्‌ साधवः समदनः ॥१२।] मृत उवाच । श्रुत्वा दक्चवचो रम्य परत्युवाच स सुद्धलः। प्रहृष्टो
भावयुक्तस्य दक्लस्य च महात्मनः ॥१३॥ खट उच छाणु दक्ष महाभाग धन्योऽसि न च संरायः | यन त्वे गणनाथस्य
कथां एच्छमि मां प्रभो ॥१४॥ पापिनां नालिकानां वै दांभिकानां कदाचन । सत्कथाऽ्नपानस्य चेच्छा नोत्पदयन
कचित्‌ ॥१५॥ द्वद भावविचारज्ञास्नथा महनक्रारकाः । भूनपु समभावाश्च संसारनरण रना; ॥१६॥। परोपकारकार्येषु
मनिम्नपां प्रवर्तन । एनादशा महामागा गणङ्गा सादगः प्रभो॥१५॥ कथां गणपनरमित्य श्रु्वति च पठेनि त।
श्नाचय॑नि जनानन्यान्‌ भक्तिभावसमन्विनाः ॥ १८ ॥ अनस्त्वं मादर भृत्वा डणुघ पापनाशिनीम्‌ । कृत्वा वधयभि
परश्च कथां गणपत; शुभाम्‌ ॥ १९ ॥ यणु यच पुगवृत्तं मदीयं भावपुवंकम्‌ । नवाऽग्र कथयिष्यामि संडयो यन
नयति ॥>०॥ जवनारकथासग्र जास्यसि न्वं यथाधनः। गणराजपदं सव प्राप्सयमि त्वं च भक्तिमान्‌ ॥२४॥ अर
नपि मिष्टः शिन्दाच्छाजीकमान्िनः। दहा पच दिनष्वव द्वाददयां मम पारणम्‌ ॥२२॥ द्राणमातर चिनाम्यन्च-
मृपाषणममन्विनः ) ननान्नन यथान्यायं पचयागानकृष्यदम ॥२३॥ एवं बहमन कान नपम मथि मंस्थिन।
भवाः मते नयाद्विम्ाः किमयं साययिष्यनि ॥२४॥ ट्र पदं विधानुरवा वैष्णवं हौवमवच। किः वांद्रनि महाभागा
मृनिस्लपमि सम्थिनः॥=५॥ इति दत्रः प्रपिनस्तु मुनिः सवायक्राविदः। मनरान्नम परीन्लाध दुमा; कोपवान.
यथौ ॥२६॥ नम्र उन्मत्तनुन्यः सन्नागनः पाग्ण मम मद्यं निश्नां मुन दहि यया नृपरा भवाम्यहम्‌ ।॥२५॥ इत्यृचतु
मया दत्तमन्नं नम्मे महान्मन। न जाना मुनिमुर्याऽ्यं दुवासा आगना गदम्‌ ॥२८॥ नदन्तं सकन्दं भुक्त्वा द्रीणमाच्

~ ~ -------------------- ~ ----- -- . ---~ “= -----

4 4 4 4

2।.८720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १ अ. १८ पान ४६

महासनिः । उच्छिष्टं लिप्तवान्‌ देहे गतो विकलमानसः ॥ २०॥ मानसे मे महानदः प्राप्नो दक् प्रजापते । धन्यं तपों
मदीयं वै त्ठः सर्वाच्नसुक्‌ जनः ॥ ३०॥ उपोषणे समायुक्तोऽहं तत्र तपसि स्थितः! पुनः ख द्वादशीघस्रे पारणां
समाययौ ॥ ३१॥ दुर्वाससं पुनयौतं तारौ वेषमास्थितम्‌ । महता दर्षयुक्तेनाऽपूजयं॑ च महासुनिम्‌ ॥ ३२॥ सर्वान्न
सुक्तवान्‌ सद्य एवं षड्वारमाययौ । मम मावपरीक्ार्थं॑तपःखडनकारकः ॥ ३३॥ पूवैपुण्यप्र भावेण च्यावितो न
मनागपि । त्रिमासोपोषितो भावयुक्तेन तपसाऽभवम्‌ ॥३४॥ तपसा भावशुद्धेन परितुष्टो महाखुनिः। स्वरूपं
दशेयामास योगरूपं महद्‌ खतम्‌ ॥ ३५॥ उवाच शद्धिमापन्नो सुद्भल त्वं न संरायः। गच्छ स्वभे महाभाग अक्षयं
-मोक्तुमरंसि ॥ ३६॥ स्वगंलोका जिताः सवे त्वयाऽक्नय्यप्रकाराकाः । तपसा शुद्ध भावेनाधुना तान्‌ गच्छ सुद्धल ॥ ३७॥
इत्युक्त्वा मां स दुवांसा गतः स्वाग्रममडले । तस्मिन्नेव क्षणे स्वगोद्विमानं तच्च चागतम्‌ ॥ ३८॥ विमानात्‌ पुरुषो
दिन्यभूषेग भूषितः परः । उत्तीयै मे सुसाश्चिष्यमागतः पूजितो मया ॥ ३९॥ उवाच मधुरं वाक्यं चेति त्वं मयासह्‌ ।
स्वगादागतर्वतं बै विद्धि सद्ग मां तथा ॥ ४०॥ ब्रृहस्पतिपुरोगः स देव इद्रः प्रतापवान्‌ । त्वदथं सस्थितः स्वामिन्‌ तेनाहं
बरेषितो सुने ॥४१॥ इदं विमानमारुद्य नानाभोगसमन्वितम्‌ । मधा सार्धं महाभाग चरू स्वगं सुःमोगदम्‌ ॥४२॥
सूत उवाच । देवदूलवचो रम्यं श्चुत्वैवं खुद्रलो सुनिः । विनयावनतो ूत्वा तं प्रच्छ सुदान्वितः ॥४३॥ मुद्रल उवाच । स्वर्गेषु
सर्वोकेषु के गणा; संति तान्‌ वद । दोषा; के तन्न तिष्ठति श्रुत्वा यामि त्वरान्वितः ॥४९]] सूत उवाच । सुद्धलस्य वचः
श्रुत्वा देवदृतस्तमत्रवीत्‌। विनयेन च संतुष्टो यथातथ्यं विभागराः ॥४५॥ देवदूत उवाच । कभेभूमिरियं ज्मन्‌ भोग-
भूमिस्तु सा मता। स्वरूपा नरादीनां कर्म मोगप्रदायिनी ॥४६॥। नानासुखप्रदं तन्न युणं वक्तुं न शक्यते 1 ईप्सितं लभते
सर्वं सदा यौवनरसंस्थितिः ॥४७॥ मः स्वेदादिकं तत्र नैव रीतोष्णता तथा} अप्सरोभिविदाराश्च कामरूपा गति-
-मवेत्‌ ॥४८॥ स्वकर्मतुल्यभोगश्च भोक्तव्याः सर्वभावतः । ये ये भोगा देहिनां च ते ते तत्र समास्थिताः ॥४९॥ भोग-
भूभिः समाख्याता स्वरूपा महासने । वद तच्च च किं न्यूनं यतः पृच्छसि मां धमो ॥५०॥ त्वया नानाविधं कर्म तपसा
साधितं सुने । स्वगंलोकाः क्ताः सर्वेऽक्षयास्तान. भोक्तुमहैसि ॥५१॥ तच्र स्वँ त्रयो दोषास्तान्‌ शुणुष्व महामुने । इ
कम कृतं लोकैर्मोक्तव्यं छमरूपकम्‌ ॥५२॥ तच्र कमे कृतं खोक; तदेव फलहीनकम्‌ । तेन लोको हि दुःख्यस्ति तदंते

ननन तनननवन्त्क्वन-तत -त-तव्च्तकव-नत्वन वल त्वव त्व वत्व लतत ~---~---------------------~

2।<८1720021108@24111811. 011

211<411120/221108@24111211.6011

पान ५
1

६ ॥५.३॥ एनाद्रशं मया कम पुण्यरूपं करनं मदत्‌ । एनाव॑नं च कालं मे स्वभेवासो भविष्यति ॥५४॥ एकं दोषं
यहात्‌ च जानााद्‌ खानमत्तम । द्वितो णु दाष त्व कथयामि सविस्नरेम्‌ ।५] नाना स्वगपु प्मिच्राणि नाना प्रःनि-
विवधनाः। दवास्नच्र मद्ाभाम म्ह तमादन स्वयम्‌ | “६ सन्कछम नस्य ननद सक्त स्वगं यधासरथस्‌ | पश्चत्‌ घननक्राट
तु नमधः पालयान्‌ तन ॥* ५ क्षणक न न काऽपि स्न पदटयनि लाक्पः! पननसय भय चित्त दापोऽ्ं एानरूपन्छः 1५८
नूनाय दापरूप यच्द्ुणुं त्वं भावपरवकम्‌ । नद्वदिष्यामि न्‌ प्रीत्या यन जानं -भवन्परम्‌ ।॥<०॥ सन्फमक्रारणस्दन्य महा
मागक्रगा मरन । सानि स्वगपु चानक्र नान्‌. दष्टा नपति स्वयम ।.६५॥ भिड़ मां स्यृनविदारण निष्ठानि स्वन्पपुण्यनः |
महादुप्यक्ररया अन्य जधकर विहरल्युन ॥३१॥ सदा हदि नपन्यवे स्वगयृमिस्वमावनः ] हृदि नापान्सक्रा द-वम्नृ तयः
कमथ मया ॥६२॥ अननगुणसयुक्त स्वग जानाहि तापम्‌ | दाचैज्त्रिभिः ममायत्तं मटापण्यप्रभावनः ॥२२।॥ थमर्ल््वं
म्ानखादृ्ट ननं स्वगं विजिन न्वा शुन् लागानत मनाज्नि वं चन्द्‌ जघ मधा सह 1५||

ममन श्मनदध्य पमः ॥ मद्यमः प्रथम संम वणय ह ~
1 भःम श्रीमदृप्यं पृगनराोपनिप्द्‌ श्रासन्मं १: स भट्ष्यृसःः प्रथमं तड्‌ वल्ण्ड्चषन नुटन्ददुखदुनसवादा नामाष्टादरञाधत्रायः ॥

>> <<

॥ अगपणञाय नमः॥ न्त उव , दुवदनवन श्रुन्वा मृदररस्वमथात्रवान | यण ौनक्र मादाम्य मनम्नम्य
सृयागिनः॥४॥ मृल्टस््य देवदूत मया सर्वं नवयानः वरद्धिपवक्रम । शरन पनः प्रपृच्छामि नने म वद मटामन ॥२॥
दा्ेन््रिनिविदनं नेकं दाक वद्‌ म प्रभा । मनम्नापविदानाश्च मादन यच्च मानवा; ॥३॥ सन ज्यच । मद्स्य वचः; श्रत्वा
दवदत उवच्िड | न्टक्रिचनमह तुभ्य क्रथर्यामि मविम्नग्म ॥४॥ दव्य च्यव); निधक्कामक्रमणा विध वर्मन
प्रटन्यत्‌ | उकुटः दवदाकश्च सारः शाक्त जनन च ॥५॥ नचाऽपि दाषयुन्तन्व चनन ममिमत्तम । च्ह्मभपदं यच

दापदान पचन्नन ॥>॥ दवदृूनमुष्वादित्धे च्न्वावै मृद्न्ा मुनिः। नं पच्छ पूनः साधु्क्तिन्रान्मकंभरः ॥५॥
व.

-# ->-# ^ 4 - + + - + + > +++ + ++ +~ +++ + +++ > 5
2।.८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

ख. १ अ. १९ पान ४५

मद्रक उवाच । कुच तद्ुभ्यते स्वाभिन्‌ वद सर्वमदोषतः । उपकारपरोऽसि त्व तेन पृच्छामि तत्त्वतः ॥८॥ देवदूत उवाच ।
कर्मभूमिरियं ब्रह्मन्न वै लभ्यते जनैः । धमधकाममोक्लादि ब्रह्मभूयं न संदाय; ॥९॥ श्ुत्वा तस्य वचो रम्यं सुद्धलस्त-
सखुवाच ह गच्छ दूत नमस्तुभ्यं स्वर्ग प्रति नयाम्यहम्‌ ॥१०॥ हृदि संतापसंयुत्तं पुनः पातभयात्मकम्‌ । स्वर्ग नेच्छामि
भो विद्वन्‌ ब्रह्म तत्साधयाम्यहम्‌ ॥११॥ देवदूत उवाचेदं सुद्रलं स॒निसत्तमम्‌। भाग्यदहीनोऽसि नृन त्व स्वर
नैवाभिनंदसि ॥१२॥ स्वर्गेच्छा कस्य नैवास्ति नरस्य वद मां सुने । उनरैस्तपोभिदानिच्च यज्ञै; स्वगेश्च भ्यते ॥१२॥
नानापुण्यादिकं॑कृत्वा सत्कर्मादिसुसाधनैः ! इच्छंति मलजाः स्वरम महासौर्यप्रदे परम्‌ ॥१४॥ स स्वर्भश्च त्वया
भराप्तस्तपसोभ्रैः खुस।धनैः । नेच्छसि त्वं महासूढ ज्ञानहीनोऽसि मे मतम्‌ ॥१५॥ देवदूत वदतं तं तदा पुनरिदं वचः।
खुद्धलः खेहसंयुक्तः प्रत्युवाच हसन्निव ॥१६॥ सुद्रल उवाच । किं मां मोहयसि पाज्ञ देहोऽयं वंधनात्मकः । देदस्तौख्यकरः
स्वगो सुक्तिदो न वधैः स्द्रतः॥१७॥ तत्राऽपि हृदि संतापो वतैते दूतसत्तम । तापत्रयसमायुक्तं॒विद्राननेच्छति
कर्हिचित्‌ ॥१८॥ गच्छ त्य च महानाग ब्रहस्पतिपुरोगमम्‌। इंद्रं पणामे कथय नाऽऽगतो सखुनिरित्यपि ॥१९॥ एवश्ठुक्त्वा
नमस्कृत्य देवदूतमहं प्रमो } अग्नेश्च गतवान्‌ सालं गतो दूतो यथागतम्‌ ॥२०॥ मयाऽपि स्वाश्रमे त्र स्थितं मनसि
धारितम्‌ । विधिना ब्रह्मवेदेषु नानारूपं प्रकथयते ॥२१॥ कि प्रमाणं भवेत्तेषां साधनीयं मया कथम्‌ । प्रण मावमविज्ञाय
श्रंतोऽदं नाच संदायः ॥२२॥ अतः संङायनाश्ा्थं गमिष्यामि महासुनिम्‌ । योगिश्रे्ठैरगिरसं वंयं बेदज्ञसुत्तमम्‌ ॥२३॥
दाब्दव्रह्मणि निष्णातं परे ब्रह्मणि तन्मयम्‌ । अस्माकं मूलयपुरुषं साक्षाद्‌ ब्रह्मरारीरकम्‌ ।२४॥ इति निथितचांस्तच्र गतोऽहं
मुनिसनिधौ । आश्चमोऽस्य मया दष्टः सवेभ्रूतामथप्रदः ॥२५॥ नातपो न च रीतत्वं न क्रोधः कामसभवः। न
मात्सर्यादिकं तत्र समक्ाख्युतो बभौ ॥२६॥ नावृष्टि्नातिव्रथिश्च ह्यक्राटे भरणं न च । न ग्रहादिकरूता पीडा तच्र रक्चो-
थं न च ॥२अ५ स्वरा तिप्रदः प्रणेस्तापसानां ददितावह्‌ः 1 विस्मितेन सुपुण्येन पविष्ट भाग्ययोगतः ॥२८॥ तत्र
नानामुनीन च वत्साः परमशोभनाः । सया ष्टा महाभाग वेदघोषनिनादिताः ॥२९॥ अभ्निरोजादिभियुक्ता नानापक्षि-
निनादिताः । वृक्षवह्ीसमायुक्ता नानापुष्पफलाभिता; ॥३०॥ नानासरोवराण्येव हंसकारंवेवेखुः । नानापक्षिघ्रतान्येव
सुधारूपजछानि वै ॥६१॥ खुनिर्मरूपयांस्येव मकरादियुतानि च । कमक; कुखुदैनानाद्रो भमानानि षट्पद; ॥३२॥ सिह-

~ ~ 1>3 ~> !~- ` --“------~----- ~~~ -~-------------~-~~-- ---------~~--~~------~-~-~----~

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

ख. १ अ. १९ चान ५६
= 4 4

व्याघ्रगा नागा गजा गावश्च मूषिकाः । निवैराः प्राणिनस्तत्र निवसंति प्रजापते ॥२३॥ एवं द्रा महाभाग आश्रमं
हषंसंयुनः । पयन्‌ पुनश्च च भवं विस्मितो निजचनसि ॥३४॥ तं वै कुरासनस्थं च साक्तात्‌ सु्भिवापरम्‌ । तेजसा
दीप्यमान त्वपशटयमगिरसं सनिम्‌ ॥३५॥ सिद्धै नानाविधैश्ैव योगिभिखनिभिवतम्‌ । रिष्येभ्यो ब्रह्मविद्यां तां कथयथतं
यथाथनः ॥३६॥ दंडवत्तं प्रणम्यादौ भक्तिभावयुनोऽभवम्‌ } पांजलिः प्रयतो भूत्वा संस्थितो सुनिसच्निधौ ॥२५॥ नव
गोभवं स्वामिन्‌ सुदरलं सुनिसत्तम । दनां समायातं विद्धि मां ब्रह्मदायक ॥३८॥ मदीय॑ वचनं श्रुत्वा प्रसन्न
प्राह मां पुनिः । वत्स त्वमागतस्तात तिष्ठाऽ्र मम सन्निधौ ॥३०॥ अविघ् भावयुक्तेन तपस्तप्त त्वया सुत । तैन मे ददने
धराप्ं सत्पुच्रोऽमि न संशयः ॥४०॥ सुनेर्वचनमाकण्यं प्रापरोऽदं परम सुदम्‌ । तत्र स्थिलोऽभवं दक्त सन्निधौ तस्य
घीमनः ॥४१॥ कस्मिशिद्‌ दिवसे तश्र लग्ध्वाऽवसरसत्तमम्‌ पृष्टो मसा महायोगी सण्वत्सु च मुनिष्वपि ॥४>|
ज्ञातुमिच्छामि भो स्वामिन्‌ वद मां करुणानिध । अस्माक त्वं गतिः साक्षात्‌ सवेषां चैव भक्तितः ॥४६॥ सत॒ उवाच
वचनं सुद्ध लस्पाऽपि श्रुत्वा ते पुनरत्रवीत्‌ । अंगिरा भगवान्‌ योगी पसंस्त॑प्रहर्षयन्‌ ।४४॥ अंगिरा उवाच ¦ म्यं पृच्छमि
किं नात नद्‌ ब्रहि न्वं महादयुने | भावतो मंत्रकनौ त्वे पुराणाचार्य एव च |४५॥ मुदल उवाच । कथितं ब्रह्मवेदेषु नानाभाव-
समन्वितम्‌ । किं प्रमाणं वदितव्य ब्रह्मभूयप्मुभिः भरनो ॥४६॥ अगिरा उवाच । छ्ाणु पुच्र प्रवक्ष्यामि वदातैयत्पमभापिनम्‌ ।
कमण त्रह्मला भां नानात्र्मनिरूपणम्‌ ॥५अ। अग्न ब्रह्मनि यन्पोक्त नस्रोपाधिः ममागनः। अन्नरूपो महातेजा अन्नकोग-
मयं ननः ॥५८। व प्राणा ब्रह्मनि यन्प्ाक्तं प्राणकारपकाशाकःम्‌ । मनो ब्रह्मनि जानीदि मनःकोहामयं नथा [४० विज्ञानं चर्च
चातः विज्ञानकाडाध्रधाग्कम । आनंदा वर्म समनानंदकोादाप्रभासकम्‌ ॥५०॥ चेनन्पर ब्रह्म यन्पोक्तं महाकारणधागकम्‌ ।
भिदुत्रह्म यदुत नञ्जञानददमयं ९; न ॥५१॥ चिद्रद्मति ममाग्न्पातं माऽ मात्रान्मकः मनम्‌ । बोधो त्र्यनि देषु स्वन
उन्यानवदेकम ॥०२॥ मास्यं ब्र्मनि यन्प्राकतः विदहाधाग्क मुन] कमज्नाननु वेदेच कथिते न नदात्मक्रे ॥८३॥ मम
तर्त जानीटि कथितं नंदनान्मकम । अव्यक्तं महज त्रम ज्ञालव्ये ननिरूपकम ॥५५॥ जक्तिव्रत्मनि वदु चमशरप-
मकरागकम | सूयो त्रश्मति यन्प्राक्तमान्मनूपं पकीर्निनम ॥०५॥ विष्णुद्रह्मति यन्पोक्तमुभयान्मक्धाग्कम } निवो त्र्यनि
ञाग्ब्रयु ननर्मादिस्य पकाढाकम्‌ ॥५६॥ म्वानंदा ब्रह्मवद च मंयागमयसुत्तमम्‌। निवृत्ति््रद्मगाच्रपु श्यागाधागकरं

>+ +++

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. १अ. २० पान ४५
त 4979599

परम्‌ ॥५५अ एवं नानाप्रकारेश्च बदादौ च प्रकथ्यते । सुनिभित्रेह्मवादज्ञेः सर्व तथ्यं प्रमाणतः ॥५८॥ वरंदहलयथो वंहयति
यद्रह्म श्रुतिवाक्यतः । तदेव ब्रह्मभूतत्वं ज्ञातव्य सुनिभिः सदा ॥५९॥ अनाद्यात्मचिदायैयद्युक्तं ब्रह्म प्रकथ्यते 1
क [स # भ $ 0 विचारित 2 ब्रह्मेति विज्ञेयं $ पगोमेन स (अ [4 सर्वं
तदेवोपाधियुक्तं वै योगिभिः सुविचारितम्‌ ॥६०॥ ब्रह्मेति ब्रह्म विन्ञेयं॑तच् योगेन रुभ्यते । तदथं मथन सर्वं कमंज्ञाना-
दिकस्य च ॥६१॥ तदेव ब्रह्म प्रत्यक्षं ब्रह्मणस्पतिव(चकम्‌ । ब्रह्मणां ब्रह्य विख्यातं वेदस्थ्रतिसु भाषितम्‌ ॥६२॥ बरंहत्यथो
बरंहयति गणाब्द; परकीतितः । समूहे गणधातुश कविभि; कथितो भवेत्‌ ॥६६॥ बाद्यांतरादिकानां च समूहो गण उच्यते।
तच्राऽभेदेन योगेन प्राप्यते योगिभि; परः ॥६४॥ अन्नानां बहवो भेदा बाद्य{तरविभावतः ! तदेव गणवाच्यं च ज्ञातव्य
विबुधैः सदा ॥६५॥ इत्यादयो गणासतस्या्नता ब्रह्मप्मवाचकाः । तेषा स्वामी गणेश्ानः स॒ एव ब्रह्मणरपतिः ॥६६॥
तं भजस्व महाभाग ब्रह्मभूयं यदीच्छसि । तस्यावतारदेदा थ ज्ञानादिन्रह्यसंस्िताः ॥६५॥

॥ ओमिति श्रीमदान्स्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडच सि अगिरामुद्रखसंबादो नामैकोनविशतितमोऽध्यायः ॥

"५34

॥ ्रीगणेच्राय नमः ॥ सुत उवाच । वचः श्चुत्वा चगिरसो हृष्टरोमा स मुद्रकः । विनयावनतो भूत्वोवाच तं विस्मयन्निव ॥ १
दरक उवाच । तस्यावलारमादात्म्यं कथयस्व म॒हा । तत्क्रमेण भजिष्यामि जह्य भूयस्य सिद्धये ॥२॥ अंगिरा उवाच । अनंता
ह्यवनाराश्च गणेदास्य महात्मनः । न राक्यते च ते वक्तु मया व्षदातिरपि ॥३॥ संक्षेपेण प्रवक्ष्यामि सुख्यानां सुख्यत्तां
गतान्‌ । अवतार तस्याष्टौ विख्यातान्‌ ब्रह्मधारकान्‌ ॥४॥ वक्रतुंडावतारश्च देहानां ब्रह्मधारकः । मत्सरासुरहंता स
सिहवाहनगः स्द्रल; ॥५॥ एकदेतावतारो वै देहिनां ब्रह्मधारकः । मदासुरस्य हंता स॒ आखुवाहनगः स्तः ॥६॥ महोदर
हति ख्यातो ज्ञानत्रह्मप्रकाद्कः } मोहासुरस्य राचुरवै आखुवाहनगः स्मृतः ॥ 9 गजाननः स विज्ञेयः सांस्येभ्यः सिद्धि-

“-----~-----------------------ब-ब बब] ~~~ ~~~ ~~~ ~~~ ^
---~- ~~

2।.८1720021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.011

ष. अ, २

य ध
क 11 ~ ~ ~ -- 4 +.

तबोदरावनासो तरे कोधासुरनिवदणः। दत््तिव्रह्माखुगः सब्यत्तस्य धारक
ध
न्ययन 1५ विक्रया ठ मनि वाचकः ॥११। धूम्रवण सजनम वस्य-
हन उच्यत । ममनासुरदूना स विष्णुर ग्द विनायकाः 1 पत मजनमा=
सवनं भिवात्मा तु स उच्यत्‌ ॥ यी ५ त ध । स्वानेद यगिभिद्ष्टो व्रह्मण्यव व
च्रह्मप्रदायच्छः ॥५२॥ स्वानिदन + # स्वानदं भजनतैच त्मीनारनच्र मयति न 1१५ माया तन्‌ स्वय विल
1 व ध जनैः ॥५२\) अयागगणराजस्य अजनन्‌ विनदयति ॥ योगरूपं जनः
४. ध मोगात्मक्रमणङा ना व्रह्मणस्पनिवाचकः; । नच 11141 न ¶ ॥५९॥ पागस्य
{िवरत्तिः पाप्यन्‌ परा || 2 ५ 7 भ {नीना शंनिरू्पा मा गागशाए्नः व्र {| अ
८ नाना न त्र्य व्रह्मन्‌ तभ्य ॥*०] पनदव पर्‌ गद्य क्त खत्म तं वादना
गगना दष्टा मवव्रह्ममुपृच्क । म्‌ म ८४ मया पृण नपश्चाण गणरास्य महात्मनः मद्य दष्ता वरस्नन त न
नज न्व मवभनावन गणा त्रद्यनागक्रम ॥ िष्यनि विजयतः । नच्राऽपि खद्धन्साऽन्यत गाणपन्या माव्य रदी.
ना न नूनान -विष्यन वा भक्तगाजः सं एकराट्‌ 1२८ भुद्धन्स्स्य मटन
वु दयति जनव्ः ॥=५1 मद्यसत चर व व र व । त क
[ष्णदङखानः । > त द्र रणपन्यश्च मच्र तर) (२
नाना क ष र (त । समुन्पख्ा मटाम्रागा मविष्मनि 4 1
|>= ५ न्त मश्चान म्‌ म्र यु 11|| गच्छ यृच्र न्तर ह
ता सि तो वनम नि ध
1 वि स्वमन परिनृष्टवरान 1 गणन्नान्यन डन््रण दिल्यन ज समागनः॥३२॥ ज
पटादभृनम ५३५1

सद्विवद्धिसमन्वित

[श |
1 १६-१॥९२॥४।
थै 1 [1

~ = ४ 34 र ~~. --- नः न्दौ > नत

+ 4 2

2।.८1720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

ग 22 22222222 2222332
[चि

-

4 0099996 26

एकदैतखिनेत्् चतुरायुध भूषितः ॥३४॥ चितामणिमणि बिभ्रद्‌ हृदये दयुतिजालकम्‌ । महामक्तसुवाचेत्थं हषयन्‌ सवे-
मावतः ॥३५५॥ श्रीगणेक्ञ उवाच । वरं चृणु महाभाग सुद्धल स्वेप्सितं हृदि। दास्यामि परमप्रीत एकाक्षरविधानतः ॥३६॥
सूतः उवाच । गणेङावचनं श्रुत्वा सुद्भलः_ पणनाम तम्‌ । वद्धांजलिपुटो भूत्वा पूजयामास भक्तितः ॥६७॥ प्रजयित्वा
यथान्यायं प्रहृ्ट्टदयो खनिः 1 पुरुकांकितसर्वागः साथ्चुनेन्नो बभूव ह्‌ ॥३८॥ सगद्भदसुवाचाऽथ तं प्रणम्य पुनः पुनः ।
मरता भक्तिभावेन तथा चांगिरसो सनिः ॥२९॥ युद्रख उवाच । धन्यो वंशो मदीयोऽद्य धन्यं जन्म वयोऽपि च । विद्या
ज्ञानं तपस्तीर्थं ॒धन्यं॑त्वदरछनात्‌ प्रभो ॥४०॥ इयं घन्याऽय पृथ्वी च वघरक्षाः पुष्पफलान्विताः । पयुपक्षिखतादया ये
आगतोऽच्र महाप्रञुः॥४१॥ इत्युक्त्वा तं प्रतुष्टाव गणेशं सवसिद्धिदम्‌। स्तोत्रेण स्वात्मनिष्टः सन्‌ भक्त्या परमया युतः ॥४२।

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मो दरे महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुण्डचरिते गणेशमुद्रखसमागमो नाम विदोऽध्यायः ॥

“> > <€

1 शओरीगणेक्ाय नमः} शौनक उवाच । कथं स्तुतिः करता तेन गणेरास्य महात्मनः । तां मे वद महाभाग सकव॑ज्लोऽसि मतो
बुधै; ॥१॥ सूत उवाच । भवते कथयिष्यामि भावयुक्तेन चेतसा । स्तुतिं कृतां गणेशास्य सुद्धलेन च तां सुने \1२॥ सुद्र उवाच ।
वि स्तौमि त्वां गणाध्यक्ष वेदैः स्तोतुं न दाक्यते । ब्रह्मादिभिश्च योगीद्रैर्यथामति च वच्मि मो; ॥३॥ त्वदानप्र भावेण
इाक्तोऽस्मि न च संदायः । त्वदनुग्रतः सर्वे स्तोतु रक्ता भव॑ति वै ॥४॥ नमस्ते गणेदाय सवदि भूम्ने परेषां परेशाय
वेदातिगाय 1 परं मायिने मायिनां मोहदाच्रे द्यगण्याय गण्याय ते वै नमस्ते ॥५॥ पुराणादिशाखरैः सदा संस्तुताय शिवायः
सुरेदरैन॑मस्ते स्तुताय । अनाद्यतमध्यादिमेदेविहीनाय नानामयायास्तु सर्वेश्वराय ॥६॥ नमो लक्षवेदाष्टयोनिपरचारतदा-
काररूपाय योगेन योगिन्‌ । नमो दछन्नभूताय सवांकराय कखार्नतरूपाय पुशिप्रदाय ॥अ॥ नमो भूमिरूपाय नानापरमेद्‌-
धरायाथ धाराय नित्याय तेऽस्तु । जलाधिस्वरूपाय तै्िप्रदाय तदाकारहीनाय साराय घाम्ने ॥८॥ नमस्तेजसां द्योतरूपाय
दुढे पकाय भोक्र च सवस्थिताय । नमो वायुरूपाय ते चारकाय प्रचारस्वरूपाय भिन्नाय तस्मात्‌ ॥९॥ नमः

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.011
------------------------------1-1.--1--- ` पनम

__ खं. १अ.२१ ________ _______________ दज चछन्दछम्य
अ 444 44 ~~~ ~ 444 अ

स्वस्वरूपाय दीप्ताय पूर्णम्रकाश्षाय भूनादिकन्रद्यदाचे । नमः स्थूमोगस्वरूपाय जाग्रन्मयाय प्रभो राजसायाथ
तेऽस्तु ॥१०।} नमः स्वप्रमायामयाग्एप सक्ष्मस्वरूपाय सवात्र सस्थिनाय । नमः कारणाय न यन्रह्यदाय समाया सोषु

भःगिन्नमस्ते ॥११।॥ नमश्चननाधाररूपाय नेऽस्तु॒भ्रयत्नप्रदाय धिमोगप्रदाय । सुणेदाय चैतन्यधाराय तेऽस्तु नमा
नादरूपाय कालाय चात्मन्‌. ।॥१२॥ नमो विदुरूपाय वक्राननाय नमो देदमायाविदाराय तुभ्यम्‌ । नमाश्चत्स्वरूपाय सा

पदाय निगाकारददिस्वश्पाय नस्तु ॥2३॥ सदा दयकर्द॑नाय जन्मानिगाय परायाध उल्याय दैत्यानकाय । मदादश्च रना
महारुध्वजाप नमाऽनादिसिद्धाय मायाधरराय ॥*४॥ नमो ज्ञानरूपाय नानाविहारप्रदायाथ पणाय सवच्रगाश्र । नमा
माभिमायादिनदाकगाय सदा वोधरसू्पाय न धै मदान्मन्‌ ॥९५॥ नमः मांखत्यम््पाय तवै वेदिनां चै
पय स्वमभागद्रीनाय देव । मदा कवनव्रह्ममुनाय नञ्स्तु नमो ज्रानदहीनाय सधामयाय ॥६२॥
नमः स्वरसयस््पाय चानददाय ममाघरिस्वरू्पाय मौनान्मकाय। स्वमवद्ययागन लभ्याय नञ्स्तु तिनात्मपत्र्याय
सवाधिपाय ॥२५॥ ननः पचपचादिमायाकराय चतुव्ा चतुधा विभिन्नाय ध्रसिन्‌ । अमद्रूपक्रायाऽय
चाकन्या्मक्राय नमाऽनद-भदादिनानान्मकाय ॥४८॥ नमः सन्म्वस्ध्पाय मूयान्मक्तय सदात्मप्रवाध्राय मायाध्रराय)।
अव्वडमनायाद्विनीयाय नभ्स्नु सदा कान्टकान्छाय मश्चप्रदाय ।॥१९॥ नमा विष्णुरूपाय चानेददाय ममाय स्वमायानयस्ष्ट्‌
च्व । अनना नदादिदीनाय भन्न सदा जदसू्पाय मवान्मकाय ।॥२५॥ नमः रंश्नुरूपाय ननिपदाय सदा मादद्टनाय च
शयवक्राय। त्रिया मायया -मामिनुयम्वरूपपरत्रष्परूपाय न धृम्रचणं ॥२४॥ चतुणामनदाय सेयागकाग्नि. स्वस॑वययभाव्न
वित्राभिपाय | स्वभक्तस्य पश्च मदा सभ्थिकाय गणातील रत्र महरादन्प्क्रानाम्‌ ॥२२ नमः कममरू्पाय कमादक्रच्
अनाना स्वकमोदिना भगदा | नमा अनचन््पए्य नि मगदाय मदु कमदानाप न ऋवन्याय ॥=३।| नमस्न सभारप्रदाया-
मयाय ममायाऽय यागन चानदद्राय | नमः मादजन्र्मनूयय्रदाय चरिधान्न चिरीनाय संनापदाय ॥२८॥ श्वनुध्रा स्थितीनां
मदा पालकाय निजान्मम्बरूपाय संयागकाग्नि। अपाराय नाना चनुणा समृदष्वभ्रीन्नाय हर तुभ्यं नमस्न ॥२५॥
अयागाय मायाविहीनाय नुभ्यं नमम्न निरानेदरूपाय निन्यम्‌ । नित्रृत्तिम्वरूपाय भिन्नाय नस्तु नमा यागसूपासमाधि-
स्वथिनाय ॥२६॥ नमा पागन्ांनिम्बन््पाय छांनिप्रदाच्र गणक्नाय यागाय तुभ्यम्‌ । मदा ब्रह्मणां त्र्मदाश्रऽसिलङ गणानां

सस 4-69-9 र --3-

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

~~~ ~~~ [~~~ -----~----~---~-~-~~~~~_~_~_-_-_-_-_--~ब-~---~-~-~~------~-~-~-~-~-~~-~~-~-~~-~~~ ~~~ ~~~ न>

पाने ५१

रन ~ ------------------------------------------ ~ -----------------------~-- - न ~ ----------------------~--------------~-~-- ~~~

पते ज्येठराजाय तेऽस्तु ॥२०॥ नमो ह्मणे खष्टिकर्च सदा वै रजोधारिणे वेदराख्रादिकर््रे । सदा खष्टिहीनाय साम्याय
धान्न नमो माथिने मध्यव्रत्तिस्थिताय ॥२८॥ नमः सत्वरूपाय विष्णुपरमेदालगत्पालकाथाधथ मायाधराय । नमः
सच्वहीनाय सवतिगाय कवीनां पते विघ्रह नमस्ते ॥२९॥ नमस्तामसायाऽथ संहारकर्त्रे चिनेच्रप्रदीपाय हाक्ते्भराय ।
सदा कालरूपाय कैलासदाय तमोहीनरूपाय लंबोदराय ॥३०॥ नमः कर्मणां मूलवीजाय तेऽस्तु नमो भाुरूपाय
तेजोमयाय । चिकालादिबोधाय सूयय भूम्ने परकादर्विहीनाय देरव तेऽस्तु ॥३१॥ नमः राक्तिरूपाय मोहपरदाय क्रिया-
धारभूनाय नानाभ्रमाय । अन॑तस्वरूपाधिलीलाधराय नमः राक्तिहीनाय सिद्धी तुभ्यम्‌ ॥३२॥ नमञ्द्ररूपाय पुषप्रदाय
कलाभिख्िलोकस्यभूलादिकेभ्यः । सुधाधारकायाऽथ नक्षच्रकादिप्रकाह्लाय ते द्यन्नहीनाय ददे ॥३३॥ नमः कामरूपाय
कामारये ते नमस्ते गजकरारतंडाय तुभ्यम्‌ । दरीद्रादिदेवेः सदा संरतुताय शयुकादैमेद्धिश्च व॑द्याय तेऽस्तु ॥२४॥ अनित्याय

नित्याय देवेशा देव सकामाय निष्कामभावप्रदाय । सदा सवपूज्याय सवौधिपाय जलेशेद्रोषादिभिः संस्तुनाय ॥२५॥
नमः कादयपायाऽथ वै काप्लिाय वरेण्यस्य पुच्राय पाराहाराय । नमः रांसुपुच्राय पा््वीत्मजाय नमो भक्तिभोके
गणाधीका तेऽस्तु ॥३६॥ नमो माघवखोसुतायाऽथ तुभ्यं नमः स्वमात्रे नमः स्वपित्रे | नमः सर्वपुत्राय सवात्मक्राय नमः
सवेसवांय नानामयाय ॥३अ। नमः पाद्राधारिन्‌. नमो दंतधारिन्‌ खणि विभृते तवै सदान॑ददायिन्‌ । नमः पुच्रपौच्रादि
राज्यग्रदात्रे नमो खुक्तिखुक्तिपदायाऽथ तुभ्यम्‌ ॥३८॥ नमोऽनंतदाक्ते गृणानामधीडा मयूरे योगेश मायेश तुभ्यम्‌ ।
नमोऽन्यक्तसुव्यक्तरूपाय दंतिन्‌ गजाकारसाकारमोहाय तेऽस्तु ॥३९॥ नमो द्येकरूपाय नानाध्रमेदादये विघ्रपालाय
छंडाधराय । अनाथाय नाथाय देवादिकानां निवासाय सवोत्मनां ते नम वै ॥४०॥ नसस्त्व॑पदाकारदेहाय तुभ्यं
नमसतत्पदाकारतंडाय तस्तु । तयोरेक भावाऽसिरूपप्रयुक्तदारीराय साश्चात्‌ सुधान्ने नमस्ते ॥२१॥ नमो वाम मागेन सिद्धि-
स्वरूपाध्रनामोहमायाजनानां जनित्री } सदा बुद्धिरूपा श्रता दक्षिणांगे न पुं्ीस्वरूपाऽसिरूपाय तेऽस्तु ॥४२॥ नमो
भ्रामरी त्वंपदाधाराक्तिः सदा तत्पदा कामदाची श्यभेदा । तयोरेकमभावि स्वसवेद्यनान्नि पुरे मस्तके वासकारिथ्च
तासाम्‌ ॥४३॥ अ्खडादतं यत्र तोयं॑सुताश्रं समुद्रे स्थितं ॑चेक्षुसंन्ञे नमस्ते । निराधाररूपे च पानेन तस्य न पुंखरी-
परदायाऽच्र खेर तेऽस्तु ॥४९॥ जनानां सदा ज्यक्षरं शृण्वतां च गणेदोति चार्नददायिन्नमस्ते । सकृल्नल्पतां जन्मसत्यु न

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

~
111
क 4 4 ++ 4-4-98

तेषामपारषधान्ने च दुदीश्वराय ॥४॥ नवोपासका ब्रह्मभूता न चित्रं जनेभ्यश्च संरपरानव्रद्यदा वै । सुरद्रादिपज्या
गणस्वरूपा -मवनुर्ममस्ते नमस्त गणा ॥४६॥ सूत स्वाच । इति स्तुत्वा गणेशानं सुद्धलो मौनधारकः । पादी धृत्वा
गणेहास्थ पनिनी दंडवत्‌ क्लिनौ ॥४७॥ ससुत्थाप्य स्वभक्त तं सस्वज परमादरात्‌ । गजाननः भरसन्नात्मा नुवाच
महासुनिम्‌ ॥४८॥ यणेग उवाच । त्वया स्नोच्र करन यच्च मदीय मम संनिधौ । स्नोतोत्तमं प्रविस्यानं `भविप्यति न
संशयः ॥५९॥ स्नाच्रोत्तमन मां स्नौति नस्मै मुक्ति मभुक्तिक्राम्‌ । ददामि ददभक्ति च मदीयां नान्न संदाय ॥५०॥ न
संकरं न गर्ग च प्राानि स ननेत्तमः। पुत्रपौत्रादिकं सर्व॒ धनं धान्यं ददामि वै ॥५.५।॥ मारणोचाटनादीनि नटयनि
पटनन च एकविडानिवारं च नथा नावदिनावभि ॥५२॥ कारागरहादिजाः पीडा नदय॑नि पनेन च । मनमप्मिनमाभोति
नरो म परमप्रिपः॥५३॥ त्वं तु मत्तो बगन्‌ ब्रुहि दास्यऽदं भकित्॑च्रिनः। त्वत्समो नासति भावज्ञो वदा नशं
सदा स्थितः ।:.)

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये वुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्धलः महापुराण प्रथमे स्वण्ड बक्रतुण्डचसिि गणेडस्तोत्रोत्तमवणने एकविङशतितमोऽध्याय : ॥
न र <<

॥ श्रीरणङ्राय नमः ॥ स्न ज्ज ॥ गणज्ञावचनं प्ुन्वा मक्ति.नावममन्विनः। मुद्धन्द; प्रणिपन्यैनमृचिवान्‌ हपृरिनिः ॥५॥
मुर स्मच कि मां रायम्‌ दद बृणोमिच न दिचन) नव वाक्यानुगभन ब्ृणामिन्वे ददामि चत्‌ ॥२॥ नव भक्ति
षद दरि मदाऽवदटान्मिक्रं ध्रना। संपूर्णा भन्िभिच्छामि गाणन्नीं यत्रकुत्र च ॥३॥ सुद्भनम्प वचः श्चुत्वा विम्मिना
गणराद्‌ म्बयम। अटा सपृणमनतिन नक्तिमिकां श्रणाभि यन 1८|| सट स्च ॥ मदीया ल्वचन्दा भक्तिः संपृणा प्रभविष्यति ।
त्रेन्टाक्य कव भारयन समं नाम्यं न विद्यत ॥८॥ भक्िः सा नव्या चिप्र चित्तन रसमदायिका | दङामं नाम्नि सम्धानं
चित्तस्य गमधारण ॥२;। श्नकणं कीतनं जैव स्मरणं पादमवनम्‌ । जचन वदन दास्यं सग्व्यं ददनितवदनम्‌ ॥५] नचचिद्क
प्रवपामि बक्तिमादान्म्यमृत्तमम) न्नव प्राप्यत मक्तिजमैमं नाऽत्र मेङायः ॥८॥ श्रवणं मदूगुणानां च मननं नादं

9 + ~ 1-2-44 44-44-44 9-4-90

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

स. १ अ. २२ पान ५३

पुनः} तस्यानुकूलं कर्तव्यं जायनेऽनलुभवस्नतः ॥९॥ रसोत्पत्तिस्त्वनुमवे तत्र सव प्रजायते! वणं मे तया कार्य युणानां
जंलुना सदा ॥१०॥ प्रियं मवति नान्यच्च मदेकरख भावतः! तेनान्यश्रवगे प्रीतिर्यदा नोत्पव्यते कचित्‌ ॥११॥ तदा
संप्रणेतां प्राप्ता भक्तिर्मे श्रवणात्मिका। अ वसामि तत्कर्णे खदा तद्धक्तिलाल्सः ॥१२॥ मदगुणानां सदा यस्य कीर्तनं
रसदायकम्‌ ] नान्यक्रीतन भवेषु तस्य वै मनसो रसः ॥१३॥ तदा भक्तिः सुसंपूणौ मदीया कीर्तनास्मिका । प्राकता तेन
सदा तस्य जिहाग्र प्रवसाम्यहम्‌ ॥१४॥ मदीयकाये भावस्य चिस्ग्रतिनैव जायते । समये सावधानो यो व्रतपूज।दि-
मागतः ॥१५॥ तेन स्मरणरूपा सा भक्तिः प्राप्ता महासने । स्गरत्यां वसामि तस्याऽहं मक्तिमोगामेव हि ॥१६॥ मदीय-
पादपद्मं यत्सत्यमन्यदसत्यक्म्‌ । ज्ञात्वा देदश्चमे वै यो नालस्येन प्रवते ॥१५॥ मम पादाश्रयः पूर्ण; सदा येन कलो
सुने । अन्यच्राऽटस्य भावन मिथ्याभूते स्थितेन च ॥१८॥ तस्य भक्तिः सखत्पन्ना पादसेवनरूपिका । तस्याऽलस-
विदहीनेऽदं देहे स्थास्यामि निश्चर; ॥१९॥ सांगोपांगं प्रकर्तव्यं मदीयं कर्म भावतः । अन्यच यारा जातं तादशं किल
तद्भवेत्‌ ॥२०॥ अचनात्मकमक्तिः सा सदा पाघ्रा नरेण वै । सांगोपांगतया तन्न वसेयं भक्तिभावितः ॥२१॥ न मत्समं
भवेज्जातु वेदादिषु विचारतः । मथि अष्टत्वमापन्नं भ्रष्ठ मन्नमनं भवेत्‌ ॥२२॥ यदा वै मत्समं नास्ति चित्ते यस्थ
प्रतिष्ठितम्‌ । तदा वदनजा भक्तिः प्राप्ना तेन न संदाय; ॥२३॥ तस्य अष्ठत्व मविऽहं सदा तिष्ठामि सर्वतः! भक्तिभोक्ता
स्वयं भूत्वाऽन्यतच्र श्रष्ठत्वनारकः ॥२४॥ गणेरोपासनामार्गो यथा शादेषु दृश्यते । त॑ दृष्टा तादशं भूत्वा
गाणपत्योऽभिमानतः ॥२०॥ मां भजेत्‌ यः स्वभावेन गाणेाऽहंक्ृतेषैरः। तेन दास्य समापन्नं भक्तिभावेन
भावितम्‌ ॥२६॥ गाणपत्यस्वभावऽहं तं स्थास्यामि स्व भावतः । दास्यमक्तिविभोगाथमेकनिष्ठाप्रकाराकः ॥२५॥ मिच्नस्य
सन्निधान तु यथा गोप्यं न विदयते । बाद्यांतरं च भिच्रस्य भिन्न जानाति सरतः ॥२८॥ तथा बाह्यतीर्हीनो दंमरीनः
स्वभावतः। भजते मां नरो यस्तु सख्यं प्रां मदीयकम्‌ ॥२९॥ यत्र कुत्र स्थितेनैव यद्यन्‌. मनभि _ संधूतम्‌ । गणेभ्वेरण
तज्जातं सर्वाततयौमिनाऽखिलम्‌ ॥३०॥ एतादृराचिचारेण भययुक्तेन चेतसा ! सर्वभावेन मां यस्तु मजतेऽनन्यचेतसा ॥२१॥
तस्य सख्ये सदाऽहं वे तिष्ठेयं भक्तिलोक्ृपः। बाद्यांतरेकभावेषु मोहितस्तस्य चेष्टया ॥२२॥ पंचधा चित्तभूमियौ तां
त्यत्तवाऽदं तया विना} गणेद्छोऽहं न संदेहो येनात्मेति निवेदितः ॥३३॥ अर्भावविहीनेऽहं भक्तिभावेन संस्थितः। नैव

~~~ -- ~ ~~~ ~ ~ या (१८१ (८90८९ ---~-----~----- ~~न -------~-ज क

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख. १अ. २२ पाच ५४

भित्नो भविष्यामि तस्माज्जानीदि भो सुने ॥३४॥ इत्येवं नवधा भक्ति रसयुक्त करोति यः 1 सहते क्षणमाच्रै न चित्त
मद्रसहीनकम्‌ ॥३५॥ नदा संपूणभक्नो मे जातो वै नाच्र संरायः। अह मोहेन संयुक्तस्तत्र निष्ठामि सर्वदा ॥३६॥ न क्षणं
तै परित्यक्तु शक्नोऽदं मक्तियच्रिनः। नवधा चित्तभावन न॑ रक्षिष्यामि सर्वदा ॥३.५ न च भक्तिममो भावो मम
प्रीतिकरः कदा | नन बद्धो भविष्यामि हृदय नस्य धीमनः ॥३८॥ नवधा मां मजंते ये नरा नानाविधा; सदा ! नेषां
यच्राधिकत्वं च भक्तावकस्वेभावनः ॥३०॥ अधिका च रसात्पत्ति्यन्न मक्तौ समागता | नस्यां मुख्यत्व मापन्न नवधा
भवन सनि ॥४०॥ नत्र सुख्यस्वभावेन भक्तराजाश्च य स्थिनाः । नान. वदामि महा माग श्चणु नत्त्वमिदं महत्‌ ॥४१॥ ्रचण
मदृ गुणानां यदाधिक्यं खन्टं विद्यन। तलत्र वै कानिकयश्च मक्तगाजः प्रकीरतिनः ॥४२॥ कीर्नने मक्तराजस्तु सूय आत्मा
हारीग्णिाम्‌ । स्मरण रामचंद्रो वै भक्तराजः स्छृना वुधैः ॥५६॥ पार्वनी पादमवायां भक्ताधीक्ा च संस्ण्ना। महाविष्णुः
स्वयं राजा नजनामचन मम ॥४५।॥ वदने मक्तगजन्द्रः हकर; सर्वभावनः) दास्यं भक्ताभिपः प्रोक्नो गामो चै
जमदग्नि जः ॥४५॥ सचय चनुखः माक्नाद्ध क्नानामधिपः स्मरतः | त्रैयासक्रिः उको नृपा मथि न्वात्मनिवदिनाम्‌ ॥४६॥
एन भक्ताधिपाः प्राक्तना अंनगयविदीनकाः} मां भजन महाभागा व्रह्मभृतास्ननाऽप्यहे ॥५९५॥ त्वं नां च मदा गजा
करता म नाऽत्र मंडायः। पृणमक्तिम्बनावन मां नजिष्यन्मि यन्ननः ॥५८॥। नवधा भन्ति भावपु नवाधिक्यं भविप्यनि।
पृणनन्ता मदीयम्न्वं नक्तडाणः करना मया ॥४९॥ मद्रका न्वत्ममा तैवानवत्त प्रनविष्यनि) व्वन न क्रदा निप
त्वदधीनाऽमंजमा ॥००॥ तवांगवायुना म्प्ष्टाः पना व्र दरछनादिधिः। भविष्यति न सदा त्र्मनुद्वियुनास्नधा ॥०१॥
सूत दयन , एवमुक््वांनदधरम्यौ गणड त्र्मनायकः। नदादिम मुनिः धाक्तः स्वेषां वेयनां गतः ॥८८॥ मद्रनम्य
चगि यः श्रृणुयाद्रा पटच्रगः। श्राववद्धावयुक्नन्यः म वरै सवारनिद्विभाक्‌ ॥५३॥ उद भुक्त्वाऽग्वि्टान नागानन
ब्रह्ममय नवचनं । नक्नराजद्रता नस्य विद्रदास्य भविष्यति ॥५४॥

व यमत नदा यपर श्नम्‌ सद्ग यन ग्ठण्ड वकटुडयग्न मुटखवरतदानं नान दरापि -ध्यायः।|
> ><

2।.८120021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख. १अ. २३ पान ५५

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दश्च उवाच ॥ धन्योऽसि योगिराजोऽसि भक्तराजेन्द्रता च ते। मदीयं भाग्ययोगेन संप्रा ददने
प्रभो ॥१॥ अष्टौ ये गणराजस्य दयवताराः प्रकीर्तिताः । तान्‌ मे कथय योगीक्न विस्तरेण महासुने ॥२॥ दैत्याः संनिदिता-
सैस्तु तेषां जन्मादिकं परम्‌। सकरकं युद्धभागं मां कथयस्व विदोषतः ॥३॥ एताददा मददित्या न श्चुता; कुच्रचित्परनो।
विस्मापयति चेयं मां कया पापापनोदिनी ॥४॥ सद्र उयाच। प्रजापते कथां दिव्यां तव भावनियंत्नितः। कथयामि
समासेन गणनाधप्रमोदिनीम्‌ ॥५॥ प्रथमे वक्रतुँडस्य चरित्रं श्रुणु पुण्यदम्‌ । मत्सरासुरयुद्धं च गणेदान महाद्‌ सनम्‌ ॥६॥
हंद्रस्येद्रपदप्राधिजाता यस्मिन्‌ दिने परा! तस्मिन्‌ दिने महोत्साहो वार्षिकः क्रियते सुने ॥७॥ कदाचिदमरावत्यां
महोत्सवपरायणः। सुभद्रासनगोतिष्ठदेवेद्रः सर्वपूजितः ॥८॥ तावदेवाः सगंधवा अप्सराभिः समागताः । नागा यक्षा
सुनींद्राञ्च राक्षसा देवयोषितः ॥९॥ आगतो भगवांस्तत्र सर्व भूतगणैः । स्कंदनंदीन्वराद्ैश्च पावेत्या सह छंकरः ॥१०॥
लक्ष्म्या सह स्वथ विष्णुर्विष्वक्सेनादिभिगेणः ¦ वेदादिभिर्बृतो ब्रह्मा प्रजापतिभिराययौ ॥११॥ सर्यग्रहैः समायुक्तो
-नानुस्तच्रागमत्‌ स्वयम्‌ । अत्रिश्च धमराजश्च कुबेरो वरुणस्तथा ॥१२॥ आदित्या मनवश्चैव वसवो रुद्रकास्तथा । साध्या
विद्याधरा विश्वेदेवास्तत्राययुः प्रभो ॥१६॥ अश्विनौ शेषनागश्च बहवस्तत्र चागताः । उपविष्टा खुदा युक्ता उत्सवे

रातक्रतोः ॥१४ तत्र नाना कथाञ्चक्रुरान॑दपरिवर्धिनीः। खुनयो भावसंयुक्ताः पुरातन भवा सुने ॥१५॥ बत्यमप्सरस-
कर्मधवा जछितं जयः। दादाह्हसुखा अन्ये तुबरुनौरदसतथा ॥१६॥ वादयन्ति स्म॒ वादिच तान्‌ स्तुवंति स्म चारणाः
हृ पुषा जनास्तत्र खियः परमहर्षिता ॥१७५॥ तच्र रभा विचित्राणि च॒त्यादीनि चकार ह । हाव भावप्रयुक्तानि चेष्टितानि
प्रजापते ॥१८॥ कंदुकक्रीडनोदयुक्ता स भायां यत्र तत्र सा ! वभ्राम तां प्रपरयन्‌ सतरि्रोऽभूत्‌ कामपीडितः ॥१९॥ मोदितो
मज्लरवैन्ेत्यादिकलया तथा } कर्तव्यं तैव संजज्ञ तन्मना; स सुरेम्वरः ॥२०॥ च्रीधमेव समां तसुत्सवं छतवान्‌ स्वयम्‌ ॥
स्वे स्वस्वस्थरं जग्छुमोनिता हर्षिता विभो ॥२१॥ रमां निम॑त्य चेद्रश्च जगाम वनमेकलः । नानापरिमरेयुक्ता यच
बृक्षाः सुपुष्पिताः ॥२९॥ नानाप्रसरवयुक्तानि निर्मलानि जानि च । खुवर्णपद्य्ो मानि षट्पदः शोभितानि च ॥२३॥
इत्यादिक्ामपुष्टानि नानावस्तुयुतानि च । वनानि तच्र रेमे साविद्रः कामविमोहितः ॥२०॥ र॑भयासक्तचित्तसय वज्जिणः,
डतो भृदाम्‌। न तभिर भवत्तच्र घृतेन दहनस्य वा ॥२५॥ तत्राजगाम ठुवौसाः स्वेच्छया विचरन्‌ सुनिः। तं दष्टा लज्ितो

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

राजा देवाना विन्य भिनः ॥२६॥ त्यक्त्वा रमां नमस्क्रत्य न॑ सुनि पांजकिः स्थिनः। ताद तं परित्यज्य जगाम
सुमि सत्तमः ॥२.५॥ अनिविह्रमगाच्नत्वाचस्कंद सुग राच्रहा । रनोऽमृत्‌ पनिनं भमौ लस्मादैत्यममुद्धवः ॥२८॥ इद्रोऽपि
स्वगं गत्वा रां त्यक्त्वा चक्रार ह! सुराणामखिष्टं राज्यमात्मानं निदगन्सुहुः ।॥>५॥ अदो धिक्‌ बन राज्यं म श्छुराणां
सखीजनस्य च । असछगाणामिवात्यन मनो म चंचलं भराम ॥३०॥ पृञ्चल्या माहिन नित्य धिङ्मां साध्वाभिनिदिनम्‌।
कुकुमक्रत्यदापाच भयमग्र मविष्यति ॥३४॥ इल्यकमाःमनान्मानं निदयामाम देवपः। स्वधमे मस्थिनो दश्च व्रच्रदा
पुनरव च ॥३२।। इद्रवायाच काल्धन भृम्यां जाना महासुरः। नं एृथ्वी पाटयामास स्ननपानादिना भराम्‌ ॥६३॥ सतु
सवव्रधरे नच टदिमाचर्‌ इवापरः । आजास्रवाहर्दी्राक्चो मदावक्ा महावलः | ३५] रत्तवणः क्रक यथाग्रिव्वलिनो चभो)
नम नस्याऽक्मोद्धमिमन्सःनि स्वमाकनः ॥३५॥ प॑चवपवयागस्यं चोपवीनप्रदानकम्‌ ब्राह्मणः कारयामास घ्रग्न्री
सेद भावनः ॥३३॥ मनु बदादिकं सव रिक्षितुं गुरुसन्निधौ 1 स्थिन आजवमयुक्तो ग्राहकः श्रवणन वै ॥३५॥ मदावुद्धिः
स कालनाल्पन वदादिपारगः। दुवुद्रः कन्यका रस्या नार्मवाट विन्टासिनीम्‌ ॥>८॥ नान्ना मदकराय्याना सवातरयव
इोभिनी। चनुरा सवकायपु विषयस्य विवधिनी ३५) एकम्मिन दिवम नस्य मनिजाना दुगत्मनः। विपु मृनपस्नप्न्वा
जेयं त्र्मांडमाजसा ॥५४०॥ म दुक्रमुपसंगस्य विद्यां पचाक्षरमगात 1 नपा च नया छुं नपन्यमाम मक्ितिनः ॥५१॥)
निजैन वन एकान पुष्पपट्व्लानिन । कंदमृनफन्टेपन सुजन मम्थिनाऽनपन ॥४२॥ दिद्यवपमसदस्नं म निराद्ारनमा
स्थिनः । जपन पंचाक्षरं मत्र ध्यान्ता हदि सदाहम्‌ ॥४३॥ दीश्नां पाह्ुपनीं धन्वा नापयामाम सकरम) तस्य प्रनपमा
देवाः ध्ुभितश्च ममनतः ॥५५॥ न प्रकारा गवगमीन्नाभ्रिजनज्वार मास्बरः। भृनान्याकुः्टनां नच प्राप्रानि नपमोा
त्रान्‌ || दवाः सपिगणाः सर्वे हकरं हरणं यथः | मन्सरस्य नपस्नप्नान रश्च ना जगदी 1८॥ सक्ररम्धः;
समायुक्तः पात्या स्वरणीः मह । तंदकामगमद्‌ हृष चक्नं ज्ञानं मदादमुनम ॥४५] अम्थिः्वनासमायुक्नं व्वाम-
माच्रादकपितम ) ड़ीनांगमातरन नत्र वन्मीक्रन समननः 1८८; मद्राग्रनपमा यृक्नं दवाः म्व विमिम्मिर। कपमाऽ्पि
महाभागा द्ष्रा न नापम परम |
|| जामिम श्वीधटरन्य 11 श्ीमन्से" टर नर प्रथदरे स्यष्ट्‌ च नदवन मेन्सरानरनषोवतानें साम तरयाोज्दिननमःऽभ्यायः ॥

व 44 + 9 44494449 + 9 + 9 9

2।.८120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खं. १ अ. २४ पानं ५७
अ 4 9099999

॥ श्रीगणदाय नमः॥ सुदरढ उवाच ! मत्सराखुरस॒ग्रं तं तापसं कशभवं प्रभो । बोधयामास तं शंसुदीनवेंद्रं महाबलम्‌ ॥१॥
दकर घ्वाच । भो भो मत्सर चोत्तिष्ठ वरान्‌ वरय सुब्रत । तवोग्रतपसा भक्त्या संतुष्टोऽहं ददामि तान्‌ ॥२॥ अहो
ध्ैयमहो धैर्यं ॒धन्यं ते तापसोत्तम । देह भावमतिक्रम्य स्थितोऽसि दढ भकरितितः ॥३॥ छेदं त्यज तपो जातं सिद्धि प्राप्तां
तपोस्वम्‌ । पदयेच्छसि तथायं यतं तं दास्यामि दुरभम्‌ ॥४॥ शिवस्य वचनं श्चुत्वा प्रबुद्धो मत्सरासुरः । उन्मील्य
लोचनेऽपद्यच्छंकरं पुरतः स्थितम्‌ ॥८५॥ दिवदरौनमात्रेण सत्तावानमवक्किङ । उत्थाय तं नमस्कृत्य विन्नः प्रेम-
विहः ॥६॥ उवाच तं मदावुद्धिः शिवं कल्याणकारकम्‌ । भक्तानां कल्पच्रक्षं च पावती सहितं प्रखुम्‌ ॥५| मत्सरासुर उवाच ।
धन्यो व॑रो मदीयोऽव्य जन्म संपत्तिरास्रजम्‌ ! ज्ञानं मे जनको माता तपो धन्यं महत्पमो ॥८॥ सुनयो य न जानति
योगिनो ध्यान्ालिनः । वेदाः स्म्रतिसमायुक्तास्तं पद्यामि सदाशिवम्‌ ।।९॥ एवमुक्त्वा नमस्करत्य प्रूजयामास हषेतः।
ऋषिदेवयुतं शां -भक्तिभावसमन्वितः ॥१०॥ यथाविधि स संपूज्य शंकरं द॑ डवत्‌ क्षितौ । परणिपत्य सखत्थाय प्राजयिः
स्तोत्रमाकरोत्‌ ॥११॥ मर्सरासुर उवाच । नमस्ते चरिददछोराय शंकराय शिवाय च। निर्गुणाय गुणानां चेदाय सर्व-
गुणाय त ॥१२॥ अपाराय मादेव पिनाकधर ते नमः । नमो नमो महेदाय स्वाधिपतपे नमः ॥१३॥ उमाकांत नमस्तुभ्यं
भक्तसरक्षकाय च । भक्तिप्रियाय देवाय सपंदाराय ते नमः ॥ १४ व्रषध्वजाय नदीशवाहनाय चरिच्यलिने । मस्मांग-
रागधाराय व्याघ्रंबरधराय ते ॥१५॥ मालचंद्र नमस्तुभ्यं प॑चवक्राथ रामच । ददाबाहुधरायैव च्रिनश्नाय कपालिने ॥१६॥
जटाजूटधरायैव नमो मगाधराय ते । गिरिदाय नमस्तुभ्यं गजचर्मधराय ते ॥१५॥ सदा ब्रह्यमयायैव नमो ब्रह्मप्रदायिन }
निराधाराय नित्याय सुयोगिपतये नमः ॥१८॥ अपारयुणधाराय रखद्राय तु नमो नमः} किं स्तौमि त्वां महदेव य
वेदा विकुठिताः ॥१९॥ इति स्तुत्वा मदेद्वानं मत्सरः प्रणनाम लम्‌ । उत्थित न॑ हिवः प्राह वरं वरय सुव्रत ॥२०॥ इदं
त्वया कृतं स्तोच्रं मम प्रीतिविवधैनम्‌ । पठते श्युण्वने सर्वकामदं प्रभविष्यति ॥९१॥ विवयामायुः खुखं राज्यं पुच्रपौच्रादिक्‌
च यत्‌ । खक्ति मुक्ति परदास्यामि स्तोच्रेण स्तुवतेऽसुर ॥२२॥ श्रुत्वा हिववचो रम्यं प्रह्ट्टो मत्सरोऽन्रवीत्‌ ! विनयावनतो
भूत्वा रिव भक्तवरमदम्‌ ॥२३॥ मत्सर उवाच । यदि देवेका तुष्टोऽसि यदि दास्यसि मे वरान्‌। तदाऽयं ते सवच्र भक्ति
देहि सदाशिव ॥२४॥ पच भूलात्मकं सर्य त्रिशणेः सुविराजितम्‌ । तस्मान्मे मरणं शंभो न कदाचिद्धवेदिह्‌ ॥२८५॥।

[1

ध ममम -- नन------- ---नन-नन------------ --------------~-----~--~~~-=-~-~-

सु" पु" < । | ।

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

आरेग्यादि समायुक्तमैश्वर्य ददि शाश्वतम्‌ । ब्रह्मांडस्य च राज्य मे देहि ददि सदाशिव ॥२९॥ मुदरढ उवाच । तस्यैतद्वचनं
श्रुत्वा रिवो विस्मिनमानसः। देवाः सर्षिगणाः सर्वे विस्मिताः धाभवन्‌ तदा ॥२७ किसुक्तं मत्सरेणैवं का
गनिवौ भविश्यति । नपसोग्रण संतुष्टः शिवस्तं प्रत्युवाच ह ॥२८॥ शिव उवाच । यत्वया प्रार्थितं दैत्य तत्सर्वं ने भविष्यति १
उग्रण नपमा तुभ्यं मया दत्तं स्ुदुलमम्‌ ॥२९॥ सदन उवाच । वरान्‌ सुदुटमान्‌ प्राप्य मत्सरो गृदमागमत्‌ । दर्पितो
हषयन. सवान सुहृदा मानरं न्नरियम्‌ ॥३०॥ आह्मदन मदा नच्र स्थिनो मान्यैः स मानिनः | नानाभोगान्‌ प्रञ्चुजानः
सद्यः सुग्वदायकः ॥३९॥ पुरौ मदकराय ह्रौ जनयामास स्मर; । अनिकांनियुनौ तुल्यो पित्रा वीरेण नजसा ॥३२॥
स्ुंदरप्रिय इन्यवें नाम ञ्यष्टस्य साऽकगन्‌। विषयप्रियनामाभृन्कनिष्टठः प्रीनिदः परः ॥३३। एकस्मिन दिवस दन्यः
म्वल्ुरस्य गृ गनः | नच्र नानाविधा दैत्या मिटिनास्लमवाधयन.॥३५॥ देत्या उनः । तिं स्थिनोऽमि मद्ानजस्न्वदास्यवरागा
वयम्‌ । जय्यामः मवदेवादींस्वन्सादयाय्यन मत्मर ॥२५॥ त्वत्समा तैव वीराऽस्ि व्रह्मांड कुच्रचिन्प्रना | चर्दान-
खन्दाद्यम्न्व निनयाऽमि महासुर ॥३६॥ आज्ञां दहि गमिष्यामा जनु दवान्न मंडायः। उन्त्रान््रेस्नान्वि्निभिद्य नवाम
स्वन भागिनः ।॥३ ५ नर उपाच! दल्यान चरनं श्रुन्वा मन्मरस्नानुबाच ह| भवद्धिः कथिन सव हिनकारकमुत्तमम।३८॥
ममापि हृदय निन्यमवं वमनि दानवाः | फिकरगामिचम माना निवारयनि मां मदा ॥३५॥ इद्रम्नम पिनापृयदवाः
पृञ्याः सवासवाः । अना यमेण कनम्व यनहपरन्दाकरभाक्‌ः ।॥४८।] मन्मरस्य चचः श्रत्वा डैन्याम्न न्वत्रवन वचः! अग्विन्य
धमक्ररणं वायादं मनातरपूचक्रम ।42॥ ठन "चः, खृणु मन्म व्ृत्तांन पुगभृनं स्वधरमरजम | अम्माकमच मान्यं यत्तव मंञाय-
नाडाक्रम ॥८२॥ जन्देमरः ममृन्धन्नः हतवदीयान्मदावन्ः। नन छोभजिनः संम्त्य दवाः सरे च निजिनाः ॥५३॥ पावनीं
दारनावाय प्रहीन नृद्यनाऽ्यवते । न्या एनादृखा जाना बद्वा मन्मरामुर ॥४५] यच्च मान्याः सेनि दवाम्नच्र दन्यः
प्रदूषिनाः। दन्यो मान्यास्तदा दवा दूथिनाः प्रभवति ते ५“ द्क्द्राः डाच्रवेः मति देन्यानां मननं प्रभा 1 अनम्न्यक्रन्वा
स्वेमदट जय दवान माच ॥८॥ त्यज नां मानर प्रीं मूनिदबमदायिनीम्‌ । वमान्रन्द मदाभाग अम्मा; मरिन
मदो ॥८५.। तषां उचनमाकण्यं मन्मरा.दिनकारकम । तथेव कृलवाम्नत्र न्यक्न्वा प्ृश्वीमवाम द ॥८८॥
., म~ , (44) कषद धमन्यष्टःः समरः प्रथय च क ण्ड्ये^न मन्नरसग्वपागमो सोम चतुविटःननम)ऽन्यावः ॥

~ ~. + ~ ~~~ +€ र-->-+ ~

+~ -७- ५ -----

4 44444 +++ +++ 4 4 + 49 र 4-99-9 95 -9

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

ख. १ अ. २५ वान ८९

॥ आरीगणेक्नाय नमः ॥ सुद्र उवाच ॥ श्यणु दश्च महाभाग कथां पापप्रणारिनीम्‌ | वक्रतुंडावतारस्य प्रयोजनविका-
दिनीम्‌ ॥ १॥ दैत्याः खंश्रूय सरवै ते गताः छुक्र महासुनिम्‌ ! दंडवत्तं प्रणेयुश्च मत्सरेण समन्विताः ॥२॥ दुकस्तान्‌
मानंयामास किम यूयमागताः! भवता कायंसिद्धियौ ताँ करिष्यामि यत्नतः ॥ ३॥ शुक्रस्य वचनं श्चत्वा सुधारससमं
सने । द्विता; प्रणिपत्येनमूचु; सवे दितावहम्‌ ॥ ४ ॥ तव स्वामिन्‌ प्रसादेन मत्सरः कुलधारकः 1 अस्माकं सवैमागस्य
फलरूपस्नया क्रूतः || ५॥ वरान्‌ माप्य महाबाहरस्माकं दितमभितः । दैत्यानां दानचादीनां राजाऽय मिति निधितम्‌ ॥ ९॥
तस्य राञ्याभिषेकाथं यादि त्वं सवेमानद । अस्माकं धामसवस्वं त्वमेव मुनिसत्तम ॥७॥ दैत्यानां वचनं श्रुत्वा चुको-
ऽवादीत्‌ तयेति च } अगमत्‌ राञ्यलाभाथ मत्सरस्य दुरात्मनः ॥८॥ मिलितास्लच्र सर्वे ते दैयदानवराक्षसाः । दूर्घेण
महता युक्ता महोत्सवपरायणाः ॥९॥ तेषां खख्यान्‌ महाभागास्तान्‌ छणुष्व प्रजापते । संक्षेपेण प्रवक्ष्यामि प्राधान्येन
महत्तमान्‌ ॥ १०॥ नसुचिः चवर; शमो निद्ौनः कालमैरवः । विरोचनो विप्रचित्तिः प्रहादो मदिषासुरः ॥ १६॥
अंघकास्ुरनामा च रुरुदैत्यः प्रतापवान्‌ । इत्याद्या बहवो दैत्या भिलितास्तस्य चोत्सव ॥१२॥ यथाविधि तथा तच ब्राह्मणै-
वेद पाररै; । ऋग्यज्ञःसाममंननैश्वाभिषिक्तो मत्सरोऽभवत्‌ ॥ १३॥ उशानाः सर्वकर्तभृत्तेषां मध्ये पतापवान्‌ । साक्षा
द्मोगी गणेशास्य महाभक्तो महासुनिः ॥१०॥ वैत्यादीनां स राजाभ्यून्‌ मत्सरः परवीरहा । छ्य भेऽतीव तेजस्वी मध्या-
हारक इव भिधा ॥१५॥ सरवे स्वस्वगरहं जगखुः सनाथाश्च वयं कलाः । शुक्रेणति बदन्तस्ते दषंयुक्ता परजापते ॥ ११६} गते
कियति काटे च मत्सरः सं मनो दधे । ब्रह्मांडजयने दुष्टो जहाव सकलासरान्‌ ॥१७॥ आगतास्ते त्वराभाजः किं कार्यं बद
मानद । तायुवाच जयाकाक्षी लोक्यं वामानये ॥१८॥ तस्य तद्‌ वचनं श्युत्वा हृष्टाः स्वै महाऽसुराः । नदंतो मेषवसन्नादैः
कालानां कलनात्मकरैः ॥१९॥ चखासत्राणि द्यमोघानि धृत्वा वाहनगा वसुः । सन्नद्धाः स्वेभावेन चतुरंगवलान्विताः ॥२०॥
पदातयो चय संख्याता नानाराख्रधरास्तथा । पवतद्रुमपाषाणहस्ताः संनिःखताः रभो ॥२१॥ सिंदूरारुण भालाश्च सुक्त-
केरा महाबलाः । उड़ीयोडीय धावतः शिक्षायुद्धकरास्ततः ॥२२॥ रख्रयुद्धे मह्छयुद्धे गदायुद्धे विरदारदाः । अखयुद्ध-
चिचारज्ञा निःखताः परासधारकाः ॥२३॥ धूटिवरजेन तेषां तु भास्करो निष्प्रभः करतः । अग्र दैत्यस्य सेनाया भूषणानि
यथा वथु; ॥२४]॥। तथा दस्तिसहस्राणां सहस्राणि ययुः पुरः। धातुभी रंजितान्येव नानाचित्रैमंहासुने ॥२५॥ सिदूरास्ण-

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

स्ते, १अ. २६ पाने ६०
व
भालानि ठसत्कुभधराणि च 1 घंटासाद्रनिनादैश्च नादितानि त्वितस्ततः ॥२६॥ महावीराभितान्येव कुतलायसरकैस्तथा !
पूर्णानि च॑चलाश्रैव पर्वता हव शोभिताः ॥२५॥ गिरीणां चैव द॑नात्रैर्मेदकानि परजापते । शरं डाभिवरक्षजालानां दकानि
महांति च ॥>८॥ मदनासिक्तभालामि म्रमरैर्मजिनानि च । रणे राच्रसहस्राणां नाङ्काराणि सवेदः ॥२५०॥ निःस््रनानि
पुरभ्यश्च सनादोभाकराणि च! देयैः सुदारूणेस्नानि स्वाभिनानि स्मननः ॥३० ततोऽश्वानां मद्ासना निःसख्रूना
षलवत्तराः । चचल्ा वायुवगाश्च नच्राऽश्वाः पूर्णभषिनाः ॥३॥ चामरैवीजिताश्चैव मनोबगा महावा; उड़ीयोडीय
शार्दन आकारा वायवो यथा॥३२॥ स्वगाचानिविस्फलिमान्‌ प्रस्रवन इनस्ननः } नानाद्राख्रधरास्नन्र दैत्या रजुयेधा धनाः ॥३३॥
कालस्य भयदाः मर्वे नानायुद्धविरहारदाः। अपाराश्च समारूढा दारुणाः पापनिश्चयाः ॥३४।॥ नच कचिन्मदादैत्याः
खगरादा विनिःसनाः। अजयानाधिष्ड्डाश्च गोचादनविराजिनाः ॥>“1} मदिषाण््डकाश्चान्य व्याघ्रारूढा मदाच्लाः।
सिहशराद्‌ रवादाश्च खगवादास्नथापर ॥३३॥ हउत्यादिचिनच्ररूपपु वाटनपु विराजिनाः निःमना असुराः मवं यममनज्तुमि-
वाद्यनाः ॥३ ५॥ नना रयममारूदा रथिना मिःखनाः प्रभा ¡ अपग मदहाक्राधारुणनच्रा भयक्गाः॥३८॥ रथान्वाटंकरनाम्नच्
मणिमुक्तादिभिः पः] नानारखाख्रमारश्च परग्नि मथप्रापिणः ॥३०॥ भ्वनैरलक्रना; प्रणा अश्वेजवनङालिभिः।
संय॒नाश्चनुरः मृनैमटावीरैः समाधिना; ॥४८॥ रथाः तरयुनाः कचिद्‌ व्रतं वादिना: पर । मिदेगोभिर्गजैक्छश्षनानापडा-
भिरावसुः ॥४६॥ नस्र वञ्जममारौश्च स्वरैः उानमिनैयनम | अनकनं रथ दैत्या मन्मरः म ममारटन्‌ ॥५८।॥ नम्या
नत्सुनौ उगावन्वाण्दौ प्रजरमनुः ] विरचनादया दैन्याः म्मनाचर्मुराजिषु ॥४६॥ परथि्यां नस्य सैन्यं नत समुद्र
सेयभौ | मरारथमरादीगयद्रभुषणभृदिनम 1४५

जासन नोपद्र (्ण्टएनपद्‌ श्ीमम्मौटरने 11 1.1.911. नं नाम पचर -ध्यायः | ॥

थ, क, र _
¢ प ।

॥ अ्गणहाय नमः ॥ रूद्र उक । वता दश्च मरत्मेन्यं पृथिरवाजयनाद्यनम | दनम श्वचियाणा नन्य्रषत्त क्रारचक्रवन ॥१।|
विगचनादया दैत्याः स्थिता यत्र यमापमाः। युद्धं तै; स्‌ कुणः कः: स्थास्यति पुमान सवि ॥>॥ दैत्याः पादप्रदारण

~

444 + 44 4444 4 -9ः

2।.८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पान ६१
श 9696

चूर्णय॑तोऽद्रिसंचयान्‌ । रोषमस्तकमानम्य भारेणेव परचक्रिरे ॥६॥ तान्‌ मेचसदशान्‌ दष्टा पवताकारसंस्थितान । अभवन
यमरूपान्‌. ते क्षत्रिया गतजीविनः ॥४॥ केचित्पछायितास्तच केचिच शरणं ययुः । महावीरास्तु ते युद्धं कृत्वा स्वगं
ययुखताः ॥५५॥ ये शतास्तत्छुतास्तेस्तु स्थापिताः करदायिनः। दारणागतराजानः स्थापिताः स्वपदे तथा ॥६॥ यच्च राजविहीनं
तु देत्यास्तच्राधिषाः कृताः । राजानः सवेविषये बभूवुर्भोगसंयुताः ॥७॥ दे दे्ो तथा दैत्याः क्षत्रियाणां च सन्निधौ ।
स्थापिता भावबोधाथमेवं सवत्र कारितम्‌ ॥८॥ सद्वीपां वसुधां सवां जित्वा दैत्यो ननद ह । मत्सरोऽतिवकां पथ्वीं
तत्र दृटा प्रजापते ॥९॥ पातालमगमदैत्यो दैत्यद्रेदसमन्विनः । मत्सरो नागसपांणां जयार्थं बर्वांस्ततः ॥१०॥ नागोदा-
नानि गत्वा ते बभजुदितिनंदनाः । तान्‌ दृष्टा नागराजा वै युद्धा सखुपाययुः ॥११॥ वासुकिस्त्कश्चव कंबराश्वतसौ
तथा । इत्याद्या बहवो नागा नागराजा: समाययुः ॥१२॥ सन्नद्धा; करोधयुक्तास्ते महाभोगा महाबलाः । रथादिषु समारूढा
नानावाहनगा बुः ॥१३॥ दाखाखनिचयेबाणेदत्यान्‌ जध्नुमंहावलान्‌ । दैत्यास्तान्‌ इाखसंघातैः पातयामाखरोज सा १४
नागमेदानेरस्तत्र निहता देत्यसचयाः । भग्रदपोः पलायत दशादिश्चु खुविहलाः ॥१५॥ दैत्यानां कदन दृष्टा विरोचन-
सुख।ऽऽययु; । अश्रा; क्रोधसंयुक्ता नागां श्चामदयंस्तु ते ॥१३॥ राख्राखैर्विविरवैत्या मारयामासखरोजसा । कैषांचिन्‌ मस्तका
भग्नाः पदहस्तोदरं तथा ॥१७) रोणितानां महानद्यः प्राखवन्‌ वै दिरो दश । भभ्रदपा मयान्नागाः पलायनमङ्ुर्वत ॥१८॥
केोचित्तान्‌ रारणं जग्मुर्देत्यान्‌ परमदारुणान्‌। हादाकाररवैयुक्ता नागाखराससमन्विताः ॥१९॥ दैत्यानां पौरुषं दष्टा वासुकि
प्रसुखाऽऽययुः । क्रोधेन परितप्तास्तान्‌ वारयामासुरोजसा ॥२०॥ तक्षकादिमदानागा विषं क्षुच्धाञ्च तत्यज्ञुः । विवरं तद्धिषेः
सव व्याप्त तच्र प्रजापते ॥२१॥ महाविषभवा ज्वाला ददाहासुरपुगवान्‌ । शता दैत्या अनेके च गरलेन प्रपीडिता; ॥२२॥
न स्थातुं शक्यते तत्र दैत्यैः संग्रामम॑डले । रास्राणि तेषां सर्वाणि दग्धानि च तदा किल ॥२३॥ गजाभ्वरथपादातं मतं
दग्धं च सर्वैाः। मूर्छिलाः पतिता भूमौ विरोचनमुखास्तलः ॥२४॥ नागा मोदं भरचक्रस्ते नादय॑तो दिको दरा । दृर्षेण
महता युक्ता बरत्यीति स्म स्थिताः परे ॥२५॥ एतस्मिन्नंतरे तच्र प्रतापी च विरोचनः। उत्थितः समर्छाधी गतपीडो महावलः
॥२६॥ द्ुक्रेण तत्र दैतेया विच्यया निविषाः कृताः । उत्थिताः सवैतः सर्वे अधकप्रङखा बसु; ॥२५॥ असुराः कोधसंयुक्ता
गरुडा च तत्यजुः । तस्मात्तु गरुडा जाता नागान. सबोनभुंजत ॥२८॥ तच्च वासुकिना तेन विषज्वाला प्रवर्तिता ।

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

ख. १ अ. २७ पान ६९
4-44-4 ~ 4 4-4-44 14 4-44-4 + ---

गरुढाख तयां दग्धा गरूडाच्रं नधाऽभवत्‌ ॥२०॥ एनत्‌ दृष्ट्रा महाख्यं वासकः पौरुषं मदत्‌ । विरोचनादयः सवे
[१ [ जः च 4 ४. # [कि क [1 *\ ह~ न १

गरुडा माययाऽमवन्‌ ॥३०॥ तैः सवै नक्षिनं सैन्यं नागानां नदि द } पलायत भयोद्विस्रा महानागाश्च भीरवः ॥३१॥

सपराट्‌ नक्क्षादया य गरुड; पीडिना शरहाम्‌ । मृदिनाश्च स्नप्राया जाना युद्ध च दारुण ॥>२॥ रापण सर्ववरत्तांना जानो

ज्ञातिभ्यकरगः । आययौ साम भावन ठारणं दैत्यसन्निधो ॥>३॥ किमर्थ ऋोाधसंयुक्ता दैत्या ब्रन महावत्यः । भ्रानरस्त्व-
सरा ययं मदीया नात्र मंरायः ॥३८॥ क्रिमध युद्धमारव्पं वक्तव्यं दिनिनंदनाः 1 पानाल्वामिनः सर्वे भवना वयमव च
॥>५॥ उट उवाच ¡ रोषस्य वचनं श्रुत्वा प्रनापी च विराचनः । उवाच न वच रम्यं नजोयुक्तं स्वभावनः ॥३३॥। विराचन

उवाच । छाप उपर मद्ाभाग मान्याऽमि च मामन । स्नहन वदामि प्राज्न मत्यदाणुच मद्रचरः ॥३५ अस्साक्र मन्न
राजा त्रह्ाड उडामान्मनः } उच्छनयाश्ासन नस्य ग्राह्य यच्लानगदरन्‌ः ३८) नाचन्नागासरगाणा ऋ (वरन: प्रन
विष्यति । न्व श्रष्टः सवभावन मर्वेवां हितमाचर ॥३०॥ विराचनवचः श्चुन्वा रापः मवीरधकाविदः । प्रहसम्नमुव।चर्द
मामयगुक्तं मदामतिः॥८०॥ यदिच्छनि मद्ानागा मन्मसरस्नतं कराम्यदम्‌ । इत्युकन्वा दानुमुदयुक्तः कग मारं च वाधिकम ॥५१॥
नानारन्नानि दुत्त वै माम चकभ्मरः ग्रह } नागान चासकिमस्यान म महान्ता म्बस्धन््‌ ययौ ।५<]} अम्ररा हाषनाः मनव
जिननागां महयवल्ट्ाः । पातान्जायना चन्तरा वरूण जनुमाययुः ॥८>॥

॥ यमत वसद पृगपेपनपद्‌ सवमनमेत्रर मदादृय द्रयमे सेद्‌ वकर्दटयस्ते परानादजयो नाम वड्धिटाऽ्यायः ॥

च
र 0 ये ९

॥ शअगणङाय नमः ॥ रद्र सव्व ; असग जयञाभाल्या वर्णान्धपमागनाः | दूने संप्रधयामासवसणस्य ममां धरति ॥२॥
वम्णम्थ सनां गन्तरादूना बनचनमन्रताने | श्रणु नायद्र वक्यं म प्रथिना मन्मगण यतं |> ममते बरमा चत्वा निष्ट
स्थान मदाव्द | नाचन्मेग्राममृमौ न्यां बधिष्यामि सुगम्नथा ॥३।॥ इनस्य वचनं श्रत्वा वर्णः क्राधमृटिनः। संग्रामाय
च मद्नद्धरा बभूव्रातिनयानक्रः ।'५॥ मकराण्ट्ड एवाऽमौ पारायश््रधधारकः । यादांसि दवसू्पाणि गृहीत्वा बहिराययौ ॥५॥
दलन क्विनः सदो वरत्तान्ना वरुणस्य नम। श्चुल्वा मन्सग्दैनया दैन्यै्युद्राद्यनाऽनवन्‌ ॥६॥ देवानामसुराणां च मन्य

+ --+ + -4- 4-4-44 ++ 4 4-9-90 4-9-96

2।<८120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खै, १अ. २७ पान देर
व थ 99969929

परमदारुणे । परस्परं सुसन्नद्धे रणभूमौ प्रजग्मतुः ॥७॥ देवानां सैन्यमल्युग्र दष्टा खलं विरोचनः । मदिषासुरनामा च
ह भश्चैवांधकासुरः ॥८॥ अन्ये ते वहवस्तच्र धावंतो रणसूधेनि । नादयतो दिदाः सर्वे जध्नुर्देवांश् साहसात्‌ ॥९॥४
मिटिता देवदैत्यास्ते परर्परजयेप्सवः। राखराखव्रक्षपाषाणेजेध्नुवीराननेकदाः ॥१०॥ अभवत्तुभरुलं युद्धं दैत्यदेवविनारानम्‌!
दिनत्रयं महाघोरं दैत्या भग्रास्ततोऽमवन्‌ ॥११॥ जलशायिन एवं स्म देवा गजंति भैरवम्‌ । मूता दैत्यभूपाश्च विरो-
चनखुखास्तथा ॥१२॥ तान्‌ कान्य; सावधानांश्च चक्रार स्वेन तेजसा । उत्थिताः सवेवीरास्ते युयुधुस्त्वसुराः पुनः ॥१३॥
रोधेन महता युक्ता जध्लुदेवान्‌ महाबलान्‌ । पुनश्च तुखुलं युद्धं ब भरुवातिभयानकम्‌ ॥१४॥ युद्धं चक्ररहोराच्रं सुराः सर्वे
जलोकसः । यादसां च गणाः सरवे शता मग्नाः प्रचूणिताः ॥१५॥ स्वे देवगणास्तच्र वरजः सवेतोदिद्ाम्‌ । वरुणं च
दधाराऽपि बलवान्‌ स विरोचनः ॥१६॥ घ्नं वरुणमाश्रुलय दुरु जलौकसः! शताः केचित्‌ क्ताः केचिच्छरणं के च
तान्‌ ययुः ॥१५॥ दषिता नादसंयुक्ता दैतेया जग्सुरादताः । उत्तरे घननाथं ते जलमागेत एव च ॥१८॥ कुबेरेण स व्रत्तांतः
श्रुतो वरुणलोकतः । पलायनं समार्य कैलासे रांकरं ययौ ॥१९॥ तं तथागतमा्चत्य दैत्या परमदारुणाः । अलकायां
प्रवरा ते चक्कुश्च जयाटिनः ॥२०॥ एव [जत्वा कुषर त वरुणेन समान्वताः । धमराज ययुः सच दतेया गल्युरूपकम्‌
॥२१॥ यमराजस्तु संनद्धः श्रुत्वा दृतस्खात्‌ कथाम्‌ । यमो रारैश्च रक्षोभिर्विवितः परिवारितः ॥२२ महिषारूढ एवाऽसौ
दंडहर्तो महावलः } आययौ रणभूमिं च महाशरत्युसमन्वितः ॥२३॥ यम॑ समागतं दष्टा खत्युरोगादिभिरयतम्‌ । दैतेयाः
कोधसंयुक्ता युयु; सदसा बलात्‌ ॥२२॥ देवानां चैव दैत्यानां वीराश्च युयुधुश्ेराम्‌ । परस्परं बोधर्यतो जघ्नुनानप्रहारतः
॥२५॥ मदाद्‌ खतं प्चादेन युद्ध दारुणरूपकम्‌ । नादाकं देवदैत्यानां चभूवैवं प्रजापत ॥२६॥ याम्यश्च मदिता दैत्या सृताः
केचित्‌ क्षताः परे । ववज्ञः सवरास्तच्र शव्युसंत्रासतापिताः २७ एतस्मिन्नैतरे तच्च विषयगप्रिय आगतः । मत्सरासुरपुत्रस्तु
युयुधे मरत्युना सद ॥२८॥ मत्सरपेरणात्‌ शीघ्र नराणां हृद्यताडयत्‌ } तेनाखरेण च रखरेण रोगाः परमपीडिताः; ॥२९॥
याम्यास्ते मल्युरूपा वे पलायनमकुवत । यमेन बहुधा राचैर्योधयामास दारुणम्‌ ॥ मदिषं मुचितं क्रुत्वा पातयामास
वे यमम्‌ ॥३०॥ उत्थतां धमराजच्च कालद्डन वेगतः । अताडयैत्यपुच्र तं गजेन्वषयप्रियम्‌ ॥२१॥ काल्दडस्तु त दष्टा
पतितो धरणीतदे । आगत्य सहसरा तेन प्रतापेन धृतो यमः ॥३२॥ तस्यतच्च महत्कमं दैत्यपुच्रस्य दैत्यपाः । तुष्टुवु

८१८1 9 ८0 "८ ~~~ ---------~-~------------- ~~~ ~~ <~ ------- ~~~ ---------~--- ~ - ~ ~~~. -----^ -) 9 ~ ८० ४4 >

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खल. ६ अं पान ^
4 4 04 4-090-१9 4. व 4 14414 4

परमप्रीता धन्यं धन्य नमन्रचन्‌ ॥३३॥ यमं धृत्वा च दैतेया आययुश्चामरावतीम्‌ । इद्रोऽपि देवसंधेश्च सन्नो वैरभावनः
1३2॥ अग्रिवायुः प्रमन्नद्धावागनौ वरुसंयुनौ । दवा; सर्वे महाभागाः स्वस्वलोकात्‌ समाययु; ॥२५॥ विश्वद्वाश्च
साध्याश्च र्द्रा वसव प्व च] गघवश्चिव यक्लाश्च विव्याधरममायुनाः ।॥३६॥ ग्रदाश्च॑द्रश्च सूयश्च आदित्या बलवत्तराः!
सन्नद्धाः मवदवास्न च्चिण जग्सगरनाः ॥३५॥ सवदवगणग्द्रि रणभ्ूमि समाययौ । एरावनसमारूहो वञ्जपाणिभदावलः
॥३८॥ दवमन्यं स्बुमन्नद्रमागन स्ववन्न्विनम । दष्टा दन्यगणा; मवे जघ्नुः दास्रप्रहारनः ॥३०॥ दवा जध्नुच्च नान्‌
रास्रैमदाक्राधसमन्विताः) एवं परम्परं नच्र तुमुलं युद्धमप्यऽ्रत्‌ ॥४०॥ सना दैन्यास्तथा दवैस्नाडिनाः रान्त्रघाननः।
दैत्यहनाश्च दवाम्न छिन्ना भिन्नाः सुमृषठिनाः ॥४९॥ एवं परस्परं युद्धं दवदैत्यविनारानम्‌ ) सप्नराच्रमभत्तीत्रं नना दैत्याः
पल्टायिनाः ॥४२॥ विरचनादयः सवं मृटिना धरणिनर । जयवनः स्ुरद्रागन वर्द॑नः स्म प्रहिताः ॥४२॥ एनद्‌ दष्टा
मटश्चय संदरपिय आगनः। ज्यटपुच्रा मन्मरस्य गुयुध मवदैवनेः ॥८८४।॥ रन्तराख्रमलययद्धेस्नन मर्दनं नन मवराः।
दवसैस्यं दिश्लु नलच्र पल्दायत भनयानुरम ।॥४५॥ राणिनप्रस्रवास्नत्र नवरा जानाः प्रजापन। दद्राऽपि युयुध नन दैत्यपृच्रण
धमना ॥४३॥ वज्नण निदनस्नच्रद्रण देन्या महावलः । न चचा नदाश्वायसिद्रचनमि सगनम्‌ ॥४अ॥ दैन्यपुच; समागम्य
स्वद्नेरावनं गजम्‌ । मृदित कारयामास वजजि्णं च पदाग्रदीन्‌ ॥८८|॥ मदयिन्वा सरडानं स्ववां च चक्रारद् | धन्वा
पुरंदरं साऽपि स्वम्धानमरमन्मुदा ॥४० दैन्यं: मंपृरजिनस्नच्र मदावन्टपराक्रमः। मुंदरप्रियपृत्राऽभून मन्मरम्य प्रहर्पिनः
| ५॥ दवाः कचिद्‌ धरनास्नच्र कचिद्‌ मृधिनाः कताः 1 कचित्‌ प्टायिना दृक्ष नम्राः कऽपि विचूर्णिताः ॥०॥ एवंस
सकन्यान दवान उदाश्धक्र महाद्नदः | मन्सगस्ुर एवाऽयं स्कगाधीङा व्रभुव ड ॥*२॥

1 अमन शमदा पृगपयापनयद्‌ श्रीनन्यद्रर मदादृणय प्रयमे सद्‌ वक्रनृदचर्ने मत्मगनुरत्रजय दृटरपराजयो नाम सपरविश्निनमाऽध्यायः |

>>> <<

र इ र्-र्- न त-अ य्य ब 7-कु य ४ (एर ए ग चः नइन न्द
+ = ~ + + 44-49-49 54 - --4 -- 2 ट

2।.८720021108@2411811. 011

211<411120/221108@24111211.011

। ० | 9 यमभनीतास्ते [अ छाद्ध स्परदैत्यचे भ
॥ ओ्रीगणेद्याय नम; ॥ सरल उवाच । देवाश्च शरणं केचित्‌ कर्यपादीन्‌ समाययुः । विहला भयभीतास्ते त्यचेश्ितम्‌
क # 4 ते
॥१॥ देवा ज्लुः । मत्सरेण पदुष्ेन जिता देवाः सवासवाः । इद्र धृतो महानाग वर्यं शरणमागताः ॥२। रघ त्वं खुनि-
छरार्वल त्वं पिता भयविहलान्‌ । जीवनारखमाद्‌ दुःखा दिद मोचय मत्सरात्‌ ॥२॥ देवानां वचनं श्चुत्वा वसिष्टादिसमन्वितः।

क प

1 4 ० (7 क्य ५ ना [क च
जह्माणं प्रययौ देवै; कट्यपो वंरब्द्धये ॥०॥ सत्यरोके समासीनं गत्वा दद्रा ननाम च । स्तुत्वा त पिचिधवतकवः भराजा
प्रत्युवाच ह }५॥ कश्यप उवाच | मत्सरेण धृतः स्वाभिन्निदरो देववरः सह्‌ । देवस्थान पतिजातो दैत्यः परमदारुणः ॥॥ देवा
त्या; षदे स्वे स्वे यथायोग्ये वसंति वै। तथा कर जगन्नाथ त्वं घाता च गतिर्न ॥७॥ कर्यपस्य वचः; चत्वा

४० [ अद ट (4 क म १ भ न
; दूयता ॥८॥ ्र्मोबच । शणुध्वं सुनयो देवाः शिवप्राक्चवरोऽसुरः 1
देवांशर्षीनथाऽत्रवीत्‌ । पितामहः थजानाथ हृदयेन विदृयता ॥८॥। तहा । खण त्व ख

# [ भै» # 4
जयः सर्वभूतानां देवादीनां चिद्रोषतः ॥९॥. न शक्तोऽहं कदा कतु यथायोग्यं स्वभावतः । गच्छामि रारणं विष्णु
अवदि वैकुरम देवश्च खुनिभिः गत्वा विष्णु नमस्करत्य स्तुत्वोवाच प्रजापतिः ॥११॥
वद्धिः सद पालकम्‌ ॥१०॥ गमद्‌ ब्रह्मा देवैश्च सुनिभिः सह । गत्वा विष्णु त्य स्तु जापति
ग धरतो युद्धे इंद्रो देवघरः कि रि विष्णो त्व इलि श्रुतः ॥१२॥ ब्रह्मणो वचनं श्चुत्वा `
मत्सरेण धरतो युद्धे इंद्रो देवचरः पभो । किं स्थितोऽसि महाविष्णो त्वं पालकः इति छतः ॥६ ९
विप्णस्तं परत्युवाच ह 1 न छक्यते मया धातव कलु महासुरम्‌ ॥१३॥ शिवस्य वरदानन मत्तोऽसौ दैत्यपुंगवः ।
तस्माच्च हारर्णं यामः शंकरं नात्र संशयः ॥१२॥ ब्रह्मादिभिः स्वय विष्णुः कैलासमगमत्किलः । शंकरं प्रणिपत्याऽह
सर्खनिगणेः सह ॥१५॥ विष्णस्वाच । नमस्ते भगवन्‌ रदा मो नमस्ते शलपाणये । नमस्ते जगता नाध सवखाक्षिन्नमोस्तु ते
रूपिणे | + [ष १ ५ गि ह
।१६॥ नमो नमो महदिव खष्टे राजस । पात्रे विष्णुस्वरूपाय रत्र रुद्रस्वरूपण ॥५५५/ पंचवक्रधरायैव योगिने
योमदाथिने । निखेणाय निरूपाय जह्य भूताय ते नमः ॥१८॥ मत्सरेण महादेव पीडितास्ते सुरषेयः। धत इद्रः खराधीदो
मर्दयित्वा सुरान परम्‌ ॥१९॥ मय भीता वयं तेन रारणं त्वाखुपागताः 1 रक्च नो देवदेवे त्व श्रा दवपाल्क्‌ 1
् व
खनन माक्छण्य रिवश्चितातुरः; स्वयम्‌ । उवाच तान्‌ देवसखुनीन्‌ विष्ण॒सुख्यान्‌ महेश्वरः । २१॥ शिव उवाच । तपसो्रण देवेक्रा मया
>, निवर्त; । वरैमदादुकैमेश्च किं करोमि जनादैन ॥२२॥ दैत्यो नारायितु विष्णो न राक्यः स कदाचन । विचारं
दैत्या विच्वत ~ । तपि ;खयुक्तेन हदयेन सरे
कुरु देवे त्वं बुद्धियुत एव हे ॥२३॥ दिवस्य चचनं श्रुत्वा विष्णुः पेतः ! उवाच दुःख हदयेन सुरेभ्वरम्‌

© क

| भ गित ~ (~ कि करवाम 2 भर
२४] विष्णुराच । कतो त्वमन्यथा कली हकत नाच्र संदायः 1 विपर्र त्वयोक्तं चेदर्थं कि वामहे ॥२५॥ तव वे सन्निधौ

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

पातं ६६
4-4-44 4 22426

दव वसामश्च सदाद्चिव । वयं दैत्यवदा नैव चराम हति मे मतिः ॥२६॥ वै्कुटादिपदं त्यक्त्वा तव सन्निधिमागताः ।

अधुना मत्सरो दैत्य आगमिष्यति तत्र सः ॥२५॥ बेकुटं सत्यलोकं च गहीत्वा सुखमेष्यति । तच स्थानं न कैलासं

भक्तत्वादर ग्रहीष्यति ॥२८॥ विष्णोश्च वचनं श्रुत्वा रिवो निःन्वाससयुनः । स्थितस्तत्रैव दक्च त्वं शुणु मत्सरचध्टितम्‌ ॥२०].
॥ ओमिति श्रीषदान्य पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराण प्रथमे खंड वक्रतुडचणिने मत्सरासुरचेष्रितकथनं नाम अष्टविंशोऽध्यायः ॥

॥ श्रगणद्नाय नमः ॥ सुद्र उवाच । इंद्रं धृत्वा मद्दरैत्यो मत्सरा हपेमयनः } एरावनसमारूढो यया नाममरावनीम्‌ ॥ १ ॥
विराचनमुखैर्वीरि : संघ्रूना दैत्यपुगवः। गृद्युभ नत्र नजस्वी प्रभावेण वलन च॥२॥ इद्रासने समासीनं नं ययु
अआप्मरागणाः। गधवाश्चारणाश्चैव भयमीनाः समननः॥ ३॥ सिषचिर मदाभागं मत्मरं त्वमिनौजसम्‌ । सवभावन
नं हृष्टं चक्रुः सर्वे स्वविद्यया ॥ ४॥ दवोद्यानपु सवेषु विचचार महासुरः ! कुडको दवभोगपु भोगांश बुञ्ज परान. ।।५॥
दवम्थानानि सवाणि विभज्य प्रददौ स्वयम्‌ । दैत्यभ्या सुग्यखुण्न्यभ्या बल्टन सटहिनो सुने ॥ ‰ ॥ दत्तानि यानि स्थानानि
स्थिनास्नयु महासुराः । नानारू्पान्‌ दवभागान वभुञस्नस्र मस्थिना; ।॥ ५1 मन्सरं सवमानास्न श्यनिदपंण सव्रताः ।
पकम्मिन दिवम भौम हइद्रासनममाभिनः ॥ मन्मरा दपयुक्तः सन्‌ दैन्यान्‌. प्रावाच गर्विनः ॥ ८ ॥ मत्सरासुर खच । भा भा
विगचनाद्याश्च शाणुभ्व च वचोऽमुगाः। ब्रह्मादयो महाभागाः कथमरैव नागनाः॥९॥ नमस्पनिन दवशामां यद्‌
मरन्मरान्विनाः। स्व मदं नदा नषां हृरिप्यामि न मंङडाथः १० मन्मरस्य कचः म्प नुष्टवु्दैन्यदानवाः। दनं
सप्रवयामाम मन्मरः काथमंयुनः ॥११।॥ गच्छ दूत त्रयाणां न्वं ब्रह्मादीनां पदषु वै| दवान्‌ द वाक्यं म सावधानन
चनमा ॥४२ दनान मन्सरम्य यानु दवा मया सह । नाचन्मत्सरदैनयस्नाटयिधष्यति निश्चिनम ॥५३॥ मल्मरस्य वचः
शरुत्वा गना दूना श्रन्यान्विनः। अधका नाम दैन्येद्रा मदावगममन्विनः ॥१४॥ सन्यन्टाकर स धरानारं न ददर मदावन्ः|
हन्यां तां नगरीं त्रीश्य गनां व्रकुमादगान्‌ ॥2५। नच्राऽमि नारक दद्रा गनः क्ैराममद सः | नच्रानदयरनान सवान दवां-
अर्थान ददा च ॥४६॥ ममामभ्यगता दैन्य: शिषः प्रवहानः। आसनस्यन उा्वेण आसन विनिवरिनः ॥५५॥
केल्टामदिभवं दष्टा विस्मिता मानसऽभमवत्‌ । सदा्नदमयं धन्य मन्यमानः स्वचनसि ॥*८॥ प्रच्छनं राकररं दैत्य उवाच

2।<८720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

----.----~-~---------------------------------------------- र -- न ----------------र------------------------------------------------ ~ ----------------------------------------- ~ न -- - -----

बलगवितः | तृणीकरत्य महेशानं सवान्‌ देवास्तदांघकः ॥१९॥ अधक उवाच । मत्सरासुरवाक्यं च रणुध्वं सुरसत्तमाः ।
जित्वेद्रं देवनाथ च जातोऽहं जगदीश्वरः ।२०॥ अतो मदरोनाथ च भवतोऽपि सदालुगाः । ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च
आगच्छतु मदतिकम्‌ ।॥२१॥ तस्माद्भवद्धिरदैव मया सह सुरेश्वराः } जगतव्यं मत्सरस्य ददानाय तु सत्वरम्‌ ॥२२
अंधकरसय वचः श्ुत्वा शिव; क्रोधसमन्वितः । उवाच तं महादैत्यं खखादभ्नि समुद्धिरन ॥२३॥ शिव उवाच । किं मां वदसि
पापिष्ठ तणीकरय च यत्‌ वचः । मद्भरस्य प्रभविण मत्सरो विजयी धुवम्‌ ॥२०४॥ यदाहं क्रोधसंयुक्तस्तदा भस्ममयं
खलम्‌ । करिष्यामि न संदेहः सासुरं मत्सरं खल ॥ २५ ॥ मत्सराज्ञावकोऽदं रे किं प्रजातोऽसुराधम । मत्वा त्वां मूढ
दृतेति मोचयामि न संदायः ॥ २६ ॥ गच्छ तं मत्सरं दैत्य बद वाणीं मयेरिताम्‌ । नोचेत्वां भस्मसात्‌ कुया कुपितोऽदं
खलोत्तम ॥ २७ ॥ शिवस्य बचनं श्रुत्वा मत्सरं त्वधको ययौ । कथयामास इत्तांतं सवैदैत्ययुताय च ॥ २८ ॥ विभवं
बणयामास कैलासस्य यथायथम्‌ । ब्रह्मांड न समं किचित्‌ कैलासस्य महासुराः ॥ २९॥ अधकस्य वचः कूरं श्रत्वा दैत्याः
मदाबलाः । विरोचनखुखाः स्वे मत्सरं क्रूरमन्रवन ।। ३० ॥ किं स्थिनोऽसि महाबाहो जष्यामस्त्वत्पमरसादतः । देवच्र्य न
संदेह आज्ञां देद्य सुरेश्वर ॥३१॥ दैत्यानां वचर्नश्चुत्वा तजोयुक्तं स मत्सरः । उवाच कोधसंयुक्तस्तान्‌ दैत्यान्‌ दषयन्निव ॥३२॥
मस्र उवाच । मया तपःपभावेण पराप्तं तेजो महाद्‌ छलम्‌ । तत्र रासुव्रेथा मानी स्वात्मानं मन्यतेऽथदम्‌ ॥ ३६३॥ तपोहीनाय
राज्यं तै ब्रह्माण्डस्य ददाति चत्‌ । तदायं जगदीराो वै मन्यते नान्यथा मया !। २४ ॥ अतः कौमु विजष्यामस्तपस्तेजः
समन्वितः । दपं तस्य हरिष्यामि घरथा ब्रह्मति मानिनम्‌ ॥ ३५ ॥ वेदाते ब्रह्मवेदेषु कथितं निर्विकपल्कम्‌ । तदेव सवमान्यै
तै जगदीकातया बभौ ॥ ३९६ 1 सक्राम्कमणा सर्वं प्राप्यते मनुजस्लथा । ब्रह्यापणततया कम करत चन्सु्तराप्यते ॥ ३७॥
अखि कमणा खष्टं पालितं च प्रहीयते । तच्र किं तेखिभिदैवेः क्रियते कर्मजैः खल्टर ॥ ३८ ।॥ कमणाऽहं खजाम्येव
पालयामि हरामि च । कमाधीनं जगत्सवं सदेवासुरमानुषम्‌ ।॥ ३९ ॥ एवस्रुक्त्वा महादैत्यो विरोचनसचेव्रेतः। आययौ
ककरस्थानमावेरोन समन्वितः ॥ ४० ॥ नानाहख्राखरधाराभिरहतास्तन्र बहिः स्थिताः । दिवचाराष्च तैः सवे पलायत च
पीडिताः ॥ ४१ ॥ चिन्नभिन्नांगदेहाश्च ययुः हकरसंनिधौ । ऊचुः समागतो दैयैः सवैः साकं स मत्सरः ॥ ४२॥

॥ ओमिति श्रीमदत्ये पुराणोपनिषदि श्रीन्मौद्रके महापुराणे प्रथमे खेडे वक्रतुडचरिते रिबमत्सरासुरसमागमो नाम एकोनत्रिदोऽध्यायः ॥

+ ष्ास्रल्रश्ल्सप्रवा(ग््र््रष्रल्रस र ्रर्रवध्रर्रर्सा्रसाग्रस्र स्र सप्रल्र सप स्रा्रसग्स्सर्ररा्य्रभप्रग्रन्ररध्सद्रर्ररद्रासण्रसद्रसश्रलष्राराह लद स स ५/1.) ॐ, <> (2९८2. > (८ >, <> <> 2५2 (2 71८71८7 > ९47१८712. 1८2 12 > 70 > (2 (24424120 24201711 1;
त 0 6 06

-------
न» ---------~--- --

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@4111211.011

=
नद

खं. १अ. ३०
4-44-13 + रर 1-4-55 + कः
40 44 14 4444147 ~~~ - 2-1-14 444

श्रीगणराय 4 , {1 युदा ध
॥ आ्रीगणेडाय नमः। अुद्रट उवाच । गणानां च पिद्ाचानां वचनं दारुणं महत्‌ । ्चुत्वा रिवः स्वय नच्र युद्राध

दंशितोऽभवत्‌ ॥ १॥ ब्रह्मा विष्णु कामश्च वसवो धनदोऽभवत्‌ । चंद्रः सूर्यस्तथा वहिसमीराद्याश्च दारताः ॥ " ॥
कालाग्निरुद्रस्य च भैरवो भृतनायकः । कृत्वा युद्ध्षमं बयं स्थिनाः शंकरसन्निधौ ॥३॥ अष्टमैरवखर्याश्च वीर भदा
द्योऽभवन। नंदी भगी पुष्पदनमदाकालरवाः स्थिनाः ४ महाकालीमुखास्तत्र देव्यः शासत्रधराऽऽ्ययुः । एवं नाना,
मेन्ैष्रनः ह सुमदश्वरः ॥५॥ घ्रपारूढो मदानजा आययौ युद्रलालसः । यत्र दैत्या; स्थितास्तत्र कालिकेयादिभियृनः ।॥*॥
शंकरं मैन्यसंयुक्तं नानायुद्धविदारदम । नानार्खरधरं दष्टा दैत्येशाधिश्िषुः हारान्‌ ॥५ तद्‌ दष्टा कुपिता दवाः
ऊस््रास्रेस्ताननाडयन । एवं परम्परं युद्धम भवद्यासुणं महत्‌ ॥८॥ देवानां चेव दैत्यानामन्योन्यजयकांक्षिणाम्‌ । रज्रा
निचयैवाणैरंधकारः प्रवतिः ॥९॥ सैन्यानां रजसा व्याप्तमाकाङ सर्वनो वभौ । न प्राज्ञायत नच्रैव स्वीयो वाऽपर व
ख ॥०॥ धंटानां कशेणनृयाणां वीराणां रथिनां नथा । ब्दिनानां हपिनानां उब्दैस्नदधिरीक्रलम्‌ ।॥ ११॥ दवान द्रा
स्रा जघू्दैन्यान. दवास्नधापर । अमय महायुद्धं चक्रिरे मुग्दानवाः।॥१२ राख्ैः इाच््राणि सवाय नथाच््ेरन्त्रमचयम।
मह्युद्ध मटावाराश्चिक्रुम्तत्र मदान्विताः ॥१६३॥ संग्राम नुमृन्ं तत्र प्रव्रत्त घारसू्पिणि। श्ना सुमृषवः क्चिच्िदर्माभिन्ना-
म्नधाऽमवन ॥१५। नानाजंनुङारीरभ्यः पषत्ता रक्तसनवा | नदी श्तौ सदाधारा भांसकदमनालिनी ॥४५॥ रक्ता
चाम्थिव्ाक्रा च कटाडतान्लाभिना । चापमपाडिर ध पद्याकयद्रमवारिनी ॥ २२३1 नट्या सहाघारा चामरम्तृणन्‌ः
गुना | छखरावतां दगमा चं चमपदट्िहाददगा १५ मीम्नीतिक्ररा चैव वीग्डपपवधिनी नां रषा दत्यगजाम्न
क्रापयुक्ताः समाययुः ॥१८॥ तैः समनादनं नप्र दवानां मवमंजसा । बाणजादैदिशा व्यापा गतु मार्गान विद्यत ॥५५॥
पल्दायनपरा दवाः मवं दकङादिडाऽगमन। तद्‌ दष्टा दुवगजाम्नान वारयामासृराजसा॥>५] द्रद्रयुद्र च नच्रासान्परम्पग-
विनाडानम । देवानां मृम्ट्यन्यानां किंचित्तषां दामि त ।२॥ नमृनि; कामदवन युयु वनसंयुन;। कंवरा वायुना माद
दोणा द्या महावलः ॥२*८॥ चद्रणाऽयि निद्यभश्च गृहेन च विगाचनः कानमैरददवन काल्भैरवदानवः ॥>२॥
मरिषासुरदेनयः काट्टारन्यास्त्यहृरण च | प्रह्मदा विष्णुना माध विप्रचित्तिश्च जानुना ॥>५॥ अंधक्रासुरनामा च
वारमद्रण संयुलः। अभमिना चेक दुरद्धिगुयुप अन्टसेयुनः ॥>५।। विधयप्रिय एवाऽस्य व्रह्मणा युगुध श्वृढाम । डाथुना

~~~" ~~-+~~

१ क वि क = = 2--- -अ-र-स-5-र-~--र-- -<-~
4 क =-= 7-4-49

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. १९अ. २०

युयुधे तन्न संदरप्रिय एव सः॥ २६॥ मत्सराखरदैत्येशो युद्धं द्रष्टुं स्थितोऽनवत्‌। एवं नानाद्रद्रयुद्धे रतशोथ स हस्द्ाः।। २५॥
संख्यात नैव राय तदपारत्वात्‌ प्रजापते । राखासखैरसखुरा जघ्नुः खुरांस्तानपि ते सुराः ॥ २८॥ अग्निवाय्वादिकाख्राणि
तत्यजुः कोधसयुताः । चक्तैपे च त्रिशुवन दारुणे संयुगे तदा ॥ २९ ॥ देवासुरप्रणाशश्च महांस्तच्र भ्रवातिंतः । रोणितौचैः
प्रवरत्तास्तु नयः परमदासणाः ॥ ३० ॥ एवं सप्त दिवानक्तं गतं तेषां प्रयुध्यताम्‌ । नासुरा न च देवास्त विरामं चक्ुरजसा
1 ३१ ॥ ततश्च कुपिता देवा अत्य॑तं कंकरादयः । दैत्यानामखरसघातानसैः संवा लान्‌ पुनः ॥ ३२॥ ताडयामासुरव्यग्रा
अखैनानाविधैः परम्‌ । मूर्ितान्‌ पतितां शक्र मतान्‌ संचूणितान्‌ परान्‌ ॥ ३३ ॥ ततो ददा दिद्यो दैव्या वन्रञ्धभयसंकुलाः।
चि्चलादि महादासरैस्तचाऽपि तु सुरा घुः ॥ ३४ ॥ सुंदरपियकादयाश्च मूच्छिता धरणीं गताः । मृतप्रायाः करुतास्तैस्ते
विषण्वादिभिरथो सुने ॥ ३५ ॥ तद्‌ दृष्टा क्रोधसंयुक्तो मत्सरः स्वथमाययौ। क्रुत्वा नादं महाघोरं ब्रह्मां डं कंपय्निव ॥ २६॥
धनुश्धकरे सनादं वै तेन संकयिताः सुराः । बाणबृष्टि ससर्जासौ दारुणां इात्ननारिनीम्‌ ॥ २७ ॥ तस्य बाणः सुराः सर्वे
मर्दिता बलवत्तरम्‌ । सृताः केचित्‌ क्षताः केचिन्‌ सूर्छिता पतिता मृधे ॥ ३८॥ प॑चवाणैश्च सेनान्यं ताडयामास वक्षसि ।
पतितः स धराष्ष्ठे मूर्चछतो श्ेकाविहलः ॥ ३९ ॥ अग्रि च सप्तभिर्वाणैर्मदिनं ददाभिस्तथा । ताडयामास दैत्येद्रः पतितं
रणमूर्भनि ॥ ४० ॥ दद्भिर्वीर मद्र स सवितारं ततोष्टभिः । चंद्रं च सप्तभिवणिः पातयामास दैत्यपः ॥ ४१ ॥ अनिलं
नवभिश्चेव कालानि सुद्रमषटभिः । दराभिश्च महाकारं ताडयामास मत्सरः ॥ ४२ ॥ पंचभिः पंचभिश्चैव गणपान्‌
भंगिसुख्यकान. 1 बाणः स॒ पातयामास प्र्याभनिसमदयुतिः ॥ ४२ ॥ कुबेरं दशभिश्चैव ताडयामास वक्षसि । ब्रह्माणं
रतवाणैश्च पातयामास भूतले ॥ ४४॥ एवं तस्याद्ूतं कर्मं दृटा विष्णुः समाययौ } वाणेः सहखरसंख्याकैववषे
घनवद्‌ भराम्‌ ॥ ४५ ॥ दैत्यो बाणान्निवर्थव तैः शरैः क्रोधसंयुतः । रतेन ताडयामास पतितः सख धरातले ॥ ४६ ॥ ततश्च
हांकरः कुदश्िद्यलेनाहनद्‌ श्वदाम्‌ । तरिश्यलं निष्फलं तच्र पतितं घरणीतदे ॥ 2७॥ पारो दैत्यपतिः क्तिध्वा सदसा रांकरं
ततः } गृहीत्वा पदयुवत्‌ कंठे आनयामास सच्चिधौ ॥ ४८ ॥ धृत्वा हौं महावाहुवेदति स्म च तं सुने । अतुरं किं त्वया
मेऽ दत्तं वद सदाद्रिव .॥ ४९॥ कर्मणा त्वं समर्थश्च तथाहं कमणा किल । जगदीश्वरतां प्रापो वृथा

या 1

2।.८1720021108@2411811. 011

2।.८1720021108@2411811. 011
=-= ~~~ ~~~ =-= ~~ ~~ ~ =
व्वा ~ = पान्‌ ७ सत, ९ अ, २ पान ७२
44 44-41-44 + 1 ~~ स 1 त 4 न 4

कारवानसि ॥ ५.० ॥ कमण विष्णुखुखूयाश्च देवान्‌ धृत्वा महाबलः । कैलासरिखेरे रम्ये रमे दैत्यसमन्विनः ॥ ५४ ॥
सवगरूर्यनमो भूत्वा दैत्यः परमदृषिनः । नानाकौतुकयुक्तश्च भोगां वुथुजे परान्‌ ॥ ५२ ॥
।। ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्सौदर महापुराण प्रथमे खंडे वक्रतुंडचसिति रिबादिपराजयो नाम नरिरोऽध्याय; ॥

>>> <<

॥ श्रीगणढाय नमः ॥ एरर उवाच ॥ श्रृणु दश्च मदाश्चर्यं दैत्यस्य च विचष्टिनम्‌ । ब्रह्मां डाधिपनिर्जानो मत्सरः कर्मणा
स्वयम्‌ ॥ {1 निनो सदरप्नियपृच्र च कैन्ासाधिपनि ननः । चकर वरेकुटनाथं नं प्रं स्वं विजयपियम्‌ ॥ २॥ प्रह्दं मल्यन्टाकेरं
मादर विः । एवं चक्र च गजाः स्वगाधीशान.म दैत्यपान ॥ ३॥ स्वयं भूमि समागम्य नगरं निर्ममे नन;।
मन्मरावासक्र नाम नच्रैव न्यवसन्मुदा॥४॥ चन्टाक्यं वकागं मर्व चकार म्बन नजमा । हिवादयच् दवेद्रा गह नम्य
समास्थिताः ॥ “ ॥ नान. समानाय्य दैत्या दृषयुक्तन चनमा । उवाच मधुरं वाक्यं सामयुक्तं महास्बुरः ॥ ६ ॥ श्ण कामो
महानाग ददः मट्‌ देवप । यत्रच्छा गच्छ नच्र न्वं मदाज्ञां पालयन सदा ॥५| एवमुक्त्वा म दत्येद्र माचयामाम जं करम।
दवः मह्‌ महाभागा मन्मरा दषसंयुनः ॥ ८॥ शिवोऽपि दवसंघातेः पर्वतद्राणिमाभिनः। चिनाविष्ठा मायेव; कान
पद्यं मंम्थिनः ॥५॥ यत्र नत्र गुदायांन दवा विष्णुपुरागमाः। संस्थिता भयभीनाश्च दिवसाननिचक्रमुः || ९५ ॥
एधित्यां ५ तना भ्रमस्य स्वंडनम | कृतं सवत्र ननव हादाक्रागा-मवन महान ॥४१॥ देवानां घरनिमा यचा
भङ्क्त्वा निभिपुजन | दैन्यास्नदाज्ञया दक्ष चमन्दापं प्रचक्रि ॥ १२॥ मन्मरस्य च देनयाः प्रनिमा; सव.भावनः; |
द्रा दा पूर प्राम म्पापरयामासुरंजमा॥ १६ ॥ गृ गृ च दत्रानां प्रतिमां सेभ्थिनां परम्‌ । नां नद्कत्वा जन्दमन्य न
चिश्निपु पजापन ॥ {५॥ मन्मग्यनिमां कृत्वा ध्रतिगङ़ ददुम्ननः । दन्याः सुदास्णा तिन्व ब्रासयामासग्ब च| । 24 ॥
वराद्मणन्चि समानाय नाडयामाम मन्मरः | ममेव मंत्रृ्तन यज्ञादि क्रियनां द्विजाः॥ १६ ॥ मम नाम्ना च गाया यनं
जपत मा चिरम्‌ | अप्निटात्रादिकतं कमं कर्ध्वं मन्मते नधा ॥ १५॥ अरमेवेश्वने दवो ब्रा्मणादि जनन्य च } जनां
मम पादो चदुल्टनं किं भविष्यति ॥ १८ ॥ नघान्यादिकं मर्द म्बगभागादिमयुनम्‌ । दान्यामि नात्र मंदहोा मदनं

जय ~ ज

7 ~

~~~ ~ - ~ ~- -- 2,

99

2।.८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

ख. १अ. स पान ७१
पव

^

जगत्सदा ॥ १० ॥ मम प्रीतिकरा येन दैत्या भोज्यैः प्रपूजिताः । तेन संतर्पितो नृनं वांछितं प्रूरयाम्यहम्‌ ॥ २०॥
एवमादि स सर्वत्र नानाधर्मनिकैतनम्‌ । कारयामास दुरवुद्धिमत्सते मत्सरान्वितः ॥ २१॥ केचिषिगणा दक्ष वरन
व्याघादिर्सयुतम्‌ । जग्सुस्तत्र क्रियाः सवांश्चक्तुध्मपरायणाः ॥ २२॥ दे हरक्षणसक्ताश्च सुनयो भरंरमागताः। सर्वबणेपरिभष्टा
जना जाताः प्रजापते ॥ २२ ॥ यजनं याजनं तत्र स्वधमोदिस्व भावजम्‌ । कमं स्वं न चक्रुस्ते जनास्तद्धय भाविताः ॥ २४ ॥
न स्वादा न स्वधा कु न-वषट्कार जआभमवत्‌। वणसंकरकर्टोकाः सिता भयसमन्विताः ॥ २५ ॥ एवं पापस्य ब्रद्धिश्च
संजाता भयदायिनी । ततो देवगणाः सर्वे उपोषणनिपीडिताः ॥ २६ ॥ विचारं तच्च चक्रस्ते मत्सरस्य विनादराने ।
न च र्किंचिद्धयोद्विप्रा नाराथं रोकुरोजसा ॥ २७ ॥ एतस्मिन्नतरे तच्र दत्तात्रेयः समाययौ । साक्षाद्‌ ब्रह्ममयो योगी
न्यस्तस्वपरविभ्रमः ॥ २८ ॥ मठिनो जडउवष्छोके भ्रमति स्म पिदाचचत्‌ । चेध्ितैश्े्ठते नरो बाटवद्‌ द्रकारकः ॥ २९ ॥
उन्मत्तवन्महानागो भयं नैव पविंदति । जात्रेयो गणराजस्य. भक्तः परमद्ोभनः ॥ ३०॥ तं हा देवसंचास्त समुत्तस्थुः
खसादराः । प्रणेखुः कायसिध्यय प्ूजयामासुरंजसा ॥ ३१ ॥ पादसंवाहनं तस्य चकः केचन भावतः । फलादिना च
नेवेद्यमप॑यामासुरादरात्‌ ॥३२॥ पप्रच्छुशुक्तवंतं तं विनयेन समन्विताः। रां सुविष्णसखुखाः सवे भयभीता मदासुनिम्‌ ॥२३॥
शिव उवाच । खार्भिस्त्वं द्रदहीनश्च नित्यमानंद भाक्‌ परः । न्यस्तस्वपरभावश् तथाऽपि जनवत्सलः ॥ ३४ ॥ गणेशास्य
वरो भक्तः साक्षाद्गणपति; स्वयम्‌ । योगभवेन संपन्नो योगी योगविदां वरः ॥ ३५ ॥ तथापि दुःखितान्‌ द्रा
मनस्ते कलिं भवेत्‌। उपाधिहीन भावेन दुःखनादां करोषि वै ॥ ३६॥ अतो वयं महाभाग पीडिता मत्सरेण वै ।
भर्टस्थाना वने सव चरामः श्वापदा इव ॥ ३७॥ अच्राऽपि धर्मलोपेन पीडिता वयसुत्कटम्‌ । उपोषणपराः
स्वामिन. मरिष्यामो महामते ॥ ३८ ॥ अन्न ते दनं पराध पूर्वपुण्यवलेन मोः तेन दुःखविहीनाश्च भविष्यामो न
संायः ॥ ३९ ॥ अतो मत्सरदैत्यस्य नादोपायं चद पभो । येन सर्ब जगच्छिष्टं तत्‌ सुखं कुर मानद ॥ ४०॥ एकस्य
दोषयोगेन बहवः पीडिता यदि । अलुपाधितया योगी तं दोषं नारायिष्यनि ॥ ४१ ॥ दाक्तभेत्‌ स्वस्व मवेन सर्वेभ्यः
सुखदायकः । अतस्त्वं रक्ष॒ योगी जगत्‌ कृत्स्नं विरेषतः॥ ४२॥ सुद्र उवाच हिवस्य वचनं
श्ुत्वा देवान्‌ दीनतमान्‌ परान्‌ । द्रा स करुणायुक्तः प्रत्युवाच च दषयन ॥ ४२॥ दत्तत्रेय उवाच |

छव

2।.८720021108@2411811. 011

211<411120/221108@24111211.011

श्रृणु चाना 1 त्व॒साश्लादीन्वरः शिवः । नवाधीनमिदं सर्वे त्वां वरव कि महामन ॥ ४४॥ तथापि चच देवरा
त्वदा + [+ ह म ५ क ४4 [ अ [ओप 4 [# नय ष क * “
रनामा । यन्‌ न्व दवसयुक्तः सखे विदमि राध्वतम्‌ ॥ ४५. -त्वदीये हृदये दामो मत्सरः संस्थिनोऽधुना ।
दनवरोऽदमिदं सव मदधीनं प्रच्मन ॥ ४३ ॥ न मत्समन्निसवः उनि त्सर; स + रोगदाः
र त्ममाच्त्रखुवन हानि यन्‌ मन्सरः स च । जहि न योगमारभेण हृदयस्थ

महाम ॥ ८७॥ भ्रष्ठ ष्ठा मद्यीतने जायन या माघः; स
वि 4 4 ८ ४ ~ न्थ वि ५ पा स य्न | शा म 4 | जदि न तपसा चना गषाल्नास्य प्रसद्धा | | ८ | |
न ५ नवि मयाऽसौ मविनः पुरा । नेनाऽ्ं च गणाधीरो न भिन्नौ मयि निन: ॥ ४० ॥ अनस्तं योगमार्गेण
णरा नवामाद्रदम्‌ | एकाक्षरविधानन नमाराधय यन्ननः ॥ ५० ॥ हृदिस्थं मल्मरं हत्वा पश्चात्तं जरि दानवम्‌ । योगन
त्वं समथा हि मविनाऽमि न संदायः ॥ ५१ ॥ एवसुकन्वा महादेवं गनं स

| ग्रः ॥ ५.१ ॥ एवमुक्त्वा मदादवं गतोऽसौ मुनिसत्तमः । यदृच्छया =
गणनागक्रम्‌ || २ ]] +> ‡ 1 ट्न्र्क्छमा चरन्‌ म्बन = म्ब्व

नम ८ दन्य न वमन्मौटन ५ * श र ५ ६
|| तकत श्नासदरात्य पुरणापानषःद्‌ श्रामन्मोद्रनट महमद प्र्रम सड वक्रनुडचरिनि दनात्रयसनमः नार्मक्र्चिलाऽध्यायः |
नि <€

गणाय नमः 1 दद्र व्यच ॥ शृणु दक्न महाप्राज्ञ चषि परमं महत्‌ । यन्कृतं सर्वदवैम्नन कथयामि मामन) ।;

गन मुनौ महामान शिवो पममन्विनः । गणकं हदि संचिन्य त्रम्दीश्चि दना-त्रवीन्‌ ॥ २ ॥ 1 ४ |
सृषभ्व सवेनापमाः | कपयः सेग्पिता अत्र वचनं टिनकारकम ॥३॥ आच्रयण न दत्तन कथितं दुःष्बनाजनम ध ॑
दकाक्नरणातर प्रसादयत विघ्नपम्‌ ॥॥ ठंनावचनमाकरण्य मुनया दवनायकाः। माभुमाध्वन्नवन म ध
नाऽमतन्‌ | + ॥ नत एकाक्चरणौत मंत्रण गणपं मून । दवाख्मुनयः सर्वे मव यामासुरादरन्‌ |> ॥ म ग्रतपमा युताः
(८ दावादयः। आरात्रसन्नु देवद्रो गणष मवनायकम ॥5॥ पद्मामनगनाः क्चिद्रीरामनगनाः पर ।
म्बन्निकामन आसीना एवं नानामन स्थिताः ॥ ८ ॥ निरादाग्तया केचित स्थिनानच्र प्रजापत" ८५
पतातामपरायणा; ॥ ^ ॥ जनन्याः स्वपादाग्रम्यिनाः कचिद्‌ दढामनाः। कचिन्मानसपृजाभि; पजयामामुरंजसा॥ ९ ् ॥

त 4 क 4-४-64

मु म ज म ~ 0 9 9 सः

5)

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं, १अ. ३२ पान ७२
व 4 4 4 993

केचित्‌ पुष्पो पहरायेयेत्नतः समपूजयन्‌ । प्रदक्षिणापराः केचिदेवं नानाविधानतः ॥ ११॥ तपतो गणपं चैव मंत्रेण
विधिपूवेकम्‌ । एक्षचित्तेन सर्वे त तोषयामासुरंजसा ॥१२॥ एवं वषंसहस्रण दिव्येन तपसा स्वयम्‌ । प्रसन्नोऽभून्‌ महातेजा
वक्रतुंड; प्रतापवान ॥ १३॥ देवानां च ऋषीणां च ययौ चाप्रे गणाधिषम्‌। तेजसां पंज एवाऽसौ साक्षाद्‌ ब्रह्ममयो
बभौ ॥ १४॥ सिहगो गजवक्रश्च शपकणों महोदरः । चतु्वाहुश्च पादानांकुरोन वरदेन च ॥ १५॥ अभयेन समायुक्तो
वामांगे सिद्धिधारकः। दक्षिणांगे च बुद्धि वै दधानो भगवान्‌ परः ॥ १६॥ नाभिरोषो सुकुटवान कुंडली
करकान्वितः । चितामणिलसद्रस्ला व्याल्यज्ञोपवीतवान, ॥ १७॥ नानाभूषणङहो भाव्यस्तजसा ज्वलदद्ुतः ।
पुष्कर पुष्करे धृत्वा भ्रामयन्‌ ससुपाययो ॥ १८ ॥ त॒ दृष्ट देवविप्रास्ते भयभीताः सम॑ततः । उदितं किमिदं तेजः
प्रल्यानलसनिभम्‌ ॥१९॥ अथवा गणराजोऽय॑ कि वा स्वामी समागतः । अथवा प्रलयो भावी अकाले दैवनिरसितः ॥ २० ॥
इति तकेसमायुक्तान्‌ देवान. खनिसमन्वितान्‌ । उवाच वक्रतुंडस्तान्‌ मेघ मीरनिस्वन; ॥ २१ ॥ वक्लुंड उवाच ।
भोभो खनिगणा देवा; स एवाऽहं समागतः । यं ध्यायथ मदहाभागास्तं जानीत गणेभ्वरम्‌ ॥ २२ ॥ तपसा अ॑चराजन
मम ध्यानेन सवेश; । परितुष्टो बरं दातुमागतोऽदहं न संशयः | २६ ॥ दल उवाच । वक्रतुंडवचः श्चुत्वा दर्षिता अमरर्षयः ।
भणेखुः मायेयामासुः सौम्यमा्च प्रविहृलाः ॥ २४ ॥ तेषां परार्थितमाकण्यं सौम्यतेजा अभूत्‌ प्रस; । यथा तं श्चुनयो देवाः
अपडयन्‌ स्वेन च्चुषा ॥ २५ ॥ सौम्य मावेन संयुक्तं वक्रतुंडं सुरेश्वराः । छनयस्तं पणस्योचुषेन्या घ्या वयं पभो ॥ २६॥४
अपूजयन्‌ प्रयत्नेन भवेन सनेहतस्तया । उपचरैः षडदशभि्यथाविधि महेश्वराः ॥ २७ ॥ यथाविधि प्रणम्यैव तुष्टुवुः
क्रत्ंगलाः । बद्धाजलिपुराः सरवे भक्तिन्रात्यकराः॥२८॥ साश्चनेत्राः सरोमांचास्तदशनमदहोत्सवाः । यथाज्ञानं यथान्यायं
वलुंडं महौजसम्‌ ।} २९॥ देवर्षेय उलुः। नमस्ते वक्रतुंडाय गजवक्राय ते नमः । एकदताय देवश्य सर्वाभिपलये नसः ।॥ ३०॥
निगणाय निरूपाय चतुबोद्धराय ते । सिहवाहाय नागानां पर्युर्नाभौ धराय च ॥ ३१ ॥ अनलाय दयपाराय दुर््ष्याय
नमो नमः। पार्शांङ्धरायैव नागयज्ञोपवीतिने ॥ ३२ ॥ वरदाभयहस्ताय सिद्धिबुद्धिवराय च । ब्रह्मभूताय भक्तानां
ब्रत्मभरूयक्रराय ते ॥ ३२ ॥ नमस्ते शं्रूपाय विष्णुरूपाय ते नमः । सूरयरूपाय घान्ने च नमः राक्तिमयाय च ॥ ३४॥

त्यदानवरूपाय देवरूपधघराय च । नमः पक्षिस्वरूपाय छुकरूपाय ते नमः ॥ ३९५ ॥ ग्रहनक्षत्ररूपाय लतान्रक्षस्वरूपिणे।

द ्द्षष्टश्ट र € > र > ^; ०994 प्र 999
सु. पु. ९०

2।<८1120021108@24111811. 011

2।<८1120021108@2411811. 011
~~~ (न ===
क ता र = अ ८ पान ७४
ती 1 - 2 4 1414 1-4-14 111 9

पवनाय नमस्तुभ्यं सरित्सागररूपिणे ।।३२॥ जलजतुस्वरूपाय सपरूपाय ते नमः) वेदाधिकारीनिलक्तयोनिसंस्थायते नमः
॥ ३७ ॥ चराचरमयायैव नमो नानापनदिने। कमकिर्मस्वरूपाय नमः खल विक्रमणे ॥ ३८ ॥ ज्ञानयोगाय देवाय
स्वात्मरूपश्रराय न! स्वसवद्यस्वरूपाय सदा योगमयाय त ॥३५॥ नानाधारप्रधाराय हा्दन्रह्ममयाय त। मायारूपाय माया
साव्ाहानायत्‌ नमः॥ ४० ॥ मायिभ्या माददाच्र च सवक्राराय ने नमः । स्थुलसुद्षमादिभदाय मेदहीनायन नमः ॥ ४१॥

नदमयादरवाननपाराय न नमः भक्नभ्या वरदाच्र च भक्न्मरक्चकराय न॥४२॥ नमो नमः पररायाव्ययाय च
नमा नसः । गणाय नमस्तुभ्य यागाधाराय न नमः॥४३॥ यं स्तोतु न समथश्चि बदा; सगा योगिनः। न॑ किं स्तुमो
गग्रान वक्ततुटस्वन्पणम्‌ ॥ ५४ ॥ मायादुःखरे च सचां मनसि ज्ञानक्ारक्म्‌ । व्रह्म नरमात्तथा वक्रे ज्ञानदीनं वुधैः
स्तनम्‌ ॥४५॥ माया च ब्रह्मतुडं यद्‌ द्वयार्योग नवन्परम्‌। यागानिश्च स्वपः योगिनां हृदि स्थिना॥ ४२॥
मावाददस्वन्त्पा न व्रह्म वक्र स्तं सुखतर । उमनया्योगमाव न्वं वक्रतुंडः प्रकथ्यन॥४५॥ न वक्रतुंडं पयामः
माश्नादू पागमय परम्‌ | धन्या बय गणाध्यश्च म्नुन्वा नं प्रणताः स्नवः ॥ ४८ ॥ धन्य जन्म त्वभि धन्य धन्याः सपद एव च।
ज्ञान अन्य तपञ्चव यन दृष्ट्रा गजाननः॥ ५५॥ प्रसन्ना यदि दवा यदि दयो वरः शुभः) नदा न्वदीयपादाव्ज भकतिरस्तु
सदा च नः॥ +< ॥ द्राधयामा तरे चन यतस्त्वं चिनिनाधदः। मन्मरासुगनार च वक्रतुंड कुरु प्रभा ॥~;॥
जगन्सवरे त्रयं चैव पीडिताम्नन वित्रप ॥ सर्वेपामृपकाराय जरि दैत्यं मदावन्म्‌ | ५२ ॥ स्नुनैवं प्राधयित्वा नं प्रणनाम्न
सुरषयः। नानुन्याप्य स्व्रयं स्पाक्राद्रक्रनुड उवाच ड्‌ ॥ ०३ ॥ ज्कुट उवाच । अवल्क्रनमिदं स्नातं मवभिद्धिप्रदं परम्‌ ।
भविष्यति महानागा इप्मिनायप्रदे महत ॥ ५ ॥ मन्मगमुरनाङा च कण्प्यामि सर्य भवन -नकिनियागन प्रमन्नः
पृणनां गनः ॥ ५“ ॥ पचनृनमयं सदे तरिगुणं जगदुच्यत । अष्रात्ग्णसंयुकनं व्रह्मा टि म्दरपयः॥ 2] अष्रावग्णमयुक्ा
दाः सवच मानवाः नागाश्चसचरं सवे नस्य नभ्या भयं नरि ॥“9॥ अने मन्मरदैन्यम्य नाहश्च कटिना मदाच

पापि भवनां दवाः करिष्यामि धिये द्विजाः ॥ “८ ॥

न~ भीमदान्य (गमदवपड > ०
५ अभिर भगटए्न=यं द्ग द्तषद्‌ सन्यदि महाद्रा हय

चण्ड यक्रटुण्डुयरने दक्रनुण्डपरादुभाता नाम द्राविद्ी-भ्यायः ॥

+ 4 4 4 4 4-4-५2

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@4111211.011

ख. १ अ. २२ पानं ७५
न 44444

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ उद्रल उवाच एवसुक्त्वा सुरान्‌ विप्रान्‌ सस्मार बलसुत्कटम्‌ । तस्य स्मरणमान्नेण प्रादुर्भूता
गणाः प्रमोः॥ १॥ प्रमोदामोदकादययश्च वक्रतुंडा गजाननाः। चतुबाहुधराः सर्वे नानादाखराख् पाणयः ॥ २ ॥
केचित्‌ सिदसमारूढाः केचिन्मूषकवाहनाः । केचिन्मयूरमारूढाः रोषारूढास्तथापरे ॥ ३ ॥ अन्वारूढास्तथान्ये च सुकृ
सुषिराजिताः । करकैः कंडलेन्रैव नानाभूषणराजिता; ॥ ४॥ भर्यकराश्च राच्रणां भक्तेभ्यः सुखदायकाः। महात्मानो
महारान्दा ब्रह्माडस्फाटकारक्ाः ॥५॥ नानाक्ीडासमायुक्ताः सदा स्वानदमावताः। गणद्ानाममादात्म्य कथयतः
परस्परम्‌ ॥ ६ ॥ वक्रतुंडं नमस्क्रत्य सिता; प्रजल्योऽभवन्‌। आज्ञां कुरु गणाध्यक्ष करवामस्तवेप्सितम्‌ ।। ७॥
अस्माकं स्मरण देव किमथ करतमादरात्‌। दासान्‌ त्वदीयपादस्य करिष्यामोऽखिटान्‌ जनान्‌॥ ८ ॥ तेषा वचनमाकर्ण्य
वक्रतुंड; प्रतापवान्‌ । उवाच तान्‌ महाभागान्‌ मेघर्ग भीरनिस्वनः ॥ ९॥ बक्ंड उवाच । श्णुध्वं मोदकाद्याश्च
मत्सराशुरदत्यपम्‌। हनिष्यामि महावीयं तेन युद्धं भविष्यति ॥ १०॥ अधुना दारुणं तत्र मया सह॒ महावलः

एतदथ ववद्ाषेण स्मरण भवतां कृतम्‌ ॥ ११ ॥ वक्रतुंडवचः श्रुत्वा सर्वे दषसमन्विताः } गणा उचुः; प्रणम्यैनं
निबद्धकरसंपुटाः ॥ १२॥ गणा उचुः । स्वामिन्‌ वदसि यत्सवं तदाश्चयंमयं बहुं । मत्सरासुरनाराश्च एकेन क्रियतेऽधुना
॥ १३ ॥ त्वत्प्रसादात्‌ सदा सवं खरम नो गणाधिप । आज्ञां कुर महाभाग पद्य वेकस्य पौरुषम्‌ ॥ १४॥ गणानां
तद्रचा रस्य श्रुत्वा प्राह गणाधपः। वनरतुंडः प्रसन्नात्मा हषयन्‌ सकलानव ॥ १५ ॥ कक्रवुड उवाच । भवाद्धः कथित
सर्वं तत्तथा न तदन्यथा । कीडाथं निर्मितो दैत्यो मया मायाप्रमावतः ॥ १६ ॥ यदि क्षणेन त॑ दैत्यं नारायामि
प्रभावतः। तदा क्रीडा कथं देवा मया प्रक्रियते परा ॥ १७॥ अतस्तेन महाभागा युध्यध्वं मम सन्निधौ।
अ्छावरणदहीनेन हन्मि रूपेण तं क्षणात्‌ ॥ १८ ॥ इति तस्य वच; श्च॒त्वा गणा हर्षसमन्विताः! जगर्जुनाद यतस्ते
दिदो विद्दि एव च॥ १९॥ तद्‌ दृष्ट्रा परमाश्चये विस्मितास्ते सुरषेयः ¦ हर्षेण महता युक्ता मेनिरे मत्सरं
हतम्‌ ॥ २० ॥ ततः सवान्‌ समादाय गणान्‌ देवान्‌ खुनीनपि । वक्रतुंडो ययौ तां च पुरीमीष्यांहयां षराम्‌ ।॥ २१ ॥ यन्न
राज्यं च कुरुते मत्सरः स प्रतापवान्‌ । ब्रह्मास्य महावीरो नानाभोगसमन्वितः 1 २२ ॥ देवांगनापरिव्रतः सदा
तिष्टति दैत्यपः। मध्यादिपानसंयुक्तो नानाचीरपपाछितः ॥ २६ ॥ यद्यन्मनसि तेनापि चितितं सफर सदा । तत्तद्ववति

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

` खं. 1111

वव पान ७६ ह _ पानं ७
++ ९44 4--4-+ ॐ न 4 4 ------ 4

सव स्म तपसा वरदाननः॥>४॥ न बुबोध गर्न काट कालेनेव च वचितः! धन्योऽहमन्यमानो न मत्समो
म(निसपरः ॥ २५. ।। एकस्मिन्‌ पदेव नत्र सभायां मंस्थिनोऽभवत्‌ । वीरैः परिवरनो नाना चल्यं पदयन विनदन, } ॥
त नाक्ातात्तिदा वापी कनूव भयदापिक्रा) जननो मन्मरं दनुं वक्रतुंडो महावलः; | २७ ॥ श्रत्वाऽज्काकामवः वाणीं
मृच्डिना मत्मराच्ृगः । पनिनः शुष्कको करपमानांगविलः ॥ २८ ॥ ने नथा पनिनं दृष्ट्वाऽसुराः सर्वे भयातुराः
केनात्तः परप वाक्य दन्मस्नं न्वद्य निशिनम्‌ ॥२९५॥ ननः कचिन्नभोमार्गे वश्रसर्यच्नर नचते । दरद्युस्नं न नच्रापि
नायः वृनराययुः ॥ >= ॥ स्तरः करतः स देन्यञाः सावधाना यथा पुरा | उपविष्ट; ममनामध्ये हदयन विदृयना) ३।)
उका द भ्वना वचि मन्मगा भयविदनटः । वचनं किमिदं सत्यमचनं वा भविष्यति ॥ ३२॥ करालस्य काटरूपाऽददं
मम ब्टन्गुः करय भक्त । अमन्प्रा नभम बाणी ननज्ञानान श्चनाऽपि च] 5३] अष्टावरणमग्ुक्तं व्रह्माडं मवतरमजमा।
अषटटावरणयुक्तर्ण मम मन्यन जायन ॥ ३५४॥ काऽसौ कन्ानना जनुः कथिनः कुत्र वर्मन ¦ न दनिष्यामि दडयश्चन
श्षणमात्रान्न मायः ३०॥ इति श्रुत्वा वचम्नम्य मन्मरस्य दूगन्मनः। जु; प्रह्मदमुख्यास्नं विनयन समन्विनाः ॥३६६॥
व जः, मा कुर्प्व महानाग विनां उच्रूनिषरदन । नव ग्न्य: कथं भावी प घान्‌ मूयदयः कथम ॥३५॥
जन्माक उात्रनाकवन न्धना दवाः मदश्वराः । जिनास्नदपि मर्ये न चछिद्रदरिन एव च ॥ ३८॥ नश्च भो ता ४।
र्वादाद्जा वाजगात्तम । अन्यथा न महाखन्युः कथं भवति मानद॥ ३९ ॥ नयमाकाङावाणी भनाम्नम्मागवान मरश्यगन |
रनिष्यामाश्यय देन्यद्ठ ह्ाव्रहीनास्नदा वयम्‌ ॥ +< ॥ नष वच्नमाक्रण्य मन्मरश्चवर रपिनः | सन्यमु्तः नवद्धियदरेनव्यं
विद्विषां बध ॥ ४ ॥ मन्मराज्ञां समादाय निःखना दन्यपेगचा न्यपुरत्राः । विचिन्वति म्म सवत्र दवान्‌ सर्वान प्रयत्ननः | ५२॥

0 [ +
= "प्र्‌ चन्द (दि म 7 कक छक १1 >~ ^] छ

> चप्‌ मनर ट मरादरण प्रथम सन तरक ट्न्करन्‌ मत्मगस्ुग्तरचाग्या नाम त्रयन्तरिड+-्याय ; ¶

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

न ` णन ७७

उ
॥ श्रीगणेक्ञाय नमः ॥ ुदरल उवच । दैत्या भ्रमणयुक्तास्ते जआाययुदटंडिसन्निधौ । यत्र देवगणैयुक्तो वक्रतुंड; प्रतापवान्‌. ॥ १॥
षतं वक्रतुंडं ते भयभीतास्तदाऽभवन, । महाकायं महावीयं नरनागस्वरूपिणम्‌ ॥ २॥ नानावीरैः परिघ्तं
प्ररयाभिसमैः परैः । देवेदेषसमायुक्तैः संस्तुतं भक्तिभावितः ॥ ३॥ मनसा दैत्यपाः सर्वे मेनिरे शत्युमात्मनः।
सलत्याकाक भवा वाणी सोऽयं वक्राननो भवेत्‌ ॥ 2॥ वक्रतुंड जय त्वं बै जय त्वं जय सर्वदा । देवैः प्रकथ्यते तस्माद्रकतुंडोऽय-
मागतः ॥ ५॥ यदि युद्धं करिष्यामोऽनेन सार्षं॑महाद्तम्‌ युद्धे वथ स्ताश्चेद्रा व्रत्तातं को निवेदयेत्‌ ॥ ६ ॥
अतो मत्सर्दैत्यें गमिष्यामो जवान्विताः । एवं निश्चययुक्तास्ते मत्सरं जगसुरादरात्‌ ॥ ७॥ स देवो वक्रतुंडस्तु
दरतः पचयोजनम्‌ । इंष्यापूरं परित्यज्य स्थितः कृत्वा सभां प्रसुः ॥ ८ ॥ दैत्यास्ते मत्सरं गत्वा व्रत्तातं तं न्यवेदयन्‌ |
भो राजन्‌ सत्यमेवेदं वचन खसखुद्धवम्‌ ॥९॥ नरकुंजररूपेण द्ये वक्राननः परख; । देवै; समाघरृतो शूप विचारं कुरु सर्वथा
॥ १० ॥ तेषां वचनमाकेण्यं मत्सरश्चितयान्वितः। व भूव म्लान तुडञ्च ज्ञात्वा रातं महाबलम्‌ ॥ ११॥ ततः क्रोधसमाविष्टस्तं
दवं कृतवान्‌ मनः। आज्ञापयत्‌ स दैत्येद्रान्‌ सज्निता मो भवत्विति ॥१२॥ गमिष्यामि रिपुं हतु वकरतुडं महाबलम्‌ । सदेवं
सपरीवारं ततो हृदि खं भवेत्‌ ॥ १३॥ आज्ञामात्रेण दैत्येरा; सन्नद्धाः ससुपाययुः । हषेण महदा युक्ता देवमर्दन-
लालसाः ॥ १४ ॥ -चलुरंगं । महत्सेन्य निःखत नगराहदहिः। तन्मध्ये मत्सरो वीरः ज्ुद्यमे रथसगतः ॥ १९५ ॥
जागतास्ते त्वरामाजो वक्रतुंड: खिततो यतः । तान्‌ दष्रा देवसंघास्तं शारौसुगणनायकम्‌ ॥ १६॥ स्वामिन्‌ समागतो दैत्यः
स्वयमेव महाप्रभो } यत्करिष्यसि देवस्त्वं त्वरया तत्‌ कुर्‌ प्रभो ।॥ १७॥ अस्मान्नोचेच् दैतेया हनिष्यति मदावलाः । मरणं
पाक्षनस्माभिः कुच्र स्थातुं न्‌ राक्यते ॥ १८ ॥ देवानां वक्रतुडश्च श्रुत्वा वचनमादरात्‌ । उवाच विस्मितो भूत्वा मा भयं
कुरत प्रियाः ॥ १९॥ स दैत्यं मत्सरं देवा हनिष्यामि न संरायः ! पदय॑तु कौतुकं युद्धे मदीय परमादुतम्‌ ॥ २०॥
इत्युक्त्वा वक्रतुंडः स ॒रसिहारूढोऽमवत्पसुः । पादांकुकाकरो गजंन्मेषनादसमसवनः ॥ २१॥ तस्य शाब्देन संचरस्तं
ञैकोकयं सचराचरम्‌ । भय भीता दैल्गणा बभूवुश्च प्रजापते ॥ २२॥ मत्सरो हृदि संत्रस्तो वचनं चेदमव्रवीत्‌ ।
दृयते प्रषला सेना किं मविष्यति दैत्याः ॥ २३ ॥ भययुक्तं वचस्तस्य श्युत्वा तं दैत्यपा जगुः । वयं योत्स्यामहे
स्वामिन्‌ पय त्वं युद्धज महः ॥ २४॥ इत्युक्त्वा मत्सरं सव प्रहादप्रसुखाः सुराः 1! वक्रतुंडं ययुर्वारा

23233

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.6011

शि 9 आ 4;

नादयलच्िविष्टपम्‌ ॥ २५॥ बाणवृष्टिं महोग्रं ने चङ्क; कोधममन्विताः । ववर्ुरखरङाख्राणि वपौकाटे घना इव ॥ २९ ॥
तेरदैत्यराजेश्च हना सना दिवौकसाम्‌ । दवा विष्णुमुखास्नत्र युयुधुस्नान्‌ समागतान्‌. ॥ २७॥ बोरयद्धं नस्तां
देवासछुरविनारानम्‌ । अभवद्ारुणं कूरं द्रष्टं नैव प्रदाक्यन ॥ २८॥ 'दवाश्च दानवाश्चैव युयुधुः राच्रपाणयः; । मरणे
निश्चयं करत्वा परस्परजयप्मवः ॥ २५॥ कचिद्टाणमयीं वृष्टिः चक्रः राक्तीस्तु कचन । चिक्षिपुभिदिपालांशच खड चिचिक्रदः
पर ॥ ३० ॥ ववधुरपर पाश्र्वा विव्यधुः परे । गदायुद्धं महाघोरं चक्रिरे वीरसत्तमा; ॥ ३१ ॥ सुद्र महावीरा
मारयामा़रोजमा । मह्युद्ध पर चकरर्नादय॑तो दिको दा ॥ ३२॥ सैन्यस्य रजसा सर्द व्याप्तमामीव दिगन्तरम्‌ ।!
नाभूत्‌ स्वपर बाधाऽपि पुगगान्‌ जघ्निरे नदा ॥ ३३ ॥ राजतैः रात्राणि मुवार्य नधास्ररखसंचयम्‌ । बाती तीण ममाम्प्रा-
िच्छिदुस्न परस्परम्‌ ॥ ३४ ॥ कन्त प्न चन वीरा महुरं सुदारुणम्‌ । चक्रिरे क्रोधमयुक्ना मडलानि प्रभ्रघुः | २५ ॥
हस्नन हस्नमापीञ्य पादैः पादान प्रगृष्य च | कृपरं कृपरणव मदयामासुरोजमा । ३ ६॥ मम्क्र मस्नक़मैव जान ्ा
जानुनी तथा । ननादिन न्नादं च स्फानयामामुरंजमा ॥ ३५॥ एवं युद्धे प्रवृत्त त्र मनाः कैचित्त मृच्छिनाः | मप्नाः
कऽपि श्नता अन्य नानान्नशपरदारतः॥३८॥ जोाणिनौघवदा घोगा नदी जाना दुग््पया। ग्कनेन सर्दनस्तन्र रणवो मद्धिनाम्ननः
॥ ३९ ॥ नन परकारितास्नत्र दिशाः म्वपग्योधिकाः । ननाऽभृततुमुनं युद्धं ग्धायोरयं परजापते | । ४० ॥ रथिनो
रथिभिः माभ गजिनोा गजिभिस्नथा । अश्वाण्दा यार्ड; पदानाश्च पदानिभिः॥४१॥ न्रे्ठा गुयुधिर मरैरमहावनममन्विन |
प्रवाध्य जनि किद्रीराः समरढाटिनः ॥ ५२॥ परस्परमभिदम्न उखरासँमममदिभिः। सवे शास्मि व यभ्पिना ;
किंण॒का हव ¦ ४३ ॥ कदानिजयिना देवाः कदाचिद्ानवाम्नथा ; न गत्रौ विश्रमं चक्रः करोधयुक्ताः परस्परम्‌ ॥ ++ । |
एवं प॑नचदिने युद्रमनवतचतश्र दारुणम्‌ न जं प्राप्नुयुर्दैवा देन्याश्चाऽपि प्रजाप \। ४ ॥ ` [ि

।। अयच श्रीनदान्य इरानारनषद्‌ शीनन्नेदरे मदागये श्रयप्र चण्ड वक्रनन्चयन्‌ › ~ ~
गद तायन्‌ कानन्नदर सदान प्रयम्‌ चण्ड यक्रनुडचग्न द्वानुद्युद्धप्रमगा नाम चनु्धि्ोऽध्यायः ॥

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

॥ आओीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । एवं परस्परं घोरं युद्धं करत्वा महाबलाः । न जयं प्राप्लुवति स्म कर्म चेव यथासुरम्‌
॥ (क तं दृष्टा परमाश्चर्यं प्रह्मादः कुपितोऽभवत्‌ । धलुः सलं महाघोरं कृत्वा बाणान्‌ समाददे ॥ २॥ मत्रयन्ननलाखेण
चिक्षेप स कारान्‌ बहन्‌ । तेभ्यो जातो महानप्रिः प्रल्यानलसंनिभः ॥ ३॥ ददाह देवसेनां स प्रह्मदोऽसुरसत्तमः।
भयभीताः सुराः सवे जज्वलछश्च सर्म॑ततः ॥ ४॥ हाहाकारं भरकर्दलो दग्धास्ते जातवेदसा । मर्यादां रणभूमिं
च तथा त्यक्त्वा पलायिताः ॥ ५ ॥ महाभ्निः सर्वतस्तान्‌ वै सुरान्‌ वाहनसंयुतान्‌ । प्रवरो दाहयामास परह्मदेन पचोदितः
॥ ६॥ तेन दत्यगणाः सवे हुषयुक्ता बभूविरे । परहादं प्रूजयंतस्ते साधु साधु क्रतं त्वया ॥ ७॥ सर्वान. पलायमानान्‌
स खरान्‌ दद्रा पुरंदरः । मेधाखर॑ योजयामास धलुषि कोधसंयुतः ॥ ८ ॥ एतस्मिन्नतरे तत्र प्रह्मादः समुपागतः ।
खडेन सहसेद्रस्य धनुश्चिच्छेद लाघवात्‌ ॥९॥ तत इद्रः प्रकोपेन बञ्जं तत्याज तं प्रति । वश्रेण निहतो भूमौ
प्रह्णादः स पपात ह ॥१०॥ पतितं तं तथा दष्टा महिषासुर आगतः । गदया देवराजं त जघान खल मस्तके
॥ ११॥ गदया निहतः सोऽपि पपात रणमूर्धनि । मघवा मूञ्छितोऽत्य॑तं सुखाद्रत्तं समुद्रमन्‌ ॥ १२॥ ततोऽमिः
परमक्रुद्धो अगज्वाल ज्वारुषास्रम्‌ । मदिषो जलरूपोऽभूत्‌ प्लावयामास तं क्षणात्‌ ॥ १२ ॥ निस्तेजाध्चितया युक्ताः राक
चिक्षेप पावकः। तां लङ्गन महादैत्यः पातयामास भूतले ॥१४॥ ततो मदिषरूपेण श्रंगाभ्यां दहनं पुनः। चक्रार मूचछतं करदः
पपात महसां निधिः ॥ १५॥ ततो ययौ यमस्तं वै दंडघातेन सोऽहनत्‌ । जके संमूच्छितं दैत्यं महिषं भयदायकम्‌ ॥ १६॥
एतस्मि्तरे तत्र पतापी च विरोचनः । खद्धेन तं जघानाछ्ु यमं सर्यमयंकरम्‌ ॥ १७॥ पपात खद्भाघातिन यमो
यमवतां पुः । वसुणस्तं बर्बधापि पादोन च विरोचनम्‌ ॥ १८॥ ततस्तं मोचयामास पादो छित्वा महावलः । अथक;
खद्धाघातेन .गद्या वरुणं तथा ॥ १९ ॥ मूच्छितं च चकाराऽभूदुत्थितः स विरोचनः । ततो वायुः कुबेरश्च ताबुभौ
करोधमूच्छितौ ॥ २० ॥ वायुना खन्गघातिन मूच्छितस्त्वमितौजसा । अंधकासुरनामाऽसौ पपात धरणीतले ॥ २१॥
दौषरेण हतो वायुखेसलेन महाबलः । स पपात तदा भूमौ देवः सर्वधरोऽपि सन्‌.॥ २२॥ विरोचनेन धाणोप्रैस्ताडितो
धू्रक्लक" । ममभदिभिरत्यभरः पपाताऽसौ महाबरः ॥ २३ ॥ एतस्मिन्नतरे तच्र विष्णुः स्वयमुपागतः । गदया त जघैव
विरोचनमथो रिपुम्‌ ॥ २४॥ भिन्नोरसं च दैत्येरौ ख़ततुर्यं चकार ह । अध॑कं चक्रघातेन पातयामास केकवाव; ॥ २५॥

व लव तक्खछछ

2111<412002110820111211.0111

2।<८1720021108@24111811. 011
न 1 प

रांवरं बाणजा्चः सपानयामाम भूतले । कुपितो माधवस्नत्र चक्रं तत्याज दारुणम्‌ ॥ २६ ॥ चक्रेण श्ुरधरेण हना द्याः
व । गद्या माच्छना ¦ केचिन्‌ खुख्या य तच्र स॑स्थिनाः॥ २७॥ एनस्मिन्‌ समर वीरः भ्रह्ादः संवभूव ह, वा
क । क .॥.२८॥ वाणि चकराराऽसौ महोग्रा दवनादिनीम्‌ । नया नांच्छिक्नभिन्नांगान दवा.
विष्णुस्नं हनु चक्रमादये १ रवदवदा करावे युयु शरराम्‌। सङ्गन मच्छि चक्र गरुडं दैत्यनायकः ॥३०॥ ननश्च कुपिनो

7 नकमारद्‌ । वहुधा आ्रामयामास नत्तयाज च्यच््रसुत्तमम्‌॥ ३१॥ नन्मस्तकानि दैन्यानां चक्रं चिच्छेद सर्वतः,
बाह्रग्यजान्वव चकार तकषीक्रनान ॥३२॥ मदमाऽसुगराजं च प्रह्मादं हैतुमाययौ । चक्रं तजोमयं दिव्य वीपे
वननम्‌ ज २२ ॥ प्ह्दन्न्वरयाम्त्रं च मदाधरनुपि मेदध्र । नागायणान्मक्ं चैव हृदि स्मन्वा जनादनम ॥ ३५॥ ममोच

न महान्त घ नजारूपममाघ्रकम्‌ \ अनिवार जगद्धम्मकार्कौ कुपिनः परः॥ ३५. ॥ नारायणाखरवेगन चकं प्रनिहनं ननः,
दकान्‌ मव्‌। न ददारााप महास्त्र भ्त्रनः ४ म ।३>॥ द दुग मटमागन्य पनिनं फछरावम्य त व न ह
च जनादनम ^39।॥ नना मदयुना न्या जगजुदपसेयुना ¦ । प्रज्तसमदाभागं परह्मदं नजमाभन्विन त |
नागायणन्चिसरन्यान दवन वीत्य संकरः | क्षुभिता दवगक्ा्थं पिनाकं स्वकर दधौ ॥ २०॥ मदाम्त्रं नन पाडाषनं मदम
किनयुनः। वन्न माचयामाम न्वरावान ठांकगऽभवन \ ४८ ॥ महाम्च परै पाञ्मपनं नधा नागयणान्मकम्‌ । चभ ध
9 विदायमि ॥४१॥ दवा मुनिगणाम्नच्र रषयुकता वभृविः । प्रहजमुर्मदादेवं देवदेवं च करम ॥ ५२॥
ध । पपत : कद्यं सदय मुन । नन्याज दैन्यमनायां कुवा प्रय परम्‌ ॥ ५/३ ॥ तरिर न च करानि । स्म
कान {पाने सरसाः । प्रह्ादुहुदयक्रम्मात पधान यममन्निः ५५ 1 ननाऽभ्नै पनिना ; “ ५
मार्ता मुन ५ ५2 ॥ स्वे:सुरगणान्तच्र पनिना रणमभनि । नना मः ४ ने 1 ० करेनाः १ कचिद्र
प्रि गुनाभान विपयरपिय ण्व यु; | उत्वनुः छक्र नर कराधयक्नौ वन ध । र जग्मतुः प्रभा >५॥ भ्पृदुर-

व

1 ज भ शनदल्व दगनरन्पद शीमन्नोदर मदादुगय भरयन न्ड वक्रनुदचःरनि छिवविजयो नाम पंचग्रिभोऽध्वाय; । ।

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

इ `{___`_`_`_____{__________`_`____~--------------------------_ _-_-_-

ख. १ अ. ३द पान ८१

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ दक्ष उवाच। वद्‌ ब्रह्मन्विदोषेण मम हषकारीं कथाम्‌ | विस्तरेण महानाग वक्रतुंडप्र भावजाम्‌ ॥ १॥
दर उवाच । न शक्यतेऽग्निपुत्रेण विस्तरेण पिनाकिना । रोषेण विधिना वक्तुं संक्षपेण च्रवीम्यतः ॥ २॥ दश्च उवाच ।
किसुक्तं दैत्यषुत्नाभ्यां शंकरेण श्रुतं बद । श्रुत्वा तत्‌ रिं कृतं तेन महादेवेन मानद ॥ ३॥ दैत्याभ्यां किं कतं तत्र तद्द त्व
विराषतः। त्वा त्वह्दनाभोजात्‌ कथां ठृप्याम्यहं न च || ४ ॥ सूत उवाच । एवभाद्रमाज्ञाय दक्षस्य प्रयतात्मनः । सुद्लरत-
खवाचाध हषंयुक्तः स शौनक ॥ ५ ॥ खरल व्याच । दैत्यपुच्रौ महावीर्यो शंकरं कोधसंयुतौ । यदृ चतुश्च तत्स शरण दक्च
प्रजापते ॥ ६॥ मत्सरपत्राूचः । तिष्ठ निष्ठ महादेव पश्य पौरुषमावयोः । ज्ञातं त्वदीयं सामर्थ्य न च गंतुं त्वमर्हसि ॥७॥
अस्मदीया महास्तना हता सवो सदारिव । दैत्यद्राः पातिताः सवे त्वया शंकर तेजसा ॥ ८॥ पौरुषं दरिातं पूर्ण
सवदेवातिग्‌ महत्‌ । अघुना त्वां हनिष्यावो वक्रतुंडस्य पर्यतः ।॥९॥ त्वां हत्वा वक्रतुंडं च हनिष्यावो न संखयः। पश्चात्‌ सर्वान्‌
सुरद्राश्च ततो खनिगणान सुरान ॥ १ ०॥ एवसुक्त्वा महदिव धनुः सज्ञ प्रचक्रतुः तावुवाच महादेवः स्मयमान इदं वचः॥ ११॥
शिब उवाच । भव्यां गदितं ऋूरं तत्सवं तथयमेव च । अधुनाऽयं सखुल्पन्नो वक्तुंडो महावलः ॥ १२॥ भूभारहरणाय वे भवतां
नादानाय च । अधुना स॒ गतः कालो विपरीतेन कमणा ॥ १३॥ वक्तुडधसादेन हनिष्यामि समत्सरम्‌ । अरं
बलमत्यथं पापरूपं न संरायः ॥ १४॥ इत्युक्त्वा बाणवृष्टिं स॒ चक्रे वै राकः प्रथु; । महोग्रां कालरूपा चै प्रलयस्य
प्रकारिनीम्‌ ॥ १५॥ तां च चिच्छिदतुरदैत्यौ स्वररैरतिविगितैः। तौ मंडपं क्षणेश्ैव चक्रतुः इहारसं भवम्‌ ॥ १६॥ तदाणेरमि
भ म __ देचन्ना (~ ५ + __ ५ (~ ध

ते दवाना (भिन्नाः करता खन । शंकरो विस्मितो भूत्वा शलसुग्र॑ खुमोच ह ॥ १७॥ आगतं कालरूपं च छलं
दद्रा महासुरौ महां तौ , पा्छुपतं मोचयामासलुस्तदा ॥ १८ ॥ अनिवार्य महोग्रं धै सर्थमस्मकरं परम्‌ । जज्वाल
तेजसा सव ब्ह्माड व्याकुलं ततः ॥ १९ ॥ चिद्यं निष्फलं तेन महाखेण करलं क्षणात्‌ । शिवस्य हदये गत्वा पपात
भयदायकम्‌ || २० ॥ सूच्छितः रहांकरस्तेन पतितो धरणीतले । दादाकारश्च सर्वत्र देवसेन्ये ततोऽभवत्‌ ॥ २१॥ पतितं
रकारं दद्रा वक्रतंडा महावलः । स्वां सेनां पेरयामास दैत्यमरव॑नलालसः ॥ २२॥ गणेशादृतखुख्यास्ेष्वष्टौ तत्राययुः परे ।
स्वां स्वां सेनां समादाय ८ ॥ २३॥ प्रमोदचैष आमोदस्तथा जह्मभियो शुने । योगपियश्च स्वानंव भोक्ता
ज्ञानमय दि ॥ २४ ॥ सबगः चैव ऋरोधयुक्ताः समाययुः । तैः पक्षिताः खुराः सरवै गतमूचछास्तदाऽभवन्‌ ॥ २०॥

2222222 ष च ना (<

ल ललसतजत

2।<८1720021108@24111811. 011

सु. पु. ११

211<411120/221108@24111211.011

----------_ ~~ चन

_ खं. १अ. ३६ __ _______________________ = १ अ. ३६
4 9 4 14 1404 ~ 34-11-11 + 10 ---0- पः

श्रमहीनाः क्नादिभ्यो हीना जाताः प्रभावनः । तजसा द्विशुणाश्चैव हृष्टपुष्टा यथा सुन ॥ २६ ॥ एतस्मिन्ननर तत्र कविना
जीवितास्नथा । दैत्याः ससुत्थिनाः सें नीरुजश्च मदावलाः ॥ २७ ॥ प्रह्मदपरसुखा वीराश्चककनोदं समंततः । व्रह्मांडमचिर्ल

नन सनादमभवत्‌ परम्‌ ॥ २८ ॥ ननो दवगण्य; सव हांखनादं प्रचक्रिरे ! नन दैदयगणा नीता वधिरा इव न (स्थिताः ॥ <^ ॥
उखानां चव भगणा वुदुनीनां स्वरैः परैः। वीराणां क्वडिननेव हषिनैर्बदितस्वनै ; | ३० ॥ रथनमिस्वनः सव
त्याप्रमामीन्नमा मन । परस्परं संपदं च वीश््य वीश््य च पिस्मिनाः ॥ २१ ॥ एनस्मिन्नव काटः न प्रमादाद्या गणा सयुः ।

कुपिनाः श््रसंव्रष्ि चकि दैन्यमाहिनीम ।॥ ३२ ॥ नयां रास्त्राणि सर्वाणि छमाघानि महासुन । चिच्दुर्दत्यराजाना
मसम्नकानि शुजादिकान्‌ ॥३३॥ व्रह्ममिया महावाहः चुक्रं धृत्वा प्रपदयनाम्‌ । असुराणां गनो वृर गुदायां चाक्चपन

मुनिम ॥ ३४॥ गनं द्युक्रं नदा दृष्ट दैत्याः मवे भयातुराः । टादाकारं प्रचक्रस्न किं भविप्यनि विरा ॥ २५. ॥ रक्षिता
गुस्ल्युग्रः पडयनां ना मासुगः। नीतश्च मरणं नस्माच्चृष्टे किन खना वयम्‌ ॥ ३६॥ अधुना क गमिप्यामस्तस्माद्युद्र्ामह
वयम्‌ । मगष्यामाऽ्थ चा माचयिष्यामम्नं म्वनजमा ॥३५॥ परस्परं चनि दैन्या उक्त्वा मरणनिश्चयाः । उदायु्राश्च
मव न युयुधूर्दवसनिकैः || ३८ ॥ व्यंगा दवाः करनाम्नैस्न पतिना गणमृधनि } हादाक्रारश्च सवच्र दवमेन्य धवनिः ॥ २५ ॥
नना ब्र्पप्रियाद्या य कुपिना; शखधारिणिः । परडुपमुतः रस्रैन्िञन्ांकुरपारकः ॥४०॥ रचरदेत्यान्निजघ्नुस्नान
कालरमद्रा हव प्रजाः | तेरश्दैन्यसनायाः कदनं करनमजमा ॥ ४१॥ बहवश्च मूलादरैन्या मृर्िनाश्वापरऽ्वनौ । पतुम्न
मक्ञो वीरा प्रह्यदप्रमुष्वा मुन ॥ ४२ ॥ नना दैत्यकुमागौ नात्रागनौ रणमृधनि । उचनुस्नान्‌ गणांस्नच्र प्रमादाद्यान महा-
ममौ ॥ ५३॥ शन्यदवारचदः । प्रमादामादकाद्याशच मवद्धिवरमजमा | रते सवच दैत्यानां दैन्यश्रष्टाः प्रम्‌च्दनाः॥ ८५॥'
मना मरणं प्राप्रे समीप वः प्रदटयनाम | इा्स्नीशाडनिष्याता वक्रनंहयनान श्वन्दान ॥ ४८ ॥ एवमुक्न्ता स्ववाणांम्नौ
ववपतुग्धासुमै । ननस्नयावनं वीय द्रौ बीम समूपम्यिनौ . ४३ , सवग: सवविदिव मवल्टौ ध्रूनकामुकोौ । बाणघरि
नु सवाय बाणांक्षिभ्षिपनुः परान ॥ ४०॥ अमाया: सववाणाम्न जग्मुः काल्टयमापमाः । दैन्यान सवान प्रचकरम्न चिन्न
निन्नान्मक्रान मन ॥ ८८ ॥ सूना मुमृधवः कचिन्पनिना चरणीननं । अकरम्माद्रस्नसंभूना नदी नच्र प्रवतिना ॥ ४९॥
नयन्यं निरीश्यद कंपित दैन्युपुगवौ । अरन्यं धनुषि भ्रष्टं दधुः क्राघसंयुतौ ॥ ५० ॥ यावन्‌ सुसखुचतुस्नावस्‌ परच्य

~ 4-2-44 4-9-09 न

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. १अ. ३७ पाने ८३
न 0 92222699

यमसच्निभो । आगतौ च दिररछेदं दैत्ययो्चक्रतुः क्षणात्‌ ॥ ५१ ॥ मत्सरस्य सुतौ वीक्ष्य श्तौ सवे भयातुराः । मत्सरं
कारणं जग्खरूचुवरत्तांतमंजसा ॥ ५२ ॥ दैत्या ज्चुः। श्युणु दैत्ये च्रत्तांतं रणभूमिससुद्धवम्‌ । महाभयकरं घोरं कथितुं
दाक्यते न च।॥ ५३ ॥ ्रह्ादप्रसुखाः सच घातिता रणमूर्धनि । स॒ततुल्या ता वा किमस्माभिज्ञोयते न च ॥ ५४॥ तव पुत्रौ
महावीय सती संग्राम मंडले । क्रत्वा युद्धं महाघोरं परछुभ्यां महामते ॥५५॥ अकस्माद्रक्रतडस्य गणौ दरौ सखुपस्थितौ ।
ताभ्यां चैव हतौ वीरौ स्वल्पकाटेन दैत्यप ॥ ५६ ॥ वक्रतुंडसमश्चैव न भ्रूतो न भविष्यति । इति स्वति च संज्ञाय देवं तं
दारणं व्रज ॥ ५७ ॥ नोचेदैत्यगणाः सर्वे नादौ यास्यंति निधितम्‌ ! मा गर्वं कुरु दैत्येदा दैत्यान्‌ रक्च महामते ॥ ५८ ॥

॥ भमिति श्रीमदान्तये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडचपिते सुंदरप्रियविषयप्रियवधो नाम षट्त्रिदोऽध्यायः ॥

> 2 <€

॥ ज्रीगणेशाय नमः। सद्र उवाच । दैत्यानां वचनं श्रुत्वा स दैत्यो मत्सराखुरः। मूच्छितः सहसा भूमौ पपात भयविहलः ।१॥
अनिश्वसन्‌ दैत्यपस्तु तैराद्यु विधृतो पः । सावधानं परचक्कस्तं परयत्मैः परमैस्ततः ॥ २॥ द्विस॒हर्तेन संबुद्धो मत्सरः
प्रललाप ह्‌ । किं जातं भावि वा किंवा दैवेन विफलं कृतस्‌ ॥ ३॥ तपसा त्वमरत्वं च एृथिवीराज्यमजसा । मया प्रां
स्वसामथ्योदतुलं तद्‌ व्रथा कृतम्‌ ॥४॥ अहो हि बलवद्‌ दैवं प्रयत्नो निष्फलो मतः। अ्चित्या मेऽमयाभिः पश्चात्‌ सूर्योदयो
यथा॥५॥ खता दैत्या असंख्याश्च मदर्भ॑नात्र संशयः! श्तौ पुत्रौ महाकालौ काटस्य कथमय तौ ॥ ६ ॥ अधुना
शोकसंतप्तो मरिष्यामि न संदाय: । तौ पुत्रौ मदाकालौ किं काये जीवितेन मे ॥ ७ ॥ ब्रह्मांडाधिपतेः पुत्रौ कथं तौ
निधनं गतौ । कथं मिथ्या हि जातं मे वरदानं महत्तरम्‌ ॥ ८ ॥ अहो पुच्रै महावीर्यो कथं मरणमापतुः । याभ्यां स्वशुज-
वीर्येण जिता विष्णुखुखाः सराः ॥९॥ अहो पुत्रौ च मां त्यक्त्वा घोरे ठुःखाणवे परे । क गत्तौ वदतं वाक्यमभूतं निष्टुरौ
कथम्‌ ॥ १०॥ सखींश्च पितरं बरद क्त्वा मां सुदरपिय । विषयपिय महाएलौ कथं खत्युसुपस्थितौ ॥ ११॥ इति नानाविषं
दैक चक्रे दैलयेद्रपाल्कः। त॒ते सभ्यवराः सव सात्वयामासुरादरात्‌ ॥ १२ ॥ दद्या ञ्चुः । न रोदनं प्रकर्तव्यं त्वया
दैत्येद्रनायक््‌ । रणे श्तौ महावीर्यो कीतिं कृत्वा महत्तराम्‌ ॥ १३ ॥ देहस्य मरणं नित्यं जन्म चैव तथा प्रमो । वि चितं

2।.८120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. १ अ. ३५ पान ८४
क

लख संजात येन होचमि दैत्यप ॥ १४॥ आत्मनो मरणं नैव जन्मरास््ेषु कथ्यते । मायामोद परित्यञ्य स्वस्यो भव
महामन ॥ १५ ॥ जंनोरू््वक्रिया स्वा कर्ल्या स्वजनैरपि । जनस्त्वं दैत्यराजद्र सार्थकं त्वेतयोः; कुर ॥ १६ ॥ अथवा नौ
परित्यज्य वक्रतुंडं जदि प्रभो। अधवा दारणं यादि यनैव करालं भवेत्‌ 1 १७॥ वीरा रुूदंनि कुत्रापि नैव जानीदि
दैत्यप । सपत्नान्‌, हरपमंयुक्तान्‌ मा कुरप्वाघुना परान.1 १८ ॥ एवं प्रवोधितो दैत्यो मत्सरः कोधसंयुतः। आदाय मक्रल
सैन्यं ययौ सं्राममंडनम्‌॥ २९॥ मत्मरामुरमायानं दृष्टा रंभ्वादयः सुराः । भयभीतश्च न परोचुवक्रतुंटं प्रणम्यन
॥ २५ ॥ स्वामिन ममागना दैन्य मन्सरः स प्रनापवान। यस्याग्र माका देवाम्तृणरूपा नरादयः ॥ २९ ॥ यम्याग्र
वहावनिन्यः धियः सर्वाधदायिकाः। ब्रह्मांडं कैपन यस्य भयान्माऽय ममागतः) २२॥ यस्य राज्य महानामा
जना दुःव्वविवर्जिनाः । सर्व्तुफल्दा शरक्षा मघाः काटप्रवपिणः ॥ २३॥ यस्याज्ञा व्ागश्चासतौ लपत्येव दिवाक्ररः। न कीन
प्रयन्टं नच्र मन्म गाज्यमागिनि ॥>४॥ न रागाः प्रचरनीद भयमीनाः संमननः। न च चोरादिमत्रस्तं जगद्राज्य
प्रचासनि ॥ २५ ॥ यम्य पूजा च सवत्र जगनि कियन जगरः । यज्ञादि सवमणिन्टं भुक्तं यन महान्मना 1 २२ ॥ कान्हा तिभनि
यं दृष्टा नदाज्ञा पालक्रोऽमवन्‌। कर्मष्वंदनमप्यत्र करं यन सुरारिणा ॥२७॥ नम्वाहा न स्वधा यत्न न वघटृकारए्वच। न
तदाध्ययनाचागा मन्मर गञ्यकलगि ।॥ २८ ॥ न म्नानादिक्रिया यत्र न म्वधमः म्वभावजः। न वर्णाश्रमयाधर्मो मन्म
गाज्यकलरि ॥ २५ ॥ दवाः व्वापदनुल्या त्रै भ्रमति वनगाचराः | अन्नवन््रादिसहीनाः करता दे््यद्रकण नाः ॥३०॥
मृनयस्मपमा हीना; श्ापमामभ्यदीनकराः ) करना मत्मग्द॑न्यन साऽय स्वामिन समागनः॥ ३५ ॥ देवांगनाश्च नन्करन्या

क 4-9-44 4-4-44 9-5-49

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

ख. १अ. ३८ पान ८५
1 444 1 क न 09999 +

॥ ३९ ॥ रं खुविष्णुसुखेदेवैः प्ेरितस्त्वं न बुध्यसे । मोहभावेन संयातो मत्सरेण युयुत्सुना ॥ ४० ॥ हन्मि त्वामेकवाणेन
ससंन्य नात्र संरायः । पदाघातेन मे भरूमिर्विङीणौ जायते खल ॥ ४१ ॥ तलपदारसंयुक्ताः पर्वताश्ुर्णतां गताः ।
तस्याभग्रे कथमायातः कालेन परिनोऽथवा ॥ ४२॥ दाव्दगज्जनमात्रेण कंपते सचराचरम्‌ । तस्याम त्वं सुसंग्रामं किं करिष्यसि
तद्द ॥ ४३ ॥ ब्रह्मांडं सकं युद्धे जितत येन प्रभावतः । तदा त्वं ङुत्र गुप्तः सन्‌ स्थितोऽसि भयभावितः ॥ ४४॥
समीचीनमिदं मूढाऽधुना खल कृत॑॑त्वया । दृष्ट; समीपगो जातो हतो मम भविष्यसि ॥ ४५॥ शरणं याहि मे दुष्ट
जीषितौ यदि चेच्छसि । मदाज्ञावरागो भूत्वा वने तिष्ठ यथासुखम्‌ ।४६ ॥ मूढ भावेन सयातं त्वां न हन्मि च निर्वटम्‌ ।
मेरकान्‌ खनिदेवस्ते तान्‌ हनिष्यामि निध्ितम्‌ ॥ ४७ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्तये पुणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुंडचसिते मत्सरासुरसमागमो नाम॒ सप्र्रिरोऽध्यायः ॥
ू >> <<

॥ खरीगणे्ाय नमः ॥ रल उवाच । एवं च्तमत्यंतं मत्सरं करोधसंयुतम्‌ । वक्रतुंडः पसन्नात्मा स्मयन्निव जगाद तम्‌॥ १॥
बन उवाच । मा गवे कुरु दत्य नाहं देवो न मानुषः नासुरो नैव नागश्च न मध्वो न पर्वतः॥ २॥ न नानायोनिजो
जंतुनाष्टावरणजस्तथा । नृह्मरूपोऽहमानं दानंदकारक एव च ॥ ३॥ त्वां हतु खनिदेवानां स्थापनाथेभिदागतः ! हनिष्यामि
त्वसंदेहाद्‌ देलनायक दुमते । ४॥ रिथिलं वरपुण्यं ते साप्रतं पापरसचयात्‌ । नानापापफलार्थस्य दाता तेऽहं समागतः ॥ ५॥
अकर्तुं कलमी मामन्यथाकतमादरात्‌ । जानीहि मत्सर त्वंवै कि करिष्यसि तद्द ॥६॥ जीवितुं चेच्छसि प्राज्ञ तदा
मां रारण व्रज । स्वस्थाने धमेविद्वेषं त्यक्त्वा त्वं तु सखी भव ॥ ७॥ देवादीनां च चिद्रेषं त्यक्त्वा तिष्ठसि दैत्य चेत्‌।
तदा त्वां न हनिष्यामि जानीहि त्वं मतं मम ॥ ८ ॥ युदरल उवाच । वक्र्तुडवचः श्रत्वा मत्सरो विस्मितोऽभवत्‌! उवाच
तं प्रसन्नात्मा मकरितिभावेन य॑च्रितः ॥ ९॥ मत्सर उवाच । वक्रतुंड नमस्त॒भ्यं वद मे सकलं प्रभो ¦ संरायं छिंधि तं पूर्वं हृदिस्थं
गणनायक ॥ १०। यदि त्वं सगुणो नासि निशणोऽपि न वर्तसे । ब्रह्मरूपोऽसि सर्वदा तदाक्रारघरः कथम्‌ !। ११॥
अन्यच त्वं महानाग ब्रह्मनावेन संस्थितः । खराशुरसमं ब्रह्म कथमेकं समाधितः ॥ १२॥ असुराणां नि्ेता त्वं सुराणां
पालकोऽधुना । एत म सदाय ब्रह्मन्‌ छत्तुमद्ास वित्रप ॥ १३॥ मत्सरस्य वचः; श्ुत्वा वक्रतुंड प्रतापवान्‌} उवाच र्तं

क

2।.८720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

ख. १ अ. ३८ पान ८२
(3.
मदावीरं भावं दृष्टा हृदि सितम्‌ ॥ १४ ॥ वक्रतुंड उवाच । श्रृणु मत्सर यत्पष्टं॑त्वया वुद्धिविरारद । नत्सव कथयिष्यामि
संदायच्छदनाय न ॥ १५॥ अखिलं ब्रह्मरूपेण मया ष्टं चराचरम्‌! लीलां बधहीनेन स्वस्वधमयुतं परम्‌ ॥ ५२३॥
पुरुषभक्रनिभ्यां न्‌. पाल्यन दहियने मया । नयोहेदि स्थिनेनैव चितामणिस्वरूपिणा | १७} सवषां चित्तव्त्तश्च चाल्कोऽदे न
संरापः। मदाज्ञावरागं मव वर्तते दैव्यपुंगव ॥ १८ ॥ यदा स्वधर्ममत्यतं त्यक्त्वा दवगणेश्वराः । दैत्यानां निधनाथं च यनन
मृन्दनाडकाः ॥ ४५ ॥ नदा दैन्यदहृदिम्थोऽदं नपसि प्रेरकरोस्म्यतः। दैत्पाः कुर्वति च तपो दवानां प्रजिघांसया ॥ २० ॥ नपमा
वरल्टानन दवान. घेति मदावन्ाः। ननस्न मननं देवाः मत्तादीना भवनि वै॥ २१॥ ननोश्ट्ं दवसंघानां विपरीतान
संरायः | वामि चासुराणां वै सिद्धिदाना महासुर ॥>>॥ यदि दैत्या सदादुष्टास्त्यक्त्वा घरति स्वधमकम्‌ । दवान
मृन्विहीनांश्च कनुभिच्छनि दानव ॥ २३॥ नदाऽहे दव्रन्पण नधां हृदि समास्थितः । छिद्रं प्रकारायास्यादौ नन यन्य-
रक्नमाम्‌ ॥ २४ ॥ नतम्ननेव दवेद्रा मार्गेण सुरविद्विषः प्रैति मन्सर न सर्द कथिन मे चरित्रक्छम्‌ | > ॥ यदि स्वह्दय
दुवा निश्चयं क्रुवन परम्‌ । दैत्यानां नपमां विष्रै करनैव्यमिनति सांपनम्‌ ॥ > ॥ नदाञ्डं वरदाना च भवाम्यसरनायक्र।
दैन्यभ्या नाच सदा दवगवघदारकः ॥ २५॥ यदि द्वैन्या महाभागा दवैजाना दुगसदाः तदाऽ दैत्यनादाय भवामि
ननुधारक्रः ॥ =८ ॥ यदा दैन्याश्च दाश्च स्वस्वधमपययणाः | नदा ब्र्मभावन स्थिनस्नषां हृदि श्या | २ ॥ न्वया
प्रपीटिना दवास्यक््वा धमं स्वभावजम । अतस्त्वां हनुमायाना दैत्यराज महामन ॥ ३० ॥ इत्युक्त्वा निजमूपं
तदृङढायामास विद्मः । विवुमाच्र ब्रह्मणि स्व सम्थितं सुंदरं मून ॥ ३१ ॥ वक्र्तुडप्रमदन नस्य दङानजन च| फरन
्ैत्यराजाऽपि दिव्यं चक्नुरतवाप्नव्रान ॥ ३० ॥ ततैव चक्षुषा नन दैन्यन परमाहद्रतम दष्टं स्द्पं गणहास्य प्र्माकारं प्रजापत
॥३३॥ न न्यूनं नाभिकरं नत्र न ममं चात्मनान च} चनुप्पादमयं व्रह्म पादन म्बभावतः;॥३४॥ नददान च द्यत्र
सगृणां निगुणानच। न मायामायिक्रो नानि उक्रलंदा गजाननः ॥ ३५ ॥ ददं मगुणस्व्पं च निगुणं मम्न्क मून ।
गजवक्मयं तन दृष्टं सिक्तं प्रलावनः॥ ३ ॥ नयायागकरग; साक्नाट्‌ वक्रनुंटः प्रतापवान । संयुक्तऽवयवादैश्च जाना
द्त्याधिपन मः ॥ ३५॥; तन्नं प्रणनामाथ भक्तियुक्तन चनमा | तुष्टाव परग्या भक्न्या वरद्रजिन्विपृटाऽसुरः | 3८ ॥
मलग उवच, नमामि वक्रनुंडं च चतुष्पादं चनुःपरम । चनुरदेरविददीनं च विदुमान्न व्यवस्थितम्‌ ॥३५॥ साकारं

=+ ~ --~---- ~~ --- ~~~ ------

+ 4 ++ +++ ++ +++ +++ ++ ++ ++ ++ 4-60-9 9 8-

2।<८1720021108@2411811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

=-= ~ ~~~ - ~= =-= 1, न ॥ ५
0 १ अ. ३८ त र र
सु न 0222

च निराकारं मायारूपधरं प्रसुम्‌। नमामि मायिनतंच मायाहीनस्वरूपकम्‌ | ८० ॥ जगन्मय च तद्धीनं सवकामपभूरकम्‌ |
ब्रह्मभूयप्रदै चेव नमामि गणनायकम्‌ ॥ ४१॥ सिहारूढं चतुयाहं विन्ननारां नमामि च 1 पसिद्धवुद्धेपत्ि व
सिद्धिवुद्धिप्रदायकम्‌ ॥ ४२॥ अनंतटील्या युक्त ीलाहीनं नमामि त्म्‌ । अच्यक्तं व्यक्तरूप व नमामि स्वहद्‌ स्थतम्‌
॥ ४२ ॥ वदांतवेदय सञ्योतिर्योतिषामपि भासकम्‌ । नमामि सचिदानेददेदरूपं गजाननम्‌ ॥ ४४ ॥ योगिनां हदि स्थ
च योगिभ्यो योगदायकम्‌ । भावाभावमयं देवं नमामि भववजितम्‌ ॥ ४५॥ सवत्र पक्चहीनं तं सवेपक्षधरं परसम्‌।
नमामि वक्रतुंडाख्यं ्ह्मवरह्माधिपं चिजुम्‌ ॥ ४९॥ अहो भाग्यमहो भाग्यं येन ष्टो गजाननः। सवाकारनिराकरारही नोऽयं
वक्रतुंडकः ॥ ४५७॥ दारणं ते प्रपन्नोऽस्मि पां मां भक्तवत्सल | पवर्णं त्वत्पदे नित्य संसारोत्तारणेषिणम्‌ ॥ ४८॥ एवं
स्त्वा वक्तडं पादयोर्निंपपात द ¦ पुनः पुनः प्रणम्याऽसोौ वद्धांजचिपुटः स्थितः ॥ ४९॥ स द्रा ताद द्यं भकितियुक्तं
गजाननः । जगाद तं महाभाग -मक्तेदो भावतोषितः ॥ ५०॥ वक्रतुंड उवाच । मत्सर त्वद्धिनाकाय कुपितोऽदहं न संय; ।
हारणागतनाद्ं च नेच्छामि बृणु वाञ्छितम्‌ ॥ ५१॥ इदं त्वया कृतं स्तोच्र मत्पीतेर्वधंनं महत्‌ । महैन्र्यायुरारोग्यदायकं
थनधान्यदम्‌ ॥ ५२॥ पुच्रपौच्रकलत्रादिनानासंपत्करं परम्‌ । धमोथकाममोक्षाणां दायक प्रभविष्यति ॥५३॥ र उवाच ।
वक्रतुंडवचः श्रत्वा मत्सरो भक्तिसंयुतः । जगाद वचनं तच्र वक्रतुंडं करृतांजटिः ॥५४॥ मत्सर उवाच । प्रसन्ना य

सरबेरा मद्यं देयो चरो यदि । सुदृढां च तदा भक्ति त्वदीयां देदि विद्व ॥५५॥ अन्यं त्वं मे वरं देहि त्वद्वक्तास्ते च मे
परियाः । स्थानं देहि तथा ब्रत्ति योगक्षेमकरीं पभो ॥ ५६ ॥ मत्सरस्य वचः श्चुत्वा वक्रतुंडस्तमन्रवीत्‌ 1 अचला पदि मे
भक्तिरद्य ते संभविष्यति। ५७॥ स्वस्वधमरतान ज॑तस्तान्‌ रक्षस्व च मतसर । मदीयान्‌ प्रवरान्‌ भक्तांस्तान पालय च यत्नतः
॥५८॥ मदीयमूरतिप्रूजा च यत्रादौ स्मरणं भवेत्‌ । सवार भेषु तत्न त्वं मा चिरं कुरु दैत्यप ॥ ५९॥ अन्यत्र सवभावेषु
करमज्ञानादिकतषु । आसुरेणेव वतैस्व फलं ग्रां त्वयाऽसुर ॥६०॥ तेषां हृदि समाविदय कुर राज्यं महामते । मद्भक्त्या-
दिषु भावेषु दासवन्त्वं सदा भव ॥६१॥ एवखुक्तो महादैत्यस्तथेति तसुवाच ह । प्रणिपत्य गणान हषेयुक्तेन चेतसा ।(६२॥

|} ओमिति श्रीमदान्दे पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौ रटे महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडचरिति वक्रतुंडविजयो नामाषत्रिशोऽध्यायः ॥
("^~ 4

-_-_-------~--~------------------ ततद ततत पतत्र रन्ता तन्ता्त ल-त त -द7 व्यप्र रपर प््सपर पसमद त्त्ततत्तनत्त्त्त

00996

~~~ --------~--~--~--~ ~~~ -----~ ~ ---~-- -~---~-*- ~

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

„---_____-~_~-~~~~~~~-~-~~~~~_~~~~_______________-~_-~~~ ~~~ `` ` -

र. १ अ पान

॥॥
6 4444 11044 4

८
---{--*

॥ श्रीगणद्वाय नमः ॥ सुद्र उवाच } मत्सरं चांतिमापन्नं दष्टा दवषंयस्तदा । प्रहृष्टमनसा जानास्तुष्टुबुस्त गजाननम्‌ ॥
दवपय उचुः ¡ सदा व्रह्मभृनं विकारादिहीनं विक्रारादिभुनं मदृरादिवद्यम्‌ । अपारस्वरूप स्वस वन्यम नमामः मदा चक्रतु

भजामः ॥ २॥ अजं निविकन्पं कल्ाकाररीनं हृदिस्थं सदा साक्षिरूपं परेराम्‌ । जनज्ञानकारं प्रकारविहीनं नमामः मदा
वक्रनुड भजामः ॥ ३ ॥ अननस्वरूप सदानदक्रद प्रक्रारास्वरूप सदा सत्रग तम्‌ । अनादि गुणाद गुणाधार नमामः
सदा वक्रतुंडं भजामः॥ २ भरावायुनजोमयं नायभाव मदाक्रारारूपं मदाभनसंस्थम्‌। अदकारधारं नमामाच्मस्थ नमामः सद

वक्रनुडं मजामः॥ ५.1 रविप्राणविष्णुप्रचनोयमराविधात्रभ्वितेश्वानरद्रपकाराम्‌। दिहा बोधकं मवदवाध्रिरूपं नमामः मदा
चक्रनुंडं भजामः।(2। उपस्थन्वगुक्नीक्णस्थप्रकाठां करधिस्वरूटपं करनघ्राणजिद्म्‌ । गदस्थं श्रुनिस्ं मटाखभ्रकारा नमामः मदा
वक्रतुंडं भजामः॥ ५॥ रजारूपग्ष्िप्रकाता विर्भिनं सदा पाटन करव मच्संस्यम्‌। नमारूपधारं हरं महरं नं नमामः सदा

-9
वक्रतंडं भजामः। € ॥ दिङ्नाधीङारूपं सदान्नास्वसूपं ग्रहादिप्रक्राज धुबादि खगस्थम्‌। अनेनाट्ृरू्पं नदाकारदीनं नमामः मदा
वक्रनंडं भजामः ॥५॥ महत्तत्वम्व्पं धथानम्वस्पमदुकार वारं जचपीकाधकाःम्‌ । अनाद्नेमा्य तदाधारपुच्छं नमामः मदा
वक्रनंडं भजा ॥ १०॥ मदा कमयागं फदैः म्बरदं नमक्रमपकाडान मुक्तिप्रदं नम । चिकमादिना पाननाधारभूनं नमामः
मदा वक्तं जाम: ॥१६१॥ अन्दाभम्सूप सदा न्टाभधारं जनज्ञानक्रारं जनाधीजपान्म्‌ । नृणां निद्धि मानवं
मानवम्पं नमामः मदा वक्रं भजामः ॥ १८॥ न्दनाव्रक्षस्पं सदा पश्चिस्पं पनादिधकान सदा भरान्यम््पम)
प्रसयुच्रपौत्रादिनानास्वरूपं नमामः मदा वक्रनुंडं भजामः ॥१३॥ व्वगङ्ाम्बरू्पं ब्रृषादिप्रमंम्धे मगेद्रादिवाध
मुः द्रस्वरू्पम्‌ । यगयाग्दमाद्विमस्म्वस्त्पं नमामः सदा वक्रतुंडं भजामः ॥४॥ सृवणादिधानुम्धमद्रंगमम्थ
समृद्रादिमयम्वस्प जन्स्यम । जन जनुमन्न्यादिनानाविषदं नमामः मदा वक्रनुटं भजामः ॥५०॥ मद।
छोयनासादिनागम्वन््पं मदा नागनृधे च रल्टाकरं तः | सुगरिस्तिस््पं च दैन्यादिभृन नमामः सदा वक्रतद
नजामः॥ ५ ॥ करं पाहाधाणं सदा बक्त्पापं मङापौर्पे मायिन मिटसम्यम : चनुवाह्र्यारं मदा विघ्रनाङ नमामः सदा
वक्रनुंट्‌ भजामः ॥ ६५); गणां गणञादिदश्यं सुरडा परं मवप्रज्यं सुवाधादिगसम्यम । मदातवाक्यवदांनवयं पररा
नमामः मदा व्क्रनुडं भनजामः॥ १८ ॥ अनंनातनातः मदा पान्टयंनं स्वधमादिसंस्थं जनं कारयंनम्‌ । सुरर्दै्यपवन्दयमकं

7 + 4-4-44 46 +++ + 4-4-99 4

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

ब कं
= तः १ अ. २३९ पान ८९
तव ~ ~ 4-24-4 ग 96 996.

सम त्वां नमामः सदा वक्रतुंडं भजामः ॥ १९ ॥ त्वया नारितोऽयं महादेत्यभूषः सुका तेरोऽये कृतस्तेन विभ्वम्‌ \
अखंडध्रदर्षेण युक्त च तं वै नमामः सदा वक्रतुंडं मजामः ॥२०॥ न विदंति य वेदवेदज्ञमत्यो न विदतिय
काख्रराखज्ञभूपाः ! न विंदति य योगयोगीशकाद्या नमामः सदा वक्रतुंडं भजामः ॥२६॥ न वेदा विदुर्यं च.
देवेद्रखरूया न योनैर्खुनींद्रा वथ किं स्तुमश्च । तथाऽपि स्ववुध्या स्तुतं वक्रतुंड नमामः सदा यक्रतुंडं भजामः ॥ २९॥.
गरल उनाच । एवं स्तुत्वा वक्रतुंडं स्थिता देवष्षैः भ्रमो । बद्धांजलिपुटाः स्व तूष्णीं भावेन मानद ॥ २र॥ देवानां च
सुनीनां स स्तुतिं शरुत्वा गजाननः । उवाच तान्‌ प्रसन्नात्मा हषर्यन वचनं महत्‌ ॥ २०४ ॥ बक्ुंड उवाच । खणुध्वं सुनयः
सवं देवा मे वचनं महत्‌। भवत्कुतभिदं स्तोत्रं मत्परीतेर्वर्धनं भवेत्‌ ॥ २५ ॥ अनेन स्तौति यो नित्यं मा तस्य
परिपूरय । मोगान्नानाविधश्चिव युच्रपौच्रादिसंपदः ॥ २६ ॥ यं यमिच्छति तं तं च दास्येऽहं नाच्र संशयः 1 सुक्तिसुक्तिपरदं
ेतद्भह्य भयकरं भवेत्‌ ॥ २७॥ नानासिद्धि्रदं चैव हदि वुद्धिभकादाकम्‌ । खुररवव्यतां याति यो मां स्तौति त्वनेन सः.
॥ २८ ॥ सहस्रावलैनान मर्यः काराणृदगतं नरम्‌ । मोचयेन्नात्र संदेहो मत्पयः सवंदा भवेत्‌| २९ ॥ अपराधदातैयु्तते यो
वै भवति मानवः । तस्यापराधसदनं करोमि स्तोच्रपाटतः ॥ ३० ॥ एकविंदातिवारं य एकर्विादिनानि वै । परिष्यति सदा
तस्मे चितितं प्रददाम्यहम्‌ ॥ ३१ ॥ एकविातिकाः शोका भवद्भि मत्पर यात्मकैः । क्रतास्तैर्मा स देवास्तु स्तुता वै
खुनयोऽखिला; !। ३९॥ तेन विघ्नविहीनाश्च स्वधमंरुचयस्तथा । भविष्यथ महा भागा सुक्तिखुक्तिघदास्तथा ॥ २२ ॥ वरं जूत
महा मागा येषां यन्मनसि स्थितम्‌ । तदास्यामि न संदेहः स्तोच्रसंलोषितो दहम्‌ ॥ २४ ॥ मुद्रछ उवाच । एवमुक्ताः सुराः
सवं मुनयस्तं प्रणम्य च । प्रहृष्टमनसा ऊचुवकरतुंडं महाबलम्‌ ॥ २५ ॥ देव्य उचुः । यदि प्रसन्नतां यातो वक्रतुंड ददासि
चेत्‌ । त्वदीयामचलां मक्त देहि नाथ दयानिधे ॥ ३६ ॥ यदि भाता त्वदीया च -मक्तिर्जतोस्तदा भमो । किं दुरम
-मचेत्तत्य हस्तगाः स्वेसिद्धयः ॥ ,३७॥ अतो भक्ति महाभाग देहि नो विघ्नरनायक् । तया तृक्षा भविष्यामस्त्वत्पादप्रवणा
वयम्‌ ।॥ ३८ ॥ तेषां वचनमाकण्ये देवदेवो गजाननः । जगाद भावमभीरं ज्ञाता विन्ञजनपियः ॥ ३९ ॥ वक्रलुंड उवाच ।
यदीया भकितरचला भविष्यति न संदाय: । वतां जावयुक्तानां भो मो देवर्षयः खल ॥ ४०॥ अंतदैधे स उक्तैव

#

वक्रतुंडो गणेश्वरः । पदयतां सुनिदेवानां स्ार्नदस्यो वभूव ह ॥ ४१ ॥ ततो देवर्षयः सै खिन्नाः स्वस्वपवं ययुः ।

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

-रजस्बच्न - षान छ पान ९०
4 4 44-14-41 104 444.
ध्यायंनश्च नमेवैने वक्रतुंडं सुसिद्धिदम्‌ ॥४२॥ मत्सरोऽपि ननः सवैरदैत्यैः परिवनो ययौ । स्वं पदं पाटयन्‌ रीघ्र सानो
श्य भवत्‌ सदा ॥ ४३॥ नं त्यक्त्वा दैत्यसघास्त ययुः स्वं स्वं गरं सुन । एवं मत्सरमाद्ात्म्य वक्रतुडन क्रारिनम्‌ ॥ ४४॥
म एवे वक्रतुडम्तु सजत्यवनि च प्रभु; | हरन मावहीनः सन्‌ नाद्यमध्यांनगः स्वयम्‌ ॥ ५५॥ एवं नानाचनारण
प्वरवधमरनान स्ुरान । असुरान्‌ मानवादींश् कुरते वक्रुडकः ॥ ४६॥ अवनारा अन॑नाश्च वक्रतुंडस्य भो विभो)
वरिच्रमविन नपा कथितुं रक्यनन तरै ॥४७॥ ब्रह्मणा पण्मुस्वनाऽपि विष्णुना रकरण च| छाचण सुनिभिश्चव वं
कांच नत्र व ॥४८॥ दिवादामरामा्धाय स एवं वक्रतुंडक्रः । शिवपृत्रन्वमापन्ना दुहिगाजनति नामनः ॥४५॥
बरामनम्य वरं दानु म एव गणनायक्रः । प्रकटाऽभून मदानजाम्नस्पोग्र मक्तपानकः ॥००॥ गवं नानावनार॑श्च भक्त
श्नणन्ानमः । करानि मक्तसंगक्नां जानीहि न्व प्रजापन ॥५५॥ ब्रह्मणा मषिकरायाथ व्याक्रुल्न सन म्मरनः।
क्रलुंडम्नना दैन्या मन्सरः प्रविचङा नम ॥५८॥ ननामुरम्ब नावन पीडिता विभिगद्रनम्‌ | विन्नयुकताऽनवत्तत्र ग्रधि
प्त न सक्षमः॥५३॥ पुरातनं वनः स्मृत्वा पुन्न इरण ययौ । विधिविद्रविदीनः स समज सकं जगन्‌ ॥०४॥

| नत मदाय दृनपनपषद मन्य मद्वय एवन कद्‌ तन्=इचतत वक्दुष्डानधान कामक्रमानचत [(रित्ोऽध्यायः! ॥

#, प ॥
¢ ॐ ` ५५,

श्रीगणद्राय नमः ॥ ठम स्णन . धन्याऽम्म्यनुर॒ीनाऽम्मि यन्वया श्रादिनं मदन्‌ । चित्रि वक्रनुटस्य व्रह्मभृयकरं
न्‌ ॥ ट ॥ श्रुन्वाश्ुन्वान सवृप्निजायनर्मरनना यथा । इच्छामि नन्पुनः श्रातुं परजिन विधिना कथम्‌ ॥ > ॥ विप्नरण
म त्ररि कयां पापापनादिनीम | श्चानुः प्रष्टुञ्च वक्तुश्च त्रयाणां मवसिद्धिदाम ॥३] सन स्वय) दुश्चस्य वचनं ््रन्वा
द टस्वमुवाच र । उन्फुटुनयना रषाद्राणदद्र दोनकः ॥ ८॥ न्ध क्च । श्रृणु दृक्ष महाभाग धन्याऽमि नच
ठार: । यन न गणगजम्य कथायां प्रातिरद्ना॥ ८ ॥ अन्पपृण्यतना दुदिकथाया अवधारण | श्रवण च नधा प्राति.
यतं न कदाचन ॥ > ॥ अनन्तरं प्रवर्यामि न्वदादगसृनाप्िनिः | मश्तपण कवं दिव्यां गणङाम्य मदात्मनः॥ ५॥

- राद गणडमच ध्रा; षक सुराः प्रपाः । तध -पशश्रशोत्रण प्रसन्ना उर्दू {<गनंदन्‌ | ८ वरस्यैव प्रभात्रण ममधाम्न
+ ~ +-4- + 4 + 4 4-4-44 -+ 4 -9--4 ++ 9-4-99 9-09-9

2।.८/720021108@2411811. 011

2/1|<411120/021108@24111211.011

खं. १ अ. ७० पान ९६

न व न

ब भूविरे । स्वस्वकार्यै पदृत्ताश्च सावधानेन चेनसा ॥९॥ छप्रकरणे ब्रह्मा प्रवृत्तो जगतोऽभवत्‌ । न सस्मार गणेशानं
विस्यरत्यादौ तद्चनम्‌ ॥ १०॥ तेन श्रातोऽभवत्‌ सद्यो मानसे गवंमादधे । चरिरोके नैव मत्तुल्यः ख्टाऽहं नाच्र
संदाय; ॥ ११॥ खजामि सकर ॒विश्वं तदा विष्णुश्च पाति बै । शद्रः संहरते तच दाक्तर्मादं करोति च ॥ १२॥ सयः
कमंप्रकारां च करोति जगति पुः । न खृषटं चेन्‌. मया विश्वं देवत्वं तु निरथेकम्‌ ॥ १३॥ ममाज्ञादौ गणेरोन कृता खटी
विहेषतः । मदीयां प्रत दष्टा तस्मान्नान्योऽस्ति मत्समः ॥ १४ ॥ इति गर्वेण मनसि मोदितोऽमूत्‌ पितामहः । ततो
विघ्रगणास्तच्र प्रवभूवुरनेकशः ॥ १५॥ खष्टि विरचय॑तं तं ब्रह्माणं प्राप्य दारुणः । नानारूपा महावीयौस्नाडयामासु-
रोजसा ॥ १६॥ चिनेत्राः प॑चनेच्राश्च पृ्ठनेच्रा महावलाः । दहातुंडा सदं च सुखानि दधतः परे ॥ १७॥ एवं नाना-
स्वरूपास्ते विधि धृत्वा प्ररेभिरे। बालक्रीडनकं कृत्वा दुःखयुक्तं महाबल; ॥ १८ ॥ एवं स परवान्‌ ब्रह्मा गर्व सवं प्रमुच्य
वै। जगाम हरणं देवं गणेशं विघ्रनायकम्‌ ॥ १९॥ गतगवों हृदि स्त्वा तुष्टाव गणनायकम्‌ । तेन विघ्रगणाः
सर्वैऽतधौने तत्र चक्रिरे ॥ २०॥ सक्तो चिच्रैस्तदा ब्रह्मा तताप परमं तपः । षडक्षरेण मंत्रेण वक्रतुंडभतोषयत्‌ ॥ २१॥
वायुमक्लोऽभवद्रह्या पादांयुष्टाग्रसंस्ितः । चकार तेजसा वब्रत्ति गणेद्रो निश्चलां ततः ॥ २२॥ एवं दिव्यसहस्ं स
लपस्तेपे सुदारुणम्‌ ! लतो भूतानि सवौनि व्याक्ुलाणि तदाऽमवन्‌ ॥ २३॥ ततस्तस्योग्रतपसा प्रसन्नो वक्रतुंडकः ।
आययौ भक्तराज तं भक्तिभावेन तोषितः ॥ २४॥ तेजोरूपी महाकायो वक्रतुंडतुरैजः । सिहारूदख्िनेन्रश्
पााःक्कराधरो विख: ॥ २५॥ वरदाभयहस्त प्रथुवक्षा महोदरः । सिद्धिवद्धियुतध्चितासणिना च विराजितः ॥ २६॥
नानाकार संयुक्तः रोषनाभिर्गजाननः । सिदृरारुणदेहश्च नानावखधरः प्रजः ॥ २७॥ तं दृष्टा भय भीतोऽसौ विधाता
स्तौति तं परम्‌ । गणे हदि संचित्य नानास्तोच्रैरविधानतः ॥ २८ ॥ वक्रतुंडः स्तुवंतं तखुवाच घननिस्वनः । वरं ब्रृणु
विधातस्त्व दास्यामि तु न संहायः ॥ २९॥ इति तस्य वचः श्रत्वा ब्रह्मा तं प्रणनाम च । उवाच सौम्यस्येण चरं देहि
गजानन ॥ ३० ॥ ब्रह्मणो गिरमाकण्यं सौम्यतेजा गजाननः । उवाच तं महाभागं भक्तिभावेन तोषितः ॥ ३१॥
वक्रतुंड उवाच । स्वानंदनगरे संस्थं सदैतादशरूपकम्‌ । श्त्युलोक्रे स्थितस्त्वे च कथं द्रश््यसि मानद ॥ ३२॥ तपसा
भक्तिभावेन तोषितोऽहं त्वया विधे । तेन सौम्यस्वरूपेण त्वदग्रे संस्थितोऽभवम्‌ ॥ ३३॥ त्वं तु मत्तो वरान्‌ ब्रूहि

अलल

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. एअ. ४ 1
व~

दास्यऽदं वाञ्छिनान्‌ परान्‌ । मयि प्रसन्नां याति दुलेभं न भदिष्यति ॥ ३४॥ गणेडावचनं श्चुत्वा ब्रह्मा तं प्रणनाम च ।
वद्वांजलिपुरो भ॒न्वा स्तोतुं नसुपचक्रम ॥ ३५.॥
॥ ओमिति श्रीमदत्यि पुराणापनियदि श्रीमन्मौदरल महापुराण प्रथमे ग्वेड वक्नुंडचसिति त्रह्मणस्तपश्चरणं नाम चल््ारिखाऽष्यायः ॥

%@ > <<

॥ स्नीगणन्नाय नमः ॥ व्रहरोवाच । नमस्न वक्रतुंडाय गणङाय मटान्मने । अनंनानंनपाराय विघ्द्राय नमा नमः।॥ 2 ॥
नमा भक्तिपियायरैव भक्तसरक्चकाय न । अमक्तकामनाराय सदार नमो नमः ॥२॥ निगुणाय निरूपाय निमन्दाय
गुणान्मन । अनंनाननधागाय सिदवादाय न नमः ॥ ३ ॥ जनादिरूपकायैव नमः मर्वपरियेकर । वदांनचद्यददह्ाय गज
वकाय न नमः ॥५॥ अनंनोादरमस्थाय नानाभोगकराय न । मायाधाराय मायाया माहक्राय नमा नमः।॥“॥
अमयङ़राक्तय नुभ्पमनाप्रागय दंषिटिण । चनुाहुगयुनायैव स्वानदपलय नमः॥ ६ ॥ मिद्धिवुद्धिप्रदायैव सिद्धिवुद्धिधगाय च ।
त्रह्मभूताय देवाय विदद्रे नमोऽस्तु न ॥ ०॥ वक्रतुंड परमन्नम्न्वं म्ये दहि तदानघ | न्वदीयामचटां भक्ति ययावेभान
विच्यन ॥ € ॥ त्वदाज्ञया प्रबृत्ताऽ्ं नच्र मामथ्यमदनम्‌। मृष्टो दरि गणाधीश विघ्रहीनं चममदा॥ ^] अदं स्रष्र
स म्वषां न्वा प्राक्ता गजानन । अनस््व पुत्रमावन गृहम निष्ट मायया 1 ०॥ न्वे माक्नाद्रश्मभुनश्चद्यदि पृत्रा
भविष्यसि । नदा यधनान्मृक्ता भविष्यामि च गजसात ॥ १४॥ नष माना पिता स्वामिन धंधयुक्तो करनौ यदि।
लदा वदादिकं सव मिभ्याभूनं मविध्यति॥ १२ ॥ नामग्ररणमात्रण व्रच्पभूयपदा भवान । क्रि पुनः पुत्रभावन न्वं
खल्‌ म्थाम्यमि मर गृह ॥ १३॥ अन्यश्च रान कुया सवनं प्रजनं नथा निरंतरं प्रपडयेयं भवेयमनुरस्ननः ॥ २४॥
ब्रह्मणा कचनं नस्य श्रत्वा गणपतिः स्वयम्‌ ¦ जगाद्‌ नं महाभागं दषयन सवभाववित्‌ ॥ १५ ] क्रुंड उवाच ¦ नवया
यन्‌ प्राधिनं बर्मन नदम्नु सकरन कल्य | परष्टिकतृत्वसामथ्यमदनं त भविप्यति॥ १६॥ निर्वि सवकारयेषु मल्म्मून्या
प्रनविष्यनि। य यमिच्छसि तं नन्तं क्राम प्राप्म्यमि म्वदा॥ १५॥ बव पुत्रा भविष्यामि नारको माययांडानः।
वाज्छितं पूरयिष्यामि भक्तिभिवन कापिनः॥ १८ ॥ त्वया करूलमिदं स्वोघ्रं सवदं प्रभविष्यति । मम पीनिकरं व्रह्मन्‌

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख. १अ. ४९ पानं ९३
व 4 - ॐ

ब्रह्मभूयप्रदं तथा ॥ १९॥ इत्युक्त्वातदघे दक्ष वक्रतुंड प्रतापवान्‌ । ब्रह्माऽपि विमना भूत्वा तत्र वै संस्थितोऽभवत्‌
॥ २०॥ दक्रतुंडप्रसादेन निर्ममे सकलं जगत्‌ । चराचरमयं सर्वं यथायोग्यं चकार ह ॥ २१॥ खषा चिखुवने सर्च
कृतक्रल्य इवाऽभवत्‌ । स्थितः स्वसुखनिष्ठः सन्‌ वक्रतुंडं स संस्मरन्‌ ॥ २२॥ एकदा वायुवेगेन कंपितः स प्रजापतिः ।
तस्मात्‌ पुरुषरूपेण दं भश्च प्रकटोऽमवत्‌ ॥ २३ ॥ तत्पुरः पुरषश्रे्टश्चतुबांहुधरः खलः । गदाचक्त्रि शलास््रधलुबाणधरो
बभौ ॥ २४ ॥ रूपेण तजसा पूर्णो वीर्येण श्यतुलः परः । महाकायो महाबाहुः स्थितः पर्वतसन्निभः ॥ २५॥ तं दृष्टा
विस्मितो बह्मा पप्रच्छ च नरं ततः। कस्य त्वं कुत अश्यातः किं कार्यं तेऽत्र वतते ॥ २६॥ वद मे परच्छते सवं
महाबलपराक्रम । धन्योऽसि रूपलावण्ययुक्तः परममेभनः ॥ २५ ॥ ब्रह्मणो वच जाकरण्यं मेघगंभीरया गिरा । उवाच तं
विधातारं स्मयमान इदं वचः ॥ २८ ॥ पुरुष उवाच । विधेऽहं त्वां प्रजानामि प्रभावान्‌ मे च मानदं । तवांगकंपसंभूतं मां ¦
जानीहि प्रजापते ॥ २९॥ देहि मे नाम योग्यं त्वं पुत्रोऽहं ते च रुत्रत । स्थानं देहि तथा चरत्ति योगक्षेमकरीं पराम्‌
॥ ६ ३० ॥ वचस्तस्य समाकण्य तमूचे पद्मसंभवः । हास्यं कृत्वा महाबाहुः प्रीणयन्‌ वाक्यमावरात्‌ ॥ ३१ ॥ जरद्योनाच ।
4 जानासि पुत्र त्वं द॑भेन मन्रवीषि रे ! अतस्त्वं दंभनामा वै भविष्यसि महाखलः ॥ ३२ ॥ यच्र तत्र गतिस्ते वे
भविष्यति महासुर । भोगान्नानाविधान खंक्ष्व यथारुचि यसधासुखम्‌ ॥ २३॥ एवसुक्तो महाबाहृस्तं जगाम प्रणम्य सः।
मदक्षिणीकृत्य विधिं क्षितिर्मडलमादरात्‌ ॥ ३४ ॥ तत्रागत्य विचारं स कृतवान्‌ मानसे खलः । ब्रह्मणाऽसत्करलोऽहं वै
तस्य गवं हरास्यहम्‌ ।॥ ३५. ॥ विचारय सदसा दंभो जगाम रारण कविम्‌ । तेनोपदिष्टमनभ्रेण ब्रह्माण समतोषयत्‌ ॥ २६ ॥
एकपादेन तिष्ठन्‌ सन्निराहारपरायणः । तताप तप उग्ं॑तै वर्षाणामयुतं गतम्‌ ॥ ३० ॥ तस्यैव तपसा सर्वं व्याकु
सचराचरम्‌ । न स्थातुमकत्‌ स्थाने भयमीतं बभूव ह्‌ ॥ ३८ ॥ तत्‌ दृषा परमाश्चयं ब्रह्मा देवगणैः सह । आययौ तं बरं
दातु तपसा तोषितः पः ॥ ३९ ॥ का्टवत्तं स्थितं वीक्ष्य विस्मितः कमलासनः । जगाद त॑ महाभागं हर्षयन्निव
भाषया ॥४० ॥ ब्रह्मोवाच । वरं चरणु महाभाग य॑ यं मनसि संस्थितम्‌ । ईप्सितं पूरयिष्यामि नाच्र कार्या विचारणा ॥ ४१ ॥
ब्रह्मणो वचनं श्चुत्वा दंभः परमहर्षितः । तं प्रणस्य प्रतुष्टाव बद्धांजटिपुरो बली ॥ ४२॥ दंभ उवाच । नमस्ते सिकं
वै खष्टिपाच्रे प्रजापते । खष्टिहतरै चिरूपाय ब्रह्मविष्णुरिवात्मने ॥ ४३ ॥ त्वया ततमिदं सर्वं त्वदाधारं महाप्रभो ।

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १ अ- ४२ पान ९४

त्वयि सुपे जगन्रष्टं भविष्यति न संदायः 4 ४४ ॥ चराचमयो भूत्वा ऋीडसि त्वं पितामह । एकानेकपभेदेन त्वं
स्थितोऽसि जगत्प्रभो ॥ ४५ ॥ अणुभ्योऽणुतरस्त्वं च महव्यञ्च महान्‌ किल । करत्वा स्तोतु समर्थः स्याद्‌ ब्रह्माकारेण
संस्थितम्‌ ॥ ४६ ॥ महद्भाग्यं विभो मेऽद्य येन ते दनं परम्‌ । प्राप्रं सकलपापन्नमरे टाभकरं तथा ॥ ४७॥ यदि पसच्चतां
याता याद दयां वरो महान्‌ । तदामे वांछितं सवं पूरयस्व प्रजापते ॥ ४८ ॥ राज्यं॒॑त्रैटोक्यस्य तथा मह्यं दहि
पतामह । पच भरूतात्मकैभ्यश्च मत्युने च कदा भवेत्‌ ॥ ४ ॥ संग्रामे मत्समः कथिन्नान्यः स्यान्‌ मां कुरु प्रभो।
अखंडश्वयसंयुक्तमारोग्यादिसमन्वितम्‌ ॥ ५० ॥ इति नसय वचः श्चुत्वा ब्रह्मा तं प्रत्युवाच ह । तपसा तोषितस्नस्मै
दातुसत्छुकता गतः ॥ ५१ ॥ ब्रह्मोवाच । त्वया यत्पाथितं दंभ तत्सर्वं प्रभविष्यति अन्यदययचितितं तत्ते सिद्ध
भविष्यति ॥ ५२॥ इ्युक्त्वांतर्दपरे बह्मा दंभः संहपितोऽभवत्‌ । स्वगरहं प्रजगामासयौै महाबलपराक्रमः ॥ ५३॥ नगरं
दभन नाम क्रारयामास दपितः। प्रथिव्यां सवेदोभाद्य वासं तच्र चकार ह ॥ ५४] ननो दैत्यगणाः सवै शाक्रेन
प्रार्ना सुन । जययुरनच्र दमस्य नगर दषिना भरहाम्‌ ॥ ५५ ॥ दक्र: समागनस्तच्र सनिभिर््ह्यवादिभिः । दत्यराल्य
म वभायाऽमनवदतुं स उद्यनः॥५र॥ शुभ ट्र सर्त च साऽभिषकमकारयत्‌ । ब्राह्यणैर्दैत्यराजानां राजा इमो
व्व ५५ महाल्सवं हपितास्न चकतुः सवं समागनाः। हृ्टपुटजनकीर्ण नगरं शयुश्युमे भराम्‌ ॥ ५८ ( सचे स्वरगद
जगसुस्नना दषसमन्विनाः । मुख्याश्च संस्थिनासनत्र दन्याः परमदारुणाः ॥ ५० ॥

॥ आमल श्रीमदात्यि पृराणापनिषदि ीन्मद्रन महापुराण प्रथम खड वक्रनुडचसणि देभातुसराज्याभिपेको नाम प्कचत्वारिमाऽध्यायः | |

[8
>> <<

॥ श्रीगण्ाय नमः ॥ सुर व्यच । नगर दे नदैनयम्य मदरान्मवयुना वभुः। जनाः स्व महानागाः कंचिन्काच प्रजापत) ५ । ।
रक्टा दन्यपाः मदे ययुन्नत्र मदावनम । बृहदश्च नथा हटा स्क्मक्रनुमहावन्ः॥ २॥ म्प मकापश्च नथा कधा
महान । कामानुगा बन्दादवश्च गमभासुर एवच ।॥३॥ इत्याद्या वद्वश्चान्य दनं जामाममचस्िनम । प्रणम्याच्महान्नान

उन्मृकरा दवनाठान ॥ ४॥ ईवत उचः । क्रि स्थिनाऽमि मदाराज वयं दासाः ममागनाः | चि्ुबनं प्रजप्यामो

++ 41 २९ + + ++ 4443५ + क ~

--------------------------~- -- ~~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~" - १ -4 ~. ~...

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. ? अ, ४२ पानं ९५
क 11441 1 4-1-10 4 4-91-04 4 411 त

दवभदेनलाटसाः ॥ ५ ॥ नवाज्ञावदागाः मवै दैत्यदानवराक्तसाः । ब्रह्मांडे न भवेत्तुल्यस्तव दंभ धलेन वा॥६॥
यासा तजसा चैव न समस्त सुराधिप । आज्ञापय महावाहो जप्यामः सकट जगत्‌ ॥ ५ ॥ दैत्यरानां वचः श्रुत्वा
द॑.मदेत्यः; प्रहर्षितः । उवाच नान्‌ महाभागान्‌. भावयुक्तेन चेतसा ॥ ८ ॥ दंमाघुर उवाच । सम्यय॒क्तं महाभागा ममापि
हृदय स्थिनम्‌ । भवद्भिः सहिनोऽदं वै जष्यामि सचराचरम्‌ ॥ ° ॥ एवमुक्त्वा स दैत्येशः शुक्र तच्रानयन्मुने । मतं तस्य
समादाय निजंगाम तत; पुरात्‌ ॥ १० ॥ अपारसेनया साध॑ चतुरंगसयुक्तया ! सवं प्रथिघ्यां राजानो जिता
दैत्यैमेदाथदैः ॥ ११ ॥ पातेषु च सवीन्‌ वै नागान्‌ जित्वा दिवं ययुः; । तत्रेदरो देवदेवेदरुयुधे सोऽस; सह ॥ १२॥
तेन दैत्यगणाः सवं भयभीताः सम॑ततः । वज्रपातैमदाघोरैशरूणिता ज्वालितास्तथा ॥ १३ ॥ असुरा रणभूमिं च त्यक्त्वा
सवं पलायिता; ! ततो दंभास्रस्तत्र युयुधे बलगवितः ॥ १४ ॥ चक्रपातेन देवेंद्र मूच्छिति च चकार ह । देवान्‌
चाणार्दितान्‌ सवान्‌ कारयामास दैत्यपः ॥ १५ ॥ रर्ध्वा संज्ञां सुरद्रो वे पलायत जिजीविषुः । ततो देवगणास्तं चान्वय;
स्वे भयातुराः ॥ १६ ॥ दैत्य रेरावतारूढो देवैद्रस्यासने स्थितः । अमराणां पुरीं गत्वा हर्षितो हर्षयन स्वकान्‌ ॥ १७ ॥
द्रो देवगणैः खवैत्रह्माणं रारण ययौ । ब्रह्मणा सह विष्णु च तेन साद॑ रिव यथौ ॥ १८ ॥ शिवः कोधसमायुक्त
आययौ रणमूधनि । जहाव दैत्यराजं तं संग्रामाय महावलम्‌ ॥ १९ ॥ ततो दैयद्ासंयुक्तो द॑ भदैल्ः समाययौ ।
रोधसंरक्तचक्षुस्त सन्नद्धो बरसंयुतः | २०॥ ततः समभवदुदधं दारुणं रोमहषणम्‌ । दैत्यानां चेव देवानां परस्परविनादानम्‌
॥ २१॥ चत्वारिंदादिनान्यत् तुखुलं नीतिसंयुतम्‌ । होणितौधा महानयो जाताः मेतसमाक्कुलाः ॥ २२॥ ततो दंभः
स्व्य॑ऊुद्धो बाणैदैवानमर्दयत्‌ 1 चकार देवराजांस्तान्‌ मूर्च्छितान्‌ धरणि गतान्‌ ॥ २२॥ ततः कं सुखिश्यटेन तं जघान
महावलम्‌ । पपात सूच्छया दैत्यः क्षणादुत्थितवान्‌ पुन; ॥ २४ ॥ तत्याज बलवांशक्तं पातयामास रंकरम्‌ । मूच्छ
प्रहरारद्ध च द॑ंमदैत्यः प्रतापवान्‌ ॥ २५॥ रष्ाऽ्ुतं महावीर्यं दैत्यराजस्य दांकरः । पलायत स्स॑ज्ञः सन्‌ वने चै
देवसंयुतः ॥ २६॥ देवेद्रान्‌ गच्छतो दृटा जदस्दैत्यनायकाः । आनेदेन समायुक्ता विविशुस्त्वमरावतीम्‌ ॥ २७॥ ततः
स सत्यरोके च वैकुंठे दैत्यनायकान्‌ । कैलासे चामरावत्यां स्थापयामास यत्नतः ॥ २८ ॥ नानदेवपुरे रम्ये स्थापयामास
दानवान्‌ । आययौ ₹रोभनायां स स्वपुर्यां बसंयुतः ॥ २९॥ चकार राज्यसुन्मत्तखरैरोकस्य महावलः । ततः कर्म-

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

विनाशा्ंमाक्ञापयत दैत्यपान ॥२०॥ तदाज्ञया ययु; स्व दैत्या; परमदारुणा; । ब्राह्मणादीन्‌ बवंधुस्ते ताडयामासुरोजसा
॥ ३१ ॥ यज्ञवाटान बभजस्ते यज्ञव्क्षादिकान्‌ खलाः । तीर्थानि लोपयामासुर्देवतायतनानि च ॥ ३९॥ एवं नानाविधर्भत्नेः
कमलोपं प्रचक्रिरे । केचिद्धष्टा द्विजास्तत्र शता; केचित्तदाऽभवन्‌ ॥ ३३ ॥ केचिद्भन ययुस्तत्र सिहव्याघादिसंङकलम्‌
संध्यादिभिर्विहीनास्ते द्विजास्तच्राऽ वन्‌ किल ॥ रे । न स्वाहा न स्वधा तन्न न वषट्कार एव च । न वर्णाश्रमधर्म
दंभ राज्यं परकुवेति ॥ ३५ ॥ वणंसंकररूपा वै प्रजा जाता महीतले ! तदा देवगणाः सवै भयमीता बभूविरे ॥ ३९६ ॥
कमं मोगकरा देवा नष्टे कमणि शौनक । खतम्राया सता; स्वै इव ब्रह्माणमन्रुवन्‌ ॥ ३७ || देवा उुः । छरणं त्वहते देव
क याम कमलासन । त्वं धाता त्वं विधाता च सर्वेषां प्राणधारकः ॥ ३८ ॥ त्वं गतिः सर्वदेवानां त्वमेव ब्रह्मभाषितः ।
जतोऽस्मान्‌ रक्ष देवे दं भासुर भयात्‌ परात्‌ ॥ ३९ ॥ कर्महीनं कृतं तेन त्रैलोक्यं सचराचरम्‌ । देवाः कर्मान्नभोक्तारो
महाबुद्धे कृतास्त्वया ॥ ४० ॥ कमांभविन जगति मरिष्यामो न संहाय: । अतर्त्वै सर्वदेवा रक्षस्व प्रपितामह ॥ ४१॥
त्वयेव चाभयं दत्तं पाठिताश्च त्वया वयम्‌ । अघुना क्षुधयाऽऽविष्टा मरिष्यामस्त्वद ग्रतः ॥ ४२ ॥

॥ ओमिति श्रीमदन्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौरले महापुराणे प्रथम सड वक्रतुडचसति दंभासुएविजयो नाम द्विवतारिदोऽध्यायः ॥
“> > <€

॥ श्रीगणदशाय नमः ॥ सुतल उवाच । दवद्राणां वचः करूर श्रुल्वा चिनानुगोऽभवत्‌ । चतैखुखो विचारं म चक्राराऽच्र तु
ठाभनम्‌ ॥ १॥ नावाप दवगक्ाथ बुद्धि बुद्धिविशारदः | ननिनां दुरनां वै जगाम क्रमल्ामनः ॥ २॥ जगाद दवसुख्यास्तु
भयन कमलासनः । अहं यूयं च मर्वेपि प्राथयामो गजाननम्‌ ॥२॥ स वै मर्वविचारज्ञः कर्ध्पिनि मं महन)
अनस्नन्‌ ध्यानकोडान्यात्‌ ध्याम च विनायकम्‌ ।॥ ४॥ पकाश्चगविधानन वक्रनुंडं यजामहे । कारणं सर्वदेवानां भविष्यति
न मदाय: ॥ ५. ॥ टन स्वाच । ब्रह्मणो _ गिर्माक्ण्यं दवा सनिगणेः मह्‌ । पूजयामासुरव्यग्रा वक्रतुंडं विधाननः ॥ ६ ॥
त्रश्माऽपि ध्यानमयुक्तस्नापयामाम विप्रपम्‌ । पुरा दृष्टं नधा चित्त मिद्धिवुद्धियुनं मुन ॥ ५ ॥ गपु दानवर्षषु ब्रह्मा-
ऽपदटयख नं हृदि ! साकारं गुणसमंयुक्तं बदन मंजुटा गिरः ॥ ८ ॥ द्रा विस्मिनचित्तोऽसरौ यावत्ष्च्छति न॑ प्रसुम्‌ ।

न ध यवर

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १ अ. ४५३ पान ९७

9-49-५ ममननम > --------- ~~~ ~~~ ------------------------- ------------ ~ शा ~~

तावत्‌ सोपि बहियीनः सिद्धिवद्विसमन्विनः ॥ ९ ॥ ब्रह्माण बोधयामास वक्रतुडो महावलः । सुपरसन्नतरो जातस्तपसा
ध्यानदालिना ॥ १० ॥ वक्लुड ्वाच । पद्य मां पुत्र मावन पितामह गणाधिपम्‌ । तव ध्यानात्‌ सखुत्पन्न ध्यानजं प्रवर्दत्यतः
॥ १५॥ नपस पूवा माई त्वया पुच्रत्वमादरात्‌ । याचित सफलं तच करनं नव मयाऽधुना ॥ १२॥ वचन वक्रतुंडस्य श्रुत्वा
ब्रह्मा सुदा युतः । बहिवीक््य गणच्यानं सिद्धिवुद्धिविराजिनम्‌ ॥ १३॥ प्रणनाम ख सा वक्रतुंडं गजाननम्‌ । सिद्धि बुरदि
विधानन पूजयामास सत्नतः ॥ १४॥ तद्‌ दृटा परमाश्चयं दवाः सर्वे समागताः । ऋषयस्तं महाभागाः परणेसुभक्ति भावतः
॥ १५ ॥ खनं मानसिकं रद्रा सिद्धि वुद्धि तयात्मज । ताभ्यां सद विनीतास्ते तुष्टुवुबद्ध पाणयः ॥ १६॥ ब्रह्माऽपि प्रजनं
क्रत्वा स्तोतुं सचैः समन्वितः । उद्यनोऽभ्रून्‌ महातेजा वक्रतुंड स.भायंकम्‌ ॥ १७ ॥ स्देवपित्रह्मोवाच । नमस्ते ब्रह्म भूताय
वक्रतडाय साक्षिणे । सिद्धिवुद्धियुतिव गणेदाय नमो नमः ॥ १८ ॥ विन्नेशाय नमस्तुभ्यं निर्यणाय गुणात्मने ।
अनादये च सर्वज्ञ पालकाय नमोऽस्त ते ॥ १९॥ नमस्ते खवैरूपाय सर्वाध्यक्षाय धीमते । आदिमध्यांतहीनाय साक्लादेवाय
ते नमः ॥ २० 1 जमेय्क्तये तुभ्यं मायिभ्यो मोहदाय च । अमायिने च मायाया आधाराय नमो नमः ॥ २१॥ सत्याय
सत्यरूपाय सत्यपारुक रक्षणे । ज्ञानाय ज्ञानदात्रे च ज्ञानगम्याय ते नमः ॥ २२॥ रुबोदराय देवाय गणानां पतये
नसः गणेशाय गुणाधार हेरंबाय नमो नमः ॥ २३॥ त्वां स्तोतुं न समाश्च वेदाः राखसमन्विताः । योगींद्र
देवखुख्याश्च तत्र कोऽहं गजानन ॥ २४॥ यथाबुद्धि प्रमोदेन संस्त॒तोऽसि गणेश्वर । तेन मे सफलं सर्य जातं ठंबोदराधुना
॥ २५. ॥ ब्रह्म{डानामनेतानां कारकस्त्वं न संक्ायः ! कथं मे पुत्रतां यातः सिद्धिवुद्धिखमन्वितः ॥ २६॥ सिद्धिवुद्धियुतं
ब्रह्म दि ध्यातं विशेषतः । तदेव बदहिरायाततं तारितुं मां न सायः ॥ २७ ॥ इत्युकत्वा ब्राह्मणै; साभ जातकमदिकां
क्रियाम्‌ । चकार च स्वरथं ब्रह्मा परमानेदसंयुतः ॥ २८ ॥ एकादरादिने तस्य सिद्धिवुद्धिपतिस्त्विति । नाम संस्थापयामास
द्विजः सद पितामहः ॥ २९॥ बाङुक्रीडनमावेन क्रीडति स्म विनायकः । साविच्ी स्तनपान सा कारयामास मावतः । ३०॥
दिने दिनेऽथ बवारोऽसौ वद्र शछछचद्रवत्‌ । आन॑दं जनयन्‌ मातुः पितुञ्च चरितै; स्वकैः ॥ ३१॥ सिद्धिबुद्धियुतो दश्च
वर्बद्रयवयाः स्थितः । एकदा त विधातारं पप्रच्छ विनयान्वितः ॥ ३२॥ सिद्धिवुद्धिपतिरुबाच । तात कि वनवासं त्वं करोषि
सनिभि; सह । देवैः परमदुःखाता मम किं भाससे प्रभो ॥ ३३ ॥ तस्य तद्भचनं श्रुत्वा ब्रह्मा दृर्ष॑समन्वितः । जगाद गणपं

व

सु. पु. १३

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

= ९८

सव छत्तात देत्यसं भवम्‌ ॥ ३४ ॥ तच्छत्वा कोपदीपतोऽसौ वक्रत॑डस्तमनब्रवीत्‌ । दषयन देवचविपादीन्‌ मेधर्म भीरनिस्वनः
॥ ३५ ॥ वक्रतुड उवाच । दं भासुरं महावीयं हनिष्यामि न संदायः । देवेभ्यो ब्राह्मणेभ्यश्च स्वपदानि ददाम्यदम्‌ ।} ३६ ॥
एवमुक्त्वा समारूदः सिहं दास्च्रधरः प्रण; । सद्धवुष्धयुतस्तच्र जगामासुरवेदमनि ॥ ३७} नमरप्रति भाग्‌ स सास्थता
जगदीश्वर; । तं देवसखुनयः सये ययुरईर्षसमन्विनाः ॥ ३८॥ दृतमिद्रं गणोदाश्च प्रेषयामास सत्वरः । स्वधर्मे तिष्ट दैत्य
ना चद्धान्म न सरायः॥३९॥ टृद्रो गत्वा महादैत्यं सामपूवमिदं वचः । उवाच सवं भावज्ञो भावपूच सुरद्रषम्‌ ॥ ४० ॥
ई उवाचि | ब्रह्मणः; पुन्ना यातं प्रण ब्रह्म सनाननम्‌ ¦ सिद्धिर्वा ५६ द्रेपति विद्धि मानस ध्यानयगनः॥४६॥ स एव
सनिभिदेवेरागतः पुरसत्निधौ । मां दनं व्रषयामास सामाधर नव सन्निधौ ॥४२॥ स्वधर्मे त्वं समाति देवाः सतु दवशजः
वधाश्नमयुना टाक्रास्िष्ट॑तु विगनज्वराः ॥ ४३ ॥ इंट्रस्य वचने श्रुत्वा कुर्तपेनोऽनितरां मुन । दं माखुर उवाचाऽथ तामद्र
वथदाज्ञव ॥ ४४ ॥ दमानुर उवाच । किं करामि समायानो दनस्पण म गृह। नो चचां ब॑धयित्वातु कारागारे
क्षिपाम्यहम्‌ ॥ ४ ॥ इद्र गच्छ महाः भाग वद्‌ न गणनायकम । पचम दिवमत्वां च योधयामि न संडायः ॥ ५३ ॥ तन
द्रः समायातः सिद्धिवद्धिपनिं प्रति । कथयामास वृत्तांनं चिम्रेण यथाय थम्‌ ॥ ४५ | श्न्वा गणपतिः प्रोतस्नसुवाच
मटामनिम्‌ । समीचीनं त्वया नच्र करनं उदवपने यथा ॥ ५८॥
1 आकन्‌ शसदुान्य पुराधापःनप्रदि शवमन्म)> मटाुगण शयन तड दक्रनदटच^ए्न दभासृरदृनसव्द्‌ा नाम त्रिचन्वारिशाऽ न्य्व; |]

के, +
>> <<

॥ श्नागणञाय नमः ॥ मृद उच । दवद प्रस्यिन वचर गणङ्नाम्मैव सर्निधौ } दंनासुरःकवि विपमाद्यामास संनिधौ ॥ ए॥
समागत मटाक्द्ध शक्र मुनिवरं प्रभा प्रणनाम ममाांगं वद्राजरिपुदटः भ्थिनः॥२॥ न॑ क्राव्यः स्थापयामास
कातचना्तर आमन । प्रच्छ मामाद्रयम किमयमिति दानवम्‌ ॥ ३ ॥ क्रम्य वचनं श्रन्वा भयदपसमन्विनः । उवाच
न महाभागे भक्िियुक्नन चनमा ५; दृमस् स्वच स्वामिन याद्धुं समायातः भिद्धिवुद्धिपनि; परभुः | वर्णा
सानमः पूृश्चस्नपसा नन निनमिनः ॥५॥ परिष्च्छामि नस्र न्वां मवज्ञं मुनिमत्तमम्‌ | यनन मर्दभावन जानामि खन

+ + न स सरस स

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख. १ अ. ४४
० ववलसलरणलसएलललललसरःरररन ९९ पान ९९

तत्वतः ॥ ६ ॥ का सिद्धिः का तथा बुद्धिस्तयोः कोऽसौ पतिः पभो ¦ किं सामथ्यधरो भाति बद सर्वं च मेऽग्रतः ॥ ७॥
द॑भस्य वचनं श्ुत्वा श्ुकरस्तं पुनरत्रवीत्‌ । येन तत्त्वे विज्ञाते गणेशो जायते मतिः ॥ ८ ॥ छक उवाच । श्ण दैत्ये
तस्याऽपि महिमानं महाद्भुतम्‌ । येन त्वं गाणपत्ये च तचे प्रनिपुणो भवेः ॥ ९ ॥ सिद्धिमोंहकरी माया सर्वन्ैव प्रह्दयते ।
सिध्य सबलोकाश्च यत्नव॑तो भवत्यतः ॥ १० ॥ इहलोके स्व भोगार्थी सिद्धिमिच्छति दानव । परलोकस्य सिध्यर्थं
जनस्तत्प्रसमाकुलः ॥ ११ ॥ ब्रह्मभूयपदप्राप्तिमिच्छदे सिद्धिरूपिकाम्‌ । इह ब्रह्मपरप्राप्तिखिविधा मोदसंज्िता ॥ १२ ॥
माया गणपतेः योक्ता श्रांतिरूपा महामते । वामभागस्थया देव्या करीडतेऽस्तौ गजाननः ॥१३॥ भ्रामयन्‌ ब्रह्मविष्ण्वादीन्‌
योगिनो मानवादिकान्‌ । ब्रह्मभूतस्वरूपत्वात्‌ स्वाधीनः सततं मतः ॥१४॥ द्वितीया बुद्धिरूपा च माया तस्य महात्मनः ।
तां णुष्व सदादैत्य येन त्वं सवविद्धवेः।। १५॥ यत्किचिद्‌ ददयते सर्वं मनोवाणीमयं जगत्‌ । मनोवाणीविहीनं यत्‌ सर्व
बद्धिमयं वभौ ॥ १६ ॥ क्षिपं मूढं च विक्षि्मेकाग्रं च निरोधकम्‌। चित्तं प॑चविध भोक्त वद्धिरूपं तदेव च ॥ १७ ॥
पचानां षदवो मेदा वक्तु तान. नेव हहाक्यते । एवमेकाप्यनेकाऽसौ वद्धिः सर्वत्र दरयते ॥ १८ ॥ मोहधारकरूपां ता
सुभ्रांतां वुद्धिमादरात्‌। ज्ञानरूपां हृदिस्थां तु बरह्माकारां प्रविद्धि हि॥१९॥ बुद्धियुक्तनरेणैव परत्रेह प्रभ्यते। बुध्या ब्रह्ममयो
योगो युज्यते ज्ञानिभिः पर; ॥ २० ॥ एताददी महाभागा दक्षिणांगधराऽसुर । तस्य॒ योगेश्वरस्याऽपि गणेदास्य
महात्मनः ॥ २१॥ क्रीडां रचिते माये स्वस्यां गात्तन दैत्यप । ब्रह्मरूपं च तं विद्धि योगेन लभते नरः ॥ २२॥

स्वानदाख्यं परं जह्य तदेव नगरं मतम्‌ । तच नित्य वसति यः सिद्धिव॒द्धिसमन्वितः ॥ २३ ॥ ब्रह्मणाराधितं ज्य
पुत्र मावाथमादरात्‌ । तदेव गणराजोऽयमागतो ब्रह्मणः सृतः ॥ २४ ॥ मातुः पितु बंधं च पुत्रौ हरति यत्तििति । तदर्थ
पुत्र भावेन ब्रह्मणा प्रार्थितो विख; ॥ २५ ॥ घम॑सरक्षणाथांय त्वां हनिष्यति निथितम्‌ ! अतस्त्वं चारणं गच्छ प्रसुभिचछसि

जीवितुम्‌ ॥२६॥ सरल उवाच । कान्यस्य सुनिखुख्यस्य वचने ब्रह्मदायकम्‌। बेदांतसारसं भूतं शचुत्वा दं म उवाच ह ॥२७॥ दंभ उवाच ।

स्वाभिन शृतं मया वाक्य त्वदीय योगसंयुतम्‌। परं तु संशयं षि हृदिस्थं कथयामि ते ॥२८॥ एताददां परं ब्रह्म गाणे

चेन. महासने । धमोधमावतस्तस्मात्‌ सं तौ नाच्र संदाय; ॥२९॥ योगरूपेण सर्वत्र गणेरासिनि्ठति प्रमो । धर्मस्य रक्षणं सोऽपि

किं करोति विकारतः ॥ २० ॥ अधमस्य तया नारं किमर्थ प्रकरोति सः । एतं संशायजातं मे छेत्तुमर्हसि सांप्रतम्‌ ॥ ३ हा

वल्लः

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १ अ, ४५ पानं १५०
वः

कन्य उवच । शण दंभ गणेक्ास्थ चेष्टितं सर्वदं परम्‌। येन ते संशयः सर्वो नारं यास्यति तत्क्षणात्‌ ।॥३१॥ इदं रुष्टं गणन
नानामेदमयं जगत्‌ ! तच्र स्वस्वपदे चैव स्थापिता जंतवोऽभवन्‌ ॥ २३॥ अधर्मस्य च धर्मस्य व्यवस्था तेन सा करता ¦
तत्र लोभेन वै धमेमधमों जयते यदा ॥ ३४॥ सुराणां वै तदा तेजः क्षीणं भवति सर्वत; । असुराणां मटत्तजो दर्ते च
दिने दिने ॥ ३५॥ यदाऽ गणराजस्तु देवानां पक्चवर्भन; । असुराणां विनादाय स्वयं भवति चोद्यतः ॥ ३६ ॥ त्वा
देवगणैः सरवैरसराणां वः महत्‌ । स्वस्थाने स्थापयत्येव धर्मं सर्वधयत्नतः | । ३७ ॥ धर्मेण सक्छ दैत्य दयधमेस्य बलं हनम्‌ ।
तदा दैत्यादिकानां तु सूलच्छरेवो भविष्यनि ॥ ३८ ॥ देवानामुदितं तेजो भयेदयदि मद्ाद्धनम्‌ । दैत्याय वरदरस्नरहदि
भवेचानेकरूपवान. ॥ ३५॥ अस््वरसंयुकतैशमे क्षीणे सम॑नतः। अधर्मस्य स संस्थां वे यथाप्र्वमकल्पयत्‌ ॥ ४० ॥
एवं लोभसमायुक्ताः सुरा दैत्या भव॑ति चेत्‌ । नदा नेपा विनाद्य गणेदो यत्ततेऽसुर ॥ ४१॥ नासि तस्य विचारेण
स्वः परः कचिदेव च । क्रीडार्थं स्वात्म भावेषु स्यापयत्यव तरै जनान्‌ ॥ ४२॥ सुद्र `उवाच । छुक्ररय वचनं रम्यं श्रुत्वा
दंभः प्रतापवान्‌ | गणां मनसा ध्यायन्‌ संस्थिनो नगरे स्वक ॥ ५३ ॥ पएकानिऽस्तै मटातजा विचारं परचकार ह । अयं
गणदानामा वै पूर्ण ब्रह्म सनाननम्‌ ॥ ४४ ॥ नमव शरणं गच्छन्‌ यङास्वी स भविष्यति । सर्वेषु सेमरूपेण स्थिनोऽय नाच
संरायः ॥ ‰५॥ न्यक्वा सिद्धिपतिं मिद्धिमिच्छयो दुर्मतिः परम्‌ । असिद्धिभविना नस्य सद्भि साय; ॥ ५२ ॥
बुद्धः पनिं गणां यस््यकन्वा कुा्दमिच्छनि । नम्याऽकुालमवं च भविना दुष्टभावतः ॥ ४५॥ सिद्विवुद्धिविहीनेनुना
किंचिद्‌ ्टटयन मया । अनस्तं डग्णं यामि सुरासुरममं विभुम्‌ ॥ ४८ ॥ हति निधितमंकन्पो दमः सुष्वाप निर्भयः
गणां हृदि विन्यस्य मकिनिनावन भाविनम्‌ ॥ ४९॥
॥ अमिन श्रीदाय पृगणोषनिपद्‌ श्ीमन्मे्रर महापृरप प्रथमे स्वदे वक्रदुड्चर्नि दभामुरत्रिचास नाम चनुश्वत्वार्छिऽभ्यायः }
>४><<

॥ श्नीगणज्ञाय नमः ॥ मुद्र उवाच । श्रृणु दश्च माप्राज्न महद्‌ द॑भम्य कौरानप्‌ ] न्यक्न्वाऽऽसुरस्वभावं म मस्थिनो
विगनञ्वरः॥ ॥ प्रातरत्याय दन्यान. म सवानाक्रारयत्‌ स्वयम्‌ । उवाच नान महानजा वचनं हुक्रस्निधौ | >॥ दंभायुर
वाच । शृणुध्वमसुराः मव गुरुणां प्रवाधिनः ! शरणं वक्रतुंडं च यामि नत्रन मशयः॥ ३॥ सुराणाभमधिपो नाऽयं

------- ~ -------~-~---------~-

+++ 444 + 554 # 4 4 -------

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

{~
पद्धपन

नायं दैल्याधिपः कदा । ब्रह्माकारेण सवच्र सिद्धिव्द्धिपतिः स्थितः ॥ ४ ॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा कुपिता दानवास्तदा ।
ययुः स्वं स्वं गृह सवे त्यक्त्वा दंभासुरं खलाः ॥ ५ ॥ दं भासुरः प्रसन्नात्मा काव्येन सिनः स्वयम्‌ । दारणं गणनाथं च
ययौ हपषंसमन्विनः ॥ > ॥ नगराहदिरागत्य ययौ दवस्य सन्निधिम्‌ । दंडवत्पतित; प्रथ्व्यां क्रतांजलिरूपस्थिलः ।। ५ ॥
तुष्टाव न॑ गणाध्यक्षं नदृहानमहोत्सवः । यथान्यायं प्रजयित्वा निवद्धकरसंपुटः ॥ ८ ॥ दंभासुर उवाच । नमस्ते ब्रह्मरूपाय
व्रह्मकार रागीरिण 1 ब्रह्मण ब्रह्मदात्र च गणाय नमो नमः॥९॥ नमस्ते त्रिददा शाय दैत्यदानवपाय च| सर्वत्र योगरूपाय
भावहीनाय न नमः ॥ १०॥ सिद्धिवुद्धिपतें तुभ्यं नमः सिहध्वजाय च । गणानां पतय तुभ्यं हरंबाय नमो नमः ॥ ११॥
एकर्दनाय दवाय दयनंतविमवाय ने । विच्रदहाय मदाविघ्ननादरानाय नमो नमः ॥ १२॥ अपारयुणधाराय दैत्यदानवमर्दिन ।
मनोवाणीसयायैव सवेरूपाय ते नमः; ॥ १३॥ मनोवाणीविहीनाय योगिभ्यो योगदायिने । योगाय योगनाथाय विन्व-
पाय नमो नमः ॥ १४॥ मायाधाराय मायायाश्चालकाय नमो नमः। मायाहीनाय सर्वच समभावधराय ते ॥ १५॥
अव्यक्ताय नमस्तुभ्यं॒व्यक्तिमरूल्धराय च । निर्मोहाय समोहाय लबोदर नमो नमः ॥ १६॥ य॑ स्तोतुं न समधीश्च
वेदा; सांगा महषयः । योगींद्र ्ह्मविष्ण्वाद्यासतं करि स्तौमि परात्‌ परम्‌ ॥ १७॥ इत्युक्त्वा पतितः परथ्न्यां दंभो भक्ति-
समन्वितः । तसुत्थाप्य गणाधीका ऊचिवान्‌ भक्तिभावितः ॥ १८॥ गणेश उवाच । त्वया दंभ क्रतं स्तोत्रं मम संतोषवधनम्‌ ।
यः पठेत्‌ पाठ्यत्तद्वा स॒ सवं खुखमाप्लुयात्‌ ॥ १९॥ पुत्र पौच्रकलच्रादि धनधान्यपदं भवेत्‌ । आधिव्याधिहरं
चैव सर्वोपद्रवनाद्रानम्‌ ॥ २०॥ एककालं दविक्रालं वा च्रिकारं सततं तथा । यः पठेत्‌ स नरोऽर्त्य॑तं मम प्रीतिकरो
मवेत्‌ ॥ २१॥ त्वा हंतु क्रोधसंयुक्त आगतोऽहं न संशयः । अधुना हरणं यातस्ततो हन्मि न निथितम्‌ ॥ २२॥
चरं वरय मत्तस्त्वं यत्त्वचित्त स्थितं परम्‌ । स्तोत्रेण भक्तिभावेन संतुष्टोऽहं ददामि ते ॥ २६॥ गणेद्राक्चनं श्रत्वा दभो
दषेसमन्वितः ! उवाच गणपं त्र मक्तिनग्रात्मकेधरः ॥ २४॥ दंभाुर उवाच । यदि देवेश तुष्टोऽसि यदि देयो वरो हि मे।
अचं देदिते भक्ति तदा ना नमोऽस्तु ते ॥ २५॥ आज्ञां त्वं ज्ञापय विभो वृत्यर्थ मे च सांपरतम्‌। स्थानं देहि
गणाध्यक्च तच्र स्थास्यामि निखलः ॥ २६॥ द॑ मस्य वचनं श्रुत्वा गणेकास्तखुवाच ह । सुप्रसन्नतया दक्ष भक्त भ मीर-
निस्वनः ।। २७॥ सिद्धवुद्धिपतिर्वाच । भविता मथि भक्तिस्ते दढा दयन्यभिचारिणी । तिष्ठ स्थाने स्वके त्व॑वै दम

लल्लः

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं द्र
* १ अ. छद 1
~
का
पान २१५२

वः
न
न 22 ध ५. नट ऋं ट द ध
(न तलस
५८५५८ ८ 9

५ [
हषसमान्वतः॥ २८ ॥ न त्वं न्यो
प्म॑ल्यागदोचे 3 न्यूनाऽसि मे क्रापि देवा नैवा
स्वधमत्यागदोषेण छृद्धोऽहं नादायामि दवा नवाधिका मताः । स्वस्वधर्मे स्थिनाः
कायाय दैस्यसत्तम १ ० मि तान्‌ । अतत्त्व नेभयो भूत्वा चिरं न त ¦ सवे मम मीतिविवरधनाः ॥ २९॥
तद्धंाभावेन निष्फल ध व | कयना सदा करु ॥ ३१॥ कर्मादौ ४ ॥ 8 म स्मरणं नासि
# श ९ ५ ^ २ मम भक्तिसमायुक्ता ४. ना
भावनः ॥ ३३॥ यत्र मे स्मरणं नास्ति च कसमायुक्ता ये नराः सततं पिया । तान्‌ पाटय व ५
एवघुक्त्वासनं दमं गणेरोनर्दे “ धूननं च महामते। आदौ तच्र च ते मागः कूर्मरूप प्रयत्नेन दम हीन-
स्थिता भयविवक्जिना; पानालनिभे स्वयम्‌ । देवाश्च सुनयः सर्वे जये कमरूपा मया करतः ॥ ३४॥
पवो नालविवरे दैत्या; स्थिना नि््याडला ४ ~, + रत्वा ययुस्ततः ॥ ३५॥ स्वस्वस्थानेषु दीप्ता
¢ द "4 ध । हि १16, |§ चै & ¢ # $, ९1
सनाननम्‌ ॥ ३.1) = नया परम्‌ ॥३५॥ य एतच्णुयाननित्यं > २१॥ एवं दंभाखुरं शांतं स चकार गजाननः
म्‌ ॥२८॥ यं चिनयने कामं = ~ पामोनि णुखाल्ञित्य ्ावयेद्रा समाष्िन; त मयनिसलो ९ नः ।
वामनस्थापि कथयामि समासनः; । चगि 7 न परामानि मानवः सर्वसं सचसपत्समायुक्तसिन सि विप्रवसिन १
न", "त गणनाधस्प भक्त्या युक्त | रवजनः | ३०
। या युक्त मदाद्धनम्‌ |॥ ४० ' ॥ ३९ ॥ अधुना
४ ~ 9 ||

५

॥ 1 आमिति श्न भटन्न्यु "ऋः पररापराप ॥| निषदि महापुराण प्वण्ड्‌
| म न 9 ५ दृ भासुरञांतिकधनं #
५ ४ । भन्माद्रन्द (| + ह वेक्रनृ । |
कैं + शो ‡

॥ प्नीगणदराय नमः | दन्न वाच
* | ++ > 1 श्त्त्र त श
22; अवि । कुटयपा मृनिडादृलः प्रज 1 गणरास्य दयश्चनसि वर्भने | अन; केथय सवज्ञ चगि
कटयपादेचा जिम ८ रजो ऽनव्त । अदितिस्नम्य > ~ न चार वामनस्य
वा इद्राद्या जि प्रभो । ९ नि ध । ध पनन्ग्रासान्‌ स्मा पग्मधामिक्रा . च्‌ | 1
चरद्र भावन स्थिता द्या मनः ती 1 क्रा ॥>॥ नम्यां च
=" ॥३॥ चन्न करग्रेण > =
द्वात दनु

नी
1)

समदनः । अभवन मिन्णना = 8
1 नाने वै नानार्त्यण नालि
3, ९१ १ 1 ५ # पिदिन्वा ध स्वगर्‌ भ्नतरम्नारः ग्र भ्रुं | ५

पा मव म वत्तनं विदि्वा मृनि्गवः । दैत्यानुबाच मर्व पदा नदा। कर्यं

[91 = ५ ५ स, क्रोत्यों वेदविदं ॥।

५१५

कर; |> || कल्य उन वरदिदानबम्य
अनाऽन्वमभयङ्ग ॐ व ५ (रि) गनसंन्तयकै क ४ 1 ६1 या णुं म वचां दिनम एम |;
अ यज स्पकैः । वन्िनिद्रि ~! गज्ञ दवाः ममुन्पन्ना यज्ञाभारास्नन
स 4 ~ महात्राहुभव्रिता नात्र संरायः ६
न नह “~, ॥ ८ ॥ दपमनातवं च दवान सदां
> थ 4-44-4 4. र ् ५4. 4 ~ ~ ॥

2।<८1120021108@24111811. 011

2011<(110/021108@201112॥|.0111

ख. १अ. ४६ पानं १०३
ध 8 त व 96999296

संछाद्य यत्नतः । तेन खभ॑सुजो दैत्या यूयं सर्वत्र पूजिताः ॥ ९॥ भविष्यथ महाभागास्तस्मात्‌ कुरुत मद्रचः।
सर्वे हृष्टाश्च तं तत्र साघु साध्वञ्रुवन्‌ स्थिता; ॥ १०॥ ततस्त विराजं च सुख्यं कृत्वा महाक्लाः । त्वरिता अश्वमेधेषु
दीक्षितं चछ्ररादरात्‌ ॥ ११॥ बलिर्षिरोचनाल्ातो विष्णुमक्तिपरायणः । अधर्म न सुचिस्तस्य जायते हि कदाचन ॥ १९॥
आदौ त्यक्त्वा गणेकाने पिष्णुँ स्त्वा महासुरः । आयं तं यज्ञमारेमे विष्णभक्तलया खलः ॥ १३॥ तस्य चेष्ित-
माज्ञाय वित्त; परमहषितः । उवाच सदसि ह्यादौ प्रूजितो न गणाधिपः ॥ १४॥ सुक्तिक्तिपदाता यः सर्वसिद्धिकरो
विज; । सिद्धिमिच्छति तं त्यकत्वा तेऽसिद्धा; प्रभवंति हि ॥ १५॥ विष्णोर्बलेन दैत्यस्य भवेत्‌ सिद्धि कीदरी ।
भक्षयिष्यामि तत्सवं कमे तेन मखे कृतम्‌ ॥ १६॥ इत्युक्त्वा स स्वथं विघ्र जाययौ ऋोधसंयुतः । प्रविहेय देवराजस्य
हृदये संस्थितोऽभवत्‌ ॥ १७॥ यज्ञाः संकल्पितास्तस्य चिपस्तु रातसंख्यकाः । आये यक्ते समारब्पे इद्रश्चितातुरोऽ भवत्‌
॥ १८ ॥ रातयज्ञप्र भावेण बलिरिद्रो भविष्यति । ततः स शर्ण विष्णुँ जगाम सुरनायकः ॥ १९ ॥ नत्वा स्तुत्वा महातेजाः
माभेयामास सादरम्‌ । विष्णुं देववरं तत्न बलियज्ञविनादाने ॥ २०॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र॒ विघ्रः कालस्वरूपधरक्‌ ।
बलवान्‌ विष्णुमाविर्य संस्थितो हृदयेऽभवत्‌ ॥ २१॥ बलेः रचितं पूर्ण कथितं वञ्जपाणिना । तञजञात्वा सकर विष्णुरिदं
पावाच सत्वरम्‌ ॥ २२ ॥ विष्णुरुवाच । अदित्या कदयपेनापि तपस्तप्तं खदारुणम्‌ । रातवर्ष मदथ च तस्मिन्‌ काले सुराधिप
॥ २२ ॥ तयारहं प्रसन्नात्मा बरदञ्च पुराऽभवम्‌ । ताभ्यां त्वं पुच्रतां याहि याचितं सवै मावतः ॥ २४॥ ओमित्युक्तं मया
तत्र तं वर खफटं प्रभो । अघुनाऽहं करिष्यामि बलेयैज्ञस्य नादाने ॥ २५॥ विसता विष्णुनाऽत्यंतं बलेर्भक्तिमंदाद्भता ।
स बेनिग्रहाथं च स्वयमवोदयतोऽमवत्‌ ॥ २६ ॥ स विष्णुः करटयपाज्नातो द्यदित्यां वामनः प्रभुः । बलेर्बं निरीक्ष्यैव न
दारक प्रचाखितुम्‌ ॥ २७॥ मनसि क्षुभितो विष्णुः कदयपं पितरं तदा । पप्रच्छ बलिनाराय वदोपायं महामुने ॥ २८ ॥
षडक्षरं महामन वक्रतुडस्य तं ददौ । ततोऽसौ च विदर्भेषु गत्वा तपसि संस्थितः ॥ २९॥ दरावर्प महोग्र स तपस्तेपे
सुदारुणम्‌ । निराहारतया दक गणेद्रौ हृदि चितयन्‌ ॥ ३०॥ उग्रेण तपसा तस्य प्रत्यक्षः सिंहवाहनः ¦ षडक्षरप भेण

तं ययौ भक्तवत्सलः ॥ ३१॥ चतुवाहधरः प्रणेः सिद्धिबुद्धिसमन्वितः । एकदंतो गजाकारसुखः पा्छाकुशादिधृक्‌
॥ ३२॥ सिंद्रारुण्वेदश्च शपकर्णो मदोदरः । कोटिसयसमानेन तेजसा रविराजितः ॥ ३३॥ तं रृष्रा सदस्तोर्थाय

लकल

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १ अ. ४६ पानं १०४

वामनः प्रणनाम सः । बद्जलियुटो त्वा स्तोतुं समुपचक्रमे ॥ ३४ ॥ बामन उवाच । नमो विप्रपते तुभ्यं मक्तविघ्-
विनाशिन । अ नक्ताव्नादान्रे च गणेशाय नमो नमः ॥ ३५॥ वक्रतुंडाय सर्वद्र पालकाय नमो नमः) नानारूपधराशरैव
सर्वातर्यामिणे नमः ॥ ३९ ॥ सव चराचरं स्वािस्त्वदाज्ञा वरावतिं च । विभूतिभिमंदाराज कुरुषे सर्वमंजस्ण ॥ ३७॥
रह्मा . प्रजापतीनां त्वं यज्ञानां विष्णुरेव च । ईश्वराणां स्व्यं चांसुर्दैवानां त्वं पुरदरः ॥३८॥ प्रकारानां रचिस्त्वं
च चंद्रौऽन्नषु गणाधिप । यमो यमवनां त्वं वै वरुणो यादसां प्रमो ॥ ३९॥ वायुर्बल्वतां त्वं च निधीनां धरनपः
स्वयम्‌ । अर्नव दाहकानां त्वं रक्तसां निति; स्वयम्‌ ॥४०॥ नागानां शेषरूपोऽसि योगिनां इक्र एव च।
कुमाराणां त्वं च सनत्कुमारोऽसि न संदायः ॥ ४१॥ गुहः सेनापतीनां त्व गाणां सिंहवेषथरत्‌ ! एवं नानास्वरूपैस्तवं
जगद्रक्षणनत्परः ॥४२॥ त्वां स्नोत कः समथः स्याद्योगरूपं सनातनम्‌ । वेदाः रोषश्च वेधा च राक्ता न स्नचनेऽभवन्‌
॥ ४३॥ नच मदमनिः काह पारं ग॑तं तव स्तुनः । नथापि च यथावृद्धि म॑स्तुनोऽसि च विन्रप ॥४४॥ नव दनमाच्रण
क्रनक्रन्योऽस्मि माप्रनम्‌। धन्य जन्म मदीय वै यन दृष्टो गजाननः।।५५॥ धन्यौ माना पिना मेऽद्य स्थलं धन्य नपोऽपिच
पडक्षर्च मंच्रोऽं धन्यो यन त्वमागनः ॥४६॥ एवमुक्त्वा नननीऽसौ मक्तिमावपण्ष्िनः । रोमांचितहहारीरोऽमृदा्नदा्
सजन्मुह्ः ॥ ४५ ॥ देदभावं परिद्यञ्य वामना दपसंयुन; । तदकनिषठनां प्राप्तो महाभागः प्रजापत ॥ ४८ ॥ न नादा
गणाधीडा दृष्ट्रा प्रमपर््नटनम्‌ । जगाद परमान्माऽसो वामन भक्तवत्मन्यः | ४०] गे उवाच । श्रृणु चामन म वाक्यं
वरं ब्रु हृदीप्मिनम्‌. । नव भक्ल्या नपायुक्त्या म्नुल्या वै नुष्टिमागनः ॥ ५० ॥ दास्यामि मकल तुभ्यं यद्यपि म्यात्‌
सुदुष्करम्‌ । धन्योऽसि बान्दनावऽपि मक्तिम्नि म पगपदि॥०४॥ न्वया कृतमिदं स्नात्र सर्वदं प्रभविष्यति) यः
पदरच्छावयेद्रापि नम्य सिद्विनविष्यति॥५२॥ यंय चितयन करामंनं नं दास्यामि दुर्नम्‌। अन मोक्षं महाविष्णो
म्बानद प्रददाम्पदम ॥ ५३॥ इति नम्य वचः श्रुत्वा वक्रतुंडम्य जाभनम । वामनः प्रणो भृन्वा नं जगाद गजाननम्‌
॥ “४ ॥ प्रसन्ना यदि दवा ददि भक्ति द्दांच न। वदि दर्वा दुंढ मन्माध्यं कुर दवैन्यपम्‌ ॥५५॥ यदाहं न्वा
स्मरिष्यामि नदान्माने प्रदाय । यथान मां भवद्विष्ना कं दहि गजानन ॥५६॥ नपरति नमधाक्ल्वाऽमौ गणदाऽनर्द

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.6011

खं. १ अ. ४७ पान १५५
32422242... 94

स्वयम्‌ । वामनस्तत्र देवें स्थापयामास हषंतः ॥ ५७ ॥ अदोषाख्यं महाक्षित्रं विदभे स्थानखत्तमम्‌ । वक्रतुंडस्य संभूतं
नराणां सवेसिद्धिदम्‌ ॥ ५८ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ दरले महापुराणे प्रथमे खण्ड वक्रतुण्डचरिते बामनवरप्रदानं नाम षट्चत्वारिंशोऽध्यायः ॥

("33

॥ श्रीगणेराय नमः ॥ सुद्र उवाच । घरं छच्ध्वा स संपूज्य वक्रतुंडं च वामनः ! कर्यपं प्रणतो भूत्वा ययौ यज्ञं बलेरपि ॥ १॥
तं दृष्ट्रा सूयंसंकाहौ वेदाध्ययन संयुतम्‌ । हस्वाकरतिं खनिभ्रेष्ठं विस्मिता सुनयोऽमवन्‌ ॥ २॥ बलिरुत्थाय तं नत्वा
पूजयामास भक्तितः । पप्रच्छ करिः ददे तुभ्यं मां तद्‌ ब्रूहि महासने ॥ ३॥ ततः शक्रेण सर्वं तज्ज्ञातं तस्य भयोजनम्‌ ।
गणेक्रापूजनं चादौ न करं दुष्टबुद्धिना ॥ ४ ॥ तेन विघ्रस्वरूय च विष्णुरूपेण संस्थितम्‌ । अधुना यादौ मावि तथा भवतु
तादृदाम्‌ ॥ ५. ॥ बटेवैचनमाकण्ये वामनः प्राह तं ततः । देहि च्रिपदखूपां मे भूमिं दैत्यपते किट ॥ ६॥ ददौ वकिमहा-
भक्त्या तां सू्भि सादरो यथा । तथा वासनदेवोऽपि गणेदां मनसाऽस्मरत्‌ ॥ ७ ॥ विराड्रूप ततो धृत्वा पादं चिक्षेप
देवपः । एकेन सकर स्वर्ग पददेनाघ्रत्य सत्वरः ॥ ८ ॥ द्वितीयेन स भूर्भिं वै स्वांमाघ्रत्य वामनः । उवाच दैत्यपं देहि
ततीयस्य स्थलं प्रभो ॥ ९ ॥ बलिर्विस्मयमापन्नो श्रांतः रोकाङलो भवत्‌ । किचिन्नोवच तं तत्र कि ददामीति
विहलः ॥ १० ॥ ततो विष्णुः भरकोपेन तं ब्ध महासुरम्‌! विघस्य त्वस्रणी जातो नरकं गच्छ दैत्यप ॥ ११॥
विष्णोदैचनमाकण्य बिव दुःखितोऽमवत्‌ । नरकं विष्णुभक्ताय दत्ते वै विष्णुरद्भतम्‌ ॥ १२ ॥ अदो मोहो महान्मे.
ऽभूवेन वेदविवर्जितम्‌ । कृतं कम विना प्रूञ्यं गणेशं वित्रनायकम्‌ ॥ १३॥ तस्येदं हि फलं परा विष्णु भक्तस्य विष्णुतः ।
अतस्तं शरणं याभि स रक्षिष्यति मां पु; ॥ १४ ॥ एवं विचार्थं तस्यैव मनसि ध्यानमादधे । दुंिं तष्टाव दैत्येराः
सर्व मावसमन्वितः ॥ १५ ॥ बटिस्वाच । नमस्ते विघ्नराजाय भक्तानां विच्रहारिणे । अभक्तानां विरोचेण विघ्रक्चे नभो
नमः ॥ १६ ॥ सर्वाकाराय देवाय गम्यागम्यस्वरूपिणे । स्वानेदपतये तुभ्यं हेरंबाय नमो नमः॥ १७ ॥ नमो ब्रह्मपते
तुभ्य गणाध्यक्लाय ते नमः। सिद्धिवुद्धिपते लभ्यं नमो विभ्व॑भराय ते ॥ १८॥ अपाराय नमस्तुभ्यं

स. पु. १७

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

श अ ४ ~ "~ ~~~ ~ ~ ~~~ ~ ~ ~~ ==

नानामायाज्चयाय्‌ च | मायामोहहरायैव गणाय नमो नमः ॥ १९॥ सर्वातयौमिणे तुभ्यं चितामणिसु्रूपिणे । सततं
ब्रह्म शूलाय नमस्ते जगदादये ॥ २०॥ अंते मध्ये च सवत्र संस्थिताय नमो नमः । आदिमध्यांतहीनाय सिंहवादाय ते
नमः ॥२१॥ .अपराधानसं ल्यातान्‌ मदीयान्‌ जगदीश्वर । क्चैत्वा पाहि गणाधीडा पतततं नरके च माम्‌ ॥ २२॥ त्वन्माया-
माहयायन माहेताऽ्ह न संशयः । तेन मत्सरभावेन त्वां त्यक्त्वा विष्णुमाधितः ॥ २३ ॥ सकलं विश्रसंयुक्त
जगदतचराचरम्‌ । दिवविष्ण्वादिभिः सार्धं तव मायाविमोहितम्‌ ॥ २४ ॥ यदि त्वां शरणं इडे रिवविष्ण्वादयः भभो।
गच्छ॑ति मोदहीना वै निर्विघ्रास्ते भव॑ति च ॥ २५॥ अन्यधा श्रष्टरूपास्ते पदहीना भवति च । अतस्त्वं सर्बदवानां धारक्ो
नात्र सशयः ॥२२॥ सत्तारूपा महाविघ्तास्नेषां स्वामी भवान्‌ मनः । सर्वेषां स्थापकाश्चैव तथोत्थापनकारकाः ॥ २७॥
अधुना त्वत्मरसादन मया बुद्धं गजानन । अतस्त्वां दारणं यातो दीनोऽनाथश्च सांप्रतम्‌ ॥ २८ ॥ रक्त रक्ष गणाध्या्च
नरकान्मां दयानि । त्वतस्छरत्या चैव भवनि जनः सवार्थसिद्धिभाक्‌ ॥ २९॥ एवं नानाविधैः सतोश्चस्तु्ाव दनुजेश्वरः ।
नदवाक्रादाजा वाणां शुश्राव परमाद्भूनाम्‌ ॥ ३०॥ मा भयं ६२ दैत्येद्र रश्वामि हारणागतम्‌ | नरक्छात्ते भयं नास्ति मत्स्मतेः
करणात्‌ कदा ॥३१॥ त्वया कलमिदं स्नोचं नरकस्य हरं भवत्‌ । यः पटच्छावयेद्धापि नरकात्तस्य नोभयम्‌ ॥ ३२॥
धमाधरकाममाक्लाणां माधनं प्रभविप्यनि । मद्धक्ितिवधेनं चैव बन्दे भवनि निश्चिनम्‌ ॥ ३३॥ अ्रत्वाऽऽकादाभवां बाणीं
वट्टो बभृव ह | नम॒व गणपं चित्ते भ्यायंस्नत्रैव संसिथिनः ॥ ३५॥ एनम्मिन्ननर्‌ विघ्नो विष्ण नल्याज श्वे यनः} ननो
उद्विपकादाश्च विप्णोजानम्तु नन्क्षणान्‌ ॥ ३८ ॥ वामनो मनसा नत्र ध्यायनि स्म प्रजापत । मम भकनो बदिः पूर्णस्तम्य
ध्र महृद्धयम ॥ ३६ ॥ विपम्य कणमूगरं यत्तनायं नारकी भवन. । अहा मयानिमारखछरेण मम भक्तः प्रपीटिनः॥ ३५॥
वद्वा कतं कम वद्धिना मन्मन म्व । न प्रजिना गणाध्यक्न; फलदहीनोाऽनवत्तनः ॥ ३८॥ अधुना भबक्नरक्नार्भ किकममि
विचारतः । गणान्नं डागणं यामि ननः सौग्ट्यं भविष्यनि ॥ ३९ ॥ एवं विचा दवा गण हृदि मोऽस्मरन । स्मरनिमायेणा
नस्याः्र प्रकटाऽभृदजाननः॥४०॥ नं दृटा प्रणनामादौ प्रजयामाम भक्तितः मवं दवणणास्नच्र मनन्स्नमपजयन ॥ ४४
एनम्मन्ननर नत्र वदि; पावाच वामनम्‌ । गणडादङाननैव प्रापवुद्धिमहायशा; ॥ ४२॥ वरिस्वाच । ब्रह्मन दहि ततीयं न पादं
गिरमि चाशु म। दाऽ्यं दानच््परण मया दत्ता न मंङायः॥ ४३॥ नचछुत्वा दर्षिनो विष्णुस्वथनि म॒ नकरार ह)

~--------~----“"---~---~-----~-~------------------~-~-- --~-------~-~---

=+ ++ 4444 9 4 4--उ---> 0-9-99 र

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

पानः

्राह्मणस्यर्णनिर्मक्तं भक्तं कृत्वा च संस्थितः ॥ ४४॥ ततस्तं सखुनिभिरदेवेः सदटितोऽसौ जनार्दनः 1 तुष्टाव प्रांज वध्वा
गणे सर्वसिद्धिदम्‌॥४५५॥ बामन उवाच। नमस्त गणनाथाय सर्वेषां पतये नमः। नानागणविभक्ताय जगत्क्रै नमोऽस्तु ते ॥४६॥
विधानां पत्ये तुभ्यं नमश्चद्राधेधारिणि ! चरिनेच्राय नमस्तुभ्यं भक्तसंरक्षकाय च ॥ ४७ ॥ अमेयमायया देव तवेदं रचितं
जगत्‌ । तव मायाविमोहेन मोहितान्‌ रक्च विच्रप ॥ ४८॥ तव मायाप्रभावं च को जानाति गजानन । वयं योगिगणाशथान्ये
न त॑ वेत्त क्षमाः कदा ॥ ४९ ॥ अतोऽपराधं जातं मे क्षतुमहैसि मानद । तव भक्ता वयं नाथ देवदेव नमोऽस्तु ते ॥५०॥
बलिस्त्वयं मदीयश्च भक्तः परमभाविकः । मच्छष्ठत्वेन देवरा जातोऽसौ मत्सरान्वितः ॥ ५१ ॥ तेन वेदविरुद्धं चक्रं
कर्म महाद्भतम्‌ । त्वां विना यज्ञमारभे फलदीनोऽभवत्कतुः ॥ ५२॥ अधुना सुनिभिदैवैः सदितोऽदहं गजानन । भाथैयामि
तदर्थं त्वां सफर कुर दानवम्‌ ॥ ५३ ॥ त्वं विनायकनामाऽसि त्वया यत्करतमादरात्‌ । तदेव मान्यतां याति वेदादिषु न
खराय 1 ५४ ॥ वथ नायकसंयुक्ता वेदबाह्य यदा परमो | क्ुर्मश्द्रे पदभ्रष्टाः क्रियंते च त्वया तदा ।॥ ५५ ॥ यज्ञस्य
फलसंयुक्तमतो भक्त करु भ्रमो । इत्युक्त्वा पादयोस्तस्य पपात गणपस्य स; ॥ ५६ ॥ तसुत्थाप्य गणाधीदो जगाद
वचनं दरिम्‌ । कि करोमि पुरा चैवं वरदोऽहं बभ्रूव ते ॥ ५७॥ त्वदीयहस्ततो दैत्य नरके पातयाम्यहम्‌ ।
इति कोधसमाविष्टोऽघुना स्मरति मां खलः ॥ ५८ ॥ कायेन मनसा वाचा दैत्यो मां छरणं गतः । त्वं च प्राथयसे विष्णो
वाञ्छितं च करोमि ते ॥ ५९ ॥ अधुना मां पुरस्कृत्य एतं यज्ञं समापय । तेनाऽ सकलानां च यज्ञानां फलमश्नुते ॥ ६०॥
अपराधस्य माहात्म्यं किंचित्पदयतु केदाव ! इद्रे निचत्तेस्मिन्नेष इद्रः पश्चाद्‌ भविष्यति ॥ ६१ ॥ पाताले स्थापयस्वैनं नाच्न
काया विचारणा । अधुना फलदीनत्व जनादैन कृतं मया ॥ ६२ ॥ गणेद्ावचनं श्युत्वा सवे हर्षसमन्विताः । साधु साधु
महाराज गजानन कृतं त्वया ॥ ६३॥ इत्युक्तस्तं पुरस्कृत्य यज्ञं चक्रे बलिस्ततः । अंतिम भावयुक्तः सन्‌ कृतकरत्यो-
ऽभवव्यथा ॥ ६४ ॥ गणेशोऽतदधे तच्र देवाः स्वं स्वै पदं ययुः । एवं वामनमाहात्म्यं कथितं ते प्रजापते ॥ ६५ ॥ यः श्चणोति
नरो भक्या वाञ्छितं लभते भुवम्‌ | श्ावयेचूणुयाद्वा यस्तरय सर्व न दुलभम्‌ ॥ ६६ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्स्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्े महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडचस्ति बामनचसितिं नाम॒ सप्रचत्वारिशोऽध्यायः ॥
34

० व्ल

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

क प्रान १०८
9

1 आ्रीगमणेशाय नमः ॥ शौनक उवाच । त्वया प्रकथितं सूत वक्रतुंडस्य धीमता } मत्सरासरनाराख्यं चरित्रं सवेसिद्धिदम्‌ ॥१॥
स स्थितः कुत्र तत्‌ क्षेच्स्थानं ब्रहि महात्मनः ! आदौ तस्यावतारस्य तिथिखुत्सववधिनीम्‌ ॥ २॥ सत उवाच । प्राचीदित-
संस्थानि स्थापितोऽसौ महर्षिभिः । देवैश्च गणसंयुक्तैमहोत्सवपरायणेः ॥ ३॥ माद्रहक्कचतुध्या वे प्रकटोऽभ्ूत्स देषराट्‌
वक्रतुंडः प्रसन्नात्मा सा तिथिः परमा मता ॥ ४॥ मध्याहसमये तस्य पूजनं सुखदायकम्‌ । अपारसिद्धिदं परोक्तमार्यंते
स्वल्पसिद्धिदम्‌ ॥५॥ द्वीप द्वीपे च खंडेषु स्वसवघूर्वदिगतरे । प्रतिमा वक्रतुंडस्य स्थापिता खनिभिःपुरा ॥६॥ तच क्षेत्र समाख्यातं
दद्ायोजनमाच्रकम्‌ । चतुरस्रं महापुण्यं खक्तिखक्तिपरद परम्‌ ॥५॥ मध्ये स संस्थितो देवो वक्रतुंडो गणेश्वरः ! वामागि
सिद्धिराया सा वद्धि दक्षिणांगके ॥८॥ संमुख सिदरूपं च वाहनं नस्य कोभनम्‌ । अष्टदिक्षु स्थितास्तस्य सिद्धयोऽटौ
च रौनक ॥९॥ गणा अषौ नथा ज्ञेयाश्चतुरदिष्यु कमण न } शिवो बिष्णु रविः राक्तिभक्तियुक्ताः स्थिता इमे ॥१०॥
ब्रह्माद्या वनाः सर्वास्नत्पश्चात्‌ पूर्वनः स्थिनाः। गंगाद्याः सरितः सर्वा दक्षिण संस्थिताः प्रमो ॥१९॥ क्षेचराणि कादिकादठीनि
पश्चिम संस्थितानि च । वसिष्ठाद्या सुनिश्र्ठाः संस्थिनास्नच्र चोत्तर ॥१२॥ राषाद्या नागशूषाश्च मध्वः पवनास्नथा।
निद्धा अप्मरमश्चैव विद्याधाः किंनरा गणाः |॥१३॥ नानाजानिषु य श्रा अमवंस्नत्र संस्थिताः । न वक्तु श्यत स्वामिन्‌
मया वपडातैरपि ॥१५। सवाथ वक्षस्य द्ाटमाध्ार्णिः प्रभोः! हृषः प्रसुदिनास्च्र परस्परदिन रना: ॥१८॥ वक्रनड-
चर्त्रणि कथयति परस्परम्‌ | हृष्टगामाण एवं न भव॑ना नावन; पुनः ॥४६॥ समुद्र स्लानकनारस्नच्र नीर्थानि चक्रिर ।
स्वस्वनाम्नांकिलान्येव स्वन्पदरधरा मुन ॥१५ गणकानीर्थं ननैव वक्रनुडस्य हषदम्‌ | करनकृत्या भवत्यत्र स्नानमात्रण
जंतवः ॥१८॥ यात्रामाव्रण नच्रैव जन दृम्मिनमाप्लुयान्‌ | क्त्र मगणनो जंनुत्र्मभूनश्च जायन ।॥ १९ दूर म्ित्वा नगो
यस्तु स्मरणं पधकरानि चन । तस्यापि शृह्कगन्या सा मुक्तिमिवति जान्वती 1२० वक्रलुंटस्य य भक्ता यत्र कुत्र म्थिना
मुन | ब्रष्मभूना न मंदः पावना दङानान्नणाम ॥२१॥ स॑श्नपण मया नस्य स्थानं न कथितं मुन । विस्तरेण न हापाऽपि
त्रह्मविष्णुमहृश्वगः ॥२२॥ वदाः सम्मृतः स्व स्कंदा यागिन एव च । अयुलायुनरवर्म्न कथितुं न क्षमाः कदा ॥२६३॥
मुद्रलन यथा प्राक्त दक्नाग्र तन्मया नथा । कुथितं भनावयुनतन किमन्पच्छरातुमिच्छमि ॥२४॥ नौनक उवाच | सृन सृत
मराभाग धन्ये क्षच्रममुद्धवम्‌ 1 मादात्म्य भ्रुनमम्माभित्रच्ममायुज्यदायकम्‌ ॥२०॥ अधुना ब्रहि धमंज्ञ यद्क्षणच

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

सं, १अ. ४८ पानं १०९.
व 22

सश्चुतम्‌ । स॒द्रटात्तेन कथितमग्रे यत्‌ कीदरां च तत्‌ ॥२६॥ सूत उवाच । क्षेत्रस्य चरितं श्रुत्वा दक्षो हंषसमन्वितः । उवाच
सुद्रलं विर भक्तिनम्रात्मकधरः ॥२.५॥ रक्ष उवाच । दुंढिराजावतारस्य चरितं वदढ विस्तरात्‌ । वक्रतंडः स्वय साक्लात्‌ कथं
रांकरदेहजः ॥२८॥ स्र उवाच । शुणु दक्ष महाभाग कथयामि पुरातनम्‌ । इतिहासं गणेद्रास्य यणयुक्तं महात्‌ ॥ २९॥
याज्ञवल्क्यसुनी्रेण कथितं फौरिकाय यत्‌ । तदहं संप्रवक्ष्यामि ब्राह्मणत्वप्रकाश्कम्‌ ॥६०॥ मागंवो सुनिमुख्यो य
ऋचीकस्तपसि स्थितः ! बहुकाठे व्यतिक्रति तपसा जीणतां ययौ ॥३१॥ ब्द्धत्वं परिपूण च प्राप्तं तस्य महात्मनः ।
वनेषु स्टृगयूधानि स पयन्‌ विस्मितोऽभवत्‌ ॥३२॥ खगीसंसक्तचित्तश्च शगः स्वाधीनतां गतः । पुत्र पौ्रादिसंयुक्तो वभ्राम
वनगोचरः ॥३३॥ एकैकाथितचित्तास्ते क्रीडां चक्रुः परस्परम्‌ । दृष्टा श्रगुवरस्तत्र सकामः संबभूव ट्‌ ॥३४॥ उवाच स्वय-
मेवेदं धन्यं गाहस्थ्यमेव च इत्थ विचायं विप्रस्तु ययौ गाधिं नराधिपम्‌ ॥३५॥ स दृटा सहसोत्थाय खनिं गाभिरपूजयत्‌ ।
सुक्त्वाऽयाचत तत्कन्यां नायो चपसत्तमम्‌ ॥३६॥ राजा बद्धं समारोक्य तं जगाद महाखुनिम्‌ । इधामक्णयुताश्वानां
सहस्रं देहि मे सुने ॥२७॥ दछयुस्कं प्रादय मया चैवं नियः प्राकृतो सुने । अतस्त्वां प्राये विप्र पथ्चात्कन्यां ददामि ते ॥३८॥
श्त्वा सुनिगेतः सद्यो वरूणस्य गृहं परति । ग्रहीत्वाऽश्वसहस्रं च तरमात्तं प्रययौ दव्य ॥३९॥ राजा कन्यां ददौ तस्मै
भावाय महात्मने । विधिवद्धयभीतः स तां पगृद्य ययौ वनम्‌ ॥४०॥ राजपत्नी सुतां प्राह त्वदीय भाग्यमीददाम्‌ )
अस्माभिः कि प्रकतैव्यं वनवासं सुते कुरु ॥४१॥ विलप्य द्र्यवस्त्रादीन्‌ दत्वा पुन्रीकरे तदा । स्वगेहं सा जगामापि वने
प्रस्थाप्य तां सुने ।॥४२॥ राजपुत्री महाभागा ऋचीकं प्राप्य संस्थिता । सेवामनलसत्वेन क्रुत्वा तद्धक्तितत्परा ॥४३॥ तां दष्टा
छीलसंयुक्तां प्रसन्नो खुनिसत्तमः। तदथं तपसा स्वेन निमेमे नगरे वने ॥४४) चातु्वण्यसमायुक्तं हेमरत्नविभूषितम्‌ ।
दासीदाखादिसंयुक्तं नानाविभवदं परम्‌ ॥४५॥ स्वयं तपःप्रभवेण यौवन रूपमादधे । रेमे तया यथान्यायं देवेदरेण समः
प्रमो ॥(४६॥ निःस््दो भोगरागेषु दृष्ट्रा खीसुखमल्पकम्‌ 1 मानसे धारयामास व्यर्थं॑पत्नीभवे सुखम्‌ ॥ ४७॥

| ओमिति श्रीमदान्स्ये पुसणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुंडचसिि ऋचीकगृहस्थाश्रमवणनं नाम चत्वारिलोऽध्यायः ॥

(34

--------~----~-----~--------- ~ बब ब बब बब बब बब बब ~~~. ~+ ८4.1

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

~~~ --------~-~-- ~~~ ```[____`_~-~~___~~_~~~_~_~~~~~~_~-~-~-~-~--------- ~

व

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सरक उवाच । एकदा राजपत्नी सा वनं रोकसमाकुला । आययौ दरोनार्थं तां पुत्रीं वखधनान्विता ॥१॥
ऋचीकस्याश्नमं तच्र न ददहो रथे स्थिता! नगरं हेमखोभादथं द्रा सा विर्मिताऽभवत्‌ ॥२॥ कस्येदं नगरं दिव्यं
देवैवो निर्मित भवत्‌ । क गतो सुनिरादृली जामाता मे स भागवः ॥३॥ एवं रोक्रसमायुक्ता एकचारमगकराद्‌ हद । दद्र
पुरुष चित्तं पप्रच्छ भयातुरा ॥>४॥ कस्येदं नगर त्रहि स जगादचतां मुने। ऋचीकस्य पुर देवि वेयं तस्य परमाजकाः ८ \॥|
पुनस्तं विस्मिता राज्ञी जगाद्‌ वद सांप्रतम्‌ । कषिपत्नीं च मे पुच्रीमागतां जननीं पुरे ॥६॥ तथेति पुरुषो गत्वा कथयामास
ता लतः । सा स्वमातरमागम्य निनाय स्वगरदं पुरं ॥9॥ जामानरं भिया युक्तं रष्रा विस्मितमानसा । उवाच स्वसुतां
राज्ञ पुच्राधं भावसंयुता ॥८॥ मम पुच्राथमेवं च तव पुच्ा्मादरात्‌ । याचस्व स्वामिनं पुति समध सुनिपुगवम्‌ ॥९॥
ऋषिपत्नी पतिं तत्र याचयामाम नत्तथा । द्वौ चरू छ्यप्निकुड स चकार सुनलिप्सया ॥१०॥ द्विविधं स पुरोडाचा ब्रद्यक्नच-
पक्राराकम्‌ । अतुन्टं नज आवाच्य ददौ पत्नीकर खनिः ॥११॥ जगाद तां सुनिश्रष्ठो भक्षिनव्यस्त्वया द्ययम्‌ । नव माच्ना
नधाऽन्या वै भक्षितव्यः शरुचिस्मिन ॥१२॥ नदा पुत्रसमायुक्त युवां क्रिल भविष्यथः । एवमुक्त्वा सुनिस्नीधं माध्याहार्म
ययौ करिन् ॥१६॥ पत्या मात्र म वृत्ततः कथिनः माऽ्त्रवीत्‌ सुनाम्‌ । त्वदीयो मश्चिनच्यो म मदीय त्व प्रमुक्ष्वत्रे।|४५॥
नधा पुत्र्या करेन मव गना माना स्वमाटयम्‌ । रजनी गभवनी जाना ब्राह्मणी च प्रजापन ॥४५। प्कदा सनिना
दृष्टा स्प्युग्रनजोधरा वभौ । उवाच भार्गवः पत्नीं कि कृनः श्नाच्र आदरः ॥२६॥ मोवाच भयनीना न॑ व्यनिक्रममसं चमः; ।
नामुवाच मरनिम्नस्र विम्मिना मानमऽ्मवत्‌ ॥१५ नवे राता तपस्वी च भविष्यति न संडायः। नव पच्च धरनधमी
दारुणः प्रभविष्यति ॥८८॥ सावाच स्वामिनं भीता द्विजंपृचतुम प्रभा । दरि नाचद्ीवघ्रानं कर्प्यामि न संज्ायः | ५)
लना मुनिः मवयं प्राह पृच्रपुच्रा मत्तथा । गभ विज्ञाप्य विष्णुं वै नपमा म नधाऽक्ररात्‌ ॥२५ ननस्नस्पाऽभवन्प्रचो
मदपिमदानपाः | तस्य पत्रन्दमापद गमः उाखभनांवरः ।॥२2॥ नवम गाधिपन्नी सामास पचर नपानिधिम ) विन्वामिच
महाभागं सुपुव प्रमवरिदन्या ॥८२॥ मनु यौवनमापनन संस्याप्य वनमादगत्‌ । गाधभिवयौ स्वराज्य च नपस करननिश्चयः।६॥
नद्राज्यमक्ररात सव विन्वामिच्ः परतापवान । एकदा सरयाथ व वनेषु प्रजगाम ह॥२५॥ मगयित्वामरगान गजा
कषुभिनम्तृधिताऽ नवत्‌ । भ्रमन्‌ समाययौ साऽपि वसिष्टाश्नरममुत्तमम्‌ ॥२५॥ प्रविदय नत्र ने राजा ननाम भक्तिमंयुनः।

+~ 4 -

29 4-9-14 +++ ++ + 4-4-09

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख. १ अ. ४७९ पान १११
ध 4-4-41 44 4.

सकैन्यो भोनितस्तेन कामपेनबलेन सः ॥२६॥ भुक्त्वा तं प्रार्थयामास नंदिनीं देहि मे सुन । विश्वामित्रस्ततस्तस्मे न
ददौ तां महासुमिः ॥२५॥ ततो राजा वलान्नतुं दूतानाज्ञापयत्‌ खलः । धेन्वा ते नादिता; सर्वे ततः स्वयसुपाययौ ॥२८॥
कहाघत्रे्च त घेत ताडयामासुरायहात्‌ । केचिच्ततो महत्सैन्यं॑निर्ममे तच्र धेनुका ॥२९॥ ततो युद्धमभूद्धोरं
सैन्ययोरुमयोर्मदत्‌ । नष्टं सैन्यं च संपूर्ण विश्वामिनच्रस्य तत्क्षणात्‌ ॥३०॥ सोऽपि भग्नो गृहं गत्वा राञ्यं न्यस्य यथौ वनम्‌ ।
प्रधनिषु तपस्तेपे दंकरस्य महात्मन; ॥३१॥ दातवर्षेषु पूर्णेषु प्रसन्नश्च ददौ शिवः । अखविद्यां सुसंपूणी तां पाप्य
स्वगृहं ययौ ॥३२ पुन्वेसिष्टमागम्य राखाखैबलसंयुतः । विश्वामिनो ममादासावद्रयखेण तदाश्रमम्‌ ॥३३॥ वसिष्टस्तं
ततस्तच्र योधयामास शौनक 1 ब्रह्मदंडधरः श्रीमान्‌ सवांखाणि व्यमर्दयत्‌ ।३४॥ ब्रह्यर्दडेन तस्याऽपि करलस्तेन पराजयः।
विन्वामिच्रः पलायिष्ट भयभीतः समंततः ॥३५॥ ततः खसात्वितो विप्रो वसिष्ठो ब्राह्मणेसतदा । स्वाश्रमं प्रविवेदाथः
विश्वाभि यहं ययौ \३६॥ अदो बराह्मं बलं दीघं क्षात्रं तुच्छं विरोषतः । ब्रह्मदंडेन सवाणि ममाख्राणि दतानि च ॥३७॥
एवं स॒ निश्चयं क्रत्वा राज्यं त्यक्त्वा ययौ वनम्‌ । ब्राह्मणत्वप्रसिद्धय्थं तताप परमं तपः ॥३८॥ गायत्री्न्रजाप्येन'
पुरश्चरणमार्मतः । निरादारेण राज षिस्तापयामास विष्टपम्‌ ॥६३९॥ एवं दरासहस्राणि वषांणि जपतो ययुः । ततो जगाद तं
बरह्मा वरं बरूहि महामते ४० स वतर ब्राह्मणत्वं मे देदि देव नमोऽस्तु ते। तदा ब्रह्मा पुनः प्राह तपस्वेति च गाधिजम्‌ ॥४१॥
दावार विधौ तत्र समागत्य च तं सनिम्‌! अन्यं वरं ददाने स न जग्राह स बुद्धिमान्‌ ॥४२ तपःप्रभावतस्तस्य
व्याघ्तमासीदिगतरम्‌ । देवाद्या अभवन्सर्वै तदाक्ञावङरावर्तिनः ।॥४२। स्वपरतापेन राजर्षित्रांद्मणान्‌ प्राह गाधिजः अहं
ब्रह्मिंखुख्यो चै जातस्तु तपसो वलात्‌ ॥४४॥ मय मीताश्च ते सर्वे तथेत्यूचुः प्रणम्य तम्‌ । वसिष्ठो सुनिवयः स तं
राजर्षिं जगाद ह्‌ ॥४५॥ विश्वासिच्रः सं्षुभितो बसिष्ठहननाय च । नानायत्नांश्चकारापि न ममार मदाखनिः ॥४६॥
ततोऽतिदुःखितो भूत्वा संस्थितः स्वाश्रमे सनिः । विन्वामिच्रो महामागस्तपस्तेजोविराजितः ॥४७॥। तमाययौ महातेजा
याज्ञवल्क्यः प्रतापवान्‌ । ब्रह्मणोऽगससुत्पन्नः साक्चायोगीश्वरो मदान्‌. ॥४८॥ त॑ ननाम यथान्या्य॑पूजयामास
-मक्तितः । विश्वामित्रो महातेजा उवाच पक्रृतांजलिः ॥४९॥ अद्य मे सफले जन्म तपःस्वाध्याय एव च । येन ते दीनं

पव स्््

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

स पान्न ९६२

4 $ 4 & ¢ { छ, + +
जातं ब्रह्मभूतस्य मानद ॥५०॥ किमधंमागतौ ब्रह्म॑स्तद्रदस्व महासुने 1 तवाज्ञां कतुमिच्छामि दासोऽहं राधि मां पमो 1५१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मो द्रले महापुराणे प्रथमे खण्ड वक्रतुडचरिते याक्ञवल्क्यविन्धामित्रसमागमोनामेकोनपंचारत्तमोऽध्यायः ॥।

3

॥ सआरीगणेदाय नमः ॥ सुद्र उवाच विन्वामिच्रस्य भावेन संतुष्य खुनिपुंगवः। तस्ुवाच महायोगी याज्ञवल्क्यो मदासुनिः ॥१॥
याज्ञयस्क्य उवाच । दुःखितं त्वां विदित्वाहमागतो सुनिपुंगच। न कायेमपरं किचिज्जानीदि त्वं महामते \२ वद कि
कारणं ब्रह्मन्‌ दुःखस्य तव तापस । पश्चात्तन्नादायिष्यामि युक्त्या ज्ञानोपदेरातः ॥३॥ विश्वामित्र उवाच । तपस्तप्तं मथा घोरं
ब्रह्मम न ददौ वरम्‌ । वसिष्ठो मां च राजर्षिं जगाद जनसचिधौ ॥४॥ केनोपायेन योगींद्र ब्राह्यणोऽदहं वामि च।
सवैमान्यो महाभागस्तं करिष्यामि यत्नतः ॥५॥ ननस्तं सुनिरार्दलो याज्ञवस्क्य उवाच ह । न चितां कुरु राज्यं
व्रह्मपिंस्त्वं भविष्यसि ॥६॥ जभिमानं महाघोरं त्यज त्वं म खवाक्यनः 1 मत्सरं त्यज दुष्टं च ततः क्षमं भविष्यति ॥-५॥
कथां यणु महारम्यां काडीविन्वहामंभिनाम्‌ । यन त्वं निर्मलो भृत्वा ब्राह्मणोऽपि भविष्यसि ॥८॥ कारीविश्वेश्वरणैव
न व्यक्ता प्रल्यऽपि च} न वियोगः क्षणं नस्याः कायाः उंभाः कदाचन ।०] ननादंकारमंयक्तौ जानौ क्ारीमदश्वसे ।
विघ्नः समभवत्तत्र दारुणः प्रवियागक्रृन्‌. ॥१०॥ मुद्ररं च्वाच । याज्ञ वल्क्यवचः श्रुत्वा दर्विनः क्रौरिको मुनिः । उवाच नं
मटानाम प्रमयुक्तन चनसा ॥४१॥ विश्रामित्र उाच। करीदरां विघ्ररूपं चाविमुक्तस्य हछिचस्य पत्‌ 4 सुप्र महाभाग

न्व॑वरिरापनः ॥४८॥| यान्नवन्क्व उवाच ¦ प्रष्टिवप्राणि पजन्या न ववषं मर्हीननट } नन नष जगत्मव भृमिस्थ
सचराचरम ॥४२॥ प्रजाक्षये नना दृष्टा त्र्या न्ाकपिनामदः । आया गाजहादृलं दिवादासं नपःस्यिनम ॥५
राज्य न्यकन्वा स गजपिस्ननाप परमं नपः। माक्नायं नक्तिमनावन मृयवराममुद्रवः ॥५॥ नपमा यागभावन वभौ सूय
हवापरः नं व्रह्मा स्वयमवदं वचनं प्रजगाद ह ॥१६३॥ त्रयावाच । दिवादाम महाभाग श्रृणु म वचनं हिनम्‌ । कारीराज्यं
गृद्धाण न्वं ममा दत्तं पद्मन ॥>५) व्रह्माणं म उवाचाथ न राज्यं पर्पारय। माक्लार्था बामनाहीना माकन दरि प्रजापत
॥१८॥ नं पुनः परत्युवाचदं ब्रह्मा ल्ाकटिनाय च । करर राञ्यं महाभाग मया दत्तं मदामन॥४०॥ न्वयि राज्य स्थिन ब्रृषि भविष्यति

-~~--+---~~--~-~---~------------ + ------------~-----~------------~-~~---~

= 4 90-01-01 च

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. १ अ. ५२ पान १६२
1 त प 4 44

महाद्धता । अन्यधा लोकनाराः स्यात्तस्मात्‌ क्रु वचो महत्‌ ॥२०॥ टोकसंरक्तणाथीय द यायुक्तो महामतिः । राज्यं जग्राह
काद्याश्च देववजिनमुत्तमम्‌ ॥२१॥ देवानामखिकं राज्यं सदा स्वर्भेषु वतेते । मनुष्याणां पृथिव्यां रै पाताले नागरक्षसाम्‌
॥२२॥ अतो देवतया दासु पूजयिष्यामि मानद । स्वैः स्वधर्म स्थातव्यं मयि राज्यं परासति ॥२३॥ तयेति तसुवाचाथ ब्रह्मा
लोकपिनामहः । कारीराज्यं ददौ तस्मै दिवोदासाय धीमते ॥२९॥ तततो ब्रह्मा ययौ कारयां दाकर प्रणिपत्य सः । उवाच त॑
विरोषक्ञो पदर गच्छ शांकर ॥२५॥ मरीचिना तपस्तेपे तस्मै देहि व रिव । नो चेन्मरिष्यति स वैं तस्माद्गच्छ जगद्रो
॥२६॥ ब्रह्मणो भिरमाकण्ये तेन साध ययौ रिवः । देवर्षिगणसंयुक्तो वरार्थं ब्राह्मणस्य च ॥२७॥ तं दृद्रेति बरं ब्रहि दिवो
वचनमव्रवीत्‌ । स उवाच रिवं तत्र खुक्ति देदि सखदारिव ॥२८॥ इत्युक्त्वा तपसो दुःखाञ्जल्यै प्राणान्‌ महासुनिः। प्राप्तः
शिवस्य सारूप्यं कैलासं स गतो सनिः ॥२९॥ एतस्मिन्नैतरे रसुं ब्रह्मोवाच कृतांजलिः । वस त्वं मंदरे संमो
त्यज काशीं महापुरीम्‌ ॥ ३० ॥ अनाघ्रृष्टिमवं दुःखं त्निघ्त्यथमादरात्‌ । राञ्य॒दत्तं मया देव दिवोदासाय
दांकर ॥३१॥ तेनापि कथित्तं देवराय पएथ्व्यां न -चेद्धवेत्‌ । तेदा राज्यं करिष्यामि नान्यथाऽहं कदाचन्‌ ॥ ३२॥
मया लोकस्य रक्षाथं दत्तं राज्यं च तस्य दि । क्षमस्व चापराधं मे महादेव नमोऽस्तु ते ॥३३॥ तथेति शिव अचे तं निःश्वस्य
परमं प्रु; । पार्वत्या गणसयुक्त उवास स च मंदरे ॥३४॥ अबिसुक्तं महाक्षेत्रं दैवेन त्याजितं मम । अधुना श्क्तता केन
कमणा सविता मम ॥३५॥ न ब्रह्मणो वचो मिथ्या भविष्यति कदाचन । अधुना किं करिष्यामि कारीविरहदुःखितः

॥२६॥ अदे विन्वेश्वश्धाऽरिमि मदधीनं न किचन } विश्वनाथेति नामेदं व्यधेरूपं न संङायः ॥३७॥ अखिटप्रणितुल्योऽहं
क्रतो येन महात्मना । दारणं विघ्नराजं तं गच्छामि न च संशयः ॥३८॥ ममापि विघ्ररूपं यत्‌ ससुत्पन्न मदाद्भतम्‌ । अदंकार-
विहीनोऽदं करतस्तेन महात्मना ॥३९॥ इत्येवं निश्चयं करत्वा दिवस्तत्राचरे तपः} तताप गणपं ध्यात्वा कारीप्रास्यथमादरात्‌
॥४०॥ कारी च दुःखक्षयुक्रता श्रुत्वा चां भोविनिगेतिम्‌। तपस्तलाप विधन ध्यात्वा निखलचतेसा ॥2१॥ अरकारविनिर्धुक्ता

करारी दुःखितमानसा । रिवगप्रा्यथेमतुरं तताप परमं तपः ॥४२॥ दिवोदासस्तु तद्राज्यमकरोद्धमतः स्वयम्‌ । ततो व्रि;

समुत्पन्ना सर्वैषां सुखदायिका ॥४३॥ सकलं वरृष्टियोगेन जगत्स्थावरजंगमम्‌ । मोदयुक्तं॑तदा जातं तस्मिन राज्यं

प्रशासति ॥४४॥ स्वस्वधमेरताः सरवै वर्णाश्रमविभागशः । पापठेदणे न तत्रासीत्तस्मिन्‌ राज्यं प्रदासति ॥४५॥

~ क
म. पु, १५

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

न 1 1

हृष्टपुष्टजनाः स्व ब्रक्लाः पुष्पफलान्विताः । घटदुग्धास्तदा गावस्तसिमिन्‌ राञ्य प्रहासति ॥४६॥ स्वाहस्वधायुतां देवाः
पितरश्च खुदा युताः । यज्ञादयो व भूयश्च तस्मिन्‌ राज्यं पररासति ॥४५ एव नानावियि मौभैयुताः सवं महासने । दिवोदासः
स्वयं राजा नित्ययातच्रां चकार ह ॥४८॥ आदौ दुद पुप्रजाऽसौ पश्चाद्विन्वेश्वरं सुने । जगदंबा च काशीं वै मणिकार्णं
ततः परम्‌ ॥४९॥ भागीरथीं माध्वं च जैगीषव्यगुदां तनः । कालशैरवमेव च द॑डपाणि महावटम्‌ ॥५०॥ जनेः स
मानिमान्‌ राजा कारयामास सर्वदा | धर्महीनं जनं हंतु दंडपाणिरिव स्थितः ॥ ५१॥ अरीतिवषसादखं गतं तत्र महासने ।
न किचित्स्वन्पपापस्य प्रवलोऽपि बभूव ह ॥५२॥ तनो देवा विचारं ते चक्रुः स्वर्भेषु विस्मिताः । पृथिव्यां देवराज्यं तु
विनष्ट नन कारिनिम्‌ ॥०३॥ अनो वयं क्रिमय च स्थास्यामः एथिवीनल । स्पते नः स रजर्षिदखृलयामस्ततो वयम्‌ ॥५४॥
नत इंद्रोऽभ्निमाहय जगाद क्रोधस्य; । दिवोदासस्य राज्य न स्थानं मास्तु बहिस्त्विति ॥५॥ इद्रस्य चचनं श्युत्वा
वहिरंनदध नदा । पएथिव्यां बह्िदीनास्न जनाः म्र नमन्वयुः ॥५३॥ नान्‌ दृष्टा स दिवोदासो वहिरूपण स॑स्थिनः
पृथिव्यां यत्र कुत्रापि नपा वन्दसमन्विनः ॥५.५। एव नानाविधे मविर्देवाः सर्वै क्रमण च | गनास्नत्र स्वयं राजा नघां
म्प्र वभौ ॥*८॥ बारवादिरूपमाम्धाम स गजा दवकरल्यविन्‌ । प्रथिव्यां य जनाः; मवेन नं जानंनि कौशिकः ॥५५९॥
एवं वटौ गन कान दवाः मत्रे विसिम्मिर | दवक्रन्यं क्रतं मव राज्ञाप्यार्यसृत्तमम्‌ ॥६०॥ ननो दवगणाः संवे ब्रह्माणं
ठारणं ययुः । दिवोदासस्य माहा पृथ्वी त्यक्रना च निजैः ॥३१॥ म नपवन्दयुक्नम्नु देवानां कृन्यमादरान्‌ |
स्वयं दवस्वस्नपैम्नेश्धक्रार पग्माद्रनम ॥2२॥ वं विद्राररीनश्चि कि कुमो वद भा विमो] नधां कचनमाक्रण्य व्रह्मा
प्रावाच नाम्तदा ॥२३॥ भवटद्धिम्वच मलव्यं प्राधनीया नगधिपः) म दास्यति स्वकं म्थानं दवान नाच्र संखायः ॥२५।
नना दवा दिवादाममाययुन्रेद्रम्‌न्ध्यकाः। नान दृष्टा मदमोन्याय ननाम विनयान्विनः ॥३५॥ नमुल्थाप्य नना दवाम्नुधटुवुम्नं
नगधिपम । साऽपि दवान प्रनष्टाव स्वपदानि ददु ननः ॥६६॥ स्वथं नरस्त्ररूपण चैकददेन मस्थिनः | अरन्यादया
निजम्थान दवाः सवे मृमम्िनाः ॥३५॥
{१ यमन स्नमदध्य दग वमन्मंद्रदं सदयाय पथम व्यड वक्रनुटवरन दिवरादासमश्टमवम्नं नाम पंचास्नमोऽध्याय; ॥
>> <<
त + + +++ +र ++ ९-4९-4 ++ +++ +~ + 4 > +++ + 5 9 9-9-94 -0 9

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख, १९अ. ५६ पान ११५ `
1.

॥ श्रीगणेद्ाय नमः !! याज्ञवल्क्य उवाच । ततः रासु; परां चितामापेदे मनसा सुने । देवा हतोद्यमा जातास्तपसा तस्य
धीमतः ॥ १ ॥ स्वधर्मपर एवाय तपसा च समन्वितः । नोचितं भवेच्छक्यः किं भविष्यति वै ततः ॥ २॥ मया
करारी कदा लभ्या दश्धोऽदं विरहाभिना । मरिष्यामि न संदेहो विरुलाप महेश्वरः ॥ \ \ अस्िचमोवरोषोऽपि इुरोच
बहुधा हिवः । तं देवा खुनयः सर्वे सांत्वयामासुरादरात्‌ ॥ ४ ॥ देवषय उचुः । मा कुरुष्व घरृथा चितां त्वं समर्थो महेश्वर ।
तव प्रसादयोगेन गच्छामः कारिकां वयम्‌ ॥ ५॥ नानासिद्धिभिरासेभ्य रोकांस्तच्र समंततः । तत्पापभागिनं भूष
दिवोदासं च कुर्महे ॥ ६ ॥ ततस्त्वया विरोषेण कारी ्राद्या सदादरिव । एवसुक्त्वा ययुस्तत्र देवा; सवं प्रहर्षिताः ॥ ५ ॥
तत्राभवन्‌ गताः कायां नानारूपधरा; सुराः । जनान्‌ संमोदथामाखुः सिद्धि करत्वा विदोषतः ।॥ ८ ॥ धमरीला जनाः
स्व तेवां वाक्यं न चक्रिरे । एकव प्रयत्नं ते कृत्वा रातिं प्रलेभिरे ॥ ९॥ ततः सदाशचिवस्तच्र प्रेरयामास भैरवान्‌ ।
तेपि चत्मैश्च विविधिमे समथ बभूविरे ॥ १० ॥ एवं मेण आदित्या वसचश्चषयः पराः । योगिन्यश्च गणाः स्व
हतोद्योगास्लथाऽभवन्‌ ॥ ११ ॥ ततो ब्रह्माणमाबोध्य प्रेषयामास शकरः । दक्राश्वमेधाश्च करूतास्तेन शांतिं जगाम
सः ॥ १२॥ ततस्तु दंकरस्तच्र ध्याननिष्ठो बभूव ह । चरणे विष्नराजस्य सवी रापूरके परे ॥ १३॥ सविध्ने मां गणाध्यक्ष
निर्िध्नं कुर सर्वदा । दासोऽहं तेऽविसुक्तस्य संरक्ष विरदात्परभो ॥ १४ ॥ एवं निधितचित्तस्तु वषमेकं गजाननम्‌ ।
ध्यानेन तोषयामास रकरः कार्थसिद्धये ॥ १५॥ दष्टाऽदकारनिषुक्तमत्यंतं रंकरं प्रयः । दर्शयामास रूपं स्वं योगिध्येय-
मनुत्तमम्‌ ॥ १६ ॥ सदार्द चतुर्बाहुं पाद्यांङुरधरं पुम्‌ । वरदाभयहस्तं च सिद्धिबुद्धिसमन्वितम्‌ ॥ १७ ॥
रक्तवर्णं खुरो माढयं गजवक्त्रं महोदरम्‌ । विविषैः रोषनामि तं भूवणैः सुविराजितम्‌ ॥ १८॥ चितामणिधरं पण
तेजोराददि महाप्रभम्‌ । दष्टा देच खुदा युक्तः रकरः प्रणनाम ह ॥ १९॥ ततस्तं पूजयामास तुष्टाव स यथामति । देवदेव
गणाध्यक्षं वक्रतुंड विधानतः ॥ २० ॥ शिव उवाच । नमस्ते वक्रतुंडाय सवसिद्धियदाय च । निराकाराय देवाय साकाराय
नभो नमः ॥ २१॥ नमः सर्वप्रथोधाय नमः सवपरियकर । गणानां पतये तुभ्य गणेशाय नमो नमः ॥ २२॥ ब्रह्मणे
खशिक्र ते पारुकाय च विष्णेव । संह ते हरायैव गुणेशाय नमो नमः ॥ २३ ॥ ब्रह्माकाराय वै तुभ्यं ब्रह्मभूताय ते
नम; । नमः प्रपचरूपाय प्रपचानां प्रचालक ॥ २४॥ अन॑तयुणधाराय छनंतविभवाय ते । अनंतोदररूपाय देरंबाय नमो

_ ~~न ~ ------- 7 व~ ------------ ~
---- धु व

41

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

व वा न ~

नमः ॥२५]। कारणानां परायैव कारणाय नमो नमः ¦ अक्रारणाच वै तुभ्य सिहवाहाय ते नमः ॥२६॥ अहं जीवसमानख

संजातो नात्र संहायः | अविखुक्तं विषक्तं मे जातं देव दयानिधे, २५ अतस्त्वां हारणं यातो निवि कुर मां प्रभो।

देहि काकीं गणाध्यक् अविष्ुक्ततया च मे ॥२८॥ त्वया पुरा वरो दन्तः स्मरणेन त्वदग्रतः । स्थास्यामि पुत्रभावेन त पार्यं

गजानन ॥२०॥ इत्युकत्वा पादयोस्तस्य प्रणनाम महेश्वरः । तसुत्थाप्य गणाध्यक् उवाच प्रहसन्निव ।॥३०)) वक्रतुंड उवाच ।

त्वया करनभिदं स्नोन्नं सवसिद्धिकरं भवत्‌ पठन श्ुण्वत चैव सुकितिशुक्तिप्रदं शिव ॥३९१॥ अन्यययत्पाधिनं सवं

करिष्यामि सदाशिव । अविसुकन प्रदास्यामि साधकं ते च सांप्रतम्‌ ॥२२॥ इत्युक्त्वा निमम ददाद्राह्यणं सवंसुंदरम्‌ ।
सवके च युपणरास्य नजागुक्तं प्रभाविणम्‌ ॥>३३। आज्ञापयत दवा गन्छत्व दिषवसिद्धय । कायां तु बुद्रसमाद
जनाना कुर्‌ सन्वरम्‌ ॥;4| सादयित्वा ल्वादास काशठाराञ्य हिताय च ममाज्ञया दद्यद्यत्व सचप्ूज्या भावप्यास
॥३५॥ ददि ज्यानिविदे त्वां नु वदिष्यति जना द्धिजाः । त्वदीयवडागाः सवं भविष्यति न सायः ॥३६॥ इनि श्रुत्वा द्विजो
दुहि प्रणनाम मुदा युनः। पयो प्रदक्षिणीक्रन्य कारी स गणपं स्मरन ॥३५ ननो विष्णुं समाहय न जगाद गजाननः,
वौद्रस््पण विष्णा न्वे करारी गच्छ मदाज्ञया ॥३८॥ द्विजन दंहिना मर्व माहिन नगरं भवत) करर न्वभधुना भ्रष्टं मम
वाक्याञ्जनादन ॥३५॥ प्रणम्य नं नदा तिष्णुगणश्ं वौद्रस्वपरधृक् | ययौ करारीं मदामनागो वक्रतुंडं हृदि म्परन ॥५०॥
मौ यथा गणगाजन कथि चक्रनुम्नवा | माटयृक्नं पृनभ्रष् नगरं मवमजमा ॥४२॥ अन्यच्छरणु चग्तिन्वं विन्वामिच्र
नप्राधिन । क्राल(ध्यानयना नत्र संम्थिता गणपम्य नु ॥४२॥ सदस नच क्षाणं गनमक्रं महामुन । नन्यास्नपःप्रभाकण
मनुष्-मृद्रजाननः }; ८३ वर दान समासानः कार्य मृनिधररः प्रभुः | मिटाणूब्हुः प्रसन्नात्मा नानानृषण्मापनः॥८५॥ नं
दृषा मरमान्धाय कारी परमपावन। । पादाः प्रणनामाथ कविता विदन्दा चठाम ॥५५८॥ पृनस्न्थाय न द्वं पृजयामाम
भक्तितः । तष्टराव स्ृम्यिरा यन्या निवदकरमपृषा ॥८६)| चदव ; नमम्न गणनाधाय नमम्नऽननम््पिण | नमम्न
सवदा वर मायापारायन नमः 1८५५ नजवक्चयरायेव दूयकणायन नमः| सवरभृपाय व नुभ्यं वक्र नमाप्म्त न
।८८॥ निराक्रागय लिन्याय सिगुणाय गुणाल्मन | वेदवद्याय मननं व्रह्मणन नमा नमः ॥५९) त्मणां व्रह्मदाच्च न
सिद्रारूढायपन नमः) सिद्धिवुद्धिपन नभ्यं नमः मवाभयक्रर ॥००५॥ अनाथाय च नाधाय सवेषां पाराय च । भक्रनभ्यः

++ 4-4-44 4-1-44 +++ 5 4434444 4 + 44 4-44-9 4-4-9४

20।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

„_ ~~ ~~~ ~~~ बब] -- ~

खं. १ अ. ५२ पानं ६७

4. हः इन 0 8. 8: 8 0 8 08 0: 34

सर्वदाच्र ते विघ्रहत्रे नमोऽस्त न ॥५१॥ विघ्रक्रे च्य भक्तानां शुकतिखकिनिप्रदाय च । योगिनां हृदि संस्थाय योगगस्याय
त्रे नमः ॥५२॥ मनोवाणी विहीनाय द्ानिरूपाय ने नमः! कानिभ्यः दानिदाच्र च गणेराय नमो नमः ॥५६॥ कि सौमि
त्व; गणाध्यक्त यच्र वदा; सरा्रकाः । हानि प्राप्ता महाभागा अनरत्वां प्रणमामि वै ॥४॥ रक्ष रक्च च दासीं ते विरहेण
प्रपीडिताम्‌ । अविसुक्ता शिवनैवं नाम व्यथ वभूव म ॥५८५॥ हिवहीना कृता दव दैवं तु परमाद्नम्‌ । अनस्ते चारणं
माता दाकर ददौयरव माम्‌ ॥*९॥ इत्युक्त्वा पतिता तस्य पादयुगम महान । ताखत्थाप्य सणाधीशो जगौ मधुरया गिरा
॥:९9]} गणश उवाच } मा दोक कुरु कल्याणि इकरं ददोयामि ते । अविस्ुक्तमिर्द नाम साधकं प्रभविष्यति ॥५८॥ त्वया
कृतमिदं स्तोत्रं विथोगहरणं मवेत्‌ 1 यः पटिष्यति भक्त्या च श्रोष्यते तस्य सुंदरि ॥५९॥ य॑ यमिच्छति भावेन तं तं
दास्यामि सर्वगः । ब्रह्मभूयकरं स्तोच्रं -नविष्यति न संहायः ॥६०॥ इत्युक्त्वा गणनाथश्च तच्चैवांतरधीयत । तमेव सापि
ध्यायती स्थिता कालप्रतीक्सिका ॥६१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्स्ये पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौद्रटे महापुरणे प्रथमे खण्ड वक्रतुंडचसिति काशी शिवयरप्रद्रानं नामिकप॑चारत्तमोऽध्यायः ॥

% >> <<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥| याज्ञवल्क्य उवाच । एतस्मिन्नैतरे तच्र ययौ जञ्योतिर्विदुत्तमः । दंडिनामा द्िजो यस्तु पुश भोक्तो
मयाऽनघ ॥ १ ॥ सर्वं तन्नगरं तेन मोहितं तत्क्चणान्‌ खने । पश्चात्समागतो वुद्धो विष्णुभ्रष्टं तथाऽकरोत्‌ ॥ २ ॥ दुंडिना स
दिवोदासो बोधितः स च त्यक्तवान्‌ । राञ्यं बौद्धेन संतस्थौ प्रतीश्चन. शिवदरोनम्‌ ॥ २ ॥ ताभ्यामाकारितः शं सुः प्रययौ
गणपं पुरः 1 क्रत्वा संपूज्य तं कारयामादौ चक्रे हि वासिनम्‌ ॥ > ॥ स्वयं देवगणैः पथ्चारणिभिश्च विवेदा द्‌ । ननाम
चरणे काकी विघ्नपस्य शिवस्य च ॥ ५1} यथास्थानं स्थिताः सवै देवा ऋषिगणाः सुखम्‌ । दिवोदासाय मोक्षं स हांकरः
प्रददौ ततः ॥ ६ ॥ ततः कदाचिदेवेचणो जगाद गिरिर वचः । तुभ्य दत्ता मया कारी क्रतं सर्व यथायथम्‌ ॥ ७ ॥
अधुनाऽहं महदेव यास्ये स्वं धाम शोभनम्‌ । यदा मे स्मरणं कर्यास्तदा द्रक्ष्यसि मां दिव ॥ ८ ॥ इत्युक्त्वा दुंहिविप्रेण
सहितोऽसौ गजाननः । अंतर्धानं ययौ तत्र देवानां प्रयतां सुने ॥ ९॥ ततः स्वयं विन्बनाथस्तस्य सूतिं विधाय सः ।

गः

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

स्प, श 1 2 ५य्द्‌ व 2 -22 ऋ त 0.2 ऋ ४ ऋ म षर ऋ श स ऋ य न ऋ
न.

स्थापयामास यत्नेन देवैश्च ब्राह्मणः सह ॥ १० ॥ विधिवत्परूजनयामास चोपचरमेनोरमेः । सर्वैः करत्वा नमस्कारं परादक्षिप्यं

चकार सः ॥ ११॥ स्वान्‌ जगाद विश्वे हितं इणत मे वचः! आदौ दहि समभ्यच्यं ये मां तोष्य॑ति तत्त्वत्‌; ॥ १९॥

तेभ्यो युवित तथा सुक्क दास्यामि त्वन्यथा न च । कारीवासफलस्याऽपि दाताऽयं वक्रतुंडकः ॥ १२)॥ वेदादीनां रदस्य

यदन्वि्टं तु मया बहु । तन्मूलोऽयं हृदि पाः साक्ना्रहमपतिः प्रथु; ॥ १४॥ अतोऽयं दुंदिराजेति नान्ना ख्यातो मया

करतः । ध्मर्थिकाममोक्षाणां दाना क्षेत्रे न संशयः ॥ १५ ॥ एवखुकत्वा महादेवो नित्य प्रूजापरायणः । हुढराजस्य

सवायां सावधानो बभूव ह ।१६॥ नधा त्वमपि देवेरां विघ्नराजं भज प्रभो । त्यक्त्वाहकार भावं तु ब्राह्मणः प्र भवेष्यास ॥१.५॥

सदर उवाच । याज्ञवर्कयवचः श्रुत्वा विश्वामित्रो महातपाः । जगाद तं महाभागं विनयेन समन्वितः ।। १८ ॥ बिशरामत्
ञ्वाच । याज्ञवल्क्य सदा भाग त्वयाऽहं बोधिनः खन्द) अधुना वद म ज्ञानं सर्वज्ञोऽसि मदाखुने ॥ १९ ॥ अर्देकारो मया
व्पाञ्यः करन मार्गेण नद्रद । कीरमो म डरीरऽमौ बद निष्ठनि सांप्रतम्‌ ॥ २० ॥ गणेद्यानमदहं केन भजयं विधिना चद्‌
स्वरूपं च कर्यं नस्य योगीं्रोऽभि यनः स्वयम्‌ ॥ २१ ॥ यात्नवन्क्य उवाच । शणु त्वं कोरिक ब्रह्मन्नदकारं वदामि न । लपमा
व्राख्मणत्वं त्र परप्म्यामि नटि संङायः॥ २२॥ एनमव विजानीच्यकारं तु महामन । नस्य त्याग विधि वश्य नं श्रृणुप्व
यथायथम्‌ ॥ २३॥ प्राप्तय ब्राद्मणन्वम्य नपय नप उत्तमम्‌ । यदा दास्यति दवोऽसौ दा ब्राह्मणता नवत्‌ ॥ २४ ॥ यदा
न दत्ता देन गजर्षित्वं तदा खन्द | अम्तु म सननं नच करोऽ म कीरडां नपः॥ २५. ॥ अ सदा पराधीना दद्धारी
न सहायः । कनमि यन्नमन्यनं दैवं चन्ध्रभविष्यति ॥ २२ ॥ अनन विधिना दिप्र तपस्त्वं महामुन | नदा प्रभविना
मर्व गनारकार-नादनः ॥ २५ ॥ अन्यक श्रृणु म॒ वाक्यं मन्मरं त्यज कौटिक । उरणं गणगजं न माहि नन सुवे
नवल ॥ =८ ॥ न मन्ममं नपः कम्य पथस लनव्रै द्विजान। मत्सगण समाविष्टः कुलम्न्वं ब्रा्मणा मवः ॥ २५॥
त्वया मत्मरभातेन वसिष्टम्य महान्मनः । पत्राणां च जानं परण नाशितं गक्षमा यरा ॥ ३०॥ अपग
सष्िरग्य्धा चिकोक पृरान्वया , वसिष्ररनन यत्नं नानारूपं करापिव॥३॥ न मन्मरं न्यजन्वंवे विधिचदणु
नक्वन; । नीचोऽ्ड मर्वविप्रभ्यम्नपस्विभ्या न संञ्नाय; ॥३२॥ मया किंवा तपः कायमभ्यश्चाधिक्रमादगन। एषां
नपःप्रभावाण्यि मनसा गस्यन न च:३३॥ एवं ज्ञान्वा तपस्व न्व व्राह्मणः प्रभविष्यसि} अन्यथा युगसाहस्रं नपस्नप््वा

~~ जन्न -५ "~ ¬ "=-=

स 4-4 4 44-44-94 4-4-44 449 ++ 44 र 5-496-99 49 4 + 8 4-54-4 + + 4-4-44

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

_---- ~~~ ~~~ ~~ ~~~]

खं. १९अ अना 0 7 पान १६९

क १

मरिष्यासि ॥३४ स्वेभ्यो नमन विप्र हृदि भावसमन्वितम्‌ । कर्तव्यं च त्वया नित्यं राजर्षिवन्मदामत ॥३५॥ एवसुक्त्वा
महायोगी वक्रतुडप्रभावजाम्‌ । कथां संश्रावयामास प्रवजातां मदायराः ॥३६॥ क्था श्रुत्वा महानागो विन्वामिच्रः
सुविस्मितः । उवाच तं नमसक्त्य याज्ञवल्क्यं तपोधनम्‌ ॥३५॥ विश्वामित्र उवाच । वक्रतुंडस्य योगीद्र॒ चरित्रं संयुत मया ।
अधुना वद मे ब्रह्मन्‌ तस्यालुभवरूपकम्‌ ॥३८॥ याज्ञवल्क्य खाच । श्रृणु यत्नेन माहात्म्यं पुराव्त्तं कथानकम्‌ । कथयामि
च ते प्रीत्या मदीयं ज्ञानदायकम्‌ ॥३९॥ एकदाऽदहं गतो ब्रह्मन्‌ वैकुटं स्वगख॒त्तमम्‌। तच्र नारायणं नत्वाऽषृच्छं तं जगदीश्वरम्‌
॥४०॥ दि सारं सर्वभूतेषु कस्याधारेण संस्िनम्‌ । मह्यं वद महामाग साक्षात्त्वं जगदीश्वरः ॥४१॥ इदं सवै त्वदाधारं
भासते हृदि सर्वदा । तथापि प्रष्टुमिच्छामि श्रवणाथे यथायथम्‌ ॥४२॥
।। ओमिति श्रीदाय पुराणोपनिषदि श्रीनमोद्के महापुराणे प्रथमे खंडे वक्रुडचरिते याज्ञवल्क्य - नारयणसव्र्चवणेनं नाम द्विपंचारत्तमोऽध्यायः ॥

"> 2 < <€

॥ आरगणेदाय नमः । नारयण उवाच । गणेक्राधारमेतत््वं जानीहि ब्राह्मणोत्तम । हृदि बद्धिपरदातृत्वाह दिः सिद्िप्रदानतः ॥१॥
अतोऽस्माभिः सदा देव आदौ प्रूञ्यो महासुने। आदौ स एव मध्येऽपि तिष्ठत्यते न सदायः॥२॥ गुणरूपा व्यं सर्वे ब्रह्माकारो
मणेग्वरः। सिद्धिबद्धिपतिः सो दि सर्वपूज्यश्च भो सुने ॥३॥ स्वानंदो यस्य रोको भःद्ध।वाभावविवर्जितः। अगम्यो सुनिदेवानां
्रद्हीनः परात्परः ॥8! एव गणपतिं ज्ञात्वा सुच्यते सवर्बघनात्‌ । तदाधारभिदं सवै जगद्रह्म महामते ॥५॥ सवैरप्येकदा
तच्ै्मत्सरेण समन्वितैः । वादः कूलो महाभाग अहं अष्ट इति धवम्‌ ॥६॥ मदाधारमिदं सवं पालयामि खजाम्यहम्‌ ।
हरामि मायया तस्मात्‌ स्वेच्छारूपोऽहमेव च ॥७॥ एवं पररपरं सरै तत्त्वात्मानो महावा; । विवादं चक्रिरे तत्र सामर्थ्येन
विमोहिता; ॥८॥ ततस्तत्र शणाधीक्णे ब्राह्मणस्य च वेषभरत्‌ । आययौ वाद शांत्यर्थं ज्ञानदाना्थंमादरात्‌ ॥९॥ तं दष्टा
विस्मिता देवाः कोऽयमच्र समागतः । आत्माकारा वय॑ सरवे तत्रास्य च गति; कथम्‌ ॥१० ततस्तं खवंतत्त्वानि पप्रच्छुः
च वानिति । कथं मार्गस्त्वया परतो ब्रह्माकारेषु , वत्मंसु ॥११॥ ततस्तान्‌ स द्विजो हृष्टो जगौ वै योगमायया । मया
मार्मः कृतो दयन्न ब्राह्मणेन सुयोगिना ॥१२॥ किमथ वै यूघमपि विवादं कुरुथ स्वयम्‌ । तन्मे वदत तत्वानि करिष्यामि

---- ~~~ >

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खय. १ अ. ५३ 7 1 अ क पान १२०
भ 44 2223

दितं महत्‌ ॥१२॥ ततो हृष्टानि तत्वानि तमूचुः श्रेष्ठ भावतः ! कस्तिष्ठति वद प्राज्ञ तच्वेष्वस्मत्स वै प्रभो ॥१४॥ तेषां
वचनमाकण्यं तानुवाच द्विजोत्तमः ! तत््वाधारमिदं सर्वं विद्यते नात्र संदाय ॥ १५॥ विर्व त्यक्त्वा यूयमपि परयतो मम
तिष्ठन । विश्वं विदीयते सर्वं येन त्यक्तं स शरै परुः ॥१६॥ इति श्चत्वा वचः सरवैरतथेति प्रतिपाद्य तम्‌ ! कमेण त्यक्तमारेने
आत्माक्रारा महात्रलाः ॥१५॥ ब्रह्मकारा च या पृथ्वी विन्वं त्यक्त्वा स्थिताऽभवत्‌ तथेदमखिद विश्वं न विनष्टं तु भावनः
।॥१८॥ ततो जलन न्यक्तं तथा वै ताद स्थितम्‌ । ततस्तु तेजसा त्यक्तं न विनष्टं तथापि च ॥१९॥ ततो वायुश्च तत्यक्त्वा
स्थिनो दूरं महासुन । नथापि सकट विश्वं प्रचरत सस्थत वब मो ॥२०॥ आक्रादरोन च संत्यक्तं तथा बै ताद वमौ ।
तन्मान्रानसननस्तयक्तं तथा वै प्रववौ ॥२१॥ नन्माच्राभिः सहैतानि भूतानि च महासने । पंचापि दृरनः स्थित्वा
सृद्यचविप्र माणि च ॥२॥ तनो ज्ञाने द्वियैस्त्यक्तं पचभिस्तत्तथा वभ्यै । नतः कर्ममयेस्त्यत्तं तथापि तादर वम्मै ॥२३॥
नन इद्रात्मक्तं तद्म त्यक्त्वा दूर्‌ स्थिने सुन । नथापि विश्वमवदं प्रववहम॑स्थिनं क्रिल ॥२५॥ एव॑ देवगणाः सदं दद्वियाणां
प्रकारका । जआन्माकाराः स्थिनाः दूरं त्यक्न्वा विभ्वं मदासुन ॥२८॥ नथापि सक्र विन्वं वमौ तऽपि सविद्यत्मः।
निस्नजसाऽभवंस्नत्र स्थिनास्तत्वममच्तिनाः ॥२२॥ ननोऽ्््रह्मणा त्यक्त विश्वं नदपि सवमौ | प्राणान्मकन संन्यत्तं नथा
वे नादा बम ।॥२५] नना मनामयनेव ब्रह्मणा त्यक्तमादगान्‌। नथापि मवभौ विश्वं पून कनचिन्सन।॥>८।॥ नना विज्नञान-
सटपणा न्यक्तं तदपि तहा । नन आनदकू्पण न्यक्त विनवे व्रनौ नदा ॥२०॥ नना नादान्मक्मैव च्रच्मणा न्यक्तमादरान |
लता चिदुमयनेवे त्यक्त विनवे वमौ मुन ॥६३०॥ साऽहत्रद्मान्मकनापि त्यक्तैः विष्वं वनौ सन । नना वाधरान्मना नयन्त
याव्न्विच सेवन ॥३६॥ नना विददरूपण न्यक्त तदपि सवौ । ननामप्यमन्स्रूपेण न्यक्तं नदपि सवम ॥३य नना-
ऽपि मन्ध्वस्पण न्यक्तं विल्व वमनो मुन । तनः ममम्बवग्रन नपक्तं वित्वे ममावमौ ॥३३॥ ननो ननिम्बदयन नयन्त त
विन्वमावना | ननः स्वानंदुरूपण त्प विनं रयं ययौ ॥5५) ननम्न विन्पिना; मवे म्वानदं नुष्टुवुमन | प्रहृ्रमनमा
नृन्वा प्राधयामासुगादरान्‌ ॥२५॥ सकरन यकज्वदाधारमस्माक त्वं विलपनः। नायकः सवनन्वानामता भव विनायकः; |॥६२॥
विनायक नमस्तृ्य पनविध्वं खज प्रमा | यथा प्व स्थितं स्वािम्नया कूरं जगत्पते ॥३५॥ एवं य; प्राना दबा
विडाप्र विनायकः । निमम सकन्दं विन्वं यथापूव मुनीन्वर ॥३८॥ लनस्न व्र्ममूपन्वात्तद्धिः्वं विविदुः पृनः। यथा

~ £+ -4 ~+ 4 + ++ 4-4-44 ++ 9-69-46 ++ ++ -4-+ ~+

2।.८1720021108@2411811. 011

2।.८720021108@2411811. 011
` ख.दज ध = पनर््९ `
त 1 14440 1 4 4 424

स्वस्यानमात्मानमाभ्रित्य खुखदुस्ततः ॥३०॥ जगदीभ्वरनामानः सर्वेास्ते पकीतिताः । अनेन विधिना ब्रह्मन्‌ ज्ञातव्यं
तद्धिदराबतः ॥४०॥ स विनायक इत्युक्तो द्विविधो याज्ञवल्क्यक । संयोगेन निजानदो निरानेदो दययोगतः ॥*४१॥
द्विविध नादाभूने च योगरूपोऽयसुच्यते । विनायको महानजा ब्रह्मणां नायकः स्तः ॥४२॥ तं विदित्वा ततः रातिं
वथ प्राप्ता महामुने ! अनः रांत्य्थमत्य॑तं तमाराधय भो द्विज ॥४६॥ माया भरांतिकरी जंतोवेक्रा संकथिता सुने । तेन
ति तां भक्त्या तेनाऽय वक्रतुडकः ॥४४॥ वक्रतुंडं च सवेद दारणं याहि मो सुने । तदा योगींद्रसेव्यस्त्वं भविष्यसि
न संदाय; ॥४५॥ मनोवाणीमयं स्व गकाराक्षरमेव च । मनोवाणीविहीनं च णकारं विद्धि मानद ॥४६॥ तयोः
स्वामी गणेरोऽयं योगरूपः पीर्तितः । तं प्राप्य ब्रह्मभूताश्च मवति खल जंतवः ॥४५॥ इदं वदांतसं भूतं रहस्यं कथितं
सुने । गोपनीय प्रयत्नेन तेन सिद्धिमवाप्स्यसि ॥४८॥ इत्युक्त्वा विररामाथ तदा नारायणः स्वयम्‌. । गणेशाय
नमस्तुभ्यमित्युवाच पुनः पुनः ॥४९॥ |
| ओमिति श्रीमद्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रछे महापुराणे प्रथमे खड वक्रतुडचरिते नारायण - याज्ञवस्क्यसवादो नाम त्रिप॑चाङशत्तमोऽध्यायः ॥

“> >> < €

॥ आओीगणेदाय नमः ॥ याज्ञवस्क्य उवाच । ततोऽदं परमप्रीतस्तं परणम्य जनार्दनम्‌ । गतस्तपोवनं तात योगाभ्यासं समारभे
॥१॥ कमेण पचधा ब्रृत्ति जित्वा चित्तस्य साधनैः । गणपं रांतियोगेन पराभोऽहं तदनुग्रहात्‌ ॥२॥ अतस्त्वं
रारण याहि वक्रतुंडं विदहोषतः । तेन ब्राह्मणसंव॑व्यो भविष्यसि न संहाय ॥३॥ मायन्रीज पसं भूतं अरयो देहि
महासने । गजाननाय तेन त्वं विघ्रहीनो भविष्यसि ॥२॥ विन्वस्मिन्‌ भिच्रभावं त्व प्रङ्करूष्व सदातनम्‌ ।
विश्वामिन्रश्च ते नाम तदा साथैत्वमेष्यति 1\५॥ खद्रल उवाच । इत्युक्त्वा याज्ञवल्क्यः स ययौ तेन प्रपूजितः । गणेराय'
नमति नामम॑द्न सदा जपन्‌ ॥६॥ तदा पभ्रूति गायनच्रीं विश्वामित्रः स धर्मवित्‌ । त्यक्त्वाऽहंकारमत्य॑तं मत्सरं च
तथाऽजपत्‌ ॥9। गणेदा्षणमावेन गायत्रीं च जजाप ह । तपस्तताप विप्रोऽसौ ध्यात्वा हृदि गजाननम्‌ ॥८॥
गतायच्ची वेदमातियं पित्ता प्रणव उच्यते । स एव गणनाथोऽयमोंकाराकरूतिमस्तकः ॥९॥ सयुणो गणराजोऽयनमेक्रार इति

प
सु. पु. १६

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.6011

=-= ~= =-=
खं. १ अ. "४ पान १२२

शव ~ व ध)

कथ्यते । तस्ते समर्प्यं योगी स गायच्री योगमाप्वान्‌ ॥१०॥ ततः; स्वल्पेन कालेन ब्रह्मा रोकपित्तामहः । विश्वामिच्र ययौ
दश्च ब्राह्मणत्वं दद्य परम्‌ ॥११॥ वसिष्टखनिना तच ब्राह्मणो; सह पूजितः । विभ्वामि्नो मदातेजा ब्राह्मणोऽयं प्रकीतितः
॥१२॥ सपर्षीणां महातजा मध्ये प्रोक्तो महर्षिभिः । तथा गणेश भक्तेषु सुख्योऽचरूत्स प्रतापवान्‌ ॥ १३॥ निस्य परूजाप्रकारेण
पूजयामास त॑ श्ुनिः । तुष्टाव सुस्थिरो भूत्वा यथामति गजाननम्‌ ।॥१४। विखामित्र उवाच । नमस्ते गणनाथाय वन्न याच
नमो नमः । निर्युणाय गुणानां च पते वे ते नमो नमः ॥१५॥ नमः सर्वविदां भ्रष्ठ नमः सवैपियकर । गजाकाराय देवाय
गणेदाय नमो नमः ॥१६॥ गजवक्त्र नमस्तुभ्यं ब्रह्मणा च पते नमः । अनादये च सततमादिष्रज्याय ते नमः ॥६५॥
सर्वसिद्धिपदान्रे ते नानामायाधराय च। भाथिभ्यो मोहदात्रे वै तद्धीनाय नमो नमः ॥१८}) बुद्धेः पत्‌ नमस्तुभ्य
बुद्धिपंचकधारिणि । मनोवाणीमयायेव तद्धीनाय नमो नमः ॥१९॥ स्िदहारूढाय देवाय देवानां च पते नमः ।
देवदेवेदासेवयायानादिसिद्धाय ने नमः ॥२०॥ नमश्चतुखुजाभैव मृषकभ्वजधारिणे । नमो मूषकवाहाय दहैरषाय नमा न॒मः
|>१॥ ठटबोदर्‌ नमस्तुभ्य छपकणाय नं नमः) योगिनां कुःलदेवाय योगिनां च पत नमः ।॥२२॥ एव तास्मन. सस्तुबात प्ादुभेलो
गजाननः। अनंनादित्यसकाराः सिदारूढो महोदरः ॥२३॥ नं दष्टा निपपातो््या साश्चनेत्रो मदासनिः ! पुरकाफिलसवागो
भक्तिभावेन मंप््टनः॥२४॥ नं दृष्टा गणराजस्तु जगाद सुनिसत्तमम्‌ । त्वया क्रुनमिदं स्तो मम प्रीतिकरं भवेत्‌ ॥२५॥
यः पटेच्णुयाद्योऽपि स म मान्या भविष्यति । मुक्ति मुक्ति च दास्यामीप्मिन नस्पै न संदायः ॥ >६॥ त्वं तु मत्तौ वरान्‌
व्रहि सर्वान्‌ दास्यामि दुचेभान्‌ । भक्तिभावन मसनुष्टस्नव योागीश्वराधुना ॥ २७॥ सद्रल उवाच । गणङावचन श्चुत्वा
सावधानाऽमवन्छनिः। न॑ प्रणस्य महाभक्तया जगौ वरै दृषंमंयुतः ॥ २८ ॥ विरामिन्र खाच । घन्यो वंदो मदीयोऽद्य धन्य जन्म
नपो यङा: । धन्यौ म जनकौ दव न्वदेधियुगदन्नान्‌ | २९१ करि वाञ्छामि गणाध्ीडा सव मायान्मक्तं प्रभो। अनो मक्त
त्वदीयां म दरि नाध नमोऽस्तु न॥ ३०॥ गाणपत्यपु म ददि संवासं च गजानन] जसुमव बरं व्रद्मन्मायामोदविनारानम्‌
॥ ३१ ॥ णवमस््विनि न॑ प्राच्य माऽन्नधानं रयौ प्रु: | विध्वामिच्रस्नदारभ्य गाणपन्या व्व ह ॥ ३२॥ एवं
नानावनाराश्च बक्रतुदम्य धीमतः । भक्तानां मिद्धिदानारा दानवानां विनाककाः ॥ ३६ ॥ चश्त्रिमखिन्ं नपां वक्तुं नैव
प्दराच्यने। अनः सं्तपना विद्धि कथितं सुकथानकम्‌ ॥ ३४ ॥ नदर वक्रतुंटस्य चरितं पापनादानम्‌ । भुक्तिमुक्तिप्रद परणं

4 4-44-44 44-44-44 + 4444-4 64 4-444-44 + 4 44 5

--- ~~ ~~~ ~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~~~

2।.८1120021108@24111811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

ख. अ. ५४ पाने १२२
44 444 44 ४

कथितं ते परजापते ॥ ३५ ॥ यः शरणोति नरो भक्तया संश्रावयति यः पुमान्‌ } पेयः कृतकृत्यः स॒ भविता नात्र
संदायः ॥ ३६ ॥ पुञ्रपौच्रपरदै चैव धनधान्यकरं परम्‌ । विद्यायुष्यपरदं॑ दक्ष॒ चरितं कथितं परम्‌ ॥ ३७॥
सदखमाघमासान्‌ यः प्रपागे स्नाति मानवः । वक्रतुंडचरिच्रस्य श्रवणेन च तत्फलम्‌ ॥ ३८ ॥ आजन्ममरणातं यः
काङीवासं करोति च । यथाविधि यथाद्चास्त्र॑ श्रवणादस्य तत्फलम्‌ ॥३०॥ इष्टापूर्लादिकं यस्तु लक्षवारं करोति च ।
संपू्णमावयुक्ताच वणादस्य तत्फलम्‌ ॥ ४० ॥ यज्ञानां चैव सांगानां फलं प्रप्नोति मानवः । अस्य श्रवणमात्रेण
संप्र्ण॒तत्प्रजापते ॥ ४१॥ बहुनाऽत्र किसुक्तेन ब्रह्मभूयपदपदम्‌ । श्रवणेन न संदेहो जानीहि त्वं महामते
॥४२॥ सूत उवाच । एवमुक्त्वा महायोगी सुद्रलो विरराम दे । तदेतदखिलं तेऽद्य मयाऽपि कथितं सुने ॥८३॥
वक्रतुडस्य माहात्म्य संक्षेपेण च छौनक ! कथितं ते मया विप्र भावं ज्ञात्वा विरोषतः ॥४४॥ श्रोतुभिच्छा पुनः किते
वतैते सुनिसत्तम । तवाऽदं सुपरसादेन संतुष्टाऽस्मि न संायः ॥ 2५५ ॥ वक्रतुडस्य माहात्म्य गद्यं वद्र हस्यकम्‌ \ गोपनीयं
वि्ोषेण तेन सिद्धि मेन्नरः ॥४६॥ न श्रावयेत्‌ कुजेनेभ्यो गणेश्यद्विषते तथा । पापक्मभ्य एवेदं विषयिभ्यः कदाचन ॥>७॥
यदि तेषां पुरथेदं श्रावित च महान । तदा कोपः प्रभविता वक्रतुंडस्य निश्चितम्‌ ॥४८॥ स ॒चानादरमान्रेण
ददापूर्वान्‌ दक्ापरान्‌ । नरकं च श्रावयतः प्रापयत्येष प्रषान्‌ ॥४९॥ अतः साधुजनेभ्यश्च गाणपत्येभ्य एव च । परयलेन
श्रावयेद्यः स्वानां कोटिं समुद्धरेत्‌ ॥५०॥ अलो यः प्रच्छको वक्ता स्वस्वकोटिकुलोद्धवम्‌ । पुरुषाणां समूहे स उद्धरेन्नाच्र
संशाय; ॥५१॥ कलिकल्मषदाहघ्रं वक्रतडचरिच्रकम्‌ । क्रतादिषु किमाश्चर्यं ददेत्पापगणानिति ॥५२॥ अदो कटौ विकटं
च सर्वदेवचरिच्रकम्‌ । गाणपत्य विरोचेण गतिदं च सदा भवेत्‌ ।॥५३॥ इदं सुने चरिचनं ते वक्रतुंडस्य भावतः । कथितं
तेन विप्रं कृतक्रत्योऽसिमि साप्रतम्‌ ॥५४॥ धन्योऽदं मवतां संगायेन संस्मरणं कूतम्‌ । गणेरास्य परेकाश्य सफलो
मे भवोऽभवत्‌ ॥५५५॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ वले महापुराणे प्रथमे खण्डे वक्रतुडचपिि वक्रतुडचसत्रिसमािर्नाम चतुःपंचाशन्तमोऽध्यायः ॥
॥ श्रीगजाननार्पणमस्तु ॥

"र पर <€

2।<८1720021108@24111811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

न माका वा म. १ हि | | | पान १
0.20...

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ शौनकाद्या ञ्चुः । सूत त्वया महाभाग क्रतकृत्या वं कृताः । अतुलं वक्रतुंडस्य चरिच्र श्रावितं
महत्‌ ॥ १॥ धन्योऽसि त्वं महाबुद्धे सर्वज्ञोऽसि विरोषतः । परिष्च्छामदेऽतस्त्वां तदरद्स्व यधाधतः ॥ २॥ त्वा श्ुस्वा
न नस्ति्जायतेऽश्रतपानवत्‌ ! अतस्त्वमेकदं तस्य चरित्रं वद सांप्रतम्‌ ॥ २॥ कारेमन्‌ ब्रह्मणि सं स्थोऽयमेकदंतो
गजाननः । कति तस्यावताराश्च कि कर्म वद निशितम्‌ ॥ ४ ॥ इति संपाथितः सूतस्तानुवाच महाखुनीन्‌ । प्रभ्रयावनतो
मूत्वा भ्या तेषां प्रणोदितः ॥ ५ ॥ सूत उवाच । एवमेव च _ दक्षेण परिष्टो महामुनिः स॒द्वलस्तमथोवाच तद्छरणुध्व
सुनीश्वराः ॥ ६ ॥ दक्ष उवाच । पुरातने महत्पुण्यमस्ति मे खुनिसत्तम । तेन ते दानं जातं सवज्ञस्य न संशायः ॥ ७॥
वक्रतुंडचरिन्नं च श्चुत तव सुखांबुजात्‌ । तेन विश्नांतता प्रासा हृदये मे विरेषतः ॥ ८ ॥ यज्ञविध्वंसशोकोऽपि गतो
मत्तोऽधुना प्रभो । दर्षयुक्तः कृतो भक्तया दुँढेस्तु खनिसत्तम ॥ ९ ॥ एकदंतचरितरं मे कथयस्व विदिषतः। किंकमो
कथसुत्पच्न एकदतो गजाननः ॥ १०॥ कि वाहनसमायुक्तः कीदशं ब्रह्म तस्य वै र इत्यादि सवेमाख्यानं वद्‌ मां
करुणानिधे ॥ ११ ॥ सूत उवाच । एवं षष्टो महातेजास्तसु वाच पजापतिम्‌ । : ज्ञात्वा _ विरचेण गणोद्ो
सर्यसिद्धिदे ॥१२॥ मुद्र उवच । चाणु दक्ष त्वया प्रष्टं सवंपापप्रणारानम्‌ । एक्वतस्व माहात्म्य खक्तिसुक्तिफलप्रदम्‌ ॥ १३॥
धन्योऽसि त्व महाभाग येन ते श्रवणे रतिः । गजाननस्य देवस्य चरित्र सवैभावतः॥१४॥ अच्र ते वणविष्येऽहमितिहासं
पुरातनम्‌ । खत्समदस्य संवादं प्रह्ादस्य महात्मन; ॥१५॥ श्ुत्वा खद्वलवाक्यं तद्‌ दश्चो हृष्टमना सुने । उवाच तं मदर्षिेस
प्रश्रयावनतः; स्वयम्‌ ॥१६॥ दश्च उवाच । ब्रह्मणः खृष्टिमारभ्य खृष्टिमा्े वद प्रमो । यथा नरिश्ुवन खष्टं ब्रह्मणा
विन्वयोनिना ॥१७।। तन्न प्रह्ादमादात्म्य॑ स्वयमेवागभिष्यति । गृत्समदस्य संवादं यथावद्भणेय भ्रभो ॥ १८] सूत उवाच ।
दक्षस्य वचनं त्वा सुद्वलस्तखवाच ह । खष्टिमार्ग पुरा्रत्तं शापमोदितमादरात्‌ ॥१९॥ सदर उवाच । कणु दक्ष महाबुद्धे
ब्रह्य लोकपितामहः ! ससर्ज विविधं विभ्वं तथा ते कथयाम्यहम्‌ ॥२०॥ गणेरावरदानेन ब्रह्मा स्रष्टं मनो दधे ! योगमायां
समास्थाय विवेराऽसौ जनार्दनम्‌ ॥२१॥ निलीय तस्मिन्नव्दाति नाभिपद्माद्रिनिःखतः । वरदानेन विष्णोश्च
पुच्त्वमगमद्विधिः ॥२२॥ तत्र पद्ये समासीनो ध्यायन्‌ हेरंबम॑तरे । ततस्तस्य विधदैहाज्जलं वै निःखतं बहु ॥२३॥
पदयतस्तस्य सर्वे जलं व्याप्त दिशो दक्र । तस्मिन्‌ जले निसन्रोऽभृद्‌ बश्राम भ्रांतमानसः ॥२२॥ सस्मार गणनाथं तं विभो

नः लव

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. २अ.१

सृतिमाच्रेण ¢ ०
पाहि भयानकात्‌। मञ्जंतं मां जलात्‌ ददे वक्रतुंड नमोऽस्तु ते ॥२५॥ २ तत्रास ददश बटसुत्तमम्‌। तच्च पच्च
गणदानं सुं दृष्टा प्रहितः ॥२६॥ चिनेत्रं च चतुर्बाहुं हडादंडविराजितम्‌ । महोदरं श्ोषनाभि भालचंद्र फिरीटिनम्‌
॥ २७॥ सर्वावयवसंपूर्णं नानाभूषण भूषितम्‌ । वस्त्रैः संछादितं बालमंशष्टपरिमाणकम्‌ ॥ २८ ॥ एताद्दा
गणेक्चाने दृष्टा विस्मितमानसः । `मदाजले वटो योऽयमवदि्टः कर्थं जले ॥ २९॥ वटस्य सन्निधान स ययौ
ब्रह्मा प्रजापते । सिषेच गणनाथश्च जलं ब्रह्मणि छंडया ॥ ३० ॥ तेन हृष्टः स्वयं ब्रह्मा तुष्टाव स गजाननस्‌ ।
बद्धाजणिषुटो भूत्वा भक्तिन्रात्मकधरः ॥ ३१ ॥ जद्ोवाच । नमस्ते गणनाथाय पलर्यावुविहारिण्‌ । वदटपत्रशयायैव
हेरंषाय नमो नमः ॥ ३९॥ चतुर्थुजधरावैव नाभिदोषाय ते नमः । गजवराय सर्वेश रुबोदर नमोस्तु ते ॥ ३२॥ एकदताय
वै तुभ्यं नानाङोभासमन्विन । अंगुष्टप्माच्रै च स्वरूपं दधत नमः ॥ ३४ ॥ सिद्धवुदधियुतायेव भक्तससरक्षकाय च।
अनवि मवानैव गगेक्ञाय नमो नमः ॥ ३५॥ नियणाय गुणाधार सशुणाय नमो नमः । एकानेकादिभेदैश्च लीलाकार
नमोऽस्तु न ॥ ३६ ॥ अनादिवालरू्पाय खष्टिस्थित्यतकारिणे । मायाविन महामोददात्र तुभ्यं नमो नमः ॥ ३० ॥ निवारय
महाविक्तं सृटिकर्तु्मजानन । जलं प्राप्रे महाघोरं लच्राऽे मलिनो बलात्‌ ॥ ३८ ॥ हरणं त्व प्रपन्नोऽस्मि रक्ष मां
भक्तवत्सल । नव वेदना दासोऽहं कृपां कुरु दयानिध ॥ ३९. ॥ ब्रह्मा स्तुत्वा पुनश्चित्नं तस्य तड ददद ह्‌ । विश्वं चराचरं
पर्णं संम्थिनं सश्वरं फिल ॥ ४० ॥ लनो नानासमीरेण नीलो ब्रह्मा महोदर । तच्च विश्व ददद्शाऽस्तौ नानाश्चयमयं
पुनः ॥ ४१ ॥ पवं नानांडसयुक्तमुदरं वीश्य च प्रभोः । गेमद्रारेण ब्र्माऽमौ बहियानो यथा पुरा ॥४९॥ ददा न
गणान वानस्स्पं सुविस्मितः । नमुवाच ननो देषो ब्रष्पाणं भकतसुत्तमम्‌ ॥ ४६ ॥ शीण उवाच } त्वया कृतमिदं स्नोत

१ इत्युक्त्वांनरद॑घ * ॥ ४५ अ
सदीयऽद्य जगत्स्थावरजंगमम्‌ । उदर कादश विश्वं खज त्वं मऽघुनाज्ञया 11४९ इत्युक्त्वांतवघ सथां गणङ्ां बाटरूपध्रर्‌।

(व
कक (अ 4

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

-----_________{_[_{_[_[__ ~~ पनर

तत

ब्रह्मा पद्ये समासीनो यथापूर्वं बभूव ह ॥५०॥ ततो गणेरामंत्र॑ च जजाप कमलासनः । पूजयित्वा यथान्यायं प्यानसंस्थो
व मूव ह ।५१॥ तस्य हदेदामथ्येऽसौ प्रकटोऽभ द्जाननः ! तं ननाम स्वयं ब्रह्मा पूजां चक्रे स मानसीम्‌ ॥५२॥ दक्षिणावसरे
तत्र सिद्धिरबद्धिरूमे परे । आगते हदि मध्ये च ते ददौ विघ्रहारिणे ॥५३॥ यथादास्त्रविधानेन तस्य पूजां प्रय सः
अंत्थान ययौ सयो गणे; सर्वनायकः ॥५४॥ अंतर्हिते गणे्ाने हृदिस्थे ब्रह्मरूपिणि । तं प्रणम्य स्वयं ब्रह्मा खष्टि
कतुं मनो दधे ॥५८५॥

॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराण द्वितीये खंडे एकदंतचस्ति ब्रह्मसष्टिप्रारभो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥

"> छ €<

॥ आओरीगणेद्याय नमः ॥ सुद्रल उवाच । गणेशं मनसा ध्यात्वा खष्टि कर्तुं मनो दधे । आदौ तस्य विधेदददादविदा सा
विनिःखता ॥ १॥ सा चचधा ततो भिन्ना ख्यं जाता प्रजापते । तां दृष्टा विस्मितो ब्रह्मा मनसा दुःखितोऽभवत्‌ ॥ २ ॥
अवि्धयाघ्रांतिरूपाऽत्र चन॑तविभवात्मिका । रक्ता कृष्णा तथा ग्वेता नानाशर्यमयी बभौ ॥ ३ ॥ चरिविधानां प्रसूति
जगत्रयविमोदिनी । तया विमोहितै विभ्वं भ्ांतियुक्तं बभूव ह ॥ ४ ॥ तमो मोहो महामोहः शुणु दश्च मदाद्धतस्‌ ।
तामिखश्चांधतामिखः पंचधा जगति स्थिता ॥ ५ ॥ तमोऽज्ञानस्वरूपं यत्तेन संछादितं जगत्‌ । देहस्वाथसमायुक्तं बभूव
प्रंत्तमानसम्‌ ॥ ६ ॥ मोहः स ॒कामनायुक्तं क्म नाना विनिर्ममे । तेन विश्वं शरीरस्य करते कमभोगदम्‌ ॥ ७ ॥
महामोदेन संखष्टं विकर्म विविधं प्रभो । तेन देहस्य भोगार्थ पापानि कुरुते नरः ॥ ८॥ तामिखेण फलं खष्टं रोगदारिद्र-
कादिकम्‌ । तेनाऽऽधिव्याधिसयुक्तमभूदटिश्वं प्रपीडितम्‌ ॥ ९॥ अंघतामिख्रतो दक्त नरको यातनात्मकः । तेन स्वकर्म -
दोदेण यानां बुसुजे जगत्‌ ॥ १०॥ एषाऽविव्यागणेक्रानं स्त्वा स्वाधपराऽभवत्‌। ततो ब्रह्मा विनिदनां पुनः खष्टुं
मनो दधे ॥ ११ ॥ ततस्तस्य रारीरात्च चतुःपुत्राः प्रजज्ञिरे ! सनकश्च महायोगी तथान्यश्च सन॑दनः ॥ १२॥ सनातनोऽपि
च सनत्कुमारश्च चतुर्थकः । तेषां मातृस्वरूपेण विद्या ज्ञानात्मिका बभौ ॥ १३॥ बोधरूपां निराकारां साक्षावात्ममयीं
पराम्‌ । तां दृष्ट दषयुक्तोऽभ रह्मा सवेपितामहः । १४ ॥ सहजस्य धरस्तच्र सनकः संबभौ सतः । समयोगधरो दक्ष

त वनि

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. २ ध [ल अ मा यः
क अछः पान ४

तापी च स नंदनः ॥ १५ ॥ ज्ञानयोगमयो योगी सनातन इति स्तः । क्मयोगस्वरूपः सनत्कुमारः स आब मौ ॥ १द ॥
तान्‌ इद्वा हषसंयुक्त उवाच जगदीश्वरः । स्छत्वाऽखजत संरृषटि गणेदं तै; कृतं तया ॥ १७॥ नानाविध योगमा्म
सद्जस्ते महौजसः । तं ह्वा नाभ्यनंदत्स ब्रह्मा भोवाच तान्‌ पुनः ॥ १८ ॥ अरुं योगमयीं खषटि मा कुर्व मद्योजसः।
तथेति ते.महाभागा ऊचुस्तं संस्थिता वजः ।॥। १९ ॥ ब्रह्मा ज्ञानमयीं खष्टिं ततो दृष्टा चुकोप ह । कोषा्तस्य लाया
4 क च्व ह ॥ २० ॥ तुष्टाव तजसा दीं प॑चवक्त्रधरं प्रशुम्‌ । चिनेत्रं दशबाहुं तं चंदररेखाविभूषितम्‌ ॥ २१ ॥
क चिदएलादिखुचिहितम्‌ । जटाधरं महाक्रायं व्याघ्रेमाजिनधारकम्‌ ॥ २२॥ सहसा जातमात्रेण
दतं शाकरण च । ते ब्रह्मा सांत्वयामास किं रोदिषि वृषध्वज ॥ २३ ॥ ब्रह्माणमवदद्ालः स्थानं देहि पितः प्रभो ।
मद्यं नामानि स्वेदा कायं कथय विस्तरात्‌.॥ २४ ॥ तं पत्युवाच धाता ख रोदनाद्रद्रसंज्ञितः । चिवः सवेसुखाधारस्त्वं
जातोऽसि स | २५ || वरदान भावेणाधुना सर्वेश्वरः; पभो । सा्षाच्छकरवेषेण पुत्रतां मे समागतः ॥ २६ ॥ पृथ्वी
जलं तथा तेजो वायुराकाशमेव च । चंदराः स्यो दीक्षितोऽष्टौ तव स्थानानि शंकर ॥ २७ ॥ अष्टमूतिधरः रावः सवेभ्यः
0, 4 देवेश एकादद्रा भवंतु वे ॥ २८॥ कुर खष्टिं महदेव ध्यात्वा देव॑ गजाननम्‌ । तथेति
खषटिमारेभे ध्यात्वा गणपतिं शिवः ॥ २९ ॥ सद्रान्नानाविधान्‌ शभु; ससर्ज ॑बहुतेजसः । अनंतान्विविधाकारानम्रतात्म-
मधारकान्‌॥ २०॥ तान्‌ ददा ब्रह्मदेवोऽपि मा कुरुष्व जगत्पते। जन्मर्त्युयुतान्‌ शंभो खृजस्व विविधास्तथा ॥ ३१॥ लतः शिवो
प्धतारखवाच.न खजाम्यहम्‌ । जन्मखृ्युयुतान्‌ देवेत्युक्त्वा तूष्णीं बभूव ह ॥३२। तेन स्थाणुरिति प्रोक्तं नाम तस्य
महात्मनः । ऊध्वेरताः स्वयं शं्ुः स्थितो गणपतिं भजन्‌॥२३॥ ततो ब्रह्मा सुखेभ्यो वै वेदान्‌ शाखसमन्वितान । पुराणानि
ससजऽसौ तानुवाच कृनांजटीन्‌ ॥३४॥ खजध्वं विविधां खष्टि तथेति गणपं तदा। तपसा तोषयामासुः सखजुस्तद्रैः प्रजा;
॥३५॥ कमणि विविधानीह समदः परमादरात्‌ । तानि दद्रा बिभाताऽसौ ह्युक्तो बभूव ह ॥३६॥ ततो यज्ञं समारेभे ब्रहम
विष्णमचितयत्‌ । प्राथ तं महाभागं सोऽपि तत्पुच्नां गनः ॥६.॥ यज्ञाचतुर्भुनो देवो यज्ञरूपो जनार्दनः । ससुद्धतः
स्वयं विष्णुस्तञुवाच कृतांजटिः ॥३८॥ आज्ञां देहि पितरमा त्वं ततस विधिरत्रवीत्‌ । खष्टि कुरु गणेरा त्वं तथा स्वत्वा
चक्रार सः ॥३९॥ यज्ञान्‌ क्मसमुद्धुतान्‌ ससज विविधान हरि; नानाफलग्रदान्‌ पूर्णान्‌ कल्पदृक्षानिव प्सुः |४०॥ तान्‌ दष्टा

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

हर्षितो ब्रह्मा ततः स सखजे पुनः। तस्य देहात्ससुत्पन्नाः पुरा ददा महौजसः ॥४१। मरीचिर्भशर निश्च पुलस्त्यः पुलहः क्रतुः।
दक त्वमंगिराश्चैव वसिष्ठो नारदः प्रभो ॥४२॥ ताचुवाच स्वयं ब्रह्मा खजध्वं विविधा; प्रजाः । ओमित्युक्त्वा ययुः सरवे
तपसे वनसत्तमम्‌ ।४३॥ ततो नारद आद्तसुवाच पितरं सुनिः। नाहं खजामि देवेश भजामि गणनायकम्‌ ॥४४। मायामयं
सवेभिर मिथ्यानूतं भ्रमात्मकम्‌ । आ्राम्येजज्ञाता तदर्थं यो मूख॑वन्नात्र संदायः ॥४५॥ ततस्तं पुनरप्याह रुज त्वं विविधाः
पजा; । अत्वे त देवें गणेदां मज पुत्रक ॥४६॥ स अचे त्वं बोधयसि किमर्थं मां प्रजापते । मिथ्यामूता्थमादौ कः
खजति त; ॥८७॥ ततस्तं राप्तवान्‌ ब्रह्मा पत त्वं श्ुद्रयोनितः 1 ग॑धर्वश्च तथा भावी नानाखीभोगकारकः ॥४८॥
ततस्तं नारदस्तातं शाप क्रोधसंयुतः। अज्य भविताऽसि त्वं रथा शापसि मां यतः॥४९॥ ततो नारद एवाऽसौ गत्वा तपसि
संस्थितः । गणेदा तोषयामास म्रेणेकाक्षरेण च ॥५० दिव्यवर्षदाते पूर्णे त॑ ययौ गणपः स्वयम्‌ । वरं श्रृणु महाभाग
दास्यामि मनसीप्सितम्‌ ॥५१॥ ततस्तं स्तुतवान्‌ देवं गणेशं सर्वसिद्धिदम्‌ । अन्रृणोच वरं चेति शापं मे विनिवर्तय ॥५२॥
ततस्तं गणराज; स ऊचिवान्‌ भक्तवत्सलः । पितृदापं कथं मिथ्या करोमि बद्‌ सांपतम्‌ ॥५३॥ मया वरस्तथा दत्तो
ब्रह्मणे तेन सत्यवष्धु । अत्तः चण महाभाग वचनं मे सदा हितम्‌ ॥५२॥ गंधर्वो भवितासि त्वं तत्र ज्ञानं वदामि ते ।
सदा खरीभिः समायुक्त त्वां माया न पबाधते ॥५०५॥ पुनस्त्वं चयद्रयोनौ च भविष्यसि न संशयः । तच्र संन्यासिभिः
संगो भविष्यति यदाऽनघ ॥५९॥ तेभ्यो ज्ञानं समासाद्य गमिष्यसि वनेषु च । तत्र वेष्णवमर्गेषु स्वं संसक्तो भविष्यसि
॥५५७} तदेह्पतनात्‌ भावी नस्त्वं ब्रह्मणः सुतः । नारदो नाऽत्र संदेहस्तत्र दासु भजिष्यसि ॥०<॥ नारायणसुखात्तन्न मां
४ । भविष्यसि र योगेद्रो गाणपत्यो न संदाय ॥५९॥ इत्युक्त्वा गणनाथस्तं तचैवांतरथीयत ।
र त्य चाप सुक्त्वा दिव गतः ॥६०॥ पनः । । |
र १०॥ पुनः स नारदो जातः शिवभक्तिपरायणः । नारायणेन संज्ञप्तो
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचरिति नारदद्ापनिबतनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥]

>> <€

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

~~ ~~~ ~~~ ---

पान ६

, स्वे.२अ.३ रि श र व
व ल्छ्लछकः

॥ ओओरीगणेद्ाय नमः ॥ दक्ष उवाच । कथं नारायणेनाऽसतौ बोधितो सुनिसत्तमः । तन्मे कथय योगींद्र न तृप्यामि केथास्तात्‌ ॥१॥

सदर उवाच । एकदा नारदो दश्च प्चैटज्छंकरं गतः । तच संपूजय॑तं तं गणेरां स ददश ह्‌ ॥२॥ मूर्तिं चिताम्णेः

साक्षात्‌ स्थापितां रत्ननिर्मिताम्‌ । खौडादंडखुखीं चैव रांकरस्तामपूजयत्‌ ॥३॥ तं दष्टा नियमे संस्थं विस्मितो नारदो सुनिः।

प्रययौ तं नमस्करूत्य विक्कुठे विष्णुमादरात्‌ ॥ ४ ॥ त॑ परणम्य महातेजा नारदो विनयान्वितः । उवाच भक्तिसंयुक्तो

नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ^ ॥ त्वं साक्चाल्रगतामीरो चद मे संशयं प्रभो । कैलासमगमं द्रष्टुमहं रइाकरखत्सुकः ।॥ ६ ॥

तत्र सोऽपि गणेास्य सूतिं करत्वा जनार्दन । अपूजयन्महाभक्त्या रोमां चितदारीरवान्‌ ॥ ७ ॥ अश्चुप्रवाहसयुक्तं पेम्णा
चैव परिष्तम्‌ | ध्यानस्थं दंकरं दष्टा मोनवानभवं प्रभो॥ ८ ॥ तं पणम्य महाविष्णो त्वदं तिकसुपागतः। त्वं चापि
गणराजस्य वदसे नाममंत्रकम्‌ ॥ ९॥ हंकरान्न परं कंचिदव्यक्तं ब्रह्म कथ्यते । हिवो विक्ारदीनश्च सवेसिद्धिपरदो
मतः ॥ १०॥ त्व तदीया मदाहाक्तिः प्रभो नारायणाहया । सदानंदस्वरूपश्च सर्वात्मा चेव कथ्यते ॥ ११॥ कोऽसौ
गणेन्वरो नाम त्वं कथं ` स्मरसि प्रभो। विश्वनाथः कथ ॒रांसुस्तं पूजयति नित्यद्राः ॥१२॥ एनं मे संदाय देव
च्छत्तुमहेसि केशव । सवज्ञस्त्वं रमानाथ राधि मां शिष्यमागतम्‌ ॥१२॥ सुद्र उवाच । नारदस्य वचः श्चुत्वा
पृष्ट; केदाबोऽब्रवीत्‌ । तं गणेशास्य संमक्तेः पात्र दृष्ट्रा यथाथतः ॥ १४ ॥ नारयण उवाच । द्यणु नारद मे
वाक्यं संशयं छख मा घुने । योगङ्छांनिस्वरूपोऽय गणे नात्र संरायः ॥ १५ ॥ स्िद्धिबुद्धिपति; स्तात्‌
स्वानेदाख्ये पुर स्थिनः । तस्य भक्तिप्रभविण वयं वै सवसिद्धिदाः ॥ १६॥ विनायकः स एको वै वय॑ नायकसंयुनाः ।
मजामो भक््तियुक्तास्नं योग शात्य्थंमादरात्‌ ॥१७॥ एकदाऽहं गनस्तन्न कैलासे शंकराख्ये । गणेद्रा पूजयंतं तं रिवं
दष्टा सविस्मिनः ॥१८॥ नस्य नित्यविधिं पूर्ण जातं दष्टा नमन्रवम्‌ । त्वं साक्ाक्षिर्विकारश्च मोहदहीनः सदाशिव ॥१०॥
अग्यक्सं ब्रह्म यत्पोक्तं ब्रह्माधिपनिमंक्ितम्‌ । त्वमव वदवादेषु कथं वदसि विघ्रपम्‌ ॥२०॥ कोऽसौ गणेश्वरो नाम तद्वदस्व
मम प्रभा ! सर्वज्ञस्त्वं सदा शं सुः शिष्यं न तारयस्व माम्‌ ॥२१। श्व उवाच । डाणु विष्णो र्टरयं म शानिर्द योगत्तवया |
भरोगपूर्ण गणशार्यं ब्रह्मभूयपदप्रदम्‌ ॥२२॥ पंचधा चित्तवृत्ति सा बुद्धिः कथयने वुधैः} पचभदनया स्वं भुनक्ति प्रकरनिः
परा ॥२३॥ तत्र मोहप्रदा सिद्धिनानाग्रांनिपकारिका । सिध्यर्थं पंचधा चित्तं यतनयुक्तं बभूव ह ॥२४॥ धमाथकाममोक्षाणां

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ऋ 7

सिद्धिः सवेत कथ्यते । ब्रह्मभूयकरी साश्ताज्रानीहि पुरुषोत्तम ॥२५॥) ब्रह्मणि ब्रह्मभूतो यस्तस्य किः भ्रान्तिरुच्यते ।
घमोैकाममोक्षाणां बरह्मभूतस्य वा विभो ॥२द॥ तस्य पंचविधं चित्तं नास्ति जानीहि निथितम्‌ ! तदा योगी समाख्यातो
गणेकामेदतां गतः ॥२.9॥ संप्रज्ञातसमाधिस्थो गकारः कथ्यते वुधैः । असंपरज्ञातरूपो वै णकारो वेदवादिभिः ॥२८॥
तयो; स्वामी गणेशोऽयं शांतियोगमथयः सदा । नेतिरूपोऽहमव्यक्तरत्वं॑समात्मक उच्यसे ॥२९॥ यत्र कुच
प्रदा वै वयं सवै नवात्मका; । भवप्रत्यययोगस्थो गणेशः पंचधाऽभवत्‌ ॥३०॥ स तु मायामयः प्रोक्तो वेदेषु
खत केदाव । मायाहीनो गणेरान _उपायप्रत्ययात्मकः ॥२१॥ साक्षाद्रणेशारूपे च मायायुक्तवियुक्तता । नास्ति
तस्मात्स वै रांत्या भ्यते नान्यथा कचित्‌ ॥३२॥ गणेोऽहं खदा ब्रह्म ब्रह्मणां पतिर॑जसा । योगोऽयं गाणपत्यास्यः
कथितस्ते मया प्रभो -॥३३॥ अनेन विधिना ज्ञानं गाणेदाख्यं भविष्यति । त्यक्त्वा पंचविधं चिन्त भव नितामणिः
प्रभो ॥३८॥ एवसुक्त्वा महादेवो विरराम च नारद । मया ते कथित ज्ञानं गाणेच्ाख्यं महासने ॥३५॥ अस्माक पददाता
स ब्रह्म मूयप्रदस्तथा । गणेका; क्कुख्देबथ तस्मात्तं प्रभजामदे ॥३६॥ सद्र उवाच । तं विष्णु परणिपत्थाऽध नारदः प्रययौ
खनिः । तपोवनं समासाद्य योगाभ्यासरतोऽमवत्‌. ॥३७॥ गणे मनसा ध्यायन्नजपन्‌ म॑च्रसत्तमभ्‌ । दरावचैः
प्रसननोऽभर ह्णेरास्तं ययौ मुनिम्‌ ॥३८॥ तं दद्रा विस्मिलोऽत्य॑तं नारदः प्रणनाम च । क्रृतांजटिपुटो शत्व तुष्टाच गणपं
खनिः ॥३९॥ नारद उवाच । नमामि गणनाथं तं सवेविघ्नविनादिनम्‌ । बेदांतागोचरं तज्जेगीम्य ब्रह्मैव संस्थितम्‌ ॥४०॥
मनोचाणीविहीनं नो मनोवाणीमयं न च । बर्मेानं कथं स्तौमि सिद्धिजुद्धिपतिं परम्‌ ॥४१॥ त्वहदीनेन हेरंब
क्रुतक्रत्योऽहमंजसा । इत्युक्त्वा पूजयामास भक्तिभावसमन्वितः; ॥४२॥ पूजयित्वा गणेदरानं पुनस्तुष्टाव नारदः ।
रोमांचितदरीरोऽसौ -मावयुक्तो _महाखनिः ॥४३॥ नमो नमो गणेङ्ाय विश्राजाय ते नमः । भक्तानां विप्रे
चाभक्तानां विघ्रकारिणे ॥४४॥ अमेयमायया चैव संयुक्ताय नमो नमः । योगरूपाय वै तुभ्यं योगिभ्यो मोहदाय ते ॥४५)
विनायकाय सर्वेदा नमश्चितामणे नमः। अनतमहिमाधार नमस्ते च॑द्रमौरये ॥४६॥ एकर्दताय देवाय माधिभ्यो मोहदाय ते।
नमो नमः परदाय परात्परतमाय ते ॥४७॥ निशैणाय नमस्तुभ्यं गुणाकाराय साक्षिणे । महाखुवाहनायैव मूषकध्वजधारिणे
॥४८॥ अनादये नमस्तुभ्यं ज्येष्ठराजाय दंदये। हर कर्ते सदा पात्रे नानाभेदमयाय च ॥४९॥ त्वददौनुधापानाद्धतं मे श्राति

प
सु ॥ 1 पु ॥। 3

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

0
खं. २अ.४ त व.
प्न

$ 9

महत्‌। मरणं भिन्नमावारूयं गणेखोऽहं कृतस्त्वया ॥५० न भिन्नं परिपदयामि त्वदहते गणनायक । शात्िदं योगमासाद्य

प्रसादात्ते न संदायः ॥५१॥ भक्ति देहि गणाधीच परां तत्पादपद्मयोः 1 कुर मां गाणपत्य त्वे प्रमथुक्त च त पदे ।५२॥

इत्युक्त्वा विररामाथ त पुनगणपाऽचद्‌त्‌। मदीया भक्तिरत्येते भविष्यति सदाऽचला ॥५३॥ न योगाच्चलनं कापि भविष्यति

मदामुने । खदा योगीद्रपूस्यस्त्व सवमान्यो भविष्यसि ॥५४॥ त्वया क्रतमिदं स्तोत्रं शांतियोगप्रदं नवत्‌ । पटत नुण्वत

शैव सुक्तिमुक्तिप्रदायकम्‌ ।॥५५॥ इत्युक्त्वा तस्य हृदय ययौ छीनो गजाननः । सदा हदि गणेशानं पयाति स्म खनः स्वयम्‌
॥ इत्याख्यानं नारदीय कथितं ते परजापते । चाणुयाद्यः पठेद्वा यः सोऽपि सद्वतिमाप्लयात्‌ ॥५5॥

1] ओमिति श्रीमद पुराणोपनिषदि श्रीभन्मौदरले महापुराणे द्वितीय खंडे एकदंतचसिि नारदभक्तिवर्णनं नाम दृतीयोऽध्यायः ।}

>> <€

॥ श्रीगणेाय नमः ॥ सुरर उवाच नतो ब्रह्मा ससर्जाऽसौ सुखतो ब्राह्मणान्‌ स्वयम्‌ । बाहभ्यः क्षत्रियान्‌ सवीनरूभ्यो
वैदयकांस्तथा ॥ १॥ पद्यः चाद्रान. मदादवः ससजं गुणप्ररितः । संन्यासं शिरसस्तद्रद्वानप्रस्थाश्रम हृदः ॥ २॥ नार्याश्च
ब्रह्मचर्यं स जघाभ्यां गदिनां नथा । वणांश्रमान सवै ह्र दर्षितोऽभूत्‌ पितामहः ॥३॥ ततो घम स्वय व्रह्मा
ससजोरःप्रदेदानः । पृष्ठनोऽधर्मरूपं॑च सुरदैत्यप्रवनक्यौ ॥ ४ ॥ नतो देवांश्च गेधवानप्सरोयक्षकादिकान्‌ । अखरान्‌
यातुधानाश्च ससर्ज निजददहः ॥ ५.॥ सर्पन्‌ पक्षिगणांश्ैव पश्चामानवकादिकान्‌ । क्रियायुक्तान्‌ ससजाऽसौ स्वदहं प्रददौ
तनः ॥ > ॥ न सरवे ब्रह्मणो द दात्ससुन्पन्ना महौजसः | व्यवहारयुता दकल ववरधुने तथापि ते॥ 9॥ तषा स्वगप्रमाण्‌ च
श्रुणु सुर्यं प्रजापन । संक्षपण प्रवश्यामि प्रक्रत वै करनं परम्‌ ॥८॥ प्रथमो मदनः सर्गो ब्रह्मणः सतु कथ्मनें।
तन्मात्राणां द्विनीयस्तु भूनमर्मः प्रकीनिनः ॥९॥ वैकारिकिस्तृनीयस्तु सगे तेद्रियकः रनः । हयन प्राक्रनाः समाः
संभूता बदिपूर्वकाः ॥ १०॥ सुक्त्यमर्मश्चनुर्थम्नु सुरूपा वै स्थावराः स्ना: । नि्यक्स्रोनस्तु यः पोक्तस्तियकूयानिः स
पचमः ॥ १४ ॥ नथोध्वम्रानसां षष्ठा दवमर्गस्तु म स्मन; । ननोऽवक्स्रोनसां स्मः सप्तमः स तु मानवः॥ १२॥
अमो भौतिकः सर्गो भूनादीनां प्रकीलिनः 1 नवम्श्चैव कौमारो ज्ञानव्यो विवुधैस्तथा ॥ १२३॥ विकता

2.

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

` खं.२अ.४ पान
2

षट्‌ समाख्याता प्राकरताश्च रयो मताः । नवसगाँः प्रविज्ञियाः पराक्रुता चैकता इमे ॥ १४॥ पाक्रूता ये चयः
सगौ बुद्धिपूर्वाः प्रकीर्तिताः । वुद्धिपूर्वं परवतैते तच्वाद्ैः सर्वजंतवः ॥ १५॥ एवं छटा स्वयं ब्रह्मा प्रजा
नानाविधाः प्रभो । ब्रघुने प्रजास्तस्य तेन संदुःखिनोऽभवत्‌ ॥ १६ ॥ तलस्तस्य दारीरद्व दांपत्यं निःखतं परम्‌ ।
वामांगात्पकरती रम्या ₹रातरूपा च सा स्मृता ॥१७॥ दक्षिणांगात्तु संभूतः पुरुषः स मनुः स्तः । स्वायसुवो महाभाग
आवयः क्षधियधमवित्‌ ॥१८॥ बद्धांजलिपुटौ चोभौ वचो बह्माणमूचतुः । आज्ञां कुरु महाभाग दि कुर्थाव प्रजापते ॥१९॥
ततो ब्रह्मा स्वय जातौ तौ जमाद प्रहर्षितः । अतुखां खजं खष्टि मैथुनीं तपसो वलात्‌ ॥२०॥ ततस्तौ तं प्रणम्ादौ
जगमतुवैनसुत्तमम्‌ । परतेपाते तपो घोरं विचित्य गणपं हृदि ॥२१॥ ततो विधातृच्छायायाः कर्दमो सुनिसत्तमः ।
सम॒त्पन्रश्च तं॑द्रा ब्रह्मोवाच खज प्रजाः ॥२२ स सुनिवेनमागत्य तताप परमं तपः । विष्णं ध्यात्वा प्रजाकामः
छयद्छरूपं यथाविधि ॥२३॥ एतस्मिन्नतरे जातौ विष्णुकणमलोद्धवो । मधुकेटभनामानौ दैत्यौ परमदारुणौ ॥२४॥ ताभ्यां
स्वसुजवीर्येण जित नरिखुवनं तदा । देवाः सर्वे मयोद्धिप्राः पलायत दिसु च ॥२५॥ ब्रह्माणं नक्षित यातौ तेन निद्रा
स्तुता तदा । निद्रया विष्णुरव्यक्तो खुक्तः सचवुत्यितो वभौ ॥२६॥ तेन युद्धं महाघोरं कतं ताभ्यां मयानकम्‌ । म्युद्धेन
तौ जेतुं न शाक जनादेनः ॥२.७॥ पचवषसहस्राणि युयुधे हरिरव्ययः! ततो दरिं मण्टदतु्भदादैत्यौ बलान्वितौ ॥२८॥
तते विष्णुः स्वमात्मानमतंधांय पलायत । हरणं हांकरं चैव ययौ भावसमन्वितः ॥२९॥ प्रणिपत्य महेशानं जगाद
भयसंकुलः । चत्तांतं युद्ध सं मूतं जयोपा्यं वदस्व मे ॥३०॥ तेन संकथितं तस्मै गणेशो विस्छतस्त्वया । तमाराधय यत्नेन तत,
सिद्धिमवाप्स्यसि ॥३१॥ षडश्तरं महान्न गणेशाय ददौ शिवः । स ययौ तपसे देर द॑डकारण्यसं जके ॥३२॥ तच्र पद्मासनं
कृत्वा ध्यात्वा देवं गजाननम्‌ । षडक्षरविधानेन तताप परमं तपः ॥३३॥ सहस्रवर्षपर्यतं तपस्त सुदारुणम्‌ । तदा तं
वरदानाय विष्णुं गणपतियेयौ ॥३२॥ त॑ दद्रा प्रणनामाथ पूजयामास भक्तितः । महाविष्णुः प्रसन्नात्मा प्रणनाम
गजाननम्‌ ॥३५॥ बद्धजिपुये मत्वा तं तुष्टाव गणेश्वरम्‌ । नानाभावसमायुकतं वरदं मक्तषत्सलम्‌ ॥३६॥ श्रीमहापिष्णुरुवाच ।
नमो गणपते तुभ्यं विघ्राजाय ते नमः । नमः करूपानिधे ठंडे भक्तसंरक्षकाय ते ॥३५॥ सिद्धिवुद्धिपते तुभ्यं नमस्ते
बि्रहारिणे । अभक्तेभ्यः सदा वित्रदात्रे देरंबरूपिणे ॥३८॥ निशंणाय युणानां वै चालक्राय नमो नमः । नमः पथचरूपाय

सकस

2।.८120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

६ ॥२ ्रह्मभ्यो ब्रह्मदात्े बरह्मणे ब्रह्मरूपिणे । नरङजररूपाय नानामायामयाय ते ॥४०॥ कारणानां
२ ५५८ र तना नमः| उवषटराजाय च तुभ्यं कारण रहिताय च ॥४१॥ योगिनां हृदि स॑सखाय योभिभ्यो योगदायिने ।
तत गणराच नमा नमः॥४२॥ माया्रयाय मायाया जाधाराय नमो नमः। मायिभ्यो मायया त्वं वे मोहदाला नमो
त ॥ त्वां स्तोतुं न समः सपाथागाक्ारण वतस। चज वेदा विकटा शाखः स्वैः सहां गकैः॥४४॥ मनोवाणी विहीनस्त्व
न "८ रव पार्‌ । 48 वाणीमयो नेव कथंत्वां स्तौमि प्वन्नेपम्‌ ॥४५] तथापि बुद्धिदातता त्वं त्वत्पसादेन संस्तुतः । धन्योऽहं
वर्वदवङ्ा 0 पुना ॥४२॥ स्ताद्‌ ह्वा गणेशं त्वां तेनाहं ब्रह्मरूपकः। जातो नारत्यन्न संदेहो योगींद्र योगदायकः
॥४.५॥ त्वा त प्रणम्याऽसौ त्वचत्यद्‌ क्लिमावित, रोमंचिलक्ारीरश्च हषांश्चभिरपिष्छतः ॥ ४८॥ तसुवाच
गणाधीरो वरं व्रृणु जनार्दन । तपसा भकनिभावेन तष्टो मि वारि सिद अनाच अवन्ति
¡ विष्णो कटा दासा वाञ्छितम्‌ ॥ ४९ ॥ त्वया कृतमिदं स्तोत्रं सवेसिद्धि.
प्रदायकम्‌ ¦! भविष्यनि चण पठतां श्रृण्वनां सदा ॥५ 5.5 (1
4 ८ श्ण्वता सदा ॥५०॥ धमाथकाममोक्चाणां साधकं प्रभविष्यति 1 हईप्सितार्थपदं
सद्यः प्रसादान्भ च कडाव ॥ ५.१ |] मद्र उवाच | गृणे ं श्रत्वा ५ ४ |
ध गणङावचनं शचुत्वा विष्णु हषसमम्वितः । जगाद तं प्रणम्यादौ वाञ्छितं
व ग । ४ | यदि प्रसन्नां चानस्तदा भर्वित खढुलभाम्‌ । तव पादयुगे देहि ददामव्यभि-
चारणम्‌ | ५ ॥ १ गणाधीरा ज्ञानम चतुटं तथा कीतिं सर्वत्र न देहि सामथ्यं विविधं तथा ॥ ५४ ॥
मधुकर भनाशासुपायं बद सांमनम्‌ । जन्यैन्याभिहनने मामथ देहि विननप | ५५॥ तसथ तद्वचनं श्रुत्वा तथेति गणपो-
ऽत्रवात्‌ । युद्धाय गच्छ दरा दैत्यौ जप्यमि नौ ५ = 6 क क
प च स 5 ( १ 1 ५.६ ॥ नसोमरणमत्यनं सयु ब्रह्मणा कनम्‌ | समय वरदानस्य
प 2 ॥ “9 ॥ स्वछखन यदा मृन्यु दैत्यो नौ कथयिष्यनः ! नदा नेन प्रकारेण जदि दैत्यौ महाबलम ॥ ५८
त क त्थ 8 हदि ० । वास करत्वा नवाधीनौ करिष्यामि न सदायः ॥ ०९ ॥ मदीयस्मरणं चित्त

०९ मद्वि षि

म नदान स्वापयामाम्‌ सुद्िनः॥ ९१॥ प्रजयामाम नां मूर्निुपचाः सुपुष्करैः। मिद्धिक्षत्र सुविख्यातं
(| न र ् दिक न ५ ५ ५ ५१ दै - ~
रदः परवभृत्र दे ॥ ६२॥ अनुष्ठान करने नच्र नानासिद्धिकरं परम्‌ । क्षत्रं वभूव विख्यान भाण भिद्धसवितम्‌ ॥ ६३ ॥

स कववः -& ७-5-58

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

खं. २अ. ५ पान ११

तच्र विष्णुः सदा वासं चक्रे वे भक्तिसंयुतः । सदारः परिवारेणाप्रूनयन्नित्यमादरात्‌ ॥ ६४ ॥ तं प्रणस्य गणाधीदां ययौ
युद्धाय सत्वरः । गणेहं मनस! ध्यात्वा तौ चिच्छेद महाबलौ ॥ ६५ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्पौ ले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंत चरति मधुकैटभवधो नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥

>> <<

॥ ओीगणेश्ाय नमः ॥ सद्रल उवाच | नचत्रह्मसुताः पोक्तास्तेपुस्ते परमं तपः । दिव्यवषंसदसरं च गणेरां हयचितयन्‌ ॥१॥
एकान्षरविधानेन प्रूजर्थतञख नित्यद्घः । वायुमाच्राहिनः सरवे तोषयामासुरादरात्‌ ॥२॥ ततस्तेषां प्रसन्नोऽभूदणराो
भक्तवत्सलः । आययौ तान्‌ वरं दातुं मूषकोपरि संस्थितः ॥३॥ अनंतसूर्यसंकारं ष्टा तं दर्षसयुताः । सौम्यरूपं पणेत
निषद्धकरसंपुटाः ॥४।॥ तुष्टुवुः परमात्मानं गणेशं दश्षसखुख्यकाः । तदरोनजबोधेन भक्तन म्रात्मकंधराः ॥५॥) प्रजापतय उचुः ।
नमस्ते विन्ननाधाय नमस्ते सवंसाक्षिणे । सर्वात्मने स्वसंवेद्यरूपिणे ते नमो नमः ॥६॥ योगाय जगतां पाचने ब्रह्मदात्र
नमो नमः} योगिनां गम्यरूपाय दातियोगप्रदाय ते ॥७॥ खष्टे पात्रे च संहत्रे नानारूपधराय ते । अव्यक्ताय व्यक्तकाय
व्यक्ताव्यक्ताय ते नमः ॥८॥ ब्रह्मणे विष्णवे चैव ठांकराय च भानवे । राक्तये चैद्ररूपाय यमाय च नमो नमः ॥९॥
अग्रये नैकतायैव वारुणाय च वायवे । कुबेराय च र्द्राय शोषाय च नमो नमः ॥१०। ग्रहनक्चच्ररूपाय सिद्धसाध्यमयाय
च । परावे नररूपाय व्रक्षाकाराय ते नमः ॥११॥ पवेताय ससुद्राय नदीनदसुरूपिणे । दैत्याय दैत्यनाशय राक्षसाय
नमो नमः ॥१२॥ अन्नाय फलरूपाय रसरूपाय ते नमः । प॑चभूतमयायैव सवांकाराय ते नमः ॥१३॥ चिद्रूपाय च
बोधाय विदेहाय नमो नमः; । असत्याय च सत्याय समरूपाय साधवे ॥१४॥ स्वारनदाय दयोगाय योगाय
गणधारिणे । गणेकाय नमस्तुभ्यं सर्वदांतिप्रदाय च ॥१५॥ चिंतामणि त्वां कः स्तोतु समर्थः स्यात्पकाराकम्‌ । चिन्तसय
चित्तब्र्तीनामतस्त्व प्रणमासहे ॥१६॥ यर उवाच । एवं स्तुत्वा गणेडां तं प्रणतास्ते प्रजापते । ताजवाच गणाधीरा घ्रणुध्वं
विविधान्‌ वरान्‌ ॥१७॥ भवद्धिथत्‌ कृतं स्तोत्रं मम मान्यं भविष्यति । यः पठिष्यति भावेन श्रोष्यते सर्वसिद्धिदम्‌ ॥१८॥
यच्रपौत्रकलच्रादिपदं तेभ्यो मविष्यति । वेष्यदोषहरं धान्यघनदं पशयुदं परम्‌ ॥१९॥ सक्तिसुक्तिपरद स्तोश्न ब्रह्मभूयकरं

दद

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

भा या 9
तव

भवेत्‌ । मनंईण्सितर्द पुण्य नराणां नात्र संदाय; ॥२०॥ गणेक्रावचनं श्युत्वा त एचं हंषसंयुताः । तं परणम्य
महाभक्त्या उचुः प्रांजलयोऽ भवन्‌ ॥२१॥ त उनः । यदि प्रसन्नतां यातस्तदा देहि गजानन । त्वदीयामचलां
मकि यया मोहो विनद्यति ॥२२॥ साम््यमतुलं खषटेदेहि नो विघ्रनायक्‌ । यदयदिच्छामहे ठंडे तत्तत्‌ सिध्यतु सवदा
॥२२॥ ओमित्युक्त्वा गणाधीर्शोतर्घानं प्रचकार वै । तेऽपि तं मनसा ध्यात्वा ययुः स्वस्वपदे ततः ॥२४॥ ततो ब्रह्मा
एुनर्व॑श्तमगादीत्‌ पुत्रसुत्तमम्‌ । रक्तेस्तपस्त्वया कार्य सा ते पुत्री भविष्यति ॥२५॥ ततो दक्षेण तपसाराधिता
हाकितरादरात्‌। रातव्षै प्रसन्ना सा ययी तस्यां तिक स्वयम्‌ ॥ २६ ॥ ततस्तां प्रणनामाथ तुष्टाव प्रकरतांजल्िः 1 दक्ष उवाच ।
नमस्त चाक्तिरूपायै मायामोहस्वरूपिणि ॥ २७ ॥ जगद्धान्यै नमस्तुभ्यं जगन्मातनेमो नमः । सर्वेषां प्राणदच्ि ते
सररूपिणि ते नमः॥ २८॥ अनाथ चादिधूतायै पार्वत्यै ते नमो नमः ! गायिका ्रीसाविच्रीरूपायै ते नमो नमः ॥ २९॥
प्रक्रत पुरुषाख्यायै नामरूपप्रकारिनि । नि्यणायै रणानां वै धारिका नमो नमः ॥३०॥ प्रसीद भव मे पुत्री दाक्षायणि
नमो नमः । लनस्नं पावनी प्राह भक्तं दक्लप्रजापतिम्‌ ॥ ३१ ॥ शक्तिस्वाच । भविष्यामि सुता तेऽहं नानारूपधरा सुत ।
जगच पूरयिष्यामि जनयित्वा सुताः सुतान्‌ ॥ ३२ ॥ त्वया क्रतं मदीयं यत्स्तोच्च ख्यातिं गमिष्यति । सवेकामप्रदं पूर्ण
पठने श्रुण्वते भवेत्‌ ॥ ३३ ॥ अंते यौ देवी परयनसने प्रजापने ! त्वया गणेखानान्नश्च स्मरणं त्यक्तमद्य चै ॥ ३४ ॥
अन्रस्नस्य परित्यक्तः स्वेन दुर्द्धिधारिणा । त्वया निरस्करना पुत्री सनी भरमत्वमागना ॥ ३५.॥ त्वमपि शोकसंयुक्तः
नो विन्वरण चै । पूर्वसंस्ारयोगन स्छनिस्नव समागमा ॥ ३२ ॥ अधुना नावयुक्तस्तं शृणु मे तत्कधाम्तम्‌ 1 राञ्य-
लक््मीश्च संपाप्ना य च नस्य पमाददा ॥ ३७ ॥ नया युक्तः पुमान्‌ सव्यो मदांधो जायने क्रिल । अनः संतश्च नच्छंति
लक्ष्मीं ज्ञानविनारिनीम्‌ ॥ ५८ ॥ मनुः; स्वायंशुवः रूपान: सपत्नीको ययौ वनम्‌ 1 अष्टाक्तरविधानन नोषयामास
विध्रपम्‌ ॥ ३५॥ ननाप स नपा घोरं दित्यवयंसहस्रकम्‌ । प्रमन्नोऽभूत्तदा नस्मै वरं दातुं समाययौ ॥ ४०॥ नंदा
प्रणनामदा मनुः म्वाय॑सुवः प्रभा पूजयन्‌. परया भक्पा ननस्तुष्टाव विघ्रपम्‌ }] ४१ ॥ स्वाय उवाच । नमस्न गजवक्राय
हभ्वाय नमा नमः! ओंकारकृनिरूपाय सगुणाय नमो नमः ॥ ४२ ॥ नैगण्य गजरूपाय सदा ब्रह्मसुखात्मन । गणाय
सदा भक्नपापकाय नमो नमः ॥ ४३ ॥ नरकुंजररूपाय योगामदाय न नमः । चतुबीहुधरार्यव पुरुषाथप्रसिद्धय ॥ ४४॥

व ४4-49-99

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. २अ. ५ पान १३
व त 1 20

नानाभोगधरायैवानंतली लास्वरूपिणि । विघ्नराजाय देवाय भक्तविष्नविदारिणे ॥ ४५.॥ सत्यासत्यमयायैवान्यक्त मेदात्मने
नमः । स्वानंदपतये तुभ्यं सदा स्वान॑ददायिन ॥ ४६ ॥ नमते मूषकारूढसर्वातरसुमोगिने । नानायतसमुद्रे च कीडाकर
नमोऽस्तु ते ॥ ४७ ॥ सिद्धिबुद्धिपते तुभ्यं द्वेधामायाप्रसारिणे । भक्तेभ्यो योगदात्रे च योगाकाराय ते नमः ॥ ०८ ॥
वेदोपनिषदां रभ्यमहावाक्यमयाय ते | ब्रह्मभूनाय वै तुभ्यं नमस्ते ब्रह्मराराये ॥ ०९ ॥ क्रि स्तौमि त्वां गणाधीदा यत्र
वेदाश्च विरिमिताः । योगिनः रेषसुख्या वै हाकराद्या महेश्वराः ॥ ५० ॥ तथापि तव जातेन दानेन गजानन ।
स्फूतिः पराघ्ा तया नाथ संस्ततोऽसि मया प्रमो ॥५१॥ अहो भाग्यमहो भाग्यं येन दष्टो गजाननः । वेदांतागोचरो गम्यो
धन्योऽहं जगतीतले ॥५२॥ धन्यो मे जनको देव तपो ज्ञानं कुलं प्रभो । विदा बतादिकं स्वं घन्य ते पादद्रौनात्‌ ॥५३॥ इति
स्तुत्वा गणाधी् भक्त्या परमया युतः । सरोमांचोऽभवत्तच्र प्रणनाम पुनः पुनः ॥५४॥ तसुत्थाप्य गणाधीरशोऽगादीत्त
मक्तसुत्तमम्‌ । वरं घृणु महाभाग यस्ते मनसि चतैते ॥५८५॥ कृतं त्वया मदीयं यत्‌ स्तवनं तोषकारकम्‌ । पठते शृण्वते चापि
सर्वदं प्रसविष्यति ॥५६॥ पुच्रपौच्रादिविभवधवं रोकविनाहानम्‌ । घनधान्यसदद्धयादिप्रदं भावि न संदाय; ॥५५॥
घर्मार्भकाममोक्षाणां साधन ब्र्यदायकम्‌ । दढ भक्ितिकरं मे च भविष्यति न संहायः ॥५८॥ इति ब्ुवतं वित्राखवाच
मनुसत्तमः । स्वायं सुवः प्रसन्नात्मा कृर्तांजदिरुदारधीः ॥५९॥ मनुरुवाच । यदि प्रसन्नतां यातस्तदा दहि गजानन । भर्वित
दा त्वदीयां मे यया मोहो न विद्यते ॥६०॥ सृष्टेः करणसामर्थ्य॑घमेपालनसुत्तमम्‌ । पजारक्षकतां देहि देव देवेशा मे
चिरम्‌ ॥६१॥ यद्यदिच्छामि विघ्ने तत्तत्‌ सिध्यतु सवदा । तव भक्तेषु वासो मे सदा भवतु मानद ॥६२॥ तथेति
तसुवाचादाव॑तर्धानं चक्षार ह । गणेक्ानो निजे लोकेऽगमद्वे भक्तवत्सलः ॥६३॥

॥ ओमिति श्रीसदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एक्दतचरिते स्वायंभुबबरप्रदानं नाम पंचमोऽध्यायः ॥

+ 34

व क धा

2।.८720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २अ.६ = लााललललललससछललस्छलद १४
22 25

॥ ओ्रीगणेदाय नमः ॥ उद्र उवाच । ततः स्वायंमुवो यातो ब्रह्माणं प्रणनाम सः ! छातरूपा तथा तं वे जग्मतुस्तौ तदाज्ञया
॥१॥ राज्यं चकार धर्मेण मनु; हाख्रधरः भरसुः । धर्मयुक्तो महातेजा गाणपत्यप्रियोऽभवत. ॥२॥ द्रौ पुत्रौ रतरूपायाः
कन्यास्तिखः प्रजापते । मैथुनेनैव मागण सखुत्पादयय बभौ मनु; ॥२३॥ पिथव्रतोत्तानपादी पुत्रौ तस्य च धीमतः।
आक्तिरदैवह्तिश्च पसूतिश्च सुलोचनाः ॥४॥ कन्यास्तिखः समाख्याता मनोस्तस्य महात्मनः । पसतिं स ददौ तुभ्यमाद्रतिं
रुचये तथा ॥५॥। देवहूतिं मनुरतच्र कर्दमाय ददौ स्वयम्‌ । एवमादि महाराजश्चकार विधिनोदित; ॥६॥ कदेमस्तपसा विष्ण
तोषयामास यत्नतः । रातवर्वैः पसन्नोऽभूद्ययौ दातुं वरं द्विजम्‌ ॥॥ तं ययाचे स ॒पुच्स्त्वं भव मे जगदीभ्बर । वरं
र्वा स्वय विष्णुर्यय वेङुंठमजसा ॥८॥ ततः स देवहत्यां वै विष्णु; कपिलरूपधरक्‌ । तस्य पुच्त्वमापन्नो वरदान-
प्रभावतः ॥९॥ आकूत्यां मिथुनं जज्ञे रुवेवै मानसं परम्‌ । यज्ञश्च दक्षिणा देवी याभ्यां संवर्धितं जगत्‌ ॥१०॥ यज्ञो
विष्णुमहाभागो दक्षिणायां सुतान्‌ छभान्‌ । द्वादछाजनयशचैव यामा देवाश्च ते स्षताः ॥११॥ ततो यज्ञन पोयुक्तः
सखीकश्चामवत्‌ प्रखुः । गणपं योगमागेण तोषयामास सर्वदा ॥१२॥ कृत्वा मणिमयीं सूतिं गणेशस्य चतुखुजाम्‌ ।
नियं सुनिगणैयु्तोऽपूजयत्‌ भक्तिभावितः ॥१२॥ ततो गणपतिः प्रीतो ददौ योगं महादतम्‌ । तेन योगीद्रसुख्योऽसौ
गाणपत्यो यभूव ह ॥१४॥ हेरंभेति सदा मंत्रं यज्ञो हषांत्रजाप ह । शिष्येभ्यः प्रददौ योगं गाणप्यं सुदान्वितः ॥१८५॥
प्रसूत्यां जनयामास कन्या दक्षः प्रजापनिः। चतुर्विंदानि संख्याता राक्ता; सवेमात्ररः ॥१६॥ श्रद्धा लक्ष्मीधरतिस्तुष्टिः
पष्टिरधा क्रिया नथा । बुद्धिलज्रा वपुः शानिः सिद्धिः कीर्निख्रयोदशा ॥१५॥ ददौ धमाय पलन्यथ वक्षो हृ्टमना सुने ।
ब्रह्मणां नोदिनश्चैव नामां सति वदामि ने ॥१८॥ अ्रद्धापुत्रः स्मन; कामोऽथश्च लक्ष्मीसुतोऽभवत्‌ । धृत्यास्तु नियमः
पुतरस्तु्टयाः म॑नापस॑ज्िनः ॥१९॥ पुष्टां काभः सुनो जज्ञे मेधापुत्रः शामः स्नः । क्रियायाश्च स्न पुत्रौ दंडः समय एव
च ॥५०॥ बुद्धया बाधोऽभवन्पुचरश्चाप्रमादः प्रकी लिनः । लज्जाया विन यश्चैव वपुषो व्यवसायकः ।॥२१॥ शां निपुत्रस्धा क्षमः
सिदः निद्धः सुनोऽनवन्‌। यज्ाःकरीर्निसुनः प्रोक्त इत्यन धर्मसूनवः ॥२२॥ कामस्याऽभूत्‌ सुनो दषं आनदश्वापरः स्मन; ।
इत्यथ सुखम्पस्तु सगो धम॑स्य कीरनिनः ॥२३॥ प्रसंगात्तं वदिष्यामि सर्गोऽधमस्य दुःखदः । ब्रह्मणः प्ष्ठनस्तद्रन्मिथुनं
संवभूव ह्‌ ५२५] अवर्मश्च नधा हिसा नयोः पृत्रोऽचनः स्नः । निकरनिश्च सुना परोक्ता तयोजन्ञ भय तथा ॥२८॥ नरकश्च

० = ग्वर्चछकगी विच ज्र कुन्द ककदचनव नदा ऋ क्क कनी क्क कवक एव का षस क्ावा फ क पणाया एका एकार प्ख वक कदाक्स्य एका कल्छषट्र) ----------------------

क

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

पान ९५
क्क क

तथा माया वेदना च सुते स्ते । -भयाज्जज्ञे च मायायां त्युः स्ांपहारकः ॥२६॥ नरकाद्रेनायां च दुःखं संसारकारकम्‌ ।
मृत्यो्याभिजरा रोकस्तृष्णा रोधश्च जक्जिरे ॥ २७॥ दुःखोदकोः स्ताः सर्वे धमप भवा सुने । मेतेषां पसवश्चास्त
सर्वे ते तुध्वरतेखः ।२८॥ एकादश खुताः रि्टास्तासां वंद निबोधय 1 सतीं ददौ स सृद्राय ख्यातिं च चछृगवे तथा ॥२९॥
मरीचये च संभूतिं स्ष्तिभगिरसे ददौ 1 पुलस्त्याय तथा प्रीतिं क्षमां च पुलहाय वै ॥३०॥ संततिं ऋलवे चासावनसयां
तथाऽच्रये । ददावृर्जा वसिष्ठाय सुने स्वाहां च बहये ॥३१॥ पितृभ्यश्च स्वधां देवीं ददौ दलः पह्षितः । नियोगाद्ह्मणः
साक्षात्तासां वंद वदाभि ते॥२३२॥ सत्यां च रौकराज्जजञे कार्तिकेयो महाबलः । देवसेनापतित्वेऽसावाभिषि क्त वेधसा ॥३३॥
ख्यात्यां श्रमो; समुत्पन्ना लक्ष्मीनारायणप्रिया । देवौ धातृविधातारौ मेरोजामातरी स्तो ॥ ३०॥ अयतिनियलिश्चैव कन्य
मेरोश्च ते खन । तयोधीतृविधाठभ्यां जातौ अष्टौ सृताबुभौ ॥२८५॥ सकंडोऽन्यस्तया प्राणो माकंडेयो सकंडजः । तथा वेद-
शिराः भोक्तः प्राणस्य द्युतिमान्‌, सतः ॥३६॥ मरीचिरपि सं मूल्यं प्रणैमासमसूयत | कन्याचतुष्टयं चैव सबलक्षणमंडितम्‌
॥३७॥ क्रषिवर्िस्तथा कृथ्िश्तुथ्यपचितिखैने । विरजाः पवैतश्चैव पूणंमाससय तौ लौ ॥३८॥ क्षमा च सुषुवे पुत्रान पुलदाचच
प्रजापतेः । कर्मम्रेष्ठं वरीयांसं सहिष्णु खुनिषुंगवम्‌ ॥३९॥ तथा वनकवीनासं तपस्तेजस्विनं सुतम्‌ । अन्रेवंरो प्रवक्ष्यामि
चाणु कैन चादरात्‌ ॥४०॥ अन्निः संजनयामासानसूयायां सुताञ्ड्मान्‌ त सोमे दुवाससं चैव दत्तं न ॥*१॥
यो देवा इमे घोक्ता अत्रेः पुत्रा महात्मनः । बह्मा भवश्च विष्णु कल मजाधराः ध४स। स्खत्या्गिरखो जज्ञ
सिनीवाली सृलोचना । कहृराका तथा पत्रयनुमतिञ्च पतिन्रता ॥४३॥ भ्रीत्यां युलस्त्ययोगीश्ादयोनिर भवत्छुतः ५ पूवंजन्मनि
विचकोऽगस्त्योऽय परिकीवितः ॥४४ देवबाहुस्तथा कन्या सर्वागैः सोभिनी स्खता । संतत्यां षण्टिसादखीं पुच्राणाम-

खजत्‌ क्रतुः ॥४५॥ त ऊ््वैरेतसः स्वे वालखिर्या इति स्ताः । सप्त पुत्रान्‌ स अजया वसिषठोऽजनयत्प खः ।४६॥ कन्यां
कमलपन्राक्षीं चित्रकेतुः खुरोचकः । विरजा भित्रसंज्ञ्च उल्बणो वस्डुखत्परः 2 मान्‌ दाक्त्यादयञ्चान्ये सपतपच्रा
महोजसः । योऽसौ रद्रात्मको विः स्वादायां चरीन्‌ सुलांस्तथा ॥४८॥ जनयामास तेजस्वी तेऽप्रयः परिकीर्तिताः । पाचकः

पवमानश्च उाचिस्तेऽजनयन्‌ सुतान्‌ ॥४९॥ भरत्यकं वै पंचदद्ौकोनपंचाददग्नयः । सरव तेजस्विनः भक्ताः सर्वे यज्ञेषु
आामिनः ॥५०॥ निमैथ्य; पवमानस्तु सखतः परिकीर्तितः । बैद्यः पावकः पोक्तः सखतः राख्रसंमतः ॥५१॥ सर्य तपति

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

प ६

योऽभिश्च स पुत्रस्तु दुचिः स्खतः। सर्वत्रगः स रुद्रात्मा ब्रह्मपुच्रोऽभिरूच्यते ।॥५२॥ अमूतेयोऽभ्िष्वात्ता हि सगा वदिषदः
स्छृताः। पितरश्च खधा तेभ्योऽसूत द्वे तनये तथा ॥५३॥ मेना च घरणी नाञ्जी ते भे ब्रह्मवित्तम । जसू मेना नैना
अचं हिमवतो सने ॥५४॥ गंगां लोकपचिच्रां च पार्वतीं परमेश्वरीम्‌ । ते उभे ₹ंकरं देवं लेमाते पतिसुत्तमम्‌ ॥५५८५॥
तपसा गिरिराजेन मेनयाराधिता सती । वरदानपभावेण पार्वती तनयाऽभवत्‌ ॥५६॥ धरणी मेख्रौस्य पट्नी कन्ये
प्रजापते । सुषुवे चायतिं चैव नियतिं कथिते पुरा ॥५७॥ एषा दक्लस्य कन्यासु संततिः कथिता मया । पठते द्यण्वते
चैव सर्वकामफलप्रदा ॥८५८॥ |

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एकद॑ंतचरिते दक्षकन्यावंरवणेनं नाम षष्ठोऽध्याय; ॥ £ ॥

+? 34

| श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्रर उवाच । दक्षकन्याप्रसूतेभ्यः पितरः परमादताः ! गणेशाराधनं तेभ्यो ददुः प्रत्येकमादरात्‌ ) १॥
नानाम॑न्रान्यथान्यायं साधयित्वा च ने वन । गत्वाऽजपंश्च हरंवं ध्यात्वा तपसि संस्थितः ॥२॥ ततो वर्षसहस्रेण परितुष्टो
गजाननः । वरं दातुं ययौ लच्र भक्तिभावन नोषिनः॥ >॥ नं दद्रा तुष्डुबुः सवं बद्धांजलिपुटाः भसुम्‌ । भक्तिमाव-
समायुक्ता गणौ सर्वसिद्धिदम्‌ ॥ ४॥ ऋषिपुत्रा उचुः। नमस्ते वक्रतुण्डाय भक्तरक्षकरूपिणे । ब्रह्मकाराय देवाय ब्रह्म सूताय
ते नमः ॥ ५॥ मनोवागनिरूपाय मनोवाग्गम्यमूर्मये । योगाक्ाराय योगाय योगिन त नमो नमः ॥६॥ निराकाराय
विह भक्तविघ्रनिवारकः ! शांनिरूपाय सवत्र शांनिदाय नमो नमः ॥ ७॥ खषश्टिरक्षणसंहारकारिण ते नमो नमः।
सर्वपरज्याय सर्वाय नमः सर्वादिमूर्मय ॥८॥ मायाविक्रारहीनाय माथिन मोहदायिने } मायाधाराय मायायाश्चालकाय नमो
नमः ॥ ०॥ अनेनविभयधरैवानेनादारपराक्रम । अनंनाननदस्नाय मवसराक्षिन्नमोऽस्तु न ॥ १०॥ वदांनागम्य रूपरत्वं दृष्टो
बै भाग्यगौरवात्‌ । स्तुति कर्तुं समधा न वयं नव गजानन ॥ ११॥ धन्यो नो जनक्रो दव वरं धन्यतमा विभो । विया तरलं
तपो मंस्रोऽस्माकं गणपदर्छनात्‌ ॥ १२॥ बरद्चदेकदंन भक्ति दहि दां त्वयि । यया मायामयो मोहो नयद् वरद्‌
प्रभो ॥ १३॥ स्वस्वकार्येषु साम्यं दहि दव गजानन । ययदिच्छामहे नैत्तत्‌ सफल भवतु पमो ॥ १४॥ एवसुक्त्वा

=, 5-3-44 4-4-54 44 -- + ~ {~ "न(च न ~ 4 न्क
1-444-44 4-4-44 44 44 1

2-444-44 +£

न्त

ए

2।.८1720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

खं. २अ.७ ट षवास्स्ललललजष्छलछल पान १७
त 4 4 व स व 99996

पूजयंत उपचरिरनेकरशः । परणेखुर्भक्तियुक्तारतं सरोमाचा बभूविरे ॥ १५॥ ततस्तानत्रवीदेवो भवतां यच्चिकीषितम्‌ । तदेव
सफलं सर्य भविष्यति न संदायः॥१६॥ मक्तिर्मदीयपादेषु भविष्यति सुखथदा । सामथ्यै स्वस्वकार्येषु डा ख्याति मेविष्यति
॥१७॥ भवत्करृतमिदं स्तोत्रं सर्वसिद्धिकरं भवेत्‌ । यः राणोति नरो भक्त्या पेदव तस्य सिद्धिदम्‌ ॥१८॥ एकविंशतिवारं
च पठेत्तावदिनानि यः। स सद्यः फलमाप्नोति चित्तेप्सितमसंहायम्‌ ॥१९॥ एवजुक्त्वा गणाधीरास्तत्रैवांतरधीयत ।
ते च स्वस्वगृहे सर्वे ययुदेषंसमन्विता; ॥२०॥ खियश्च पुरुषाः सर्वे दक्षकन्या समुद्भवाः । सुखिनः स्वस्वकायेषु
बभूवुज्ञौन संयुताः ॥२१॥ शौनक उवाच । अन्रिपुत्रा महाभागा ब्रहमविष्णुहिवात्मकाः । तचरिचं विस्तरतः श्रोतुमिच्छामि
तद्रद ॥२२॥ सत वाच । ब्रह्मणोऽशसखुद्धूतश्चद्रस्तपसि संस्थितः । गणेात्स वरं रब्ध्वाऽमृतरूपो वभूव ह ॥२६॥
कलाभि; सर्भैदेवानां पोषकः स तथा नृणाम्‌. । किरणरन्नभावस्य दृद्धिकृत. सवंदाऽभवत्‌ ॥२४॥ दत्तो विष्णुकंदोन
संभूतो योगधारकः । क्रमेण योगमार्गेण नानान्रह्मसु संस्थितः ॥२५॥ जडोन्मत्तपिद्राचादिवालानंदादिका सुने । अवस्छाः
साधयामास नानाभूभिध्रकारिकाः ॥२६॥ तं दष्टा योगिन सर्वै सेवायाम भवन्‌ पराः । द्विजाद्याः सचेवणाख्राप्रमस्था
-अक्तिमावतः-॥२५॥ क्षणं विश्राममत्यंतं न लेमे सुनिसत्तमः ) दत्तो विह्लतां चातः किंकरोमीत्यवितयत्‌ ॥२८॥ ततस्तेन
जले विप ममन्ने योगधारणात्‌ । परतीक्च्यतस्तत्ती रे स्थिताः सर्वेऽभवन्‌ जनाः ॥२९॥ ततो दत्तेन सिध्या च मोक्षलक्ष्मीः
प्रकारिता । गदीत्वा वामभागे तां निःखतो जलामध्यतः ॥३०॥ दक्षिण मद्यकुमं स दृस्ते धृत्वा पपौ स्वयम्‌ । छिया सद
विलासेन भोगयुक्तो बभूव ह्‌ ॥३१॥ त्यक्तस्तैरत्निजो योगी श्रष्टोऽयभिति भावतः । सुखेन योगमास्थाय संस्थितो
ऽन्रिसजुद्धवः ॥३२॥ गते कियति काले च देवासुरसमुद्भवम्‌ । युद्धं दारुणरूपं वे जातं तच्र समीपतः ॥३३॥ वैत्थर्देवास्ततो
मम्रा; पलायत दिशो दकता । तत्राऽऽययुः सुसं भीता रक रक्षेति चाच्चवन्‌ ॥३४॥ तते रा ययुः सवे नग्ररास्त्रधरा बलात्‌ ।

तान्‌ दृष्ट्राऽमरसंघास्ते पलायनपरा बत ॥३५॥ दैत्या दृष्टा महालक्ष्मीं मोश्षरूपां खरूपिणीम्‌ । तां गहीत्वा ययुः से धत्वा
मेन मस्तके ॥६९॥ मोक्षरक्ष्मीश्च तैस्तत्र यदि पादेषु संधुता । तदा तेषां जयप्राधिजातासीन्नात्र संदायः ॥३५॥ अलो

निसेजसा स्पृष्टा दैत्या देवैः प्रपीडिताः] पलायत भयात्‌ सर्वे पातालं विविदुः पुनः ॥३८॥ मोक्षलक्ष्मीसततस्तेषां पदयतां

सनिसत्तम । अंतथौनं ययौ देवी ब्रह्मणि ब्रह्मभाषिता ।३९॥ शौनक उवाच । सूत कटं त्वया पोक्तं न बुद्धं तन्मयाधुना ।

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

[नन्व कव वमन क र्रप रद्रा वद्र

~~ 96

22232222 9322 25/25
<> = ४ 4 ~ ५ +. (>) >) => 4 „£ 2 ॐ. 4. ० | जैः | 3
217 £

सोक्षरधमीः दरः स्श्टा दैत्यानां दुःखदा कथम्‌ ।४०॥। सूत उवाच । सम्यक त्वया ब्रह्मन्‌ कथयामि यथा शतम्‌ ।
यासात्‌ सरवज्ञखख्याच राण कौनक यत्नतः ॥४१॥ रजस्तमोयुता दैत्या भोगलष्मीपरायणाः । परद्रन्यदह्राः स
परस्त्रीगामिनस्तथा ॥४२॥ परापकारकर्तारो जतभ्यो दुःखदाः रमृता; ! सदा मद्यादिभियुक्ताः पापाचारा विषोषतः ॥णर्‌॥
साधूनां खनिशुख्यानां देवानां योगिनां तथा । वेद्कास्त्रपुराणानां निंदका भयदायकाः ॥*०॥ इत्यादिबडुभिदेचिः संयुक्तास्ते
महासुराः । सदा भोगपिया ज्ञेया खुक्तौ नाह अतः कदा ॥४५ दें स्वक्रियाणां ते कतारं दैल्यपा; । सवथा
खक्तिखत्स॒ज्य भोगेच्छायां मनो दधुः ॥४६॥ अतस्तैश्रणाचातैरहेता सुकतिर्विोषतः । भोगलक्मीः ५
यत्नतः ॥४७॥ देवर्षयः सदा यत्नैर्मुक््तिमिच्छ॑ति स्वेदा । अतस्ते मस्तके देवीं धारयामासुरंजसा ॥४<८॥ सभन
धता सुक्तिर्यदा सुन । दिरस्यपि छभा सा न कारणे कथयामि ते ॥४९॥ दुराचारादिसंयुक्ता भोगदुद्धिपरायणाः । तेभ्यः
कुतः सा भदा कुपिता ताननिहंति षै ॥५०॥ गृहीता विषयासक्तेनेच्छिता परय रौनक \ चरणाघातकैर्देवी ताडिता च
तदा भवेत्‌ ॥५१॥ अत्रो भोगेष्डभिर्विपर व॑द्या भोगप्रदायिनी । यदि सुक्तिदुराचरैेधेता तान्नाद्ायिष्यति ॥५२॥ इति ते
कथिनं स्य कारणं खुनिसत्तम । तथा मोक्षेष्छुभिर्भोगलक्ष्मीश्चरणताडिता ॥५२॥ यत्र भोगः प्रियो नित्य तत्र सुकि्तिने
विद्यते ¦ यच्र सक्तिः पिया नित्य तत्र भोगः कुलो भवत्‌ ॥५४॥ वासानायुक्तरूपा च 'नोगलक्ष्मीन संकाय; ।
निर्वासनमयी मोक्षलध्मीर्जानीरि रौनक ॥८५॥

। ओमिति श्रीमदत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रल महापुराणे द्वितीये खंड एकदंतचसिति भोगमोक्षनणनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥

2 €<

॥ श्रीगणशाय नमः ॥ युर खाच । एवं दत्तसथोगन योगभूभि समाचरन. । नानाचेष्टायुनो दश्च अवधूतः प्रकारते ॥१॥
गोवद्क्षणसंयुक्तः पञ्युवत्पक्षिवत्कदा । मृत्रादिदहचष्टां स॒चक्रार छ॒निसत्तमः ॥२॥ मदजावस्थया युक्तो वभूवांते
ऽच्रिसं मवः। नच्रांतर्यामिनां ज्ञात्वा खदयुक्तो व भूव ह्‌ ॥३॥ व्यक्ताव्यक्तसमत्यादिनानाब्रह्मसुसंस्थिनः। योगन न स रांतो-
ऽभूद्यौ स्वपिनरं ननः ॥४॥। परणम्य भगवानन्रि दत्तो योगिसमावृतम्‌ । साक्षद्र्ममयं पूर्णं भांजटिः पुरतोऽभवत्‌ ॥५॥

४-4-24 ८ -: ज

नः

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

खं. २अ.८ पान १९
1. 1.

अचिणा मानित; सोऽपि निषसादासने स्वयम्‌ । उवाच ब्रह्मपुत्र तमनरि विनयसंयुतः ॥६॥ दत्त उवाच । स्वाभिन्नानाविधं ब्रह्म
मया योगेन साधितम्‌ ! तत्रोपाधिः समादृष्ट उपाधिरदितोऽ भवम्‌ ॥॥ उपाधि निरुपाधि च त्यक्तवा साम्येऽहमास्थितः ।
तच्यक्त्वा तूभैभूतोऽदं सहजे संस्थितोऽभवम्‌ ॥८॥ तत्र दद्रा महायोगिन्‌ स्वाधीनत्वं सदा प्रभो । तेन शांतिविहीनोऽददं
विं करोमि वदस्व मोः ॥९॥ सहजान्न परं ब्रह्म ठभ्यते योगसेवया । अतो मां हां वियोग त्वं कथयस्व मदासुने ॥१०॥
दत्तस्य वचनं श्रुत्वा ब्रह्मपुत्रो महातपाः । अच्रिस्तूवाच तं पुरं रशांतिभिच्छतमादरात्‌ ॥११॥ णु पत्र प्रवक्ष्यामि
करातियोगं सनातनम्‌ । बरह्मणा कथितं मे तं येन चातोऽहमंजसा ॥६२॥ अस्माकं कुल्देव त्वं पाधो गणपतिः प्रसुः।
स वै दिवादिदेवानां ङल्देवः प्रकीर्तितः ॥१३॥ कांतियोगस्वरूपं त्वं तं जानीहि महामते । भजस्व सुप्रयत्नेन तदा

४५

डांतिभवाप्स्यसि ॥१४॥ गणेश्ात्सर्वसृत्पन्न तेन संस्थापितं खत । तस्याराधनमाचेण करतक्कृत्याः दिवादयः ॥१५॥
नामरूपात्मकं सर्वं जगद्द्य प्रकथ्यते । तदेव राक्तिरूपाख्यं व्रह्मासदूपकं परम्‌ ॥१६॥ तच्रा्तमयं सौरमात्माकारेण
संस्थितम्‌ \ सद्रूपं तद्विजानीहि ब्रह्य वेदे प्रकीतितम्‌ ॥ १७ ॥ तयोर मेदतो ब्रह्म सभं सर्य संस्थितम्‌ । सदसन्मयमेवं
च विष्णौ जानीहि वेदतः ॥१८॥ तेभ्पो विलक्षणं तुर्यं ॑नेति रूपं प्रकीतितम्‌ । निर्मोदशिवसज्ञं च स्वाधीनं
ब्रह्म तद्‌ वुधैः ॥१९॥ चतुर्णा ब्रह्मणां योगे स्वान॑दः कथ्यते वुः । स तु मायामयः साक्लाद्रणेरो वेदवादिभिः ॥२०॥
उंतर्बीद्या किया सर्वौ ब्रह्माकारा प्रदरयते । कमयोगः स विज्ञेयः संयोगः कमणां सृत ॥२१॥ ज्ञानात्मचक्षुषा ज्ञानं
यदयद्भवति योगिनाम्‌ । तेषाम मेदको योगो ज्ञानयोगः प्रकीर्तितः ॥२२]। ज्ञानानां कर्मणां चैवाभेदयोगः समात्मकः ।
आनदात्मकरूपो य॑ दवेधनादो स आप्यते ॥२६॥ स्वेच्छया कर्मयोगश्च धृतो थन महात्मना । स्वेच्छया ज्ञानयोगश्च स्वेच्छया-
नदयोगकः; ॥२४॥ सेच्छया स चिभिर्हीनः सदजाख्यः प्रकथ्यते । सदा स्वाधीनरूपश्च स्वेच्छया ऋीडति स्वयम्‌. ॥२५॥
्रह्मभूतात्मकते योगः स्वान॑दाख्यः भरकीतितः । तच स्वाधीनता तरेधा पराधीनकता कुतः ॥२६॥ ब्रह्मणि ब्रह्मभूतस्य स्वतः
परत एव च ] उत्थानं नास्ति संयोगात्‌ स्वस्वरूपिणि योगतः ॥२अ॥ स्वादे छतसंयोगो जगतां ब्रह्मणां मवेत्‌ । सवांभेदेन
योगोऽयं तस्मान्मायासमन्वितः ॥२८॥ अयोगात्मकयोगश्च सदा संयोगवर्जितः। जगतां ब्रह्मणां तच्र पवेशोऽतो न विद्यते
॥२९॥ सदा निर्माथिको योगः स्वसंवेद्यविवितः | स्वकीया मेदहीनत्वाधिर्यृत्तियागिभिधृता ॥ ३० ॥ बरह्म ब्रह्मणि संस्थं

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

यन्नागतं न गतं पुनः । स्वानेदनादातो भ्यं ब्रह्मभूयमयोगकम्‌ ॥ ३१ ॥ ब्रह्मस्वानंदवासी स गणेशाः कथ्यते वुषेः। न
स्वानदात्मकः पोक्तो वेदे वै वेदवादिभिः ॥३२॥ क्रीडात्मकगणज्ानः स्वानदः परिीतितः। संयोगात्मकरूपेण स्वस्वरूपेण

तेति ॥३३॥ ऋीडाहीनो गणेशानो योगरूपः प्रकीर्तितः । निरानेदात्मकत्वेन सदा ब्रह्मणि संस्थितः ॥२८ संयोगायोग्‌-
यश्चैव तयोर्नाले गणेश्वरः । दांतियोगात्मकः प्रोक्तो योगिभिर्योगसेवया ॥३५॥ पूर्णयोगात्मकस्तन्नर गणशः परि
कीर्तितः । मायायुक्तविहीनत्वं श्रांतिमात्रं प्रकीर्तितम्‌ ॥६६॥ पंचचित्तसवरूपां त्वं बद्ध जानीहि पुत्रक । तत्र मोहकरी
सिद्धिर््ातिदा मोदरूपिणी ॥६अ॥ घमांथ॑काममोक्ाणां सिद्धिरधिन्ना पद्यते । ब्रह्मभूतमयी सिद्धिः कथिता योगिभिस्तथा
॥३८॥ पंचधा चित्तघ्रत्तियः। तत्र य्िदितं सुत । तदेव गणराजस्य रूपं रविात्पकं परम्‌ ॥३९॥ घमाथकाममोक्षषु ब्रह्म मतेषु
यस्स्छनम्‌ ! पेश्व्थं मोदं जंतुथन्न भ्रमति लाटसी ॥ ४० ॥ पंचैश्वर्थेषु यद्विवं तदेव गणपस्य च । जीवं जानीदि पुच त्वं
शांतियोगस्थ सेवया ॥ ४१॥ पंचचित्तपरणाक्ञे व पंचैश्व्थे यं गते । अधुना गणराजरस्त्वं मविताऽसि न संङायः॥ ४२॥
त्यजावधूतमा् त्वं भव सुखुयोऽवधूतकः } अवधूय महचित्तं महदैभ्व यैमादरात्‌ ॥ ४३ ॥ अतः शांतिं मजस्व त्वं द॑त्तयोगेन
सत्वरम्‌ । दवामि ते महामते गणस्य विधाननः॥ ४४॥ नत एकाक्लरं मंत्रं ददौ पुच्राय मावत्तः। अधरि्योगविदां
भरे्टस्नं प्रणम्य थपावजः॥ ४. ॥ सान्नाद्विष्णुस्वरूपश्च दत्तो योगविदां वरः । मगाया दक्षिणे तीरे पूजयामास विद्तपम्‌ ।\४द॥
त्यक्त्वा भूमिस्वरूपं स शां तिमास्थाय योगवित्‌ । अभजत्तं सुभविन गणपं हृदि चिनयन्‌ 1 ४५ ॥ महायोगी स्वय
दत्तो वर्धेणेकन शौनक । शांतिं प्राप्नो विरोपण माणपत्यो वभूव दे ॥ ४८ ॥ तं द्रष्टुं गणपस्त्र ययौ 'मक्तं निजेच्छया]
भक्तवात्सन्यनो दव आश्रम सुखलांतिद ॥ ४९॥ नं दष्रा सहसोत्थाय प्रणनाम कनां जिः । तुष्टाव सुस्थिरो भूत्वा
विघ्रं कुन्टदैवनम्‌ ॥ ५० ॥ श्रीदन उवाच । नमो गणपन तुभ्य नमो योगस्वरूपिणि। योगिभ्यो योगदात्रे च रांनियागात्मने
नमः ॥ ५.९ ॥ सिद्ितरद्धिपन तुभ्यं पंचचित्तप्रधारक । नानाविदाररीलाय गणक्लाय नमो नमः ॥५९॥ सिद्धिदात्र
नमस्तुभ्यं ननैश्वयपरदायिन । मोदन मोहकर हरंयाय नमो नमः ॥५६॥ स्वानंदवासिन तुभ्यं संयोगाभदधारिण।
नानामायाविदाराय विघ्ज्ञाय नमो नमः ॥५४॥ सांख्याय ब्रह्मनिष्ठा बोधीनाय धीमन । परादुत्थानरूपाय विददहाय
नमो नमः ॥ “८ ॥ बोधाय सवरूपाय ददृदहिमयाय च । स्वन उन्थानरूपाय प्रकृनिप्रलटयाय न ॥५३॥ सार्दकाराय

2111<41200211082011121|.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

ख, २अ, ८ पान २
न: 4

देवाय जगदीाय ते नमः। महते बिदुरूपाय जगद्रूपाय ते नमः ॥ ५७॥ नादात्मकयुणेशाय नानावेषप्रधारिणे ।
बरह्मणे खष्टिकन ते पितामह नमोऽस्तु ते ॥ ५८ ॥ हरये पाल्कामैव नानादेहधराय ते । संहरे हंकरायैव कर्माकाराय
भानवे ॥ ५९ ॥ शक्तये च क्रियामूतै देवमानवरूपिणे । नागाखरमयायैव दुंढिराजाय ते नमः ॥ ६० ॥ स्थावराय
नमस्तुभ्यं जंगमाय नमो नमः । जगद्रूपाय देवाय ब्रह्मणे ते नमो नमः ॥६१॥ किं स्तौमि त्वां गणाधीरा
योगाकारेण संस्थितम्‌ 1 वेदादयः समथा न त्वामतः प्रणमाम्यहम्‌ ॥ ६२ ॥ घन्यो देहो मदीयोव्य पितरौ कुलमेव च ।
विद्यायोगस्तपश्चैव त्वद॑घरियुगदर्दानात्‌ ॥ ६३॥ इत्युक्त्वा भक्तिभावेन संप्टृतोऽसौ महाखनिः । ननतं हृ्टरोमासावानन्दाश्ु
खजन्घुह्धः ॥ ६४॥ ततस्तं स्वकरे धृत्वा गणनाथः स सस्वजे । उवाच योगिनं पर्णं वचनं परमाद्ुतम्‌ ॥। ६५५ ॥ श्रीगणेश उवाच ।
धन्योऽसि दत्त योगींदरो जातोऽसि मदनुग्रहात्‌ । त्वं प्रणी लभसे छांतिमचटां मथि सर्वदा ॥६६॥। न मेदस्ते कदाचित्ते
भविष्यति महासुने । त्वत्परीतिसंपचरदध्यथमत्र सथास्यामि निश्चलः ॥ ६७ ॥ गाणेशज्ञानमादात्स्यं त्वयाच्रेश्च खुखाच्तम्‌ ।
साक्ात्कारकरं तस्माद्‌ विज्ञानक्षेच्रक त्विदम्‌ ॥ ६८॥ विक्ञानगणपो दत्तनाम्नाख्यातो भवाम्यहम्‌ । दशानाच्छांतिसंदाता
मविष्याम्यच्र मानद ॥६९॥ अच्र वासं प्रकुर्वति मद भक्तिसंयुता; । रांतियो्ग सदा तेभ्यो दास्यामि तव
सन्निधौ ॥७०॥ पुराऽत् तु शिवेनैव ज्ञान साक्नात्करतं परम्‌। विज्ञानेश्वरनामेति स मया रांकरः कृतः ॥७१॥ तस्यात्र सन्निधो
स्थित्वा त्वया ज्ञानं प्रसाधितम्‌ । अतः शंकरमिच्रत्वं प्राप्तोऽसि मदनुग्रहात्‌ ॥५२॥ त्वया कृतमिदं स्तोच्र॑ योगक्ां तिप
भवेत्‌ । पठतां श्रुण्वतां नृणां ब्रह्यभूयकरं तथा ॥७६॥ धमारथकराममोक्षाणां दायक प्रभविष्यति । सवसिद्धिदं चैव
सर्वेभ्यो ज्ञानदायकम्‌ ॥७४॥ इत्युकत्वांलर्दपरे तत्र गणेदो भक्तवत्सलः । दत्तः सिन्नश्च तं ध्यात्वा तस्थौ तत्र प्रजापते ॥७५॥
ततस्तत्करूपया तेन स्वात्मा तत्र समर्पितः । भोगामेदमयत्वेन जात आत्मनिवेदकः ॥ ७६ ॥ दन्तो मक्तो गणेरा
स्वामी तस्येति नादितम्‌ । स्वामिन्यसौ सेवकोपि तदाकारेण संस्थितः ॥७७॥ हयं भकतिगेणेशास्यात्मनिवेदनरूपिणी ।
दत्तेन साधिता शख्याः शांतियोगग्रयत्नतः ॥७८॥ एतस्मिन्नतरे तत्र प्रकटोऽभूत्‌ स्वयं रिवः । विज्ञानेश्वरनामाऽसौ दत्त
तं परिषस्वजे ॥७९॥ अहो दन्त महाभाग मम मिच्रत्वमागतः । अतरैवैनं गणेशछानमध्यायं योगसेवया ॥८०॥ ततो दत्त
पुरस्कृत्य शंकरो त्राह्मणैः सह । गणे स्थापयामास गंगाया दक्षिणे तटे ॥८१॥ विन्ञानगणशजति नाभ चकर

व

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

दरद्‌ 11 पनर.

महर्षिभिः । क्षेत्रं तदाेर्विख्यातं ब भूव गणपस्य तत्‌ ॥८२। विज्ञाननामकं पुण्यं शांतियोगफलपदम्‌ । सवेसिद्धिकरं
क्षत्रं यात्राकारि जनस्य च ॥८३॥ ज्येठशुचतुथर्था तैः स्थापितो गणनायकः! अलतस्तच्र महोत्सादस्तदिने कुवेते नराः॥८२॥
योगिभिर्दैवगधकैः सिद्धेनौगे मालुचैः । नानाजनैस्तथा दक्षसेवितं क्षेच्रणुत्तमम्‌ ॥८५॥ एतदत्तस्य मादात्म्थं यः श्रूणोति
नरोत्तमः । परठेद्रा भविता तस्य सवेसिद्धिन संरायः ।॥८१॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले मदाक्षणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसि दत्तचसितिं नामाऽष्टमोऽध्यायः ॥

“> > <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सूत उवाच । दुवांसाः रांकररयांहास्तताप परमं तपः । नेति ब्रह्मणि संजातो ब्रह्मभूतो महाखनिः
॥ १॥ तमतिक्रोधसंयुक्तमांतं शांतिलारुसम्‌ । सवीक््य दत्तवज्ज्ञान ददावत्निर्महासुनिः ॥ २॥ मयूरेदाक्षेत्रकफे स
गणेङ्घाध्यानमास्ितः । स्वभक्त्या गणराजेन शांतियोगयुतः करतः ॥ ३ ॥ तदारभ्य महायोगी दुवौसाः शांतिधारकः \
क्रोपहीनस्वभावः स संजातो ब्रह्मवित्तमः }। ४ ॥ एतदत्निसुतानां ते चरितं कथितं मया । यथा दक्लाय मौ विप्र सुद्रछेन
प्रकारितम्‌ । ५ ॥ अधुना कथयिष्यामि स्वाय॑सुबजसंततेः । चरितं सचेपापघ्रं कथितं सुद्रलेन यत्‌ ॥ द ॥ शौनक उवाच ।
कथ मुद्ररविपेण कथितं तस्य धीमतः । चरित्रं वद सर्व मे यथा दक्षेण सेशुनम्‌ | 3 ॥ सूत उवाच । छापमोटितदश्तस्तु
श्ुत्वात्रेयससुद्धवम्‌ ! चरिनं योगरूपं स सुद्धलं पुनरब्रवीत्‌ ॥८॥ द उवाच । धन्योऽच्रियैरय रुच्रा वै गाणपत्या सदौजसः।
योगिनो योगदानारः श्चुत तेषां चरित्रकम्‌ ।॥ ९॥ अधुना वद्‌ म ब्रह्मन्‌ सृष्टिम्‌ पुरातनम्‌ । स्वायसुवमनोः पुचरौ चक्रुः
फं महौजसौ ॥१०॥ मून उवाच । दश्लस्य वचनं श्रत्वा दषयुक्तन चतसा । जगाद तं महायोगी सुद्धखः परमाथवित्‌ ॥ ११॥
सुदल उवाच । स्वायसुवमनोः पुत्रौ संजानौ पएर्वधामिकौ । पियत्रतोत्तानपादौ नान्ना ख्यानौ प्रजापती ॥१२॥ जगाम
साघनरनो वनं ज्यः प्रियव्रतः । दष्ादि नश्वरं मत्वाऽभूत्स खिन्न मसुस्तनः ॥१६॥ जगाम नारदस्नत्र सहसा तं
मनुजगौ । पुत्रं परियद्रनं विप्र बोधयस्व विधानतः ॥१६॥ नथनि नारदस्न्र ययौ तसय मदाध्रमम्‌ । नं दृष्टत्थाय राजर्धिः
प्रणनाम कृनांजयिः ॥१५॥ स्वक्ीयाज्ञावदा पुश्र मानस वीक्ष्य सस्थिनम्‌ । त॑ जगाद महानजा नारदो राजसत्तमम्‌ ॥१६॥

४

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

--ङरमर ` पानरड
1-4-99 >>

नारद उवाच । शृणु पुत्र महाभाग परियत्रत महामते । देहादि नश्वरं सर्व त्वया ज्ञातं महाद्भुतम्‌ ॥१७॥ तथापि नरदेदो-
ऽयसणन्रयसमन्वितः। नरदेदक्रतं कमे तन्मूलं सकलं जगत्‌ ॥१८॥ सर्वेषामन्नरूपोऽयं नरदेटो न संहायः। त॒स्य पोषणमत्यतं
करमैव्यं देहधारिणा ॥ १९॥ स्वधर्मपालनेनैव वर्णा्रमविधानतः । देहिना कृतपुण्येनाननेन विश्व प्रपोषितम्‌ ॥ २०॥
यज्ञादिभिक्रणं दैवं श्राद्धाथश्चैव पैतृकम्‌ । पुत्रोत्पादनमार्भेण मानुष्यं नाङमेष्यति ॥ २१॥ अघुना ऋणयुक्तस्त्वं
वन कस्मात्समागतः । कुर राज्यं महाभाग स्वधमनिरतो खदा ॥२२॥ पुत्रेषु राज्यमात्मीयं स्थापयित्वा च राश्वतम्‌ ।
पश्चाच्त्वं वनमाविर्य योगाभ्यासरतो भव ॥२३॥ मुद्रक उवाच ! नारदस्य वचः श्चुत्वा हर्षितो राजसत्तमः । उवाच त॑ मनोः
पुत्रः प्रांजलिः शद्धयान्वितः ।(२०।} भरियत्रत॒ उवाच । स्वामिन्विज्ञप्तुभिच्छामि वद मे । त्वं महामते । = ११ योगी
ब्रह्म मूलो मवे्नरः ॥२५॥ नारद उवाच । शृणु पुत्र प्रवक्ष्यामि ब्रह्म्यपदपदम्‌ । मागं संसाध्य शांतिं च रमते मानवः
स्वयम्‌ \॥२९॥ गणेशं योगरूपं तं ज्ञात्वैव ब्रह्मनायकम्‌ । ब्रह्म मूलो भवेल्न॑तुः साधनेन महामते ॥२०॥ गणराब्दः सम्रहस्य
वाचकः परिकीर्तितः । समूहा योगरूपाश्च बाद्यांतरवि भेदतः ॥ २८ ॥ अन्नानां सकलानां च सम्न्नमयं खत । कथितं
ब्रह्म वेदेषु एवं नानागणाः स्ताः ॥२९॥ तेषां पतिं गणेशानं तं ज्ञात्वा योगिनः पुरा । शांतिं प्राप्ता विरोषेण दांतियोगमयं
परम्‌ ॥३०॥ अस्माक कल्देवत्वं सघा्तोऽसौ गजाननः । तमाराधय यनेन ततः क्षेमं भविष्यति ॥३१॥ ुणेशो गणराजं
संपूज्य वै भक्तिभावतः । बभूब ब्रह्म भूतश्च मक्त्यास्माकं पितामहः ॥३२॥ तस्य पुत्राः समाख्याता ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः ।
सूयः द्राकितश्च पचैते तं समाराध्य भोगिनः॥३२॥ ततस्ते शांतिमत्यंतं परास्ता विश्वेश्वराः खत । ब्रह्मणश्च वयं पुत्रा भजामस्तं
गणाधिपम्‌ ॥९४॥ ततो योगींदरसुरूयाश्च वयं जाताः प्रियव्रत । सवेज्ञानसमायुक्ता बंधहीना विदोषतः ॥३५॥ तथा त्वमपि
राज्ञद्र गणेरं मज मावतः । तवातः खुलभं॑सर्व भविष्यति सदानघ ॥३६॥ तत एकाक्षरं मंत्रं ददौ तस्मे महाखनिः।
गणेद्याराधनं सर्वं बोधयामास यत्नतः ॥३७॥ एतस्मिन्नतरे तत्र बरह्मणा सह संमतः । स्वाय॑शुवो मनुः सुक्ञस्तौ दष्टा
प्रणतौ सतौ ॥३८॥ जह्यणा बोधितोऽत्यंतं पुनः पौच्रः प्रियव्रतः । मनुना सहराजर्षिययौ स्वनगरे तवा ॥३९॥ पुत्रौ
स्वासो राज्ये समास्थाप्य वनं ययो । योगेनाराधयामास गणे मक्ितिसंयुतः ॥४०॥ कमेण पंच भूमीनां चित्तस्य
परतो गतः । त्यक्त्वा चित्तं महायोगी अह्मसूतो बभूव ह ॥॥४१॥ रांतियोगं समाश्चित्य ब्रह्मरोक जगाम ह । तच्रैव

सु. पु, ७ ॥ि

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

=-=

न म
वः

ह च्ेदिनी #०२ अ ॐ क ऋ
संस्थिनोऽभूत्स गणेदा भजने रतः ॥४२॥ पियत्रतः स्वयं राजा पालयामास म्‌ | धर्मेण नीतिदानेन त्यागेन या
©

ष ५ न
आजयत्‌ ॥४३॥ स्वस्वधरमरताः सवै जना वर्णाश्रमान्विताः । सुदिताः सत्य्रीलाश्च स्थिते राञ्ये प्रिय चते ॥४४।
)। ओमिति श्रीमदांसि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे द्वितीये खड एकदतचसिति प्रियत्रतरान्यप्रापरिवणेनं नाम नवमोऽध्यायः ॥

"> > <€

॥ स्रीगणेद्याय नम; ॥ सुद्र उवाच । प्रियत्रतस्य पुत्राश्च दच्सोत्पन्ना महौजसः ! तेजस्विनो धमक्ीला विख्याता बलवत्तराः ॥१॥
आस्र इध्मजिहश्च यज्ञवाहस्तथा महान्‌ । वीरो दिरण्यरेताश्च सवनो घृतण्र्टकः ॥२॥ मेधातिधिर्वातिहोचः १८
पितसमा बुः । कविः सवनवीतै च न राज्ये दधिरे मतिम्‌ ॥२॥ सप्तद्रीपेश्वरास्तेन सप्त पुच्राः कृताः परे । अंवु्धीपेश्वरं
पत्रं आप्रीधमकरोन्नपः ॥१॥ प्लक्षदरीपेश्वरस्तेनेध्मजिहश्च कृतः सुतः । शाल्मले वै यन्लवाहं राजा तमभिषिक्तवान्‌ ॥ ५^॥
हिरण्यरेनसं चक्रे ऊुदाद्रीचभ्वरं सुतम्‌ । करतचद्वीपेभ्वरं शैव पृतश्ं चकार ह ॥ ६॥ मेधातिथि पतिं चक्रे राकद्री पस्य
चछाश्वनम्‌ । पुष्करं स राजा तु वीतिरोच्च चकार द्‌ ॥ ७ ॥ ततः परियत्रनो राजा वनं प्राप्तः प्रतापवान्‌ । नारदाच्चाग॒मास्थाय
गाणपत्य बभूव ह ॥८॥ अने गरेद्वारूपश्च संजाता योगसेवया । प्रियत्रतसमो राजा न भूता न मविष्यति ॥९॥
पुष्करे वीनिदोच्रस्य द्धौ पुत्रौ संबभूवतुः 1 रमणां धातकिनांम महावीर्यौ खुधमिणौ ॥ १० ॥ रमणस्य स्त
वर्ष॑नल्लाम्ना न महात्मनः । भानकेश्वापि खंडोऽच वुतरर्धानकिरूच्यते ॥ ११॥ पकोद्रिमोनसाख्यश्च तन्मध्ये
वन्दयाकरनिः } योजनानां मदस्राणि दशोत्सधः सन्नान्ननः ॥ १२॥ दङरासाहस्रवर्षणि जीवने तत्र विद्ये 1 तुच्र
ब्रह्मा स्वयं साक्ताद्‌ द्वीपे निष्ठनि पुष्कर ॥ १३॥ नं सुरा मानवाश्च पएजर्यनि निरंतरम्‌ । स्वादृदकन
श्र दल व्रृलो द्वीपः सम॑ननः ॥ १४॥ योजनानां चतुःषष्िरक्षं सिंधुश्च सोऽद्रुनः । तत्राति पवतो रम्यो लोका
लोकाहयः स्मरन: ॥१५॥ पक्र न्ोकसंवास एकनो लोकव जिनः । लाकाटाक्राचलादच्र प्रकारराचद्रसूययाः ॥ १६ ॥
नस्मान्पत्र भा दक्ष अंधकारः सम॑ननः । लाकालोाकाचलस्तन कथिना निभिः पुरा ॥१०॥ पुष्कर बहवो नद्या मानसा-
चल्दसंभवाः । स्वादृदकाः पुण्यरूपा निर्मलाः सर्वभावनः ॥ १८ ॥ नासां जलस्य पानन रोगा नदे्यति दुःखदाः ।

2।.८1120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

ख. २अ. १०

पानं २५
ववाम
छृमस्वेदादिकं सर्व॒विद्यते न कदाचन ॥१९॥ शाकद्रीपेश्वरस्याथ सप्तपुत्रास्तथाऽभवन्‌ }। पवमानस्ततः पवौ
पुरोजवमनोजवौ ॥२०॥ धूज्रानीकधि्नरेफो बहुरूपो जशद्धरः । सप्खण्डाश्च तदुद्रीपे पर्वताः सप्त सुख्यकाः ॥२१॥
पुरोजवस्य तन्नान्ना वर्ष॒प्रथमसुच्यते । मनोजवस्य तन्नान्ना खंडमन्यत्पकथ्यते ॥ २२॥ पवमानस्य खंडं वै
पावमानात्मकं तथा । धौभ्रानीकं चतुर वै पंचमं चैत्ररेफकम्‌ ॥२३॥ बहुरूपस्य तन्नाञ्ना वैश्वधारं च सप्तमम्‌ ।
पाल्यामासुरन्यग्राः स्वं स्व॑ खंडं प्रजापते ॥२४॥ दशासाद्स्रवषांणि तच्र वै जीवनं स्मृतम्‌ । नराणां दोषहीनानां सदा
यौवनक्ाटिनाम्‌ ॥२५॥ दधिमंडोदकाख्येन संद्रतो द्वीप उत्तमः । तावन्मानेन युक्तेन योजनानां प्रजापते ॥२६॥
विस्तारो योजनानां च द्वा्िह्यक्षसंमितः । द्वीपस्य च नरास्तत्र यजंते वायुमीश्वरम्‌ ।२५॥ कोँचद्वीपस्य विस्तारो
लक्चषोड शाकं सुने । योजनानां समाख्यातः खण्डास्तच्र च सप्न वै ॥२८॥ पर्व॑ताः सपन तन्नैव नव्यः सप्त परकी्तिताः ।

क सवत्र संस्थिताः ॥२९॥ दत्टस्ुतास्तच्र 9 ताः । स्वस्वनाम्ना समाख्याताः
खंडास्तेषां प्रजापते ॥३०॥ आमोमघुरुहः सप्त ध्यूतष््; खधात्मकः । भ्राजिष्ठो लोदितो वणवनस्पतिरिति स्प्रताः ॥३१॥
एकादरसहखं तु वर्षाणां जीवनं चणाम्‌ । यजं॑त्यापोमयं॑तच्रं सदा नारायणं जनाः ॥३२॥ क्षीरोदेन सम॑ताच संदरृतो
द्वीप आदरात्‌ ! तावद्विस्तारभूतश्च श्वेतद्वीपोऽपि स स्ष्रतः ॥३३॥ दिरण्यरेतसः सघ ङशद्रीपपतेः सुताः ।
बसुश्च वसुदानश्च ददरुचिस्तृतीयक्ः ।३४॥ सत्यव्रतो नाभियुपो विविक्तो नाम देवकः । स्वस्वनाम्ना च तेषां वै
खंडा; स्च प्रजापते ॥२५॥ तत्रैव पवता; सप्त मयीदागिरयः स्मृता; । नयः सप्त महावेगाः सुजला ठु;ःखहारकाः ॥२६॥
दक्रसादसखरवर्षीणि जीवनं तत्र वियते । योजनानां कुरद्रीपश्चा्टरक्षप्रमाणकः ॥३५॥ चृतोदेनाचरृतः सम्यक्‌ तावदायाम-
रूपिणा । सर्वतस्तच्र देवेशं हव्यवाहं यजंति ते ॥३८॥ छाटभलद्रीपनाथस्य यज्ञवाहोः सुताः स्पृताः । खरोचनः सोमनस्थो
रमणो देववर्षैकः ॥३९॥ आप्यायनः पारिभद्रो विज्ञातः सञ्चमः स्मतः । तत्तन्नाञ्ना च विख्याताः खंडास्तेषां प्रजापते ॥४०॥
नद्य; सत मदाषेगाः पर्वताः सप्त तच्र वै । योजनानां चतुेक्षं विस्लारस्लस्य सवेत; ॥४१॥ सखुरोदेनाव्रतः सोऽपि
तावदायामरूपिणा । नराणां जीवनं तत्रा्टसहस्रसमाः किल ॥४२॥ श्षद्रीपेश्वरस्याथेष्मजिहस्य सुतास्तथा । रिषो
यवयसश्चैव श्वांतक्षेनखमद्रकाः ॥४३॥ अमूतोऽमयसंज्ञश्च सपरत परिकीर्तिता; । स्वस्वनामांकिताः संडासतेषां तत्न

(

20।<८720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

जीवनं ड पंचवषेसदटसर्वः € = ^, द्विटक्षसो त्येव
पक्ठीतिताः ॥०८॥ गिरयः सक्त तत्रैव नदः सप्त महाजलाः । नराणां जीवनं ध भ च ५ चद्िसंखाविणं
विस्तारस्तस्य सर्वतः 1 इक्षुणां च रसोदेन तावता परिसंधरतः दब लक्षद्वीप भ स च जन २६
दवं तेजोरूयेण संस्थितम्‌ ।9७॥ ्क्षदरीपादिषु जञेयं शाकद्रीपांतिमेषु चै । व्णीश्रमविमागेन स्वव संपट्यता जनाः

€

( 2 ते} ४२ तेषु युगमानं च
पुष्करे सर्वधर्मज्ञा एकमा्णगं समाचिता । एकवणांश्नमास्तत्र लनी वा ४२ देते रताः ।
युगधमेः स्व भावतः। सदा समानः कालश्च स्वधंमस्ताददाः स्टतः ॥५०॥ न _ लोभो नच न) रस्परहिते ९५
नरास्ते पुण्यक्षीटा वै स्वदाररततोषिणः ।५१॥ कर्मणां फल भोक्तारो तेषु द्वीपेषु . शौनक्‌ । बमूवुमाविकाः द त्‌
क्रीडने रताः ॥५२॥ स्वस्वद्वीपस्थितं देवम भजंस्ते ततः सुखम्‌ । सप्रापुस्ते जनाः; स्व सालोक्यादिचतुष्टयम्‌ ॥५२

॥ ओमिति श्रीमदान्त्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदं तचत द्वीपवणेनं नाम द्श्मोऽध्यायः ॥
@ > €<

॥ श्रीगणेराय नमः; ॥ सुद्रल उवाच । जंबुद्धीपेऽश्वरस्याथ नवपुत्रा बभूविरे \ नाभिः विपुरुषभ्यैव तशा हरिरिलारतः ॥ १॥
दिरण्मयः कुरू रम्यो भद्राश्वः केतुमालकः 1 स्वस्वनामांकिलान खडान्‌ पिता तेभ्यो ददौ स्वयम्‌ ४ ल त
पियत्रनस्तुनास्नतः । ययुर्न तपस्तघ्वा गाणपत्या बभूविरे ॥ ३॥ ययुग्‌णश्वर धाम त त्वत ्रद्यवादिन ¦ \ सुनराह तशय
यदयोगादं प्रभावनः ॥४॥ जबुद्रीपस्य विस्तार एकलक्षं समंततः । योजनानां तथा दकल लवणोदेन संदृतः ॥ ५} तच
मध्य महाहोनो मस्टेममयः शुभः! नानाधातुषिचिच्रांगा नानौषधिममन्वितः ॥ दे] नदीभिः सुजव्मभिश्च युतोऽसौ
कनकाचलः | गदाभिश्च नथा दश्च नानाजंतुममन्विनः ।। 91 लक्षयाजन्‌ उत्सधस्नस्य भराक्तो महाट्मन ; व
याजनानां प्रमाणकम्‌ ॥ ८ ॥ बहिरिथिनस्नथा द्वानरिकात्सहस्मधःस्थिनः क अ्टसाहस्रकं चैव योजनानां ममननः ॥ ९ ॥
अथ उध्वविमनदन स्थिनाऽसौ कनकाचट; । पद्माकारस्वरूपण भूममध्य स्थिनो चभो ५ १०॥ 1 ए
ह्याकारण दयवस्थिनाः । पवनाः परिनस्तस्य नानाधातुमया वसुः ॥ ११॥ नषु सुवन्न दवाना यु्यकाना धि पक्षिणाम्‌ ।
यागिनां रक्षसां चैव सिद्धानां च महात्मनाम्‌ ॥ १२॥ लागद्राणां सुर्नद्राण गधकणां प्रजापत । पिशाचानां च भूतानां

2।.८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111
=-= =-= ~~
पान २७
० वव

कब 9 > ^|

निवासा अद्धा वसुः ॥ १३ ॥ उद्यानानि विचित्राणि देवक्रीडनकानि च। जरारोकदराप्येव जलानि खल सवलः ॥ १४॥
क्ैलासाव्यष्ट ` रेेन्द्रा दिश्चु तस्य व्यवस्थिताः । तषु सुद्रादिदेवेद्रा वसंति दिगीश्वराः ॥ १५ ॥ मध्ये स्थानं महारण्यं
बरह्मणः; परमेष्ठिनः । इत्येवं सरवैदेवानां सुखदः स गिरिर्बभौ ॥ १६ ॥ तस्य दक्षिणभागे च ्रीपंडाखरयोऽभवन्‌ । उत्तरे
च तथा खंडाख्रयस्तस्य परकीतिताः ॥ १७॥ पूर्वपश्चिम भागे द्रौ चर्षौ तस्य हि संमतौ 1 मध्ये समंततो वषं एकस्तस्य
प्रजापते ॥ १८ ॥ एवं खंडाः समाख्याता नव द्वीपे च मध्यमे । हिमाचलादयस्तेषु मयोदागिरयः स्ता; ॥ १९. ॥
द्विसहस्रं सखत्सेधो योजनानां प्रजापते । अष्टौ चैव प्रविस्तारा महाद्रोला समंततः ॥ २० ॥ सहस योजनानां च खंडे
खंडे च विस्तरः 1 पत्येष भिन्न मावेन तेषु रोका वसंति च ॥ २१ ॥ वषेषु पवताच्चैव नयो नानाविधाः स्ताः । तच सव
जना दश्च वसंति खखभोगिनः ॥ २२॥ अजनाभविहीनाय खंडा अष्टौ प्रकीतिताः । तेषु खाभाविकी सिद्धिः
स्थिरमावेन संस्थिता ॥ २२ ॥ सदा यौचनयुक्ताश्च नरा नार्थैः सुरूपिणः । देवचरंसुख भोक्तारो वसुः साघुयुणान्विताः ॥ २४॥
परस्परेषु संसक्ताः समकालपरभोगिनः । वणाश्रमरताः सर्वै घमेयुक्ता दयान्विताः ॥ २५॥ न तन्न युगघम्च सदा सामान्य.
धर्मिणाम्‌ । कीतोष्णादिभवं दुःखं नास्ति खंडेषु मानद ॥ २६ ॥ एकादशाातान्येव सदस तषु कुच^त्‌ ॥ शतानि
द्रादराप्येव चयोादरादातानि च ॥ २७ ॥ रातानि छुच्रचित्पंच दक्ञाप्येव प्रजापते । रतानि पचवषाग जीवंति किल
मानवा; ॥ २८ ॥ नाभेः खंडोऽजनामश्च दिमाचरुसमीपगः। कमात्मिकः समाख्यातः सवंमान्यो वभूव ह ॥ २९ ॥ ता
कर्मणि क्रत्वा तु नरा यांति समततः । द्वीपेषु खडबु तथा तथा पातालभ्रमिषु २ स्व्भेषु ५
फलमेव च । तेषु खक्त्वा पुनद्यैत्र यांति कमा्थमंजसा ॥ ३१॥ अथवा पापकमाणि कृत्वान्रैव ब्रजति ते । नरकेषु नरा
नायः पुनरत्र भरयांति च ॥ ३२ ॥ अत्र योगेन योगींद्र भवेद नात्र संङयः । गाणपत्यस्वरूप च तद्या छनत
नरः ॥ ३३ ॥ अतः अओष्ठतमः भक्तो वर्षोऽयं च दिमालयः । सर्वदातृत्वमापन्नो मान्यस्तेषां प्रजापते ॥ २४॥ भोगेषु
स्वल्परूपोऽथं सर्वैभ्य;ः कथितो बुधैः । चीतोष्णादिसमायुक्तो नानारोगसमन्वितः ॥ ३५ ॥ तत्र वणान चत्वारस्तेषां वै
दथभिचारतः । वणी नानाविधाः प्रोक्ता भिन्नमोत्मकाः रभो ॥ ३६ ॥ अस्मिन्‌ युग भवं मानं युगघमाः सम॑ततः । नराः
परकृतिभिननाश्च स्वाथीदिकसमन्विताः ॥ ३७ ॥ बहवोऽत्र बस; करैला विभ्यसह्याप्रिकादचः । तेभ्यः प्रसूता नच्च बहयः

वः

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

-< - ~~~ ~~~ ~~~

न
व

सर्वत्र संस्थिताः ॥ ३८ ॥ पुण्यदा; स्नानमात्रेण निष्टतोया महामते । नराः कर्मकरास्तच्च नरिविधाचारसंयुताः ॥ ३९ ॥
तीर्थनि सर्वदेवानां स्थानानि त्वग्रजन्मनाम्‌ । तत्सेवक्रानामधिककमोत्थफलदानि वै ॥ ४० ॥ एवमाययुणैयुक्तो जना भो
वषं एव च । कमणां भरणात्सुज्ञेभररतोऽयं प्रकीर्तितः ॥ ४९१ ॥ एतद्धुमंडलं कृत्लं कथितं ते समासतः । ख्रवणात्पठना-
चापि पापापद्रणं भवेत्‌ ॥ ४२॥

॥ ओमिति श्रीमदत्ये पुणोषनिषदि श्रीमन्भौद्रके महापुराणे हितीये खंडे एकदंतचस्त्ि भूगोख्व्णनं नामैकादशोऽध्यायः ।]
">> <€

॥ श्रीगणराय नमः॥ सद्रर उवाच। भरसंगात्सवेलोकानां वचिम वै संस्थितिं पराम्‌ । स्वर्णाणामपि सं्षेपान्छुरुयानां कथयामि ते
॥१॥ भूर्लाकोऽध सुवर्छेकः स्वलौकञ्च महो जनः । तपोरोकस्नथासत्यो लोकारत्वशोद्धवाः स्टरताः ॥२॥ अर्यमा चन्द्रमा
यावत्किरणरव मासते । तावान्‌ भूर्लोक आख्यातः पुराणेषु परजापते ॥३॥ पद्भयां नरैभ॑बेदनम्पः स एवं राखसंमतः
भूलोकः कथितो दक्ष सपद्वीपात्मकः खत ॥४॥ प्रमाणमखिलं यावद्धुलौकस्य समंततः । तावच्चैव शुवलेकि परिमाणं
च कथ्यते ॥ ५ ॥ भूर्लोकात्सूपर्यतं शुवर्लोकः प्रकीर्तितः । तस्माच श्रुवप्थतं स्वकः कथितो वुधैः ॥६॥
तत्र वायोः समाख्याता नेमयोऽष्टविधाः. प्रभो । आवहः पवहन्धैव तथैवान्नवहः परः ॥ ७॥ संवहो विवहश्चाथ
तद्व च परावः । तथा परिवह्चोध्वं बहस्तस्मात्परः स्यतः ॥ ८ ॥ भूमेर्योजनलक्षे तु भानो मडल स्थिनम्‌ ।
रक्त दिवाकरात्पाक्तं चंद्रमंडलमास्थितम्‌ ॥ ९॥ नक्षत्रमंडलं कृत्लं तरमा परकादते । द्रे लक्षयोजन नस्मात्‌
ग्रहाणां मंडलं स्मरनम्‌ ॥१०] नस्माहछक्ष ऋषीणां यन्मंड्लं च प्रकाङान । ऋषीणां मडलादध्वं लक्षमाच्र स्थिनो धवः ॥११॥
मदी मूतः समस्नस्य ज्यानिश्वक्रस्य वै भवः । वायुरदिमधरः सोऽपि चालयन्‌ ज्योनिषां गणम्‌ ॥ १२॥ दायोजनसादसं
मंडलं भास्करस्य च । नथा द्वादरामादेस्रं मंडनं शारिनः स्शनम्‌ ॥ १३ ॥ सूयौघस्नात्‌ स्थितो राहूर्दशा साहस्रयोजनः)
त्रयोदशमहख्रं च मंडनं नस्य कथ्यने ॥१४॥ नमोमयं नमःस्थानं गत्या पर्वणि धावति । छायया तु्॑चन्द्रौ वा
आच्छादयति सत्वरम्‌ ॥१५॥ तदव ग्रहणं दक्ष कथ्यन शास्नवादिभिः। अखिलं नमसा व्या मडल रविसोमयोः; ॥१६॥

स ४

व

=> -----

2।<८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खे. २अ. १२ । पान २९
न र न

चद्रस्य षोडदरो भागो मंडलं भार्गवस्य च । भार्गवात्पादहीनं यत्‌ द्विज तच ब्रहस्पतेः ॥ १७॥ ब्रृदस्पतेः पादहीनं
मंडलं मौमसौरयोः । विस्तारा तयो; पादहीनं सौम्यस्य मंडलम्‌ ॥१८॥ तारानक्षत्ररूपाणि हीनानि तु परस्परात्‌ ।
रातानि प॑चचत्वारि च्रीणि द्व योजनानि वै ॥ १९॥ सर्वेभ्योऽपि निकृष्टानि ताराणां मडलानि तु । योजनाध्यर्धमाच्राणि
तेभ्यो न्यूनं न वियते ॥२०॥ उपरिष्टात्‌ यस्तेषां ग्रहा ये दूरसर्पिणः । सौरोगिराश्च भौमश्च विज्ञेया मदगामिनः ॥२१॥
तेभ्योधस्ताचच चत्वारः पुनरन्ये महाग्रहाः । सूयः सोमो बुधश्चैव भार्गवश्चैव रीघगाः ॥२२॥ अयने द्वे समास्थाय
माल॒श्चरनि सवदा । परख; सवेम्रहाणां स सवीधस्तात्मसपति ॥२३॥ विस्तीर्ण मडल कृत्वा चरत्यूर्ध्वं ततः राशी ।
नक्षत्रमंडलं कत्सं सोमादृध्वं प्रसपंति ॥२४॥ नक्षत्रेभ्यः कविश्चोध्वं तस्मादृरध्वं बुधः स्षृतः । मौमः सो मसुतादर््व
तस्मादृध्वं ब्रहस्पति; ॥२५॥ रानैश्चरस्ततो दयध्वं तस्मात्‌ सघर्षिर्मडलम्‌ । ऋषीणां चैव खसतानां श्ुवश्चो्ध्वं >यवस्थितः ॥२६॥
नवयोजनसादस्रो भास्करस्य रथ; स्मृतः । हंषादंडस्त्थवास्य द्वियणो वै प्रजापते ॥ २७ ॥ लक्षप्रमाणमक्षश्च
श्चवाधारेण संस्थितः । द्वितीयश्च तु तचक्रं संस्थितं मानसाचले ॥२८॥ चक्रं राशिमथं तस्य द्वाद्षारं प्रकीर्तितम्‌ ।
गायच्रीष्ुख्यकास्तस्य सप्त कदोमया हयाः ॥२९॥ दक्षिणायनमासाद्य क्षिप्रं क्षिप्रं प्रसर्पति । यदोत्तरगतो -भालरक्षिपरं
चैव सपति ॥३०॥ मानसोपरि माद्री भराच्यां दिरि महापुरी । दक्षिणे धमराजस्य वरुणस्य च पथमे ॥२१॥
उत्तरे तु कवेरस्य तन्नामानि निबोध मे । अमरावती संयमनी सुखा चैव विभा क्रमात्‌ ॥ ३२ ॥ ज्योतिषां चक्रमादाय
देवदेवः प्रजापतिः 1 उदये च महेन्द्रस्य नगया स परकाद्राते ॥३३॥ यमपुर्या च मध्याह्ने सायाहे वरुणस्य तु । नि्ामध्ये च
कौवेयमेवं चरति भास्करः ॥ ३४ ॥ उदयास्तमयेनायं सवेकाटसमानगः। अरोषासु दिशास्वेष सर्वास विदिशासु च
॥ ३५ ॥ कुःलालचक्रवछोके भ्रमत्येव दिनेभ्वरः । स्वस्वबोघस्षमाने च भिन्न कारं प्रकारायन्‌ ॥३६॥ करोत्यहस्तथा राधि
किरणै; स्थापयन्‌ प्रजाः । दिवाकरकरैरेतत्‌ परितं खुवनत्रयम्‌ ॥ ३७॥ जलं स्यलं नभः भोक्त लोकानां स्थानखुत्तमम्‌ ।
आदित्यमूलमेतच त्रिविधं नात्र संदायः ॥ ३८ ॥ भवत्यस्माज्नगत्करत्लं सदेवासुरमानुषम्‌ । मध्यभागे तदाधारमंते त्न
प्रतिष्ठितम्‌ ॥ ३९ ॥ ब्रह्मविष्णुमहेे ्रचद्रतारा्रिनागजम्‌ । वीरद्भिोदकान यत्तेजस्तद्रविश्चभवम्‌ ॥ ४० ॥ दयुतिद्युतिमतां

पल

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

खं.२अ. न पानं ३

-------~--------------

ग 8

करत्ला यत्तेजः; सार्वलौकिकम्‌ ! विभज्य स्वयमेवेशः करीडति स्म दिवाकरः ॥४१॥ सवोत्मा सवरोकेदणे गणेशः
प्रभाकरः। मूलं च्रिसुवनस्यापि कम॑रूपी च दैवतम्‌ ॥४२॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसिते सू्मंडलयणनं नाम दशोऽध्यायः ॥

(+ 33

॥ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ सद्वल उवाच । रवेः कलां दास भूता द्रादान्ये च भानवः । द्रादशस्वेव मासेषु ते तपंति रथस्थिताः ॥१॥
सरथोऽधिष्ठितो देवैरादित्वैरखनिभिः तथा । धर्ैरप्सरोभिश्च अ्रामणीसर्षरा्छसैः ॥२॥ धातायमाऽथ मित्रञ्च
वरुणः; राक्रसंज्ितः । विवस्वानथ पूषा च परमन्यश्वांद्युरेव च ॥३॥ गस्त्वष्टाऽथ विष्णुश्च ददते च भानवः।
तपंति रथसंस्था तै वसतादिक्रमेण च ॥४॥ पुलस्त्यः पुलदोऽथाचिर्वसिषटच्चागिरा शगः । भरद्वाजो गौतमश्च
कडयपः तुरेव च ॥५॥ जमदि; कौरिकोऽथ नयो ब्रह्मवादिनः । स्तुवति पुरतो देवं रदोभिविविधैस्तस्था ॥ ६ ॥
रथक्रच रथौजा वै रथचिन्रः स्वबाहुकः । रथस्वनोऽध वरुणः सुषेणः सेनजित्तथा ॥ ७ ॥ ताश्ये्चारिष्टनेमिव
रथजित्सत्यजित्तथा । ग्रामण्यो दवदेचस्य कुर्बैतेऽमीषुसंग्रहम्‌ ॥८॥ अथ देति; प्रहेतिश्च पौरुषेयो वधस्तथा ।
सर्पौ व्याघस्नथा उयाधो वानो चिद्युदिवाकरः ॥ ९ ॥ ब्रह्मोपेनश्च भो दश्च यज्ञोपेतस्तथापरः । राक्तसप्रवरा एते प्रयति
पुरनः क्रमात्‌ ॥ १०॥ वासुकिः कंकनीरश्च नक्षकरो नागसुख्यकः । एलापत्र; दंखपारस्तथेरावतसंक्ञितः ॥ ११ ॥
ध्रनंजयो महापद्मलधा करकोटिकोऽपरः 1 कंषलाश्वतरौ चैव वहेत्यने प्रभाकरम्‌ ॥ १२॥ नागा द्वादशमासेषु मजाधीदा
यथाक्रमम्‌ । लवर्नरदो हाहा हृहर्विश्वावसुस्वथा ॥१३॥ उग्रसेनो वसुरुचिरवीवसुरधापरः । चिच्रसेनस्तथोणोयुधून-
राष्ट प्रजापन ॥ १४॥ सूयैवचां द्वादरौन गेव्वा गायनाः पुरः । घनस्ननी च रंभा वै तथान्या पुंजिकस्थली ॥ १५॥
मनका सहजन्या च प्रम्लोचाऽथ प्रजापन । अनुम्लोचा धूनाची च विश्वाची चोर्वी परा ॥ १६ ॥ अन्या च
प्वचित्तिया भास्करं च तिलोत्तमा । नांडवैस्नोषथत्यनं वमनादिषु वै क्रमात्‌ ॥ १७ ॥ एवं देवा वसंत्यर्के द्रौ द्रौ मासौ
कमण तु । सूर्यमाप्याययंन्यन नजसा नजमां निधिम्‌ ॥१८॥ ग्रथितैः खवचोभिस्तं॑स्तुवंति खनो रविम्‌ ।

स
4 ऋ ॥ 2-44-4 4-९4-49 1 चः च ॥ 3 +. न
4 4-44-9 4-१-99 9

4 4-4-49

2।.८720021108@24111811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

पान ३१
4 1 11 1 1

गधवोप्सरसश्ैनं गेयैैत्यैरपासते ॥ १९॥ ग्रामणीरक्षभूतानि करवैतेऽभीषुसंग्रहम्‌ । सप वहंति देवें यातुधानाः
प्रयांति तम्‌ ॥२ ०॥ वालखिल्या नयंत्यस्तं परिवार्योद्याद्रविम्‌ । एते तपंति वर्षति भांति वाति खर्जति च ॥२१॥
भूतानामद्युभं कम भ्यपोहंत्यनुकीतिताः । एते सहेव सूर्येण भ्रमंति दिवि स्वेदा ॥ २२ ॥ विमानेऽधिष्टिता नित्यं
कामगे वातरंहसि । वर्षतश्च तर्पतश्च ह्ादयंतः सदा प्रजाः ॥ २६३॥ मोपाय॑तीह भूतानि सर्वाप्येते युगक्षये ।
एतेषां रूपमास्थाय सरयेस्तपति नित्यशः ॥ २४॥ अहोरा्रव्यवस्थानां कारणं सख प्रजापति; । पित्देवमनुष्यादि-
वित्यमाप्याययेद्रविः ॥२८५॥ एवमेष गणे्ांरो देवदेवो दिवाकरः । करोति नियतं कालं कालात्मा भगवान्‌ स्वयम्‌ ॥ २६॥
अन्ये चाटग्रहाः पोक्ता श्रुवे बद्धा श्रमंति ते । दिवाकरकरैः पुष्टा तं रविं वातरदिमभिः ॥ २७ ॥ रथसखिचक्रः सोमस्य.
कुदाभास्तस्य वाजिनः । वामदक्षिणतो युक्ता दक्र ते वै क्षपाकराः ॥ २८ ॥ वीथ्याभ्रयेण नश्चन्न चरत्येव रविर्यथा ॥
हासच्रद्धिसमायुक्तो श्ुवाधारेण सयदा ॥२९॥ स सोमः शुद्धपक्षे तु भास्करे परतः स्थिते । आपूर्यते कलामः सततं वर्ते
ततः ॥३०॥ कृष्णे पीतं खुरैः सोममाप्याययति नित्यदा । एकेन रदिमना दक्ष सुषुन्नाख्येन भास्करः ॥ ३१ ॥ एय सूर्यस्य
वीर्येण सोमस्याप्यायिता तनुः । दद्यते पौणमासीस्था संपूणी दिवसैः कमात्‌ ॥३२॥ संपूणमभमासेन तं सोममश्तात्मकम्‌ ।
पिति देवताः सवः क्रमेणाग्डत भोजिनः ॥३३॥ ततः पचददो मागे किंचिच्छेषे कलात्मके । पितरश्यापराह्े तं जघन्यं
पयु पासते ।॥३४॥ पिव॑ति द्विलव कालं शिष्टा तस्य कला तु चा । स्वधा्रतमयी पुण्या सा चदरस्यागरतात्मिका ॥३५॥ निःखतं
तदमायां तु गभस्तिभ्यः स्वधाखतम्‌ । मासतृधिकरं तेषां पितरः संति निरताः ॥३६॥ न सोमस्य विनाशः स्यात्सुधादेवसय.
पानतः । एवं सयेनिभित्तोऽस्य क्षयो चद्धिश्च सवेदा ॥३७॥ सोमपुत्रस्य सिदेश्च चतुभिवोयुवेभिभिः } स्यंदनस्तैः समायुक्त-
स्तेनासौ याति सवेतः ॥३८॥ मागवस्य तथाष्टाश्वः स्यंदनो हेमनिमितः। अ्यभिरपि मेषश्च रथो मौमस्य सोभनः॥३९॥
हस्पतेश्च रक्तान्वेर्टमिर्हुमनिमितः। रथोऽ्टनीलगभरञ्च मंदस्यायसनिर्मितः ॥ ४०॥ स्वर्भानोः दृष्णसिहैश्च युक्तः केतोः
कपोतकैः । एते नवग्रहा वै समाख्याता महारथाः ॥०२९॥ सर्वे भुवे समाघद्धा वातरदिमभिरादरात्‌। ग्रहक्ष॑ताराथिसण्यानि भवे
४७

बद्धानि सवेदा ॥४२।॥ भ्रमति भ्रामसत्येतान्‌ सत्वांशानिलरदिमिभिः । अलो धुवाधारमिदं ज्योतिष्कः प्रजापते ॥ २३}.
॥ ओमिति श्रीमदये पराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खंडे एकदतचरिते नवमदरथादिवर्णनं नाम त्रयोददोऽष्यायः ॥ |

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

--~----- ~~~] ब ब बब परर ति † न ॥

१५

॥ ओगणेाय नमः ॥ उद्र उवाच । भरुवादूरध्वं॑ महर्लोक; कोटियोजनदूरगः । करपाधिक्रारिणस्तत्र वसंति सुखभोगिनः
॥१॥ जनलोको महर्लोकात्‌ कोटियोजनदूरगः । सनकाद्याः स्थितास्तत्र च्रसरेणुविमानगा; ॥२॥ जनलोकात्तपोलोकः
कोटियोजनदूरगः । वैराजास्तच्र तै देवा; स्थिता -मयविवजिताः ॥३॥ सत्यलोकस्तपोरोकात्कोटिथोजनदूरगः । जपुन भैवरूपा
च ब्रह्मणो वसतिः परा ॥४॥ तन्न लोकयुस्रह्मा विग्वात्मा विश्वभावनः । आस्ते स योगिभि्नित्य पीत्वा योगागूरतं
परम्‌ ॥५५॥ वसंति यतयस्तच्र नैष्ठिका ब्रह्मचारिणः । चतिनस्तापसाः सिद्धा याजकाः परमेष्ठिनः ॥६॥ द्वारं तद्योगिनामेकं
गच्छतां गणै परम्‌ । न तद्वणयितुं राक्यं ञ्वालामालासमाकुलम्‌ ॥७॥ तस्मादरध्व॑निरारवं॑विन्वरूपविवजितम्‌
सत्यलोकांतमेतद्र वैराटं रूपसुत्तमम्‌ ॥८॥ प॑चकोटियुतं पूर्ण तस्मादक्गणा मही । ब्रह्मकारा च विज्ञेया प॑चादरात्कोटि-
विस्तरा ॥९॥ विधेर्लोकात्कोियुम्मे योजनानां प्रजापते । शक्तिलोको निराधारो ज्योतिमेयविराजितः ॥१०॥ तेजः
पंजम्ये दक्ष महामायासमाभिते । निष्कामाः राक्तिमक्ता ये तत्र गच्छति योगिनः ॥११॥ द्रासादस्रविस्तारे
समंनाज्जनसंकुटे । योजनानां महाभाग शक्तयस्तत्र संस्थिताः ॥१२। स्वतेजसा विनिर्माय पुरुषान्‌ समरूपिणः।
तैः सम क्रीडने सक्ताः सी भावेन जगन्मया ॥१२॥ तस्मात्कोरिचतुष्के च सूथरोकः पुरातनः! योजनानां महातेजः पुंजरूपो
विराजने ।१४ निराघरे सदा नित्ये निष्कामासत्र यांनि वै । शुङ्कगत्या महाभागा; साक्षाद्धानुनिवासिनः ॥१५॥
अन्य सूर्यस्य ये भक्ता निष्कामभजने रनाः । नत्र गच्छनि न दक् भानुनेजःसमप्रभा; ॥१६॥ तस्यापि विस्तरस्तावान्‌
दाक्तिलाकसमेन चै! तच्च क्रीडति यो भानुः पुरुषाकारसंस्थिनः ॥१०॥ स्ववामांगाच निर्माय मायां कमेमयीं प्रसः ।
संज्ञां नया सदा रम पुरुषो ब्रह्मसंक्ञिनः ॥१८॥ नस्मायोजनकोरिष्वष्टासु विष्णुः समास्थितः । सदाविकुट्वासीय
आन॑दमयमूर्तिमान 1१०॥ विस्तारस्नस्य लोकस्य विकुठस्य प्रमाणन; । अयुतं योजनानां च समंनाच विराजत ॥२०॥
निराधप्र सदा नित्य ज्योनीरूपमय पर । नत्र गच्छनि निष्कामा वैष्णवा भक्तितत्पराः ॥२१॥ सदानेदसमायुक्तास्नत्र
नित्यसुख रनाः । जनालिनिठनि नार्यश्च सवच्छागनिविहारिणः ॥२२्‌) वामभागात्स निमौय भोगलश््मीं प्रजापते ।
दक्षिणांगान्‌ सुक्निलश्मीं नाभ्यां क्रीडनि सर्वदा ॥२अ॥ सदानदमयः साक्नात्‌ विष्णुः परमधमेवित्‌ । द्विविधं मायया करत्वा
खलनि स्वच्छया प्रसुः ॥ब॥ तस्मात्पोडशासंख्यास योजनानां च कोरियु । दूरे शंकरलोकञ्च कैलासः परमाद्भुतः ॥२५॥

999

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

[ अ

निराधारे सदा लोके मोहदीने सुखप्रदे । निष्कामाः शिवभक्ताश्च तत्र गच्छंति मानवाः ॥२६॥ ञ्योति्भयस्वरूपे च
सदा कटयाणदायके । ठोके तच्र स्वयं शंखुवसति स्वेच्छया मुने ॥२७। अयुतं योजनानां च तस्य विस्तार एव च ।
तच योगेन योगज्ञः हराकर: कऋीडति प्रयु; ॥२८॥। वामां प्रक्रत्याकारं दक्षिणाम प्रजापते । पुरुषाकारमेतस्य ₹राकरस्य
महात्मनः ॥२९॥ संयोगे च तयोर्दक्ष आनद; परिकीर्तितः । नारायणमयी हाकतिरधेनारीनरः दिवः ॥३०॥ सा राकति-
स्तस्य देवस्य िधा रूपधरा बभौ । कृता भिन्ना शिवेनापि जगदानंददायिनी ॥३१॥ तया व्यक्तो महादेवो मोहदहीनः
स्व मावनः । कीडत्यनारतं दक्ष॒ भायाधारः स्वलोकमः ॥३२॥ तस्याः परं एथिव्यास्तु ब्रह्म स्वानंद संज्ञितम्‌ । तत्पदान्न
परं विचिदरेदादौ खप्रतिषठितम्‌ ॥३३ स्वसंवेद्यं हि यद्रह्य चतुधा तद मौ स्वयम्‌ । चतुर्णा तत्र संयोगस्तन्मयः कथितो
वधेः ॥२४॥ अव्यक्तं शिवसंज्ञं च बरह्म निमोहरूपकम्‌। तरमात्‌ समं तथा ब्रह्म यैष्णवं परिकीर्तितम्‌ ॥२५॥ तस्मादात्मस्वरूपं
यत्‌ सूर्याकारं च तत्सत्‌ । तस्मादसन्मयं ब्रह्म शक्तिरूपेण संस्थितम्‌ ॥३६॥ तेषामभेदसंभराि; स्वानंदः परिकीर्तितः।
एवं तत्त्वेषु सर्वेषु स्वस्वस्वानंद उच्यते ॥३७॥ जह्य नानाविधं पोक्तमाकाशादिविभेदतः । तत्र कमार्थं स्वानंदः स्वमदिन्नि
स्थितोऽभवत्‌ ॥३८॥ अंते प्रणत्वमापन्नः साक्नाद्रणपतेः स्तः । स्वान॑द; सर्वसंयोगे समाधिः पूर्वं उच्यते ॥३९॥ स्थाने
स्थाने निजानेदे गणे; संस्थितः स्वयम्‌ । कलांरोन विहारार्थं सर्वेषां सवसिद्धये ॥४०॥ एवमूध्वैस्थलोका ये कथितास्ते
प्रजापते । अतिशक्षेपभावेन श्रवणात्‌ स्वैकामदाः ॥४१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसिति उरध्वस्थलोकबणेनं नाम चतुर्दकोऽध्यायः \
शर > <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । अतलं वितठं चेव सुतरं च तलातलम्‌ । महातलं रसातलं पातालं सप्तमं स्यतम्‌ ॥१॥
अतलं इयामवर्णं तदधोभूमेः सुसंस्थितम्‌ । अयुते योजनानां चै विस्तारो लक्षयोजनः ॥२॥ मयपुत्रेण संयुक्तः
तथा नखचिपूर्वकैः । तथान्यैर्विविधैनानैरतलं रोभितं॑ प्रभो ॥३॥ वितलं श्वेतवर्ण तदधस्तस्मात्तथा स्ष्तम्‌ ।
अयुते योजनानां तद्भिवरं चैव संस्थितम्‌ ॥३॥ तत्र नागाख्राश्चैव वसंति खख भोगिनः । कंबलः हौकुकणैञ्च

व

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

न 7 9 (स) (515 99 ए

हयग्रीव कुभ्वकः ।॥५॥ सुतलं चीतवण तदधस्तद्रत्मतिष्ितम्‌ । त्रैव वैन॑तेयखादिपश्षिणते देत्यपो बलिः ॥६॥
चछ्लनेम्यादयथ्चान्ये नानादैत्याः स्थिताः सखम्‌ । नागाश्च भयहीनास्ते संवसति विहारिणः 1७॥ तलातलं तथा ज्ञेय
"छाकरं तज वासिनः । मयासुरादयश्चैव बाणांधकसुखा; परे ॥ ८ ॥ वसंति सुखभविनान्ये नागा विगतज्वराः,
कालकेया महादेहा निवातक्रवचास्तथा ॥९॥ महातलं कृष्णवर्ण तत्न ॒तक्चकपन्नग; । अन्ये च बहवो नागा
वसंति सुखभोगिनः ॥१०॥ हिरण्यपुरधिष्ण्याश्च दैत्या अन्ये सहसाः । देवानां मयसुत्छखसञ्य निवसंति प्रजापते ॥११॥
रसातलं हौलमयमधस्तद्रत्‌ स्थितं महत्‌। वारूकिपखुसेनीगोरदैत्थेनीनाविधेस्तथा ॥१२॥ विवरे सर्वदो माढये नानास्तौख्यपरदे
परं । तत्र तेजस्विनस्तीक्ष्णविषोभ्राः प्रवसंति वै ॥१३॥ पातालं नीलवर्ण तदधस्तस्मात्पतिष्ठितम्‌ । तत्र स्थानं च रोषेण
कायार्थ च कृतं किल ॥ १२ तज दैत्याः सुरा नागास्तं सद्‌ा पर्युपासते । भक्तियुक्ता विवेकेन नागराजं महौकसम्‌ ॥१५॥
पातालविवरेष्वच्र गृहा नानाविधाः कलाः । वनानि च तथा स्रामा नगराणि प्रजापते ॥१६॥ विचिच्रभोगयुक्ताश्च ब्र्वा
ननाविधाः खगाः । मदिराणि प्रभावंति सोत्पलानि सरांसि च ॥१७॥ तन्न स्वर्मसमं दश्च भोग कुर्वति जंतवः ।
इष्टपुष्टजनाः सर्वे नियुताब्दोपजीविनः ॥१८॥ अपारायुः समायुक्ता महातेजस्‌ एव ते । देवादीनां सुदुर्धषौ वसंति
च्छदचारिणः ॥१९॥ नस्मादधः स्रृस्राणि योजनानि प्रजापते ¦ चिशत्तच्न स्वयं रोषः सदा तिष्ठति नागपः ॥२०॥
गणङभक्तिसंयुक्तो गणेदांडासमुद्धवः । विष्णोः कलावतारश्च काटरुद्रस्तथा स्मृतः ॥२१॥ सदसरानन एकोऽसौ
महाभागो महाबलः; । यस्य विषभवषा ज्वाला दहेत्तु सकल जगत्‌ ॥२२॥ त्युवर्जित एकोऽसौ तेनानंतः प्रकीतिनः।
बरह्मणो दिवसांन वै ठयं कृत्वा स्वयं स्थितः ॥२३॥ अभजन्नागराजास्नं वासुकिपमुखाः सदा । असुरानैव प्ह्मादसुख्या;
सवापरायणाः ॥ २४॥ उपासने विलीनास्नं नथान्या नामयोषिनः । नानाकामप्रसिद्धयधमन॑तं भक्तितत्पराः ॥ २५. ॥
नम्मादधः कच्छपस्य विष्णोश्ैवादनारिणः । स्थानं सहस्र एकस्मिन्‌ योजनानां स्थितं प्रभो ॥२६॥ तच्र तं वरुणाद्याश्च
स्वने भावनन्पराः | साक्षात्‌ कूर्मस्वरूपस्थं नारायणमनामयम्‌ ॥ २.७॥ योजनानां ततोऽधस्तात्‌ सहस संस्थितः स्वयम्‌ ।
वराहरूपधरारी ख॒ विष्णुः परपुरंजयः ॥ २८॥ नं धरित्रीमुखा; स्वे सेव॑ने मक्तितत्पराः । महादेवं करालास्यं
स्वभक्तभ्योऽमयप्रदम्‌ ॥२०॥ हाषाघारमिदं सव द्रर्माधारः स वै स्छनः । कूर्मो वरादरूपस्याधारेण समवस्थितः ॥३०॥

: द "=
० 4205 ~ त क त व ~ -~ =-:-- 3-3-22 222222222222
> ~ ६ £. 2 मु 3 स 2, क ^ न्‌ ^ व अ स स स 0 ८ ८ ८ 0 1१

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

__ र अ. ९६ पानं ३५

वराहश्च निराधारो गणेशं हृदि संस्मरन्‌ । स्थितस्तेन प्रभावेण सर्वाधारः स वै स्ष्रतः ॥२३१॥ तस्मादधो रौरवाव्या
नरकाश्च समाभिताः ! यातनाकारिणः स्व पापिनां दद्धिकारकाः ॥ ३२ ॥ सरवैश्चैव तामिसखरो महारौरवसंज्ितः।
अंधतामिख्रसंज्ञश्च तथा सुचीखुखोऽपरः ॥ ३३ ॥ रोददंडस्तप्तवाल्टकस्तथा खङ्गपच्रकः । लालास्यः कृमिभ्ष्यश्च
इत्याद्या बहवः रसता ॥३४॥ नरकेषु प्रपच्यते पापकारिण एव ये । एतावान्‌ ब्रह्मगोलस्ते संक्षेपेण निरूपितः ॥३५॥
विस्तरान्नेव इक्यश्च गदितुं वे प्रजापते ¦ रापमोहस्य वेगेन तव घ्रातिः समागता ॥३६॥ गणेराराधनेनाद्य भ्रांतिनादो
भविष्यति । तदा त्वं तत्त्वतः सर्वै ज्ञास्यस्यच्र न संदायः ॥३७॥ एवं सर्वेषु सामान्यं ब्रह्मडिषु बभौ जगत्‌. ।
अश्टावरणयुक्तेषु ग॒णेद्ाधारकेषु वै ॥३८॥ इदं गणपते रूपं ब्रह्मांडात्मकमास्थितम्‌ । कथितं ते समासेन सर्वसिद्धिं
खया ॥ ३९ ॥ यः श्रुणोति नरो भक्या पटेद्र तस्य स्वेदम्‌ । भुक्तिखुक्तिकरं भावि पापक॑चुकनारानम्‌ ॥ ४० ॥

॥ ओमिति श्रीमदन्ये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचरिति सप्तपातालबणेनं नाम पंचददोऽध्यायः ।।

>> <€

4} ओ्ीगणेक्चाय नमः ॥ शुद्र उवाच । परियव्रतात्मजश्चैवान्रीधस्तस्याभवत्सुतः ! नाभिस्तस्य च यज्ञाद्र समुत्पन्नः खतः परः
॥१॥ यज्ञरूपः स्वयं विष्णुः कलारूपेण देहभ्रृत्‌ । पुत्र भावसमायुक्तः स्थितस्तस्य च सद्मनि ॥ २ ॥ तस्य पुत्रात जज्ञे
भरताग्रं प्रजापते । एकादीतिश्च पुत्रा वै ब्राह्मणास्तपसाऽमवन्‌ ॥ ३॥ नवयोगिन एवान्येऽमवन्‌ सर्वन्न संमताः ।
गाणपत्या महाभागाः सवैदेहविवर्जिता; ॥ ४ ॥ कविरैरिश्वांतरिक्लः भवुद्धः पिप्पलायनः । आविर्होत्रोऽथ द्रमिरुखमसः
कर माजनः ॥५॥ सदा योगधरा खुखुया ऊध्यैरेतस एव च । सर्वगाः सवंसंमान्या भ्रमति सुवनेषु च ॥६॥ नव तच्र च राजानो
जंब॒द्रीपे प्रजापते । खंडेषु तेषु सख्यो वै भरतो ज्येष्ठपुत्रकः ॥७॥ स्रातणां नवानां वै सम्राट्‌ भावेन संस्थितः ।
एवं विभज्य राञ्यं स्वगषभञ्च वनं ययौ ॥८॥ तच्च नाना तपः; कृत्वा क्रमेण स वभूव च । अवधूतो महाभागो
योगमभ्यस्य योगवित्‌ ॥९॥ नानायोगविभेदेन नानाभूमि विश्षोधयन्‌ । जडोन्मत्तपिदाचादिं ततः सहजसंस्थितः ॥१०॥
सहजं शांकरं ब्रह्म मोहहीनं चतुधेकम्‌ । स्वाधीनं नेति रूपं यदन्यक्तं तेन संभितम्‌ ॥११॥ तेनासौ शांभवो जात,
वन

----~--- ~~

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं, २अ. शद । पान २६

~~~ -~- ~~~
=

०

रिवमार्मभकाङाकः । यत्रतच्राचरद्योगी जनानां बोधयन्‌. दिवम्‌ ॥ १९॥ ततो योगेन तत्रैव स्वाधीनब्रह्मद्‌षणम्‌ ।

इष्टा रंति परित्यज्य विस्मितः प्रबभूव सः ॥१२॥ न ब्रह्मणि पराधीनस्वाधीनत्वं कदाचन । शिवः स्वाधीनरूपोऽय न

योगीदरस्ततो भवेत्‌ ।॥१४॥ एवं विचायं विक्षेपाच्छंकराल्यमाययौ । त प्रणम्य स्थितो योगी शिवसं मानितो श्रकाम्‌ ॥१५॥

तत्र स्थिता महाभागा योगिनः; शिवशिष्यकाः । गाणपत्याः स तान्‌ दष्रा विस्मितो मानसेऽभवत्‌ ॥ १६ ॥ तलो-

ऽवसरमासायय शिवं नत्वा कृतांजलि; ! जगाद तं स योगींद्र भक्तियुक्तेन चेतसा ॥ १७॥ ऋषभ उवाच ! नमस्ते दांकरायैव
नमस्ते योगरूपिणे । नमस्ते जगदाधार ब्रह्माधिपतये नमः ॥१८ ॥ रांतियोर्म वद स्वामिन्‌ प्रणेशांतिप्रदायकम्‌ । दासोऽहं
तेऽधुना शिष्यो मद्यं देव दयानिधे ॥१९॥ सहजान्न परं ब्रह्म मया ज्ञातं विवेकतः । तत्न स्वाधीनता दृष्टा तया हांतिमेता
च मे ॥ २० ॥ युदरढ उवाच । ऋषभस्य वचः श्रुत्वा शंकरो हषनि भरः । जगाद त॑ महाभक्तं प्रणपाद्युपतं वचः ॥ २१ ॥
शिव उवाच ! त्वया पृष्टं महायोिंस्तारकं योगिनां मलम्‌ । कथयामि महाभीत्या शणुष्वैकाग्रमानसः । २२॥ रांतियोगा-
त्मकः साक्ताद्रदेषु कथिनः पुरा 1 गणेरो योगरूपाख्यो योगिभिः सेवितः सदा ॥ २३ ॥ तस्मात्‌ सर्वं ससुदुतं तदाधारेण
संस्थिनम्‌ । अते चेदं नदाकारं योगेन भवनि प्रभो ॥ २४ ॥ सामवेदे प्रकथितं छु वेदरहस्यकम्‌ । येन त्वं छांतिसंयुक्तो
भविष्यसि न संदायः !} २५.॥ मनोवाणीमयं स्वं रदयादरयस्वरूपकम्‌ 1 गकारात्मकमेतत्तु तत्र ब्रह्म गकारकः ! २६ ॥
मनोवाणीविहीनं च सयोगायोगसंस्थिनम्‌ । णकारात्मकमनत्तु णकारस्नन्न सस्थितः ॥ २७ ॥ विविधानि गक्राराच प्रसूनानि
महामन । ब्रह्माणि नानि कथ्येने नक्त्वरूपाणि योगिभिः ॥ २८ ॥ ब्रह्मणि तु णकाराच संप्रसूनानि योगिभिः । निरोधा-
त्सकसूपाणि कथिनानि स्मननः ॥ २० ॥ गक्रारश्च णक्रारश्चाहय गणपतेः स्थितौ । ननो जानीदहि भो योगिन्‌ ब्रह्माकरारौ
श्रुनेमुखवात्‌ ॥ ३०॥ नयोः स्वामी गणे्ानो योगरूपण संस्थिनः 1 न भजस्व विधानेन रांनिमार्गेण पुत्रक ॥ ३१ ॥ मनो-
वाणीमयं मर्यं गणराकार भाविनम्‌ । मनोवाणीविहीने च नदाकारं पभावय ॥३२॥ मनोवाणीमयं सर्वं मायारूपं प्रकथ्यने |
मनावाणीषिहीनं यत्तदव नादरां मनम्‌ ॥६६। चित्तस्य पंच भूमीनां प्रकादाकरृदयं स्मृतः । नन चिनामणिनौम जानोऽसौ
गणनायकः ॥ ३४ ॥ नं भजस्व महायोगिन्‌ योगाकारंण संस्थितः । भूमीनां लयागमार्गेण रातिं चित्तस्य चाप्स्यसि ॥ २५.॥
गणस्तु गणशोऽय संयागायोगवजिनः । मायया श्रांनिरुन्पन्ना नां यक्वा खुखमाप्स्यसि ॥ ३६ ॥ इत्युक्त्वा विररामाथ

अ 4-44-09

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

स २ अ. १६ 0
प

रिवः शिवकर; सताम्‌ । ऋष भोऽपि प्रसन्नात्मा तं प्रणस्य ययौ वनम्‌ ॥ ३७॥ कथितं शंकरेणेवमभ्यस्यन्‌ योगसुत्तमम्‌ ।
कमेण पूर्वयोगी ख जातो शांतिस्वरूपधृद्ध ॥ ३८॥ तथापि गणपं दक्ष न सुमोच क्षणं सुनिः। तेन तस्य समीपेऽसौ
गणरानः समाययौ ॥ ३९॥ आगतं गणपं दष्टा भक्तिभावेन य॑चितम्‌ । प्रणनाम स साष्टांगं ॒हषंगद्भदभाषणः ॥ ४० ॥
सरोमांचदारीरश्च साश्चनेव्रो महायदाः 1 तुष्टाव तं गणाधीदां प्राजिहष्टमानसः ॥४१॥ ऋषभ उवाच । नमस्ते ब्रह्मरूपाय
- गणे करुणानिधे । मेदामेदादिहीनाय गणानां पतये नमः ॥ ४२ ॥ निराकाराय नित्याय जगदाकारमूतेये । अनंताय
परेदाय परात्परतराय ते ॥४३॥ आदिमध्यांतहीनाय युणाकाराय ते नमः । णेदाय जगत्खष्टे पालकाय हराय च ॥ ४४ ॥
नमो नानावताराय भक्तपालनहेतवे । सुरासुरमथायैव सुरासुरखप्रजिते ॥ ४५॥ योगाय योगदात्रे च योगाकाराय ते
नमः । योगानां पतये तुभ्यं ब्रह्मणां पतये नमः ॥ ४६॥ सर्वादये गणाध्यक्ष सर्वपूज्याय दये । सर्बाते द्यवरिष्टाय
विघेशाय नमो नमः ।! ५ ॥ हेरंबाय निजानंदवासिने सिद्धसेवित । सिद्धिवुद्धिपते तुभ्य नाना खेटक्षराय ते ॥ ४८ ॥
घर्मार्थकाममोक्षाणां दायकाय नमो नमः ! ब्रह्मी मूतकरायैव ब्रह्य भ्ूतमयाय च ॥ ४९॥ किं स्तौमि त्वां गणाधीक्
योगक्ांतिमयं रभो । य स्तोतुं न स्षमथांश्च वेदाद्याः शिवसुख्यकाः ॥ ५० ॥ तथापि च यथाबुद्धिज्ञानं त्वं संस्तुतो मया ।
भक्ति देहि त्वदीयां मे दढामव्यभिचारिणीम्‌ ॥ ५१ ॥ अद्र उवाच । इत्युक्त्वा निपपातोव्या पदं धृत्वा भहायराः ।
गणरहास्य च तेनापि ससुत्थापित आदरात्‌ ॥ ५२ ॥ जगाद गणनाथः स ऋषभं भक्तसुत्तमम्‌ । शिवशिष्यं रिवप्रज्ञं
साक्ताष्रिष्णै सनातनम्‌ ॥ ५६३॥ गणेश उवाच । मदीया भक्तिरत्यंतं भविष्यत्यचलानघ । स्तोच्र त्वया कृतं मे तु रांतिवं
प्रभविष्यति ॥५४॥ य यमिच्छति तं तं वै दास्यामि स्तोच्रपाठतः ¦ श्रवणान्नाच्र संदेहो भावपूर्ण मतं मम ॥ ५५ ॥
इत्युक्त्वांतदेषे देवो गणेरो गणवल्टु भः । ऋषभश्च सदा हांतो योगी गणेदातां गतः ॥ ५६ ॥ इदं चरित्रं खुख्यं वै यः
श्णोति नरोत्तमः । ऋषभस्य महापुण्यं पठेद्वा तस्य सवेदम्‌ ॥ ५.७॥ भविष्यति न संदेहो ब्रह्मभूयप्रदायकम्‌ । शांतिं
द्रातचित्तेभ्यः कथितं भक्तिसंयुतम्‌ ॥ ५८ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रटे महापुराणे द्वितीये खण्डे एकंदतचर्ति ऋषभचस्तरिवर्णनं नाम षोडदोऽध्यायः ॥

"> ॐ < €
व

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पान २८
# न्त्व ४-22-८० ८८: 23252223242323८5८5 223८८ र्स्य ५ ~ (९.८ 4: <> नः - 09999

7712

॥ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ युदरर उवाच । ऋषभेण कृता चयौ नानायोगप्रकारिनी । आदौ तां मूमिपो दद्रा जगृेऽददहे
स्थितः ॥ १॥ दुर्बुद्धिः स तु तं भ्रष्टः कमेमा्गं॑विसुच्य वै । पश्ुवद्ध्भहीनांश्च कारयामास मानवान्‌ ॥ र ॥ जेनमागः
समुत्पन्नस्तदादिश्च प्रजापते । भरतेन स संच्छन्नो कमेमागानुसारिणा ॥ ३॥ स एव कलिकाले वै भविष्यति गृहे गृहे \
नरास्तं सं्रहीष्यति कलिदोषेण संयुताः ॥ ४ ॥ ऋषभेण गृहं त्यक्त्वा धतः संन्यासिना महान्‌ । गृहस्थैः संधृतो मार्गो
नरकप्रद उच्यते ॥ ५ ॥ ऋषभस्याग्रजः पुच्रो भरतो धर्मतत्परः । राज्य चकार धर्मेण रंजयन्‌ सकला; प्रजाः ॥ द ॥ पुत्र
राज्यं समप्योऽसौ वनं यातो महायराः) तत्र देहं क्रमेषोव तपसा होषयन्‌ स्थितः ॥ ७॥ रालिग्रामाश्रमे
तिष्टन्विष्णुध्यानपरायणः । तताप तप उग्रं स राजा परमधमेवित्‌ ॥ ८ ॥ एकदा स नदीतीरे संस्थितस्तंपयन्‌ पितन्‌ ।
अकस्मात्सिहसंनादो बभूव भयदायक्रः ॥ ९ ॥ तं श्युत्वा हरिणी तच्रांत्वत्नी सहसा स्वनम्‌ । उत्पपात नदीं तां वै मयेन
च पलायत ॥ १० ॥ उत्पत॑त्या नदीतोये गभैस्तस्या; पपात ह । साऽपि दूरे ययौ दक्ष खता दुःखेन तर्क्षणात्‌ ॥ ११॥
भरतेन खगो षारो जलस्थः सध्ृतोऽभवत्‌ । करुणायुतचित्तेन पाछितश्च स यत्नतः ॥ १२॥ ततो शृगदि्ौ तस्य
प्रीतिजीता महात्मनः ! छाटयामासं भावेन खेलयामास भूमिपः | १३॥ कमेण प्रगत सर्वं कर्म॑तस्य तपोमयम्‌ ।
मृगे चासक्तचित्तसय संगदोषमपदयतः ॥१४। एकस्मिन्‌ दिवसे सोऽपि श्टगो शगसमन्वितः ! ययौ वनांतरे कुत्र न ज्ञातः
साघुनाऽखुना ॥ १५ ॥ भरतस्तं खगं तन्न न ददर यदा प्रभो । तदा दुःखसमायुक्तो बभ्राम स वने वने ॥ १६ ॥ न दद
मृगं कुशन विललाप महीपतिः! नित्यं रोकसमायुक्तः कटेन स ममार च ॥ १७॥ मरणे ख सगस्तेन संदृष्टः
स्वसमीपगः। बभूव श्टगयोनौ स॒संगदोषप्रभावनः 1 १८ ॥ तन्न पूवंनपोभिश्च पूवैजातिस्मरोऽभवत्‌ । ज्ञानयुक्तः स्वयं
संगात्स भीनो विचचार ह ॥ १९५॥ सृगसंगं परित्यज्य ययौ पूर्वाश्रमे ततः । तत्रार्दिसासमायुक्तो द्द्रमाव-
पराङ्मुखः ॥२०॥ शुष्कं तृणादिकं भक्चन्‌ सोऽस्मरद्विष्णुमव्ययम्‌ । नीर्स्नानं तदा कुवैन्‌ साधुदरनलाटसः ॥२१॥ एकदा
वनमध्य स म्रगो वभ्राम लीलया अपदयन्पूरवपुण्यन पुटदाश्रमसुत्तमम्‌ ॥ २२ ॥ सुनीश्वरास्नच्र केचिदवसंस्तत्परायणाः
महाभागास्नपोयुक्ता गणोकभजन रनाः ॥ २६ ॥ न्राऽसौ शगजानिस्थो भरतो सुनिसंन्निधौ । वासं चकार संहृष्टः
साधुमंगपरायणः ॥ २४ ॥ एकदा वब्र्पदवोऽध जगाम पुटदाश्रमम्‌ । न॑ दृष्टा पुलदा्यास्ने प्रणेमुस्तं पितामहम्‌ ॥ २५ ॥

2111<41200211082411121|.0111

201<(110/021108@201112||.0111

तं संपूज्य महाभक्त्या पुलहः खवर्सयुतः \! तोषयित्वा स्वयं देवं पादसंवाहने स्थित; ॥ २६ ॥ परिपप्रच्छ त॑ स्तुत्वा पुलहो
जावसंयुतः ! आदिदेव सद्याभागं गाणपत्य स्व भावतः ॥ २७ ॥ पुख्द उवाच । लात दुःखयुताः स्वे जंतवः केन भोगिनः ।
मोक्षिणो ब्रह्मभूताश्च जाय॑ते तद्वदस्व मे ॥२८॥ सद्र उवाच । पुलहस्य वचः श्युत्वा पजुधांता तमब्रवीत्‌ । पुत्रं बिनयसंयुक्तं
कृतप्रांजटिमास्थितम्‌ ॥२९॥ बह्मोवाच । श्चूणु पुत्र प्रवक्ष्यामि यब्यृष्टं मे त्वथा परम्‌ । तत्सर्वं सर्वपापं शांतिमार्गपका-
रकम्‌ ।३०॥ विघ्रराजमनादत्य नरा दुःखसमन्विताः । जायंते सवेरोकेषु विघ्रयुक्ता भयातुराः ॥३१॥ यद्‌ यद्‌ दुःखकरं तत्त-
द्विघरूपं न संद्यः) नरकादि महाघोरं विकमंफलदं मतम्‌ ॥२३२॥ कमयुक्तं च सवं तत्स्वग भोगप्रदै नतम्‌ । तदेव दुःखरूपं त्वं
पुत्र जानीदि निथितम्‌ ॥२३३॥ स्वरेषु र भावश्च विव्यते नात्र संशयः । खीपुयुक्तं तथा विघ्न मोदं पदय तत्‌ स्थितम्‌ ॥३४॥
दैत्यादिभ्यो यैयुक्ता देवास्तत्र वसंति ते । मयहीनाश्च तान्‌ त्वा लये श्ृत्युभयपदस्‌ ॥ ३५ ॥ उत्पत्तिनारासंयुक्तः
ब्रह्मांडं सक्र मलम्‌ । चियुणादि व्यथायुक्तं विप्रेन ग्रसितं स्तम्‌ ॥३६॥ अकमंणा नरो मोक्षं कमते नाच्र सं्ययः। स एव `
वित्रसंय॒क्तो मोक्षश्च शाण तं सुत ॥३७॥ दही देदहेश्चतुभिश्च मोदितो बंधनं गत; । स एव साधनं कृत्वा ब॑धहीनः
प्रजायते ।\३८॥ मोहेन युक्तो हीनोऽयं देही सर्वत्र संमतः । तदेव विघ्नरूपं च तत्र भां महामते ॥३९॥ देददेदिम्ये
योगे ब्रह्म तत्कर्पनात्मकम्‌ । विकल्पेन द्विधा भूलं स्वत उत्थानसंक्ञकम्‌ ॥४०॥ निर्विकल्पेन योगेन स्वमदिस्नि स्थितं
मवेत्‌ । तदेव विघ्रसंयुक्तं विकल्पयुतदीनतः ॥*१॥ सांख्यं ब्रह्मात्मनिष्ठ यत्तत्र चाधो न विद्यते । अस्वात्मनिष्ठमन्यचेत्तदा `
स्वात्ममयं मवेत्‌ ॥४२॥ स्वात्मनिष्ठ श्रतं येन तस्मादस्वात्मनिष्टकम्‌ । समुत्पन्नं महाभाग न कृतं त्वपि पुत्रक ॥४३॥
तदेव विघ्ररूपं चाप्यपरोत्यान भावतः । सांख्यं ब्रह्म न संदेहो बीजखत्यानधारकम्‌ ॥४४॥ सवीज तद्धिनिर्बीजं तदेव.
मवति स्वयम्‌ ! अतो योगिभिरत्यतं मानितं न कदाचन ॥४५॥ स्वार्नदं ब्रह्म यत्प्रोक्तं समाध रूपधारकम्‌ ! तत्न
स्वकीयस्धयोगस्तदाकारेण जायते ॥४६॥ सवा मेदस्वरूपेण संयोगात्मक उच्यते । स्वसंवेव्यात्परं नास्ति संयोगाभददायकम्‌
॥४०॥ तदेव योगिभिस्तस्मात्कधितं॑विघ्रसंयुतम्‌ । तस्माज्नातमिद तत्र घोगेनाभेद्तां गतम्‌ ॥४८॥ अन्वयात्मकदोषेण
विघ्ररूप प्रकारितम्‌ । अतो न मान्यतां प्राप्तं शांतिमाषु सर्वदा ॥४९॥ ततो योगस्वरूपं यत्सदा भिन्नं पकीतितम्‌ ।;
न तस्थ कस्यचिश्चोगस्तत्र कुत्रापि नो भवेत्‌ ॥५०॥ ब्रह्मभिन्नमयोगाख्यमतो वित्रसमाकुलम्‌ । व्यतिरेक्रात्मको दोषो

तल. त्रत
{ ४८7 व्रज्र्साधसा्रसणयजणसाधयस)
०5 १ 2152935 १277212
~~~ 277८1
~ ~ ५ = प॑ माय 2 ब~

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. २अ. १८ | ४ व
त 6.
हयदांतिकर उच्यते ॥५१॥ संयोगित्वमयोगत्वं त्यक्त्वा शांतिमवाप्स्यसि । तच्र विघ्रविहीनत्वं परां पुत्र न संशयः ॥५२॥
चित्तभ्रूमिस्वरूपं यत्‌ पंचधा त्यज विप्रप । योगाभेदस्वरूपरस्त्व भविष्यसि न संङरायः ॥५३॥ पचघा प्चत्तरूपाः च
बुद्धिमांया प्रकीर्तिता । चचधैश्वर्यमोरेषु मोदा सिद्धिसुच्यते ॥५२॥ तत्र विंबं गणेहास्य पतितं योगरूपतः दै
मायायुतं भोक्त विबभावं त्यज प्रभो ॥५५५॥ आदौ पुरा मया पुत्र कथितं कलदैवतम्‌ ।॥ गणेरारूपमस्माकः
त्वथाराधितमादरात्‌ ॥५६॥ तेन त्व पात्र भूतश्च योगदातिर्महाखने । अधुना कथितं पुत्र प्रणंांतिस्वरूपकम्‌ ॥ ५७ ॥
हांतियोगेन नित्यं त्वं तं भजस्व विधानतः । भविनाऽसि गणेदानस्तदा वै नात्र संरायः ॥५८॥ एवसुक्त्वा स्वव
ब्रह्मांऽतर्दधे स प्रजापते । पुलहस्नत्र योग त्वसाधयत्तपसि स्थितः ॥५९॥

1 ओमिति श्रीमदव्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रटे महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचसप्ति पुख्दोपदेशवर्णनं नाम सप्रदशोऽध्यायः ॥

(233

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्रल उवाच । क्रमेण योगक्ांनि च प्रापनोऽसौ पुहः स्वयम्‌ । नित्य॑गणेशमूरतिं „ भ्ाप्ूजयत्‌
भक्तिसंयुतः ॥ १॥ ध्याननिष्टः सदा योगी नमवाचिनयत्‌ प्रम्‌ । तनः कियति काले तं गणेदानो ययौ मुनिम्‌ ॥ २॥
न बुबोध स नं विमो ध्याननिष्टनया यदा । नदा हृदि स्थिनो दुंडि्णद्धन प्रलोपिनः ॥ ३॥ अंतर्हिते हृदिस्थं तं गणर्छा
न वद ह} नदा श्रांन इवापदयददर् गणपं बहिः ॥४॥ उत्थाय सदसा विप्रस्नं ननाम करूनांजङिः 1 विधिवत्‌ पूजयामास
विनायकमनामयम्‌ ॥ ५.॥ पृजयिन्वा नमस्कृत्य नं तुष्टाव करनांजन्दिः । सरोमांचदरीरः सन. हषगद्रदया भिरा ॥ > ॥
प्ट उवाच ¦ नमस विघ्नराजाय भक्तानां विघ्रहाग्णि । विघ्रदात्र खभक्तानां गणेक्राय नमो नमः ॥ 9 ॥ ब्रह्मण ब्रह्मरूपाय
निराकाराय ते नमः ] साक्विगे सर्वसंस्थायानादिमिद्धाय न नमः ॥८॥ अनामयाय देवायाऽमनक्यांय मदौजस ।

स्वानदवासिन ॥ ् ण # रं भ (~> न
वक्रतुंडाय त तुभ्य हरंवाय नमो नमः ॥ ५॥ स्वार्नदवामिन तुभ्यं मक्लसंरक्चकाय च । योगानां पनये चैव योगदापिन्नमो

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खे. २ अ. १८ पानं ७९
त ६

संस्थिताय च } सर्वात एकरूपाय मध्ये नानास्वरूपिणे ॥ १३॥ आदिमध्यांतहीनाय खष्टिसिथित्यतकारिणे । अनंतोदर-
संस्थाय रंबोदर नमोऽस्तु ते ॥ १२ ॥ गजवक्राय वै तुभ्यं गजाक्ाराय ते नमः । गजकणीय पूर्णाय गजानन नमोऽस्तु
ते ॥ १५॥ मूषकष्वजरूपाय मूषकारूढरूपिण । पारां कुरधरायैव स्तुताय च विभूतिभिः ॥ १६॥ चतुसुजधरायैव
चतुर्वममयाय च । ब्रह्मभूतस्वरूपाय देहधारिचिमो नमः ॥ १५ य वेदवादिनः स्तोतुं वेदाः सांगश्च योगिनः । रिषविष्णु-
सुखा देवा न समथो मवति वै ॥ १८॥ तं कथं स्तौमि देवेद्रां योगरूपमयं पुम्‌ । अतो वै प्रणमामि त्वां प्रसन्नो भव
समदा ॥ १९॥ बरं म देहि योगात्मन्‌ तेन तुष्टो भवाम्यहम्‌ । तव भनक्ति ढां ईंढे व्यभिचारविव्भिताम्‌ ॥ २०॥
एवशुक्त्वा मुनिस्तत्र ननले भरमविह्कः । तं 'भक्तिरससंयुक्तखुवाच गणनायकः ॥ २१॥ गणेश उवाच । मदीया सुदृढा
-भक्तिठर्पभिचारविवजिता ¦ भविष्यति महायोगिन्‌ लव चानंददायिका ॥ २२॥ यदा मे स्मरणं त्वं वै करिष्यसि महामते ।
तदा मां द्रक्ष्यसि ब्रह्मन्‌ संस्थितं तव सरधिधौ ॥ २३॥ मवत्करुतं मदीयं यत्स्तोत्नं मक्तिथ्रद भवेत्‌ । सुक्तिमुक्तिप्रदं पोत्तः
छांतियोगप्रदायक्म्‌ ।॥२४॥ यः पठिष्यति वै मत्यः शणयात्सवंसौख्यभाक्‌ । भविष्यति न संदेहो यथा त्वं स तथा मवेत्‌
॥२८५॥ मुद्र उवाच । एवसुक्त्वा गणाधीरास्तचैवांत्दषे प्रः । पुखहस्तत्र संतस्थावभजत्तं गणाधिपम्‌ ॥२६॥ शगरूपधरस्तच
भरतः प्रथिवी पतिः! संस्थितस्तत्र शुश्राव पूर्ण ज्ञानं विधानतः ॥२७॥ ब्रह्मणा कथित्त यच्च पुलहाय सुधीमते । तदेव तेन
भूपेन धृतं स्वहृदि सर्वदा ॥२८॥ मनसि ध्यानसंयुक्तो ब भूव सृगदेदजः । गणेास्य सदा ृष्टस्त्र वासं चकार सः ॥२९॥
ततस्तेन च संगीतं तचछरणुष्व प्रजापते। अदो विघ्रो महाघोरो मया पापतः खुदुजेयः॥३० राञय॑ त्यक्त्वा वने नित्यं संस्थितोऽहं
हरिं स्मरन्‌ । तत्रापि शगसंगेन संजातो गरू पथक्‌ ॥२१॥ विष्णुसुरुयामरेशाना विघ्रयुक्ता न सहायः! तत्र कोऽहं मनुष्यो
ञे जयन्‌ ते विघ्रमुल्बणम्‌ ॥३२॥ विघ्रराजप्रसादेन विघने निघ्र॑ति दुजंयम्‌ । शिवविष्ण्वादयः सवे जंतवश्च तथा परे ॥३३॥ धन्या
-मक्ति्मत्करता या वैणवी परमाद्धता । यया संस्करारसयुक्तं संप्राप ज्ञानसुत्तमम्‌ ॥२०॥ गाणपत्यो महायोगी दृष्टो वै पुलहो
मथा । अदो भाग्यमहो भाग्यं सदीयं परमं मतम्‌ ॥२५॥ येनाहं गाणपयानां संगे तिष्ठामि नित्यशः । विघ्रहीनः स्व भावेन
जामि गणनायकम्‌ ॥३६॥ एवं गणेदाभक्त्या वे संयुतो खगसत्तम । कालेन गणपं ध्यात्वा देहत्यागं चक्षार ह ॥२५॥
॥ ओमिति श्रीमदाव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रले महापुराणे हितीये खंडे एकदृतचस्ति भरतमुगदेहत्यागो नामाष्टादशनोऽष्याय, ॥

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

५ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ खद्रर वाच । आंगिरसङ्कले विधो वभूव मुनिसत्तमः । ततः पुत्नोऽभवत्तस्य भरतो पसत्तमः ॥१॥

तत्रापि संगमीतोऽसौ ज्ञानयुक्तो महाखुनिः। गणे मनसा ध्यायन्‌ संस्थितो सुनिसक्निधौ !॥ २॥ तत्र वेदादिषु भोक्त

गणेरास्य महात्मनः । स्तवनं संश्चुतं ज्ञानं तेन पूर्य॒॑हद॑ कुतम्‌ ॥३॥ जडवत्संगसंमीतो बभूव ब्राह्मणोत्तमः । चातुय

सकलं तेन गोपितं सर्वसंनिधौ ॥४॥ विवादहादिभयात्‌ सर्वं जडत्वं संपरकारितम्‌ । मूर्खवचेष्टया तन्न वाल नावेन तिष्ठता
11५॥ तस्योपवीतदानं स चकारांगिरसो सुमिः। पश्चात्‌ संध्यादिकं कर्म शौचाचारमरिक्चयत्‌ ॥ ६॥ पित्रा कथितमल्येतं न
जग्राह महामतिः ! अन्यथा स चकारापि ताडितो यदि योगिपः ॥७\ हस्तं धृत्वा पिता तस्य कारयामास वेदिकम्‌ ।
सर्वमाचमनाय॑ च तथा तेन कृतं क्रिल ॥८॥ पुनः पिचरा च संपृ न सस्मार तदा स्वयम्‌ । जडवत्सवे आचारस्त्यक्तस्तन
महात्मना ॥९॥ ननस्तस्य करन नाम सर्वैलेक्षैः प्रजापते } जड इत्येव सततं कथ्यते यत्र तच्र तैः ॥१०॥ तच्रादरापमानादि
निरस्कारादिकं महत्‌ । संबभूव च तेनापि जडवसर्यक्तमेव च ॥११॥ लोकाः सर्वैऽवदंस्तन्र ज्ञानमस्य न निशितम्‌ ।
तिंदास्नुत्यादिकं सर्वं महामूर्खण सष्यने ॥१२॥ जडत्वादिकदोषेण विवाहादिकमस्य च । न कतं जनकेनैव तेनानदमवाप
मः ॥१अ ननः कालेन निधनं गनस्वस्य पिना मुनिः । माना सनी गणयुता सगा संबभूव ह ॥१४॥ मातुः सपत्नी-
जानाश्च घ्रातरो नव चाऽभवन्‌ 1 नेषामधीननां यानो द्विजोऽसतौ ₹ातियोगधृक्‌ ॥१५॥ भ्रातृ पत्न्यो मदोत्सिक्ताशचङ्ः
सहु न चाल्पकम्‌ ! उच्छिष्टं कुत्मिन चान्नं ज्वलितं नददुस्तुषम्‌ ॥१६॥ वस्ायैभ्रांनरः सर्वे भाषणैः सत्करतं न तम्‌ ।
चकरुः सतह परित्यज्य कुनपांसु व्दति ने ॥१.५॥ नधाप्यश्रुनवत्सर्वं कुत्सिनं छ्िन्नदग्धकम्‌ 1 अन्नं बभक्च योगीराञ्चीरवस्तरेः
समावषृनः ॥४८॥ नदपि भानृजायास्ना अन्नं नस्मै चनो ददुः । द्विन्निवासरमध्ये स एकशुक्‌ चाऽभवन्सुनिः 2०]
्रुधया पीडिना योगी गाणपन्यः प्रजापत ! च्रभक्न्नार्थमल्यनं गह गह विचक्षणः ॥२०॥ नच्र छोक्रैः स्वक्राया्ं गृहीनो
यत्र नच्च मः । चकार मकल कार्यं नषामन्नाधमादरात्‌ ॥२१॥ तनस्न दर्षिनाः स्वे वख्ान्नादिकमादरात्‌ । ददुः, सोऽपि
ध्रसन्नान्मा कमकारोऽभवत्‌ स्वयम्‌ ॥२२॥ ननसैशरतिभिर्दषटं नमानीय स्वके गृहे । स्वकर्मकारिणं चक्घभ्रानरो हषमंयुनाः
॥२३॥ तदपि भ्रानूजायास्ना कुन्मिनाघ्न ददुम्तुपम्‌ । सुधाममं + भश्नान्नं सोऽपि भावं प्रदशंयन. ॥२०॥ कदाचित्पकदालीनं
्षच्रषु स्थापिनो खनिः । श्रातृभी रक्षणार्थं स रात्रौ वै दिवस प्रभो ॥२५॥ तत्राऽयं संस्थिनो विद्वांस्तत्तथैव चकार च ।

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

खं, २अ. २० पान ४२

अन्नाथ देह भावज्ञः सुखदुःखादिके समः ॥२६॥ तत्र विच्रमभूद्यत्तु तत्‌ चुणुष्व परजापते । चौराणां स्वाभिना देवी
भद्रकालीति संस्तुता ॥२५॥ लसेद्यदि मम द्रव्यं विपुलं च जगन्मयि ! तदा पुरुषरूपं ते दास्यामि पड्युसुत्तमम्‌ ॥२८॥
द्रव्य तस्य तथा प्राप्तं तेन संमेषिताः स्वकाः । चौरा रात्रौ अ्रमैयुक्तास्तत्राजग्मुर्यदच्छया ॥ २९॥ तं गृहीत्वा चलात्सर्वे
जग्मुः स्थानं स्वकं खलाः । योगिना देहपरारण्धं तदा ज्ञातं च तादृदाम्‌ ॥३०॥ तत्र चौराधिपेनैव सत्कृतः प्ूजनादिभिः।
भोजनं स चकारापि स्वाढु विपेद्रसत्तमः ॥३१॥ तं पुरस्कृत्य वादिजच्रैनिनदद्धियंयौ खलः । देवीसंनिधिमानंदात्‌ पूजितं
परमादरात्‌ ॥३२॥ पूजयित्वा महाकाली ततस्तं सुनिपुंगवम्‌ । पुरस्कृत्यासिना हंतुं नम्रं खड चकार सः ॥३३॥ मरण
देदहभावस्य दष्टाऽसो योगिसत्तमः। न किचित्‌ श्चुन्धवांस्तच्र सस्मार गणपं हृदि ॥२४॥ अथैव पतितो देदोऽथवाऽस्तु
-चिरजीविकः ! तच्र कि कारणं मे वै गजानन नमोऽस्तु ते ॥५३५॥ एतस्मिन्नतरे तच्र देवी कोपसमन्विता । गाणपल्या
महाकाटी निःखलता मूर्तिमध्यतः ॥३९६॥ खं चौराधिपस्याऽपि हस्ताजग्राह लीलया । तेन तस्य रिरदित्वा पपौ
रुधिरसत्तमम्‌ ॥ ३७ ॥ अन्ये समागताश्चौरास्तेऽपि खद्ेन नादिताः । चिक्रीड स्वगणैर्देवी गणेद्रास्तचतत्परा । ३८ ॥
तां प्रणम्य यथौ दक्ष बभ्राम परितस्तु सः । स्वेच्छाचारी महायोगी भिक्षारी गणपं स्मरन्‌ ॥ ३९ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचरिते चौरबधो नामैकोनधिशोऽध्यायः ॥

"० छ <<

१ ्रीगणेकाय नमः ॥ सुद्रल उवाच । सिधुदेदाधिपो राजा रहगण इति स्तः । प्रवसंस्कारयोगेन द्यतर्निष्ठो बभूव ह ॥१॥
राजा शात्यर्धमत्यंतं यत्नवान्‌ पराप तां न सः । ययौ गंगासमीपस्थ कपिलाश्रममादरात्‌ ॥२॥ गौतम्या दक्षिणे कूले श्रतवान्‌
द्विजपुंगबात्‌ । निजगाम पुराद्राजा शिविकायां समास्थितः ॥३॥ गच्छन्मागेँ त्वरायुक्तः श्रांतवादहो महीपति; । धृत्वा-
ऽन्यान्योजयामासुर्वाहाथं स्वजनास्तदा ॥४॥ तच्च दैवप्रसंगेन समालन्धं महासुनिम्‌ । आंगिरसवरं तं ते चक्रुवादैकमजसा
॥५॥ ज्ञात्वा देहं महाघोमी प्रारच्धाधीनमादरात्‌ । वाहको छपतेदश्च बभूव विगतञ्वरः ॥2॥ अहिंसापरमो योगी मार्भ
ज॑तुमवेश्ष्य सः । स्वपादक्षेपणं तन्न चकार प्राणिवजिते ॥७॥ तेन स्वे बभूवुश्च वाहका मंदगामिनः । दोलायिता च

म.

~ --~ -~~-~ ---~-~--~---~--------- ~

2।<८720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

पान ८४
90. 2242 4..4

्सद्राध्रर्र
(; न

€

रिचिका तया राजा सुदुःखितः ॥८॥ ततः क्रोधसमाविष्टो रहूगण उवाच तान । सम्यक्‌ च 'दाविकां वाहा वहध्वं
सुप्रयत्नतः ॥९॥ ततो मीताश्च ते सव तमूचुरघुना चप । जानीतः सखुदुरात्माय यथा चलाते मद्यपः ॥१०॥ ततो राजा
महात्मानखुवाच चठ कि त्वया । उन्मत्तवद्गतिदु्टा क्रियते मम सन्निधौ ॥११॥ ततो भाविवटेनासावांगिरस उवाच
ह । ज्ञात्वा तं योगमिच्छैतं पाच्रभ्रूतमनादरात्‌ ॥१२॥ जडभरत उवाच । मायामयभिदं सवे भ्रांतिरूपमसत्यकम्‌ । त्र
राजजनानां वै जनः कुचर प्रयते ॥१३॥ वर्थ ददं प्रषथित्वा समभावेन संस्थिताः । दिक्लाकतां न भविताऽस्माकं राजा
महावलः ॥१४॥ तेन किं योगसागं वे त्यक्त्वा तिष्ठम सांप्रतम्‌ । तदधीना भवामः किमज्ञानेन वदत्ययम्‌ ॥ १५ इत्युक्त्वा
मौनमास्थाय शिविकां पूवेवद्रदन्‌ । आं गिरसो मदापोगी चचाल गणपं भजन्‌ ॥१६॥ राजा श्चुत महावाक्यं योगग्रथित-
सत्तमम्‌ । जय भीतश्च तेनासाबुत्पपात महीतले ॥१५ दृष्ट्रा तं मलिनं विधं यज्ञोपवीतसंयुतम्‌ । बिभ्राणं चीरवसनं
ब्रह्मनेजः सनातनम्‌ ॥१८॥ प्रणनाम स साष्टांगं क्रनांजद्िपुरः स्थिनः । जगाद भयभीतो वै रहूगणः स धमेवित्‌॥१५॥
रहूगण उवाच । क्षमापराधमतुलं मम ब्रह्मन्‌ दयानिधे । अज्ञानन कृतं कमे किं विप्रोऽसि वदस्व माम्‌ ।॥२०॥ अवधूता
महात्मानखरंनि यत्र कुत्र वै | नथा त्वमपि मे मासि यज्ञोपवीनधारक ॥२१॥ कपिलः वि नारदश्चांगिरा पुरुटकः ऋतुः ।
दत्तो वा याज्ञवल्क्य वेद मां कफरुणानिध ॥२२॥ अहं धिभमि विरे ब्राह्मणानामधषेणात्‌ । न ब्राह्मणसमं रकिंचिदैवतं
मचराचर्‌ ॥२६॥ साश्चात्‌ परमणश्रस्याऽपि ननवो ब्राह्मणा मनाः} कमाधाराश्च ज्ञानानामाघारा ब्रह्मधारक्राः ॥२भ्‌
ाह्यणस्य मुखमेव यच्छ नन्मसागनम्‌ । दवस्यानपु दवानासुदर्‌ नान्न संशयः ॥२५॥ ब्राह्मणेम्यश्च यदत्त तदक्लयपद्‌-
प्रदम्‌ । उद्धाराय जनानां बै ब्राह्मणाः; संमनाः किट ॥२३॥ मच्राश्रीना देवगणा मंत्रा विप्राध्रीना मना; । दवाना जीवनं
सर्वं द्विजाधीन च नन तै ॥२.9॥ मंत्रहीनं च यत्कम निष्फलं जायन किल । कर्माधीनं जगत्‌ स्वमनो ब्राह्यणमूलकम्‌ ।>८॥
क्मनिष्ठास्नपानिष्ठा ज्ञाननिष्ठा द्विजात्तमाः } याभिनश्च भ्वनोद नारका जगनि स्थिनाः॥२९॥ सवेषां गुरवो विप्रा ज्ञानदास्नन
संमनाः । माश्चाद्‌ त्र्मस्वर््पा वै ब्राह्मणा नात्र संठायः॥३०॥ नपा इन्ठनमाच्रण पन॑नि रिवसुख्यकाः । सेवनेन च नपां वै
सर्वं स न्मन जनः ॥३४॥ ब्राह्मणानां च डापन विध्णुमुर्या मुरश्वराः । पनिना द्यवनारषु पुनः म॑स्थापिना द्विजः ॥२२॥
अना विमि विध्रा वद्‌ कस्त्वं महामन } विष्णुशिवादिदबभ्यस्नथाऽहं न विभमि वै ॥३३॥ एवमुक्त्वा पुनः पादौ य्य रतं

------------------------~--~

= 41 14444 44 4

+~ -~ ~~ ---*------ ~~~ -*----- -------- ~ --~------~ ~~~ ---~~-~ ~ ----~--~-------- -- ~~~“ ~ ----~-~----------

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

प्रणनाम सः । पादपद्य हिरः स्थाप्य रुरोद भयविहलः ॥६४॥ ततोऽसौ करुणाविष्टो जड भरतस्तमव्रवीत्‌ । उत्थाप्य
खपदार्दृं प्रश्रयाऽवनतं वचः ॥६५॥
॥ ओमिति श्रीमदय्ये पुणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदतचरिते जडभरतरहरूगणमिलनो नाम विरशतितमोऽध्यायः ॥

> 2 < <€

॥ ओीगणेक्ाय नमः | जडभरत उवाच । आह मांगिरसो नाम जडभरतः प्रकथ्यते । स्वायंखुवश्च भरतोऽधुना जड
तेन चै ॥१॥ मा चितां कुरु राजं ह्यज्ञानेन त्वया कतम्‌ । हेलनं मम देहस्य पापदं न भविष्यति ॥२॥ गच्छ राजन्यथेच्छ
त्वं मत्तो बै न भयं तव । गमिष्यामि स्वतन्रोऽदं प्रारब्धेन निर्यचितः ॥३॥ सद्र उवाच । तस्य॒ योर्गी्रसुख्यस्य शरुत्वा
वचनसुत्तमम्‌। रहृगण उवाचाथ तं पणम्य महायशाः ॥४॥ रहूगण उवाच ! धन्य कुलं मदीयं वै पितरौ ज्ञानमाश्नमः । तपो
विद्या यक्षो दानं तवांचियुगदर्शनात्‌ ॥५॥ अहं सिघुमहीपालो रहरगण इति सरतः । राज्यादिविषयं त्यक्त्वा निःखतो
सनिसत्तम ॥२॥ चात्यर्थं कपिं यामि गौतमीतीरवासिनम्‌ । त्वं साक्षाद्‌ ब्रह्मरूपश्च दैवेन दनं गतः ॥७॥ मां शिष्यं
तारय सुने योगबोधेन सत्तम । सखराक्चात्‌ शाति बद विभो यया रातो भवाम्यहम्‌ ॥८॥ तस्य तद्रचनं श्रुत्वा क्रपया परयां
युतः । जगाद तं चपेद्रं स आंगिरसो मदहाद्यतिः ॥९॥ रण॒ राजन्‌ त्वया प्रष्टं वेद्यं च दुगंमम्‌ । कथयामि तथापि त्वां
योगां तिकरं परम्‌ ॥१०॥ देदश्चतुर्विधः प्रोक्तस्तत्र देही चतुर्विधः भ्रांत्या भिन्नत्वमाभित्यैकोऽपि भाति तदात्मकः ॥११॥
देहानां ब्रह्म यत्पोक्तं विदुमा्रं च ददयते। देहीनां ब्रह्मरूपं वै सोऽहं माच्रात्मकं किल ॥१२॥ तयोः संयोग एवाऽसौ बोधात्मक
उदाहृतः । स्वतोत्थानमिदं ब्रह्म विकल्पाद्धिवि्धं मतम्‌ ॥१३॥ बोधनारो महीपाल उत्थानं जायते न च । सांख्यरूपं हि
तद्भह्य केवलं स्वसुखे रतम्‌ ॥१४॥ यच्र परसुखं नास्ति तच्र वै स्वसुखं कथम्‌ । ततः परत उत्थानयुक्तः ब्रह्म प्रकीर्तितम्‌
॥ १५॥ तच्रोत्थानस्य बीज यस्स्थितं भिन्नात्मकं परम्‌ । स्वसौख्यनिष्ठरूपं दि बोघहीनप्रभावतः ॥ १९३ ॥ स्वतः परत
उत्थानहीनं स्वानदवाचकम्‌ । संयोगाभेदरूपं बै जानीहि वपसत्तम ॥१५॥ स्वानंदं पंचभेदं च स्वयं सवत्र संस्थितम्‌ ।
सत्यासत्यसमं चेति नेतिरूप चतुर्थकम्‌ ॥१८॥ स्वतः परत उत्थानमेलन्नाम प्रकीर्तितम्‌ । तयोरल भवो यः स्यात्तस्य रूपं

__[([(_-([(---(-(-(-(~-----(~---((-((((-(न---------(---------ब---------------------------------------------------------------------------- -----त------------------------------

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

तदेव च ॥१९॥ ताभ्यां नानाविधं ब्रह्मान्नादि वेदे प्रकीर्तितम्‌ । जगन्नानावि्धं तद्रल्नानीटि चपसत्तम ॥२०॥ नामरूपमर्य
सर्वमसत्यं परिकीर्तितम्‌ । शाक्तं ब्रह्म समाख्यातं वेदे वै वेदवादिभिः ॥२१॥ नामरूपात्मकं यत्तत्सदा खेडमयं स्खतम्‌ ।
जखतं सौरमात्मा तद्रह्म सवैभकादाकम्‌ ॥ २२॥ तयोर मेदकताऽसौ विष्णुरानदसंत्ितः । द्वयोः समे च तद्रह्म
भावाभावमयं परम्‌ ॥ २३॥ धिभि्हीनं तुरीय यन्नेति कतौ दिवः स्तः । अव्यक्तं मोहहीनं यत्‌ स्वाधीनं ब्रह्य तन्मतम्‌
॥२०॥ चतुर्णा चैव संयोगो यत्रामेदमयः स्मरत; । स एव स्वस्वरूपाख्यो मायायुक्तो विनायकः ॥ २५॥ संयोगनााकारी
चायोगः सर्वत्र समंत; । निमौयिको गणेराः स कथितो योगिभिरैप ॥२६॥ अयोगे योगिनां राजन्निन्रत्तिरुपजायते ।
स्वक्धीय.मेददहीनत्वात्तद्रह्यायोगसंज्ञकम्‌ ॥२७॥ अत एव स्वनाश्राख्यनिघ्रत्या तच लभ्यते । मायया सवेसंयोगे
तद्धनं ब्रह्य तत्‌ स्तम्‌ ॥२८॥ अयोगश्चैव संयोगो योगे तौ न पपडइयति 1 तदेव गणनाथो हि योगदांतिमयः स्मतः ॥२९॥
मायायुक्तश्च मायावी मायाहीनश्च केवलः । तदेव भ्रांतिमात्र॑ यत््यक्तव्यं योगिभिः सदा ॥३०॥ चित्तं पचविधं प्रोत्तं
तदैश्वर्यं महामते । मोहदं द्विविधं त्यक्त्वा हांतिरूपो भविष्यसि ॥३१॥ एवसुक्त्वा भहायोगी विरराम प्रजापते ।
सोऽपि तं प्रणनामाथ राज्यं त्यक्त्वा वनं ययौ ॥३२॥ एवं रह्गणो राजा साधयित्वा विधानतः । चांतिं प्रापो महातेजा
गाणपत्यो षभूव ह ॥३३।
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे द्वितीये खण्ड एकदतचरिति रहूगणसिद्धिपराप्तिणैनं नामेकविशोऽध्यायः ॥
+> 033

॥ श्रीगणद्राय नमः ॥ यद्ल उवाच । नन आंशिरसो योगी विचचार महीन । मयूरेहास्य स कषत्रं आययौ दैवयोगतः ॥१॥
लच्र पूरावनारं च गणकास्य महात्मनः । दष्टा ज्ञात्वा स्थिनस्तं स ध्यायन्नेकनत्र मूढवत्‌ ॥२॥ वषमात्रे गत नस्य ददौनार्भ
यी स्वयम्‌ । गणङरो मृषकारूढः सिद्धिवुद्धिममन्विनः ॥३॥ नं दष्टा प्रणनामादौ तुष्टाव प्रांजलिः प्रसुम्‌ । रोमांची
साश्रुनत्रः म भक्तिमावनिमलिनः ॥४॥ जदमरल उवाच । नमः शा{निस्वरूपाय हांतिदाय कृपालवे । विघ्रेराय नमस्तुभ्य
हरंवाय नमो नमः ॥०॥ सिद्ध; पन च नद्ात्र भक्तानां भयभंजन । भक्निप्रियाय वै तुभ्यं भक्तभक्ताय ते नमः ॥६॥

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. २अ. २२ पान ७

नमो नमः ॥९॥ धन्योऽहं क्रतक्रत्योऽहं यन दृष्टो गजाननः । वेदादौ गोचरोऽयं न कृपया सहसाऽऽगतः ॥१०॥ मया कि,
ते क्रतं देव दनां किमागतः । भक्त्या सम॑ न किंचित्ते भियं ज्ञातं मयाधुना ॥११॥ मक्त्या त्वां हृदि संध्यायन्‌ संस्थितो
जडवत्परमो । त्वमेव मोहितो भक्तया मम सं्निधिगः कृतः ॥१२॥ अहो भक्तिसम किचिन्नैव दष्टं न च श्चुतम्‌ । यया
त्वं शांतियोगस्थो मोहितः सदसाऽऽगतः ॥१३॥ त्वदीयां शससुत्पन्च सकलं ब्रह्मनायक्‌ । किं ददामि गणेक्ान येन
तृष्टो भविष्यसि ॥१२४॥ अतस्त्वां नमनं कुवे देहोऽयं ते निवेदितः । घरं देहि महाबाहो येन त्तो भवाम्यहम्‌ ॥१५॥
भक्तिः दटां त्वचरणे यभिचारविवर्जिताम्‌ । देहि नाथ दथासिधो नान्यद्‌ याचे कदाचन ॥१६॥ एवसुक्त्वा गणाध्यक्षं ननाम
स पुनः पुनः । परेम्णा नन्तं योगीद्रस्तखुवाच गणाधिपः ॥ १७५] गणेश उवाच ! भवित्ता दढा भक्तिर्मम ते मुनिसत्तम ।
उयभिचारविद्ीना ते न चांगिरस संदायः ॥१८॥ त्वया करतमि्दं स्तोत्रं. मदीयं योगक्ांतिदम्‌ । भविष्यति महाभाग ममः
प्रीतिकरं परम्‌॥१९॥ यं यमिच्छति त॑ तं वै दास्यामि स्तो्रपाठकः। छणुयात्तस्य तद्रच भविष्यति न संायः॥२०॥ एवसुक्वां-
तईयेऽसरौ गणनाथः प्रजापते। स सुनि भक्तिसंयुक्तोऽभवत्तश्नैव संस्थितः ॥२१॥ अंते गणेहारूपोऽसौ जातो योगींद्र सत्तमः ।
गुहा तच प्रसिद्धा वै वततेऽद्य मदासुनेः ॥२२॥ गणेदोत्तर भागे च संमुखे क्रोरादूरकम्‌ । स्यानमांगिरसस्याऽपि भरतस्य
जडात्मनः ॥२३॥ कुर्वति दीनं तस्य तच्र ये मानवादयः । तेषां सुकितिमवेदक्त चाग्वती नात्र संङायः ॥२४॥ चरितं
भरतस्येदं कथितं परमाद्तम्‌ । श्रणयाद्यो नरो भक्त्या पठेद्वा खक्तिखुक्तिदम्‌ ॥२५॥ एवमाद्याश्च राजानः
परियत्रतक्ुलेऽभवन्‌ । उत्पन्नाः सवेधमंज्ञा नानादेवपरायणाः ॥२६॥

|| ओमिति श्रीमदांत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचरिति जडभरतच रितं नाम द्ाविरोऽध्यायः ॥

"> ॐ <€

<> >6 83/77

स्रलद्रार्र
र (18

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सल उवाच । स्वाथभुवमनोः पुत्र उन्तानपादसंक्ञितः । स राज्यं मध्यदेशस्य चने वै धमसंयुतः
॥१॥ तस्य भार्ये प्रविख्याति सुनीतिः खुरुचिस्तथा । सुनीत्यां च श्रवो जज्ञे सुरुच्यासुत्तमस्ततः । ॥२॥ खख्च्या स्वव
नीतो तया राजा विमोहितः । सुनीति मन्यते न स्म मनसाऽपि प्रजापते ॥३॥ एकदा धुवपुच्रश्चाययौ राज्ञः सभीपकम्‌ ।.
आरोढुमिच्छक्षत्सगे संस्थितस्तस्य सन्निधौ ।॥३॥ तचावमानितस्तेन सुरुच्या दुष्टभावत; । ततो भ्रुवो वनं दक्ष जगाम
कोधसंयुतः ।५॥ मा वै गच्छतस्तस्य नारदो द्िमागतः । त ननाम महावुद्धिर्बालोऽयं धमेधारकः ॥६॥ इत्तातमण्खल
ज्ञात्वा नारदेन महात्मना । उपदिष्टो महाम॑चो विष्णो द्वादराक्षरः ॥७॥ नारदे ख प्रणम्याऽऽदौ मथुरायां यथो ततः
वप्चकार तन्राऽसौ ध्यायन्विष्णौ सनातनम्‌ ॥ ८ ॥ सहख्वर्ष॑मत्यंतं तताप परमं तपः । प्रसन्नो भगवांस्तत्र त ययौ
भक्तिभावतः ॥९॥ ददौ राज्यमखंडं वे परथिवयाः परमाद्धतम्‌ । अंते स्वर्गस्य राज्यं च पदं विष्णोधरैवात्मकम्‌ ॥ १०॥ ततः.
स्थगरहमागत्य ननाम पितसै श्वः । तं राजा मानयामास बहुं तेजसा युतम्‌ ॥११॥ काषेन तं॑श्रच राजा चक्रार स
नरापिपः। वनं ययौ महतिजास्तताप परमं तपः ॥१२॥ तन्रागत्य च गाणेद्रो नारदस्तसुवाच सः! भदाभेदादिहीनं स्वे
गणेदां मज पार्थिव ॥१३॥ रिवविष्ण्वादयो देवा योगिनः सनकादयः । वसिष्ठाद्या ऋषिगणा भजंते तं न संद्रायः ॥६य॥
न गणेष्रा विना कांतिकभ्यते नान्न संद्वायः । स्वायंसुबादिमूपारैः सेवितो गणनायकः ॥ १५ ॥ एवसुक्त्वा गणारास्य ददौ
मशनं षडक्षरम्‌ । राजा मेव्रपभावण गाणपत्यो बभूव ह ॥१६॥ मरणे गणनाथं वै सस्मार स॒ पोत्तमः । सायुज्य
गणनाधस्य प्राप्तं नस्य महात्मनः ॥१अ) श्वो राज्यं चकाराथ घमंयुक्तो महीपतिः । जगाम सहसा तच्च नारदः करुणानिधिः
॥१८॥ ने दृष्टा प्रणनामाऽसौ पूजयामास भक्तितः । स्वयुर प्रण भावेन कृतांजलिपुटः स्थितः ॥१९॥ तसुवाच महायोगी
नारदो दित्यदर्कनः । स्वशिष्यं भक्तिसंयुक्तं दयया च दयानिधिः ॥२० नारद उवाच । श्ण भ्रुव वचो रम्यं विकुर-
दागनोऽधुना । विष्णुना प्रषिनोऽहं वै नव हलो्महामने ॥२१॥ मयूरशस्य यत्क्र सुवि ब्रह्ममय परम्‌ । त्न रत्वा
महायान्रां कुरु त्वं विधिवत्सुन ॥२२॥ ननक्षियपदे न वै भविष्यनि मदीयकम्‌ । अन्यधा विध्नसंयुक्तः पतिष्यति न
संदायः ॥२४। अन्यश्च कथितं नेन विष्णुना करूणावना । एकाक्षरं गणरास्य महामंत्रं जपति चै ॥२०॥ तेन संचरप्रभावण
टये ब्रह्यदिनात्यये ! लयं श्वपदं गच्छेत्तदा त्व शानिमेष्यसि ॥२५॥ ब्रह्मणि ब्रह्मभरूतश्च भविष्यसि न सदायः । अन्यधा

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@4111211.011

खं. २अ. २४ क पान ४९

योगशांतिं त्वं न प्राप्स्यसि कदाचन ।२६॥ ततस्तं नारदो योगी ददौ मंत्रे विधानतः । एकाक्षरं गणेदास्य राजा सिद्धो
बभूव सः ॥२७) मयूरेरस्य वै क्षेत्रे श्रवः सद्य; समागतः । चकार विधिवद्याच्रां द्वाराणां चिहसंयुताम्‌ ॥२८॥ गणे
स्थापयामास ब्राह्मणर्मव्रकोविदैः । अधक्रोरे गणेरात्‌ नापूवद्रारसमीपगम्‌ ॥ २९ ॥ देवालयं चकाराऽसौ महामौल्य
सुविस्तृतम्‌ । सुवर्णदिखरं रभ्य प्रूजितं बै सुभक्तितः ॥ ३०॥ नाम तस्याऽक्ररोद्राजः तदा भुवविनायकः। वषंमासं निवासं
चच ध॒वस्तत्र चकार ह ॥३१॥ पश्चात्‌ स्वनगरे गत्वा राज्यं चक्रे महावलः । जगाम स्वगेमंते स श्रुवाख्यै जयोतिषां धरम्‌
॥२२॥ तस्मिन्‌ गणपति ध्यायन्‌ संस्थितोऽसौ महायराः । चवस्थानस्य नारशेऽते गतः स्वानदर्मजसा ॥२२॥ धवं विनायकं
इषा सुरति मुक्ति निश्चलाम्‌ । रभते मानवस्तच्र श्चुल्वा ध्रोव्यमिदं तथा ॥३४॥
|} ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसिते धुवचसतरं नाम त्रयो्षशोऽध्यायः ॥

"५33

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ सुद्र उवाच । ध्रुवस्यान्वयसंभूतोऽगस्तेजस्वी महीपतिः । धमौत्मा स्वेमान्यश्च पितृवत्‌ पालको-
ऽभवत्‌ ॥१॥ त्युकन्याऽमवद्भाया राज्ञस्तस्य महात्मनः । तस्यां तस्मात्‌ ससुत्पन्नः पुत्रो वेनः खुदारुणः॥र॥ ते पिता रिक्चयन्‌
आरंतो न साधुर भवत्‌ सुतः । राज्यं त्यक्त्वा वनं राजा दुःखयुक्लो जगाम ह ॥६॥ ततो राजविहीने च दे चोराः प्रवभ्रसुः।
चैर्लठितं जनानां स्म सर्वस्वं यत्र तच्च हि ॥ ४ ॥ प्रजाः सवो मयोद्रिप्ना ब्राह्मणान्‌ दारणं ययुः । ब्राह्मणे राज्य आसिक्तः
स वेनः चैके ततः ॥५॥ स राज्यं प्राप्य दुधषेश्योरान्‌ हत्वा समंततः । राञ्यं चकार देषु कंपयन्‌ वसुधातलम्‌ \।द॥ नयमा्मं
परित्यञ्य यथेच्छाचारकोऽभवत्‌ । तेन वणाश्नमाचारसंयुता दुःखिताः करता; ॥ ७॥ पुनस्ते तापसांस्तान्वे शरणं जग्षु-
रादरात्‌ । तापसैर्वारितो वेनस्ताजुवाच द्विजोत्तमान्‌ ॥ ८ ॥ बेन उवाच । अहं प्रूल्यञ्च सर्वेषां पालको नाच्र सक्रायः । मां
भजध्वं सुनीद्रा वै योगक्षेमकरं सदा ॥ ९॥ तस्य ॒तद्रुचनं श्रुत्वा. कुपिता ब्राह्मणास्ततः । शापेन मारयामासुस्तं नृपं
नयवर्जितम्‌ ॥ १०॥ तस्यांगं वाममेवादौ ममंथुरैपदेतवे । तस्मात्‌ क्रूरः ससुत्पन्नस्यस्य पापमयो नरः ॥ ११॥ हस्वकायः
इयामवर्ण; इमश्रुलः पिंगलोचनः । तं इषा ब्राह्मणाः पोचुनिषीदेति पजापते ॥ १२॥ ततो निषादनामाऽसौ जातस्तस्मै

व >€ >> >< 4 >€ ऋ ऋ >> ^

2111<41200211082011121॥1.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

वनांतरे । स्थानं ददुद्विज्ने्ठा निषादास्तत्‌ सुद्भवाः ॥ १३॥ पुनश्च दक्षिणां ते मर्म॑थुद्धिज सत्तमाः । वेनस्य दंपती तसमात्‌
खसुद्धूतौ महौजसौ ॥१४॥ विष्णोः कलायुतो साक्षाद्राह्मणान्नेमतुः पुरा । ब्राह्मणेनैपवयंः स संसिक्तो राज्यकमेणि ।\१५॥

प्रथुनामा महीपालो विख्यातोऽभ्रूच मंडले । स्वधर्मनिरतः साक्तात्‌ क्लाच्रधसैप्रव्तंकः ॥ १६॥ तेन संवर्धिता रोका वणा-

अआमयुता विधे । धुरे ुखदिरे देशे यत्र तत्र सखसत्कृलाः ॥ १७॥ गते कियति कारे वै टोका अन्नविवजिताः ! श्चुधया

पीडिताः सवे तं न्प रारणं ययुः ॥ १८ ॥ वेनस्याधर्मभावेन भूम्या सर्व॑ समाहतम्‌ । पुनदीतुमरक्ता वै धमैरूपे
नराधिपे ॥ १९॥ लोकानां दुःखमाकण्य कुपितोऽसौ नराधिपः । विचार्यं धडुरादाय हारं श्रेष्टं युयोज च ॥ २०॥ भूमिं
हतुं मनश्चक्रे चछाकणीकर्षितं धनुः । यावदाणं स चिक्षेप तावद्धीता वसधरा ॥ २१॥ गोरूपेण भयोद्धिश्रा यच तत्र
पलायत । आत्तबाणो दपः पथाद्ययौ यम इवापरः ॥ २२॥ शरणं नाऽपतद्भमिस्तमेव रशारणं यथौ । उवाच पांजलि भूत्वा
जपं कंपसषमन्विता ॥ २३ ॥ खियं मां गां कथं हंसि भूमिपाल वसुधराम्‌ 1 रारणागतरूपां ते रक्त क्षच्रङ्ःलोद्धव ॥ २४ ॥
अूमेवंचनमाकषण्यै तां जगाद पोत्तमः । णु त्वां मारयिष्यामि मच्छसनपराङ्छुखलीम्‌ ॥ २५. ॥ जीधितं चेच्छसि प्रज्ञे
तदान्नं विविधं धरे । कुरु प्रकटरूपं त्वं सवका नं संदाय; ॥ २६ ॥ ततस्तं विन्य कृत्वा सा जगाद बसुधरा । मया ग्रसता
समग्रा या ओषध्यश्च चपात्मज ॥ २५॥ भक्षिनास्ताः पुनर्दात कथं रक्तां भवाभि भोः! अतस्त्वं मां समामादौ कुस
पाथिवसत्तम ॥ २८ ॥ गोरूपाहं स्थिना भूप वत्सं क्रत्वा स्वभावजम्‌ । सकला दुग्धरूपेणौषधीस्ते प्रददाम्यहम्‌ ॥ २९॥
दोदकः कल्प्यतां ही तदा सर्वं श्युभं भवेत्‌ । अन्यधा मां महीपाल हनिष्यसि छथा कथम्‌ ॥ ३० तस्या वचनमाकण्यै
धनुष्कोट्या पोत्तमः । पवैनांअूणयामास समां भूमि चकार ह ॥ ३१॥ पुरग्रामादिकानां तु रचना रचितां तनः।
नेनैव परथुना दक्ष यथायोग्यं धरानल ॥ ३२॥ तदादिनेगरादयानां रचना संप्वर्तिता । पुच्रीत्व स धरां चक्रे पृथ्वी नाम्नी
ननोऽभवत्‌ 1 ३३1 मनु वत्सं ननः कृत्वा दोहकश्चाऽभवत्स्वयम्‌ । षडसान्नमयं दुग्धं दुदोह ख पसत्तमः ॥ ३४ ॥ ततः सर्वे
व्रिनाकस्था वुदुहुस्नां वसुधगम्‌ । स्वस्वान्नमयदुग्धं न जगृहुः परमादहनाः ॥३५॥ ब्रह्माणं वेदरूपं सुवत्सं करत्वा बृहस्पतिः ।
दाका दुग्धमादाय मस्थिनो विगनञ्वरः ॥ ३२ ॥ सद्र वत्सं ननः करत्वा दोदकः पिितात्मकम्‌ । कालाम्निरुद्रसंज्ञश
वुदोह्‌ हग्जीवनम्‌ ॥ ३७॥ विष्णु वत्मं समादाय यजमानश्च दोहकः । यज्ञाधारमयं दुग्धं दुदोह खल कर्मजम्‌ ॥ ३८ ॥

न ~ = ~ = ~~

= ~ थश्च ॐ ~ = अ ~ न = . ~~ ------------------------------------------------------~- ~~ --------- ~
3 अ + 4~~--<-- ६ व :323ॐ<-2

1 र ५-८-22 १५८ अ क ५ ध 7 द दक अ ६. ६.१ (प >> >€
+ - --्‌-__्‌्‌्‌्‌्‌ ----~ -- ------_-_~ ~~~ --- ~ ~ - -- -- ------ ~ ~ ---~----~-~-`~-------- ~~~ ------------------------------- ~= दन

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पानं ५१

स्यं वत्सं चकारापि दोहो धुव आदरात्‌ । ज्योतिषां जीवनं कुग्धं दुदोह सकलं ततः ॥ ३९ ॥ रोषं वत्सं च संख्य
दुदोदाऽपि च बाकि; । सपौणामन्नरूपं वै दुग्धं दुग्धपियस्ततः ॥ ४० ॥ शिवं वत्सं पकल्प्यैव दोहको नंदिकेश्वरः।
विच्यात्मकं महद्‌ दुग्धं ठुदोह गतमत्सरः ॥ ४१ ॥ एवं से च दुदु भूरयि गां प्युमाविताम्‌ । चराचरमया जीवा ईश्वराश्च
प्रजापते ॥ ४२ ॥ परथुस्तां पूजयामास घरणीं घरणीपरियः । पुत्रत्वे पाटिता दषौत्सा स्थिता मुदिता तथा ॥ ४३॥ एवं
दुरध्वा धरित्रीं स प्रथु; एथुपराक्रमः। राज्यं चक्रार नीतिज्ञः प्रथिव्यामेकराद्‌ स्वयम्‌ ॥४२॥ ततो यज्ञाश्चकाराऽसौ रातसं स्यान्‌
महाबलः । अश्वमेधाभिधान्‌ राजा भूरिदक्षिणसेयुतान्‌ ॥ ४५ ॥ तस्य यज्ञे स्वयं ब्रह्मा विष्णुः हांकर एव च।
इद्राद्या आययुः सर्वे भंधर्वाद्या महामते ॥ ४दे ॥ ऋषयः करयपाव्या्च रेषावयया नागसखुख्यकाः । जना नानाविधा जग्घुः
सखीकाश्च विरोषत; ॥४। अंत्ये यज्ञे समारन्ये काक्रथितातुरो श्राम्‌ । जटाचीरधरो भूत्वा तस्याश्वं सहसाऽऽहरत्‌ ॥४८॥
तस्य पुच्रेण संदृष्टस्तपस्वीति च मोचितः । हयं त्यक्त्वा भयोद्धिरनेतधानं तु चकार सः ॥ ४९ ॥ पुनरस्थिधरो भत्वा
भस्मना टेपकारकः । जदाराश्वं तथा राजपुत्रेण न ख ताडितः ॥ ५०॥ एवं षड्वारमभ्वं स संजहार पुरंदरः । ततस्तं
दंतुखुदक्तः पथु; प्रथुपराक्रमः ॥ ५१॥ तं ब्रह्मा सांत्वयामास महेद्रं न जघान ह । एकोनदरातयज्ञान्‌ स चक्रे यै तेजसां
युतः ॥५२॥ ब्रह्मणा नोदितः साक्षादिद्रस्तं प्रणनाम द । प्रु्वैरं सखत्खज्य देवेंद्र तं प्रसस्वजे ॥५३॥ सकलाः
पूजितास्तेन देवाद्याः स्वस्थलं ययुः । सोऽपि राञ्यं स्वधमंस्थश्चक्रे वै पालयन्‌ प्रजाः ॥ ५४ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्रके महापुराणे हितीये खंडे एकदंतचसिति प्रथुयशोषर्णनं नाम चतुर्विशोऽध्यायः ॥ `

“>> <€

॥ ओीगणेश्ाय नमः ॥ युदरल उवाच जनानां धममार्गं सो शिक्षयश्रपसत्तमः! विष्णुरूपः स्वयं साक्षाद्विष्णुतुल्यपराक्रमः ॥ १॥
संस्थितः स्वपुरे राजा रोकान संरंजयन्‌ प्रभो । त्राऽऽजग्सुश्च योगींदराः सनकाद्या विधेः सुताः ॥२॥ चत्वारः सू्यसंकादाः
सदा बालवथोन्विताः । पूर्वेषां पूर्वजा मान्या गतश्रांतय एव ते ॥ ३ ॥ तान्‌ दृष्टम सहसोत्थाय संश्रमेण नरोत्तमः । ननाम
द॑डवद्भुमौ शिरः संस्थाप्य पादयोः ॥४॥ उत्थाय तान्‌ महाभक्त्या पााध्यैरविष्टरादिभिः। अपरूजयत्स विधिवत्‌ हर्षितोऽत्यत-

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

मावतः ॥५॥ पादसंवाहनं तेषां चकार सवयमादरात्‌ । उवाच मधुरं वाक्यं थुवाक्यवि्ारदः ॥ ६.॥ परथरुषाच । धन्ये
धरणी त्वद्य धन्यं नगरसुत्तमम्‌ । मंदिरं सत्कृतं सवे भवतामागमेन मे 1५1 धन्यो व॑रो कुलं धर्यं पितरौ 0
तपो विद्यादिकं मे च भवतां पाददर्शानात्‌ ॥८॥ सनाभोऽहं करतोऽनाभो भवद्िरनात्र संशयः । अनुग्रहः कृतोऽयं १ दवणा
दयाल्भिः ॥९॥ पूर्वजन्मार्जितं मे कि फलितं पुप्ययुत्तमम्‌ । अन्यथा ददीनं न स्याद्भवतां ब्रह्मरूपिणाम्‌ ॥ १०॥ निःसणहा

£ [४ ~

योगनिष्ठा ये सवज्ञा; स्वपरायणम्‌ । दष्टा कुवेति कायोधेमाज्ञां तस्य हिताय च ॥ ११ ॥ अत आज्ञा महाभागा मम कुर्वतु
सांप्रतम्‌ । तयाऽ कृतकृत्यश्च भवामि न च संशयः ॥१२॥ सुद्रल उवाच । प्रथोव॑चनमाकण्यं सनकाद्यास्तमञ्खवन्‌ । त्ता
-नावेन तस्याथ योगीँद्रा योगभाविताः ॥१३॥ सनकाया ञ्चुः । धन्योसि पव्ं त्वं पथो एथु पराक्रम । विनयं तेऽयद्ष्रा वे
संतुष्टा बयमादरात्‌ ॥१२॥ न कार्यटिप्सया युक्ता वयं नभ्रा महामते । दर्शनार्थं च ते याता; साधो स्वरे शरुतं यदाः॥ ६५॥
आलां देहि गमिष्यामि ब्रह्मलोकं सनातनम्‌ । कीर्तिः श्रुता तथा इष्टा तृप्ता षेसमन्विताः॥ १६॥ तेषां तद्वचन शरुत्वा प्धुस्तान्‌
विनयान्विनः ! जगाद भक्तिसेयुक्ततो योगीद्रान्नपसन्तमः॥ १७॥ ्रस्वाच । सक्तः राज्यं महाभागा नानाभोगसमन्वितम्‌ ।
अधुना छं निसिध्यर्थ योगं ब्रूत तपोधनाः ॥१८॥ पृथोर्वचनमल्य॑तं श्चुत योगिभिरादरात्‌ । पात्र दद्रा महाभागा उसे ब्रह्म
चाश्वनम्‌ | १०॥ सनकाया उचुः । धन्योऽसि दछपदादृंल बुद्धिस्ते परमाद्भुत । निर्वेदं राज्यभोगेभ्यः संप्राप्ता पृुटश्रवः ॥ २०॥
सोगक्ांनिमयं पूर्ण गाणे विद्धि. भूमिप । त भजस्व महाभक्त्या तया शांति गमिष्यसि ॥२९१] एकदा स्म वयं सर्वै सगताः
कंकरालयम्‌ । वमल समासीनमद्रा््म ध्यानसंस्थितम्‌ ॥२२॥ नै प्रणम्य स्थिताः स्वँ बयं विनयसंयुताः । स्तोच्स्तं
बोधयनश्च तनः शर्वो बुबोध शरि ॥ २३ ॥ त्यक्तवा ध्यानं गणाय नम इत्यवदत्तततः । श्रुत्वा श्रांता वयं तं स्म षच्छामः
संष्टायान्विनाः ॥२४॥ कोऽसौ गणापिषः स्वामिन्‌ कथं नमसि नं प्रभो । दिवः सहजरूपस्तवं स्वाधीनः सततं मतः ॥ २५॥
अस्माकं वचनं श्चुत्वा दिवो हर्षममन्विनः । जगाद ज्ञानमाद्य॑यद्वाणपत्यं सुशांतिदम्‌ ॥ २६ ॥ शिव उवाच ।
ब्रह्म यत्कथ्यने वदैः कथं नत्र भ्वर्वते । स्वाधीनं सहजं विप्राः पराधीनं नरिधा भवेत्‌ ॥ २७॥ कमयोगादिमदेन
वदे चै वदवादिभिः। नानाविगं वर्णिनं यद्भद्म तन्माययान्विनम्‌ ॥ २८ ॥ कर्मणां सकलानां संयोगो ब्रह्मणि जायत ।
नन कमीत्मक ब्रह्म नद्रद्‌ ज्ञानात्मकं मनम्‌ ॥ २९ ॥ समूहवाची राब्द्च गण इत्यभिधीयत । बाह्यां तरादि भेदानां

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं. २अ. २५ [ऋ क म पानं ५३
वेध निथि449292299ॐ

संयोगे तु समूहकः ॥३०॥ अन्नप्राणादिका शाब्दः ब्रह्मणो वाचका मताः । ते सवे गणरूपाश्च तेषां स्वामी गणेश्वरः ॥ २१॥.
संयोगायोगकाद्या ये नाना योगा मता बुधैः । योगानां योगरूपोऽय गणेशो नात्र संदयायः॥ ३२ ॥ गणो योगात्मकः
मोक्तस्तस्मात्तस्य गणा _ वयम्‌ । योगरूपा विषेण नमामो भक्तिसंयुताः ॥३३॥ . माया विघ्रात्मिका परोक्ता भ्रांतिदा
विबभावतः। तां जयंति जना इंशा विघ्रराजस्य सेवया ॥३४॥ ब्रह्यभूतास्ते भवंति योगीद्रा गाणपाः स्पृताः । अहं
गणेदारूपो वै भिन्नं मायामय मतम्‌ ॥३५॥ चित्तं प॑चवि्ध परोक्तं सा बुदिर्विविधात्मिका । तच्रश्व्य च यत्पोत्तं सिद्धिः सा
परमाद्धता ॥२६॥। तच यर्हिंब भावेन गणेशाः प्रतितिष्ठति । मायाभ्यां मोहितोऽत्यतं सव॑च्राऽसो विराजते ॥२५॥ विबिभावं
परित्यज्य गणेरास्यैव सेवया । पंचधा चित्तुत्खज्य खयं चितामणि भवेत्‌ ॥२८॥ गणे शोऽहं यदा विप्रास्तदा कुत्र भवर्तते ।
संयोगञ्च तथा योगः रांतियोगं रमे ततः ॥३९॥ न भिन्नऽ कदा तस्माद्रणेदान्नाज संशयः । योगींद्र शांतियोगेन'
ब्रह्मभूतो भविष्यति ॥४०॥ एतदेव मदीयं यत्‌ गद्यं ध्यानं प्रकीर्तितम्‌ । अतो गणो्ठादासोऽदहं तं नमामि सदा द्विजाः
॥४१॥ एवमुक्त्वा महायोगी विरराम स शकरः ! उच्छिन्नसंद्राया जाताः सनक्तायया वयं छप ॥४२॥ विचरामो महीमेतां
स्वर्भषु विवरेषु च ¦ योगमागण योगीशा गाणपत्याः स्वभावतः।॥४२॥ गणेरादरछने जातलाल्सा वयमादरात्‌। तस्मिन्‌ काटे
गणाधीशः करयपस्थात्मजोऽभवत्‌ ॥४४॥ काशीराजो महाभक्तो गाणपत्यपरायणः । तस्य गदे गतो देव; स्वस्य वै
कायंसाधनात्‌ ॥०५॥ दश्ञोनाथं वयं तत्र गताः कायां महामते । प्रपदयामो गणेरां स्म ब्रह्मचारिस्वरूपिणम्‌ ॥४९॥ तं
अणम्य चय राजन्‌ स्थता मक्त्वा समन्विताः । घालरूपधरं देवं स्म स्तुमो वालयूथगम्‌ ॥४७॥ सनकादय उचुः । नमो
विनायकाथेव करयपभियसूनवे । अदितेजठरोत्पन्नत्रह्मचारिन्नमोऽस्तु ते ॥४८॥ गणेशाय सदा मायाधार चैतद्विवजित ।
मकत्यधीनाय वै तुभ्यं देरंवाय नमो नमः ॥४९॥ त्वं ब्रह्म दान्तं देव ब्रह्मणां पतिरोजसा । योगायोगादिभेदेन ऋीडसे
नात्र संदायः ॥५०॥ आदिमध्यांतरूपर्त्वं प्रकृतिः पुरुषस्तथा । नादानादौ च सक्ष्मस्त्वं स्थुलरूपो मवान्‌. पभो ॥५१॥
सुरास्रमयः साक्षान्न नागस्वरूपधरक्‌ । जलस्थलादिभेदेन रोभसे त्वं गजानन ॥५२॥ स्वेभ्यो वजितस्त्वं वै मायाहीन-
स्वरूपध॒क्‌ । मायामायिकरूपं त्वां को जानाति गतिं पराम्‌ ॥५३॥ कथं स्तुमो गणाधीरां योगाकारमयं सदा वेदा न
शं खुशुखुयाश्च रक्ताः स्तोतुं कदाचन ॥५४॥ वर्य॑धन्या वथं धन्या येन प्रत्यक्षतां गतः । अस्माकं योगिनां हदे

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

~~ ___~ ब~] ~~~
सख. २ अ. २६ न ~

कलकल 99
कुःखदेवस्त्वमंजसा ॥५५५॥ इत्युक्त्वा मौनमास्थाय नमामो दंडवत्‌ स्म तम्‌ । उवाच नो गणाधीश्ो भक्तिभावनि्य॑नितः

॥५६॥ विनायक माच । भवद्भियेत्कृतं स्तोत्रं मदीये योग्ांतिदम्‌ । भविष्यति महाभागाः पठते चाण्वते सदा ॥ ५७ ॥

य॑ यमिच्छति त॑ तं वै दास्यामि स्तोच्र भावितः । भवंतो गाणपत्यश्च मविष्यथ यथा रिव; ॥ ५८ ॥ एवमुक्त्वा स्वयं
बालचिक्रड प्राक्रृतो यथा । बालकैः सह योगात्मा कादयपः पूर्ववन्नप ॥ ५९ ॥ वथ काशीपते राजन्‌ दनां गतास्ततः ।

तेनाऽपि मानिताः सम्यक्‌ शुक्त्वा यालाः पदे पुनः ॥६०॥ एतत्ते कथितं सर्च योग्ांतिमयं महत्‌ । ज्ञानपू्णं गणेदाख्यं

त. 0 नराधिप ॥ ६१ ॥ सुद्रर उवाच । एवमुक्त्वा विधे्लोके ययुस्ते सनकादयः । परथुः पुत्रेषु राज्यं स्व विभ्य

च वनं ययो ॥ ६२ ॥ तत्र योगक्रमेणैव गाणपत्यो बभ्रूव ह्‌ } पत्न्या सह विनीतात्मा गणेरेऽते खयं ययौ ॥ ६३॥

पतत्‌ ष्युलकीतैश्च चरितं कथितं थोः । श्रणुयाव्यः पठेद्वापि सर्वदं तस्य तदू भवेत्‌ ॥द४॥ ३

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीभन्मौपे महापुराणे द्वितीये खण्डे एकद्तचसति रयुचसतं नाम पंचा्शतितिमोऽध्याय; ॥
> > <€

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ सदरल उवाच । तदन्वये च संभूतो वर्दिषो नाम पार्थिवः। धमत्मा रशखरधारी स परजानां पालने
रतः ॥१॥ स यज्ञान्विविधान्‌ चकते कर्ममार्भपरायणः । प्राचीनाम्क्ुक्ोः सर्वान्‌ छादयामास मेदिनीम्‌ ॥२॥ खगया वनं
यातः ससुद्रतनयां तदा । उपयेमे स भूपाटस्तस्यां पुत्रा दकाऽभवन्‌ ॥३॥ सवे समानवर्णासते समाचाराः परजापते ।
समानमानसास्नेन नाम्नाऽऽख्याताः परचेतसः ॥४॥ प्रजाधं ते समुद्रस्य समीपे तपसि स्थिताः । सरो नारायणाय च तच्र
विष्णुमपरूजयन्‌ ॥५॥ प्राचीनवर्हिराजपिं स्वगृहे कर्मकारकम्‌ । स्थितं ज्ञात्वा समायातो नारदः करुणानिधिः ॥ ६ ॥ तं
राजाऽप्रूनयत्‌ भक्तया करूनांजलिपुटः स्थिनः । नसुवाच खनिश्रष्ठो राजानं ज्ञानदायक; ॥ ७ || नारद उवाच । कि राजन्‌ णा
त वे मविष्यनि वद प्रमो । वैष क वेदषु भोक्त नन्नातर संशायः ॥ ८॥ यज्ेनानानिधैः सर्व कृतं कर्म त्वया महत्‌ ।
धारं हिंसात्मकं नित्यं नानापञ्वधाश्रयभ्‌ ॥२॥ प्रहताः पदावः सर्वे त्वां प्रतीक्षत ओजसा ! वधाय तव चात्यंनं
काधयुक्ता न संशयः ॥१०॥ अघुना ब्रद्धरूपस्तवं त्यक्त्वा कमे महीपते । कर्माङ़रामिरूपं वै ज्ञानमार्म समाश्रय ॥११॥

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

` सं.रज.र् कन्म
६

सुद्र उवाच । नारदस्य वचः श्चत्वा विस्मितः स उपोऽत्रवीत्‌ । तं पुनस्तस्य भावज्ञो विनयेन समन्वितः ॥१२॥
पाचीनवर्दिसबाच । अह क्म॑परं नार्व जानामि सुनिसत्तम । कमणा कमते जतुर्जानामि न च संहाय; ॥१२॥ वद ज्ञानं
विभो कफिंतत्‌ कभे सुखनिक्रतनम्‌ । दयया च दयाससिधो मां तारय भवाणैवात्‌ ॥ १४ ॥ तस्य तद्वचनं श्रत्वा ज्ञात्वा
कर्मपरायणम्‌ । कभेणा शुद्धरूपं तद्वच खुनिसत्तमः ॥१५॥ नारदं उवाच । ज्ञानं योगमयं विद्धि योगोऽभेदात्मकः स्प्रतः ।
ब्रह्मणि ब्रह्म भूतश्च योगी योगेन जायते ॥१६॥ देहेऽस्मिन्‌ पश्य राजेंद्र वं गणपतेः स्मरृतम्‌। मोदयुक्तं तदाकारं जीवरूपं
हृदि स्थितम्‌ ॥१७॥ पंचधा चित्तवृत्तिश्च वतेते पसत्तम । क्षिप्ता सूढा च विक्षिपकाग्राऽपि च निरोधिका ॥१८॥
यच्र किक नरेणैव चित्तं तञ्ज्ञायते हृदा । तदेव क्षि्रूषं त्वं चित्तं जानीहि पार्थिव ॥१९॥ क्षि चित्तं नरेणैतन मूढवत्तत्
बुध्यति ! अन्यथा च भवेज्ज्ञानं सढरूपं च तत्स्छतम्‌ ॥२०॥ स॒सु्षूणां भवेचित्तं विक्षि ब्रह्मलालसम्‌ ! न संसारसुखे
म्र तन्न ब्रह्मणि संगतम्‌ ॥२१॥ एकाग्रं सवं भावेषु ह्यात्माकारेण संस्थितम्‌ । अंतज्ञानेन तदरूपं पटयेद्र योगसेवया ॥२२॥
निसेष देददेदिभ्यो हीनं निदतिदायकम्‌ । संयोगायोगरूपांतं रभते योगसेवया ॥२३॥ चचधा कथितं भूप चित्तं सा
नुद्धिरत्तमा । जानीहि हृदये स्थित्वा गणपेन च सखेति ॥२४॥ पेचधा चित्तदृत्तियां तत्र मोहः भरकीतिंतः ।
स्वलस्थानकरूपस्पैन्वर्थरूपो महीपते ॥२५॥ देश्वयंश्रातिरूपा सा सिद्धिः सर्वत्र वतेते । घर्माथकाममोक्चाणां ब्रह्मणः
पचधा स्म्रता ॥२६॥ श्रामर्य॑तीह भूतानि गणपेन च खेलति । मया सा कथिता माया प नास्त्यत्र संदायः ॥२७॥
ज्ञानरूपा स्वथं बुद्धिरे्बयात्‌ सिद्धिरुच्यते । तयोर्विव गणेशास्य भ्रमादयं जीवसं जितम्‌ ॥२८॥ मायामयं सदा जातं
माया स्मख्ये प्रलारखसम्‌ । ब॑धयुक्तं महीपाल हृदि पद्य पकााकम्‌ ॥२९॥ पंचधा चिनत्तवृत्तिश्च तेन स्वा प्रकारिता ।
चितामणिरिति ख्यातिं गणेशस्य वर्दत्यतः ॥२०॥ देदतुर्विधः भरोक्तः स्थूलः सुश्ष्मः समात्मकः । नादरूप्तुर्थो बे
चिंदुसतेषां परा गतिः ॥२१॥ वेदेषु देह मोगस्थो देही श्त्या चतुर्विधः । एकोऽपि ब्रह्म तेषां वै सोऽहं विद्धि नराधिप ॥६२॥
तद्योगे स्वत उत्थानं ब्रह्म वेदे प्रतिष्ठितम्‌ । सत्यं परत उत्थानरूपं सौख्यमयं परम्‌ ॥३३॥ तयोर्योगे स्वसंवेद्यं ब्रह्म
प॑चविथ स्म्रतम्‌ । सत्यासत्यसलमाकारनेतिभदात्मकं परम्‌ ॥३४॥ संयोगो ब्रह्मणां यत्र योगामेदेन दाश्वतः; ।
समाधिखखदः भोक्त; स्वानेद इति कथ्यते ॥२५॥ अयोगमेतद्रहितं ब्रह्मनिष्रैतिदायकम्‌ । संयोगा्योगयोनाे योगः

प रु त

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

कातिप्रदायकः ॥३६॥ गणेरोऽयं महाराज समूहानां पतिः स्टरतः । समूहा ब्रह्मरूपाश्च ज्ञातव्या ज्ञानचक्षुषा ॥३५॥
तं भजस्व महीपाल हृदिस्थं गणनायकम्‌ । बुद्धिमकाराकं पूर्णं बुद्धीं दांतिदायकम्‌ ॥३८॥ एवसुक्त्वा महायोगी
नारदो विरराम ह । सोऽपि श्रुत्वा प्रणम्यादावुवाच मुनिपुंगवम्‌ ॥३९॥ प्राचीनवर्दिरवाच । मो भो योगिन्‌ दयासिधो
तारितोऽहं त्वयाधुना । मत्समीपस्थिता विभ्रा न जानंति त्विदं परम्‌ ॥४०॥ नारदोऽतद््थे स्यः प्रथयौ गणपं स्मरन्‌
वीणागानरतो योगी स्वेच्छाचारी सदाखुखः ॥४१॥ पचीनबर्दिराजर्षिस्त्यक्त्वाऽमात्येषु सत्वरम्‌ \ राज्य॑वने ययौ
सोऽपि गणकाध्यानतत्परः ॥४२॥ नारदेन यथा लस्य कथितं ज्ञानसुत्तमम्‌ । यथायोगं क्रमेणापि योगी गागाकोऽभवत्‌
॥४३॥ अंते ल्यं ययौ राजा गणेरो ब्रह्मरूपिणि । ब्रह्मभूतो खपभ्ेष्ठ; कथितोऽसौ प्रजापते ॥४४॥ प्राचीनवर्दिराजचैश्चरितं
यः शणोति च । पठेद्वा तस्य पाप॑ हि नादयत्‌ सर्वदं भवेत्‌ ॥४५॥

॥ ओमिति श्रीमदव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचरिते प्राचीनवर्हिषश्चरितं नाम षड्विंशतितमोऽध्यायः ॥
“> > <<

॥ श्रीगणेशाय नमः; ॥ सदर उवाच । प्राचीनवर्हिषः पुत्रास्तेपुरते तप उत्तमम्‌ । सहश्वर्षपर्यतं ततरतुष्टो जनार्दनः ॥१॥ आययौ
तान्‌ वरं दातुं गरुडस्थश्चतुखजः । तं दद्रा ते प्रणेखुशापूजयस्तुष्टुवुसीदा ॥ २ ॥ चेतस उचुः । नमस्ते केकावाधैव नमस्ते भूत-
भावन) निराकाराय कृष्णाय विष्णवे प्रभविष्णवे ॥३॥ आदिमध्यांतरीनाय वासुदेवाय ते नमः सर्वांज्ञानविनाराय ज्ञानदाचे
करपाल ॥9॥ लक्ष्मीपते नमस्तुभ्यं भक्तसंरक्तकाय च । भक्तिप्रियाय देवाय दोषरायिन्नमोऽस्तु ते ।\५। भक्तिमुक्तिप्रदायैव
विकुठपनय नमः । नारायणाय शांनाय सत्वयुक्ता त नमः ॥६॥ वथ सपितरो धन्या यैः प्रदष्टो जनार्दनः । वरं देहि
विरषेण खषटिसामय्यदायकम्‌ ॥७॥ एवं स्तुनः प्रसन्नात्मा नालुवाच स्वयं हरिः । सामथ्यमतुलं खष्टौ भविष्यति च वः
सुखम्‌ ॥८॥ नपसा सिद्धरूपाश्च भवनो नात्र संदाय; । यद्यदिच्छध तत्तद्रुः सफलं प्रभविष्यति ॥ ९॥ मवत्करतमिरदं
स्तोत्र शुक्तिखुक्तिपरदं भवत्‌ । पठता श्रण्वनां चैव मत्प सादकरं परम्‌ ॥१०॥ एवसुक्वातरद॑धेऽसौ विष्णुः परपुरंजयः ।
तेऽपि त्पक्त्वाऽऽश्रमं सयो जग्मुः स्वग्रहसुत्तमम्‌ ॥११॥ गच्छतां पथि तषां वे माग वक्षा अनेकाः । अराजके समुत्पन्ना

3 न्य स +~ +~ === =-=, 41 4-4-44 ५ तन तय लयन तस्व न्त्ज्त्त्वत नतव त्वत + व्वप्र प्प वप्र ष्क प्व ण्न व्रादष्टर प्ट श त ८.
2४ क~ नी वः १ --~ र कृ-क -र- त न~ न~~ ~~~ ५
3.2 :-+ 4 1. ६-17-1. ~ 7. र~ 7 7 ~~ इ~ १. ए. 1. 1. ~ 1. 1-73-7

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110021108@201112||.0111

~~~“ --------------------~----~---~------------------------- ~ ००

ल. २ अ. २७ पानं “ज

मोगरोधनकारकाः ॥१२॥ तान्‌ दष्क ऋोषयुक्तास्ते सखजर्बदहिखुल्वणम्‌ । तेन दग्धा चने वरकाः सकला यन्न तच्र च ॥१३॥
तेषु स्वल्पस्थितेष्वेव चंद्रस्तत्र समागतः । प्रगृ्य च्र्षजां कन्यां ददौ तेभ्यो यथाविधि ॥ १४॥ ऋषिवीर्यत्सिसुत्पन्ना-
ऽप्सरः खुदरुमपालिता । भगद्य तां शांतिमाप्ता अभ्रिं चक्क; खुखांतिदम्‌ ॥ १५॥ स्वराज्यं प्राप्य ते सर्वै पाल्यामाखुरादरात्‌ ।
प्रजाः पुच्रानिवाध्यक्षा य॑च्नितास्ते प्रचेतसः ॥१६॥ मारिषायां प्रचेतोभ्यो दक्ष त्वं त्वभवस्तदा । रुद्रदापेन सर्वज्ञस्तथा वै
तेजसा युतः ॥१७॥ गणेकरावरदानेन ब्रह्मपुत्र त्वमंजसा। न गमिष्यति ते दश्च प्रजापालो भविष्यसि ॥१८॥ त्वां च राज्ये
समास्थाप्य वनं चायुः चेतसः । तेपुस्तच्र तपो घोरं योगांत्यर्भमादरात्‌ ॥१९॥ तत्राऽपि नारदो योगी गणेरे
गानतत्परः । आययौ परमप्रीतः प्रचेतसां हितं चरन्‌ ॥२०॥ तं दष्टा हर्षिताः स्वे मद्येजस्काः प्रचेतसः । नेखुः संपूज्य तं
भक्त्या स्थिताः प्रांजल्योऽनवन्‌ ॥२१॥ तालुवाच सुनिश्रे्ठः किमिच्छा वः परचेतसः । ब्रूत तां पूरयिष्यामि भवतां भाव-
तोषितः ॥२२॥ नारदस्य वचः श्चुत्वा पोचुस्तं ते प्रचेतसः । वद त्वं शां तिद॑ योगं करूपया करुणानिषे ॥२३॥ श्चुत्वा स वचनं
तेषां हर्षेण महताऽऽन्रलः । उवाच सकलं योगं योगांतिपदपदभ्‌ ॥२४॥ नारद उवाच । छांतियोगात्मकं भूपा गणां कथयति
वै । योगज्ञा ब्रह्मभूताश्च तं मजध्वं प्रचेतसः ॥२५॥ अह गगेाभिन्नश्च योगोऽयं शांतिदायकः। कथितो विष्णना पूर्व मद्य
दांलिप्रदः परः ॥२६॥ तेन शांतिं समास्थाय चरामि गणपं समरन्‌ । गतभांतिश्च सर्वत्र दष॑युक्तेन चेतसा ॥२५॥
चित्तस्य पचभूमीनां आंतिं त्यक्त्वा नरः सदा । योगरूपो न संदेहो भवेद्र रांतिरूपगः ॥२८॥ सर्व मायामय
परोक्तं भ्रांतिदं बुद्धिलाछितम्‌ । त्यक्त्वा तद्‌ योगिनः शांता भवेतैव परचेतसः ॥२९॥ एवमुक्त्वा महायोगी नारदः

स्वेच्छया ययौ । देर॑बेति स्मरन्‌ स्वर कैलासे दर्षसंयुतः॥३०॥ तेऽपि पचेतसः स्वे कथितं योगमादरात्‌। कमेण साधयित्वा
तं गाणपा अभवन पराः ॥३१॥ अंते गणेादेहे ते तदाकारा; प्रजापते । जाना ब्रह्ममयाः सांता मदौजस्काः प्रचेतसः
॥३२॥ प्रचेतसां चरित्रं यः परद्र यः श्रुणोति वा । तस्य शखुकतिश्च सक्ति भविष्यति सुखप्रदा ॥२२॥

॥ ओमिति श्रीमदात्यि पुराणोपनिषदि श्रीषन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचरिते प्रचेतसां चरितं नाम सप्तधिशतितमोऽध्यायः ॥
"9 <€

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

॥ शओरीगणेशाय नमः ॥| स्र उवाच ! दक्ष; पाचेतसो राज्ञा तताप तप उत्तमम्‌ । रतवचैर्मणाध्यक्तः प्रसन्नो वरदोऽभवत्‌ ॥१॥
गणङवरदानेन स॒ सिद्धः सजे प्रजाः । देवा यक्षा मनुष्याश्च पिदाचाद्याः सहस्रदाः ॥ २ ॥ नानाविधाः प्रजाः
खष्राऽवधत नयदा तदा | धरण्यां मैथुनी ष्टि सखजे स प्रजापतिः ॥३॥ दश्ामवन्‌ सहस्राणां पुच्रास्तस्मान्‌ मद्योजसः ।
ताचुवाच स्वयं दक्षः खजध्वं तपसा युताः ॥८॥ तथेति तं प्रणम्यादौ गतास्तपस आदरात्‌ । तेषां मर्भे ब्रह्मपुत्रो
नारदः सदसाऽऽगतः ॥८५॥ उवाच विधिवन्तान्‌ स योगमारभ सनातनम्‌ । तेन युक्ता ते स्वँ न चकः खष्टिस॒त्तमाम्‌ ॥६॥
क्ममार्मं एरत्यञ्य गाणपत्यश्च तेऽभवन्‌ । गताः स्वच्छाचराः सर्व भ्रमहीना जितेंद्रियाः ।॥७॥ ज्ञात्वा नान्‌ स्वपुत्रान्‌ स
इनदश्तः ससजं ह । असिकन्यां चैव पुत्राणां सहसरं तेजसा युतम्‌ ॥८॥। स तानुवाच प्रीतात्मा तपसा खष्टिसुत्तमाम्‌ ।
कुर्वं ते मणम्याऽऽ्दौ तं वनं ययुरादरात्‌ ॥९॥ पुनस्तान्नारदस्तद्रददौ ज्ञानं सुनिर्मलम्‌ । तेऽपि योगयुताः सर्वे
ययुः स्वेच्छाविहारिणः ॥१०॥ ज्ञात्वा वरत्तातसुग्र वे दक्षः कोधसमन्वितः । रा्राप नारदं ब्रह्मपुरे परम भाविकम्‌ ॥११॥
त्वया पुच्रा मदीयाश्च नारिनाः क्ममागतः । बणाश्रमक्रमेणेव युक्ता भ्रष्टा; करता; खत ॥१२॥ नारद त्वमतो दुष्ट
प्रजाहीनो भविष्यसि । द्विख॒हतीत्‌ परं कारं न स्थातु राकयते त्वया ॥१३॥ यत्र कुत्र महीदेशो स्वगे पातालके पदे ।
भ्रमिष्यसि महादुष्ट॒मच्छापान्नात्र संरायः ॥१४॥ एवं दाप्वा स्वयं दक्षो ययौ ब्रह्माणमादरात्‌ । तं प्रणम्य
जगन्नाधसुवाच विनयान्वितः ॥१५॥ ष्टि करोमि देवेदा केन मार्गेण तद्वद्‌ । नारदो दुष्टभावेन मोधां खष्टि
स मेऽकरोत्‌ ॥१६॥ तखवाच ततो ब्रह्मा सज कन्या; सुलोचनाः । तथेति स ययौ स्थानं स्वकीयं खष्टुमारमत्‌ ॥१७॥
षष्टि दक्षोऽरजत्कन्या वीरिण्यां तेजसान्विनः । चासरूपा महाभागा मातरः सर्वदेहिनाम्‌ ॥१८॥ ददौ स दद्रा धर्माय
कडयपाय त्रयोदशा । सप्तरविंदानिमव्जाय चनस्रोऽरिषनमय ॥ १९॥ द्र ददौ बहुपुत्राय दर कृशाश्वाय भावनः ।
हे चाप्यगिरस तद्दरश्ष्ये नासां च विस्रम्‌ ॥२०॥ मरुत्वनी वसुर्यामी ठा भानुररेघती । संकल्पा च सुदर्ी वे
साध्या विश्वा च भामिनी ॥२१॥ धमेपलन्यो दह्लौताश्च नासां पुत्रान्नितोध च । विन्वेदेवाश्च विश्वायाः साध्यासाध्यानजीजनत्‌
॥२२। मरुत्वत्यां मरुत्वंतो वसोस्तु वसवः स्ता; 1 भानो भानवः सर्वे सुहनाया सुहर्तकाः ॥२३॥ ठंबाया नादधोषौ च
यामीजो नागवीथिक्रः । एथिव्यां विषमं स्वैमरंधत्यामजायन ॥ २४॥ संकल्पायास्तु संकल्पा धर्मपुत्र इमे स्मरताः ।

30

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

ख २अ. २८ पानं ५९.

तेषां पुरश्च पुत्रीभिरखिलं वर्धितं जगत्‌ ॥२५॥ आपो ध्रुवोऽथ सोमश्च धन्यश्चैवानलोऽनिलः । पत्यूषोऽय प्रभासश्च
वसवोऽष्टौ पकीतिताः ॥२६॥ अदितिश्च दितिः कट्रुररिष् सुरसा दनुः । सुरभिर्विनता चैव तारा कोधवदा त्विरा ॥२७॥
सनिः खशा च धमंज्ञा तातां पुचान्निबोध वै । विवस्वानथ धाता च भगस्त्वष्टा तथां राकः ॥२८॥ वरूणा्याश्च ये देवा
ते सर्वे चादितेः सुताः । दिते सकला दैत्याः पुत्रा; रास्नेषु संमताः ॥२९॥ तथैव च दनोः पुच्रास्ताराव्या दानवाः स्परत्‌; ।
तारोऽथ विप्रचित्तिश्च शंबरः कपिलस्तथा ॥३०॥ स्वर्भानुः संकरश्चैव वृषपर्वा च वीर्यवान्‌ । प्राघान्येनासुराः मरेष्ठा
दानवाः कथिता मया ॥६३१॥ सुरसायाः सहसरं च सर्पाणाम भवत्तथा । अरिष्टा जनयामास गधवोणां सहस्रकम्‌ ॥६२॥
रोषाद्याश्च महानागाः कद्रोः पुत्राः परजापते । ताभ्रा च जनयामास कन्याषट्करं सुलोचनम्‌ ॥३३॥ छ्ुकी इयेनी च
भासी च सु्रीचा म्र॑थिक्ा शुचिः । तासां पुत्रादिभिः सर्वं पक्षिघरेदं वभूव ह ॥२३४॥ सुरभिर्जनयामास मदिषी्गीः
प्रजापते । इरा ब्रृक्षलता वी तृणजातीश्च स्वंशाः ॥२५॥ खनेः पुत्रास्तथा पोक्ता यक्षाः पुण्यजनास्तथा । रक्षोगणं
ऋोधवदया जनयामास दारुणस्‌ ॥२९॥ विनताया पुत्रौ द्वावरुणो गरुडोऽपरः । खद्राया;ः खेचराः पुराः प्रेतादयाशथ
प्रजापते ।॥\३७॥ एते कडयपदायादा जंगमस्थावरात्मकाः। वैवस्वतैतरे ह्यस्मिन्‌ प्रख्याताः कथिता मया ॥२३८॥ अरिशटनेमिपुच्राश्च
वेधसो रूपधारकाः । बहुपुत्रस्य पटन्योस्तु चतस्रो विद्युतः स्ताः ॥३९॥ तथा चांगिरसः पट्न्योक्रषयो वरषसत्कृताः ।
रुशाश्वस्य च देवषिदेवः प्रहरणः खत; ।।४०॥ एते युगसदसरंते जायंते पुनरेव च । मन्वंतरेषु सवैषु तुल्यकाैः स्वनामभिः
॥४१॥ पुरान्‌ ब्रह्म्षिरुत्पाद्य करयपस्तोषवभितः । तताप तप उग्रं वै पुत्रार्थे परमार्थवित्‌ ॥४२॥ तस्यैवं तपतः पुत्रौ
प्रादु भूतौ महौजसौ । वत्सरश्चासितो नान्ना ताजु भौ ब्रह्मवादिनो ॥४३॥ वत्सरान्नैधुबो जज्ञे रेभ्यश्च सुमायाः । रेभ्याच
जज्ञिरे सद्राः पुत्रा द्युतिमतां वराः ॥४४॥ च्यवनस्य सुता भायां नैश्रुवस्य महात्मनः । सुमेधा जनयामास पुत्रान वै कुंडपाथिनः
॥४५॥ असिताचैकपणोयां ब्रह्मिष्ठः समपद्यत । नान्ना वै देवकः पुत्रो योगाचार्थञ्च स स्छतः ॥४६॥ रांडिल्यः परमो
योगी सर्वतच्वा्विच्छुचिः। इत्याद्या बहवः पुच्राः कदयपस्य मयोदिताः ॥४७॥ एते च स्मरणालंतोः कामपरा भव॑ति च।
पठनान्नाच्र संदेहो सूलरूपाः प्रकीर्तिलाः ॥४८॥
1 ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराणे द्वितीये खड एकदंतचतति कदयपसृष्टिवणनं नाम अष्टाधिङतितमोऽध्यायः ||

वख

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

` 006 छव ्ठव्वव्््व =
ध 9

॥ स्रीगणेद्याय नमः ॥ अदल उवाच । तृणविंदोः सुता ओष्ठा नान्नेरविलका स्यृता । पुलस्त्याय स राजर्षि्ददो विनयसंयुतः
॥१॥ तस्यां जज्ञे पुलस्त्याद्रे विश्नवा सुनिसत्तमः ! तस्य पतन्यश्चतचखस्तु सुरूपा वामलोचनाः ॥२॥ पुष्पोत्कटा तथा
राका कैकसी देववणिनी । ज्येष्ठं वैश्रवणं तस्मात्‌ सुषुवे देववणिनी ॥३॥ कैकस्यजनयत्पुत्रं रावण रोकरावणम्‌ ।
छभकण पणां पुत्रीं तं च विभीषणम्‌ ॥४। रावणः कुभकार्णश्च प्रतापी च विभीषण; । तपस्तेपुः खुविधुर सदस
दराकराब्द्कम्‌ ॥५॥ परसन्नश्च ततो ब्रह्मा वरदस्तान्‌ समाययौ । रावणो वरयामास राज्यं निदतर्करकम्‌ ॥६॥ भूसवः-
स्वखयाणां स लोकानां बलगर्वितः । सर्वेभ्यश्चाखतिं तदद्िस्तौ कपिमानुषौ ॥७॥ कुः भकर्णोऽ भवद्भाप्या मोहितो
वरमुत्तमम्‌ । षण्मासनिद्रया युक्तं वव्रे तं वरदं प्रसुम्‌ ॥८५॥ विभीषणस्तु धर्मात्मा स्वधर्मसुचिदं वरम्‌ । वरयामास
धातारं विष्णुभक्ति खमावतः ॥९॥ ब्रह्मा दत्वा बरांसतेभ्यो ययौ स्थानं निज ततः । ते रक्चःअवरा जाताखिषु लोकेषु
विशतः | ० ॥ जित्वा च्रिसुवनं दक्ष रावणः षष्िलक्षकम्‌ । वर्षाणां माच॒षाणां स राज्यं चक्रे सहानुजः ॥११॥
रामेण स हतो दुष्टः कुंभकण॑श्च रावणः । विभीषणं ततो राज्ये स्थापयामास राघवः ॥ १२॥ तपस्तध्वा वैश्रवणो
गणेशास्य महात्मनः । एकाक्षरविधानेन तोषयामास विन्रपम्‌ ॥१३॥ दावषसदखरस्तु प्रसन्नोऽमूद्रजाननः । भक्ति
स्वचरणे तस्मै ददौ शंकरमित्रताम्‌ ॥१४॥ उत्तरादापतिं चक्रे धनपालाभिधं तथा । ततो देवेषु विख्यातः छुवेरः
प्रव शरूब ह्‌ ॥१५॥ पुष्पोत्कटा विश्रवसोऽजनयच महोदरम्‌ ! महापारं प्रहस्त च खरं $भीनसीं सुताम्‌ ॥१६॥ राका
संजनयामास जरिरिरस्कं च दूषणम्‌ । विद्युलिहं महाकालं विश्रवस्तः परजापते ॥ १७॥ इत्येते कूरकर्माणः पौरस्त्या
राक्षसा दक । विख्याताः पुरुषश्रेष्ठा राक्षसानां महाबलाः ॥१८॥ पुलहस्य ग्टृगाः सदे पुत्रा व्यालाश्च दष्द्णि; ।
पिराचा बहवो भूताः शकरा हसनिनस्तथा ॥१९॥ अनपत्यः करतुखात्र स्रो वैवस्वतांतरे । मरीचेः कदयपः पुवः स जातो
वै प्रजापतिः ॥२०॥ भगोः पुत्रस्तु मेधावी दैत्याचा्यां महायद्याः । स्वाभ्यायनिरतः काव्यो बभूवे च प्रजापते ॥२१॥
दौवमागरतो भूत्वा सदा शंकरपूजकः । कैलास पाप शत्य बोधितोऽभूत्‌ हरेण च ॥२२॥ हांनियोगस्य सिद्ध्यर्थ
गणेशमभजत्‌ कविः । कमेण शतिमापन्नो गाणपत्यो वभूव सः ॥२३॥ अतरः ुत्रोऽभवत्‌ सोमोऽष्तरूपमयो भहान्‌ |
अरुभत्यां वसिषठद्व शाक्तिः पुत्रो बभूव ह ॥२४॥ तस्मात्‌ पराशरः साक्षात्तपोनिभिरजायत । शंकरस्य सदा भक्ति

9. 3 ध... 4. ॐ; ऋ अ र ६ 9 र
प ध ^ "2 : -+# > ह? (> १ व (अ) 2 (चक्षार वन रुकरासद्ररत) > >ऋ<>+>+< -
= ४. ६.१ च ० १९92342 >> < ॐ." ४. (२ > ५ ¢. >€ >
७ अ ६. (0 ऋ ~ न> ०7 - >> €>
=
८५ = 11123

~~~ -~-~--~~---- ~ ~~~ ~ "५1
--~~~ ~~“

09

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

पान ६१
444

चकार परमादरात्‌ ॥२५॥ वसिष्ट योगक्राखन्ञं पितामहमनिंदितम्‌ । स्वकर्मकुकालं शंतम एच्छच्छां तिहेतवे ॥२६॥
पराशर उवाच । शिवोऽयं मोहहीनश्च नेति कतोच्ययः स्तः । कथं ब्रह्मणि निभे भेन मोहो भ्रमपदः ॥२५॥ सरल उवाच ।
परारारवचः श्रुत्वा वसिष्ठस्तखुवाच ह । हषंयुक्त; स्वपौच्राय रांतियो्ग सनाननम्‌ ॥२८॥ वसिष्ठ उवाच । शुणु पुत्र
प्रवक्ष्यामि ब्रह्मणा कथितं च मे । योग शांतिकरं तुभ्यं कथयामि विदोषतः ॥२९॥ अहं शांलध॑मत्य॑तं श्रमितो ना
लभे चं ताम्‌ । गतो रोके प्रविख्याते ब्रह्मणः परमेष्ठिनः ॥३०॥ तत्र संप्ूजयतं वै ब्रह्माणं दृष्टवानहम्‌ । गणेरामूतिं
वै पुत्र संस्थितोऽहं प्रणम्य ताम्‌ ॥३१॥ पूजाविधिं समाप्याऽसौ सभायां ससुपागतः ! तच्राऽहं विनतो भूत्वा छयवदं
तं महाद्युतिम्‌ ॥३२॥ त्वत्तः सवाीणि भूतानि जायते नात्र संदायः । त्वयि नाथ प्रलीर्थते परं त्वत्तो न विद्यते ॥३३॥
त्वयाऽसौ पूजितः कस्मात्‌ कः श्रेष्ठो वद सांप्रतम्‌ । बहुवर्षमहं भरांत नाऽ्टमे रातिषुत्तमाम्‌ ॥३४॥ मदीयवचनं
शरुत्वा ब्रह्मा हषसमन्वितः । जगाद मां यथायोग्यं पात्रं दृषटरा पितामहः ॥३५॥ ब्रह्मोवाच । शण पुत्र महाभाग गणेरो
योगां तिद; । अस्माकं कुलदेवश्च सर्वेषां सोऽपि निधितम्‌ ॥३६॥ तस्मादयं सञुत्पन्नास्तेन संस्थापिताः पदे । सर्व-
सिद्धिपदातारं तं भजाभि निरंतरम्‌ ॥३७॥ अंते तत्रैव लीनाश्च वयं पुत्र न संरायः । तस्मादादौ गणेद्ानः परञ्यो
माता पित्ता स्मृतः ॥३८॥ ञयेष्टराजपदं परय वेदेषु फथितं सुत । तस्माज्ज्येष्ठो न वेदेष्वादिः सर्वैभ्यो गणेश्वरः ॥३९॥
य आदिः स भवेद॑ते कथितं राख्रसंमतम्‌ । अतस्तत्र वथ लीना भविष्यामो न संदायः ॥४०॥ मध्ये नानाविधः सोऽपि
कलांडोन गजाननः । प्रकीडति कलांसाश्च वयं तस्य स्थताः सुत ॥४१॥ चां तिमिच्छसि चेत्पुच्र तां वदामि समासतः ।
पंचधा चित्तच्रत्ति त्वं त्यक्त्वा शांतो भविष्यसि ॥४२॥ क्षिप्तं मूढं च विक्षिप्तमेकाग्रं च निरोधकम्‌ । चिंतामणि
समाख्यातस्तेन चित्तं प्रकारितम्‌ ॥४३॥ अहं गणेशरूपश्चेत्‌ संयोगायोगता च मे । नास्ति दतो भिन्नभावस्तेन
म्रांतिर्गता भवेत्‌ ॥४४॥ जगत्‌ सु्रह्म सुपोक्तमैश्व्थमतुरं बुधे; । जानीदि सिद्धिरूषं त्वं भ्रातिदायकमंजसा ॥४५॥
जगद्रह्ममयाकारा बुद्धिः राखरषु कथ्यते । पंचधा सा समाख्याता चित्तरूपा न सहायः ॥४६॥ तयोः प्रकारा विंबं
गणेशस्य महात्मनः । मोहितं परय मावाभ्यां तदाकारं हदि स्थितम्‌ ॥४अ॥ विव भावं त्यज त्वै तै तदा शांतिं गमिष्यसि ।
चित्तभैश्व्यमोदश्च विंवं नैव प्रददयते ॥०४८॥ एवसखुक्त्वा स्वयं म स विरराम पितामहः । अहं प्रणम्य त॑ देवं

4 ककु

2111<41200211082411121॥1.0111

21|<411120/221108@24111211.011

| = ~ ~ ~ ~ ~= = ~
एह

प्रादक्षिण्येन निगतः ॥४९॥ गत्वा वनांतरं पुत्र अतपं तप उत्तमम्‌ । एकाक्षरेण मंत्रेण ध्यात्वा जपपरायणः (५५०॥
क्रमेण योग भूमीनां श्राति त्यक्त्वा महासने । चितामणिः स्वथं साक्षादभवं हांतियोगधुक्‌ ॥५१॥ तथाऽपि गणराजस्य
मच्रध्यानं महात्मनः । दोना तपश्चोग्रमकार्ष च दितावदम्‌ ॥५२॥ पूर्ण वर्षराते वै मां ययो देवो गजाननः; । पत्यक्षं
मूषकारूढो योगशांतिस्वरूपधुक्‌ ॥५३॥

॥ ओमिति श्रीमद पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचसर्ति बसिष्ठतपोधणंनं नाम एकोनत्रिशोऽध्यायः ॥
"र € €

॥ स्रीगणेराय नमः 1 सद्वल उवाच । आगतं गणराजं स दष्टा दर्षसमन्वितः । ननाम दंडवद्भूमौ तं तुष्टाव यथामति ॥१॥
वसिष्ठ उवाच । अद्येयं धरणी धन्या पितसै तप आश्रमः} विद्याव्रतादि मे धन्यं दर्ानात्ते पदस्य च ॥२॥ त्वं कतौ कारणे
चैव कारणानां न संदाय! गम्यागम्यमयः पोक्तो दे वै वेदवादिभिः ॥६॥ सर्बरूप्थ सचैसत्वं हीनः सवेवरकाराकः |
योगाभेदमयस््वं त्वां कर्थं स्तौमि गणाधिप ॥॥ तथाऽपि भक्तिपाशोन य॑चितस्त्व गजानन । अनुग्रहाधंमायातो नामरूपधरः
प्रभो ॥५॥ त्वदनजबोधेन स्तौमि त्वां ब्रह्मनायकम्‌ । वेदादिभिः सदादैश्च संस्तुतं योगिभिः परम्‌ ॥६॥ नमस्ते
गणनाथाय नमस्ते सवेसाक्षिण । सवाकाराय वै तुभ्य ससंवेययाय तर नमः॥ 9] सिद्धिव॒द्धिपते तुभ्यं सिद्िवुद्धिपभरदाय च।
अमेयराक्तये देव देव तुभ्यं नमो नमः ॥८] असपज्नानतुंडाय संप्रज्ञतररीरिणे । तथो्योगे च योगात्मदेहाय तु नमो
नमः ॥०॥ रांनियोगप्रकाङाय शांतियोगमयाय त । योभिभ्यो योंगदातन्ने च योगेशाय नमो नमः ॥१०॥ वक्रतुंडाय वै
तुभ्यमेकर्दनधराय च । ब्रह्माकारात्मकानां ने चिह्यानां धारिणि नमः ॥११॥ स्तुवलस्तस्य हषेण कंठरोधः; समाभवत्‌ | ननलै
हृष्टरोमा वै इह भानविवजिनः ॥ १२ निमप्नं नं भक्तिसे वीक्ष्य देवो गजाननः} तसुवाच महामक्तं भावज्ञो भाव-
पूरकः ॥१३॥ रण उवाच । त्वया क्रुतरमिदं वै यत्‌ स्तोच्र भक्तिरसप्रदम्‌ | धर्मा्थकाममोक्षाणां दायक प्रभविष्यति । १४
मदीया भक्तिरचलटा तवानघ भविष्यति । स्ष्रतमाच्रश्च त गद यास्यामि सुनिसत्तम ॥१५॥ एवसुक्वा गणाधीदोऽतर्द॑घे
मम पहयनः। सोह न॑ हदये पयन्‌ स्थिन; शानि समन्वितः ॥१६॥ गाणपत्यस्व भावेन मूर्तिप्रूजापरायणः ¦ वसिष्टोऽहं

2।.८720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

~~~ ` ~~~

2 | पान ६३ _

त र

महाभागो योगिर्वयो बभूव ह ॥१७॥ वसिष्ठ उवाच । एतत्ते कथितं वत्स चरांतियोगपदं छुभम्‌ । ज्ञानं तेनैव मार्गेण गणेद्रां
भज भक्तितः ॥१८॥ _एवसुक्तः प्रणम्यादौ खनिं पौत्रः पराारः। वने गत्वा चकाराऽसौ तपः परमदारुणम्‌ ॥१९॥
पितामहेन यज्ज्ञानं कथितं योगदं महत्‌ । तादौ साधितं तेन योग मूमिक्रमेण च ॥२०॥ त्यकत्वा भूमि स्वयं योगी
गाणपत्यो बभूव ह्‌! तस्य पु्रत्वमापन्नो व्यासो विष्णु; स्वयं परख; ॥२१॥ तथापि सुनिना तेन पल्न्या वत्सलया सहं ।
तपस्त महाघोरं गणेशस्य महात्मनः ॥२२॥ संकल्पं पुत्रकामा चकार स महानि; । गणराजः स्वय॑ मे वै भविता
एत्र उत्तमः ॥२३॥ दद्ावषंसहस्ैस्तं प्रसन्नो गणनायकः । वरं दातुं समायातो भक्तिभावेन तोषित; ॥२४॥ तं दष्टा
सहसोत्थाय णम्य भ्रकृ्तांजविः । तुष्टाव सुस्थिरो भूत्वा पत्न्या साकसुदारधी; ॥२५॥ पराशर ववाच । नमस्ते गजवक्राय
नराकाराय ते नभः । नरङ्कजररूपाय गणेकाय नमो नमः ॥२६॥ नियैणाय गुणाधाररूपिण परमात्मने । परात्पराय
देवायानादिसिद्धाय ते नमः ॥२७॥ अनंताननधारायानंतपाण्यचिरूषिण । अनंतवि मवायैव गकाराय च ते नमः ॥२८॥
सवेहीनाय देवाय मायाभ्यां वजिताय ते । सदा ब्रह्ममयायैव णकाराय नमो नमः ॥२९॥ तयोश्च स्वामिने तुभ्यं गणेशाय
नमो नमः । स्वानेदवासिने पूर्णसुक्तिखक्तिमदाय ते ॥६०॥ किं स्तीमि देवदेवेदहा वेदवेदालकादिभिः । संपादितं परं ब्रह्म
त्वामतः प्रणमाम्यहम्‌ ॥३१॥ यदि वुष्टोऽसि देवेदा तदा पुत्रो भव प्रभो । आवयोगेणनाथ त्वं तदामे स्यात्‌ स्थिरं
मनः ॥३२॥ अस्माकं छुल्देवश्च त्वमेव गणनायक । ब्रह्मभावेन नित्यं त्वां भजामस्तच्र विध्नप ॥६३॥ पुत्रभावेन देवेदा
भजेयं संखतौ गतः । संसारः सफलस्तेन ब्रह्मरूपो भवेच मे ॥३४॥ श्रुत्वैवं वचनं तस्य परारारसुनेरिदम्‌ । तसुवाच
गणाधीरो भक्तं योगधरं परम्‌ ॥३५॥ गणेश उवाच । स्वया यत्प्राथितं विप्र तत्सर्व सफलं भवेत्‌ । तव पुत्रो भविष्यामि
गजाखुरवधाय च ॥३६॥ त्वया स्तोत्र कतं यच तत्सर्वेच्छितदं भवेत्‌ । सुक्तिख॒क्तिकरं तेषां पठतां शण्वतां नणाम्‌ ॥३७॥
एवसुकत्वां तदेधेऽसौ गणेक्ो ब्रह्मनायकः । पराकारः प्रसन्नात्मा सपत्नीको बभूव ह ॥२८॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचरिते पराशरवरदानं नाम श्रिरोऽध्यायः ])
0 -3 +

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

~ तच ~ ~ ~~ ~ ~~ चन
> 2

॥ ्रीगणोक्राय नमः ॥ दक्ष उच । कोऽस्तै गजासुरो नान्ना दैत्यः परमदारूणः। बद तस्य चरित्र मे वघपर्थतसुत्तमम्‌ ॥ १॥
यदर्य गणराजोऽ्य सुनिपुन्रोऽभवत्पमो । तन्न सद्वल सामान्य धन्य जन्मासुरस्य च ॥२॥ सूत उवाच ।. दक्षस्य वचनं रम्यं
श्रुत्वा योगीद्रसत्तमः। जगाद सकं तस्य चेष्टितं दैत्यपस्य तै ॥ ३ ॥ सुद्र उवाच । शृणु दक्त पुराघ्रत्तमितिदासं वदामि
तम्‌ । पापप्रशामन पूर्ण सुक्तिमुक्तिषरप्रदम्‌ ॥ ४॥ मदिषासुरनादां च चक्षार जगर्दबिका । तस्य पुत्रो महातेजा गजासुर
इति स्तः ॥५॥ पितुर्वधेन संत्रो देवानां वधकाक्षया । शयुक्रोपदिष्टमेनत्रेण हकराराधने रतः ॥६॥ तताप स तपो घोरं
निरादारसमन्वितः । प॑चाक्षरविधानेन तोषयामास शांकरम्‌ ॥७॥ दद्वावर्षसदसैस्तु प्रसन्नोऽभूच्छिवः स्वयम्‌ । आययौ तें
वरं दातुं गजासुरतपोवने ॥८॥ काष्ठवत्संस्थितं दैत्यं दद्रा विस्मयमागतः । जगाद तं स्वभक्त वे हांकरः करुणानिधिः ॥९॥
शिब उवाच । वरं वरय मत्तस्त्वं गजासुर महामते ¦ तपसा परितुष्टोऽदं तव दास्यामि दुलभम्‌ ॥१०॥ हांकरस्य वचः श्रुत्वा
हषैयुक्तो महासरः । उपचर; षोडाभिः प्रणम्यापूजयच्छिवम्‌ ॥११॥ अथर्वरिरसा शशु तुष्टावासुरनायकः । वरं कतरे
महाक्रूरं तच्ृणुष्व प्रजापते ॥१२॥ गजाखुर उवाच । यदि तुष्टोऽसि देवेश वरं देहि महेश्वर । ब्रह्मडवासिनः सरवे तेभ्यो
गत्युने मे भवेत्‌ ॥१३॥ राज्य ब्रह्मांडगोस्य देहि सामथ्यसुत्तम्‌ । सर्वातिगं महेशान नान्य याचे परं वरम्‌ ॥१४॥ तथेति
लसुबाचाथ दिवोऽतधौनगोऽभवत्‌। दषेयुक्तो महादैत्यस्ततो गें समाययौ ॥१५॥ मात्रा संमानितः सोऽपि सददध
गजासुरः । दैत्याः समाययुः सर्वे गृहे तस्य महात्मनः ॥१३॥ स्वयं गत्वा गुरं शुक्रमानयामास दैत्यप; । ततो सुनिगणैः
सा्धमभिषेकं चकार सः ॥१७॥ दैत्यानां दानवां च राजाभूत्‌ स गजासुरः! तैर्युक्तः पृथिवीं जित्वा ययौ स्वर्म महाषल;॥१८॥
देवाः पलायिताः सर्व ज्ञात्वा कूरं गजासुरम्‌ । हांकरं ते समाभित्य खिताः सवे भयातुराः ॥१९॥ दैत्यैः समाघ्रतः सोऽपि
कैलासमगमत्ततः । शंकरः क्रोषसंयुक्तस्तं ययौ दवसंब्रतः ॥ २० ॥ युद्धाय रांकरं तेनागतं ज्ञात्वा महासरः । स्वयं सैन्य
पुरस्कृत्याययौ रणविषित्सया ॥२१॥ देवानां दानवानां च युद्ध परमदारुणम्‌! संजातं च ततो दैत्याः पलायनपरा
ययु; ॥२२॥ तै दृष्टा क्रोधसंयुक्तो गजदैल्यः प्रतापवान्‌ । बाणब्रष्टि महोगां स ससज सुरनारिनीम्‌ ॥२३॥ बारैनिपतिता-
स्तस्य दवाः सर्वे धरातले । छिनल्लांगा मरणप्रायाः परलय मेनिरे तदा ॥२४॥ हंद्रादयश्च दिक्पालाः पतिता बाणपीडिताः ।
गदया विष्णुमहनत्‌ सोऽपि भूतलमाभितः ॥२५॥ ततः क्रोधसमायुक्तः रकरः शूलमाददे ! तेनाहनन्‌ महादैत्यं प्रख्या.

ट नि 1.0...

प्रखर 2 2
1212721

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

(- > 41.2.11.
०० , ०-०५ [लन
2 2111-१,

सभेन सः ॥२६॥ च्रिशलेन हतः सोऽपि न चचार सुराधिपः। वरदानप्र भावेण रा ख्राणि व्यथां ययुः ॥२७॥ सहसागत्य
दैत्ये धृत्वा पादं प्रहस्य वै । भ्रामयित्वा महेदाने चिक्षेप रणमूर्धनि ॥-२८ ॥ ततो देवगणा; सर्वँ पत्मयनपरायणा; ।
ययुदंशा दिशो रक्तो दैत्यसंत्रासतापिताः ॥२९॥ दैत्योऽपि शिवलोकं तं दैत्यैः सह समाययौ । स्थापयामास देवानां पदेषु
श्रेष्टदानवान्‌ ॥३०॥ विकटादिषदेष्वेते स्थितस्तेन सुमानिता; । स्वर्भमोगकराः सवे करता दैत्या; सुरारिणा ॥ ३१॥ कैलास
संहर दैर्यं स्थापयामास वीयेवान । स्वयं समागतो दत थिव्यां दैत्यवशर॑तः॥६२॥ मदिषाख्यपुर दुष्टः संस्थितो दैत्यपैः सह।
चकार सोऽतुट राज्यं चैलोकयस्य महाबलः ॥३३॥ गते बहुतरे काटे देवाः सवे भयातुराः। पर्वतांतरसंय॒शताः संस्थिता अभवन्‌
द्विजः ॥ ३४॥ विचारमखिलाश्च्कगंजास्ुरवधाय ते । तत्र विष्णुजजगादेदं वचनं सर्वतोषदम्‌ ॥ ३५॥ विष्णुरुवाच । ब्रह्मांडवासिनो
ये वै तेभ्यो सत्युने विद्यते । दैत्यस्य वरदानेन तेन सवे पराजिताः ॥३६॥ स्वानंदलोकगः साक्ताद्रणेरते देवनायक; । ब्रह्मांड
वितो ब्रह्म तस्मात्तस्य शतिभेवेत्‌ ॥ ३७ ॥ अतस्तं देवदेवेशं तपसा पुष्कलेन वै । सर्व आराधयामैव देवाः सर्षिगणाः
परम्‌॥३८॥ स हत्वा तं महादैत्यं पदास्यति पदानि वः! हितं यदि खुराः कार्य वचनं मे सुखप्रदम्‌ ॥३९॥ विष्णोर्वचनमाकर्ण्य
देवा सुनिगणास्तथा । साधुसाध्विति तत्रोचुर्बशुस्तपसि संस्थिताः ॥४०॥ केचिन्‌ संत्रजपं चक्रः केचिन्नामजपं तथा ! केचिन्‌
मानसप्ूजायां निरताश् बभूविरे ॥४१॥ केचिद्‌ ध्यानं गणेद्रास्य चक्रः केचित्‌ स्तुतिं विभोः। निराहारं तथा केचिद्वायुपत्रादि-
भक्चकाः॥रोकेचिद्धोम च पचार धूपनं तथाऽपरे। इत्यादि तपसा देवं तोषयामासुरादरात्‌।४३॥ दातवे तु तेषां वै पादुर्भूतो
गजाननः । पुरतस्ताजुवाचेदं वचनं भक्तवत्सलः ॥४४। गणेश उवाच । देवाश सुनयः सर्वे वरं ब्रत हृदीप्सितम्‌ । दुरम त्वपि
तदास्य तपसा तोषितो शशम्‌ ॥४५॥ गणेदावचनं श्चुत्वा द्रा देवं पुरःस्थितम्‌ । प्रणेखुश्ैनयो देवा दंडवत्‌ ष्रथिवीतटे ।४६॥
परयाऽप्रूजयन्‌ नक्त्या ब्रह्य ब्रह्मभाविताः । तुष्टुवु; संप्रहृष्टाश्च सरोभांचा; प्रजापते ॥४७॥ देव्य उचुः । नमो नमो
गणकाय गणपालकमूैये। गणरूपेण सर्वत्र संस्थिताय नभो नमः ॥४८॥ मूषकारूढकायैवानादिरूपाय ते नमः। आकारादि-
विदहीनायाकारिरूपाय ते नमः ॥४९॥ देरंबाय नमस्तुभ्यं मक्तसंरक्षकाय च । भक्तवत्सरुमावाय विघ्रराय नमो
नमः ॥५०॥ नमस्तुभ्यं सिद्धिपते सिद्धिदात्रे च दुंढये. । बुद्धिदात्रे धियः पात्रे सर्वातश्चारिणे नमः ॥ ५१॥ स्वानदपतये
तुभ्यं स्वसंवे्याव ते नमः। योगरूपाय दंताय योगानां पतये नमः ॥५२॥ आदिमध्यांतहीनाय कत्र है नमो नमः ।

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

यामानि नान्यया

| 1 णिरप ऋषिः रषष
व. २ अ. ३२ पान ६£

पाछकाय च्रिभिर्दीनयणेश्ाय नमो नमः ।॥५३॥ वक्रतुंडाय देवाय ठबोदरधराय च । सर्वैषां हृदि संस्थाय विनायक
नमोऽस्तु ते ॥५४॥ य॑ स्तोतुं न समर्थाश्च वेदाः सांगाः कदाचन । व्य तच्र च के देव वेदैज्ञानघरा यतः ॥५५॥ एवं स्तुत्वा
गणेशानं पेतुस्ते तस्य पादयोः । धृत्वा मनसि तद्रुपं भक्तिभावेन यंत्रितः ॥५६॥ पुनरुत्थाय ते सव तमूचुभेयविहटाः
क्रतांऽजिपुडा देवं गणे दां सवनायकम्‌ ॥५.५॥ यदि तुष्टोऽसि देवेशा जहि दैत्यं गजासुरम्‌ । पदभ्रष्टा वर्यं तन कृताः कमे-
विवर्जिता; ॥५८॥ भर्वित ते देहि विघेश्च सवदुःखविनारिनीम्‌ । एष एव वतेस्माभिवबीज्छितो द्विरदानन ॥५९॥ देवर्षीणां
वचः श्चुत्वा भक्तवत्सरुमावतः । उवाच तान्‌ गणाध्यक्ष दषयन्‌ वचनं शुभम्‌ ।॥६०॥ गजासुरवध दवा खुनयश सुदुष्करम्‌ ।
तथापि भवतां वाक्यात्‌ करिष्येऽहं न संशयः ॥६१॥ मदीया भकितिरचखा भविष्यति सुदुखेभा । पराद्रस्य पुब्ोऽदहं
भविष्यामि वधाय वै ॥द२॥ मवत्करतमिदं स्लोचं मम प्रीतिषिवधेनम्‌ । खुकितिसुक्तिप्रदं पूण भविष्यति न सायः ॥६३॥
पठतां शृण्वतां विप्रा देवाः सवोथेसिद्धिदम्‌ । दुःखघ्र सततं तेषां भविष्यति सुवुद्धिदम्‌ ॥६४॥ इत्युत्तवांतदेधे देवो
गणेदाः सवेसिद्धिदः । वत्सलोदरगो भूत्वा पराहारसुतोऽभवत्‌ ॥६५॥ जातकमदिक॑सर्व चकार खुनिस्तमः।
ब्राह्यणेदेषितो भूत्वा पटन्या स्वयसुदारधीः ॥६६॥ स बालो बबृधे तत्र हषंयन्‌ मातरं निजाम्‌ । पितरं चेष्ितिः
स्वीयैबांलकरीडनकैस्तथा ॥६.9) पचमे वतंधं च चकार सखनिसत्तमः । वेदानध्यापयामास सगांस्तान्‌ गणपाय च ॥६८॥]
विवाहमकरोन्तस्य सिद्धिवृद्धि दाग्वते। मरीचेश्च सुते जाने दत्ते तेन विधानतः ।॥६९॥ इति ते कथितं सर्व परारारसुलस्य च।
चरितं गणनाथस्य दैत्यस्य शुणु चेष्टितम्‌ ॥ ५०]
| ओमिति श्रीमदांव्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रट महापुराणे दितीये खण्डे एकर्देतचसिते पराशरसुतोत्पत्तिकथनं नामेकर्रिरोऽध्यायः ॥
> > &-&€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्रढ उवाच । एकदा तं सभायां वै संस्थितं दैलयनायकम्‌ । आययौ सहसा तत्र नारदो कौतुकी सनिः
॥१। दैत्यन मानितो दक्ष तस्वाच महाखुनिः ! ण॒ देत्याधिप प्राज्ञ हितं ते वचनं महत्‌ ॥९॥ अरण्ये सुनिभिर्दैवेगणहे
भक्तिभावितः । आराधितो वधाथ ते पराद्रारसुतोऽभवत्‌ ॥३॥ इत्युक्त्वा प्रययौ तस्मान्नारदो दिव्यददीनः ।
दैत्यो रोषसमाविष्छो देवषींणां वघे रतः ॥४॥ आययौ यत्र देवाश्च सुनयः; संस्थिताः खलः । दैत्यैः समान्रतः

तयन न्न नल्न्नयनन्यनन ननन नल व ल्व त न चच वस नर नलर नन------------------------

11

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

शं. २अ. २२ पान ६७

सवैमेहावलपराक्रमैः॥५॥ धूत्वा स सकलान्‌ देवान खलः सर्षिगणास्तदा । तान्‌ दतुं शखरमादत्ते तावसैर्बि्रपः स्तः ॥६॥
स्खरतमाच्रो गणाध्यक्षो बुद्धिभेदं चकार ह । दैत्यस्य तैन दैत्येन मानसे धारितं महेत ॥५॥ ममाधीना इमे विषा
देवाश्चैव न संद्रायः। एषां दंडः प्रकतेव्यो येन सत्वं गमिष्यति ॥८॥ पथात्कियति कालेऽहं हनिष्यामि बटात्किर ।
एवं निधितसंकल्पस्तालुवाच गजासुरः ॥९॥ गजासुर उाच । देवा सुनिगणाः सवं वचः शरण्व॑तु मे दितम्‌ । कतैव्यं जीवितुं
तच्च यदीच्छथ च सत्वरः ॥१०॥ कर्णौ संपीड्य पाणिभ्यासृुत्तमांगं धरातले । नित्यमारस्फालयध्वं वै मम पादस्य
संनिधौ ॥११॥ तदा सुचामि देवचान्नान्यथा सुनिसन्तमान्‌ । रिरच्छेदं च सर्वेषां करिष्यामि न संशाय; ॥१२॥ नवद्धिः
प्रार्थितो देवो गणेशो देववल्यभः । परारारखुतो जातः कुर्वं तेन संयुताः ॥१६॥ एवं तस्य वचः श्युत्वोवाच तं
विष्णुरादरात्‌ । गणे मनसा स्त्वा सामयुक्तं वचः छएुमम्‌ ॥ १४॥ त्वया यः कथितो दंडो वय॑ तं करवामहै ।
सर्वान्‌ देवसुनीन्‌ सुच गमिष्यामो गजाननम्‌ ॥१५॥ आनयित्वा च देवें तेन सार्पं प्रयत्नतः । त्वत्पादकमले नित्य
करिष्यामो यथातथम्‌ ॥१६॥ गणेरामायया भ्रांतो दैत्यराजः प्रतापवान्‌! सकलान्‌ मोचयामास देवादषिसमन्वितान्‌ ॥ १५॥
दिवसे प॑चमे प्राने नागता मे प्रसचिधौ । तदा सवौन्‌ हनिष्यामि गणेरोन समन्वितान्‌ ॥१८॥ तथेत्युक्त्वा गताः सर्वे
परारारणगृहं प्रति । गजाननं त्र दघ्ा प्रणेसु्दंडवत्‌ क्षितौ ॥१९॥ परादारो विस्मितोऽसौ पूजयामास तान्‌ स्वयम्‌ ।
सदसा सकलान्‌ पराक्नान्‌ खुनीन्‌ देवान्‌. विरोषतः ॥२०॥ पराररेण संयुक्ताः स्वे तेऽकथयंस्तदा । स्तुत्वा च विविधैः
स्तोन्रर्मजासुरविचेष्ितम्‌ ॥२१॥ कर्णौ संपीड्य देवे हिरःस्फालनमंजसा। कथं कुर्मोऽसुरस्याग्रे चरणावनताः प्रभो ॥२९॥
नीचस्य नमनादेव मरणं हि वरं स्म्रतम्‌ । तस्मात्त्वं जि देवान्‌ वा सुनीन्‌ दैत्यान्‌ गजानन ॥२६॥ सरल उवाच ! देवादीनां
वचः श्रुत्वा स्मित्वा तानन्रवीत्‌ प्रु; । भक्तवत्सछलभावेन य॑चितः स प्रजापते ॥२४॥ गणेश उवाच । चिता नैव प्रकर्तन्था
हनिष्याम्यसुरं क्षणात्‌ । कुरुध्वं मे वचो रम्यं सर्वेषां सुखदं मवेत्‌ ॥२५॥ दैत्येद्रेण प्रकथितो दंड एव स मे प्रियः।
मम पादस्य सामीप्ये कुरुध्वं सवभावतः ॥२६॥ तदा दैत्यं महाघोरं हनिष्यामि प्रपरयताम्‌ । भवतां नाच्र संदेहः
क्षणार्धेन च सत्तमाः ॥२०॥ गणेशास्य वचो रम्यं श्रुत्वा देवर्षिसत्तमाः । परस्परं सुखालोकमकु्बन. स्मितपू्वंकम्‌ ॥२८॥
तच रंसुरुवाचेद वचनं हितक्षारकम्‌ । अस्माकं कुरुदेवोऽय तस्मात्‌ कु्वतु सत्तमाः ॥२९॥ इत्युक्त्वा दांकरस्तच्र पाणिभिः

111

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111
` ख रभ-र२----- ~~~
(>>> >> पान द८

य ट
€ गे । ०“ +°"; "3 4 "4.4. > >>> (न -अम) <~ (2 0.70 42.712 7५ ५

द ^ 2 ० >>> >< र. 4 >> <> = >> ०1251525,2535त ८5

‡ स

; 8

श्रवसि स्वयम्‌ । पीडयित्वा शिरोभिस्तच्चरणे ध्वनिमाचरत्‌ ॥३०॥ खृदुमधुररूपः स ॒खाब्दञ शिरसाऽभवत्‌ । श्चुत्वा
गजाननो हृष्टो बभूव परमं तदा ॥६१॥ ततो विष्ण्वादिभिर्दवैर्भूग्वादिग्रसुखैस्तथा । खमिभिश्च कृत दश्च ततोप्त्य॑तं
मुमोद सखः ॥३२। सिना त्वा तु मूषकारूढो चतुरायुधरभरूषितः । गजाुरवधाथौय ययौ गणपतिः स्वयम्‌ ॥३३॥ महिषाख्ये
पुरे गत्वा सिह चकार सः । तेन श्रांताश्चाखरास्ते गजदैत्यस्तथा स्वयम्‌ ॥३४॥ एतस्मन्नतरे तत्र गुर्मस्था अखरा
ययुः । चिन्नभिन्नीकृतांमा वै रासंसुरदेवचे्ितम्‌ ॥३५॥ अख ज्लुः । गणेदयोन समायुक्ता देवा सुनिगणा; पभो ।
आययु्योदधमत्यंतं मदयुक्ता गजास्ुर॒॥३६॥ तेषां वचनमाकण्य गजदैत्यः अरतापवान्‌ । स्चानाज्ञापथामास
वैह्यान. सज्जी मरव॑त्विति ॥२७॥ स्वयं खुसज्ितो भत्वा रथारूढश्च नियौ । अनु तं दैत्यसेन्येदा दैत्यास्ते निययुः पुरात्‌
॥२८॥ अपारसेनया युक्तं तं ददे मजासुरम्‌ । गजाननः प्रसन्नात्मा कालरथ भयदायकः ॥३९॥ ततो गजासुरः
कोपादैत्यानाज्ञापयत्तदा । संहरध्वं सुरान्‌ सवान सुनीन्‌ यक्षादिसंयुतान्‌ ॥४०॥ दैत्यगरेण समाज्ञपा असुरा जयश्ाणिनः ।
जसः क शस्त्रैश्च ते देवान पीडयामासुरोजसा ।४१॥ देवाः कऋोधसमाविष्टा मरणे कृतनिश्चयाः । दैत्यान्‌ प्रहरणैजेध्लुः
रास्ैनोनाविचैस्तदा ॥०४२॥ दैत्यानां चैव देवानां युद्धं परमदारुणम्‌ । बभूव तुसुठं ५ परस्परविनारान म्‌ ॥४३॥
अखङ्नदी परवृत्ता च महीधा वीरमोहिनी । भम्र दैत्यगणास्तत्र पहारपरिषीडिता; ॥४४॥ त्यकत्वा दैत्यगणा २
पलायत दिशो दश । तत्‌ इदा देत्यराजस्तु चिस्मिलोऽभूत्‌ प्रजापते ॥४५॥ ततो दैत्याधिपाः ऋरराः पधानरखखा रणम्‌ ।
आययुर्देवसेनां ते निजध्नुश महाबलाः ॥४६॥ तत हद्रादिभिस्ते वै रणं कृत्वा सुदारणम्‌ । निहता मूर्छिता; केचिद्रणे
भूमौ निपातिताः ॥४०॥ हा हा दैत्यगणाः कृत्वा पलायत दिको दद्रा । तत्‌ दष्टा दैत्यराजः स विस्मय परम ययौ ।॥४८]
विपरीतं मया दृष्टं बहिः रीतो यथाऽभवत्‌ । तथा देवैर्मदीयेय सेना स्वां पराजिता ॥४९॥ एवं मनसि संतप्रः
क्रोधारुणविलोचनः । रथारूढः स्वयं योद्धुमाययौ स गजासुरः ॥५०॥ |

।( ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्के महापुराणे द्वितीये खण्डे एकंदतचसिति गजासुरसैन्यवधो नाम दवातरिशोऽध्यायः ॥
135

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

| । _ पान ६९

॥ ओ्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । समागतं महादैत्यं दष्टा देवा भयातुराः । गजाननं निजं नाध॑ ययुर्त्तांतमीरितुम्‌ ॥ १॥
स चरत्तांतं देवसुखात्‌ श्रुत्वा ऋोधसषमन्वितः । परशं पारासुग्रं च गदां धूत्वा ययौ तदा ॥ २॥ मूषकारूढमायं तं पुरुषं
देत्यनायकः । दृषा गजाननं दीप्चसुवाच बलगर्वितः ॥ ३ ॥ गजासुर उवाच । फिमर्थं रणभूमौ त्वमागतो ब्राह्मणाधम ।
तपः कायं त्वया नित्य कथं क्लाच्र समाभितः ॥४॥ बह्मादयो जिता येन तेन साभ त्वया द्विज । युद्धं करतन्यमत्य॑तं
वृथा मरणमाष्स्यसि ॥५॥ गच्छ स्वमाश्रमं विप्र न हन्मि त्वां समागतम्‌ । घाल भावात्‌ कृतं कम सदे नात्र संदायः ॥६॥
इत्युक्तव॑तमालोक्य शं सु; क्रोधसमन्वितः । उवाच त॑ महादैत्यं वचस्तद्धितकाम्यया 1७ शिव उवाच । मूर्खोसि दैत्यराज त्वं
नायं ब्राह्मणसत्तमः । गणेरोऽयं सदा सेव्यो योगिभिः परमाहतैः ॥ ८ ॥ परादारस्य पत्रोऽभृत्तपसाराधितः स्वयम्‌ ।
वरदानप्र भावेण त्वां हनिष्यति निशितम्‌ ॥ ९॥ त्यक्त्वा वैरं गणेरां च रारणं दैत्यनायक ! एहि नोचेच सर्बस्वं
रित्वा खत्युमवाप्ट्यसि ॥१०॥ बस पातारश्रूमौ त्वं न गणेशो हनिष्यति। एवं श्रुत्वा वचः रां जघान गदयाऽसुरः ॥११॥
मूच्छया पतितो भूमौ रंकरस्तत्र संगरे । राखराज्नैस्तेन दैत्येन मूच्छिताश्च कताः सुराः ॥१२॥ विष्ण्वाद्याश्च रणे तच्र
पतिताः पीडिता खशम्‌ । दैत्याधिपं ततो द्रा गणेरोऽख्रखुपाददे ॥ १३ ॥ पर्यु मंत्रयामास संहाराखरविधानतः |
तत्याज दैत्यसेनायां महारत्नं यमसंनिभम्‌ ॥ १४॥ हताः परड्याना दैत्या यत्र तच्र स्थिता सधे । पटरयतो दैत्यराजस्य
प्रधानाश्च शताः सताः ॥ १५॥ संहारास््निष्ररयर्थ नानायत्नमथाकरोत्‌ । सर्व तन्निष्फलं जातं गजरदैत्यस्य संयुगे ॥ १६॥
एक एव महादैत्यो वरदानप्रभावतः । स संहारादुवैरितो दतः परद्युना न च ॥ १७॥ ततो दैत्यो ययौ कोधात्समीपे
विघ्रपस्य च । द्रारन्राणि सहसा त्यक्त्वा मष्छयुद्धोयतोऽभवत्‌ ॥ १८ ॥ तादशं तं गणेरानो दृष्टा कोधसमन्वितः ।
दद्रयामास दैत्यायं रूपं स्वानदगं परम्‌ ॥ १९ ॥ अन॑तादित्यसंकारं गजवक्रविराजितम्‌ । ज्योतिषां ज्योतिरापूर्ण
योगरूपं सु्ातिदम्‌ ॥२०॥ तं धरं दैत्यराजः स्म यतते निकटस्थितम्‌ । आकारावन्न तद्रूपं हस्तगं चाऽभवत्‌ भ्रभोः ॥२१॥
आर्थं हृदे मत्वा दैत्येशो विहलो भरक्ाम्‌ । अहो मया धृतो दुंदिर॑स्तगो मे न दस्तगः ॥ २२॥ किमिदं कौतुक पूर्ण
गणेश्लोऽथ सनातनः । ब्रह्माकारो न संदेहो हनिष्यति स मां ध्रवम्‌ ॥२३॥ धन्यं जन्म मदीयं वै पितरावाश्चमादिकम्‌ ।
गणेद्ाहस्तङाख्रेण मरिष्यामि न संङायः ॥ २४ ॥ काद्या योगिनो य॑ वै प्राप्रा योगैः खुदुरैः। आयासेन विना सोऽय

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

---------------~---~-------~--~----------- ^ षो न

| । पान ७५
">>> व मागार <>

५)
९८८

मया प्रासो गजाननः ॥२५॥ तं प्रणम्य महा क्त्या वैत्येदो वरक्लिया । जगाद गणनाथं वै भाव मावितमादरात्‌ ।२६॥
बरह्म ब्रहमेदा जहि मां दासं ते गणनायक । वरं प्रयच्छ मे त्वेनं नमामि त्वां पुनः पुनः ॥ २७॥ न संसारसखे
चित्तं मदीयं ते मदरानात्‌ । त्वया इलो भविष्यामि ब्रह्मभूतो न संदायः ॥२८॥ प्राथयंतं महादैत्यमंक्ुशेन जघान तम्‌ ।
गणेशः सोऽपि सायुज्य॑तस्य प्रासः परजापते ॥ २९॥ काकरवाः सुरास्तत्र सुनयो मोहसंयुताः । न विद्भ्े्टितं
तस्य बसुराता इव स्थिताः ॥ ३० ॥ हतं दैत्यं समालोक्य हर्षितासे तदाऽमवन्‌ । गणेद्रोऽपि स्वक रूपं लीनं करत्वा
स्थितः पुरः ॥६१॥ पूवाकारं च तं दद्रा तुष्टुवुस्ते सुरर्षयः । संपूज्य भक्तिभविन नेसुश्च नचतुः पुरः ॥३२]। देवषैय उचुः ।
नमस्ते गजवक्राय गजाननसुरूपिणे । परादारस्तायैव वत्सलासूनवे नमः ॥ ३३ ॥ व्यासभ्रात्रे श्युकस्यैव पित्तव्याय
नमो नमः । अनादिगणनाथाय स्वान॑वावासिने नमः ॥३०॥ रजसा खष्टिकर्चरे ते सत्वतः पालकाय वै । तमसा सर्वसह
गणेशाय नमो नमः॥३५॥ प्रकृतेः पुरुषस्यापि रूपिणे परमात्मने । धोधाकाराय वै तुभ्यं केवलाय नमो नमः ॥२६॥
स्वसंवेद्याय देवाय योगाय गणपाय च । कांतिरूपाय तुभ्यं वै नमस्ते ब्रह्मनायक्‌ ॥ २७ ॥ विनायकाय वीराय
गजदैत्यस्य शा्रवे । सुनिमानसनिष्ठाय सनीनां पालकाय च ॥ ३८ ॥ देवरक्लाकरायैव वितेशाय नमो नमः ।
वक्रतुंडाय धीराय _बचैकदंताय ते नमः ॥ ३९ ॥ त्वयाऽयं निहतो दैत्यो गजनामा महाबलः । ब्रह्मि सूत्युसंहीनो
महाश्वय करनं विभो ॥४०॥ हते दैत्येऽधघुना कृत्स्नं जगत्‌ संतोषमेष्यति । स्वाहास्वधायुतं पर्णं स्वधर्मस्थं भविष्यति ॥०१॥
एवसुक्त्वा गणाधीरां सवं देव्षंयस्तत; । प्रणम्य तृष्णीं भावं ते संघाप्ता विगतज्वराः ॥ ४२॥ कणौ संपीड्य
गणपचरणे शिरसो ध्वनिः । मधुरः प्रकृतसैस्तु तेन तुष्टो गजाननः ॥४३॥ तानुवाच मदीया ये भक्ताः परम भाविताः ।
कैग । नित्यं भकलन्यं भवद्भिनेमनं यथा ॥ ४४ ॥ तेभ्योऽहं परमप्रीतो दास्यामि मनसीप्सितम्‌ । एतादश पियं मे च
नमनं नान्न संशयः ।॥४५॥ एवखुक्त्वा स तान्‌ सवौन्‌ सिद्धिबुद्धादिसंयुतः । अंतरदषे ततो देवा सुनयः स्वस्थलं ययु; ॥४६॥
पिता पराहारस्तस्य माता वै वत्सला प्रभोः । शोकसागरमम्नौ तौ शरुत्वा वातौ निपेततुः ॥ ४७॥ ततः कारुणिको
देवस्तयोरित्तमकाडशकः । योग्यांतिमय॑ ज्ञानं बोधयामास शाश्वतम्‌ ॥ ४८ ॥ मूतं मदीयां तै कृत्वा संस्थाप्य
ब्राह्मणैः सह । नस्याः प्रूजा प्रकतैव्या भवद्धधा नित्यमादरात्‌ ॥४९॥ देहठयापारिता तन्न कर्त्या हदि दांतिदम्‌।

2 > 3 ---3--- ( वव वनवत ~~
38

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

द 9२028 =-= ~न

खं२अ. ३४
न 999 १ 0 4

योगरूपधरं इष्टा कालमाक्रमतं सदा ॥५०॥ एवसुक्त्वा हदिस्थोऽसौ गणेछोंऽतर्दपे ततः । करतवतौ महाभागे तथा
दस्तयोगिनौ ॥५१॥ अचला स्थापिता सूतिः सिद्धिदा साऽभवत्परा । दशनान्‌ मोक्षदा दश्च सकामानां धकामदा ॥५२॥
एतत्त कथितं सवं गजाखुरवधाश्नितम्‌ । चरितं गणनाथस्य सर्वपापहरं छुभम्‌ ॥ ५३॥ यः श्टणोति नरो भक्त्या पठेद्वा तु
परजापते । तस्मै शुक्तिप्रदं पूणं सुक्तिदं प्रभविष्यति ॥५४॥

॥ ओमिति श्रीमदा्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे द्वितीये खंडे एकदेतचसिति गजाधुखधाख्यानं नाम जयद्िसोऽध्याय, ॥
> र <<

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

भागवतं तथा । भविष्यं ब्रह्मवैवर्तं मार्ष॑डेयं च वामनम्‌ ॥१७। आभ्रेयं वायव मात्स्यं वाराहं कौ्ममेव च । लैंगं गारडकं
स्कांदं ब्रह्मांडं च प्रजापते ॥१८॥ अष्टाददा पुराणानि कथितानि विदोषतः; । तथैवोपपुराणानि कथयामि प्रजापते ॥१९॥
गाणेदो नारदीयं च नारसिंहं च कापिलम्‌ । नांविकेय च वारुण्यं दौवाससमथांविकम्‌ ॥२०। काचिकिथ च
मारीचमौरनसं च भार्गवम्‌ । सानत्कुमारकं नैव कौमारं च जापते ॥२१॥ माहेभ्वरं च सौरं वै पाराय च मौद्धलम्‌ ।
अष्टाददा पुराणानि कथितानि समासतः ॥२२॥ धर्माधर्मव्यवस्थार्भं॑चकरे भारतसुत्तमम्‌ । एतत्सर्व स जग्राह
व्यासात्‌ सूतो महामतिः ॥२३॥ एतानि गाणपत्यानि ज्ञातव्यानि विचक्षणैः। अन्यानि सेतिहासानि गणेङास्तुतिम॑ति घै॥२४॥
श्रुत्वा सवचनं तस्य मोदिता सुनयः पुनः । उचुः सूत॑ मदापज्ञं संदायच्छेदनाय ते ॥२५॥ शौनकाद्या उचुः ।
कर्थ, सूत रिवादीनां पुराणानि महामते । भोक्तानि गाणपत्यानि वद संशयसुक्तये ॥२६॥ तेषां वचनमाकण्य॑ सूतः
सवाथकोषिदः । ज॒गाद्‌ तान. महाबुद्धिः स॑हायच्छेदनं वचः ॥२७॥ सूत उवाच | गणेास्य खरूपं यत्‌ पंचधा व्यास भाषितम्‌ ।
ज्ञातव्यं सुनिरादृलास्तेषां भेदं वदाम्यहम्‌ ॥२८॥ आद्य ब्राह्मं पुराणं यद्वाणपत्य प्रकीर्तितम्‌ । निरीणो गणपस्तच्र
वणितो ब्रह्मवाचकः ॥२९॥ हृदयेषु जनानां वै बुद्धीनां यत्‌ पकादाकरत्‌ । तदेव तस्य रूपं तद्धथाय॑ति त्यागिनः प्रभोः ॥३०॥
आकारादि विहीनं तत्‌ साक्षिभूतं सदा परम्‌ । मनोवाणीविहीनं च ज्ञातव्यं न्यासिभिर्भने ॥३१॥ तं ध्यायति महाभागा
योगिन चतुविधाः । संन्यासिनो हृदिस्थं ते गणेद बुद्धिचालकम्‌ ॥३२॥ अन्यदंत्य॑ पुराणं यद्भह्यंड गणपस्य तत्‌ ।
तच्रोकारमयाकारः सगुणो वणित: प्रसुः ॥३३॥ जगद्िहारकषारी स पचधा पबभूव ह । प्रणवः प्रणवाकारो गजानन उदाहृतः
॥२४॥ अकारोकारकौ चैव मकारो नाद आबभौ ! भिदुः पंच विभज्यात्मा नानाखेलं करोति सः ॥३५॥ जगदाकारखूपेण
स्थितं विघनकामादरात्‌ ! ध्यायंति जगदात्मानं प्रणवाकरनिलक्षणम्‌ ॥२६॥ स्मरंति तं द्विजा नित्य वेदादौ कर्मसिद्धये ।
ब्रहमांडाकारविपरदाः सरणः परिकीर्तितः ॥३७॥ तधेवोपपुराणेषु गणे चाद्यमजसा। पुराणं तद्गणद्यास्य भिन्नमूर्तिधरस्य च
॥२३८॥ सणुणं जगदाकारं नियुणं वुद्धिचाल्कम्‌ । तयोरक्ञानप्रसिद्धयर्भ मूर्तिमेतं स्तुवति ते ॥३९॥ गजवक्ादिचिहेश्च
चिदितं गणनायकम्‌ । मंत्रादिना भजंते न भावयुक्ता महर्षयः ॥४०॥ तस्योपासनमात्रेण सरणं निर्युणं तथा । सुलभं
पराप्यते ब्रह्म योगिभिस्तापसोत्तमैः ॥४१॥ अत्यं मौद्धरमेतच पराणोपनिषत्परम्‌ । तत्र विघेदामादात्म्थ योगाकारं

प य्थ्छडख्छ (नु
ध ~ 6 >> ४ -6 च र र क त वर जक 99 ६ का स ् अ ट उख >> ्रष्ड टु 25421 142 त ठ
2 2 ~ भ 2. 2, ग" 1" स ° ० त ^ तॐ तह # 7 62 तर ^ ऋ €
-----------~--~-----~ --~---~-~----- ~ <~ ^-^ ~ ~ 11८ 1 1 1-८८-9

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

कीर्तितम्‌ ॥४२॥ सयुणं निशणं ब्रह्म सूतिरूपधरं सुने । त्रयाणां योगरूपं वै सुद्रलेन प्रकाशितम्‌ ॥४६॥ योगिनः
छटकखुख्यासतं भरमजंति यथातथम्‌ । योगेनाभेदसंज्ञेन वणाश्नमविवर्जिताः ॥४४॥ तस्मादादौ गणस्य पूजनं सर्वसंमतम्‌ ।
अंते सोऽपि न संदेहो वेदांतेषु विरोषतः ॥४५॥ य आदिः परल्यांते स तिषदरे स्ैसंमतम्‌ । तस्मादाथंत भागेषु पुराणेषु
गणेश्वरः ॥४६॥ प॑चमं मध्यरूपं च गणेररास्य महात्मनः । कलांरोन प्रसंख्यातं नामरूपधरं सने ।४७॥ दिवविष्ण्वादिभेदैश्
स खेलति गजाननः । तेषां मध्ये पुराणानि व्यासेन कथितानि वै ॥४८॥ तस्मात्‌ सरबपुराणेषु गणेशस्यैव वर्णनम्‌ । कथितं
नात्र संदेहो व्यासेनामितवुद्धिना ॥४९॥ इदं पंचविधं रूपं गणेदास्य महात्मनः । यो जानाति नरः सोऽपि मोहरीनो
भविष्यति ॥५०॥ चतुर्विधं गणरास्य पूजनं कथितं सदा । सवरभेषु सिद्धीनां दायक भक्तिकारिणे ॥५१॥ मूर्तिपूजनमेकं
च द्वितीयं प्रणवात्मकम्‌ । तृतीयं बुद्धिं चैव शांतिरूपं चतुथकम्‌ ॥५२॥ अत आदौ जनाः; केचिद्‌ ग्रथेषु जश्मरूपकःम्‌ ।
स्मरंति वा पूजयंति सवसिद्धिपदायकम्‌ ॥५३॥ केचिद्‌ बुद्धिपदं देवं हृदिस्थं संस्मरति वा । पूजयति द्विजेद्रा्याः सवेदा
गणनायकम्‌ ॥५०॥ केचिदोकाररूपं त॑ पूजयति स्मरंति वा । स्वादौ सर्वसिद्धीनां दायक विघ्नायकम्‌ ॥५५॥
केचिन्‌ मू्िधरं देवं पूजयंति स्मरंति वा । सवीदौ गणनाथं च ज्ञातत्यं शास्त्रसंमतस्‌ ॥५६॥ अत आदौ तथा मध्ये सर्वाऽते
2 गजाननः; । शोभते योगरूपेण शांतिदो नक्तवत्सलः ॥५७॥ ब्रह्मणा बोधितो व्यासो गाणपत्य; प्रतापवान्‌ !
माथ नानाभेदं चकार सः ॥५८॥ वासनाच्छेदनार्थं च जनानां योगसिद्धये । शिवादीनां पुराणानि कमा
वर्णितानि चै ॥५९॥ एतद्यासस्य माहात्म्यं कथितं सकलं लव । यः श्रुणोति नरो भक्त्या पठेद्टै तस्य सर्वदम्‌ ॥६०॥
।। ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरके महापुराणे दितीये खंडे एकदंतचस्ति व्यासमाहात्म्यं नाम चतुस्तिदयोऽध्यायः |

134
| शआ्रगणेद्ाय नमः ॥ श्रङ उवाच ! व्यासस्याऽपि सुतो जज्ञे दकः साक्चाचिकवः स्वयम्‌ । लपसाराधितस्तेन योगिनां स
शिरोमणिः ॥१॥ दको गभाद्रिनिःखत्य संग भीत्याऽपलायत । संगेन ज्ञान म॑गो बै जायते विषयात्मनाम्‌ ॥२॥ त गच्छतं
समालोक्य व्यासो वै धावितोऽभवत्‌ । बोधयन्‌ हेतुभिवौक्यैनौनाक्रममथैः सतम्‌ ॥६॥ तिष्ठ तिष्ठ महायोगिन्‌ श्ण मे
परमं वचः । परथमं ब्रह्मचयं च ततो गाहस्थ्यमंजसा ॥४॥ ततो बनाश्रमः प्ोक्तस्ततः सन्यास आदरात्‌ । कमेण सेविता

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ३५ पान ७४

------------~---------------न--------------------------~-----~ ~ ~

स 2८9

--~-----~---------------

एते तदा योगः सुसिध्यति ॥५॥ अन्यथा सहसा कृत्वा योगभ्रष्टो नरो भवेत्‌ ! अथवा ्रष्टभावन नारकी धर्मनाश्ातः ॥६॥

अतो मनोजयाथं त्वं करममार्ग समाचर । अति योगीद्रसंसेन्यो भविष्यसि न संरायः ॥७॥ सहसा मा चर त्वं घै त्या

परमदुश्तरभ्‌ ! मनश्चचल मवेन पतिष्यसि न सराः ॥८॥ इत्यिर्विविधैवाक्यैः सुतो व्यासेन बोधितः । संगस्यैव

भयाद्योगी न बुबोध छुको सुने ॥९॥ व्यासोऽपि भावि च ज्ञात्वा चथौ स्वस्याश्रमं स्वयम्‌ । गणे भनसा ध्यात्वा
संस्थितथ्चितयान्वितः ॥१०॥ एतस्मिन्नतेरे तच्च ब्रह्मा स्वयसुपागतः । तं प्रणम्य हुकस्याऽपि वृत्तांतमवदन्सुनिः ॥११॥

ततस्तं प्रत्युवाचाथ ब्रह्मा चितां तु मा कुर । छुक्रो न भविता कशंसुर्भरष्टो वै नात्र संदायः ॥ १२ एवमाश्वास्य तं॑व्यासं
तस्य पूजां परगृह्य सः । ययौ स्वभवनं ब्रह्मा ज्यासो वै दूर्षितोऽमवत्‌ ।॥१३॥ छुकः सं नम॑दातीरे संस्थितो योगसेवया
सवत्र ब्रह्मभावेनाचितयद्रह्य शाश्वतम्‌ ॥१४॥ संपरज्ञातोऽष्टधा तेन साधितो वेदमार्भतः । असंपज्ञाततयोगेषु संस्थितो
योगिसत्तमः ॥१५॥ शुकेश्वरस्तच्र साक्लाच्छंकरस्तिष्टति पसु; । दिचेन हृदि संस्थेन घोधितो बादरायणिः ॥१६॥ गुरणा
तैन हीनोऽयं शको योगं समभ्यसत्‌ । योग भूमिक्रमेणैवासाधयद्योगसुत्तमम्‌ ॥१७॥ स्वत उत्थानक्तं ब्रह्म साधयित्वा
विधानतः । पराप्तं परत उत्थानं तेन सांख्यं महात्मना ॥१८॥ तच ब्रह्मणि संसक्तो योगामेदेन केवले । षश्राम पृथिवीं
सर्वा बिदेहोऽसौ महाखनिः॥१९॥ ब्रह्य सांख्यं निराधारं दष्टा संदायवान भूत्‌ । तदर्थं जनक सोऽपि ययौ हर्षसमन्वितम्‌।२०॥
जनकेन तथा सांख्य विदेहं कथितं परम्‌ । ततः संरयदहीनशथ जातो वैयासकिः प्रयः ॥२१॥ सांख्ये बोधस्य नाशः
स्यात्तत्‌ दृष्ट्रा विस्मितो सुनिः । विचारमकरोचित्त योग भावेन भावितः ॥२२ बोधेनोत्थानकः ज॑तो्जायते नान्न संदाय; ।
ोधहीनेन योगेनोत्थानं नास्य भवेत्‌ कदा ॥२६॥ ब्रह्म योगमयं परोक्तं तच्रोत्थानविरीनता । उत्थानं विद्यते नेष ब्रह्माकारं
अवतत ॥२४॥ सांख्यं ब्रह्म विदेहत्वान्मते चोपाधिवरजितम्‌ ! न स॒ख्यं तिद परोक्तं योगीद्रै्योगचितकैः ॥२५॥ व्यासेन
वदाखाञ्च करता भिन्ना महात्मना । पराणानि विभिन्नानि कृतानि समवदिना ॥२६॥ अहं तं दारणं यामि तातं रांत्यथ-
मादरात्‌। स एव स्वित्‌ साक्ताच्छांनिदाता भविष्यति ॥२५ विचार्य मतिमानेवं को हर्षसमन्वितः । आगत्य निकटे
तस्य तं ननाम कृनांजिः ॥२८॥ तच्र व्यासोऽपि योगिभ्यः प्रावदय्योगसुत्तमम्‌ । तं श्रुत्वा हर्षितो भूत्वा शुको वच
उवाच तम्‌ ॥२९॥ स्वामिञ्छरणु मदीयं वै प्रभं योगप्रसिद्धये । हांतियोगस्य दाता कः कीदृशो योग उत्तमः ॥३०॥

2111<412002110824111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

ख. २ अ. ३६ पानं ७५
व 99

वद मां करुणासिधो योगिभ्यो योगदायक । योगीद्रस्त्वं न संदेहो आंत्याऽदं भ्रमितोऽमनवम्‌ ॥३१॥ द्युकस्य वचनं श्रुत्वा
तं व्यासः प्रत्युवाच ह । दुणुष्व त्वं महाभाग योग चां तिप्रदायकम्‌ ॥३२ गणेरा; शां तिरूपश्च योगां तिप्रदायकः ।
तै भजस्व महायोगिन्‌ तेन चातो भविष्यसि ॥२३२॥ ब्रह्मणा बोधिलोऽदं तं भजामि गणनायकम्‌ । तैन सवज्ञतां यातो
योरग्रिः सेवितोऽभनवम्‌ ॥३५॥ गणो घातु; समूहे च कथितो नाच्र संदायः । बाद्यांतरादिसंयोगे समूहो भवति
प्रमो ॥३५॥ ब्रह्मरूपाः समूहाश्च तेषां स्वामी गणेश्वरः । संयोगायोगयोगेन प्राप्यते योगिभिः परः ॥३६॥ एवमुक्त्वा
गणेदास्य वेदपादस्तवं ददौ । रचित॑विष्णुना प्रवं हांतियोगप्रदायकम्‌ ॥३५॥ येन विष्णुः सु्ांतोऽभूदिहलोके
सुखात्मकः । जातः पालकभावेन भगवन्नामधारक्रः ॥३८॥ भरगरद्य साधयामास शुकस्तं परमाद्भुतम्‌ । गाणपत्य बभूवाथ
योगिवंदयो महाद्युतिः ॥३२॥ नित्य गणेशामादात्म्थे वेदपादस्तवं कः । जपति सनद्‌ भावेन दिवानक्तमखंडितम्‌ ॥४०॥
एतच्छुकस्य माहात्म्य कथितं ते प्रजापते । पठते दाण्वते स्वसुखदे प्रभवेत्‌ परम्‌ ॥४१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे दह्वितीये खंडे एकदंतचरति ड्ुकोपाख्यानं नाम पंचार्शोऽध्यायः ॥

"> 2 <€

॥ अ्रीगणेहाय नमः ॥ सुद्र उवाच । रयः पुत्रा अंगिरसो बभूवुत्रैह्यवादिनः । गाणपलया महाभागाः सव॑ज्ञा; सुखदायिनः॥१।
उतथ्यः प्रथमः पोक्तो द्वितीयस्तु ब्रहस्पतिः । सवतैश्च तृतीयोऽभूव्योगराखपरायणः ॥ २॥ शिक्षितोगिरसा पुत्र उतथ्यः
स्वल्पकरालतः । ब्रह्मभूतो ऽभवत्सव्यो गाणपत्यो विषवित्‌ ॥३॥ बृहस्पतिः ऋमेणैव योगभूमिविह्ारदः । भूमीनां साधने
सक्तोऽभवच्रैवः स्वभावतः ॥४॥ तन्न स्वाधीनतां द्रा रांत्यथं शांकरं ययौ । शिवेन गणराजस्य म्नो दत्तः षडक्षरः ॥५॥
शांतियोगस्य रूपं यत्‌ कथितं तत्‌ प्रविस्तरात्‌ । शिवं नत्वा बनं सोऽपि ययौ दक्षघ्रृहस्पतिः ॥द॥ स नित्य गणपं ध्याःवा-
ऽप्ूज्ञयत्तं विधानतः । ददौनार्थं गणेक्रस्य लालसाभून्महामतेः ॥७५॥ योगमार्गेण योगी स जातः खांतिधरः स्वयम्‌ ।
गाणपत्यत्वमापन्नः शिवतुल्यो बहस्पतिः ॥८॥ वुष्टस्तदा गणेशानो ययौ तस्याश्रमं परभु; । स्तुतः संपूजितस्तेन तुतोष
गणनायकः ॥९॥ अखंड भक्तिभावं स ददौ तस्मै महात्मने । अंतर्धाय स्वमात्मानं गणेशाः स्वाखयं ययौ ॥ १०॥ प्रकथ्यते

व

ल ल नत

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

का व
ववत ल्छठललसलललललललललत्स्त्ठव तः

महायोगी तदारभ्य बृहस्पतिः । ब्रह्िष्ठानामयं श्रेष्ठो विभूतिपदमागतः ॥११॥ संवते; प्रथमे योगी दषितो बै विदोषः ।
यश्च तत्र विभागाथ गुरुणा श्रात॒भावतः ॥१२॥ स संसारं परित्यज्य नश्र उन्मत्तवत्‌ स्वयम्‌ । सहजं ह्म कारीस्थो ध्याय
शांकरं सदा ॥१ ३॥ ततः कदाचिद्राजेद्रो मर्तो यन्ञकाम्यया । उपाध्यायं ययौ राजा स्वस्थं तं ब्रहस्पति: ॥१२॥
तद्र्तातं समादाय देवद्रः प्रात्रचीद्‌ गुरुम्‌ । मत्स्पर्धिनं मत्तं मा यजस्व त्वं बृहस्पते ॥१५॥ देवानां वा मनुष्याणामेकपक्षधसे
भव । तस्यैव वचसा राजा त्यक्तः स गुरुणा महान्‌. ॥१६॥ ससततं क्षुभितं ज्ञात्वा त ययौ नारदो खनिः । कारयां सवकं
राजज्नानीय कुरु सद्गुरुम्‌ ॥१७। जडोन्मत्तस्वभावेन स तिष्ठति सुनीश्वरः । प्रातःकाठे प्रणामार्थं शंकरस्य च गच्छति ॥१८॥
शबं तत्र समागृ्य तिष्ठ त्वं द्वारि भूमिपम्‌ । विसुखश्चात्महीनं तं दद्रा गच्छति विपरपः ॥१९॥ एवञुत्तवा गतो योगी
नारदः सोऽपि हृषितः । तथा चकार धमेज्ञ; कायां गत्वा नराधिपः ॥ २० ॥ इष्टा नश्र॑ ननामाऽसौ स्वगुरं तत्र भूमिपः,
कछलितश्चे्टया दक्त न सुमोच तथाऽपि तम्‌ ॥२१॥। संवर्तरतस्य वृत्तांतं शरुत्वा स्वयञुपागतः । यज्ञार्थं तस्य राजघैरपाध्यायो
बभूव ह्‌ ¦ जीवेन .तस्य वृत्तांलो ज्ञालस्तेनापि भूमिपः ॥ २२ ॥ छलितोऽहं भविष्यामि य॒रुस्ते त्यज मेऽलजम्‌ ॥ २३॥
मरुत्तेन त्वदीयं वे न गहीनं वचस्तदा । गुरूणा प्रेरितो देव इंद्रो ञ्जं समाक्षिपत्‌ ॥ २४ ॥ संवर्तेन च तद्रज कृतं
मोघं समाधिना । दारणं तद्भयादिद्र ययौ देवगणैः स तम्‌ ॥२५! ततो देवगकैस्तेन सुनिभिः संस्कृतो मखः ।
समाप्य यनज्ञमेतस्य संवतः स्वस्यलं ययौ ॥२द॥ समाधितत्परत्वेन ज्ञातं तेनापि शां भवम्‌ । स्वाधीनं तद्भवेन्सुख्यं
बरह्मशांतिप्रदं कदा ॥२७। ययावंगिरसं प्रष्टुं तेन योगः प्रकादितः । रांतियोगमयः साक्षाद्भणेदाः परमाद्भुतः ॥२८॥
संवर्तेन तथा दक्ष साधितो योग उत्तमः | शांतिरूपधरो योगी संवर्तः भव भूव ह ॥२९॥ आगत्य सखतः सोऽपि
कषेत्रे स्वानंदरूपिणि । मयूररं सदा तच्र सिषव भक्तितत्परः ॥२०॥ तेषां पुत्रा महाभागा जाताः सर्वक्ञसंमता; ।
क्रमेणि च ते सवं गाणपत्या बभूविरे ॥३१॥ पोक्ता दीधैतमस्कायास्तषां पुत्रादिभिस्तथा । गणेरो मनसा
भक्त्याऽखंड भावेन संभ्रुनः ॥६२॥ गौतमस्तच्न सख्यश्च दांतिमार्मपरायणः। विरूयातो सुनिवर्भेषु स ब भूव प्रजापते ॥२६॥
कदाचित्‌ एथिवीमध्ये ह्यनाघृष्टिः सुदारुणा । ब भूव द्रादरान्दान्‌ या तया संपीडितं जगत्‌ ॥३४॥ पीडां इष्टा जनानां
स दयायुक्तो बभूव ह । गौनम॑शंकरं दवं वृष्िदितोलैनोद सः ॥३५॥ ततस्तं॑शंकरः साक्षादवोचद्‌' भक्तसुत्तमम्‌ ।

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

८

खे. २अ. २दे पान ७७

जनाच््टः कृता खुख्या कालेन ब्रह्मरूपिणा ॥३९॥ चाणि न समस्तं कोऽपि ्रह्ांडमंडले । अतोभिमानसुत्सज्य तिष्ठ
त्वं खुनिसत्तम ॥२७॥ शिवस्थ वचनं श्ुत्वा ठुःखितस्तखुवाच ह । गौतमो सुनिवर्थश्च विस्मितोऽभूत्‌ स॒ मानसे ॥३८॥
गोतम ल्वाच । फिमिदं नाथ वदसि त्वमीरशः सर्वसंमतः। कुरु मे वाज्छितं नोवेदेदत्यागं कंतेम्यदम्‌ ॥२९॥ गपैतमस्याभिमानं
तं दष्टा राः सुविस्मितः । भावं ज्ञात्वा स्वयं प्राह गतम सुनिसत्तमम्‌ ॥४०॥ शुणु गौतम माहात्म्यं देहं त्यजसि धै बथा ।
विनाय्क भजस्व त्व तेन सर्व भविष्यति ॥४१॥ नायकेन विदहीनोऽयं सर्वेषां स विदोषतः । नायकसतेन नामाऽभूटधिनायक
इति स्फुटम्‌ ॥४२॥ वय॑ तदाज्ञया सरवै वर्तेमहि न संङायः ! गमनं बेदमार्भेणास्माक सर्वत्र संमतम्‌ ॥ ४३॥ उत्पथे
गमनं नथ्ेत्तदा विघ्रं करोति सः । अतस्त्वं विघ्नराजं च शरणं गच्छ गौतम ॥४४॥ एवमुक्त्वा महादेवो दवौ
तस्मै षडश्चरम्‌। मंत्रराजं गणेशास्य विधानं तस्य चोत्तमम्‌ ॥४५॥ गौतमस्तं प्रणम्यादौ तपसे वनमाययौ ।
समाधिना महोप्रेण तोषयामास विघ्नपम्‌ ॥४६॥ एवं वर्षेण त॑ दुंिर्ययो दातुं वरं परसुः । तं दृष्टा हर्षितोऽत्य॑तं
ननाम्‌ खुनिसत्तमः ॥४७॥ अथ्शिरसा तेन संस्तुतो गणनायकः । पसन्नस्तसुवाचैवं वचनं ब्रूहि वाञ्छितम्‌ ।॥४८॥
स वव्रे यवि तुष्टोऽसि भक्ति देहि इदां त्वयि । गाणपत्य॑च संपूर्ण मां कुरुष्व गजानन ॥४९॥ अनाच््टिभर्व
दुःख जहि देव विनायकः । एतमेव वरं याचे वाज्छितं नात्र संरायः ॥५०॥ तञ्ुवाच गणाध्यक्षस्त्वयोक्तं सुनिसन्तम ।
तवाश्रमेऽधघुना सर्वं भविष्यति न संदरायः ॥५१॥ सायंकाले च बीजेभ्यः क्षिप्ेभ्यो भूभिमंडले । सस्यानां षै समुत्पत्तिः
प्रातःकाले विष्यति ॥५२॥ तैर्धान्धैरनित्यमेव त्व पोषयस्व महाखुनीन्‌ । समागतान्‌ तथाभूतान्‌ समये सुनिसत्तम ॥५६॥
नित्यं परसुदिताः सव भविष्यंति तवाश्रमे । समागता नराः सर्वेऽनाव्रषर्दुःखवर्जिताः ॥५४॥ मदीया नक्तिरचला
भविष्यति तथा परा । योगरांतिधरः पर्णो भावी त्वं मत्प्रसादतः ॥५९५॥ एवसुक्त्वा गणेशानो गतः स्वानंदक्के पुरे ।
गौतमो गाणपस्यश्च तदिनात्‌ संबभ्यूव ह ॥५६॥ स खनिः स्वाश्रमे गत्वा चकार गणपोदितमभ्‌ । अनात्र्टिभवं दुःखं जनानां
स निराकरोत्‌ ५५ तच्रागतान्‌ स्वयं विपरान्नानादिगभ्यः प्रजापते ! तान सर्वान्‌ पोषयामास धान्पेर्मित्यससुद्धवेः ॥५८॥
क्रमेण द्रादश्यान्दास्ते गता वै दुस्तरा सुने । तत्र सरबैत्र संजाता वृधि दुःखहारिणी ॥५९॥ ततो सुनिगणैः
सवेर्विंपरीतं विचारितम्‌ । गौतमेन वयं सर्वँ पोषिता नात्र सायः ॥ ६०॥ सर्वेषु गौतमो धन्यस्तदुत्करषो भविष्यति ।

शतलत्ाललतलत्ललल्लतलतातललललतत्तलव्््छः

---~------- ~

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

{1 किनि

_- ._---..~ --- --~-- ~~~ ~--~-~~--~----> =-^-*--~----~----------- ~~ ------------------------- ^=

न 999

अत उत्कषनारा्भं॑कर्तव्यं किं द्विजोत्तमाः ॥द१॥ ततस्तैमयिया गतैश्च कृत्वा गौतमसंनिधौ । परेषिता सा तद्रव्यं
भक्षयामास वै सुनेः ॥६२॥ गौतमेन स्वहस्तेन ताडिता शदुभावतः । स्पष्टमात्रा ममाराऽसौ पतिता गोौधेरातले ॥३३॥
ततो हा हा कृतं सवैर््राह्मणैरख्द्मदशिभिः । गौतमस्याश्रमे सवैरापए्च्छय गमनं कृतम्‌ ॥६४॥ गौतमेन तपः कृत्वा
प्रार्थिता स्वगवादिनी । व्यवकस्य हिरःसंस्था प्रादुभूता च तत्क्षणात्‌ ॥ ६५ ॥ तच्र स्नानेन सद्यो वै पवित्रो
गौतमोऽभवत्‌ । गोवधादिमहापापं गच्छति स्नानमात्रतः ॥६६॥ ततः कदाचिद्विमेशो गौतमो ध्यानमाभितः ।
विचारमकरोचित्ते ज्ञात्वा तेषां विचेष्टितम्‌ ॥६७॥ छलनार्थ द्विजैः स्वैर्भिर्भिता गौश्च मायया । ततः कोपपरीतांगः इाशाप
ब्राह्मणान्‌ सुनिः ॥६८ वेदबाह्या भविष्यति कृतघ्ना ये महषयः । मदीयच्छलनेतैव पातकेन न सहायः ॥६९॥ ततस्ते
्ापयोगेन भ्राता जाना महर्षयः । ज्ञात्वाऽकस्मादं द्विजाः शापं संमीता अभर्वस्ततः ॥५०। शंकरं चारणं सर्वे
ययुर्वैवं महषयः । हौकरः स्मरणं चक्रे विष्णोश्चैव सुविरिमितः ॥५१॥ समागतं महाविष्णुं पप्रच्छ द्विजसौख्यदम्‌ ।
भार्म ततो हरिः दाख॒सुवाच वचनं हितम्‌ ॥७२॥ विष्णुरुवाच । वेदबाह्यद्विजानां यत्कमे सर्वं निरथकम्‌। न गतिः कुत्र
देहांते तेषां रभो न संदाय: ।॥५३॥ अनस्तेषां हिनाधौय ग्रधाः कायाः सदारिव । मोहदाश्च जनानां ते भजतां नरकप्रदा
ज्मा तत्रः हिवन वामं च तचरं तत्र पकारितम्‌ | विष्णुना बौद्धदार््रं वै रचितं मोहदायकम्‌ ॥७५॥ ऋषिभिश्च तथान्यानि
चाख्ञाणि रचिनानि वै । कापालादीनि भो दक् मोहदानि विदहेषतः ॥७६॥ रलानि तत्र दत्तानि भजतां रा खुनासुना ।
विष्णुना ब्राहणानां च क्रुतघ्नानां दिनाय वै ॥99] नराये तानि सेवते नारकाः संभवति ते । इदासुच्र विहीना
हारत्राधारप्रवतिंनः ॥५८॥ जनानां मजनां सर्वे पापांज्ास्ते महषयः । स्वल्पकालेन नष्टाः स्यु; करौ जन्मधरास्ततः ॥५९॥
त्र ते पापकर्माणो मविष्यति विदाषनः ! नेषु मार्गेषु संसक्ताः पपनिष्यंति रौरवे ॥८०) पुनः शुद्धा भविष्यति नरा
कृतयुगे प्रभो । तत्रैव योगमार्गेण गमिष्यलयपुन भवम्‌ ।॥८१॥ एवं तेषां हिताथौय शिवायै रचितानि वै । द्ास्त्राणि
चतुरैस्तानि न सव्यानि कदाचन ॥८२॥ वदाधारयुतनं शारत्रं तदेव सुखदं परम्‌ । तेन हीनं च यच्छास्त्रं मोहं नरकप्रदम्‌ ॥८३॥
न सेव्यं मानवः सवैः कलिदोषविवर्तितरैः । युक्तं गौतमरापेन महाभयकरं मतम्‌ ॥८२॥ करौ पापा विभूमानो

म,

स 6 ५99 ॐ

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

-<------------------------------------~----------~---------~---~------------~-~_-~-~-(- ~~~ ~ क त धि ~ ~, = _ ~< ~

--------------

खं, २ अ. ३७ न | नि
च चट ्च््् ____ ___ ___ __ ण्ष्या ० पान ५२
वि €

[ भ्त [क = [1 चि कथित % # 1
भविष्यंति महषयः । नरस्तैः कथितं रां नवामादिकमाचरेत्‌ ॥८५॥ इदं गौतममाहात्म्य॑यः श्रुणोति नसे भवेत्‌ ।
पेट्र मलदीनः सन्निहासुन्र सुखी परम्‌ ॥ ८६ ॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचस्ति गोतमचपितिं नाम षटत्रिरोऽ्यायः । ।

> > <€

॥ स्रीगणेदराय नमः ॥ सुद्रर उवाच । दितेः पुत्रौ महावीर्यो कदयपात्‌ संबभूवतुः । संध्यायासतुदानेन दैत्यौ परमदारुणौ ॥१॥
ताभ्यां तध तपो घोरं दिव्यवषसदस्रकम्‌ । तयोस्तपःप्रभावेण ब्रह्मा तु वरदोऽमवत्‌ ॥२॥ मरणं सर्वभूतेभ्यो न -भवेदीप्सितं
वरम्‌ । ताभ्यां दत्त्वा स्वयं ब्रह्मा स्वस्थानमगमत्‌ पुनः ॥३॥ सायंकाल च छष्काद्रं विरमरतौ महाखुसौ । तदेव मरणस्थानं
तयोजौ्त , पजापते ।।४॥ वरध मावतस्ताभ्यां सवं निुवनं जितम्‌ । हिर ण्यकरिपुज्ये्चने वै राज्यसुत्तमम्‌ ॥५॥ कर्ममा
द्िषन्‌ सब देवब्राह्मणदुःखदः । राज्यं चक्रे खुढुष्टामा परख्रीमद्यलाखसः ॥द॥ उपोषणेन संयुक्ता देवा इद्रपुरोगमाः ।
ब्रह्माणं ते पुरस्करत्य शारण्यं॒विष्णुमाययुः ॥७॥ ततश्च विष्णुना तच्र धृतं रूपं भयप्रदम्‌ । नारसिदं महोग्रं वै सर्वेभ्यो
भयदायकम्‌॥८॥ जाययौ दैत्यराजस्य नगरे क्रोधसंयुतः। शब्दैः स शुवनं घोरै्नादयामास तत्क्षणात्‌ ॥९॥ भीता दैत्यगणाः
सर्वे ारांसुस्तस्य चेष्टितम्‌ । राज्ञे श्रत्वा वचस्तेषां हिरण्यकशिपुः स्वयम्‌ ॥१०॥ दैत्यैः समात्रतो योद्धं चयौ तेन महाबलः ।
करः समागत; सोऽपि सिहाकृतिधारकः ॥११॥ मेसम॑वरसंकारं वयुर्यस्य विराजितम्‌ । तेजसा वहिसंकारो योदडुकामो
सरैः भमो ॥१२॥ महादमसखैः पुत्रैः संचरतो दैत्यसत्तमः । चरसि योधयामास शरखरासरैसम भेदिभिः ॥१३॥ चरसिदेन
हता दैत्या बहवो रणर्मेडले । शोणितौववहा नद्यः संपदृत्ता दिको दद्रा ॥१४॥ खङ्गादिभि्महाखेग् नखैयुंक्तः स
देवराट्‌ ! र्सिदो युयुधे तत्र भल्याभरिसमो चभौ ॥१५॥ तं दद्ध पूर्वसंस्कारात्‌ प्ह्ादस्य महात्मनः । चैरणवं ज्ञानमत्यं्तं
प्रादु भतं विेषतः ॥१६॥ एतस्मिन्नतरे तत्र गदया ताडितः पञुः । र्वि दैत्यराजेन पतितो सृच्छंया भ्रम्‌ ॥१५॥
दविखहतत्‌. खसं मूतः स्वस्थदेहो महाबलः । अरक्तं मानयामासात्मानं तेन पलायत ॥१८॥ दिरण्यकशिपुः सयैर्विजयी
स्वगरहे यथौ । चकार विष्णुभक्ति वै धरहञादो भावसंयुतः ॥१९॥ पितरं बोधयामास विष्णुमानंदरूपिणम्‌ । दारणं यारि

न दश्च सस

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

ख. २ अ. २७ पान ८

प 99
सर्वत्र समं वैत्यपतेऽधुना ॥ २० ॥ पुत्रस्य वचनं श्रुत्वा क्रोधाविष्टो महासुरः । ख्िना ताडयामास रातं मे किः
समाभितः ॥२१॥ तदाऽपि दढभाविन न चचार स वैष्णवः } प्रह्ादञ्चाधिकां भक्ति चकार प्रेमसंयुतः २९ ततो जले
स्थले च्यग्नौ हिरण्यकदिपुः स्वयम्‌ । विषैः सोऽपीडयत्पुच्रं निष्फलो विष्णुना कृतः ॥२३॥ चाखैरखरादिभिः पुच्रमारणाय
ससुव्यतः । प्रहादो न ममाराऽसौ रक्षितो विष्णुना सदा ॥२४॥ एवं पितुः खृतस्याऽपि द्रे पराप प्रजापते । काले ऋते तु
किंचिद्र चसिदचरित यणु ॥२५॥ वैकुंठे खमासीनं नारायणमनामयम्‌ । ययौ तच रसिदस्तं प्रणनाम भयातुरः ॥२६॥
घृत्तांतं हरेस्तस्य श्रुत्वा सोऽपि सुविस्मितः ! कारणं चितयामास विचारेण जनादंनः ॥२७ गणे वै विस्मृतवान्‌ ततो
दैत्यो न निजितः ¦ अष्टाक्षरं गणेहास्य मंन तस्मै दद्य स्वयम्‌ ॥२८]। बने सोऽपि समासीनस्तताप परमं लपः । निराहारेण
संयुक्तोऽध्यायत्तं गणपं हृदि ॥२९॥ एकव गते तच्र ययौ विध्नपतिः स्वयम्‌ । वरेण च्छंदयामास कसि भक्त॒त्तमम्‌ ॥३०
प्रणम्यापूल्य विष्नेरां परमे कृतांजछिः, सुक्तैगाणिरासन्ञस्तं तुष्टाव खहरिः स्वयम्‌ ॥२१॥ ययाचे देवदेवे मर्विंत ते देहि
विष्नप । जयं दैत्यरणे स्वारिस्तथेति गणपोऽब्रवीत्‌ ॥३२॥ अंतर्धानं गतः सद्यो गणेरो मक्तपाटकः । सिंहो दष॑संयुक्तो
दैत्यं हतु ययौ तत; ॥२३॥ एतस्मिन्नंतरे दश्च हिरण्यकिपुः स्वयम्‌ । प्रहा दतुमारेभे स्वयं खड़घरोऽभवत्‌ ॥३४॥
परहादेन स्मृतो विष्णुः प्रकटोऽ भृत्तद॑तरे । चसिहः कालरूपश्च तटेनाऽताडयत्‌ खलम्‌ ॥३५५॥ मूज्छितो दैत्यराजस्तु लेभे संज्ञा
महावलः । गदां धृत्वा सिहं तं युयुधे सैनिकैः सह ॥३६॥ रसिहांगात्‌ समुद्भूता सदा बहबस्ततः । सैन्यं तन्नाहायामासु-
ईिरण्यकदिपोः परम्‌ ॥३५ ततः कोधपरीतांगः सायंकाटे दितेः सुतम्‌ । धृत्वा नखैमहादैत्य दारयामास केरावः ॥२८॥
न शरुष्काद्रंमयैः स्वस्य नखेस्नन विदारित; ! ममार दैत्यराजोऽपि देवास्तं तुष्डुवुदरिम्‌ ॥६०॥ स्तुतः संपूजितो विष्णुर्गसिदो
गणपं स्मरन्‌ | अंतधानं ययौ सदयो देवास्त स्वपदं ययुः ॥४०॥ इदं नरहरे: भोक्तं माहात्म्यं यः शुणोति वा । पठति
प्रभवत्तस्य सवदं नाऽच्र संदायः ॥४१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुरणोपनिपदि श्रीमन्मोद्ले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचस्ति नृरसिहमाहात्म्यं नाम सप्रत्रिशोऽध्यायः ॥

+>34

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख, २अ. ३८ पान ८१

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ सुद्रल उवाच । हिरण्यकदिपौ नष्टे दिरण्याक्षं च दैत्यप; । राजानं कारयामासुः सोऽपि चक्रे
तथाऽखिलम्‌ ॥१॥ श्रातुवधेन संतप्तो देवान्‌ जित्वा महावलः । तेषां सरूलविना्ार्थं मतिं चक्रे च दैत्यपः।॥२॥ तच्र तेन विचारेण
संप्राप ज्ञानमुत्तमम्‌ । कमेनादो च देवानां मरणं प्रभविष्यति ॥ ३ ॥ कर्मरूपमयं तेषाममरतं नात्र संरायः । अन्ने नष्टे कर्थ
देवाः स्थास्यति तनुधारका; ॥४॥ कमेमूलमयीं भूमि प्रग्य पययौ खलः । पातारं दैत्यराजस्तु खेखयन्‌ स्वेच्छया स्वयम्‌ ॥५॥
देवाश्च सुनयो जग्मुस्ततः सवै प्रजापतिम्‌ । नष्टे चराचरे भूम्यां राशंसुरदैत्यचे्ितम्‌ ॥ ६ ॥ ब्रह्मणा नोदिताः सर्वे वेकं
जग्मुरादरात्‌ । तुष्टुवुस्तं रमानाथं रार सुे्टितं महत्‌ ॥७॥ ततः सोऽपि दयायुक्तः सौकरं रूपमास्थितः । कैलासे गणपं
चेष्टा ययो पातालमोजसा ॥८॥ तत्र द॑ष्टाग्रसंयुक्तां एथ्वीं कृत्वा बहिः प्रथुः। निययौ तं दिरण्याक्लो योद्ुक्तामः समाययौ
॥९॥ ततो युद्धं महाघोरं तयोजीरतं प्रजापते । छयष्काद्रदष्या दुष्टं संघ्याकाे जघान सः ॥१०॥ ममार सदसा दत्यो
वराहो धरणीसुतः । निरीत्व स्थापयामास प्रथ्वीं पूर्ववदच्युतः ॥ ११॥ संस्थाप्य पृथ्वीं वाराहो मयूरे समाययौ ।
अ्रब्रह्मरूपश्च सर्वेभ्यो ज्ञानदायक; ॥ १२ ॥ स्व्रीस्वरूपेण थिवी पत्नीभविन तं ययै । कर्मसूलमयी पोक्ताऽक्षराधारा
सुखप्रदा ॥१३॥ तच्रालुष्टानमलत्य॑तं चक्रतुभैक्तितत्परौ । दढवाससुसिद्धयर्थं क्षेत्रे स्वानदरूपिणि ॥ १४ ॥ प्रसन्नो भगवांस्तत्र
गणेशो देवनायक; । वरदस्तौ ययौ भीत्योवाच संशृणुत वरम्‌ ॥१५॥ ततस्ताभ्यां प्रणम्यादौ पूजितो गणनायक्रः। नामाश्केन
सान्ना वै संस्तुतो भक्तिमावितः ॥१६॥ वरं तौ ब्रूणुतां क्षेत्रे स्वानेदे देहि विघ्न । वासं भक्तिसिद्धर्थं ब्रह्म भूतसुखप्रदे
॥ १७) तयोवचनमाकण्यं गणेशाः करषया युतः । भरित ज्ञात्वा महोग्रं वै सूय पोवाच दर्षितः ॥ १८ ॥ गणेशा घ्वाच |
शुद्धगत्यात्मक् द्वारं त्वदीयं सुकतिद परम्‌ । तन्न पृथ्वी वरादौ च तवागे कुरु मानद ॥१९॥ तथेति कृतवान्‌ सूयः संस्थितौ
दवारि तावुभौ । उत्तरांम॑ गणेद्रास्यान्नित्य पूजां प्रचरतु; ॥२० हदं बराहरूपस्य माहात्म्यं कथितं मया । भ्रवणात्‌ पठनात्‌
सर्वसुक्तिदं प्र भवेनच्रणाम्‌ ॥ २१ ॥
॥ भमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराण द्वितीये खण्डे एकदंतचसिि वाराहमाहात्म्यं नामाष्तरिशोऽध्यायः ॥

^ 34

-------~------.

म

2।<८720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

= च क ~= पान ८२
44444944 44144444 43

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुदल उवाच ! ततो दैदयपदे राजा प्रह्नादो वैष्णवोऽभवत्‌ ! स तु वैरं खमुतछञ्य देवे; संमानितो
बभौ ॥१॥ गते कियति काले च गृहे तस्य महात्मनः ! विधाता दैल्यराजस्याययौ प्रीत्या प्रजापते ॥२॥ स तु दृदटेमेदात्यैः
क्रमेण भ्ररितोऽसुरः । संसर्गदोषयुक्तो भृन्न तं मेने पितामहम्‌ ॥ ३॥ क्रोधेन विधिना तत्र रपोऽसौ वैष्णवाधमः ।
ज्ञानं प्रहनद नष च त्वदीयं प्रमविष्यति ॥ ४ ॥ प्रह्वादमेवं राघवा स ययौ स्थानं निजं विधिः । प्रह्णादग्च तथा दैत्यैदेवानां
हनने रतः ॥५॥ न मेने मनसा विष्णुं चासं वामरनायक्म्‌ । जिस्वा देवान्‌ समस्तान्‌ स राज्यं चक्रेऽस्राधिपः ॥६॥ प्रहादः
स ततो देवैर्भिनच्र भावेन धारितः । सहनं कृतमत्यंतं तदौरात्म्यस्य चादरात्‌ ॥७॥ देधैर्षि्णुख दायै कालेन विजिता वरात्‌ ।

दैत्याः प्रह्ादमलत्यंतं संरक्ष्य सुरनायक्षेः ॥ ८ ॥ स्वराज्ये संस्थितं दै प्रहादं च महासुनिः ¦ भ्रमन्‌ समाययौ दरष्टुं राक्तो
गृत्समदो महान्‌ ॥९॥ तं दष्टा दैत्यराजः स प्रणनाम महायद्ाः । स्वासने त॑ समाव्य पूजयामास भक्तितः ॥१०॥
भक्तो सुनिवरं दैत्यः पादसंवाहने स्थितः } उवाच मधुरं वाक्यं प्रहनादो हर्षसंयुतः ॥११॥ प्स्दाद उवाच । धन्यं मेऽ कुलं
ज्ञानं विद्या दानादिकं च यत्‌ । तवांधियुय॒लं दष्टा पवित्रो नाच्र संदायः ॥१२॥ सुने योगीदरमुरुयस्त्वं तव ददानसुत्तमम्‌ ।
न भवेत्‌ पापकाराणां शुक्तिमुक्तिक्रमप्रदम्‌ ॥ १३॥ अर राप्तश्च योगींद्र विभरिना तेन मोदितः ¦ अस्रैः संन्रतोऽत्यतं
दु्टकमेरतोऽमवम्‌ ॥१४॥ स्त्रीमदादिरनो नित्यं ज्ञानहीनो निरंतरम्‌ । देवानां द्वेषवुद्धथा वै छेदने प्रथतोऽ मवम्‌ ॥१५॥ अधुना
पादपद्मस्य ददोनेन महामुने । ज्ञानस्य र्फूर्तिरल्पा मे संजाता नाच्र संरायः ॥ १६॥ पूर्वपुण्यवलमैव जात ते ददनं
महत्‌ । आसुरी प्रकरतिर्मेऽय गता तेन मदामुने ॥१०॥ वद ज्ञानं महायो्भिस्तारयस्व मवाणवात्‌ } मां वै दारणार्थिनं
विप्र शिष्यं ते च जगद्गुरो ॥१८॥ सर उवाच । एव॑ संपार्थितो दक्ष खनिगत्समदो महान्‌ । कपया परयाऽऽविष्टस्तशुवाच
विरोषतः ॥ १९] गृत्समद उवाच ! शृणु प्रह्मद वक्ष्यामि ज्ञानं शातिसुखपदम्‌ ! गणनाथं भजस्व त्वं विघ्रहीनो भविष्यसि
॥२०॥ मदासुरश्च दैत्येशो हृदये ते प्रतापवान्‌ । आसुरेण स्वभावेन संस्थितो ज्ञानखडकः ॥२१॥ अतस्तमेकद॑तस्य
भजनेन जहि. पभो }. तदा ज्ञानं दढ ते वै दधे संस्थितं भवेत्‌ ॥र९॥ इति _ तस्य वच; शरुत्वा
परह्मदस्तं पुनजगौ । कोऽसौ मदासुरः पापी हदये तिष्ठति प्रभो ॥२६॥ एकरदंतस्य भजनं कीदक वद सांप्रतम्‌ ।
मदासुरस्य दताऽसौ कथं जातो गजाननः ॥२४॥ एतत्सव खुविस्ताय॑ वद मद्यं प्रयाचते । शिष्याय सकट विप्र

शर 44 11 (4-111-4५ न~ त 7-17-7 व ---------------------------------~-~--- 9 ---->-:ॐ
८.४ ६:

प्ल? कः प

2111<412002110820111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

र खं, २अ. ३९ पान ८३
८1: निवि

येन ज्ञानं ददं भवेत्‌ ॥२५॥ सुद्र उवाच । परहादस्य वचः श्रुत्वा सुनिरत्समदोऽ्रवीत्‌ । मदासुरस्य माहाट्म्यमेकर्दताितं
पभो ॥२॥ गृत्समद उवाच । श्रुणु प्रह्माद यत्‌ पृष्टं तत्सर्वं कथयामि ते । चरिच्रमेकर्दतस्य स वैसिद्धिपरदायकम्‌॥। २५ एकदा राक्षसः
कथिद्ययौ श्ग्वाग्रमं महान्‌ । महाखलरदिषद्रदशी समिदर्थं गते सुनो ॥२८॥ स तत्ैकराकिनीं वीक्ष्य भृरपत्नीं वचोऽत्रवीत्‌ ।
खुखोमा किं श्वगोः पत्नी त्वं हि मां वद सांपतम्‌ ॥२९॥ मद्यं कन्यां महीपालो दातु स शयुयतोऽमवत्‌। एतस्मिननतरे कन्या
याचिता श्रगुणाऽभवत्‌ ॥३०॥ मां त्यक्त्वा श्टगवे कन्या दत्ता तेन मरीभ्रूता 1 तस्माद्भगोर्हरिष्यामि भार्या चाऽ्टं न
सद्रायः ॥२३१॥ तस्य तद्रचनं कूरं श्रुत्वा तुष्णीं बभूव ह । सलोमा सा श्रगोः पत्नी ततः सोऽप्यभ्िमत्रवीत्‌ ॥३२॥ राश्ठस उवाच ।
अग्ने बद महाभाग त्वं साक्षी सर्वसंमतः । इयं पत्नी श्ूगोः किं वान्यस्य सल्यं महाद्युते ।।३३॥ राक्चसस्य वचः श्रत्वा न
किचित्तं बचोऽन्रवीत्‌ । उत्तरं शाप भीतोऽसौ हव्यवाहः प्रतापवान्‌ ॥ २४॥ पुनस्तेन च संपृषटोऽभ्रिनोवाच खुदुमेतिम्‌ ।
घनः एष्टस्तथाभ्रस्तखवाच मयसंङलः ॥३५॥ अजानता नरः प्रषः संशये प्रससुदयते । कथयेत्तं न पापीयान्‌ भवेद्र सोऽपि
निधितम्‌ ॥३६॥ अलोऽदं कथयिष्यामि सत्यं तुभ्यं न संदायः । आदौ राज्ञा च संदातुं कथिता राक्षसाय सा॥३५॥ अतस्त्वं
राक्षसो भागी मतः हारत्रे न संरायः । तवाम्रे कथितं चेन्मे पापं न स्यात्‌ कदाचन ॥३८॥ अतः कन्यां प्रदातुं वै नराय
दृढनिश्चयः । न कलच्योऽसुरेश त्वं विचारय महामते ॥३९॥ यदि दातुं कृता कन्या कस्मैचिन्निथिता भवेत्‌ । तस्मे सा धै
परदातन्याऽन्यथा दोषी भवेन्नरः ॥४०॥ आरदाभंगमयं पाप॑ संप्राप्तं तस्य दैत्यप । न कन्या दूष्यते तच्रान्यस्मे दत्ता
नराय्‌ चत्‌ ॥४१॥ ततस्तं राक्षसं कूरमूचे वै हव्यवाहनः । पत्नी श्गोरिथं साधो मा गहीष्व परस्त्रियम्‌ ॥४२॥
जम्नर्वचनमाकण्य गहीत्वा राक्षसो ययौ । अंतवेत्नीं सद॑तं च मूर्चछितां स विहायसा ॥४३॥ तस्याजुदरवासी च
श्गोस्तेजोषरो सनिः । कृषितो राक्षसं हंतु च्युतो वै जटरात्‌ स्वयम्‌ ॥४४॥ तस्य कोधानलेनैव भरमसादभवतक्षणात्‌ ।
राक्षसः सोऽपि संगर्य पुचचं स्वयृहमाययो ॥2९॥ दुःखिता रुदती देवी सुलोमा भयविह्ला । वनाद्‌ भृगुः समायात-
स्तस्मिन्‌ कराले पतापवान्‌ ॥४६॥ रद॑त्या कथितस्तस्मे वृत्तालो खुनिभाययौ । तं श्रुत्वा कुपितो योगी साक्चाद्रद्र
इवाऽपरः ॥ ४७॥ उवाच कोपरक्ताक्चोऽप्न त्वं रक्तो मयाऽधुना । सर्वभक्षो भवाऽक्ञानी दुटकर्मपरायण ।॥४८॥ एवं
द्वा महादेवं शणुरभिं स्वयं सुनिः । खुलोमां सांत्वयामास पुच् स्वं प्ररा्ंस ह ॥४९॥ उद्रात्तु च्युतः कोधाच्च्यवनो

प त्लतललललल्ललततललकः

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

_ खं. २ अ न पानं ८७
गथ ल 22 नधि

नाम सत्तमः । तेनाऽयं भविता पुत्रो मदीयो मातृपालकः ॥ ५० ॥ सुखेन स्वा्रमे योगी श्रय; परमतस्ववित्‌ । पटन्या
पुत्रेण संयुक्तः स्थितो गणपतिं स्मरन्‌ ॥ ५१॥

॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचर्ति च्यवनोत्पत्तिकथनं नाभैकोनचत्वारिशोऽध्यायः ॥

“>> <€

॥ स्ीगणेकाय नमः ॥ सुद्र उवाच । शापितो श्णाभ्रिश्च ययौ स्थानं निजं ततः। अं्तधाय स्वमात्मानं स्थितः परमदुःखितः॥१॥
अभ्रिं विना च सवत्र दादाकारो महान भूत्‌ । खनयः सहिता देैबरह्याणं शरणं ययुः ॥२॥। सनय उचुः । राप्तोऽच्नियुणा
स्वामिन्नतधोय ययो स्वयम्‌ । करमंहीना वयं नाथ बहिहीना भवामहे ॥३॥ रारण त्वां प्रपन्नाः स्मो रक्च रश्च पितामह ।
नोचेचराचरं सवे नरयत्यत्र न संहाय: ॥९॥ श्ुत्वा स वचनं तेषां तैः सहाऽन्नि यथौ विधि; । सांत्वयामास त॑ वाक्यै-
वेदानां परमाद्भुत; ॥५॥ नोवाच । अग्रे शणु महा भाग वेदेषु कथितं महत्‌। सर्वभक्षः छयचिष्मान्‌ वै तव नाम विनिधितम्‌ ॥६॥
श्रगोर्नेवापराधोऽस्ि भावि जातं न संदायः। मा कुरुष्व बरृथा चितां भव सौम्यो महामते \}9॥ अतस्त्व॑सर्वनक्चोऽपि
पविच्रः परमो मतः । भक्षदोषविहीनस्त्वं भविताऽसि न संरायः ॥८॥ वचः श्रुत्वा चुकोपाऽभिः प्रख्यं क्सुयतः ।
ज्वाला; सांवर्तिकाः क्रोधाविक्षेप स चराचरे ॥९॥ उवाटाभिदैद्यमानास्ते ब्रह्माद्या; पययुस्ततः । गणेश मनसा ध्यात्वा
स्थिताऽमयसमन्विता; ॥१०॥ एतस्मिन्नलरे तत्रैकरद॑तो ब्राह्मणोऽभवत्‌ । आययावभ्रिसार्निष्ये तमुवाच दितं वचः ॥११॥
ब्राह्मण उवाच । अग्ने कि छ्ठभितोऽत्य॑त हरसि त्वं कथं जगत्‌ । अक्राले क्रोधसंयुक्तो न स्म्रतस्ते विनायकः ॥१२। स्वात॑श्यं
पर्य | यत्रास्ति मा गवं कुरु देवप ! विनायकं परित्यज्य स्वात्यं न भवेद्यतः ॥१३॥ एवसुक्तोऽपि त॑विप्रं ददाह
स्वीयतेजसा । महस्य स सुनींद्रोऽसावुवाच गणनायकः ॥१४॥ इालाकां चेन महाबहे दहसि त्व स्वसत्तया । मया दन्तां
स्वसामथयात्तदेवं सचराचरम्‌ ॥१५॥ एवसखुक्त्वा रालाकां स तत्र चिक्षेप भूसुरः । न तां रक्तो दाहयितुं जातो वहिः
स्वसत्तया ॥१६॥ नतस्तं प्रणनामाथ गतगर्वो हतान; । को बविनायकनामा वै स्वेषां नायकः स्मरत; | १५॥ वद मे
करुणासिधो तं भजामि विरोषतः । त्वं कोऽसि विप्ररूपेण प्रमोहयसि मां परमो ॥१८॥ रांतम्निखवाचाऽथ विपररूपी

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

५ + [1 [ के [ क [4 क [,*य्‌
दशयामास रूपं स्वं त्यक्तवा ब्राह्मणरूपकम्‌। गजाननादि चिकि विहितं भक्तपाटकम्‌ ॥२७) तं दद्रा निपपातो्व्य वहिर्हष-

योगद्यातिस्वरूपाय योगछांतिप्रदाधिने ॥३७॥ योगिभ्यो योगदान्रे च योगिनां पतये नमः । चराचरमयायैव प्रणवाकरति-

धारिणे ॥३८॥ सिद्धिबुद्धिमयाथैव सिद्धिवुद्धिपरदायक । सिदिवुद्धिपते तभ्य नमो भक्तपियाय च ॥३९॥ अन॑तानन देवेद्रा

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

--------~-----------~--~--------- “~ ~~~ -~-- ~ भ-मनन------ ^ - -~,---------------------------

ख. २अ. ४९१ पान ८६

गणाध्यक्षो मक्तवत्सलखभावतः ॥४५॥ गणेशा उवाच । त्वया कूतमिदं स्तोत्रं मम प्रीतिविवधेनम्‌ । भविष्यति णां चैव
खण्वतां पठतां सदा ।४॥ य यं चितयसे कामं तं तं दास्यामि राश्वतम्‌। मक्त भावेन संतुष्टो भदो स्तोत्रण संस्थितः ।२५७॥
मदीया मद्तिरचला भविष्यति सदाऽनघ । संकटं स्मरणेत्रैव मदीयेन विनयति ॥४८॥ अखमम विरोषेण भक्तोऽसौ
चांतियोगधक्‌ । तस्यापि वचनं मिथ्या न करोमि कदाचन ।॥४९॥ यद्यपि त्व सर्वभक्षः पविच्रो भवित्ता सदा ]
पूर्ववत्‌ सवेमान्यं त्वां करिष्यति द्विजादयः ॥५०॥ सर्वभक्षे च ते दुःखं हरामि शण मे वचः । पराप छुभाशामं
तत्राखत क्त्वं भविष्यसि ॥५१॥ सर्वभक्षणरूपा ये विकारा न भवंति ते } अगरृताह्ी मथा तन्न त्वं कृतोऽसि न
संशयः ॥५२॥ एवसुकंत्वा गणाधीर्ोऽतघौनमगमत्‌ स्वयम्‌ । वहिर्दषसमायुक्तः स्वगे प्रत्यप्यत ॥५३॥ तदहादहनो .
दैत्य सवेभक्षो बभूव ह । ह्युचिश्चाखतशुग्‌ देवो योगदांतिधरः स्वयम्‌ ॥५४॥ गाणपत्यस्व भावेना भजन्तं गणनायकम्‌ ।
गणेदा मक्तसंगेखु निरतः सोऽस्रेश्वर ॥५५॥ एतदग्नश्च माहात्म्यं यः शृणोति नरोत्तमः । पठेद्वा भविता तस्य
कामोप्यत्यतदुलेभः ॥५६॥

11 ओमिति श्रीमदत्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे द्वितीये खड एकद॑तचसिति अम्निमादातम्यं नाम चत्वारिदोऽभ्यायः !।

“>> <€

॥ श्रीगणेडहाय नमः ॥ गत्समद उवाच | शरगोः पुत्रश्च योगीहां भरौ नत्वा ययौ वनम्‌ ] तताप तप उग्रं बै प्रयागे स जले स्थितः
॥१॥ ददावषैसदख्ाणि गतानि तपतो सुने; । तस्यैव तेजसा सर्वं व्याघ्रं ब्रह्मांडमंडलम्‌ ॥२॥ एकदा धीकरैस्तन्न
जले जैमंहामते । गृहीता मत्स्यकाष्याञ्च दैवात्‌ सोऽपि समागतः ॥३॥ दृष्टा सनिवरं सर्वै भयभीता ययुर्न॑पम्‌।
घीवरा नहुषं सवैमूयुत्तांतमादरात्‌ ॥४॥ भय भीतो कपस्तच्र प्रधानैत्राह्मणेवतः । सुनि ययौ महाभागं प्रणम्य
स पुरःस्थिनः ॥५॥ मत्स्या जलवियोगेन व्याकुला भरणोन्मुखाः । तान्‌ स्वभे स्थापयामास सांसर्गिकसर भावतः ॥६॥
कृतांजलिपुटं दष्टा नहुषं मुनिसत्तमः । उवाच मोचय प्राज्ञ धृत॑धीवरतोऽधुना ॥५॥ मदीयदेहमौल्येन धीवरांस्त्व
प्रसादय । श्चत्वा तस्य वचः सर्वमूचे वै धीवरा्रपः ॥८॥ इत सौवर्णमुद्राणां गहीत्वा सुच्यतां सुनि; । भवद्भिश्च

2।.८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पान <७
त
महाभगेस्ततस्तं सुनिरत्रवीत्‌ ॥९॥ छतं सौवणंसुद्राणां मौल्यं कि मे त्वया क्रतम्‌ । ततो राजा धन॑ लक्षं मौल्यं
च कृतवान्‌ सुने; ॥१०॥ न योग्यं सुनिना तत्र कथितं स॒ ततो पः । अआराममेकं सुनेमयौल्यं चकार भयसंयुतः ॥११॥
खुनिना तन्न योग्यं वै कृतं तच्र पः पुनः । नगरं देशसंयुक्तः मौल्य स कृतवान्‌ खनेः ॥१२॥ तथाऽपि सुनिना मान्यं
न कतं तत्ततो पः । राज्यमभं ततौ मौल्यं धीवरान्‌ दातुखुद्यत; ॥१३॥ खुनिना कथितं तच्र मम योग्य न मूल्यम्‌ ।
ततो राज्यं स संपूर्णं मौल्यं तस्य चकार ह ॥१४॥ ततोऽपि खुनिना दैत्य न मान्यं तत्करूतं ततः । भयमीतो खपोऽमाल्थैः
कले्यं नाभ्यपद्यत ॥१५॥ अधुना कोपसंयुक्तञ्यवनः चापयिष्यति । मां तत्र नैव संदेहो मदैवेन पचोदितः ॥१६॥
ततस्तं व्याकुलं ॒दष्टा च्यवनो सुनिरत्रवीत्‌ । ब्राह्मणैः सह राजेंद्र देहि मौल्यं विचाये च ॥१७॥ ततस्तच्राययौ योगी
गाणपत्यो महदायद्याः । भरद्वाजः स तं दद्रा नहुषः प्रणनाम ह ॥१८॥ भरद्वाजेन चरत्तांतो ज्ञातः सबं द्यदरोषतः ।
उवाच परादै चितां मा करू भूमिप ॥१९॥ ब्राह्मणानां गवां राजन्‌ कुलमेकं द्विषा क्तम्‌ । क्मसंसिद्धये घाच्रा
पूज्यं च द्विविधं समम्‌ ॥२०॥ विष्यं गोभिरत्य॑तं धृतं वै यज्ञसिद्धये । मच्राश्च ब्राह्यणैस्तच धतास्तद्वन्न संरायः ॥२१॥
गां दत्वा घीवरेभ्यस्त्वं बंघहीनं सुनि कुरु । एवसुक्तवा भरद्वाजो ययो स्वेच्छाचरो समुनिः ॥२२॥ तथा नहुषभूपेन
करलं द्रा प्रहर्षितः । च्यवनो खुनिदादृ आिषं विविधां ददौ ॥२३॥ तं पं मानयित्वा स यथौ वनमनुत्तमम्‌ ।
सुच्छायं सफलं रम्य॑सुजटं सुनिसत्तमः ॥२४॥ तच्र स्थित्वा तपस्तेपे महोग्र तेजसा युतः । निरादारेण संयुक्तो वषाणां
च सदस्रकम्‌ ॥२५॥ एतस्मिन्नतरे त्न कायोतिश्च पो ययौ । शखगयाभिरतो दैवात्‌ सुदा युक्तस्तदाऽऽ्रमे ॥२६॥
तन्न तस्य द्रारीरे च वल्मीकस्वणसंयुतः । जातस्तदपि घोरं वै तताप स तपो महत्‌ ॥२७॥ नरान्‌ सवौ्िवार्थैव
संस्थितस्तत्र भूमिपः । मा कुरुध्वं प्रवेशं सन्यवनाश्रममंडले ॥ २८ ॥ पएतस्मिश्रतरे तत्र सुकन्या ससखी चयौ । वनं
कीडा्थसुम्रेण तपसा संयुतं सखुनेः ॥ २९ ॥ भ्रम॑त्या चालिभिस्तन्न दृष्टो वल्मीक उत्तमः । तच्न ज्योतिमये नेत्रे चषटरा सा
विस्मिताऽमवत्‌ ॥३०॥ अज्ञानेन तथा मुग्ध भावाद्व कंटकेन च । कन्यया चष्षुषी भिन्ने ज्योतीरूपे महामुनेः ॥३१॥ ताभ्यां
रत्तं प्रखसखाव दृष्ट्रा सा भयसंकुला । स्वनिवासं ययौ शीघ्र सखीभिरसुरेश्वर ॥३२॥ ततः पुरीषमूत्रे वै सैन्यानां
बधमागते । भूपस्य तेन चशयातिभेयभीतो वभूव ह्‌ ॥३६॥ पप्रच्छ सर्बलोकान्‌ स सुनेरा्रममंडले । छिद्रं केन कृतं चोरं

----- ~न

८ त न
6 न 22.42 2. 2 9.4 ५929 €> >> 1.7 ९। -+.¬
$

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.6011

न~~ णामाक-कननोनााायन -ज-------------

खं. २ अ. ४१ पाच ८८
त 432

येन संकुपितो स॒निः ॥३४॥ ततः स्मा राजकन्या तं पितरं पाह टन्निता । श्चुभिता भयभीत वै सुकन्या रचितांजलिः
॥३५॥ वने ऋीडन भावेन वल्मीके कंशकेन च । विद्धे मया महाराज ज्योतिषी नान्न संदायः ॥३६॥ ततो राजा वनं गत्वा
बल्मीके संस्थितं खुनिम्‌ । स्तुत्वा प्रसादयामास विनयेन समन्वितः ।३७॥ ततस्तं राजशादृरुवाच ्नेदनः । अज्ञानेन
क्ते कमं तव पुष्या नर पालक्‌ ॥३८॥ अतो मदीयसेवाथं कन्यां देहि महामते । तदा सुखयुतं सर्व भविष्यति न संदायः
॥३९॥ ततो राजा स्वयं भीतो ददौ कन्यां सुलोचनम्‌ । तस्मै ससैन्यमादाय स्वपुरं प्रययौ सुदा ॥४०॥ सुकन्या राजपुत्री
सा पति प्राप्य महाक्चुनिम्‌ । च्यवनं सेवने सक्ता त्यक्त्वा देदृश्वमं बभौ ॥४१५ ततः कदाचित्तत्रैवाऽश्विनौ तौ भिषजां
वरौ । आगतौ खुनिह्छादलं प्रणस्य च पुरः स्थितौ ॥४२॥ सुनि; पोवाच तौ तत्र मां च यौवनरालिनम्‌ । कुरुतं भिषजां
्र्ठौ सनेन्नं परमाटलम्‌ ॥ ४३ ॥ ततस्तं सुनिशादलमूचतुश्चा्विनौ वचः । देवैः साकं यज्ञखुजौ कुवौवां तपसो वलात्‌
॥४४।। तथति सुनिना पोकतं सभार्य सुनिसत्तमम्‌ । गृहीत्वा चाश्विनौ कुड ययतू रूपदं परम्‌ ॥४५॥ तत्र सानं चयः
क्रत्वा पुनस्ते निःखता वहिः । रूषलावण्यसंयुक्ताः कामदेवोपमा वजः ।॥४६॥ एकरूपधरान्‌ दष्टा खकन्या विस्मिताऽमयत्‌ ।
नमोध्विभ्यां च मे भनां दातव्यो देवसत्तमौ ॥४०॥ तस्याः सतीस्व भावेन स॑त्टौ ददतुर्मुनिम्‌ } च्यवनं तौ गतौ स्थानं
सुनिश्च स्वस्थलं ययौ ॥४८॥ कदाचिश्रूपवर्यं तं रयोतिं स्वाश्रमागतम्‌ । सुकन्या तं पुरो इष्टा पितरं सस्वजे सती ॥४९॥
दृष्ट खुनिवरं राजा यौवनस्थं महाद्युतिम्‌ ¦ पप्रच्छ तनयां वत्तं तया सवं प्रकाहितम्‌ ॥५०॥ ततस्तं प्रणनामाथ चृपस्नेनाऽपि
मानितः । यज्ञार्थं सहितं पुत्रया गहीत्वा च्यवने ययौ ॥५१॥ दार्यातिर्यज्ञसंभारांश्चकरे वै हर्षितो शरदाम्‌ । आरेमे स॒निभिर्थज्ं
सवसं पद्विराजितः ५२ तच्र देवा खुदा सवं ययुरप्सरसां गणाः । सुनयश्च महाभागा नानादिग्भ्यः समाययुः ॥५६॥
वणाः; सर्वे तथा तत्र मानवानां समाययुः । द्रष्टुं प्रह्ादयन्ञं तमानंदेन समन्विताः ॥ ५४॥

| ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्ड एकदंतचसिति च्यवनतपोवर्णनं नामैकचत्वारिंशोऽध्यायः ॥

“> <<

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

र नमम पान < `

॥ श्रीगणेक्ाय नमः॥ गत्समद्‌ उवाच । च्यवनेन तथा यज्ञेऽध्विनौ तौ मागसंयुतौ । कृत्वा चावहितौ तच्र तत इद्रोऽत्रवीद्रचः।॥१॥
इर उाच। अश्विनौ भिषजौ परोक्ती सुने तस्मान्न योग्यता । यज्ञनागे तयोः स्वामिन्‌ माहेयति वदाम्यहम्‌ ॥२॥ अभवन्‌ सुनि
सुख्यो सौ त्यकतवेद्रवचनं ततः । ससुद्युक्तच तौ तच्राहयितुं त्वसुरेभ्वर ॥३॥ तत इद्रोऽत्रवीद्धिभरं च्यवनं क्रोधसंयुतः ।. वज्रेशव
हनिष्यामि यद्ायातौ सुनेऽश्विनौ ॥४॥ च्यवनेन सहायेनाश्विनौ तच्नागतौ मखे । अथिनौ तौ तदा दष्टा व्रं दध्रे
पुरंदरः ॥५॥ च्यवनेन सवञ्जस्तु तस्य प्स्तभितो शुजः। तपसा स्वथमावेण मद संसजे सुनि; ॥६॥ ग्रसितुं
स ययाविद्रं च्यवनेन प्रचोदितः । विस्मिता सुनयो देवा दष्टा वीर्यं महामुनेः ॥७॥ विकरालसुखं वीरं छेलिहानं
नभस्तलम्‌ । अंजनाद्रिसमं दयाम दद्ुस्तं मदं मखे ॥८॥ भय भीतास्ततो देवसेना मुनिगणा जनाः । अन्ये परदुद्रबुस्लच्र
त्यक्त्वा यज्ञं धिको दश ॥९॥ मवस्तु ग्रसितुं त्ेद्रसांनिध्यं समाययौ । तं दघरा भयभीतः स च्यवनं रारणं
ययो ॥१०॥ इ उवाच । अश्विनौ मागसंयुक्तौ मया मान्यौ करतौ सुने । मदान्‌ मां रक्त चिरे ग्रसिष्यति न
संरायः ॥ ११॥ ततस्तेनाभयं दत्तभिंद्राय शरणार्थिने । मवं च तपसा स्वेन वारयामास भावः ॥१२॥ समाप्य च्यवनो
यज्ञं ययो पितृदे सनिः । भणनाम समा्वस्तं श्रय योगविदां वरम्‌ ॥१३॥ तेन संमानितः पुच्स्तपःसिद्धश्च संनिधौ ।
चपवन्च कियत्कालमवसत्‌ सेवनोत्सुकः ॥१४॥ कदाधिक्यवनं विप शरण; परमतत््ववित्‌ । उवाच ज्ञानसिद्धय्थ स्वसुतं
कपया युतः ॥१५॥ श्यस्वाच । शुणु युच्न प्रवक्ष्यामि किं कृतं दुःखदं त्वया । मदः स्वतपसा खष्टो देवेदरस्य भयावहः
॥१६॥ तपोवलसदेनेवं कुरुषे कम तापस । मदयुक्तोसि पुत्र त्वं यन्न तं योगसेवया ॥१५॥ श्ण ब्रत्तांतमादौ त्व॑ मदीयं
कथयामि ते । मया तन्मदयुक्तेन तपोवीर्थेण यत्करुतम्‌ ॥१८॥ सततं तपसा युक्तो प्रतपामि तपो महत्‌ । मध्ये सुनीनां
सर्वेषां अषठोऽदहं तपसाऽभवम्‌ ॥१९॥ एकदा सुनयः सर्वे भिलिता गौतमीतटे । सिंहस्थे च ग॒सै एत्र तच्च बादो मवन्महान्‌
॥२०॥ पितामहं परं भरष्ट जानामि सरणं सुत । ब्रह्मरूपं महात्मानं सर्वखष्टारमंजसा ॥२१॥ सगुणं केचिदूचुश्च भिन्नदेदधरं
शिवम्‌ । केचिद्धिष्णं तथा ब्रह्मन्‌ केचिद्रह्मणमंजसा ॥२२॥ तच्र सर्वैरहं पुत्र षितः कार्यसिद्धये । परीक्षां तपःसिद्ध-
च्िष्वेवं निश्वयाधिभिः ॥२३॥ अह॑ पितामहं श्रेष्ठं जानाम्यत्र न संशाय; । त॑ ययो पितर सिद्धं परीक्लार्धं महासुने
॥२४॥ तमग्रणम्य विश्वेद समासीनो महासने । मां दष्टा दुर्विनीतं स पितश्च पितामहः ॥२५॥ उवाच मां सुरश्रेष्ठः

कस

क ~~ ------__-____[-_

2111<41200211082411121|.0111

20|<110/021108@201112||.0111

साका श्मः ~र
0022359

--~-~~--------

----------------------------(--(--
_ _„__-_--_-------------(---------

कि मदेन समन्वितः । समागतोऽसि दुर्बुद्धे गच्छ त्वं स्वगृेऽधुना ॥२६॥ ततोऽवदं खता चाऽऽ्दौ पत्नी भावेन संता ।
त्वया तत्‌ किः मया तात दुर्बुद्धित्वं क्रतं वद ॥२७॥ तातस्तु श्षुभितोऽ्य॑तं स च व । तात त द्ड्वद्धूमा नतोऽहं
भक्तिसंयुतः ॥२८॥ अवदं तं महा मागं मां क्चमसव महागसम्‌। परीक्षार्थं महाविप्रः परेषितोऽहं पितामह ॥२९। क्लमस्वेद कृतं कमं
तवं श्रेष्ठः सर्मभावतः । स्तुत्वा तं विविधैवाक्यैस्ततः कैलासमागमम्‌ ॥३०॥ दद्रा मां तापसं पुत्र भ्रातरं सहसा एकाचः । जाल
गितं समायातो निज भक्तसुखप्रदः ॥३१॥ अवदन्‌ महदत्य॑तं दुबैचस्तं परीक्षितुम्‌ । मा मां र्ण पिशाचेरा चणाश्रमविवजित्‌
॥३२। नरमस्तकमाच्रादिचिह्नयुक्तोऽ्चिः सदा । नाश्ना शिवोऽद्िवस्त्वं वै ज्ञाते ते चेष्टितं मया ॥ रेरे इति मद्विरमाकण्य
कोधयुक्तः सदािवः 1 तृतीयं नेच्रखुद्धाव्य ञ्वालितुं चोद्यतोऽभवत्‌ ॥२४॥ ततस्तं स्तुतवान्‌ पुत्र प्रणतो देडवत्‌ श्वितौ ।
परीक्ार्थमिदं कर्म कृतं त्व क्षतुमरसि ॥२५॥ ब्राह्मणं मां विदित्वा स क्रोधं संहत्य शंकरः । संस्थितस्तत्र कैलासे वकु
गतवानदम्‌ ॥३९॥ लक्ष्या सह समासीनं विष्णुं दृष्टा प्रहर्षितः ! सोऽपि लक्म्या नतः सथः पादयोमेम पुत्रक ॥३७॥
मया निर्मस्सितोऽत्यतं पादं मा स्पका दुरेते । खीवेषधारी जातोऽसि त्वं तेन मलिनो मतः ॥३८॥ मदीया खरी त्वया
दुष्ट वर्धिता गर्हितं कृतम्‌ । ह्यायैर्बिकिधिवक्यैमेयाऽसौ निदितो श्रम्‌ ॥३९॥ ततो विष्णुः स्वयं पुत्र क्तांजरिपुटः स्थितः ।
मया क्रोधेन पादेन हृदि संताडितस्तदा 1४०॥ तथाऽपि न चुकोपाऽसौ पादं धृत्वा मदीयकम्‌ ¦ ताडनश्चमयुक्तं संवाेत
तं चकार ह ॥४१॥ तदैव हृदये तेन ब्राह्मणप्रियकाम्यया । पुत्र लाञ्छनमेवेदं शयुपादांकितं धृतम्‌ 1४२॥ अहं च नियं
क्रत्वा गतो ब्राह्मणसंसदि । कथिनः सर्ववृत्तांतः ्रेष्ठो नारायणः स्तः ॥४३॥ क्षमा यत्र भवेद्विपरास्तत्र सवं प्रतिष्टितम्‌ ।
क्रमेण पराप्यते ब्रह्म क्षमायुक्तेन चेतसा ॥२०। नतोऽहं वैष्णवो जातो यदा विष्णुपरायणः । कदाचि द्षयज्ञे । विष्णुखस्यो
वभूव ह्‌ ॥२५॥ रासु त्यक्त्वा हरिं सुख्यं दृष्ाऽहं यज्ञकर्मणि । सुख्यत्वमास्थितः पुच्र यल्क्मथवतकः ।॥।४६॥ पावती तत्र
दग्धानः हंसु; कोपसमन्विनः। सनां सनी स विज्ञायाययौ गणसमाव्रतः ॥४७॥ विष्णुं निजिल दक्षं तं हत्वा यज्ञः
प्रणारिनः । मदीयं चिवु नच्र वीरभद्रण पानिनम्‌ ॥४८॥ ब्रह्मणा सात्वितः शं खुदक्तं संजीव्य तं मखम्‌ । चक्षार सयमवेदः
संपूर्णं भागसंयुतः ॥४०॥ आजं च चिवुकं म च करत तन महात्मना । नंदिना शापितस्तन्न वारुणिद्यभ्व किल ।॥५०॥
ततोऽहं मानसे पुर विस्मितः शंकरं स्मरन्‌ । कालरूपी स्वयं शंखः कालाधीनमिदं जगत्‌ ॥५१॥ इश्वरोऽयं शिवः प्रोक्तः

त 39 दरप्दलर प्रष्ठ <
(न=
~~~ > 1 1 ~~ 19 ॥ ~ - 1 ~ -1-~-^~--- ------~-~-~--~~-~-~-~-~-------------------------- ` -~ (+;

अ 6-41-4 -

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

# > "न क

तच्रास्श्रतिर्मणेरारय जाता तेषां महामखे । उषःकाले ततो अयेष्ठां त्यक्त्वा यज्ञं वितेनिरे ॥५५॥ गायत्रीं खुख्यमावां वै
प्रातं वीक्ष्य महासती । साविच्री कोपसंयुक्ता रा्ाप सकलामरान्‌ ॥५६॥ जकरूपा भवतो वै भविष्यंति न संदायः। ज्येष्ठां
संल्स्य यज्ञोऽयमारन्धस्तेन भोः सुराः ॥५.५॥ जलखूपास्ततो देवाः शं सुमुख्या बभूविरे । देवस्वीभिमेणेकास्य तपः
करत्वा विभोचिताः ॥५८॥ पुनश्च देवरूपास्ते जातास्तस्य प्रसादतः । गणेशास्य न ॒संदेहोंशारूपेण जले स्थितः ॥५९॥
तदा मया च चिज्ञातो गणेरो विघ्रनायकः; । सर्बसत्ताधरः पुत्र स्वभावाच निरङराः ॥६०॥ नामतो गणपस्तच्र स्वयमेव
मखो महान्‌ । ध्वंसितोऽनेन देवाश्च जलरूपाः क्रूताः सुत ॥६१॥ पुनश्च भक्तिभावेन संतुष्टो यज्ञमाययौ ।
देवरूपांश्चकाराऽसौ देवानेवाऽकरोन्‌ मखम्‌ ॥६२्‌। सर्वन्र संस्थितोऽयं॒वै तेनेदक्‌ च चकार ह । इति मत्वा गणेक्रस्य
मजने तत्परोऽभवम्‌ ॥६३॥ तततः कदाचिद्यासस्य संगतिमें महामते । जाता भाग्यवरोनैव मया षष्टो महाखनिः ॥६४॥
व्यास त्वं बेदशाखानां सुने कर्ता न संदायः । पुराणानां वि भागस्य भारतस्य महामते ॥६५॥ वेदेषु च पुराणेषु किं सारं
सर्वसंमतम्‌ । वद मां त्वं दयासिधो येन शांतिं टसेन्नरः ॥६६॥ अवदत्‌ स महाभागो गाणे पदशुत्तमम्‌ । पुराणं
गणनाथस्य रावयामास मां सत ॥६७॥ ततोऽहं योगमागेण साधयित्वा गणेश्वरम्‌ । मदादिं सवैसुत्खलज्य रातिं
प्राप्तो न संहायः ॥६८॥ मदेनाऽदहं परिभ्रष्टः परीक्लां कर्त॑सु्तः ! सर्वज्ञोऽदं परीक्षायां समथः शृणु पुत्रक ॥६९॥ अतस्त्वं
मज विचेदं मम पुच्र कताक्षया । शांतिं प्राप्स्यसि सव्र गाणपत्यो भविष्यसि ॥७०॥ सर्वर व्यापकत्वेन मदोयं
संस्थितोऽभवत्‌ । त्वया खष्टोऽधुना पापी पीडयिष्यति निशितम्‌ ॥७१॥ तपसा मदयुक्तेन करिः कृतं पुत्र दुःखदम्‌ ।
अधुना गणपं भक्त्या भज योगस्य सेवया ॥७२॥ इत्युक्त्वा विररामाऽथ भ्रुः सवाथकोविदः । शांतिं योगपरदः
साक्चाद्वाणपत्यो महायशाः ॥७२॥ इदं श्गोश्चरिन्नं यः श्णयाद्रा परेन्नरः। स लभेदीप्सितं सर्व प्रह्मदाऽच्र न संङायः ॥७४
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खण्डे एकंदत'वसिि श्ृगुचसितिं नाम द्विचत्वारिदोऽध्यायः ॥
"छ € €

( \2 1. > र ‡
96262 26 र प 4
>€ ० ०८ < त्र 26279 न>
~ प ड

८१ ^~. -- ~ ---~-----~-------------

1

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

------~-----------------------------------~---------~--~--------~-------~---------------------- ~ गसग बण अ का
खे २अ. ४३ । पान ९२

प र न

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ गृत्समद उवाच! श्ुगोर्वचनमाकण्थं ललितश्यवनोऽभवत्‌ । तं प्रणस्य सदाभक्त्थया प्रपच्छ ६
करतां जलिः ॥१॥ च्यवन उवाच । क्षमस्व मेऽपराधं च यत्कृतं सर्जनं मया । मदस्य भागरीनौ तावभ्विनौ भागसंयुतौ ॥२॥ अधुना
गणनाथस्य ज्ञानं मे वद शांतिदम्‌। मदादिकं सशुत्छज्य येन रांतो मवाम्यहम्‌ ॥३॥ गृत्समद उवाच । तदीय वाक्यमाकण्यं
भ्रगस्तं प्राह सिद्धिदम्‌ | योग पूर्णा गणेराख्यं तं श्युणयुष्व्‌ वदाम्यहम्‌ ॥ ४1 थगरुवाच । गणेराो ्रह्मरूपोऽयं पृणे्ांतिमयः
स्छरतः । भेदाभेदादियोगेन गणेकाः पराप्यते नैः ॥५॥ मायामयमिदं सर्वं मेदामेदमयं खत । त्यक्त्वा गणेभ्वरत्वेन न चित्त
सं भवेत्‌ कदा ॥द॥ तदा चित्तस्य वर्तीनां पंचानां नाडा एव च । जायते नाऽत्र संदेहो योगरांतिमयो भवेत्‌ ॥॥ अतस्त्वं
गणराजं तं मज योगस्य सेवया । मयोक्तेन विधानेन शंतियुक्तो भविष्यसि ॥८॥ इत्युक्त्वा विररामाऽथ श्रुः रांतिसम-
न्वित } तं पणस्य ययौ सोऽपि च्यवनः परामाहतः ॥९॥ वने गत्वा तपस्त तेन योगग्रदायकम्‌ । कमेण चित्तभमीनां
शोधनं च कृतं वलात्‌ ॥१०॥ शमथ्चैव दमस्तेन सेवितौ भूमिनारानात्‌ । सर्वं सुसुलमं परां ततो ब्रह्मविचारत; ॥११॥
रांतियोगं स्मास्य तदाकारेण संस्थितः गणेकाम भज चित्यं गाणपत्यस्व भावतः ॥१२॥। तं गणेदो ययौ दैत्य मूषकोपरि
संस्थितः । गजाननश्चतुबोहः परतापी च महोदरः ॥१३॥ तं द्रा दंडवद्भूमौ पतितश्यवनो सुनिः। पूजयित्वा विधानेन ततः
स्तोतुं परचक्रमे ॥१४॥ हेरंबस्योपनिषदा संस्तुतो गणनायकः ! ततः पसन्नतां यात; परददौ वरसुत्तमम्‌ ॥ १५ }] गणे उवाच ।
यद्यदिच्छसि विपरन्द्र तत्त्त सफठं भवेत्‌ । योगद्ांतिस्थभावेन सदा तिष्ठसि मानद ॥१६॥ भक्तिसदीयपदि वै दढा तव
भविष्यति । र्द्तोऽहं पुरतो, बिभ्र तुभ्यं दास्यामि वरोनम्‌ ॥१७॥ एवमुक्त्वा गणाधीरोतधोनमगमत्‌ प्रसुः । तेनाऽपि
स्थापिता मूतिगणेशस्य चतुसंजञा ॥१८॥ च्यवनाश्रमवासी स दहत्‌ गणपोऽभवत्‌ । दर्दीनात्‌ स्मरणात्‌ स्यो सुक्ति-
छैक्तिश्च जायते ॥१९॥ एतत्ते कथितं पुण्य च=पवनस्य महात्मनः । आख्यानं सर्बदोषघन नानासिद्धिरूलपदम्‌ ॥२०॥

॥ ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्सौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचस्ति च्यवनमाहातमयं नाम त्रिचलवारि्ोऽध्यायः ॥

“>> <<

4-1-33 =-=
८ > १

ए 06 ~ म-~--- >~ "व ऋ अ क प
क 7 --- -4--~---- 9-2-72

6 --- र ङ्क ~ ५95 << >
47 71 न> 771 2774721

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

खे. २ अ. ४४
पवठलसरलसः जत ति पान ९३
वलः

॥ श्रीगणेराय नमः ॥ भ्रस्दाद्‌ उवाच श्रुतं च्यवन माहात्म्यं विश्रांतं मे च मानसम्‌ । मदस्य चरितं ब्रहि किं चकार महासुने ॥१॥
मुद्रढ उवाच । एर्व पृष्टो गृत्समदो महायोगी प्रतापवान्‌ । गाणपत्यवरिश्चोवाच तच्छ्रुणु सादरम्‌ ॥२॥ गृरसमद्‌ उवाच ।
ख महाद माहात्म्य मदस्य कमसंयुतम्‌ । च्यवनेन स सर्ष्टो मदः पातालमाययौ ॥३॥ विचारय बलवान्‌ दैत्यै्ययौ राक्र
महासुनिम्‌ । तं र स्थितो दूरं बद्धांजलिपुटो मदः ॥४॥ विनयेन समायुक्तं मदं दृष्टा स॒ भार्मवः । काव्यस्तं
मानयामास कृतः कोऽसि वदस्व माम्‌ ॥५॥ ततः स हर्षितो भूत्वा जगाद सुनिसन्तमम्‌ । च्यवनाच समुत्पन्ष मार्मव॑ विद्धि
मां खुने ॥६॥ तव भ्राठृखतोऽहं वै शरणं त्वाशुपागतः । चिष्यं मां कुर योगीश येनाऽहं मानितो सुवि ॥५॥ ब्रह्मांडस्य
महद्राज्ये कलुभिच्छामि माभेव । मदोऽहं मदरूपेण जेष्यामि त्वत्पमसादतः ॥८॥ इति तस्य वचः श्रत्वा नातिहृ्टेन
० शिष्यभावेन जग्राह खुनिसत्तमः ॥९॥ दाक्तिम॑न्रं ददौ तस्मे कवि; सर्वाशवो विदः । एकाक्षरविधानेन
सहितं -भागवाग्रणी; ॥१०॥ स ययौ तं नमस्कृत्य वनं तपसि संस्थितः । निराहारयुतो दैत्यः राक्किध्यानपरायणः ॥११॥
तस्य वहे ससुत्पन्नो वल्मीको बहुकालतः । रतातससमायुक्तस्तथाऽपि तपसि स्थितः ॥१२॥ अस्थिमान्नावरि्टोऽभू-
दजपन्‌ मनुमाद्रात्‌ । धयानं सांगं चकाराऽसौ स्थिरचित्तेन तापसः ॥१३॥ दिव्यवर्षसदृखाणि पच बै तपतः किल ।
गतान उत्यराजद्रातुर सव तदाऽभवत्‌ ॥१४॥ ततः राक्तियैयौ तस्याश्रमे भक्तिप्र भाविता । सिंहारूढा महाभागा
शक्तिभिः संवृता परा ॥१५॥ पुरुषाकृतिसंस्था तु तदधघीनाश्चरंति ताः । पुरतो भक्तिसंयुक्ताः परक्रतीनां महाबलाः; ॥१६॥
बोधयामास सा शाक्तिरादिमाया मदं ततः । स्वभक्तं तापसं जैव स बुबोध मदासुरः ॥१५॥ ततस्तया जलेनैव मार्जितांगो
महामद्‌ः । सावधानोऽभवत्तच्र इष्रा शक्ति सखुत्थितः ॥१८॥ तां प्रणम्य महाभकत्याऽपूजञयन्‌ भक्तिसंयुतः । कृत्वा
करपुटं देवीं तष्टा च यथामति ॥१९॥ मद च्वाच । नमामि त्वां महामाये सर्वाकितसमन्विताम्‌ । त्वदाधारमिदं सर्वं
शक्तियुक्त मवतेते ॥२ ०॥ _अनाविमपभेयां त्वां न जानंति महर्षयः । वेदांतवेद्यरूपां वै नमामि परमेभ्वरीम्‌ ।॥२९॥
नानाभेदकरीं देवीं नाना भेदविवजजिताम्‌ । मेदामेदमयीं त्वाऽहं नमामि सकलेम्बरीम्‌॥ २२॥ पार्वतीं दक्षपुत्री च दिमाचलसुतां
व जचिरूपां देवमयी = लक्ष्मीं सावित्रीं त्वां नमाम्यहम्‌ ॥२३॥ त्वां स्वाहां त्वां स्वधां चैव वषट्‌कारात्मिकां शिवाम्‌ ।
बद्धिरूपां देवमयीं ज्ञानरूपां नमाम्यहम्‌ ॥२०॥ सिद्धिदां सर्वकार्येषु सिद्िरूपां तपस्विनीम्‌ । योगिनीं योगदानं योगे

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

विधानेन दैत्यै ॥ संमानि प विलासदं ४० # चामितं
विधानेन दैत्यैः नता राम्‌ ॥४०॥ षिलासदं ततस्तेन नगरं वासितं वभौ । तच्राययुञ्च वासार्थं॑दिगभ्यो

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । तत; कदाचिदैत्येद्रर्वोधितोऽभून्‌ मदाखुरः । विजयाय ससुद्युक्तखै लोक्यसय
मदान्वितः ॥१।। स शुक्रखुपसंगम्य तं प्रणम्य विदाघतः । संगद्य सुनिसुख्यं वै विजयायाऽकरोन्‌ मतिम्‌ ॥२॥ नानादिग्भ्यः
समायाता असुरा दैत्यपास्ततः । संनद्धास्त्वरमाणाञ्च राक्षसाः प्रययुमंदम्‌ ॥३॥ चतुरंगवलैयुंक्तः सं ख्यातीतैर्मदासुरः।
नियौ दिग्जयार्थं स संस्तुतो षंदिभिचेपः ॥९॥ दैत्याः केऽपि महाघोरा निःखतास्तत्पुरो बभुः । मेसम॑दरसंकारा यमाय
भयदायक्राः ॥५॥ नानाराखाखरसंयुक्ताः कवचाविसमाघ्रताः । नानावाहन गास्ते वै कँपयंतो वसतंधराम्‌ ॥६॥ केचित्पाषाण-
हस्ताश्च केचिद्‌ बक्षधरास्तथा । पवैतस्य धराः केचिन्‌ मदावपराक्रमाः ॥७॥ नानाभयंकराकारा बसुः सन्ये खम॑ततः। तदा
संशयिताः सर्वै ब्रह्मांडे ोकसंङले ॥८॥ प्थिवीजयने सक्ता दैत्याः परमदारुणाः । आदौ तत्रासुरेशानमदासुर-
सुचोदिताः ॥९॥ केचित्‌ क्रत्वा खता युद्धं केचित्तान्‌ कारणं ययु; । राजानो भयसंयुक्ताः केचि्यवनमाधिताः ॥१०॥ प्रलयं
मेनिरे लोका भूमिस्थाः सकंशस्तदा । दैत्या भूमेडलं जित्वाऽभवेस्ते द्षसंयुताः ॥११॥ सपद्रीपवतीं पृथ्वीं जित्वा दैत्या
महासुराः । देवानां जयने बुद्धिं चक्रुः परमदारुणाः ॥१२॥ वायुवेगसमा: सर्वे गताः स्वर्भ क्षणार्धतः । वनानि ते बमंज्चशच
देवोद्यानानि दैलयप ॥१२॥ देवेः संज्ञापितस्तच्च सद्रः कोधसंयुतः। युद्धाय राख संयुक्तैदवेवै तत्परोऽभवत्‌ ॥१४॥ बृहस्पतिं
समागम्य प्रणनाम सुरेश्वरः । खरेश्वरो द्विजेंद्रेण मानितो भक्तिसंयुतः ॥१५॥ तत इद्र॑ जगादाऽसौ मदाकां तिर्बृदस्पतिः ।
ण॒ देवेद्र वाक्यं मे काल्कमेयुतं महत्‌ ॥१६॥ राक्तेः स वरदानेन दुजयः स मदासुरः । अतः सर्वं परित्यज्य पलायध्वं
सुरेश्वरा; ॥१५॥ एवमुक्ते च जीवेन पायं च देवताः । बृदस्पतिसमायुक्तास्त्यक्त्वा स्वगीदिकं भयात्‌ ॥१८॥ ततो
मदासुरो ज्ञात्वा सवं देवविचेष्टितम्‌ । दैत्यैयुक्तः सुसं आययावमरावतीम्‌ ॥१९॥ तक्रँद्रासनगो भत्वा रराज स
मदासरः । सेव्यमानोऽप्सरोभिग्च मंधरवेगानतत्परैः ॥२०॥ विविधरर्दिवयभोभैः स सेव्यमानोऽमेरैरतथा । वलदधैसमायुक्तो
देत्यैनांनाविषेषे भौ ॥२१॥ देवानां स षदेष्वेव स्थापयामास दैत्यान्‌ । तारकाया महावीय संस्थिता बुशः खुखम्‌॥२२॥
ततस्नैः स विचार्यैव ययौ ब्रह्मपदं महत्‌ | विधाता स्थानसुत्छज्य कैलासं तद्धया्यौ ॥२३॥ सत्यलोके सरा; सर्वे
चश्रसुर्यत्न तच वै । नानाभोगयुता दुष्टा रेजिरे मदसंयुताः ॥२९॥ विमानैवाश्यमानास्ते मनोवेगैः सुखप्रदः । कामगौ
महादैत्या मेनिरे क्रतक्कत्यताम्‌॥२५॥ मदासुरस्तच्र राजा ब्रह्मासनसमाभितः। सुदं लेमेऽसरेकानिः संतः काट मीति; ।॥२६॥

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

1
51 पान ९६

. २ अ. ४५
वल्लक
ततस्तैः संदरूतो दैत्यो ययो वैकुःटमादरात्‌ । ज्ञात्वाऽऽगतं महाकूरं पलायत रमापतिः ॥२७॥ सोऽपि कैलासमगमद्विष्णः
सैः पाषदैबेतः । मदाखरो महादुषटो वैकठे संस्थितोऽमवत्‌ ॥२८॥ नारायणासने संस्थो दैत्यराज्महावरैः । संचरतः
छ्मेऽतीव नाना भोगसमन्वितः ॥२९॥ सुखं चालुपमं तत्र वैकुंठे विष्णुना कृतम्‌ । तदेव बुख॒जे सोऽपि दत्य
समन्वितः ॥३०॥ विमानानि विचिच्राणि देवोद्यानानि सवंहाः । कल्पव्रक्तयुतान्येते दैत्यपाः समसंजल ॥२३२। ततस्तेः
सदितो वीरः परतापी स मदासुरः } कैलासं ₹ंकरस्थानं ययौ रणदिधित्सया ॥३२॥ दिवोऽपि स्वगणैयुक्तो देवैर्विष्ण्वा-
दिभिचरतः । राक्तिलोक्ं जगामाऽथ भयसंकुलितो मदात्‌ ॥३६॥ दैत्येश्वरो महादैत्येः कैलासे संस्यितोऽभवत्‌ । अतुलं
खुखमत्यतं बुसुजे तैः समन्विनः ॥२४) शिवेन रचितं पुण्यं कैलासे कल्पितपदम्‌ । नाना्र्युतं हृष्टो देत्यस्तद्‌मुजे
बलात्‌ ॥२५॥ मोदनो भोगभावेन धन्यं चैव मदासुरः । मेने सवं सर्वदनुजैखिपुरपयुखेः खरैः ॥२६॥ देवाः सँ ययुः
राक्तरलौकं तद्धयसंकुलाः । राकतिस्तान्‌ गणसंयुक्तान्‌ समाश्वास्य स्थिताऽमवत्‌ ॥३७॥ हिवादीनादिमाया सा जगाद
वदतां वरा । जगतच्च जगन्माता खृष्टिस्थित्य॑तकारिणी ॥६८॥ आदिशक्तिस्वाच । मा भयं देवदेवेराः कुरुध्वं मम सन्निधौ ।
ति्ठताऽ् न दैत्योऽयं कदापि त्वागमिष्यति ॥६९॥ मदीयवरदानेन गर्वयुक्तो वभूव ह । मदासुरो महाभागो धचो मम
करिष्यति ॥४०॥ आगमिष्यति दैत्यशचेत्तदा मां पूजयिष्यति । मदीयमवमानं बै न करिष्यति देवपः ॥४१॥ कदाचित्तेन
गर्वेण ममलोकनिवासिनः । पीडिताश्चत्‌ क्षणं सद्यो हनिष्यामि न संदायः ॥४२॥ एवमाश्वासिता देवाः दाक्स्या ते त्र
संस्थिताः 1 भय त्यक्त्वाच दैत्येभ्यो दुःखयुक्ता महासुर ॥४२॥

॥ ओमिति भ्रीमदान्त पुराणोषनिपदि श्रीभन्मौपरले महापुराणे दवितीय खण्ड एकदंतचसि मदासुरस्गेविजयो नाम प॑चचत्वारिशोऽध्यायः ॥

"ने > <<

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

| = क्रा । न पान ९७

॥ गणेय नमः ॥ गृत्समद उवाच । कैलासे दैत्यचैयुक्तः संस्थितोऽभून्‌ मदाखुरः। कियत्कालं भरुजानो मोगान परमदुर मान्‌
॥१॥ गते कियति काले च च्रिरायास्तमल्वन्‌ । देवानां छेदने दुष्टाः संसक्ता मदसंयुताः ॥२॥ विषुराया श्चुः !
खण राजन्‌ महाभाग मदाखुर दितं वचः । देवाः ईद खसखुखाः; सवं राक्तिलोकं गता चुः ॥३॥ तत्र हाक्त्या विरोषेण मानिताः
सुरसत्तमाः । मयहीनाः सखे सक्ता बुस॒जर्विविधं सुखम्‌ ॥४॥ अस्माक राच्यः सर्वँ देवा दैत्य मताः सदा । दैत्यानां कदने
सक्ताः समधोश्चे्न संशयः ॥५॥ हिरण्याक्नादयः सरवे सूदिता देवयैः पुरा । शिद्रदर्ानसंयुक्तौरस्माक तै्विंरोषतः ॥६॥
सवन ख्यातिमत्य॑तं जानंति सकला जनाः । देवानां बैरिभाव॑ च परस्परवधे रतम्‌ ॥७॥ अस्माकं राक्तिरत्य॑तं वैरिभावे
भरवतिंता । मान्या तदपि दैत्येद्र देवानां सा हिते रता ॥८॥ अतः राक्तिपुरे स्वामिन्‌ गमिष्यामो न संरायः। हनिष्यामो-
ऽमरान्‌ सवान्‌ वैरिभावं समाश्रितान्‌ ॥९॥ दैत्यानां वचनं श्रुत्वा प्रतापी स मदासुरः। उवाच तान महादैत्यो विनयेन समन्वितः
॥१०॥ मदुर उवाच । क्राणुध्वं न्रिषुराद्या मे वचनं हितकारकम्‌ । राक्तिपरसादसं मूतभैश्व्य सकटं च मे ॥१२१॥ इष्टा देवी
मदीया सा तां भजामि विदाषतः । अतस्तस्या हितं मान्यं कर्तव्य सकलैः सदा ॥१२॥ तां च देवा ययुः सर्वँ इारणं नाच्र
संघः । मदीयदास भावेन य॑च्रिता रक्तिरादरात्‌ ॥१३॥ देवानां पक्षपातेन सह तैनांगताऽमवत्‌ । अस्माकं तु वधाथीय
महामाया च दानवा; ॥१४॥ अतः परभजने तस्या जासक्ता ये मवति वै । ते संमान्या मया नित्य॑ मा वैरं कुरुताऽसुराः
॥१५॥ मदाखुरवचः श्रुत्वा दैत्यपास्तं पुनजेशुः । क्रोघयुक्ता मदोत्सिक्ता देवानां तु वधे रताः ॥१६॥ दैयेदा अलुः |
मदासुर चाणु स्वामिन्‌ पुरावृत्तं कथानकम्‌ । दिरण्यकरिपुः ोक्तो जह्यलन्धवरो महान्‌ ॥१७।॥ अभवन्‌ बहवश्चान्ये दैत्येरा
देवशत्रवः । देवपक्षाश्रयं सर्वे त्यक्त्वा स्व धमेमाभिताः ॥१८॥ कदयपस्य खुतौ चैव तावुभौ देवसंश्रयम्‌ । त्यक्त्वा तु
देवसं हारे दैत्येशौ तत्परौ पुरा ॥१९॥ अतस्त्वयाऽपि कर्तव्यं देवानां मूलनारानम्‌ । असुराश्च खुराः प्रोक्ता वेदेऽपि च
विरोधिनः ॥२०॥ ₹ाक्तिलोकं गमिष्यामो भक्तियुक्ता वयं भ्रमो । देवास्ता्िर्दरिष्यामः खलु राक्तेः भरसंनिधौ ॥२१॥
यदि छक्तिमदामायाऽस्माकं पन्तं समाभ्रिता । तदा तां पूजयिष्यामः कुलदैवतमादरात्‌ ॥२२॥ अन्यथा योधयिष्यामो
वय काक्त्या न संदायः । काचुपश्चाश्नितां ज्ञात्वा नाऽत्र दोष; परवर्तते ॥२३॥ दैत्येदानां वचः श्रुत्वा दुर्मतिः स मदासुरः।
तथेति सत्यमत्यैतं मानयामास दैत्यपः ॥२०॥ तदैव दैत्यसेयुक्तो ययौ लोकं मदासुरः । शक्ते सनिधौ दतं प्रेषयामास

---------------- ~~

न

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

दुर्मतिः ॥२५॥ तारकं पजगादाऽसौ गच्छ देवीं महाबल । सामयुक्तं वदाऽऽशु त्वं महामायां महासुर ॥२६॥ तं धणम्य

ययौ वेगाच्छक्ते; सन्निधिमादरात्‌ । तारको मानितस्तैस्तु देवैः परमदारुणः ॥२५॥ नत्वा शक्ति महामाया क्रतांजिपुरो-

ऽखुरः । तारकस्तासुवाचाऽ्थ सामयुक्तं वचः खलः ॥२८॥ तारकासुर उवाच । श्रुणु शक्ते महामाये आगतः स मदासुरः ।

दरानार्थं च ते मातस्तेनाऽहं पेषितोऽधुना ॥२९॥ तेनोदि्त च शाक्ते त्व॑ वचनं शुणु मानदे । भक्तेन भक्तिसंयुक्तं भावज्ञ

जगदंथिके ॥३०॥ अस्मार्क कुलदेवी तु त्वमेवाच्र न संरायः। असुरा टि वयं सर्वँ त्वदीयाः सेवका मताः ॥३१॥ यत्राऽसुरा
विराजति सुरास्तच्र हतप भाः । भवंति नाच्र संदेहः सव भावाच्छत्रवो मताः ॥३२॥ अतो देवान्‌ ससुत्खञ्य तिष्ट त्वं पूजिता-
ऽस्रे; । अस्माकं दात्रवो दे वास्त्वदीयाः ₹ाच्रवो मता; ॥३३॥ प्रणम॑तो वयं यावत्तावदेवनिकुंतनम्‌ । करिष्यामो न
सदेहस्तस्मान्‌ मातस्त्यजाऽऽछु तान्‌ ॥२४॥ एकं पक्षं समाभित्य तिष्ठ त्वं जगर्दविके। असुराणां सुराणां वा प्रूजिता सततं
परे ॥३५॥ इत्येव कथितं देवि मदस्य वचनं मया । कुसु त्वं भक्तराजस्य पारनं परमादरात्‌ ॥३६॥ गसमद उवाच । मदस्य
वचने करूरं तारकेण प्रकादितम्‌ । तच्छत्वा कुपिता देवी तं जगाद महासुरम्‌ ॥३७॥। शक्तसषाच । मदीयं जगदंबेति नाम
वेदे प्रकारितम्‌ । केन भागेण दैत्ये पक्तमेकं समाश्रये ॥३८॥ यथा देवास्तथा दैत्या मान्या मे नाच्र संदायः ।
देषरदत्येश्च कर्तव्यः खस्वधर्मो महासुर ॥२०॥ पानाटे राज्यमानेदादैत्थेः कर्तव्यभंजसा । स्वर्गेषु सवेदा देवैः कतेव्यं
स्वस्वमावजम्‌ ॥४०॥ विपरीते हनिष्यामि कद्धाऽदं नात्र संदायः । अतो दैत्यैः प्रगतव्यं पाताले वै मदाज्ञया ॥४१॥
दाक्तेवचनमाकण्यं करुद्धः सोऽपि मदासुरः ! उवाच तां महाहाक्ति मय त्यक्त्वा प्रभावतः ॥२२॥ तारक उवाच । मा गव
कुर हाक्ते त्वं दराच्रपक्षसमाभ्रिने । नपसा वयसुत्कर्टा जाताः स्वस्य न॒ संशयः ॥४३॥ कर्म॑णा त्वं प्रखजसि जगंति
जगदंबिके । कर्माधीनमिदं सर्व नच्र त्वं कि करिष्यसि ॥४४॥ कर्मणा दैत्यराजश्च प्रतापी स मदासुरः । ब्रह्मांडाधिपतिभत्वा
देवान्‌ सर्वान्‌ हनिष्यति ॥४५॥ युद्धाय मन्न त्वं देषि देवैःसह्‌ जगन्मयि । असुरैध महाभैग॑च्छामि मदसंनिधोौ ॥उ]
एवसुक्त्वा महाशक्ति तारकः क्रोधमेयुनः ! जगाम दाक्तिरोकष् मददैत्यस्य संनिधौ ॥8७॥

॥ ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्पौद्रल महापुराण द्वितीय खंडे एकरद॑तचरिते तारकाञुरसामव्णनं नाम षटचत्वारिरोऽध्यायः ॥

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ४७ पान ९९
द 99 99994

॥ ओगणेह्ाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । आगतं तारकं दष्टा हर्षितः स मदासुरः। देले सद महासाधो प्रह्रश्ाभवत्‌ खलः
॥१॥ मदासुरं प्रणम्याऽसौ कथयामास तारकः; । - घरत्तांतं देवपक्षे च संमितं कुलदैवतम्‌ ॥२॥ त्त्वा म्यपो दैः
परतापी स मदासुरः । क्रोधयुक्तोऽभवन्तत्र देवान हतुं समुद्यतः ॥३॥ सन्द्ैदैत्यपैः सवः सन्नद्रथ्च मदासरः ।
दाक्तिलोकं जगामाऽथ महाकाल हइवाऽऽव मौ ॥४॥ पुरःपरति स्थितान्‌ हाक्तेगैणान्‌ परमविश्चुतान । ताञ्चध्नुख महादैत्याः
रसतः परमदारुणः ॥५॥ चिन्नांगास्ते पलायत गताः स्वनगरेऽभवन्‌ । इत्तांतं कथयामाखदैत्यानामागमात्मकम्‌ ॥६॥
श्रुत्वा तत्र महादाक्तिरदैवेः स्े्महावरैः । शंकरादिभिरन्वीता ययौ संग्रामम॑डलम्‌ ॥७॥ सिंहारूढा चतुबाहुः
खड्वर्मधरा बभौ । धनुर्बाणधरा कोधान्नानाद्ाकितिसमन्विता ॥८॥ वामांगाच्छीः ससुत्पन्ना साविच्री दक्षिणांगतः ।
हृदयात्‌ पुरतः संज्ञा तासां सैन्यं पृथगव मौ ॥९॥ वषिष्णुह्ांकरमुख्याश्च सन्नद्धा वाहने स्थिताः । स्वस्वसैन्येन संयुक्ता
बसुः कालसमाः पुरः ॥१०॥ इत्यादिराक्तिभिः राक्तैरदेवेवै संयुतं महत । सेन्ये दैत्येद्रखस्यैस्तैर्टं परमदारुणम्‌ ॥११।
ततो दैत्यैश्च शखौवैस्ताडितं सहसा वलात्‌ । राक्तिसैन्यं महाघोरं कोधयुक्तं वभूव ट्‌ ॥१२॥ शक्त्या संप्रेषिता देवा
युयुधु रणमंडले । कालिकाद्या महायुद्धे शक्तयः कुपिता भृराम्‌ ॥१३॥ अकस्माग्मिरिते स्िन्ये परस्परजयैषिणी । दैत्यानां
चैव देवानां मरणे क्रतनिश्चये ।॥१४॥ सैन्यानां रजसा तत्र हतं ज्ञानं समंततः । न प्रकारो रवेरासीत्‌ स्वपरज्ञानकारकः ॥ १५॥
देषितैः श्वेडितैस्तच् बरहि रथनमिभिः। वादित्राणां महााब्दैनादयुक्ता विरोऽभवन॥१६॥ शंखनादैः सिंहनादैनो नानादै्
दैत्यप । बधिरा इव योधास्ते संजाता रणमूर्धनि ॥१५॥ शखर खैरनेकैचच परिजध्नुः समततः । दमैः पवेतखंडे
स्वान्‌ परान्‌ युद्धदमेदाः ॥१८॥ सताः केचित्‌ क्षताः केचित्‌ केचिच्छ्नधरा षश्च: । निजध्नुः परवीरंस्ते स्वबलेन महाबलाः
॥१९॥ मग्रे शखे समग्रे ते मह्युद्धपरायणाः। युयुधुः कोधसंयुक्ताः शाख्रहीनास्तधाऽपरे ॥२०॥ कवंधा युयुधुस्तत्र राख दस्ता
महाबलाः । स्वान परानपि जघ्नुस्ते स्वपरज्ञानवलजिताः ।॥२१॥ बाणौर्बाणान्‌ समा्ठुग्धा विजध्ल्च परस्परम्‌ खद्धैः खडांस्तथा
चान्ये गदाभिश्च गदा शशम्‌॥२२॥ तोमरेश्च मदहावीराः पद्ीभिस्तु तथाऽपरे! भिदि पारै्च पारौश्च परिजध्लु; परस्परम्‌ ॥२३॥
रथारूढा गजारूडगजारूढाः पदातिभिः । अश्वारूदैस्तथाऽन्येऽपि युयुधुजातसं श्रमाः ॥र२४। तमल दैत्यदेवानां युद्धं तन्न
प्रवर्तितम्‌ । उभयोनाराकं घोरं वक्तु नैव परद्ाक्यते ॥२५॥ प्रवाहवहुै रक्तै रजः संप्लावितं महत्‌ । परकादास्तत्र संजातः

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

स्वपरज्ञानकारकः ॥२६॥ प्रबोध्य केचिददित्यास्तान. सुरा जध्नुमेहाबाः । असुराश्च सुरांस्तद्नन्‌ महाक्रोघसमन्विता; ॥२७॥
शक्तयः छ्ूपितास्तच्र दैत्यांश्ैव परजहिरे । शखाखैर्विविधेः स्वाः पिपिषुश्चासुरेभ्वरान. ॥२८॥ दैत्या; प्रकुपिता अन्ये
ाखतास्ैदैवमंडलम्‌ । छिन्नं भिन्नमिमे चक्रः क्ोधयुक्ता महाबलाः ॥२९॥ मेसुदरीताचलप्रख्या दैत्या देवा; स्थिता घुः |
चेत्न च पदं तत्र परस्परवधे रताः ॥३०॥ अभवन्‌ शोणितौघानां महानदः समंततः । देवदेत्यरारीरेभ्यः परसूता
सदसः ॥३१॥ मेदोमांसमहापंकाः पेतुधैरणीतले ] देवाश्च शत्यो दैत्या गतप्राणा रणेऽसुर ॥३२]। मां सं कर्दमरूपेण
यत्र तत्र स्थितं रणे ! सनानां न च संख्याऽऽसीन्‌ मार्गरोधनकारिणाम्‌ ॥३२ अखक्पवाहजस्तच् पूरः संददरो जनैः! जलौघ
इव दैत्येद्र महामोहप्रवधनः ॥३०॥ सृतैगजेस्तथा भग्नै रथैरबाजिभिरेव च । नानापञ्युगणैरुष्टैः पक्षिभिरहैर्गम कृतम्‌ ॥६५॥
सुमूषंवस्तन्र पेतुखैलाः केचिच्च खंडिताः । तदपि क्रोधसंयुक्ताः प्रयत्नं चक्ुरादताः ॥३६॥ एवं ददा दिनान्येव दिवाराच
महारणम्‌ । बभव समये तस्मिन देवदैत्यससुद्धवम्‌ ॥६७॥ पलायनपरा देवास्ततो जाता महारणे । दादु भयोद्धिन्राः
पलायंताऽसुरेश्वर ॥३८॥ तद्‌ दष्टा परमाश्रयं वज्शृदेवयैवरैतः । संग्राममकरोद्धोरं दैत्यना्करं परम्‌ ॥३९॥ वञ्जपतिनासुरान्‌
स चृणयामास वेगतः । देर्द्रो विविचेरन्धैयमादया आयुैस्तथा ॥४०॥ मूता दैत्यगणा; केचित्‌ भृ केचिच मूच्छिताः।
सुमूषवः परे तत्र कृता वै वन्निणाऽमवन्‌ ॥४१॥ दाक्तयादिाखरपातेन बहिर्वद्रयमादयः। असुरान्‌ मारयामासुः कोधयुक्ताः
खरेश्वरा; ॥४२॥ तनो भग्ने बलं सर्व दैत्यानां भयसंकुटम्‌ । दुद्राव दिक्षु सर्वास त्रातारं नाभ्यपद्यत ॥४२॥ ततः संहरषिता
दवास्तथा दवमणा; परे । जयशक्तं महामायेऽवदस्त जय सवदा ॥४४॥ ततः कोधसमायुक्तस्तारको दैत्यपेर्बृतः ! भाययोौ
क्रोधदीप्ताक्षो योद्धं शकण वीर्ैवान्‌ ॥४५॥ आगत्य रणभू्मि स तखुवाच पुरंदरम्‌ । ग्ैयुक्त॑ महो च मोहितो
मदसंयुनः ॥४६॥ तारक उवाच । करं त्वं युध्यसि देवेद्र दैत्यैः परमाहतैः । मया युक्तैकबणिन न समोऽति सुराधिप ॥४७॥
बटन यदि संयुक्लस्तदा किममरावतीम्‌ 1 त्यक्तवान्‌ वद मे वाक्यं शृधा खत्युमवप्स्यसि ॥४८॥ इति तस्य वचः श्ुत्वा
सुरदरस्तखुवाच ह । कोधसंरक्तघश्ुभि भेश्षयन्निव दानवान्‌ ।४९॥ इद उवाच ¦ तारका त्वं बल्गसि किं पद्य म पौरुषं महत्‌ ।
आसुरं प्रहरिष्यामि सैन्यं ते पदयतो महत्‌ ॥५०॥ पञ्चा्त्वां च क्रमेणाऽ्हं मदं सबलवाहनम्‌ । इत्वाऽभिवाय शक्ति च

2111<412002110824111211.0111

2|<411120/221108@24111211.011

ख. २ अ. ४५८ | पानं १०५९१
विवव 92

गमिष्याम्यभरावतीम्‌ ॥५१॥ आद्यौ रक्तिविदीनोऽदं किं करोमि पराक्रमम्‌ । अधुना रराक्तिसंय॒कतः कदनं ते
कि भ क भ. # ¶ ९4 भ
करोम्यहम्‌ ॥५२॥ किं बहूक्तेन दैत्येंद्र दोय स्वपराक्रमम्‌ । नोचेद्धच्छस्व पातारं मिथ्या वस्गसि कि वचः ॥५३॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसिि इदतारकसमागमो नाम सप्तचत्बारोऽभ्यायः ॥

"> 2 <<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । एवं गदित्वा देवद्रो दैत्यद्रं ्ोधसंयुतम्‌ । तारकं शरवर्षेण ववषं रणम॑डले ॥१॥
एकस्मान्‌ मंत्रितादयणादनंतैनिःखतैः श्रेः । बम बुदेत्यसंघाताः पीडितास्तैः समततः ॥२॥ ततो दैत्यः स दैत्येकाः
प्रधानप्रसुखा; स्थिताः । हारवषोणि सर्वत्र चक्रः परमदारुणाः ॥३॥ तै्बाणोदेवसैन्यानां हता बीरा अनेकशः ।
चिन्नांगाः पतितास्तच्र रुधिरोचपवर्षिणः ॥४॥ यच्र तच्र पलायत देवा भयसमाकुलाः । त्रातारं नाभ्यपद्यत परल्यषु
यथा अजा; ५॥५॥ तेषां तत्कमं दृष्रा ते वच्षुः सुरपा रारान्‌ । अभ्रिघमीदयस्तच्न कालम्त्यूपमान्‌ दढान्‌ ॥६॥
तैराहतं वलं पूर्णं ॒दैत्यानां यत्र तत्र ते । ता सुमूर्थवः सवे वमूवू. राक्षसा शभे ॥७॥ ततोऽतिङ्कपितो
दैत्यस्तारकोऽतिभयानकः । निष्कास्य सुदृढं बाणं मोचयामास दारुणम्‌ ॥८॥ आकर्णं धनुराक्रष्य दीपो वाणो सुरेश्वर ।
इद्रस्य सहसरागत्य हृदि संपतितोऽभवत्‌ ॥९॥ तेन संपीडितो देवो मूर्छितो देवनायक; ! सुहता सावधानोऽभद्रज
हस्ते समाददे ॥१०॥ वज्रेण ताडितोऽत्य्॑तं तारको दैत्यपुंगवः; । पतितः स॒ धराप्रषे गतप्राण इवाऽमवत्‌ ॥१२१॥
एवं वरुणवन्द्यायैवांयुधमेङुवेरकैः । इता दैत्या अनेके च पतिता सूच्छिता खताः ॥१९॥ दाहाकारश्च सवे
दैत्यसैन्ये प्रवर्तितः । पराय॑त च दिक्ांते त्रासिता देवनायकतैः ॥१३॥ ततः शुक्रेण ते सव तारकाद्या महाखराः।
विद्यया सावधानाश्च कृता युद्धाय सन्निताः ॥१४॥ अभ्निमन्रसमायुक्तं बाणै धनुषि संदधे । तारकः कोधसंयुक्तो
दाहकं स शुमोच ह ॥१५॥ पतितो देवसैन्ये च बाणस्तस्मान्‌ महावलः । निःखतः पुरुषस्तच्न भक्षयामास वै सुरान्‌ ॥१६॥
मेसम॑दरसकारो विचचार महाबलः । देवसैन्येषु दैत्येंद्र प्रल्या्थिसमोऽदहन्‌ ॥१५॥ अभिज्वालाच सर्वत्र
सखद्धता भयानकाः । अवददेवसंचांस्तान वादनैः सदितान्‌ धे ॥१८॥ हाहाकाररवा देवाः पलायनमकुरवैत ।

त्तस ततः

~= ~~-----~--------~ ~

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

_ खं.रअ.४८ पान १० १०२ 2 ~ ~ ~ ~ -- ~-- -- ~- ------ ~ - ~
द <> 6 त्र (स ४ तर (5 2994 नि व 02999 3

तच्नापि पुरुषोऽत्यंतं भक्षयामास चामरान्‌ ॥१९॥ ततः कोधसमायुक्तो मरहद्रो वारुणं महत्‌ । अस्त्रं धनुषि संग्रद्य सधे
तत्थाज दारुणम्‌ ॥२०॥ तस्माच जलधाराऽभूत्‌ सम॑तान्निःरटता बहु । ववघुरतुलां चष्ट मेघाः सवत्र गर्जितैः ॥२९॥
जरोधेन महाबहिः प्रशांतः सहसा करतः । अस्त्रेण पुरुषः सोऽपि पतितो रणमूषेनि ॥२२॥ ततो देवगणाः सर्वै
सावधाना बभूविरे । दैत्या ब्ष्टया च वातेन पीडिता बलसंयुता; ॥२३॥ विद्युञ्ज्वालाभिरत्य॑तं दग्धाः केचिन्‌ महासुराः ।
जलौधेन तथा केचिद्रादिताश्च सवाहनाः ॥२४॥ दैत्यानां प्रवल सैन्यं पीडितं वारुणेन च । दाहाकाररवा दैत्या
ययुश्ेत्यु भयानकम्‌ ॥२५॥ ततः स तारको दैत्यः क्रोधसंरक्तलोचनः; । वाय्वस्त्रं तन्निवरस्यर्थं संदधेऽतिभयानक्रम्‌ ॥२६॥
` खमोच धनुराक्रष्य देवसेन्ये महासुरः । तेन बारुणमस्त्र॑॑च भ्रस्तं भे शांतिमागमत्‌ ॥२७॥ वायुना पवलेनैव
धूर्णिता देवव।हिनी । श्युष्कपन्रसमा तन्न वभ्राम समरांगणे ॥२८॥ ततः समागतो दैत्यस्तारकोऽतिभयानकः ।
खड्गेन देवराजं तं जघानामेषतो दृढम्‌ ॥२९॥ खङ्गाघातेन देवेद्रं पतितं मूच्छया भृराम्‌ । संगद्य दैत्यराजस्तु तारकः
स्वबलं ययौ ॥२०॥ मदासुरस्य सांनिध्ये स्थापयामास देवपम्‌ । मदेन सूचितो देवो बद्धः पादौ; सम॑ततः ॥३१॥
ततो हाहाकृतं सर्वैः पलायत दिद्रो दा । सैन्यं देवगणानां वै विनाथ भयसंकुलम्‌ ॥२२॥ यम॑ च सहसाऽऽगत्य
गदया हृदि विन्यथे । तारकः स महामूरच्खछ जगाम प्रेतनायकः ॥६३॥ संगृह्य स्वबले नीत्वा हषितोऽभून्‌ महासरः ।
एवमभरिसुखाः सवे घ्रतास्त दैत्यनायक्ैः ॥३४॥ अनाथं देवसैन्यं तत्‌ पलायत भयाकुलम्‌ । शृतं भग्नं च रास्यै;
संहतं दैत्यैमेहाबरैः ॥३५॥ एव॒निर्जित्य दैत्येद्रा जहषुनादर्सयुताः । देवाः सर्वे भयोद्धिमाः शारणं हांकरं ययुः; ॥६६॥

11 ओमिति श्रीमद पुराणोपनिषदि श्रीभन्मौदरले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसिति इद्रपराजयो नामा्टवत्वारिसोऽध्याय; ॥

न> <<

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

जा न्न ~~~ ~-----------~-- ~-~~~ ~~~ -------~ न द्र ए द्भ ~ ~ ५4० ----~--- ----- = - ~ ~ < - पान ₹्ड`

॥ ओ्रीगणेक्चाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । विष्णुना सदितो देवैस्ततः सवैः खसंन्रतः । गणैः सुदारुूणैस्तच्र ययौ रांभू
रणस्थलम्‌ ॥१॥ समागतं शिव ज्ञात्वा तारकः कोधसंयुतः । उवाच तं महादेवं गवयुक्तेन चेतसा ॥२॥ तारक उवाच ।
फिमागतोऽसि संग्रामे मदेन त्वं सदाशिव । सिंहेन दारको युद्धं किं करिष्यति मां वद ॥३॥ मदासुरस्य दासोऽहं त्वां
हनिष्यामि निथितम्‌ ¦ संहारकारिणं सद्यो महासंहारकारकः ॥४॥ वचः; श्रुत्वा च्रिद्यलेन तारकः शं ना दतः । स
श्रतस्तत्क्षणादैत्यः पतितो मम्वक्षवत्‌ ॥५॥ ततश्चक्रेण देवेदाः केङवो दैत्यनायकान्‌ । मारयामास सश्रद्धः सकखान्यच्न
तन्न च ॥६॥ ततोऽतिभयसंयुक्ताः पलायत दिदे दैरा । दत्याः पाणपरीप्सा्थं हादाकारकरा शाम्‌ ॥७॥ देवैस्तत्र धृता
हेत्या ग्रतास्तारकसुख्यकाः । शछ्ुक्रस्य तु भयाच्डष्ास्त्यक्तास्ते विवरे स्थिताः ॥८॥ देवे्ानां च दैत्येय दष्राऽतीवपराक्रमम्‌।
बाणखिपुरद्रंखौ च ससैन्या आययुमरधे ॥९॥ कोलाहलं प्रकुवांणाः रांखराब्दैः समंततः । वन्रषु; चख्रधाराभिर्वषांकाटे
यथा चना; ॥१०॥ ततः परस्परं युद्धं नियतं संबभूव ह । देवानां चैव दैत्यानां विनाङाकरम दतम्‌ ॥११॥ बाणः सूयं ययौ
क्रुद्धः दांखो विष्णुं महाबलः । रद्र च चरिपुरो वेगात्‌ परसैन्यनिबरेणः ॥१२॥ अन्ये च हातरास्तच्न दैत्या देवान्‌ समाययुः ।
गदितुं न भवेच्छक्यं बहुत्वादद्धमइतम्‌ ॥१३॥ क्रोधयुक्ता निजघ्नुस्ते दानवा देवसुख्यकान्‌ । काराखैविविधैः छद्धा
षेवै पर्वतैरधे ॥१२॥ दैत्यानां बलसुत्कृष॑॑ज्ञात्वा देवा महाबलाः । यत्नयुक्ताश्च संग्रामे युयुधुः दाख्रपाणयः ॥१५॥
एवं धिदिवसं युद्धं संजालं दारुणं महत्‌ । देवसेना ततो भ्रा भयभीता समंततः ॥१६॥ जघान रांकरोऽव्यंतं ्रोधयुक्तो
महाबलम्‌ ! गदया चरिपुरं तत्र ततः परमदुजेयम्‌ ॥१७॥ जघान गदया दासु सोऽपि त॑च पराक्रमी । गदायुद्धं मदत्तत्र
वभूवाऽति भयानकम्‌ ॥१८॥ ततच्िद्यलघातेन दतो दैत्यः पपात ह । त्रिपुरो मूच्छयात्य॑ते पीडितः हांकरेण सः ॥१९॥
ज्वालया रविणा तन्न वाणो शूमौ निपातितः । चक्रेण विष्णुना दुष्टः शंखः संमर्दिलोऽभवत्‌ ॥२०॥ धृत्वा तान्‌ दैत्यसुरख्यांि
चिक्षिपुर्विवरेऽमराः । पाहौरबद्‌ध्वा ततो दुष्टान्‌ पुनरुत्पातदांकया ।॥२१॥ तत्तो दैत्या हताः सर्व देवैदैवगणैखेषे । सता सुमूर्षवः
केचिच्छरणं ते ययुः सुरान्‌ ॥२२॥ विजयं प्राप्य देचेद्रा दर्षिताः संब भूविरे । जगजचैजैयक्ाब्देन प्राृहासं प्रचक्रिरे ॥२६॥
ततो मदाखुरः कृद्धो ज्ञात्वा इत्तांतमद्भतम्‌ । संरक्तनयनो दुष्टो ययौ रणविधित्सया ॥२४॥ छक्रेण सहितः सोऽपि
महावीरे; समाच्रतः । रथारूढः स्वपुच्ैश्च संम्रामे संदधे मनः ॥२५॥ ततस्तं दैत्युर्यं वै तनया समाययुः । संग्रामार्थं

लखे

2111<412002110820111211.0111

20|<(110021108@201112||.0111

खं. २ अ. ४९

महावीयौखरयो देवैः शिवादिभिः ॥२६॥ धनभियश्च संग्रामे सूर्य॑विव्याध सायकैः । उवाच गर्वसदितो रचिं
तरैलोक्यभाविनम्‌ ॥२७॥ धघनम्रिय उवच । शुणु दु्टा्यमंस्त्वं मे वचनं हितक्ारकम्‌ । गच्छ शीघ्र महाबाहो नोचेन
खल्युसुपेष्यसि ॥२८॥ त्वया दैत्या हताः पूर्वं भुंक्ष्व तेषां फं महत्‌ । न सुंचामि महादुष्ट जीवंतं त्वां च कादयप ॥२९॥
ततः सूर्थण खद़्न हतो दैत्यो महाबलः ! पपात मूच्छयाऽऽविष्टः पुनः खंज्ञां च सोऽरभत्‌ ॥३०॥ आगत्य कारयपं दैत्य-
पुत्रो वेगसमन्वितः । खद्धेन तीक्ष्णधारेण जधान दढम॑ंजसा ॥३१॥ दढाघातेन सूषैः स पतितो मूच्छया श्रम्‌ 1 तं धूत्वा
विजयी दैत्यपु्रश्च स्वस्थलं ययौ ॥३२॥ प्रणम्य पितरं पुत्रो ननंद ह घनपियः। पारौबद्ध्वा ढं सूर्यं चिक्षेप विवरेऽसुरः॥३३॥
विल्सी विष्णुमागद्य क्रोधेन महताऽऽ्वृतः । बाणजारैः समाच्छाद्योचाच त॑ दारुणं वचः ॥३४॥ त्वया विष्णो मदीया
वै सेना संनादिता बलात्‌ । गृहीता दैत्यवर्याश्च नाऽहं तत्र स्ितोऽभवम्‌ ॥३५॥ अघुना राखरघातेन हतस्त्वं गच्छसि
प्रभो । खत्योशैवनघु्र॑ यन्न त्वां सुंचामि कर्िचित्‌ ॥३बे॥ ततः क्रोधसमाविष्टो विष्णुश्चक्रेण दैत्यपम्‌ । विलासिनं
जघानाऽथ चक्रे संमूच्छितं खलम्‌ ॥३1 क्षणेन सावधान्तेऽभूदागत्य गदया विसुम्‌ । हृदि विव्याध दुष्टोऽसौ पपात
गरुडाद्धरिः ॥३८॥ तं धृत्वा दैत्यपुत्नः स ययौ स्वस्थानसुत्तमम्‌ । पितरं प्रणनामाऽथ पित्रा संमानितोऽभवत्‌ ॥३६९॥
बदुध्वा पाह्ौमेहाविष्णं चिक्षेप विवरे मदः । दैत्या दषंसमायुक्ता जगर्जश्च भयानकम्‌ ॥४०॥ लोपश्च समागम्य दांकरं
बृषभध्वजम्‌ । उवाच कोपरक्ताक्षः श्णु त्वं नीकलोदित ।॥४१॥ मदीयमतुरुं सैन्यं त्वया युधि निपातितम्‌ ! अघुना त्वां
हनिष्यामि फलदाता भवाम्यहम्‌ ॥४२॥ छव॑तं तं तततो मूखं त्रिश्यटेन जघान ह दीकरः क्रोधसंयुक्तः सोऽपतन्‌ मूच्छया
भृहहाम्‌ ॥४३॥ शुक्रेण सहसाऽऽगत्य सादधानः कृतोऽसुरः । कलोल्टरपो निमेमे मायां सवदेवविमोहिनीम्‌ ॥४।
अकस्माज्जलधिस्तत्र व्याप्तः सव भयावहः । अग्निश्च सवतः सर्वान्‌ दाहयामास चैरवः ॥४५॥ नानादाखरधरा अन्ये नभ्रास्ते
हालपाणयः । नम्राखिरियश्च शस््नौवै्मारयामासरंजसा 1४६॥ दांकरो विस्मितो भूत्वा पश्चाद्यसमम्वितः । मोहितो मायया
तच्र लो्टपेनासुरेश्वर ॥४9 एतस्मिन्चतरे तत्र ससुद्रे सवतः स्थिते ! मम तत्र देवाः दिवः प्रह्माद मोहतः ॥४८॥ कर्मणा
च तपोरूपेणदं सर्व कृतं सध । मल्व॑तं शंकरं धृत्वा लोपः स्वस्थलं ययौ ॥४९॥ पित्राऽसौ मानितोऽत्य॑तं पाद्चरबद्ध्वा

(777 177 2.7 (77772777 + 7 7 7 2 1 7 7 7 2 72 4.4 > 4 \
+ अ--4-4-- ----अ-------------- ~ -+--+--- =-= - > - + 9 |
८ 0 > द क थ प क प भ अ प भ | "1" व" "7 " 0" 7" द" प" "^ स" ध उ," उ "अ
= =-= ~~ ~ - = -----~- ~ ~ (प्य ~ त-न त न~ 5 "~~~ = ~~~ ---- न~ र~ ~~ ~ ~~~ ~ न ~ व्क

न

2111<412002110820111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

च =-= = ~ = == ~ ~ 1 "न पान १०५
9296

सदारिचम्‌ । चिक्षेप विवरे दैत्यो खोल्टपः सक्लोल्पः ॥५०॥ ततो हादारवं कृत्वा देवा देवागणा शध दारणं जगदंबां ते
ययुः संत्रासतापिताः ॥५१॥ दैत्येद्रा हर्षिता; स्वे जगखेधैनवद्भराम्‌ । कुर्वतो वायदाग्दान्‌ वै जयकाब्दकरा भराम्‌ ॥५२॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रखे महापुराणे दितीये खण्ड पकदंतच रिति शिवादिदेवपराजयो नामैकोनपंचाङन्तमोऽध्यायः ॥

=> >> <€

॥ श्रीगणे्ाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । रिवविष्ण्वादिदेवेषु गृहीतेषु महावर; । दैत्यपुच्ैः खराणां च सन्ये त्रासः
प्रवर्तितः ॥१॥ देवा देवगणाः; केऽपि क्षता भभ्नास्तथाऽपरे । शृता सुमूषंवस्तत्र गृहीता दैत्यपैगटेषे ॥२॥ केचित्तान्‌ रारण
जगसु्दैत्यान्‌ केचित्‌ पलायिताः । राद सुः सर्ववत्तातं शाक्तये भयविह्वलाः ॥२॥ इृत्तांतमतुलं श्रुत्वा दैत्यानां कमेसं भवम्‌ ।
क्रोधयुक्ता महामाया ययौ संग्राममंडलम्‌ ॥४॥ आगतां जगरद॑ां तां स्वयं ज्ञात्वा मदासुरः । पुत्रैः प्रधानशुख्येश्च
नानावीरवलो ययौ ।॥५॥ समागतं महादेत्य॑ज्ञात्वा कोघसमन्विता । जगदंबा रणे तत्र धनुः सन्मथाऽकरोत्‌ ॥६॥
धलुषः शब्दस ते श्रुत्वा दैत्या भयातुरा; । मूच्छिताः केऽपि भीताश्च दुदूवुः केऽपि दैत्यपाः ॥७॥ ततः दरांखनिनादं
वै चकार स मदासुरः । महता तस्य नदेन व्याप सर्वं जगन्नयम्‌ ॥८॥ ततः शंखनिनादेश्च देवीनां परितं नभः ।
दैत्येद्राणां च सर्वत्र महान्‌ कोलादलो च मूत्‌ ॥९॥ सिहनादै्गरजस्ते वीरा वै राक्तयस्तथा । विनेदुबेहुवादयानि सुरा
हर्ष समाययुः ॥१०॥ एतस्मिन्नेतरे तच्र कालिका करोधसंयुता । शक्तिभिः संचरता क्रूरा दैत्यसन्यं ममदं ह ॥११॥
बिच्यलेन तथा पाहौः चास्तरैनानाविधैखये । राक्तिभिदछेदिता दैत्याः पलायत दिद्ो दा ॥१२॥ ततः ऋरोधसमायुक्ता
दैत्यपुच्राः समाययुः । वबषुबौणजालानि कालरूपाणि संयुगे ॥१६॥ तेषां बाणैंतास्तन्न देवानां शक्तयो गणाः ।
हादाकाररवाः सर्वै पलायत भयाङ्लाः ॥१४॥ ततः काली समाकरुद्धा रूपं करत्वा भयानकम्‌ । जघान दैत्यसेनां तां
सर्मतात्‌ प्रलयप्र भा ॥१५॥ गहीत्वा दैत्यपुच्रान्‌ वै बद्वा पाहौ्महामदान्‌। चिक्षिपुर्विवरे संज्ञालक्ष्मीसावित्य आहवे ॥१६॥
ततः क्रोधसमायुक्तो मददैत्यः प्रतापवान्‌ । धनु; सल्नमथो कृत्वा सुमोच श्रारखल्वणम्‌ ॥१५॥ सं हारास्त्रान्‌ महाघोरा-
तस्माल्नातो महाबल; । पुरुषः पवेताकारः राक्तीनां बुसुजे बलम्‌ ॥१८॥ अस्त्रस्य तत्र दैत्येद्र ज्वाखया पीडिता रणे।

98

2111<412002110820111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

पान १०६

शक्तयश्च शता दग्धा दुदूबुयंन्न तच्र ताः ॥१९॥ निःसहाया भयोद्िप्राः कालीखुख्याः प्रदुद्रुवुः । महामायासमीपे ताः

संस्थिताः संजगः कथा; ॥२०॥ ततः क्रोधसमाविष्टा स्वयं शाक्तिः समागताम्‌ । सिदाखरूढां स तां दष्टा दैत्येद्रः भणनाम च

॥२१॥ उवाच शार्विंत गर्वेण पूरितोऽसौ महासुरः ! देवांस्त्यक्त्वा जगन्मातरस्माकंः पक्षमाश्रय ॥२२॥ नोचे्तवां कमणां

देवी हनिष्यामि न संदायः । सदेवां सपरीवारां पदय मे पौरषं महत्‌ ॥२६॥ ततः करोधसमायुक्ता शलं चिक्षेप वै रणे ।

वधाय दैत्यराजस्य महामाया प्र भावतः ।॥२४॥ त्रिद्लेनाऽऽहतो दुष्टः; प्रमाद नं चचाल ह । मदासुरो जगजोसावतिक्रोध-
युतोऽभवत्‌ ॥२५॥ शास्त्राणि सहसा त्यक्त्वा मह्युद्धाय दैत्यप । ययौ हाक्तिर्मददूपं कृत्वा प्रययुधे ततः ॥२६॥
न शक्यते वर्णपितु युद्धं घोरं तयोर्सहत्‌ । वाहृभिर्हस्तपादै प्रत्तं दारुणं परम्‌ ॥२७॥ परस्परं जर्यतौ तौ जल्प॑तौ
साधु साध्विति दिवसानि गतान्येव च्रीणि तच्रासुरेभ्वर ॥२८॥ वरदानबटेनैव तेन क्षीणवला कृता । राक्तिस्त्वराक्तिरूपा
च जाता कमेप्रभावतः ॥२९॥ ममदै देहपातेन महाराक्ति महासुरः । सूच्छित तां समादाय ययौ दर्षसमन्वितः ॥३०॥
अन्याश्च हाक्तयस्तेन धृताः काश्चित्परायिताः । दादाकारथ सर्वन्राऽमवच्छक्तिवरे महान्‌ ॥३१॥ दैत्येद्रो वारयामास
शात्तीनां कदने रतान्‌ । उवाच कुल्देव्यश्च शक्तयो नो न संरायः ॥३६२॥ ततो मदासुरेणैव मोचिता; स्वसुताख्ञयः।
प्रधानादि महादैत्या धृता दवै रणे पुरा ॥३३॥ राक्तिरोकं समासाद्य गर्वितः स मदासुरः । भोगांश्च विविधांस्तच्र बुभुजे
ज्ञातिभिः सह ॥३४॥ न ममषं निजात्माने मोहितो दैत्यनायकः । खीमां समदिरासक्तः प्रवभूवासुरेभ्वर ॥२५॥ ततः शक्ति
समानीयोवाष् गवंसमन्वितः । देवैः सह महाशक्ते गच्छ यत्र च ते रुचिः ॥३६॥ उवाच मोहितो वाक्यं दिवादीन्‌
समदासुरः । गच्छतु यन्न कुत्राऽपि ममाज्ञा वदहागाः सुराः ॥२७॥ शक्ति प्रणम्य दैत्येद्र ऊचिवान्‌ मक्तिसयुतः ! अस्माकं
पक्षमाश्रित्य वस त्वं पूजिता मया ॥२८॥ ततस्तं श्क्तिराहत्योवाच म्ानसुखभिया । देवैः सह गमिष्यामि यत्र कुच
महासुर ॥३९॥ ततस्तां दैत्यराजस्तु भुक्तवान्‌ गर्वमोहितः अनादृत्य महामायां साऽऽगता दव संयुता ॥४०॥ वनेषु गिरिदर्यां
च संस्थिता भयसंकुला । देवैः सह जगन्माना निः खता दारूणाद्भयात्‌ ॥४१। दैत्योऽपि दैत्यचैस्तच् संबरृतो वुसुजे सुखम्‌ ।
दाक्तिलोकभवं वीरः कर्मणा निर्मितं परम्‌ ॥४२॥ ततो बाणादयस्तेनाऽभर्वश्च स्थापिताः सुताः । देवानां च षदे मुख्याः
शाक्तिलोके तथा कृताः ॥४६॥ प्रथिव्यां नगरे दुष्ट आययौ स विलासदे । तच्र स्थित्वा चिरोकस्य राज्यं चक्रे मदासुरः ॥४४॥

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

ख, २ अ. ५९ पान १०७

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे द्वितीये खंडे एकदतचरिते मदासुरविजयो नाम पचादत्तमोऽध्यायः ॥

“>> < <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । शृणु प्रह्णाद दैत्यस्य चेष्टितं परमाद्भतम्‌ । मदासरस्य सवं यन्‌ मदमोहकरं महत्‌ ॥१॥
ततः कियति काले स गते दुषटैमदासुरः । बभौ परितो दैयर्मदाबरपराक्रमैः ॥२॥ तत्र तं त्रिपुरो दुष्ट उक्तवान्‌ दत्यपैः
सह्‌ । कृतांजलिपुटो भूत्वा वचन साहसं खलः ॥३॥ नरिषुर उवाच । गणु प्रभो महाराज दैत्यानां टितकारकम्‌ । वचनं
सुखदं साध्यमखंडानंददायकम्‌ 2 जित्वा चिशुवनं पूरव दैत्याः संतोषमाययुः। दिरण्यकरिपुस्तत्राद्यो महान्‌ परमद्युतिः ॥५
सत्यु मीतिविहीनोऽयमानदेन समावृत्तः । अखिलं बुसुजे राज्य िटोकस्य न संय; ॥६॥ वने गिरिगहासंस्था
देवादुद्यपदरिनः । शाच्रवस्तच्न काटेन सखलनरसिदकम्‌ ॥७॥ खरससिहेन इतो नूनं दिरण्यकरिपुः प्र; । एवं कमेण
शरेष्ठा ये ते हता दैत्यपाः कमात्‌ ॥८॥ अधुना त्वं तथा जातो ब्रह्मांडाधिपतिः स्वयम्‌ । देवान सुक्त्वा महाराज किं स्थितोऽसि
विचारय ॥९॥ अस्माकं हाच्रवो नित्यं देवा वेदे प्रतिष्ठिताः । कथं मित्राणि ते राजन्‌. भविष्यति वद प्रभो ॥१०॥ अतस्तेषां
चिनाद्ाय यतस्व चपसत्तम । नोचेत््वां कालयोगेन हनिष्यति न संदायः ॥११॥ रखाखैः पीडिता देवा न मरिष्यति
कर्दिचित्‌ । अमराः कथिता वेदे घोररूपा न संशयः ॥१२॥ तेषां मरणमत्युग्रं बेदे परय प्रतिष्ठितम्‌ । कमेनाक्ाद्‌ भवेत्‌
पूर्ण कमान्ना देवता यतः ॥१३॥ तस्मात्‌ कमेकरा विप्रास्ताडनीया न संरायः। आसुरं कमं र्वतो मंतव्यास्ते त्वया-
ऽनिहाम्‌ ॥१४॥ अन्ये वर्णाश्रमस्था ये ब्राह्मणाः कर्म॑कारकाः । नष्टेषु विप्रजातेषु सवे नष्टा भव॑ति ते ॥१५॥ अत आज्ञापय
प्राज्ञ असुरान्‌ कमख॑डने । सर्वत्रासुर भावेन कमे सर्वं प्रवर्तताम्‌ ॥१६॥ एवसुक्त्वा महादैत्यं तुष्णीं भावेन संस्थितम्‌ ।

9 व:

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २अ. ५१ ब ष |

सदसि त्रिपुरं वीक्ष्य तशुवाच मदासुरः ॥१७॥ मदाखुर च्वाच । समीचीनं त्वया प्रोक्तमसि चिपुर बुद्धिमान्‌ । यारा कथितं
वाक्यं तादशं कुर दैत्यपेः ॥१८॥ ततो दैत्यगणौयुंक्तखिषुरो निर्मतोऽसुरः 1 पृथिव्यां यन्न तत्राऽपि कर्मखंडनकोऽभवत्‌॥१९॥
धृता सुनिगणास्तेन ताडिता वधिता बहु । केचित्तदाज्ञया युक्ताः संस्थिता; कर्मदूषकाः ॥२०॥ केचिन्‌ सुनिगणा दुष्टं शरणं
तं ययुस्ततः | तस्पाज्ञावतिनो भूत्वा संस्थिता ब्राह्मणाधमाः ॥२१॥ केचिच दुद्ुबुस्तस्य वनेषु ब्राह्यणा भयात्‌ । तच्र स्थिता;
स्वधभंस्थं कमे चङ्क्मतज्वराः ॥२२॥ सिहादिमयसुत्खछज्य मरणे कृतनिखयाः । सिंहादीनां समीपस्था अवसन्‌ कम॑सिद्धये
॥२२॥ एवं द्विजाः स्थितास्तत्र न ज्ञाता दैत्यपेन ते । कर्मभ्रष्टाः स्वभावेन ब्राह्मणा बहवोऽभवन्‌ ।२४॥ तीर्थानि यज्ञवृक्लाशच
देवतायतनानि ते । बभंखदैत्यचाराश्च यत्र तत्रासुरेश्वर ॥२५॥ आरं कर्म सर्वत्र स्थापित च्रिपुरेण च । वर्णेषु ब्राह्मणायेषु
दुष्टसंकरकारकम्‌ ॥२६॥ ततो हाहाऽकरोत्‌ सर्व जगत्तेन दुरात्मना । स्वधर्मवर्जितं दुःखाज्नातं दुषटपपीडितम्‌ ॥२७॥
न स्वाहा न वषट्कारो न स्वधादिकसुत्तमम्‌ । तेन देवगणाः सर्व दैत्यस्य वधक्तांक्षिणः ॥२८॥ उपोषणैश्च संयुक्ता जाताः
व देवपा; । सगणाः परिवारेण निस्तेजस्का बभूविरे ॥२९॥ ततो देवगणाः स्व दैत्यस्य वधकांक्षिणः । मिरितास्तत्र
वोपायं लेभिरे न वधस्य च ॥३०॥ सनत्कुमारश्च महायोगी तत्रादराद्ययौ । सहसा भाग्ययोगेन स्वेषां हितकारकः ॥६१॥
तं ष्वा देवपाः स्वे सुत्तस्युः परणम्य तम्‌ ।प्ूजयामासुरत्यतसुपचारैमनोहरैः ॥३२॥ कंदमूलादिकं तत्र निवेद्य च सुभक्तितः।
पप्रच्छुस्तं मदस्थेने मरणोपायमंजसा ॥३२॥ देवा लुः । धन्यं जन्म तपो विद्या ज्ञानं देहश्च पूर्वजाः ! तवांधिददानाय्योगिन्‌
कृतक्रलया वयं तनः ॥२४॥ मदासुरेण बलिना जिनाः सरवे महासने । अतस्तस्य वधार्थं नो वदोपाय महामते ॥३५॥ साधवो देवता
विपाः पीडितास्तन योगिप । अतः साध्वादिरक्लार्भं बद सवज्ञ ते नमः॥२६॥ समरीलो भवान्‌ सालान्‌ मूर्त ब्रह्मेव संस्थितः,
तथापि वोषसंयुक्तमेकं हंता मव प्रभो ॥३५ अतिदुष्टमनाहत्य जगत्सर्वं सुखी कुर । न हत्वा त्वं स्वयं साक्षान्‌ मार्मदर्शी
भवस्व नः ॥३८॥ साधवः समरीलाश्च मार्गं संदद्ांयनि ते । दीनानां धर्मनिष्ठानामनाधानां मदासुने ॥३९॥ सत्कमनिरतान्‌
ज॑तून्‌ सदा कुर्वति साघवः। विकर्मणश्च संहारस्तत्र संजायते यथा ॥४०॥ न हिंसा सा महायोगिन्‌ विकर्महितकारिका । मवज्ज्ञा-
नेन चाज्ञानं नादयति सुसाधवः ॥४१॥ अतस्त्वं वद्‌ नारार्थसुपायं करवामहै । धर्मसंस्थापनार्थं तं घमीन्नाश्च वयं यत; ॥४२॥
| ओमिति श्रीमदात्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरडे महापुराणे (त एकर्देतचरिते सन्कुमारदेवसमागमो नामैकपचाशत्तमोऽध्याय, ॥
<€

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान १०९
स 09903399

-~-----" --~--------~--~------~--~-------

॥ श्रीगणेक्राय ममः ॥ गृत्समद उवाच । एवं दीनस्व भावेन प्रार्थितो मुनिसत्तमः । सनत्कुमार आनंददायकं तानुवाच ह ॥१॥
सनद्छृमार उवाच । चणुतेादयो देवा मदासुरषिनादहाने । उपायं कथयिष्यामि तत्‌ कुरुध्वं सुरेश्वराः ॥२॥ गणो पूजयध्वं
वै यूयं सवं समाहताः । सवाद्यांतरसस्थं तं हनिष्यति मदासुरम्‌ ॥३॥ सनत्कुमारवाक्यं तच्छत्वा देवर्षिसत्तमाः । उचुस्तं
प्रणिपत्यादौ भक्तिनम्रात्मकंघराः ॥४॥ देव्षय उचुः । केनोपायेन देवें गणे सुनिसन्तम । पूजयाम विरोषण तं चद त्वं
,यथालथम्‌ ॥५॥ एवं पृष्टो महायोगी देवैश्च सुनिभिः सह । उवाचाराधनं तेभ्यो गाणपत्यो महायक्ाः ॥६॥ एकाक्षरेण
तं देवं हृदिस्थं गणनायकम्‌ । विधिना पूजयध्वं च तुष्टस्तेन भविष्यति ॥७॥ ध्यानं तस्य प्रवक््यामि श्यणुध्वं सुरसत्तमाः ।
यूयं तं तादृशां ध्यात्वा तोषयध्वै निधानतः ॥८॥ एकदंतं चतुबांहं गजवक्र॑ महोदरम्‌ । सिद्धिुद्धिसमायुक्तं
मूषकारूढमेव च ।॥९॥ नाभिरोषं सपार वै परदु कमलं छुभम्‌ । अभयं दधतं चैव प्रसन्नवदनां बुजम्‌ ॥१०॥ भक्तेभ्यो
वरदं नित्यमभक्तानां निषृदनम्‌ । एतादृशं हदि ध्यात्वा सेवध्वं चेकदंतकम्‌ ॥११॥ सर्वेषां हृदि संस्थोऽयं वुद्धिभरक-
मावतः । स्वयं बुद्धिपतिः साक्लादात्मा वै सबेदेदिनाम्‌ ॥१२॥ एकशब्दो मता माया देदरूपा विलासिनी । सन्तात्मको
दतहहाब्दः प्रोक्तस्तत्र न संशरायः ॥१३॥ मायाया धारकोऽय॑ वै सत्तामाचेण संस्थितः । एकदंतो गणे्यानः कथ्यते
वेदवादिभिः ॥१४॥ सर्वसत्ताधरं पणंमेकरद॑तं गजाननम्‌ । सेवध्वं भक्तिभावेन भविष्यति सदा सुखम्‌ ॥१५॥
सनत्कुमार उक्त्वैवं ययौ योगी स अष्दरात्‌ । जयहेरंबम॑न्नं वै ससुचा्य सुखेन सः ॥१६॥ ततो देवगणाः सवे
खुनयस्तपसि स्थिताः । एकाक्चरविधानेन तोषयामासुरादरात्‌ ॥१७॥ पत्र भक्षा निराहारा वायुभक्षा जलारिनः।
कंवमूलफलाहाराः केचित्‌ केचिद भूविरे ॥१८॥ संस्थिता ध्याननिष्ठा वै जपहोमपरायणाः । नानातपःप्रभावेणाऽतोषयन्‌
गणनायकम्‌ ॥१९॥ गते व्ष॑रते चैव संतुषटश्चकदतकः । आययौ तान्‌ वरं दातुं ध्यातस्तैयांदरास्तथा ॥२०॥
जगाद स तपोयुक्तान्‌ सुनीन्‌ देवान्‌ गजाननः । वरं ब्रणुत तुष्टोऽहं दास्यामि ब्राह्यणाऽमराः ॥२९॥ तस्य तद्भचनं श्चुत्वा हृष्टा
देवषयोऽभवन्‌ । उन्मील्य खोचने देवमपदयन सविधस्थितम्‌ ॥२२॥ दृष्टा मूषकसंस्थं तं प्रणेमुस्ते गजाननम्‌ । सुनयो
देवदेवेद्रा भक्तियुक्ता अपूजयन्‌ ॥२३॥ पूजयित्वा यथान्याय परणम्य करसंपुटैः । तुष्टुबुश्चैकर्दतं तं भक्तिनभ्रात्म-
कराः; ॥२४॥ देवषय उचुः । नमस्ते गजवक्राय गणेद्राय नमो नमः । अनंतानंद मोक वै ब्रह्मणे ब्रह्मरूपिणे ॥२५॥

2111<412002110820111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

खं, २ अ. ५२ | 1
०3 <> >€ ८293 2९2९2425 #2 (92996232

आदिमध्यांतदीनाय चराचरमयाय ते । अनंतोदरसंस्थाय नाभिरहोषाय ते नमः ॥२६॥ क्रे पारे च सहर्रे तरिरुणाना-
मधीन्वर ! सवसत्ताधरायैव नि्ंणाय नमो नमः; ॥२७॥ सिद्धिबुद्धिपते तुभ्यं सिद्धिुद्धिभदाय च । ब्रह्मभ्ूताय देवेशा
सशणाय नमो नमः ॥२८॥ परश्च दधते तुभ्यं कमठेन भ्रदोभिने । पाश्ाभयधरायैव महोदर नमो नम्‌: ॥२९॥
मूषकारूढदेवाय मूषक्ध्वजिने नमः । आदिपूज्याय सवाय सवेपूज्याय ते नमः ॥६०॥ गुणसंयुक्तकायाय निशणात्मक-
मस्तक । तयोरमेदखूयेण चैकदंताय ते नमः ॥३१॥ वेदांतागोचरायैव वेदांतालभ्यकाय ते । योगाधीशाय वै तुभ्यं
ब्रह्माधीद्याय ते नमः ॥३२॥ अपारयुणधारायानतमायाप्रचाखक । नानावतार भेदाय शांतिदाय नमो नमः ।३३॥ वयं
धन्या वथ धन्या चेरे गणनायकः { ब्रह्मभूयमयः साक्तात्‌ प्रत्यक्षं पुरतः स्थितः ॥३४॥ एवं स्तुत्वा प्रहषंण
नच्तुर्भक्तिसंयुताः । साश्युनेत्रान्‌ सरोमां चान्‌ दद्रा तान्‌ दुंदिरत्रवीत्‌ ॥३५॥ एकदंत उवाच । वरं बरृणत देवेशा खुनयश्च
यथेप्सितम्‌ । दास्यामि तं न संदेहो भवेद्यद्यपि दुलभः ॥३६॥ भवत्कूतं मदीयं यत्‌ स्तोत्रं सवाथदं भवेत्‌ । पठते शुण्वते
देवा नानासिद्धिरद द्विजाः ॥३७॥ शाच्चुनाङ्ञाकरं चैवाति स्वानेदपदायकम्‌ । पु पौच्रादिकं स्व ल मते पाठतो नरः ॥६८॥
गृत्समद उवाच । एवं तस्य वचः श्चुत्वा हषेयुक्ताः सुरर्षयः । प्रणम्य चैकदेतं तमूचुस्ते भक्तिभावतः ॥३९॥ खरय उचुः । यदि
वुषटोऽसि सर्वेश एकदंत महापरभो। यदि देयो वरो नञचेज्रहि दुष्टं महासुरम्‌ ॥००॥ स्थान्रष्ाः सुरेरानाः कमश्रष्ट सनीश्वराः।
क्रलास्तेन जगन्नाथ तस्मात्तं जदि विघ्नप ॥४१॥ त्वदीयां मक्तिमत्य॑तमचलां देहि मानद । यया मायाभयं चोरं भविष्यति
कदापि न ॥४२॥ एवश्ुक्ते गणाधीशास्नथेति स उवाच तान्‌ । अंतर्धानं ययौ सद्य एकदंतः प्रतापवान्‌ ॥४३। महूर्षिभिस्ततो
देः स्थापना गणपस्य च । कूला नत्र महाभणिरभूत्‌ क्षत्रं च वैघ्रपम्‌ ।।४2॥ आश्रयां दिशि विख्यातं स्वस्वल॑डषु विद्यते ।
एकदतस्य तस्‌ क्षेत्र सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥४५॥ तच्रैव देवदेवेद्रा सुनयः संस्थिता बभुः । सेवार्थं प्रण मावेन स्वाधिकारे
क््लादातः ॥४६॥ तस्य संदरशानाल्॑तुलं मेदीप्सितसुत्तमम्‌ । तत्रैव मरणे ब्रह्म परह्मादाच्र न संहायः ४ मटिमा गदितुं पूर्णो
दर्घकोटिदातैरपि । न शक्यते मया नप्मादुक्तं मारं च सारतः॥४८॥ तत्र सिद्धि विरोषेण प्राप्य देवषयोऽमलाः। भवंति कृत-
कृत्यास्ते न्ये नानाजनास्तथा ।४९॥ घन्थ जन्म नराणां वै दष्टो यैरेकदंनकः। जन्मखत्युभयम्नश्च स्वेग्सिताैपरदः पसु\॥५०॥
|| ओमिति श्रीमदव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरल महापुराणे द्वितीये खड एकदंतच रिते एकदंतप्रसन्नभावो नाम द्विपचाशत्तमोऽध्यायः ॥

2111<412002110820111211.0111

` 21160112 9021108@24111211.6011

॥ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । एवं दत्वा वरं देवान्‌ सुनीन्‌ सर्वान. गजाननः । अंतर्धाय स्वमात्मानमेकदंलो ययौ
पुरम्‌ ॥ १॥ ततः कदाचिदैत्यद्रं भरययौ नारदो खनिः। मदासुरं महाकूरं तेनाय॑मानितोऽभवत्‌ ॥ २ ॥ उवाच तं महदित्यं
नारदः प्रहसन्‌ सुनिः। शण दैत्यपते वाक्य मदीयं सवसौख्यवम्‌ ॥ ३॥ वनेषु देववियरेश्च तपस्त्वं सुदारुणम्‌ । गणेकास्य
सदे भूप दातवर्षाणि भ्वूरि वै ॥ 2॥ ततस्तेषां प्रसन्नोऽम द्णेखो ब्रह्मनायकः । वरदो ह्यभवत्तत्र भक्त्या संतोषित्तः
स्वयम्‌ ॥ ५॥ तैस्ते वधार्थमत्य॑तं याचितः स तथाऽवदत्‌ । त्वां हनिष्यति वेगेन तस्माद्यत्नपरो भव ॥ ६॥ नारदस्य वचः
श्रुत्वा कोधयुक्तो वभूव ह । मदाखुरो सुनि तन्न विखज्याऽभूत्‌ खुदुःखितः ॥ ७॥ बह्मा डवासिनो ये वे तेभ्यो खुल्युनं मे
भवेत्‌ । अयं क एकदंतश्च तं दन्मि क्रोधसंयुतः ॥ ८ ॥ मया विमोचिता देवा दयया तैः कृतं महत्‌ । शच्च भावयुतं कायं
तस्मात्तान हन्मि निथितम्‌॥ ९॥ दैत्यदरैः कथितं सर्वं सत्यं जातं न संदाय; । देवेद्राः राच्चवः सर्वे सुराणां वेदवाक्यतः ॥ १०॥
एवं विचार्यं दैत्येदाः समाहूय महासुरान । सन्नद्धो देवनाश्ाथं ससैन्यो निःखतो चरिः ॥ ११॥ ततोऽकस्मान्‌ महादेव एकर्द॑तः
प्रतापवान्‌ । बभूव प्रकरस्तेषां समीपे भयदायकः ॥ १२॥ भूषकरारूढसुग्रं तं नरनागस्वरूपिणम्‌। राखपाणि चतुबोहुं दष्टा
दैत्या; सुविस्मिताः ॥ १३॥ ततः कोलाहटं तत्र चक्रुः सव समंततः । कोऽयं समागतो दैत्या महत्‌ परयत कौतुकम्‌ ॥ १४॥
दैत्याः सव च त॑ दष्टा मय मीता वभ्रूविरे । स्थित्वा तच्चैव दैत्येरा दृतं ते संजगार्वचः ॥ १५॥ गच्छ दूत समीपं त्वं पुरुषस्य
त्वरान्वितः । बरत्तातमखिलं ज्ञात्वाऽऽयाहि त्वं सामसंयुतः ॥ १६॥ ततस्तमेकदंतं स ययौ दूतः प्रणम्य च । उवाच प्रांजलि-
भत्वा गणेक्रा देवनायकम्‌ ॥ १७॥ दूत उवाच । स्वामिन्‌ मदासुरस्याऽहं दूतस्तेन प्रचोदितः । स तु ब्रह्मांडराजो चै त्वां षठा
विर्मिलोऽमवत्‌ ॥ १८॥ जवान्‌ कश्च कुतो यातः किं कार्य नाम ते प्रमो । कस्य वा वद स्बेज्ञ संदायस्यापवत्तये ॥ १९॥ इति

(न्न ~~~ - = द त~त ~~~ = ल-त ततत ~---~------- ~~ ----~---~-------न~~~-~---*--------------~-~-~-.---~-------~- न~~ -~---न = ~---------- ~~ +~

। र (20.17. {72.470 ८८ स > ऋ ्रलध्रस <> धुः ख र सव्र स रुः ५.76. दुः 226; © सव्र 17.1.75 1/2 ०,८८५42 ०2442 माप्रा सप्रारर्रा सरतस सनात
द्र कद्र व्या् 4.4... 4.4.444 ८4.44: >€ ८ 12८ >€ 4 > >€ ०9 (2,>25252< 25225८5
त 2226 14014 14 1 1 06262229 26625259 9525 > 99698

सु, पुं, १५

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

पान ११२.

(~ कभ ~+

ययौ मदासुरं तत्र धरत्तातं चाऽत्रवीत्‌ पुरः ॥ २६ ॥ दूतस्य वचनं श्युत्वा समूच्छितो दैत्यपुंगवः देते; सावधानश्च कृतः
सोऽपि शछरोच ह ॥ २५ ॥ उवाच दैत्यपान्‌ सर्वान्नारदेन समीरितम्‌ 1 वाक्य तदभवत्‌ सत्यं ममन राघ्ुरयं मतः ॥ २८॥
नानाराखैस्तथाखरस्तं हनिष्यामि न संहायः। कथं कालस्य मे खत्युर्मविष्यति महासुराः ॥ २९॥ एवसुक्त्वा ययौ पापी
मदः स्वसमन्वितः ! एकदंतं समुदिदय शाखरखुग्रं खुमोच हं ॥ ३०॥ अनिवायममोधं च द्रखं दृष्ट्रा गजाननः} परश्च
तोलयित्वा स सुमोच यमसंनिभम्‌ ॥ ३१ ॥ परद्यु दैत्यपा दृष्टा तजसा संवत परम्‌। भयभीताः समंतात्ते पलायत दिशो
दश ॥ ३२ ॥ परदुदैत्यराजाखं सच्छित्वा स्वेन तेजसा । ततो दैत्यांश्च सर्वत्र चिच्छेद यमसंनिभः ॥ ३२॥ हताः परद्यना
दैत्याः सर्वे प्रह्माद तत्क्षणात्‌ । चरिपुरादय एवं ते दृष्टा वै दुद्रबुभयात्‌ ॥ ३४॥ ततो मदासुरः; कद्ध जग्रादाखरमनुत्तमम्‌।
संहाराख्यममोचं वै युयोज धनुषि सवयम्‌ ॥ ३५ ॥ तावत्‌ परशुना विद्धो हृदये दैत्यपुंगवः । पपात स धरापृष्ठे बाताहत
इव दरुमः । ३६॥ ततस्तत्र महासर तत्‌ पर्युपस्थितं त्वभूत्‌ । प्रहराधेन दैत्याः सावधानो बभूव ह ॥ ३७1 अपटयत्‌ स
महाख्रं तत्‌ परशुं यमसन्निभम्‌ । समीपे दैत्यराजस्तु विस्मितो हृदयेऽभवत्‌ ॥ ३८॥ अयं परश्यराजः किं तेजःपुंजमयो
मया ! दरयते न च संखष्टो दयत आश्चर्यकं त्विदम्‌ ॥ ३०॥ तततो हस्तेन दैत्येन गृहीतः परशर्महान्‌ । तथाऽपि दस्तमध्येऽसतौ
खवच्छन्यस्तदाऽभवत्‌ ॥ ४०॥ मदः स हृदि विज्ञाय हास ब्रह्ममयं परम्‌ । ज्ञात्वाऽवयवसंहीनं विचारमकरोत्तदा ॥ ४१ ॥
अहो क एकदेतोऽयं ब्रह्माकारो न सराय! न ब्रह्मांडमयाकारो भवेत्तद्रजिलो न च ॥४२॥ अतोऽनेन रणे पूर्ण न
भविष्यति किंचन | मारयिष्यति मां नूनं नात्र कायां विचारणा ॥ ४३ ॥ एवखुक्त्वा हदि श्चुच्यो दैत्येदाश्च मदासुरः ।
दैवयोगेन सस्मार वेदवाक्यं सुखप्रदम्‌ ॥ ४४ ॥ एकदैनाथजं ज्ञानं विचार्यैव च विघ्रपम्‌ । बुबोध हृदि दैत्येद्रो ब्रह्मरूपः
प्रधारकम्‌ ॥ ४५.॥ मायात्मकश्चैकराब्दस्नन्न मर्व समुदभवत्‌ । भ्रानिदै मोहदं पर्ण नानाखेटमयं जगत्‌ ॥ ४६॥ दन्त-
सन्तात्मकस्तच्र मायाचालकसंज्ञकः | विप्रेन मोदयुक्तः स स्वयं स्वान॑दगोऽमवत्‌ ॥ ४५॥ माया श्रांतिमयी भोक्ता सत्ता
चालकः उच्यते | तयो्योगि गणेदोऽयमेकदंनः प्रकथ्यते ॥ ४८ ॥ महद्भाग्यं मदीयं तयेनाऽ्य॒रष्िगोचरम्‌ । आयासेन

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

“~~~ ~~~ .-

_ खं.द२अ.५४ 1 अ ` पानर्र
व छ

विना प्रास्तं यामि दारणं ततः ॥ ४९॥ भक्त्या संयोगिनो नित्य॑ भजंते छकसखुर्यकाः । ब्रह्मभूता महामामास्तं यामि
[4 (4 {~ क # % 4 ध
रारणं ततः ॥ ५० ॥ एवं भक्तया मदो दैत्यः परियुक्तो महामते । त्यक्त्वाऽभिमानजं दोषं तमेव दारणं ययौ ॥ ५१॥

॥ ओमिति श्रीमदन्ये पुणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतच रिति मदासुरपराजयो नाम त्रिपचाशत्तभोऽध्यायः ॥

नै 2 < <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । मदासुरः प्रणम्याऽऽदौ पर्यु यमसन्निभम्‌ । तुष्टाव विविषेव्किये; रां ब्रह्ममयं
भयात्‌ ॥१॥ मवार उवाच । नमस्ते हास्त्रराजाय नमस्ते पररो महन. । तेजःपंजमयाधैव कालकालाय ते नमः ॥२॥
एकदंतस्य यद्वयं स्वघमेस्थापनात्मकम्‌ । त्वमेव नान्न संदेहो रक् मां शरणागतम्‌ ॥२॥ कालरूपस्त्वमेवेह महाप्र्यसूचछः ।
कः समथश्च ते वेगसदहने देहधारकः ॥४॥ अतस्त्वां प्रणमाम्येव ज्योतीरूपं महाद्रतम्‌ । रक मां भयभीतं वै चरणागत-
वत्सल ॥५॥ एवं स्तुवंतमत्य॑तं परदुः चांतिमादधे । ययौ त्यक्त्वा पुनस्ते एकरदैतस्य दैत्यप ॥६॥ ततो मदासरः शी
ययौ तं शरणं भयात्‌ । एकर्द॑त भरणम्याऽऽदौ पूजयामास सादरम्‌ ॥७॥ पूजयित्वा यथान्यायं गणेक्रं धरणीतले । दंडवत्तं
प्रणम्येव भक्तया तुष्टाव संयुतः ॥८॥ दार उवाच । नमस्त एकदताय मायामायिकरूपिणे । सदा ब्रह्ममयायैव गणेशाय
नमो नमः ॥९॥ मूषकारूटरूपाय मूषकध्वजिने नमः । सर्वत्र संस्थितायैव ब॑धहीनाय ते नमः ॥१०॥ चतुर्बाहुधरायैव
लबोदर सुरूपिणे । नाभिरषाय वै तुभ्यं हेरंवाय नमो नमः ॥११॥ चितामणिधरायैव चित्तस्थाय गजानन । नानाभूषण-
युक्तय गणाधिपतये नमः ॥१२॥ अन॑तविभवाथेवानंतमायापचाटक । भक्तानंदधदान्ने ते विपरेखाय नमो नमः ॥१३॥
योगिनां योगदात्र ते योगानां पतये नमः । योगाकारस्वरूपाय द्येकर्दतप्रधारिणे ॥१४॥ मायाकारं दारीरं त एककरान्दः
प्रकथ्यते । दंतः स॒त्तामयस्तन्न मस्तक्स्ते नमो नमः ॥१५॥ मायासत्ताविहीनस्त्वं तयोर्योगधरस्तथा । कस्त्वां स्तोतुं समर्थः
स्यादतस्ते वै नमो नमः ॥१६॥ दारणागतपालाय कारणागतवत्सल । पुनः पुन; सिद्धिवुद्धिपते तुभ्यं नमो नमः ॥१५॥
रक्ष मामेकदतस्त्वं छरणागतमंज सा । भक्तं भावेन संपा संसारात्तारयस्व च ॥१८॥ एवसुकत्वा प्रणम्यापि मदः कृत्वा
प्रदक्षिणाम्‌ । कृतांजलिपुटो भूत्वा संस्थितो देवसन्निधौ ॥१९॥ तशवा गणाधीशः ्रहृष्टेनांतरात्मना ! विकाररटितं षा

^

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

खं. २अ. ५५ पान १९४

26232 थ

हृदयं भक्तिसंयुतम्‌ ॥२०॥ एकदंत उवाच । त्वां हंतुं क्रोधसंयुक्तो जातोऽहं नाच संङायः । अधुना कारणं वेप्सं न हन्मि
हारणागतम्‌ ।॥२१॥ मदाज्ञावदागो भूत्वा तिष्ठ स्थाने स्वके सदा । देवानां वैरसुत्छलज्य म्क्तिनिरतो भव ॥२२॥ वरं
वरय मत्तस्त्वं त्वया दास्यामि चितितम्‌। विनयेन च संतुष्टः स्तोच्रेणाऽदं विदषतः ॥२३॥ त्वया कृतमिदं स्तोन्रं चः
पठिष्यति दैत्यप । शुणुयाद्वा प्रयत्नेन मवेत्तस्येष्सितपरदम्‌ ॥२४॥ न तनच्र मदसंभूतं भयं भवति कर्दिचित्‌ । अंते
स्वान॑ददं तस्मै स्तोत्र मद्भक्तिद मवेत्‌ ॥२५॥ एव॑ तस्य वचः श्ुत्वैकद॑तस्य मदासुरः । आसुरं 'भावुत्खञ्य रा†तरूप-
स्तमव्रवीत्‌ ॥२६॥ मदासुर उवाच । यदि प्रसन्न भवेन वरदोऽसि गजानन । एकर्दतपदे भक्ति देहि नाथ हां सदा ॥२७॥
अन्य वरं गणेक्रान देहि व्रि च शाश्वतीम्‌ । मक्षयित्वा सदा देव भजेयं ॑ते पदांबुजम्‌ ॥२८॥ मदस्य वचनं श्रत्वा
हकदेतस्तमत्रवीत्‌ । मदीया भक्तिरुग्रा ते भविष्यति मदासुर ॥२९॥ यच्र मे स्मरणं चादौ पूजनं वा मदासुर । तत्र
कम सुुांत्या त्वं युक्तो भव सुरक्षयन्‌ ॥३०॥ विपरीते सदा दैत्य आसुरेण स्व भावतः । प्रव्लय फलं तेषां कर्मणां
भक्षयस्व च ॥२१॥ एवमुक्तो महादेत्यस्तं तथेति प्रणम्य च । नगरं स्वं जगामासावेकदंलपरायणः ॥२२॥ देत्यास्वि-
पुरकाया ये त्यक्त्वा तं ते ययुस्ततः । पातालानि भयोद्वि्ना देवाः स्वस्थानमाभिताः ॥३२॥
॥ भमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचसि मदाघुरशातिभापतिवर्णनं नाम चलुःपृचारत्तमोऽध्यायः ॥

र 2 <€

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ गृत्समद उवाच! मदासुरं सुदा तं वे दष्टा विष्णुषुखाः सुराः! भृग्वादयश्च योगीद्रा एकदत समाययुः ॥१॥
प्रणम्य तं प्रपूज्याऽऽ्दौ पुनस्ते नेभ्ुरादरात्‌ । तुष्ट्वुरैर्षसंयुक्ता एकदत गजाननम्‌ ॥२॥ देवर्षय उचुः सदात्मरूपं
सकलादिभूतममापिनं सोऽदमचित्यबोधम्‌ । अथादिमध्यांतविहीनमेकं तमेकद॑तं शरणं व्रजामः ॥३॥ अन॑तचिद्रुपमयं
गणेशमभेदभेदादिविहीनमाद्यम्‌ । हृदि प्रकारस्य धरं स्वधीस्थं तमेकरदनं रारणं व्रजामः ।४॥ समाधिसंस्थ हृदि योगिनां
तु प्रकादारूपेण बषिभांतमवम्‌ ! सदा निराटंबसमाधिगम्य तमेकरदतं शरणं व्रजामः ॥५॥ स्ववि भावेन विलासयुक्तां
प्रकृत्य मायां विविधस्वरूपाम्‌ । वीयकं तत्न ददाति यो वै तमेकदैतं हरणं व्रजामः ॥६॥ यदीय वीर्येण समर्भभूतं

नन ~~-----~------------~-------------न--~--
2

2111<412002110824111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

खं. २अ. ५५ पान ११५
न

स्वमायया संरचितं च विश्वम्‌। तुरीयकं चात्मकवित्तिसंज्ञं तमेकदतं हरणं बजामः ॥७॥ त्वदीयसत्ताधरमेकदंतं गणेश्वरं
` य॑ गुणबोपितारम्‌। भजंत आदं तमजं तचिसंस्थास्तमेकदंतं रारणं व्रजामः ॥८॥ ततस्त्वया प्रेरितनादकेन खुषुधिसंज्ं
रचितं जग । समानरूपं च तथेकमूतं तमेकदतं सरणं व्रजामः ॥९॥ तदेव विश्वं कूपया परभूतं द्विमावमादौ तमसा
विभातम्‌ । अनेकरूपं च तथैकभूतं तमेकद॑तं रारणं व्रजामः ॥१०॥ ततस्त्वया प्रेरितकेन खष्टं सुसू श्म भावं जगदेकसंस्थम्‌ ।
सुसाच्तिवंः स्वभरमनंतमाव्य तमेकदंतं शारणं व्रजामः ॥११॥ तत्‌ स्वभरभेवं तपसा गणेद्रा सुसिद्धिरूपं द्विविधं बभूव ।
सदैकरूपं क्रुपया च ते यत्तमेकदेतं रारणं व्रजामः ।॥१२॥ त्वदाज्ञया तेन सदा हृदिस्थ तथा सुखषटं जगद कारूपम्‌ ।
विभिन्नजाग्रन्मयमभ्रसमेयं तमेकर्दतं शरणं व्रजामः ॥१३॥ तदेव जाग्रद्रजसा विभातं विलोकितं स्वत्करृपया स्मृतेश्च । बभूव
भिन्नं च सदैकरूपं तप्नेकदंतं शरणं व्रजामः ॥१४॥ तदैव खषा परकरूतिस्व मावात्तदंतरे त्वं च विभासि नित्यम्‌ । धियः
प्रदाता गणनाथ एकस्तमेक्द॑तं रारण ब्रजामः ॥१५॥ सर्वे ग्रहा भानि यदाज्ञया च प्रकारारूपाणि विभाति खे वै । भ्रमंति
नित्य॑स्वविहारकायीत्तमेकद॑तं रारण जजामः ॥१६ त्वदाज्ञया खष्टिकरो विधाता त्वदाज्ञया पालक एव विष्णुः ।
त्वदाज्ञया संहारको हरो वै तमेकदंतं दारणं ब्रजामः ।॥१७॥ यदाज्ञया भूस्तु जले प्रसंस्था यदाज्ञयाऽऽपः प्रवहति नद्यः ।
स्वतीरसंस्थश्च कृतः सभुद्रस्तमेकर्द॑त हारणं चजामः ॥१८॥ यदाज्ञया देवगणा दिविस्था यच्छति वै कर्मफलानि नित्यम्‌ ।
यदाज्ञया दौलगणाः स्थिरा वै तमेकारदतं दारणं ब्रजामः ॥१९॥ यदाज्ञया रोष इलाघरो वै यदाज्ञया मोहद एव कामः ।
यदाज्ञया काल्धरोऽयैमा च तमेकदेतं शरणं व्रजामः ॥२०॥ यदाक्ञया वाति विभाति वायुैदाज्ञयाऽभ्रिजैठरादिसंस्थः ।
यदाज्ञयेदं सचराचरं च तमेकरदतं द्रारणं व्रजामः ॥२१॥ तद॑तरिक्ं स्थितमेकद॑तं त्वदाज्ञया सवेमिदं वि भाति । अनेतरूपं
हृदि बोधक त्वां तमेकद॑तं छरणं व्रजामः ॥२२॥ सखयोगिनो योगवलेन साध्य प्रकुर्वते कः स्तवने समर्थ; । अतः प्रणामेन
सुसिद्धिदोऽस्तु तमेकद॑तं हारणं व्रजामः ॥२३॥ गृत्समद उवाच ) एवं स्तुत्वा गणेद्रानं देवाः सुनयः प्रम्‌ । तुष्णीं भावं
प्रपदयैव नन्धतु्षसंयुताः ॥२४॥ स तानुवाच परीतात्मा देवर्षीणां स्तवेन वै । एकतो महाभागान्‌ देवर्षीन्‌ भक्तवत्सलः ॥२५॥
` दंत उवाच । स्तोन्रणाऽदहं प्रसन्नोऽस्मि खराः सर्षिगणाः खल । ब्रणुध्वं॑ वरदोऽहं वो दास्यामि मनसीप्सितम्‌ |॥२६॥
भवत्करतं मदी यत्‌ स्तोत्र प्रीतिप्रदै च तत्‌ । भविष्यति न संदेहः सवेसिद्धिपदायकम्‌ ॥२७॥ ययदिच्छति तत्ते पाभरोति

प

-- -----~-----~-->--- = -----------

2111<412002110824111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

इ

स्तो्नपाठकः । पुत्रपौच्रादिकं सर्वं कठच्रं धनधान्यकम्‌ ॥२८॥ गजाण्वादिकमःस्य॑तं राज्य मोगादिकं ध्रुवम्‌ । खुकत्ति खुक्ति

च योग॑ वै कमते रांतिदायकम्‌ ॥२९॥ मारणो्ाटनादीनि राञ्यवेधादिकं च यत्‌ । पठतां श्रृण्वतां नृणा 'नवेत्तदंघ-

हीनता ॥३० एकविंशतिवारं यः छोकानेवैकविदातिम्‌ । पच्च हृदि मां स्मृत्वा दिनानि त्वेकर्विरातिम. ॥ न तस्य

दुरम किचित्‌ त्रिषु लोकेषु वै भवेत्‌] असाध्यं साघयेन्‌ मत्यः सर्वत्र विजयी भवेत्‌ ॥३२॥ नित्यं यः पठति २ ब्रह्मीभूतः

स वै नरः। तस्य दशंनतः स्व देवा; प्रता भवंति च ॥३३॥ एवं तस्य वचः श्युत्वा प्रहृष्टा अमरषयः । उ्वुः सर्वं
करप भक्तया युक्ता गजाननम्‌ ॥र२द देवषेय उचुः ! धन्या वर्थ गणेक्ान पकदंतधर प्रभो। त्वदीयदशोनादेच भाषणान्नाच्
संद्ायः ॥२५॥ वरं देहि त्वदीय नो भक्ति खुढा भवेत्‌ । मायाहीनास्तथा देव कृतकृत्या भवामहे ॥३६॥ यदा सकव्युक्ता
बै वयं स्याम गजानन ! तदा नो रक् देवे वरमेव वृणीमहे ॥३५॥ तेषां वचनमाकण्यं तानुवाच तथास्त्विति । एकर्व॑ता-
ऽन्तर्दमेऽसौ स्वस्वानंदगतोऽभवत्‌॥३८॥ देवा खुनिगणाः स्वे ययुः स्वस्वपदेषु च । स्वस्वधर्मयुता नित्यम मजन्नेकदंतकम्‌ ॥३९॥
एव॑ मदासुरस्नेन चां तिरूपधरः कृतः । प्रह्ाद चैकदंतेन कथितं ते चरिच्रकम्‌ ॥४०॥ दुष्टसंगतियोगेन त्वं मदोत्सिक्त भावतः; ।
अनाहत्य विधातारं भ्रष्टो ज्ञानान्न संदायः ।४१॥ एकदंतं गणे त्वं भजाऽतो दैत्यनायक । तेन रातो महाभाग भविष्यसि
न संशयः ॥४२॥ स एव एकदंतस्तु भक्तानां काय॑सिद्धये । करोति स्वावतारांश्च नानारूपांस्तु दैत्यप ॥४३॥। परमौ दारुणौ
दैत्यौ देवांतकनरांतकौ । सं मूतौ नौ हतौ तेन भूत्वा कदयपवेदमनि ॥४४।॥ तथैव दुर्मतिनौम दैत्योऽभूद्धमेलोपकः ।
शांतये तस्य विघ्रः शिवपुत्रो बभूव ह्‌ ॥४५५॥ गणासुरेण दुष्टेन धर्मलोपः कृतो यदा! तदा कपिपुत्रोऽमूत्‌ स एव त्वेकद॑तक्‌;
॥४६॥ एवं नानावनारै; पालयते सकलं जगत्‌ । एकदे; कलांशेन धर्मरक्षणतत्परः ।॥29॥ तेषां कथा न इक्या वै
गदितुं केनचित्‌ परा । युणांनं न ययुरयस्य ब्रह्माद्या सुनयः सुरा; ॥४८॥ अतस्त्वमेकद॑तं तं भज मभावेन दैत्यप । तेन सर्व चते
ज्ञानं भविष्यति सुरानिदम्‌ ॥४९॥ एवं मदासुरस्याऽपि कृत खंडनमंजसा । एकर्दतेन संक्षपाचरितं कथितं मया ॥५०॥
परेः श्ुणुयात्तस्मै भरि सक्ति ददाति सः । एकर्दनः प्रसन्नात्मा सदा भवति सौख्यद; ॥५१॥ नासरेण
स्वभावेन मदस्तं पीडयिष्यति । दांतिखूपण नियं स संरक्षेदैयनायकः ॥५२॥

॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचसिते मदाघुरच सितिसमाप्ननाम पंचपचाशत्तमोऽध्यायः ॥
> छ € <€

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

ख. २अ. ५६ पान ११७
| ववदः

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ दक्ष उाच । प्रह्ादेन श्ुतं पूर्णं मदासुरचरित्रकम्‌ । पुनः किं च कृतं यो्भिस्तटद त्वं महामते ॥१॥
शरुत्वा कथातं पूर्णं हरष्चेतसि सुद्भल । जायते नाऽत्र संदेहो न तरोऽ भवाम्यतः ॥२॥ सूत उवाच । दश्चस्य वचनं शरुत्वा
मुद्रो दर्षितोऽमवत्‌ । उवाच तं महाभागं तत्वं श्रुणु च शौनक ॥३॥ सद्र उवाच । धन्योऽसि दक्ष सारज्ञ गणेश्रास्य
कथामरतम्‌ । श्रुत्वा हृष्यसि ते पुण्यं कथयामि कथानकम्‌ ॥४॥ मदाखुरस्य खाति श्रुत्वा पप्रच्छ दैत्यप । प्रहमादस्तं
शृत्समदं विनयावनतः कथाम्‌ ॥५॥ प्रद्दाद उवाच | महद्भाग्यं सुने मे ययेन संस्नावितं त्वया । एकदेतस्य माहात्म्य
वरमानंददायक्षम्‌ ॥६॥ तथापि न सुतप्तोऽहं श्रुत्वा ज्ञानप्रदायकम्‌ । चरितं च पुनस्त्वं मे गणेास्य कथां वद्‌ ॥७।
कदयपस्य गृहे देवः कथं पुत्रत्वमागतः । कथं दैत्यौ हतौ योगिन विस्तरेण वदस्व माम्‌ ॥८॥ कथं स रिवपुत्रोऽभरूत्‌ कथं
दर्मतिकं प्सुः । अहनत्तं बदस्व त्वं सवै्ञोऽसि करूपानिधे ॥९॥ कथं गणासुरं दैत्य कापिलो हतवान्‌ पुरा । एतत्‌ सच वद
स्वामिन्नेकरदतचरि्रकम्‌ ॥१०॥ भवादा महाभागा नौकारूपेण संस्थिताः 1 संसारान्धौ नराणां वै मल्लतां तरणाय तु
॥११॥ सुदरल उवाच । एवं षरष्टो महायोगी तस्ुवाच सुर्षितः । ग॒णेयुक्तं गृत्समवः प्रह्ादं भावधारकम्‌ ॥१२॥ गृत्समद उवाच ।
हछाणु प्रह्णाद यत्‌ पृष्ट तत्सम कथयामि ते । सुखदं च समासेन एकदंतचरिच्रकम्‌ ॥१३॥ पुरा करूतयुगे दैत्य गौडदेदो बभूव ह।
नगरे गौडसंज्ञे च रौद्रकेतुस्तपोधनः ॥१४॥ तस्य पत्नी महाभागा दारदा रूपराछिनी । गभेयुक्ता कदाचित्‌ सा
बभूवे हर्षिताऽभवत्‌ ॥१५॥ समये सुषुवे पुत्रौ यमलौ रोकभीतिदौ । नाश्ना चक्रे द्विजाति; स देवांतक्रनरां तको ॥१६॥
कदाचिन्नारदेनाऽपि गत्वा तत्र॒ शिवस्य च । पचाक्षरेणोपदिष्टौ चेरतुः परमं तपः ॥१७॥ दिग्यवषेसहसैस्तु संतुष्टः स
सदारिवः । अभयं ुणरूपेभ्यो परददौ दैत्ययोः परम्‌ ॥१८॥ वरगरवेण दैलद्रौ जित्वा सर्वं चराचरम्‌ ! ततस्तु केनाहं तौ
चक्रतुः पएथिवीतले ॥१९॥ न स्वाहा न स्वधा छत्र न वषट्कार एव च । ज मवन्नमराः स्वँ क्षुषितास्तृषितास्ततः
॥२०॥ तेः सवैः प्रार्थितो देव एकदैतः प्रतापवान । तपसोग्रेण संतुष्टो बभूव प्रददौ वरम्‌ ॥२१॥ कदयपस्य च पुत्रोऽहं
भविष्यामि प्रसिद्धये । दैत्येद्रयोर्बधस्यैवक्त्वा गणपतियथौ ॥२२॥ अथ देवजनिच्री सा कदाचित्‌ कडयपं सुनिम्‌ ।
जगाद दास्यसंयुक्ता दितिः कृतसंपुटा ॥२३ हृद्रो विष्णुश्च सूश्च देवाः पुत्रञ्च मेऽभवन्‌ । स्वामिन्‌ ब्रह्म क्रथं पुच्ः
संभविष्यति मे परम्‌ ॥२५॥ तदा मे निश्चलं चेतो भवेच्चैव न संशयः । तस्थ सेवां कतुंमीहे तत्रोपायं वद प्रभो ॥२५॥

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

एकस्वथाऽभवत्‌ ॥४२॥ तनस्नं प्रणनामाऽभऽदौ स्तुत्वा च विषिधैः स्तवैः । चकार साधुभावेन स भर्वित नित्यमादरात्‌ ॥४३॥
ततः कदाधित्‌ काडीपो सुनिगहं समाययौ । पुत्रस्योद्राहसिद्धयर्थ करयपं तमर्मन्रयत्‌ ।४२।॥ सुनिर्यज्ञन सद्र चै पुत्रं तस्मै
ददौ लघुम्‌ । उपाध्यायत्वसिद्धय्थ विधानन्ञो विनायकम्‌ ॥४५॥ कािराजो गणे संगरद्य मार्गे जगाम ह । तत्र
धूष्राक्षदैत्येदां सूयास्त्रेण जघान सः 1४६॥ नस्य पुत्रौ महावीय जघनच्च मनुः सनौ । नक्तणार्भ समायातौ विनायक-
मनामयम्‌ ॥४७॥ विनायकेन निःश्वासेन नीतौ गगन गतौ । भमतौ पतितौ तत्र नरांतक्षसुमं दिरे ।*४८।। नरांतकस्तत-
स्ताभ्यां ज्ञात्वा बृत्तांनसुल्बणम्‌ । रातानि पच रक्चांसि प्रेषयामास दैत्यप; ॥४९॥ तेन दृष्टा महावीरा राक्षसा गणपेन च ।

2111<41200211082411121|.0111

21|<411120/221108@24111211.011

क | पान १९९
विव 2

पूजितः परम्‌ ॥५१॥ आदौ खुद्धलक्पिणोपदिष्टः स महामनाः । कारिराजश्च गणपममजन्नित्यमादरात्‌ ॥५२॥
कादीस्थाश्च जनाः सर्वे गणेराध्यानतत्पराः । सुद्धलान्‌ महिमानं चाऽमवन्‌ ज्ञात्वा विचक्षणाः ॥५३॥ कदयपस्य स्वयं पुन्न
भविष्यति वधायच्‌। दैत्यानां सोऽपि कायां वै विवाहायाऽऽगमिष्यति ॥५४॥ तस्य दांनमाच्रेण भविष्यति सुयोगिनः।
सवे कारीस्थभूलानि नरा नार्यो न संदायः ॥५५॥ एवं सुद्धर्विप्रेण बोधिताः सकला जनाः । ते सर्वेऽप्ूजयंस्तं च ज्ञात्वा
देवं विनायकम्‌ ॥५६॥ 1 सवाः समायाता दर्शनार्थं महापथे । अनादृत्य पिवन्‌ श्रातन्‌ मन्‌ भक्तिपरायणः ॥५७॥
महोटसवोऽ नवत्त ह्यो महासर । तत्रैका रोधिता नारी देहं तत्याज सोत्तमम्‌ ॥५८॥ ताद्धस्फोरेन सा याता
सवादौ तं विनायकम्‌ । पर्थत्यस्याऽभवदेहे लीना भक्तिसमन्विता । ।५९॥ यत्र तच्र जनैरदेवः पूजितश्च महापये । चचार
तच दैत्यौद्र बालरूपौ मचेरतुः ॥३०॥ विनायकेन हस्ताभ्यां चूणितौ ददायोजने । पतितौ विस्मिता लोका मेनिरे गणपं
च तम्‌ ॥६१॥ ततो हो चक्रवातस्य रूपेणैव समागतौ । शिखां धत्वा तयोस्तेन मम्रतु; स्फाछितौ ददो ॥६२॥
तत्त; पाषाणरूपेण दैत्यो मांग व्यवस्थितः । सिना वालकेनैव दतो मत्युमवाप सः ॥६३॥ कादिराजस्ततस्तं स नीत्वा
च स्वगृहे स्वयम्‌ । पूजयामास विधिवत्‌ स्थापयामास भावतः ॥६४।
।॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचरिते विनायककालीपरवेद्ो नाम षटपचारन्तमोऽध्यायः ॥

भे <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ शत्समद उवाच । द्वितीये दिवसे तत्र धर्मदन्तो महाखुनिः। स्वगृहे तं सुनेः पुत्रमानयामास यत्नतः ॥१॥
मार्गे दैत्यौ हतौ तेन खररवेषधराङुमौ । कामक्रोधासुरौ पश्ाद्गजवेषधरौ हतौ ॥२॥ ततो सनिः सुभावेनापूजयत्तं
विनायकम्‌ । कन्ये स्वे परददौ न खुलक्षणे ॥३॥ ततस्तज्राऽऽ्ययौ ज़ भा राश्तसी घोररूपिणी । रूपं धृत्वा
मनुष्यस्य छद्रललनिनाकृजा ५२॥ न तैलेन सा ममर्द विनायकम्‌ । विज्ञाता देवदेवेन हता खत्युमवाप च ।५॥
चतु दिवसे तत्र संप्राप्ता दैल्यपुगवा; । ज्वालाखखोऽय व्याघ्रास्यो दारुणश्च महावर; ॥६॥ तान्‌ हत्वा योग भावेन कारयपो

लीलयाऽरमल्‌ । बालसध्ये यथाऽन्यो ब रातो माययाऽसुर ॥७॥ ब्र्मविष्णुखुलास्ततर ्रष्टुमाचर्यसत्कम्‌ । बालक्रीड न.

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<110021108@201112||.0111

ख. २ भ. ८५७ पान १२९

सं भूतं संस्थिता ठयलोकयन्‌ ॥८। तन्न तँ पैचमे देव॑ दिवसे सुनिन॑दनम्‌ । प्रणम्य कारिराजः स भोजनाधममंन्रयत्‌ (॥९॥
चतुथ्यां शुद्कपक्षस्य प्रातःकारे महासुनिः । शरुद्य॑डी चापूजयत्तं मानस्या पूजयां प्रम्‌ ॥१०॥ परजां दष्टा स्वथं राजा
प्रातस्तत्र खुविरस्मितः ! उवाच तं कृता केन पूजेयं वद मे प्रभो ॥११॥ ततस्तं कथयामास श्रु्यंडी मेऽतिवल्भः। मदाभक्तः
करोत्तीमां प्रजां पदय नराधिप ॥१२॥ एकनिष्ठतया विपो भजते मां विदोषतः । मद्विनान्यन्न जानाति देवती्थादिक
कदा ॥१३॥ श्रुत्वा तस्य वचो रम्यं जगाद दपसत्तमः । विनायकं प्रणम्यैव तं प्रदाय योगिनम्‌ ॥१४॥ कारिराजवचः
श्ुत्वा प्रेषयामास तं ततः । जवनाश्वसमाखूढो राजा तस्याश्रमं ययौ ॥१५५॥ दष्क तं॑छंडया युक्तं स नत्वा विस्मितो
दपः । प्राथयामास योगीहं कारयां नेतु सुभक्तितः ।१६॥ काशिराज उवाच । विनायकाज्ञया स्वामिन्नागतस्तेऽहमाश्रमे ।
त्वामाहयति देवोऽसौ मद्भहे संस्थितः स्वयम्‌ ॥१७॥ चतुध्यौमद्य योगींद्र मानस्या पूजया त्वया । पूजितस्तां महाप्रूजां
ददोयामास मां विशु; ॥१८॥ करयपस्य गृहे सोऽपि विनायक हति स्ष्रतः । तपसाऽऽराधितस्तेन पुच्रोऽमुद्रणनायकः ॥१९॥
अहं तसय तथा दासो यजमानो महामते । विवाहाथं तु एुत्रस्याऽऽनीतोऽसौ मद्रहे मया ॥२०॥ विनायकेन कथितमानयस्व
महाखनिम्‌। याचे यतोऽदं योगीद्राऽऽगच्छ कारीं महापुरीम्‌ ॥२१॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा विस्मितो सुनिसत्तमः ! उवाच
तं स गाणेहाः काशिराजं मदामतिम्‌ ॥२२॥ भृ्ण्ड्युवाच । श्णु राजन्‌ महाभाग वेदांतागोचरो विभुः । यदि भक्त्या
समायातस्त्वह्हे करय पात्मजः॥२३॥ तथापि शंडया हीन नमामि न कदाचन] कलांशादिसमायुक्तं जानीदि चपसत्तम ॥२४॥
कलात्मकास्तस्य स्वे देवा दिष्णुिवादयः । त सवे मां नम॑त्येव शुंडाभक्ितयुतं परम्‌ ॥२८॥ गजाननं परित्यज्याऽदं
नमामि न कंचन । अतस्त्वं गच्छ कारयां वै तं नयामि विनायकम्‌ ॥२६॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा द्येकभक्तिसमन्वितम्‌ । उवाच
तं प्रणस्पैव काशिराजः प्रतापवान्‌ ॥२७॥ सिराज उवाच । सुने शुणु वचो मेऽद्य नाऽहं शाक्तो भवामि च । कारयां गंतुं
महाभागाऽपराह शरांतवाहनः ॥२८॥ तनो सुनिन्ेपं प्राह लोचनामीलनं कुरु! तथाभूतं पश्र प्रेषयामास तां पुरीम्‌ ॥२९॥
पुनरन्मील्य नेत्रे स्वेऽपदयद्वेहं महाखपः । स्वां पुरीं विस्मिनो आत्वा प्रणनाम विनायकम्‌ ॥२०॥ वृत्तं संश्रुत्य भूपेरात्‌
पुनस्तं गणनायकः । मायया स सुनेस्तरयाश्रमस्थमकरोत्तनः ॥६१॥ पुनः समागतं वीक्ष्य पं प्राह महासुनिः । किम.
मागतो राजन्नैव वद मे गरे ॥३२॥ ततस्तं राजरादलो जगाद कथितं च यत्‌ । विनायकेन भोः स्वािस्त्वाभाह्यति

-- ------ अ ५ > <
[य 3. > 5 ग
८.८ ~ न ८. ८1 4 - 9त 332 =: 5269626 न स क = 2 वा

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

_ स. २ अ. ५७ | पान १२९१

रम्यं नक्त्याऽत्य॑तं हलोठ च । रोमांचितदहारीरोऽसतो साश्रुनेत्रो महामुनिः ॥३५॥ तं दष्टा विस्मितोऽत्य॑तं कारिराजो
महामनाः। अहो भक्तिरि्यं साक्षाद्‌ दहयते देहधारिणी ॥३६॥ देह मावं समासाद्य याच्राथं तेन मूखुजा 1 शरुद्युंदी चलितश्चैव
स्वाश्नमात्‌ प्रजगाम सः ॥३७॥ देहश्रमेण यात्रा वै कर्त॑त्या गणपस्य च } विचार्यैवं ययौ पश्याभविभुक्तं मदासुनिः ॥३८॥
ज्ञात्वा तस्य हृदिस्थ सा निश्चयं धरणी खनिम्‌ । प्रापयामास कारयां तं क्षणेन चपसंयुतम्‌ ॥३९॥ पेण नगरी दष्टा तमुवाच
लतः परम्‌ । स्वासिन्‌ सभागता काडी प्रभावात्तपसश्च ते ॥४०॥ ततस्तं स्वगरहे नीत्वाऽपूजयन्‌ चपसत्तमः । विनायकः
समायातं भक्तं परयति साश्चुकः ॥४१॥ तस्य मावं विदित्वाऽसौ छंडां धृत्वा विनायकः । मूषकोपरि संस्थाय प्रजगाम
महासुनिम्‌ ।॥४२॥ चतुखैजघरं विधो महोदरबिराजितम्‌ । रोषनाभि त्वेकद॑तं दृष्टा तं प्रणनाम च \४३॥ अपूजयत्‌ श्रुद्युडी तं
मक्तिमनावसमन्वितः । पुनः प्रणम्य तुव नानास्तोतरैः प्रसन्नधीः; ॥४४॥ उवाच विस्वल्द्राक्यो भक्ते रसपरिष्टटृतः ।
गजाननं निज नाथ कृतकृत्यो महासुर ॥४५॥ भखंब्युवाच । तव दरांनमाच्रेण कृतकरत्यो गजानन । महता भाग्ययोगेन
दृष्टं ते चरणं बिमो ॥४६॥ अधुना मे वरं देहि तेन तुष्टो भवाम्यहम्‌ । तव विस्मरणं नाथ न भवेन्‌ मे तथा कुर ॥४७॥
अनेत्ैव स्वरूपेण मट्स्थाने संस्थितो मव । आङापूरकनास्चा त्वं ख्यातो भव गजानन ॥४८॥ तच्रैवानन्य न्त्या त्वां
सजामि रसयुक्तया । सद्धटेन समं मां त्वं पूर्णं भक्तं कुरु प्रभो ॥४९॥ अथवा सुद्धला्ैवाधिकं मां कुरु विन्नप ।
गुरोरतिक्रमाच्च्ष्यः पुत्रो वा तस्य नाल्पकः ॥५०॥ एवं प्राथयमानं त॑ तथेति गणनायकः । जगाद स पुनर्बारो
भूत्वाऽखेलन्तु सादरम्‌ ॥५१॥ तं प्रणम्य ययौ स्थानं स्वकीयं सुनिसत्तमः। श्रदयंडी च ततः कारिराजः संविस्मितोऽभवत्‌॥५२
हदि राजा विचायांसावेकनिष्ठो बभूव ह । गणेश्ाभजने दष्टा भुहंडीचरितं मदत्‌ ॥५३॥ अहो खुनिवरो धन्यो
नानारूपात्मिकां पराम्‌ । मायां त्यक्त्वा स योगेन भजते गणनायकम्‌ ॥५४॥ सर्वेषां ब्रह्मणां योगो गणेक्नो भवति षभो ।
अतस्तमेकभाषेन भजतेऽसौ महासुनिः ॥५५॥ एकनिषछठा समा भक्ति भूता न भविष्यति । कोयं शेन समा नान्या
तत्‌ मजेत्‌ योगिसत्तमः ॥५६॥ सर्वत्र गणराजोऽ्य बसत्य्न न संदायः । कलांशेन ततोऽन्येषां भजने च फलं लमेत्‌॥५.१॥

क ¢ द्येक चेत्‌ पूर्ण # भ $ गणेदास्य जडी समाधि हो चरदडिना डि
गणेक्राभजनं द्येक; चेत्‌ पण भजनं भवत्‌। स्वेषां च गणेचास्य श्ुशडी तत्‌ समाधितः ॥५८॥ अहो श्रुुडिना तुल्यो इर्यते
11 141 ~~ ~ -------------~---~-

\>{ द 6 (^

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

श्व, २अ. ५८ असात पान १२२

नः कदाचन । प्रत्यक्षो गणराजोऽयं शडावान्नात्र संदायः ॥५९॥ कायां सुक्तिस्वरूपायामागतोऽसो महामुनिः । मणिकणी
चं विश्वेह सस्मार मनसाऽपि न ॥६०॥ गणेशचार्थ समायातस्तं प्रणम्य महानि; । स्वाश्रमं पुनरेवासौ ४
सृखदायकम्‌ ।।६१॥ एवं विस्मय भावेन कारिराजस्तधाऽभजत्‌ । गणेदो साधु भावज्ञः सोऽपि तत्समतां ययो ॥३२॥

॥ ओमिति श्रीमदयि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे दरितीये खंडे एकदंतचसति भरश्ंडीमक्तिवणीनं नाम सप्प॑चाशत्तमोऽध्यायः ॥

र) 39

॥ आीगणेश्ाय नमः ॥ प्रल्दाद उवाच । श्वृणु गृस्समदं त्वे मे वचनं दीनपाटक। कोऽसौ शदडिनामा वे मुनिं ब्रहि
सातम्‌ ॥१॥ तपसा केन तस्याऽपि भूर्ँडा निःखता प्रभो ! कीदरी मानसी प्रूजा कृता मां वद विस्तरात्‌ ॥२॥
आश्चर्य परमं प्राप्त श्चुत्वा मुनिवरस्य च । मिमाने महाभाग धन्यो भूम॑डलेऽभवत्‌ ॥३॥ गणेदाभजने सक्ता नरास्ते
ब्रह्मरूपिणः । तेषां कथा प्रवक्तारं आ्रोतारं प्रपुनाति च ॥४॥ अरर उवाच । एवं ष्टो गृत्समदो महायोगी तमव्रवीत्‌।
प्रहादं भकतिपाञ्रं वै दष्टा हषसमन्वितः ॥८1 गृत्समद उवाच । शयणु प्रह्माद भावेन कथां लोकैकपावनीम्‌ । शरशडिसंभितां
पुण्यां ब्रह्मभूतपदपदाम्‌ ॥६॥ नंदुरे त्ववसद्‌ ग्रामे नामा कैवतेकः पुरा । नाम्ना पापी सुविख्यातो महापापपरायणः ॥५॥
धृत्वा ग्रामेषु शास्त्रादीन. वनेषु विचचार ह । जीवर्दिसां सदा तच्र चकार कामवजितः ॥८॥ मागेस्थांश्च जनान्‌. वीक््या-
ऽमारयद्धनलिष्सया ! संगद्य मिलितं भ्राम जगाम प्रलयं खलः ॥९॥ द्रव्यवस्त्रादिहीनांस्तान्‌ ष्टा मारयताप्यहो । जीवं
द्रा करूरकमौ न मोच वधप्रियः ॥१०॥ घनं तषां गृदीत्वाऽसौ धनवान्‌ प्रबभूव ह्‌ ।द्रन्यसेचय मावेन न त॒तोष कदाचन
॥११॥ न संख्यां कर्तुमत्यंतं तस्य पापस्य वै भवेत्‌ । ब्रह्मा समथः रोषश्च पापानां भागिनौ मयात्‌ ॥१२॥ खीगोवाल-
द्विजादीनां त्याऽपारा कृता पुरा । तेन नस्य च भारण पीडिता भूरभरत्ततः ॥१३॥ एकदा वनमध्येऽसौ कंचिः्पुरुष-
सत्तमम्‌ । दृष्टा वधार्थमानंदादधावच्छस्त्रसंयुनः ॥१४॥ तमागतं समालोक्य दुष्टं दूरे पलाय्य सः । गव्यूतिमाच्रमासाद्य
ग्रामं तत्र जगाम ह ॥१५॥ नामा प्रमाद मागें स पतितोऽधावनाऽऽकुलः । जातश्च दुःखितोऽत्यंतं विरराम वधात्तदा ॥१६॥
मदगत्या चचालाऽसौ मार्गे कुंडं दद्च ह । तत्र श्रमापनोदार्थ स्नानं चक्रे मदाखलः ॥१७॥ तदेव गणराजस्य तीथं पुण्यपदं

2111<41200211082011121|.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. + पानं १२३

महत्‌ । तस्य प्रभावयोगेन पापं संक्षिधिलं त्व मूत्‌ ॥१८॥ स पापरिधिलो नामा विचारमकरोद्‌ हृदि! अदो मया च
पापानि करूतानि कति नाऽविदम्‌ ॥१९॥ श्तोऽदहं नरके घोरे पतिष्यामि न संङायः 1 कल्पान्‌ दुःखभनेकांश्च सदिष्यामि
कथं परम्‌ ॥२०॥ सुद्र उवाच । एवं च्ुवेतमानददायकं सुनिसत्तमम्‌ । प्रहादो वै गत्समदं पप्रच्छ विनयान्वितः ॥२१॥
प्रलदाद उवाच । कीदरौ कुडरूपं च केन वा चरितं तपः । तन्न येन गणस्य स्थानं कुंडात्मकं छ भूत्‌ ॥२२॥ ततो गृत्समदः
याह प्रह्ादं सर्वेम॑जसा । आह्ादेन समायुक्तो गाणपत्यो महायराः ॥२३॥ गृत्समद उवाच । अच्र ते कथयिष्यामि
चेतिहासं पुरातनम्‌ ! सुयैस्य यमराजस्य संवादं पापनादानम्‌ ॥२४॥ सूर्याय पददौ कन्यां विश्वकर्मा महाद्भताम्‌ । संज्ञं
कमेमयीं देवीं मायारूपां महाद्युतिः ॥२५॥ तपसा रातवपैस्तां प्रसन्नां स चकार ह । ययाचे विश्वकमा तां पुत्री मे भव
मानदे ॥२६॥ साऽऽदिमाया वरात्तस्य पुत्री जाता सुरेश्वर । तां ग्रहीत्वा गृहं देव सविता प्रजगाम ह ॥२७॥ तथा रेमे
महातेजाशिरकालं विभावसुः । तस्यां पुत्रौ च पुत्री वै जनयामास वीर्यतः ॥२८॥ वैवस्वतो मनुज्येष्ठो यमश्च यमुना
नदी । सर्वे स्वधम॑ंकीलास्ते महाभागा बभूविरे ॥२९॥ तीश्छोन तेजसा त्ता संज्ञा सूयस्य नित्यदा । निर्ममे मायया
छायां स्वस्याकृतिघरां ततः ॥३०॥ तस्थे सर्वं निवेधैव पुत्रीं पुत्रौ गृहादिकम्‌ । उवाच रविणा पृष्टा मा वद्‌. त्वं स्वचेष्टितम्‌
॥३१॥ तां छाया प्रत्युवाचेदं यदि मां धर्षमिष्यति । सविता चेन्‌ महाभागे वदिष्यामि न संायः ॥३२॥ गच्छ देवि
यथा चित्ते निच्यस्ताददां कुरु । अह सर्वं त्वदीयं यत्‌ कार्य संसाधयामि तत्‌ ॥३३॥ ततः संज्ञा यथौ गेहं पितुस्तेन
तिरस्कृता । भतोरं त्यज मैवं त्वं स्वह गच्छ मा कुरु ॥२४॥ ततः सा वनवासाय जगामाण्वस्वरूपिणी । भूत्वा तताप
सा ध्यात्वा तपो गणपतिं पुम्‌ ॥३५॥ मालाभ॑न्रेण विघ्रं तोषयामास सा सती । पूर्णे वाते तत्राजगाम गणनायकः
॥३६॥ तया संपूजितो देवः स्तुतश्चैव विरेषतः । वरं ददौ महाराज मनसीप्सिततमादरात्‌ ॥३७॥ देव्य्यमा सौम्यतेजा
भविष्यति न संदायः । त्वं मायाव॑धहीना वै मद्भक्तिनिरता भव ।॥३८॥ यद्यदिच्छसि तत्त्ते सफ प्रभविष्यति ।
कोपरीनः स्वयं भालुस्त्वामच्रागत्य नेष्यति ॥३९॥ एवसुक्त्वा गणाधीरोतर्धानं प्रचकार ह । सा तच्र गणपं देवं ध्यायती
संस्थिताऽभवत्‌ ॥४०॥ छायायां सविता तद्वत्‌ पुजौ पुत्रीं महाय; । अथ संजनयामास धमयुक्तान्‌ मदौजसः ॥४१॥
सावर्णिश्च मनुज्येष्ठः संभूतश दानैश्रः । तापी नाम्नी नदी कन्या यस्ते प्रथिता सवि ॥४२॥ अया स्वपुत्रवात्सल्याव्‌

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

9 २अ. ५९ पान २२४

[३

भ ५ ( ५ ¢ ; ऋोधं
प्रचक्रमे ।(५॥ तं चाविनयसंयुक्तं रशाप जननी सुतम्‌ । पादस्ते दयता प्राप्य पतिष्यते धरातले ॥४द। धमः करोर्धं

सभागद्यं सवितारं जगाम ह । भय भीतश्च दापेन चत्ततं तं जगाद सः ॥०७५।॥ घ
॥ ओमिति श्रीमदसि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरे महापुराणे द्वितीये खण्डे एकर्दतचसिति यमकापवणैनं नामाष्टपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥
"7 > € €

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच ¦ यमस्य वचनं श्रुत्वा सविता विरिमितोऽभवत्‌। घमंशीलस्य सक्रोधो मातरि प्रबभूव
ह ॥१॥ माता स्वेदजं पुत्रं भेदबुद्ध्या इाश्ाप ह । अतः कारणकं किंचिद्विपरीतं भवेदिह ॥२॥ ततो जञानेन बुद्ध्वा स
यमं मालुरुवाच ह । मातुः शापं कदा मिथ्या मया कर्त न हाक्यते ॥३। अतो विनायकं देवं भज त्वं भक्तिभावतः ।
स चेत्‌ प्रसन्नतां यातस्तदा सुखमवाप्स्यसि ॥४। एवखुक्त्वा्यमा पुन्न मंत्रं पंचाक्षरं ददौ । विधियुक्तं गणेहास्य स ययौ
बनमादरात्‌ ॥५॥ सविताऽसी जगामेदे छायां वचनमन्रवीत्‌ । संज्ञा कुत्र गता देवि वद नोचेच्छपाम्यदम्‌ ॥॥ सा
भीता सत्यमेवेदं वचनं तं जगाद ह । पितुं गता संज्ञाऽस्थाप्य मां त्वहरहे प्रभो ॥७॥ सत्यभाषणयोगेन तुष्टस्तां न
शाकाप सः । जगाम विश्वकर्माणं करोधयुक्तो दिवाकरः ॥८॥ तं प्रणम्य स पप्रच्छ वृत्तांतं रक्तलोचनः । संज्ञाया
विण्वकमी त सांत्वयामास युक्तिभिः ॥९॥ विश्कर्मोवाच । मया ते गृहमेवं सा प्रेषिता नागता यदा । मायया ग्तरूपेण कुत्र
वै संस्थिता भवेत्‌ ॥१०॥ त्वदीयतेजसा तघ्रा गता शुष्करारीरका । अतस्त्वं तेजसा सौम्यो भव तस्यां रमस्व च ॥११॥
लतः सोऽपि जगादेदं वचनं त॑ विभावसुः । त्वं विश्वकमेतां प्राप्तोऽतो मां सौम्यं कुरु प्रभो ॥१२॥ ततस्तेन स्वयंत्र
संस्थाप्य तेजो हत महत्‌ । तीक्ष्णं तेन ससौम्यश्च सूरथस्तां प्रजगाम ह ॥१३॥ अश्विनी रूप भावेन स्थितां वीक्ष्य वनेषु सः]
अश्वो भूत्वा प्रयत्नेन घँ तासयतोऽभवत्‌ ॥१४॥ साऽपरं पुरुषं ज्ञात्वा गणेशा मनसाऽस्मरत्‌ । ततः सूर्येण वीर्यं॑स्वं
नसि निश्षिघठमादरात्‌ ॥१५॥ ततस्तया रवेर्वीर्िं स्वश्वासेन बहिवैलात्‌ । निष्कासितं परस्यैव ज्ञात्वा सुविमनस्स्व भूत्‌ ॥१६॥

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ५९ पानं १२५
0252628 > 22622222

एवं हदा्रहं दष्टा सविता तोषवानभूत्‌ । स्वरूपं दरायामास तां पर्य गहे ययौ ॥१७॥। संज्ञया सवितुवी्यं त्यक्तं
तस्मात्‌ सखद्भवौ । अश्विनौ भिषजां श्रषठौ सर्वमान्यौ बभूवतुः ॥१८॥ गणदराभक्तिभावेन संज्ञा सुखयुताऽभवत्‌ । तमेव
सततं देवी मजतेऽनन्यमानसा ॥१९॥ यमोऽपि च तपस्तेपे दारुणं मावसंयुतः । निरादारतया देवं ध्यात्वा जपपरो-
ऽभवत्‌ ॥२०॥ संवत्सरसहस्रेण गणेदो चरदोऽमवत्‌। तं दष्टा सदसोत्थायाऽऽपूज्य तुष्टाव भानुजः ॥२१॥ यम उवाच । नमो
गणपते तुभ्यं नानामायाविलासिने । मायाधारकवेषेण स्थिताय तुं नमो नमः ॥२२॥ मायामोहविहीनाय साक्षिणे
जगदादये । ब्र्मादये ब्रह्मविदे ब्रह्मणि वै नमो नमः ॥२३॥ अनंताय नमस्तुभ्यं देरंवाय च दुंढये 1 विघ्नणय त्रिनेत्राय
लबोदर नमोऽस्तु ते ॥२४॥ गजाननाय देवाय देवानां पतये नमः। देवानां गर्वे च रक्षसां मर्दने नमः ।२८५॥ भक्तिप्रियाय
-मक्तेभ्यो नानासौख्यपदाय ते । अनंताननधारायानेतदस्ताय ते नमः ॥२६॥ अन॑तदहिरसे तुभ्यं ब्रह्म भूताय वेधसे । शिवाय
रिववदयाय शिवाय नमो नमः ॥२७॥ अखंडवि भवायैव सूषकध्वजिने नमः । समूषकम्ने्ठवादस्थाधैकदंताय ते
नमः ॥२८॥ आदिमध्यांतरूपाय सवोकाराय ते नमः । पादां ङराधरायैव सवंभोक्रं नमो नमः ॥२९॥ त्वां स्तोतुं कः
समधेः स्याद्योगाकारस्वरूपिणम्‌ । अतोऽ प्रणमामीह तेन तुष्टो भव प्रभो ॥३०॥ धन्योऽहं सवे भावैश्च येन दृष्टो गणेश्वरः।
अघुना रक्ष भां भक्तं दारणागतवत्सल ॥३६१॥ एवं स्तुवतमत्य॑तसुवाच गणनायकः । यम॑ परमभक्त च सू यंपुच्रं यछस्विनम्‌
॥३२॥ गणेश उवाच । वरं ब्रृणु महाभाग यम त्वं मनसीप्सितम्‌ । दास्यामि ते महाभक्त्या तोषितोऽहं न संद्रायः ॥३३॥ ततस्त
भालुजस्तननोवाच देहि गजानन । भक्ति त्वदीयपादे वै सुदृढां मे महोदर ॥३४॥ अन्यं वरं चमे देहि मात्रापहरं
परम्‌! यददिच्छामि देवेदा तत्तत्‌ सिध्यतु विश्नप ॥३५॥ एवं तरय वचः श्रुत्वा तथेति गणपोऽन्रवीत्‌ । मदीया ते
महाभक्ति भविष्यति न सहायः ॥३द॥ मातृ्ापस्य योगेन किंचिद्‌ दुःखमवाप्स्यसि । कयपादाच मांसं ते कीटः संयृद्य
सत्वरम्‌ ॥३७॥ पतिष्यति एथिव्यां ते त्वं सपादो भविष्यसि ¦ यद्यदिन्छसि तत्तत्ते खुल भं भभविष्यति ॥३८॥ दक्षिणस्यां
दिशि प्राज्ञ दिक्पालस्त्वं भविष्यसि । धर्मराज इति ख्यातो नाज्ना सर्वन्र पूजितः ॥३९॥ स्वधमेपाल्केषु त्वं श्रेष्ठो धम॑करो
मतः । जीवान कर्मयोगेन फर्वश्च भविष्यसि ॥४० त्वदीयाऽऽन्ञा चरिोकेषु वर्ततां धमभावतः । त्वया स्तोत्रमिदं
युण्यं कतं तच सुसिद्धिदम्‌ ॥४१॥ पठते श्रुण्वते पूर्ण भविष्यति न संहायः । यमस्य यातनां घोरां स्तोत्रेण भस्तुतो

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

नन - मा न --नी-नननकनमियनयनक निन ----------^- जम ०- न) ~~: धम्‌ ध्व ध ह मय~
्

सख, २अ. ६०५ पान १२६

०4 - ४ -ॐ ५ १ ९2 22922323222 22> <> -4 + -+-4 - 4/7: ॐ. > < 7 न~~ <~ (८ (<~ ५४

उर (स <> 22 > 6 सद ओ सस सरस

यम ॥४२॥ हरामि नान्न संदेहोंऽते स्वार्नदं ददाम्यहम्‌ । त्वया यन्न कृतं स्नानं नित्य मद्धक्तिभाविना ॥४३। गणेातीथे-
संज्ञं तद्भविष्यति न संदायः । अन्रैव स्नानमात्रेण सर्वपापक्षयो भवेत्‌ ॥४४॥ सुबुद्धिप्रदमेतच्च तत्क्षणात्‌ पर भविष्यति ।
एवसुक्तवालदधेऽसौ यमस्तच्न स्थितोऽभवत्‌ ॥४५॥ संस्थाप्य मूर्तिमचलां हेर॑वस्य महाष्ठिजेः । डं चकार भावेन
गणेरापदलाञ्छितम्‌ ॥४६॥ देरंबगणपो नान्ना तच्र ख्यातो बभुव ह । यमः रापविहीनश्च बभूव स दिदोभिपः ॥*७॥
सदा गणपति चित्तेऽध्यायद्र रविन॑दनः । समः सरन्न संजातः सर्वमान्यो महाय; ॥४८॥ एतत्ते कथितं दिव्य चरितं
कुडसं भवम्‌ । यमेन रचितं पुण्यं सवेसिद्धकरं महत्‌ ॥४९॥ एतद्यमस्य माहात्म्यं यः शृणोति नरोत्तमः । पठेद्वा खु मरदं
तस्मै सवेदं धर भविष्यति ॥५०॥ अधुना श्ण दैत्येद्र पक्त यत्‌ कथानकम्‌ । भ्रदयंडिनश्च पापघ्न वाञ्छिताथप्रदं परम्‌ ॥५५१॥
1 ओमिति श्रीमदात्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसति कुडसंमवचसित्रं नामैकोनषष्टितमोऽध्यायः ॥

“> 2 €<

॥ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ रृत्समद उवाच । कैवतेकस्ततो नामा महादुष्टो ददद ह । सुद्धलं सुनि्राईलं स्थितं तत्र महावने ॥१॥
द्रा खनिवरं हृष्टः पापचेता बभूव सः । खड्खुदयम्य तं हतु ययौ नामा दृदाग्रहः ॥२॥ यावत्‌ समीपगो भूत्वा हतु
तसुपचक्रमे । तावत्तस्य करात्‌ खद्ध; पपात धरणीतले ॥२॥ राखाण्यन्यानि सर्वाणि दृढबद्धानि स्तः । पेतुधरातले
तलानि तेनाऽसौ विस्मितोऽभवत्‌ ॥४॥ अपद्यन्सुद्धलं दुष्टो वदन्नेव किमद्भतम्‌ । तेन निर्मलचित्तोऽसौ परथभूवाऽतिदारूणः
॥५॥ ततं॑प्रणस्य महादुष्ट उवाच प्रंजिखुनिम्‌ । योगिदरछनमाच्रेण यथा साधुस्तथा वचः ॥६॥ नामोबाच ।
अजन्मनोऽद्यपर्यतं बुद्धिम पापनिश्चया । तया कृनानि पापानि तेषां संख्या न विद्यते ॥७॥ अधुना कैडजेनैव विचित्‌
स्नानेन चांजसा । जाता निमलमावा सा पापाद्र संबिभति च ॥८॥ तवददांनमाच्रेण संतोषे संस्थिता शने । खक्तिमिच्छति
मे बुद्धिमहापापिन आदरात्‌॥९॥ दाखराणि गकितान्येव न ग्रहीष्यामि तानि चै। उपदे वद प्राज्ञ संसायरोत्तारणात्मकम्‌॥१०॥

त॑स्य तद्रचन श्रुत्वा सुद्रलस्तसुवाच ह । गच्छ त्वं स्वगं तात स्वराख्राणि प्रगृद्य च ॥११॥ ततस्तं सुनिशादटं जगादाऽसौ
महाखलः । कैवतकः परणम्पाऽऽदौ सदह्नश्रुजलाविलः ॥१२॥ नामोवाच । शिष्यं मां कुरु योगींद्र नोचेद्‌ देहं त्यजाम्यहम्‌ ।

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ककः छम
सन्निधौ ते महाभाग नेच्छामि विषये सुखम्‌ ॥१६॥ इति तस्य वचः श्रुत्वा शरणागतवत्सलः । गणेशाय नमो मंत्रं योगी
तस्त ददौ स्वयम्‌ ॥१४॥ स्वयष्टिं त्र योगींद्र: समारोप्य जगाद तम्‌ । ुष्कामन्नेव तिष्ठ त्वं जपन्म॑घ्रं महाखल ॥१५॥
याव्यधश्च नामान्‌ मे सांरा भविस्यति । तावकं जप तं मंत्रं तदा शुद्धो मविष्यसि ॥१६॥ न फलं न जलं मूलं
पणस १२ } 1 वद्टुनन्न त्व तद्या ददा भविष्यसि ॥ १.५॥ ठंवस्न्त्वा मदादुष्ट सद्धले गाणपाग्रणीः ।
अंतधोनं चकारिव सोऽपि तादृशमाचरत्‌ ॥१८॥ गते वर्षसहस्रे तु वल्मीकोऽल्पस्तदंगके । सखत्पन्नरतृणौघाध्यैः संदरतः
सवतो वभौ ॥१९॥ तथापि नाममंत्रं स नामाऽजापीच भावतः । नामभंन्नप्रमवेण सांकुरा यष्टिरावभौ ॥२०॥ पाप॑ सङ
खयं प्राघ्च॑त्ंस्य मंचप्र मावतः । पुण्यराशिः सखुत्यन्नोऽपाररूपो महासुर ॥२१॥ अतिपुष्येन मत्तया च डांडा तस्य
विनिःखला । भरुमध्यात्तेन संजातो गजानन इवाऽपरः ॥रर्‌॥ ततस्तत्र समायातो सुद्धल्् महायराः । शिष्यं कैवर्तः
दैवात्‌ सोऽस्मरत्‌ साघुसत्तमः ॥२३॥ ततो यष्टि दद्ौऽसौ सांकुरा विरिमतोऽभवत्‌ । अहो दुषटमतिनौमा तपसे संस्थितो-
ऽभवत्‌ ॥२०॥ चंचलं भावसुत्खज्य दहदपुषणतत्परः । कु्राऽस्ति स मया दिष्यो ददयते न महातपाः ॥२५॥ ततो

वरमीकरूपं स चाऽपदयत्तन्र सुह्लः । कंवतकस्य तस्यैव नेतरे दृष्टे ततः किर ॥२६॥ ततो यष्ट्या स वल्मीकसुत्खाय च
जटेन तम्‌ । सिषेच तेन नामाऽपि सावधानो ब्रुव ह ॥२७॥ गुरं दष्टा ससुत्तस्थौ तं प्रणम्य पुरःस्थितः । ततः संमान्य
योगीक्ाो धृत्वाऽऽख्िग्य जगाद तम्‌ ॥२८॥ वर्मीकात्तवं सखुत्पन्नः पुत्रो मे नात्र संशयः । भव ब्राह्मणसुख्यश्च भरहंडी
सज्ञयाऽधुना + सिद्धोऽसि नामरमंत्रेण सवेव्यो भविष्यसि । तव दक्त॑नमान्नेण नरा सुक्तिमवाप्लुयुः ॥३०॥ लक्ष.
कल्पमयं कालं जीवं स्थास्यसि मो सुने । कल्पे कल्ये च शिष्यास्ते भविष्यंति दिवादयः ॥३१॥ एवमुक्त्वा गणेशस्य
ददौ तस्ते महामनुम्‌ । एकाक्षरं विधानेन ततेऽतघानमाययौ ।।३२॥ सोऽपि तन्न पुनस्तेन तताप तप उत्तमम्‌ । वर्षमात्रेण
तस्याऽे घत्यक्चोऽभू दजाननः ॥३३॥ उवाच तं महाभक्तं कि वाञ्छसि वदस्व मे । ततस्तं स्तोतुमारेभे स्तोच्चैः स्वानु-
भवात्मकैः ॥३४॥ शरखंडदुवाच । नमो नमस्ते गणनाथ दुंढे सदा खु्ातिप्रद शांतिमूते । अपारयोगेन च योगिनस्त्वां मज॑ति
भावेन नमो नमस्ते ॥२५॥ प्रजापतीनां त्वमथो विधाता खुपालकानां गणनाथ विष्णुः । हरोऽसि संहारकरेषु देव कलां रा-
मात्रेण नमो नमस्ते ॥३६॥ क्रियात्मकरानां जगदंबिका त्वं परक्ााकानां रविरेव डंडे । यत्नपदानां च युणेद्रा नामा कलांरा-

लततललतलसललततलततलततलवलललललकततललततत छ्टद्ॐः
ख, पु, १७

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

र ब. „ ६० पातं १२८
लल्लः क
मात्रेण नमो नमसते ॥३७॥ शारीर भाजां त्वमधासि विदुः रारीरिणां सोऽहमथो विभासि । खुवोधरूपः व उत्थकानां
कलां दामाच्रेण नमो नमस्ते ॥३८॥ विदेदकानामसि सां ख्यरूपः समाधिदानां च निजात्मकस्त्वम्‌। निदत्त त्वमयोगधारी
कलांामान्रेण नमो नमसे ॥३९॥ गणास्त एते गणनाथ नान्ना त्वमेव वेदादिषु योगकीरते । सदा खांतिपद संस्थितोऽसि
भक्तदा भक्तिमिय ते नमो रै ॥४०॥ गकारसिद्धिस्त्वपि मोहदान्री णक्रारवुद्धिरत्वय मोहधाच्नी । तयो्विखासी पतिरेव
नान्ता गणेन्वरस्त्वं च नमो नमसते ।॥४१॥ गकाररूपेण भवान्‌ स गौणो णकाररूपेण च निशंणोऽसि । तयोरभेदे गणनाथ
नामा योगे भक्तदा नमो नमस्ते ॥४२॥ कि वदामि गणाधीका महिमानं महाद्भतम्‌ । यत्र वेदादयो श्रांता इव जाताः
प्रवणीने ॥४३॥ पतितानामहं श्रेष्ठः पतितोत्तम एव च । तव नामप्र भावेण जातोऽहं ब्राह्मणोत्तमः ॥४४॥ किचित्‌ संस्कार
योगेन विन्वामित्रादयः प्रभो] जाता शे ब्राह्मणत्वस्य ब्राह्मणा निभैलाः पुरा ॥४५॥ अरं संस्कारदहीनश्च जात्या कैवतकोडद्धवः |
तन्राऽपि पापसक्तात्मा त्वया च ब्राह्मणः कुतः ॥8६॥ एवसुक्त्वा नतं विप्रं प्रांज पुरतः स्थितम्‌ भक्तिभावेन
संतुषटस्तश्चवाच गजाननः ।॥४.७॥ गणेश वाच ! वरान्‌ वरय दास्यामि यांस्त्वं विभ प्रवाञ्छसि । त्वत्समो नैव तेजस्वी भक्तो
मे प्रमविष्यति ॥४८॥ तस्य तद्रचनं श्रुत्वा साश्रुनेत्रो मदाखनिः । श्रह्ंडी गद्रदोक्टया च तं जगाद गजाननम्‌ ॥४९॥
यदि प्रसन्नभावेन वरदोऽसि गजानन । त्वदीयां भक्तिखुग्रां मे देहि संपूर्णभावतः ॥५०। तथेति तसुवाचाऽथ गणेशो
भक्तवत्सलः । क्ेन्नं त्वदीयमन्रैव भविष्यति मदाज्ञया ॥५१॥ अमलाश्नमकं नान्ना जनानां सेविनां सदा । अज्ञानजं
मलं हत्वा ज्ञाने दारयति निर्मलम्‌ ॥५२॥ एवमुकत्वांऽतर्दधे च गणेरो देवनायकः । भरूडी क्तिभविन भेजे वैर्त
निरंतरम्‌ ॥५३॥ नान्यत्‌ स मनसा कापि क्षेत्रं देवादिकं सनिः । तीर्थं जज्ञौ स योगींद्र गणेशानान्न सद्यः ॥५४॥
ततस्तत्र महाक्षेत्रे ब्राह्मणादा ययुर्युदा । तत्रैव गणनां ते भेजिरे भक्तिभावतः ॥५५॥ रिष्यास्तस्य महाभागा जाता
ब्रहम्षयोऽमलाः ! क्षेश्रसंन्यासभावन तेऽसेवत महानिम्‌ ॥५३॥ भरशंडिनस्तत्र तीर्थं गणेरास्य च व ।
सुक्तिसुक्तिप्रदं भोक्त स्नानमात्रेण जंतवे ॥५अ तस्यैवं दद्रानार्थं च सुनयः कर्यपादयः । हुकादिोगिनः सवे
गत्वा तेऽपूजयन्‌ खदा ॥५८॥ कृतार्थ मन्यमानाश्च स्वस्थलं॑ते ययुः पुनः । प्रशंसंतो खनिं सवं साक्षाच्छंडाधरं
भुम्‌ ॥५९॥ इद्रादयस्तमेव च दर्ना्भं समागताः । कृतकृत्याः स्वभावेन स्वारयं ते ययुः पुनः ॥३०॥ ब्रह्मविष्णमहेशा्या

2111<41200211082411121|.0111

21|<411120/021108@24111211.011

ॐ

खं. २ अ. ६१ पान १२९
९#2. (4 #2५‰2492 ५2५ 2५92५ प्ल ्डाद्महद (24 14.4.24
८112८ ५५८१८१८१ 1८1. ५०८१८ ९,,८‰५.

ह॑भ्वरास्ते महाखुनेः । नित्यदरन संसक्ता बभूवु मानसाः ॥६१॥ एवं प्रनावयुक्तः स भ्रशुंडी कथितो मया ।
चांडालो ब्राह्मणो जातो गणेशास्मरणेन वै ॥६२॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रछे महापुराणे द्वितीये खण्डे एकरदतचरिते भष्ंडिन्ाद्मणत्वणैनं नाम षष्टितमोऽध्यायः ।

> < <€

॥ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । नित्यं स मानसीं परूजामकरोत्‌ ब्राह्यणोत्तमः । बाह्यां चैव महाभागो गणेशस्य
यथाविधि ॥१॥ मानसी या त्वया प्रष्टा तां चुणुष्व महामते ¦ यथा स्वल्पेन कालेन माणपत्यो नरो नवेत्‌ ॥२॥ चतुधा
मानसी पूजा ज्ञातव्या चासुरोत्तम । साधारा द्विविधा परोक्ता निराधारा तथा द्विधा ॥३॥ हृदि मूतिं गणेस्य ध्यात्वा
तन्नोपचारकैः । मानसैः परूजयेदेवं साधारा सा मता बुधैः ॥४॥ अन्या दयेकाग्रचित्तेन सर्वन्चैकात्म भावना । तथा यत्तस्य
-मोगादि कृतं तत्‌ प्रजनं भवेत्‌॥५॥ तच्रैकात्मस्वरूपश्चाधारः प्रासो जनेन वै । तेन साघाररूपा सा परोक्ता प्रजा मनीषिभिः
॥६॥ निरोधचित्तव्र्या यञ्चमैः सवांत्मवर्जितम्‌ । मनोवाणीमयं सर्वसुपचारेण चार्षितम्‌ ॥७५॥ तदेव प्रूलनं तेन क्रतं
प्रह्माद निशितम्‌ । निराधारा मता प्रूजा गणेक्ञास्य महात्मनः ॥८॥ चित्तस्य प॑च भूमीनां रयं करत्वा समा स्थितिः । त्र
दांतिस्वरूपं यद्योगाकारेण ददयते ॥९॥ योगे विधिनिषेधादि सर्वं तेनोपचारकैः । समर्पितं गणेराय तदेवं पूजनं
येत्‌ ॥१०॥ रांतियोगे निराधारा पूजा पक्ता च योगिभिः । एवं मानसजं दैत्य चतुधा पूजनं भवेत्‌ ॥११॥ एवं
भ्रदरोडिना तेन कृता परजा विदोषतः । मक्तिभावेन कारयां सा प्राप्ाऽभू द्रणपाय च ॥१२॥ इदं भह्यंडिनधिन्नं चरितं च
नरोत्तमः । यः चुणोति आरवथति स वै स्वानंदगो भवेत्‌ ॥१३॥ य॑ यमिच्छति तं त॑ वै कमते नाऽत्र संरायः ।
महापुण्यतमं श्रेष्टं कथितं ते कथानकम्‌ ॥१४॥ |

॥ ओमिति श्रीमदान्ले पुएणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे दवितीय खण्डे पकदंतचसि शरञंडिचरतिं नाभैकषष्टितमोऽध्यायः ॥
> <€
न सछः

2।.८/720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खं. २अ. ६२

क्छ =,

॥ श्रीगणेक्ाय नम ॥ गृत्समद उवाच । ततो विनायकस्तच कारयां वाटगणोः सह । चिक्रीड प्राक्रतो भूत्वा भक्तानेद्‌-
विवधनः ॥१॥ ततो गणक्षखूपेण दैत्यो हेमाखुरो ययौ । तं मायया गणेक्ानो मारयाभास दैत्यप ॥२॥ ततः करूपाु्रस्तच्न
कंदरेण सहागतः । परस्परविभेदेन तौ हतौ गणपेन च ॥३॥ ततोंऽभोसुरनामा यः प्रतापी च तथांऽघकः ! तुगासखुरखयः
प्राप बरह्मङ्यवराः खला; ॥४॥ खगरूपगणेशोेन हता सक्ति परकेभिरे ! विनायकस्य हस्तस्य स्परानादिप्र भावतः ॥५९]]
तेषां माता समायाता भ्रमरी नाम राक्षसी | रूपं करत्वा दयदित्याश्च सा हता तेन दैत्यप ॥द॥ परीक्ष्य विर्मितास्तच्
मानवा भोजनार्थिनः । निन्य तं ययुः सवै काशिराजसमन्विताः ॥५॥ एकस्मिन्‌ दिवसे तत्र गेहे गेहे महोत्सवः ।
भोजनार्थं काट्यपस्य सामग्रीं चक्रिरे जनाः ॥८॥ तच शुद्धो महाभक्तः कारीपरतनिवासकः । शश्चवरत्याऽचरद्िक्षां
पभो; शुश्राव चेष्टितम्‌ ॥९॥ शुको दारिद्रिसंयुक्तः सतोषी भजने रतः । विद्रुमा तस्य पत्नी सा पतिभक्तियुताऽभवत्‌ ॥१०॥
सवेस्यदान भावेन चक्रतुस्तौ महोत्सवम्‌ ! भोजनार्थं कादयपस्य मार्जितं स्वां गणं तया ॥१९॥ दमान्‌ बद्ध्वा महायष्टयां
ध्वजं चक्रे महामुनिः । सर्वधान्यस्य पिष्टेन चक्रे वै भास्करीं सती ॥१२ तंदुलान्नं जलैर्युक्तं चक्रे परमहर्षिता । प्रयत्ने-
नाल्पतैलं च रशुक्क आनयदादरात्‌ ॥१३॥ गृहे पलानि शुष्कस्य जीणि संचयमानतः । तदुखानां हि पिष्टस्याऽभवन्‌ पच
पलानि च ॥१४॥ कारयपरय च मश्षयार्थं पाकं चक्रे च भावतः । सष्कामटकखंडं सोऽस्थापयन्‌ सुखशदधये ॥१८५॥ नैवेयं
वैश्वदेच च कृत्वा ध्यानपरोऽभवत्‌ । विनायकस्य राङ्खोऽपि महाभक्तिपरायणः ॥१६॥ एतस्मिन्नतेर तन्न सनकब् सनदनः।
दरानार्थं समायातौ कादयपरय महात्मनः ॥१७॥ राज्ञा संमानितौ विषौ दृष्टा बारसमन्वितम्‌ । विनाय्क तथा तौ नि भत्स्यं
गंगां प्रजग्मतुः ॥१८॥ विनायको ययौ बद्धैः रु्करसयाऽऽ्दौ गृहं प्रति । कुत्सितान्ने बभक्षेव ददौ संपत्तिसुत्तमाम्‌ ॥१९॥
तनो विनायको दबोऽनतरूपधरः स्वयम्‌ । स कारिराजतां प्राप्य गहे गेहे ब भश्च सः ॥२०॥ एतस्मिन्‌ समये तौ तं सनकश्च
सर्नदनः । भिक्लाथ बै ददरातुः पयरंनौ च क्रादयपम्‌ ॥२१॥ गहे गृहे च दृष्टा तं चरष्टाचारयुनं खुनी । त्यक्त्वा कारी
्ुधायुक्तौ जग्मतुवहिरव नौ ॥२२॥ ततो विनायकेनेव सर्वं रूपं प्रदरितम्‌ । पुनस्तौ रारणं भ्रांतावेव तं जग्मतुरदा ॥२३॥
ततो गाणेद्यकं ज्ञानं दत्तं तेन महात्मना । गाणपत्यस्व भावन चेरतुस्तौ गतौ ततः ॥२४॥ काशिराजेन तत्सर्वं ॒न ज्ञातं
चेष्टितं महत्‌ । श्रातो राजा स तं नेतु ययौ शङ्करं सदा ॥२५॥ हिबिकायां गणेरां संस्थापयित्वा ययौ नृपः । स्वगृहं

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख. २अ..६२ व पान १३१

त्र दैत्यौ द्रौ विचयुद्रुषौ परपेततु; ॥२६॥ विनायकेन तौ त्यक्तौ शिखां संधृत्य दैत्यपौ । प्रजग्मतुः स्वदरत्तातं कथयित्वा
नरांतकम्‌ ।॥२७॥ राजाऽपि स्वगरहं प्राप ततो दैत्यः समाययौ । श्रुत्वा बृत्तांतमत्पंतं ताभ्यां स्व नरांतकः ॥२८॥
गुल्मस्था नगरद्वारि काशिराजं यथुजंना; 1 अवदन्‌ दैत्य्रत्तांतं नरांतक उपागतः ॥२९॥ सन्नद्धः स्वसैन्येन कारिराजः
स तं ययौ । युयुधे तेन दैत्येन धृतो राजा क्षणेन वै ॥३०॥ ततो विनापकः कृद्धः सिद्धिमान्ञापयत्‌ प्रश्ुः । तया खष्टं मदासिन्यं
कालरूपं च तदनो ॥२१॥ तत्रैको नायकः क्रूरः प्रणस्य गणनायकम्‌ । ययौ तस्य महासेनां भक्षयन्‌ पदयतः क्षणात्‌ ।॥३२॥
धृत्वा नरांतकं सोऽपि जगाम च विनायकम्‌ । विनायकेन सैन्येदो सखे लीनः करल; स्वके ॥२३॥ तस्योदरे गणेदोन
रक्षितः कादिपालकः । तेन सार्धं गणेशस्य देहे लीनोऽभवन्चपः ॥३४॥। तं चप॑ जठरे देवो दर्शयित्वा जगत्‌ पुनः । रोभमागेण
पुत्राभ्यां बहिशक्र स विघ्रपः ॥३५॥ प्रधानाभ्यां च पुत्राभ्यां निः खतं दपसत्तमम्‌ । विस्मितं मायया तं स मोदितं प्रचकार
ह ॥३६॥ तत्‌ दष्टा दैत्यराजः स विस्मितो तकैयत्‌ स्वयम्‌ । अयं ब्रह्ममयो देवः कदयपात्मज एव च ॥३५॥ अस्य हस्तेन मे
सत्यु भविता चेत्‌ खुमर॑गलम्‌। बह्म जयकरं तस्मादयुद्धधेयं दषे संयुतः॥॥३८॥ नरातकेन करत्वा च युद्धं तेन महत्ततः । मोहयित्वा
तं जघान विराङ्पेण विघ्रपः ॥३९॥ ममार दैत्यराजस्तु मस्तकस्तस्य वै गृहे । पतितस्तं विरोक्थैव शुोच जननी
पिता ॥४०॥ ` दरो धृत्वा गतौ स्वर्गे दृष्टा देवांतको हि तत्‌ । सोऽपि कोधसमायुक्तो ययौ कारयां स दैत्यपः ॥४२१॥
क्रत्वा युद्धं महाघोरं तेन साधं विनायकः । गजाननस्वरूपं च दरदाथामांस राच्चे ॥४२॥ दद्रा दैत्येन द॑तस्तु भग्नो
वामोऽस्य तत्क्षणात्‌ । दैत्येद्रं तेन दतेन मारयामास विघ्रपः ॥४६॥ ततो दर्षयुतेर्देवः स्तुतो देवषिभिः परुः । प्रविवेदा
चपेणाऽसौ कारी मक्तपरायणः ॥४४॥ राजपुत्रस्य देवरो विवाहं च चकार ह । राज्ञा संपूजितो दुंडिः स्वाश्रमं
गतुश्ठत्सकः ॥०५॥ ततो रोका महा भक्तास्त्यक्तवा गेदहादिकं ययुः । तेभ्यो ज्ञानं ददौ देवः कांतिं पाघरा गृहान्‌ ययुः; ॥।४६॥
राज्ञा रथेन रीर वै स्वाश्रमं स जगाम ह । कारिराजं च कारयामपरेषयद्भणनायकः ॥४७॥ लोकनपो ददिराजं स्थापयामास
वै पुरे । नित्यं त॑ पूजयामास सवै मकतिसमन्विततः ।४८॥ अदितिं कयपं देवस्तौ प्रोवाच विनायकः । भू भारद्रणार्थं च
जातोऽहं युवयोः सुतः ॥४९॥ तच स्वं क्रतं कमोधुना यामि निजं पुरम्‌ । एवख्क्त्वा ददौ ताभ्यां ज्ञानं सोऽतर्दितो-
ऽभवत्‌ ॥५०॥ ततस्ताभ्यां गणेरास्य सूतिः संस्थापिता प्रभोः । बिनायकेति ना्ना सा विख्याता प्रवभ्रूव ह ॥५१॥

व र
02101८1८ 2 0 0, 4 १
द

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

"षणव 2 क ^ क 1 यणणणणगणणकगििपषपषययणषो डे ष ~ ¬ ~ ~ कक कवक
त छ
ख. २अ. ६२ पाने १२२
ध्‌ ऋ < पि ट --~
्खद्रूर स 1 > > ८7047 ९,४.7९ >>> (21 # 2 97107142 4; ~ <> >€ > (7
४... 9 ध 9 94

प्रहाद कादिराजोऽपि स॒द्ररस्योपदेशातः । सदेहः स ययौ राजा स्वादे गणनायकम्‌ ॥५२॥ एतत्त कथितं स्व विनायकः
चरित्रकम्‌ । संक्षेपेण महा भाम एकदंनावतारजम्‌॥५३॥ चृणया्ः पठेद्राऽपि स रमेदीप्सितं फलम्‌ । अंते स्वानंदवासेन
ब्रह्मभूतो भविष्यति |।५४॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचसि बिनायकचसितं नाम द्विषष्टितमोऽध्यायः ॥

"न> 2 €<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । शुणु पु्टिपतेः ख्यातं सर्वपापहरं परम्‌ । शुक्तिषुक्तिपरदं चैव गगरास्य महात्मनः
॥१॥ राङनेश्च महामानी पुत्रोऽबद्‌ दुमेतिः पुरा । दैत्यराजस्य तेजस्वी महापवतसन्निमः ॥२॥ तताप तप उम्र स शकि
ध्यात्वा महासुरः । नवार्णेन सुम॑त्रेण ुक्ररिष्यः प्रतापवान्‌ ॥३॥ सहस्रवरष प्रगते राक्तिः सा वरदाऽमवत्‌ । आययौ
मक्तखुख्यं साऽवोधयत्तं वरं ब्रृणु ॥॥ तेनाऽपि पूजिता देवी माहात्म्येन च संयुता । शक्तेस्तेन प्रसन्ना सा तस्मै
सवाऽभयं ददौ ॥५॥ जैलोक्यराजसुग्रं च संग्रामे जयमादरात्‌ । आरोग्य च स्वलोके सा प्रययौ सिंहवादिनी ॥६॥ तच्र
तेन कऋरमेणौव जितं सर्वं चराचरम्‌ । विष्णुषुखुयाः सुराः स्वै षने वासं प्रचक्रिरे ॥9॥ दा क्ति दिचेन संयुक्तां पीडयित्वा
महाखलः । पत्नीं कर्तु सयुक्त देवीं दैत्याधि पोऽ मवत्‌ ॥८॥ शाक्तिरछोके परित्यज्य रिवेन सहिता ययौ । अंतधीय
स्वमात्मानं वने वासं चक्षार ह ॥०। गते कियति काले तौ नारदस्तच्र चागनः । जगाद विच्रराजस्य ताभ्यां चोपासनां
माम्‌ ॥१०॥ पुत्रभावेन देवद्रो भविष्यति गणेश्वरः । आराधिनो न संदेहो दुमतिं स हनिष्यति ॥११॥ एवमुक्त्वा
गते चैव नारदे शक्तिरौकरौ । तेपाने नप उग्रं नौ षोडङाक्षरमानतः ॥१२॥ मंत्रं षोडशावणाखूयं जेपतुगैणपस्य च ।
एवं वाने पूर्णे गणदो वरदोऽभवत्‌ ॥*१२॥ आगन गणप॑ दृष्टा नेमतुञ्वरणांवुज्े । गणाधीरहा तुष्डुवनः शिवदाक्ती
कूलां जली ।१३। शक्तिशिवावृूचतुः । नमसे गणनाथाय गणानां पतये नमः । भक्तिप्रियाय देचेदा भक्तेभ्यः सुखदायक
॥१५॥ खान॑दवासिने तुभ्यं सिद्धिवुद्धिवराय च । नाभिरेषाय देवाय दुंदिराजाय ते नमः ॥१६॥ वरदाभयहस्ताय नमः
परञ्युघारिणि । अनामयाय सवाय सर्वपून्याय ते नमः ॥१७॥ सयुणाय नमस्तुभ्यं ब्रह्मणे नि्यणाय च । ब्रह्मभ्यो

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

खं. २अ. द ध पान र्दरे
पद

ब्रह्मदात्रे च गजानन नमोऽस्तु ते ॥१८॥ ज्येष्ठाय चादिप्ूञयाय ज्येष्ठराजाय ते नमः । मात्रे पित्रे च सर्वेषां हेरंवाय
नमो नमः ॥१९॥ अनादये च विघ्नेश विघ्रकत्र नमो नमः । विघ्रह स्वभक्तानां ठंबोदर नमोऽस्तु ते ॥२०॥ त्वदीयः
भक्तियोगेन योगी्याः छांतिमागताः । किं स्तुबो योगरूपं त्वाँ प्रणमावश्च विघ्नप ॥२१॥ तेन तुष्टो भव स्वामिच्चित्युक्त्वा
तं प्रणेमतु; । तावुत्थाप्य गणाधीश उवाचाऽसौ महे्वरो ॥२२॥ गणेश उवाच । भवतकरतमिदं स्तोत्रं मम भक्तिविवधेनम्‌ |
पठते शुण्वते चैव भविष्यति सुखप्रदम्‌ ॥२३॥ खक्तिखुक्तिप्रद चैव पुत्रपौत्रादिकं तथा । धनधान्यादिकं सव रमते
तेन निथितम्‌ ॥२४॥ वरं च वदतं देवौ प्रसन्नोऽहं ददामि तम्‌ । भवतोर्मकितिभावेन विखुः स्तोच्रेण तोषितः ॥२५॥
राकरितिशिवावृचतुः । यदि प्रसन्न मावेन वरदोऽसि गजानन 1 तदा नौ पुत्रतां याहि क्रतक्रत्यौ तया विभो ॥२६॥ भर्वति देदि
दृढ देव त्वदीये पादपकजे । दुभैतिं जहि वितनेरा चरैटोकथं च सुखीङ्करु ॥२७॥ गृत्समद उवाच । तयोवंचनमाकण्यीमि-
तयुकत्वऽतर्वैधे विखुः । शिवौ संतोषथुक्तौ च तत्र संचेरतुम॑यात्‌ ॥२८॥ एकदा पार्वती शं खुवैखशाखरनान मादरात्‌ ।
चक्रतुर्मणनाधस्य पीतये हिमप्षेते ।२९॥ मागीरथीजले नित्यं स्नात्वाऽपूजयतां च घै । दूवीदिभिखेन्मयं तौ गणनार्थं
खुभकिततः ॥२०॥ वैराखपूरणिमायां तावुषःकाठे तु भक्तितः । स्नात्वा मूर्तिं शिवौ कृत्वा ध्यानं चक्रतुरादरात्‌ ॥२१॥
ध्यात्वा हृवयावाहयतां गणाधीरां तम॑ंजसा । मतौ सा हयचला मूर्तिः सचैतन्या ब भूव ह ॥२२ चतुशेजधरस्तन्न गणराजो
वमौ स्वयम्‌ । उवाच पितरौ देवः पुत्रोऽहं वां न संरायः ॥३६॥ बरदानप्र भावेण वैदाखसनानजेन च । तपसा पुच्ररूपं

[ =>

मां रक्चतै पितरौ सदा ॥३४॥ ततः प्रणम्य तं देवः शंकरः राक्तिसंयुतः । तुष्टावाधरववेदोक्तोपनिषद्धिमेदायशाः ॥३५॥

ततो गणपतिः प्रीत्या मोहयामास मायया 1 दिवं सराक्तिकः तच्र पुत्रभावप्रकारानात्‌ ॥३६॥ ततस्तस्य स संस्कारान.
कारयामास वे द्विजैः दिवश्च जातक्मांदीन्‌ दषेयुक्तेन चेतसा ॥६०॥ ततो लक्ष्मीखता पुटिस्तपसा च बभूव ह। तां ददौ स
गणेदाय विष्णुः परमहर्षितः ॥३८॥ एकदा तत्र संयातो ग्रहोत्तमङ्रानैश्चरः। द्नार्थं गणेदास्य सस्त्रीकस्य महामतिः ॥६९॥
प्रणनाम स सस्त्रीकं गणेशं दैत्यनायक । जगाद भक्रितिसंयुक्तो वचनं स्वसननिधौ ॥४०॥ धन्यं मे जन्म विद्या च तपो
वि्यादिकं महत्‌ । येन ते दर्शनं प्रं सस्त्रीकस्य गजानन ॥४१॥ त्वं साक्लाद्योगरूपश्च पुष्टिः पोषणकारिणी । विम्वं भरा

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

_ संर. द ` षनश्ट्
0929

ॐ

मदाशकितस्तस्माद्रां वै नमो नमः ॥४२॥ एतस्मिन्नैतरे तच्र दालः स्वयक्षुषागता । प्रणतं रविपुत्रं तसुवाच प्रेमनिभरा ॥४२॥
ष १९ ख्‌
पद्य परय ब्रहश्रठ सम्यक सर्वत्र भावतः । ततस्तां स रानिरदेवीमवोचद्‌ दुःखितो श्रशम्‌ ॥४२॥
॥ ओमिति श्रीमदययि पुराणोपनिवदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खंडे एकदंतचस्ति शनिसमागमो नाम त्रिपष्ितमोऽध्यायः ॥

> 2 <€

॥ स्रीगणेराय नमः ॥ प्रसाद उवाच । क्षिमर्थं दुःखितो देवः शनिस्तच्र ब भूव ह । तन्मे त्वं सकलं ब्रूहि रविपुत्रस्य चेशितम्‌ ॥१॥
एत्समद्‌ उवाच । श्रृणु तत्रैव संजातं इृत्तांतं साघुखत्तम । तेन ते सर्वसंदेहो नारं यास्यति निश्चितम्‌ ॥२॥ रनिस्ताच । शृणु
हाक्तं महामाये एकदाऽहं गृहे स्थितः । सुयंपूजनसंरीखो ध्याननिष्ठोऽभवं पुरा ॥२॥ निशि तत्र समायाता पत्नी मे
वेषधारिणी । भूषतो भूषिता सरवैमा जगाद सुविहला ॥४॥ ऋतुदानमिदानीं त्वं म्यं देद्येव मालुज । परय मां सर्व
शंगारयुक्तां मतैनमोऽस्तु ते ॥५॥ अहं ध्यानसमायुक्तो नाऽपदयं च हि तां प्रियाम्‌ ¦ द्विुहते गते सा मां शाराप
कोधसंयुना ॥६॥ यवि मां पयसि न च भ्स्त्वं विकलं ऋतुम्‌ । करोषि तेन दृष्टं यत्वया नष्टं भविष्यति ॥9॥ एवसुक्त्वा
गना सा वै नददहादहमजसा । न पदयामि कदा कुत्र जगदंव यथायथम्‌ ॥८॥। तस्य तद्वचनं श्चत्वा जगदंबा तमत्रवीत्‌ ।
पद्य त्वं ग्रह वै दुंहि तेन स्वं शुभं भवत्‌ ॥२॥ एवमुक्तः दानिस्नच्र गणेदानमरोक्यत्‌ ¦ सवि; रोभमानं वै सदीकं
ध ।१०॥ तनस्नस्य गणेशास्य मस्तकं सहसा गनम्‌ । आंनर्धानं च तद्‌ दृष्ट हाहाकारो बभूव ह्‌ ॥११॥ मुहूर्ते पगते
लच्र पुनस्तं दवविप्रपा; । अपदयन्‌ दिरसा युक्तं सवावयकसंदरम्‌ ॥१२॥ ननो देषयुनाः सवे तुष्टुवुस्तं गजाननम्‌ ! दानि;
प्रणतभावन तुष्टा मणनाय्क्रम्‌ ।॥१३।। रनिस्वाच । नमस्न गणनाथाय पुष्टिकांनाय ते नमः ! विन्वंनराय सर्वादिपरूज्याय
तु नमो नमः ॥१७॥ सर्वेषां मावृषूपेण स्थिनयं पुकारा । पिना त्वे पुष्टिदाना च सत्तारूपेण संस्थितः ॥१५॥ क्षमस्वैतं
चापराधं मदीयं गणनायक । पुत्राऽदे न महाभाग प्राथेय द्विरदानन ॥१६॥ किं स्तौमि त्वां च दरब योगरूपं सनातनम्‌ ।
वेदार्योभिभिः स्तोतुं शक्ये न नमाम्यहम्‌ ॥१॥ नथापि बुद्धिपामाण्यात्‌ स्तुवनि त्वां महेश्वराः । अतोऽहं त्वा महाराज
स्तौमि भक्तिसमन्वितः ॥१८॥ नमस्त बुद्धिकांताय सिद्धिनाध नमोऽस्तु ते । ब्रह्मणां पतये तुभ्यं हेरंबाय नमो नमः ॥१९॥

०212 2-2-23 33.
ण, 0 107 4 | 1 7 1, 9 9

2।.८120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

दर्द
धल

सगुणत्वे सरूपाय नैगैण्ये गजरूपिणे । तयोर्योगे च योगाय शांतिरूपाय ते नमः ॥२०॥ पूत्नामनरकात्राता पुच्स्तेन
भक्तितः । शिवपुत्राय वै तुभ्यं गणेशाय नमो नमः ॥२१॥ सिद्धिमीया च वामांगे मायिकरे दक्षिण च धीः । तयोरमेद-
योगे त्वमेकर्दताय ते नमः ॥२२॥ एवसुकत्वा प्रदूर्षेण सरोमांचो बभूव ह । पणनाम स सामं भक्तिभावेन संप्लतः ॥२३॥
तसुत्थाप्य गणाधीरो जगाद स दानैश्चरम्‌ । बरं वरय दास्यामि यस्ते चित्ते प्रवतैते ॥२४। त्वया कृतमिदं स्तोन्र मम
प्रीतिकरं भवेत्‌ । यः पठिष्यति यो मलये; चुणुयात्‌ सवदं भवेत्‌ ॥२५॥ ततस्तं गणनाथं स उवाच रविर्नदनः ! भक्ति देहि
त्वदीयां मे चापान्‌ मोचय मां प्रभो ॥२६॥ ततस्तं गणराजश्च स जगादासुरेश्वर । भक्ति्दीया भविता दढा सौरे न
संदायः ॥२.७॥ क्रूरदृष्ट्या च य॑ कंचित्‌ पयसि त्वं शनैश्चर । स एव ना्मायातु निःशापो भव सर्वदा ॥२८॥ ततो विष्णुं
जगामाऽसखौ तं प्रणस्य च भानुजः । उवाच देहि मे नाथ गणेरोपासनां माम्‌ ॥२९॥ ततस्तेन समाख्यातं कवचादिक-
खुत्तमम्‌। गीतासारं ददौ तस्मा एकाक्षरमलनं प्रभो; ॥३०॥ ततस्तं प्रययौ गेहे प्रणम्य स दानैश्वरः । योग च साधयामास
गाणपत्यो बभूव ह्‌ ॥३१॥ ततः कियति काले च गते शंकरमत्रवीत्‌ । गणेशो भावयुक्तं यद्रचनं मक्तवत्सलः ॥३२॥
किः तात देवदेवेदौसुनिभिश्च सदाशिव । वनवासं करोषि त्वं वद. कारणमच्र माम्‌ ॥३३॥ जगाद रांकरो हृष्टस्ततस्तं भक्ति-
मावितः। जगत्‌ सर्व दुमेतिनाऽसुरेशेन पराजितम्‌ ॥३४॥ ्रह्मांडाधिपतिः सोऽपि प्रजातो वरदानतः। अस्माकं सककम्वय
हृत्वा भ््ठोऽमवत्‌ स्वयम्‌ ॥३५॥ र्तमद उवाच । शिवस्य वचनं श्चुत्वा कोधयुक्तते बभूव ह । गजाननो जगादेदं वचनं
दितकारकम्‌ ॥३६॥ गणे स्वाच । मथि ते पुत्रतां यति दुम किं च ते मवेत्‌। हनिष्यामि महादैत्यं पय मे परुषं
शिव ॥३७॥ एवखत्तथा महादेवं सन्नद्धः स गजाननः । मूषक्ारूढको भूत्वा त्वगमदैत्यनायकम्‌ ॥२८॥ तमल प्रययुरदैवा
सनयो भक्तितत्पराः । नगरपांत भगे च स गत्वा संस्थितोऽभवत्‌ ॥३९॥ दृतं संप्रेषयामास विष्णुं देववरं ततः! ख
गत्वा दुमेतिं दुषटमघोधीद्यक्तिभिश्च तम्‌ ॥४०॥ बिष्ुस्बाच । स्वानेदवासकारी यो गणेदे ब्रह्मनायकः । दिवेन तपसा
सोऽपि याचितः ुत्रकास्यया ॥४१॥ स एव पुत्रतां परापरः पुष्टीरो यः समागतः । त्वां बोधितुं च मां सोऽपि प्रेषयामास
दुमेते ॥४२॥ देवानां दरैषसुत्छज्य चस पातालमंडठे । स्वस्वधर्भरता लोका भवतु विगतज्वराः ॥४६॥ एवसुक्तो
महादैत्यस्तखुवाच जनादनम्‌ । दूत्येन त्वं समायातो नो बेद्धन्मि भरभावतः ॥४४॥ कः स्वानदषति; स्तेऽपि देवपक्चषधरो-

त्सर
खः पु १८ ॥

~~ ~

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

^ ऋ & (ने $ # ५
ऽभवत्‌! तं हनिष्यामि वेगेन द्रक्सि त्व गजाननम्‌ ॥४५॥ ततो विष्णुः समायातो गणेशं तस्य दुमतेः । वत्तातमवदत्तीनर
$ $ $ ऽ भ |
श्रुत्वा चुक्रोध विघ्नपः ॥४६॥ अभूव मूषकारूढो तं हतु शस्रधारकः । देवाः सवे च सन्नद्धा ब भूवुरसुरवर ॥८५
॥ ओभिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदररे महापुसणे दितीये खंडे एकदैतचसिति विष्णुदौत्यवणेनं नाम चतुःषष्टितमोऽध्यायः ।

"2 <€
॥ श्रीगणेराय नमः ॥ गत्तमद्‌ च्वच । ततः स दत्यराजोऽपि स्वसेनासंदतो ययौ । रथारूढो महातेजाः दाखालः संयुतो

प

वभौ ॥१॥ दुर्मनिर्गणपं दष्टा चुकोपाऽतितरां खलः । आल्ञापयत्‌ स्वसेनां वै देवानां कदनाय च ॥२॥ तता दैत्यश्च देवास्ते
युयुधुश्वातिदारुणम्‌ । असंबद्धं महाक्रोधा जग्सुः सप्र च वासराः ॥३॥ देवसेना ततो भग्ना पलायत र । मयमीता
ततः ऋोधायुयुधे हंकरो शूकाम्‌ ॥४॥ ततो दुमंतिना तच कृतं युद्धं महाद्भुतम्‌ । सूच्छिताः पतिताः ¦ खंडिताः
देः 1५1 रुं विष्णुं च देवेंद्र सवीनन्यान्‌ सुमूच्छितान्‌ । तान इष्वा गणराजस्तु करोधयुक्तो बभूव ह १. श का
एवाऽसौ संग्रामाय समाययौ । तं दृष्टा दुर्मतिः भराह ऋरोधारुणविलोचनः ॥७॥ इुमेतिस्वाच । किमर्थ मूख नावेन युद्धाय
समुपागतः । बाणेनैकेन हन्मि त्वां परय मे पौरुषं खल ॥८॥ ब्रह्मांडं निर्जितं येन तेन युद्ध करिष्यसि । अज्ञानेनाश्रतो
नूनं गच्छ त्वां मैव हन्म्यहम्‌ ॥९॥ एर्व वदंनसुग्र तं दैत्ये दुर्मतिं प्रखुः ¦ जगाद टारयसंयुक्तः पतिः पुष्टः प्रतापवान ॥१ ०॥
ण्ितिर्वाच । मा गर्व करु दैत्ये दुर्मने शृणु मे वचः । त्वां हनिष्यामि नूनं च पहय म पौरुषं महत्‌ ॥११॥ इत्युक्तवत-
म्यनं दुर्मतिः सहसा ययौ । दं धत्वा गणशास्याकर्षयत्‌ क्रोधसंयुतः ॥१२॥ महाबलेन दैत्येन वामद॑तः प्रपातितः ।
म्॑तत्वा म धरणी पृषे नं दंत गणपोऽग्रहीत्‌ ॥१४॥ द॑नेन शिरसि प्रोतो दुर्मतिः स ममार ह ! तत; पुटिपतिदेवान्‌
सावधानांश्रकार ह ॥१४॥ तनो दैत्यगणा; सवं पलायत दिहो ददा । पातालं जग्सुरत्यतं भयभीता; समततः ॥१५॥
ननो दवश्वरास्नन्र सुनयो हर्षसंयुताः। अप्ूजयंस्नथा पुष्टिपतिं ते तुष्टुवुः पुनः ॥१६॥ देवषय उचुः । जय देव गणाधीडा
जय विघ्रहरात्यय । जय पुष्िषने दुंढे जय सर्वेदा सत्तम ॥१०॥ जयान॑त युणाधार जय सिद्धिभद प्रभो । जय योगेन
योगात्मन्‌ जय श्ांनिप्रदायकं ॥ १८) जय ब्रद्यक्ा सर्वज्ञ जय सर्वप्रियंकरं 1 जय स्वान॑दपस्थायिन्‌ जय वेदविदांवर ॥१९॥

५
"57

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

पानं १३७ न

जथ वेदांतवावज्ञ जय वेदांतकारण । जय बुद्धिषर प्राज्ञ जय सर्वामरपिय ॥२०॥ जय मायामये खेलिन्‌ जया्यक्त
गजानन । जय लंबोदरः साक्षिन्‌ जय दु्म॑तिनारान ॥२१॥ जथैकदैतहस्तस्त्व जयेकरदधारक । जय योगिहदिस्थ त्वं
जय ब्राह्मणप्रूनित ॥२२॥ जय कमे तपोरूप जय ज्ञानप्रदायक । जयामेय महाभाग जय पूणंमनोरथ ॥२३॥ जयानंद
गणेशान्‌ जय पाशंङुशप्रिय । जय प्ुधर त्वं वै जय पावनकारक ॥२४॥ जय अक्ताभयाध्यक् जय भक्तमदापरिय ।
जय भक्ते विध्दा जय नाथ महोदर ॥२५॥ नमो नमस्ते गणनायकाय नमो नमस्ते सकलात्मकाय । नमो नमस्ते मव-
मोचनाय नमो नमस्तेऽतिखखपदाय ॥२६॥ इति स्तुत्वा गणाधीद्ं प्रणेखुस्तं महामते । उत्थाय नन्तः सर्वे दर्षयुक्ताः
सुरषेयः ॥२७॥ तेषां महोत्सवं दृष्टा तान्‌ जगाद महापुः । प्रसन्नात्मा पुष्टिपतिर्भक्तान्‌ भक्तमियंकरः ॥२८॥ पु्िपतिरबाच ।
भककरुतभिदं स्तोच्रं यः पठिष्यति नियशशः । श्रोष्यते सकलं तस्य जयरूपं भविष्यति ॥२९॥ पठनाच्छ्वणाद्स्य सर्ब
जयति मानवः । अंते मदीयसायुज्यं प्राोत्यत्र न संशयः ॥३०॥ एवशुत्तत्वां तईपेऽसौ पतिः पुषटर्गणेश्वरः । देवाश्च सुनयः;
सर्वे विस्मिता अ भवस्तदा ॥३१॥ स्वे स्वे पदे च ते जग्खु्यथा सुखरता; पुरा। तथा पुनः स्वलोकस्था मोदते स्म च तत्पराः ॥२२॥
स्वाचारं खुनयश्चक्वेगाश्रमरता जनाः । वश्ूवुरभजंस्तं ते स्वधर्मेण गजाननम्‌ ॥६३॥ दिवश्च राकितिसंयुक्तस्तमेव हृदये
सितम्‌ । अभजत्‌ मावयुक्तश्च गाणपत्य प्रतापवान्‌ ॥२४॥ मूर्तिं चक्रुगेणेदास्य स्थापयामासुरादरात्‌ । वैराखपूरणिमायां
चाभवत्त् महोत्सवः ॥३५॥ तत्र सिद्धिरलुपाप्ता शिवेन नु मानद । चङ्क; सिद्धाश्रमं नान्ना क्षेत्र देवर्षयः परम्‌ ॥३६॥
त्रैव सिद्धिमापन्ना देवा ्रह्मषेयः पुरा । सनक्राया महात्मानो गाणेरास्तेऽमवंस्ततः ॥३७॥ अच्र ते वण॑यिष्येऽहमितिहासं
पुरातनम्‌ । अगस्त्यस्य च संबादयुक्तं च ब्रह्मणः पुरा ॥३८॥ एकदा वनगो भूत्वाऽगस्त्यस्तपसि संस्थितः । रोपासुद्रा
च सेवायां रता पत्नी तथाऽभवत्‌ ॥३९॥ राजपुत्री महाभागा पातिब्रत्यपरायणा । सुककमाराऽभवत्त्न कर्षिता
सेवनोत्सुका ॥४०॥ घर्मण सकं व्यातं वपुस्तस्या रजोयुतम्‌ । रिरो जटायुतं बीक्षय तुतोष खुनिसत्तमः ॥४१॥ तासुवाच
वरं बरूहि दास्येऽहं भाव्न्नितः। सोवाच राज भोगेन युक्त देहि खन कतुम्‌ ॥४२॥ ततः स राज भोगार्थं द्रयेष्ुशच
समागतः । राजानं याचनाधांय सावंभौमं यथाच चै ॥४६॥ दिलीपस्तस्वाचाथ कियन्मानं धनं षद । दास्यामि भाव-
संयुक्तस्तुभ्यं तत्तापसोत्तम ।॥४४॥ रान्ञो वचनमाकण्योँवाच तं सुनिसचतमः। ज्ययादुर्षरितं यन्‌ मे घनं देटि सुपुष्कलम्‌ ॥२५॥

भ क ्क्ख्छद्य्य

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

४७
ततो दिलीपो राजा तं जगाद व्ययमानक्म्‌ । द्रव्यं मऽस्ति महाभाग तस्मात्‌ संख्यां वदस्व भो ॥*६॥। जगाद खनिशादखः
ततस्तं विस्मयान्वितः । न ग्रहीष्यामि ते द्रव्यं दरिद्रस्य न संशयः ॥४७। मया द्रच्यं त्वदीयं वे गहीतं चक्नराधिप । तदा
सवे जना राजन्‌ भव॑ति च निपीडिताः. ॥४८॥ अतस्त्वं राजभिर्युक्तखल दीघ नराधिप । मया साध महद्‌ दवन्य यत्न |
संचितं भवेत्‌ ॥५९॥ ततो राजा च इतां कथयामास तं खनिम्‌ । वातापिदित्यपोऽगर्त्यद्रन्ययुक्लो भवत्यपि ॥५०॥
देवैरवध्यतां पराप्य हनि विपांश्च नित्यदा; । पश कृत्वाऽ्नुजं कुष्ट इल्वलं श्राद्धकर्मणि ॥५१॥ देवानां निधनाथांय कममूल-
निक्रलनः । अखि ब्राह्यणाधारं कर्म तेन हिनस्ति तत्‌ ॥५२॥ इल्वलश्चाऽपि योगींद्र वरयुक्तप्र भावत्‌; । गत्वोद्रे कामरूपो
वानाप्याहून एव सः ॥५२३॥ तदा तेषां नखेतरैव स्फोटयित्वा महोदरम्‌ । निगत्य पृ्वैवदेदसंयुक्तो भवतीत्यहो ॥५४॥
अनर्त्वं गच्छ योगींद्र तं इत्वा द्रव्यसंचयम्‌ । गरहाणास्माभिरत्यंतं वातापिं भ्नातसयुतम्‌ ॥५५॥ दिलीपस्य वचः श्रुत्वा
दर्षयुक्लो महासुनिः। राजभिर््रीह्मणेयुक्तस्तच्र गंतुं मनो दधे ॥५६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराण द्वितीये खण्डे एकदेतच पि पुष्टिपतयुपाख्याने अगस्त्यस्य द्रव्यप्रयत्नो नाम पंचषष्टितमोऽध्यायः ॥

“> > <€

॥ श्रीगणेद्याय नमः ॥ गरत्समद उवाच । अगस्त्यो राजभिर्युक्तो ब्राह्मणैश्च समन्वितः । वातापिः सुस्थं रभ्यं ययो
क्रोधसमन्वितः ॥१॥ नमागतं स विज्ञाय बानापिर्हर्षिलो ययौ । प्रणम्य परत्युवाचेदं वचने विनयान्वितः 1२]
वातापिरवाच । स्वार्मिस्न स्वागनं मञ्य भाग्यं सुफटितं महत्‌ । ब्राह्मणौ राजभिः सार्ध प्रपरयामीऽद्‌ तापसम्‌ ॥३॥ आराध
म्न भगवन्नद्य पितुरत्र समागनम्‌ । निमंत्रयाम्यदं सवेसत्वां महाभाग चै सह ॥४॥ जगाद नं तथेत्यव दैत्यः संहषितो-
ऽभवत्‌ । इल्वल पशुभावस्य कृत्वा संछिद्य दैत्यप; ॥५)॥ पपाच विधिवन्मांसं ब्राह्मणाय विधानवित्‌ । ततोऽगस्त्य
समायन भोजनां सहानुगम्‌ ॥६॥ विधिवत्‌ पूजयित्वा तं स्थापयामास चासने । तनांगु्ठेन भूमिः सा पीडिता
मुनिना करन; ॥५। गर्तस्तघ्र च सर्वान्नं प्ररितं दैत्यदहजम्‌ । तञ्ज्ञात्वा विस्मितो दैत्यो न िचित्तखुवाच द ॥८॥
अन्यान्‌ सर्वान्‌ सुभोज्येन भोजयामास चांधसा } अगस्त्यः सकलं खुक्त्वा चान्नमिल्वलजं महत्‌ ॥९॥ मत्रेण वैदिकेनाऽस्तै

व (1

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं, २ अ. ६६ पान १३९

हष्रा सद्र शरणं ययौ ॥१६॥ वातापिसतेन दैत्येद्रः स्थापितः स्वजखेऽभवत्‌ । ततस्तं जलाधिं विप्र उवाच क्रोधसंयुतः
१७१! देहि दैत्यं समुद्र त्वं नोचेच्छापं ददाम्यहम्‌ । ततोऽगस्त्यं ससुद्रश्च जगाद भयसंकुलः ॥१८॥ स्वभावो मे महाभाग
अतो नाऽहं ददामि तम्‌ । दैत्या वेवमयाद्टिपर शरणं माखुपागताः ॥१९॥ अन्य पवेतभूपाश्च न दत्तास्ते मया सुने ।
अतस्त्वां पाथथाभीह करूपां कुरु दयानिधे ५२० त्यकत्वा दैत्य सुनिश्रेष्ठं गच्छ त्वं प्रणमाम्यहम्‌ । श्ुभितोऽभूत्ततोऽगस्तयो
गर्विष्ठोऽय महोदधिः ॥२१॥ मदभस्य हरिष्यामि तादश न दद्रा ह । ततो सुनिर्विघातारं हरणं यै जगम ह ॥२२॥
प्रणम्य लोकनाथं तं प्रच्छ च जगद्गुरम्‌ ॥२३॥ अगत्य खाच । स्वामिन्‌ समुद्रसंमभ्रो वातापिर्दिजरदिसकः । तदर्थ
जलधिं नाथ रखोषयाभि मदान्वितम्‌ ॥२४६॥ तन्नोपायं वद ब्रह्मन्‌ तं करिष्यामि यत्नतः । त्वं सर्वज्ञश्च सर्वेषां पितामह
विरोषतः ॥२५॥ एवं तश्य वचः श्चुत्वा तं जग।द्‌ महामुनिम्‌ । अगस्त्यं लोकनाथस्तु हष॑युक्तेन चेतसा ॥२६॥ तद्मोवाच ।
खुणु पच्च महाभाग गर्विषठोऽयं महोदधिः । अधममचारिणो दैत्या रक्षितास्तेन निधितम्‌ ॥२७॥ वातापिरघुनाऽरश््यः
सत्कृतस्तेन पुत्रक । अतस्तच्छोषणाथाय गणपं दरणं व्रज ॥२८॥ तस्य तद्वनं श्युत्वा जगाद स पितामहम्‌ ! कथं
त्यक्त्वा विषे देवान्‌ गणेशानं प्रशंससि ॥२९॥ ततस्तं सुनिखुख्यं स ब्रह्मोवाच प्रजापतिः । दण पत्र महाभाग कथां
पापप्रणाशिनीम्‌ ॥३०॥ विघ्रकती च तद्धता गणेशोऽय न संशयः । तेन विघ्रश्वरो नाम्ना वतते सर्वमंडटे ॥३१॥ विघ्नाः
सत्तात्मका; पोक्तास्तेषा स्वामी गणेश्वरः ! स्वैसत्ताधरः पूर्णस्तस्मात्तं कथयाम्यहम्‌ ॥३२॥ अन्यच शण पत्र त्वं
विनायक इति श्रुतिः । नायक; सेग्यते सरवे; स्वस्वका्याथमादरात्‌ ॥३३॥ नायकषर्वर्जितः साक्षात्तेन स्वाधीनतां गतः ।
संख्टं सकलं चिश्वं कलांरेन महासुने ॥३। स्वस्वाधिकरारसंयुक्ता कलांशाजविभरूनयः । ससुद्रस्तासु तं पुत्र चालितं

वत

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

न क्लमा वथम्‌ ॥३५॥ अत्र ते वर्भयिष्येऽहमितिहासं पुरातनम्‌ । वणात्‌ संशयस्ते च न।शमेष्यति निशितम्‌ रद)
गोरोके राधया युक्तः कर्णो गोलोकवबासिभिः । उवास तत्र देवेशः सर्ववथः प्रतापवान्‌ ॥ २७॥ सर्वषां मदरहता स
जातः स्वस्यैव तेजसा ! अस्माकं पालको भूत्वा विघ्रहीनः स्वभावतः ॥६३८॥ तथा राघाऽपि देवीनां मदस्य हरणं वलात्‌ ।
क्रत्वा वधा स्वयं भूत्वोषास वित्रविवज्ञिता ॥३९॥ शिषुरादिभिरुगरैश्च परस्परविरोधतः । विघयुक्ताः दिवाद्यास्ते
हारणं त्वगमन्‌ परम्‌ ॥४०॥ अन्याद्रारणकरष्णस्य हृदि गवैः खमागतः । सततं मदयुक्तः स घभ्रूव परमादतः ।॥२४६॥।
अहं ब्रह्मेति यत्‌ पोक्तं तदेवाऽहं न संरायः । मदाधारभिदं सर्वं तस्मान्नान्योऽसिति मत्परः ॥४२॥ मदलुम्रहमात्रेण देवा;
दांशुपुरोगमा; । रक्ताः स्वश्यवहारेषु तस्मान्नान्योऽस्ति मत्पर; ॥४३॥ एवं मनसि गर्वेण मदेन च समाकुलः । मदयुक्ता
तथा राधा बभूव सुनिसत्तम ॥४४॥ ततो विघ्रकरो विन्नं चकार परमाद्रतम्‌ । स्वभक्तिभावदानाथं शातियोगाथै
मादरात्‌ ॥४५॥ विररामेकदा युक्तो राधया वनम॑डछे । रतिक्रीडासमायुक्तो बभूवे कामसंयुतः ॥४६॥ तचरैका नाधिका
तस्य भीतिदा विरजाऽभवत्‌ । तया संस्मरणं सदयः कृतं करूष्णरय तत्क्षणे ॥४अ॥ अधः स्वितां परित्यज्य राधां कृष्णो
ययौ सुने । विरजां स नया सार्धं क्रीडासक्तो वभूव ह ॥४८॥ तनः संकुपिता राधा रतिभंगेन मानद । जगाद याः
समीपस्था गोपिका वचनं तदा ॥४९॥ कुत्र दो महामानी क्षणः स्लीठंपटाग्रणीः । तं मां वदत वै देव्यस्त्यजामि
मनसा पतिम्‌ ॥५० तत्तस्तां गोपिका काचिदुवाच विनयान्विता । विरजाया मया राधे दष्ट आश्रमसत्निधौ ॥५१॥
ततः सा क्रोषनान्राक्षी रथोपरि ययौ सिता । विरजाश्नमसांनिध्यं गोपीभिः संवृता सुने ॥५२॥ तामागतां समाज्ञाय
कृष्णश्चांनर्दषे भयात्‌ ¦ विरजा जलरूपा सा जाता भयसमन्विता ॥५३॥ तया न दृष्टः सल्ीको देवेरास्तच्र राधया ।
पुनः स्वम॑दिरे गत्वाऽतिष्ठच् क्रोघसंयुता ॥५गै। ततः स प्रकटः करुणो बभूव ह चक्रार ताम्‌ । स्ीरूपां जलभावस्यां
विक्रीड श्रृशाहषिनः ॥५५॥ संतोषेण समायुक्तां कृत्वा स षिरजां ययो । राधां द्वारसमीपे चागतं वीक्ष्य जगाद सा
॥५६॥ राधोवाच । किमर्थ लंपटोऽत्यतमागतीऽसि ममांतिकम्‌ । गच्छ तां विरजां देव कदा न त्वां स्पृराम्यहम्‌ ॥५५॥
मदीयसत्तया लोको रचिनोऽयं मया पुरा । त्यक्त्वा लोकं मदीयं वै गच्छ स्व यत्र ते रुचि; 1५८॥ इत्यादिविविधैवक्यैः
पतिं नि्भ॑त्स्य राधिका । शाप क्रोधसंयुक्ता मृत्युलोके पतेति तम्‌ ॥५९॥ ततः हां च तं ज्ञात्वा श्रीदामा गोपनायकः।

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ६७ | पान १४१

ति {

न्यभत्सयत्‌ स तां कृद्धः कृष्णभिन् प्रतापवान्‌. ॥३०॥ तमतिक्रोधसंयुक्ता राधिका दयसुरो भव । इादाप सा मुनिश्रेष्ठ
कि 8 # ९४ [3 [ जैभ् क

सोऽपि क्रोधयुतोऽभवत्‌॥६१॥ राधां दाह्याप मर्त्यैषु मव नारी त्वमजसा। हइातवषणि करणस्य वियोगेन समन्विता ॥६२॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीभन्मौद्रले महापुराणे द्वितीये खंड एकदतचसति इष्णराधाशापवणैनं नाम षटषष्टितमोऽध्यायः ॥

शरै र <€

॥ श्रीगणेशाय नभः; ॥ ब्रह्मोवाच । एवं परस्परं हाध्वा खेदयुक्ता बभूविरे । गतगर्वाश्च स्वँ ते विचारं चक्तुरादरात्‌ ॥१॥
अर गोलोकराजोऽहं स्वाधीदो न संशाय: । इयं प्रक्रूतिरूपा मे कृतौ केनापराधिनौ ॥२॥ कृष्णोऽहं सर्यदेकेरा अपि भां
चिघ्र उत्थितः । अतो बै विघ्रराजः स गणेशाः ऊुरुतेऽखिलम्‌ ॥३॥ हिताहितं न सदेदस्तदाधारमिदं जगत्‌ ! सख्रीकः
शरणं याभि ब्ह्माकारमतश्च तम्‌ ॥9। एवं विचायं देवेशः सद्लीको मिच्रसंयुतः । पपात भगवान्‌ कृष्णो सत्युलोके
महासुने ॥५॥ मथुरायां च देवक्यां वसुदेवात्‌ समुद्भवः } कृष्णो यादववशो वै तैषां स सुखदोऽमवत्‌ ॥६॥ च्रषमानुखता
जाता राधा सा गोकुले सुने । दांखवचूडो व भूवाऽथ श्रीदामाऽखुरसत्तमः ॥७॥। ततश्च गोकुलं कृष्णः कंसस्यैव भयादययौ ।
तत्र राधासमायुक्ते बभूव स जनादन; ॥८॥ ततो चिपरशमत्यंतं मेजतुस्तौ स्वभावतः । षोडशाक्षरमंत्रेण परे तपसि
संस्थितौ ॥९॥ पुरश्रणमेकं तौ चक्रतुः परमादरात्‌ । ब भूवतुस्ततो भ्यानसमायुक्तौ निरंनरम्‌ ॥१०॥ तपस्त्यक्त्वा तस्य
हदि ध्यानयुक्तौ विशेषतः । तपसोऽधिकसुभर वै ध्यानं शाखेषु संमतम्‌ ॥११॥ संवत्सरान्‌. स तन्नैव कृष्णश्चेकादशा स्थितः ।
ततश्च मथुरायां स जगामारूरसंयुतः ॥१२॥ इातवषं वियोगेन राधाक्कष्णौ वूवतुः । युक्तौ परमदु;खातौ ध्यायतौ
गणनायकम्‌ ॥१३॥ ततस्तयोश्च संप्राप्तो योगः शंतिधदायक्ः । तेन संतोषमापन्नौ माणपतयौ बभूवतु; ॥१४॥ गते
वषद्राते विप्र जग्मतुस्तौ सदानगो । वेकाखपूणिभा्यां वै सुने बदरिकाश्रमम्‌ ॥१५॥ तत्र रांखुसुखा देवाः सख्रीकाश्च
समागताः । यात्रार्थं गणनाथस्य सुनयश्च ययुखंदा ॥१६॥ होषादयो महानागा राजानश्च विरोषतः । धिरोकस्था जनाः
सवे जग्मुस्तत्र महाघुने ॥१७॥ योगिनः कपिखाद्या् तचत्राऽहं संगतो सुने । सवैमदोट्सवस्तत्र वार्षिकः क्रियते सदा ॥१८॥
ततस्तं पूजयित्वा ते सर्व चोपोषणान्विताः । ख्िताश्चङ्कः प्रतिपदि पारणं ते महाखने ॥१९॥ तत्र राधा च कर्णश्च

वन

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

रञ्ज पान १४२

1
भिकितौ गणपं निरि । ध्या्यतौ नधवंयुक्तौ जेपतुर्भत्रखुत्तमम्‌ ॥२०॥ ततस्तयोगेणेशानो दशयामास चोत्तमम्‌ ।
रूपं चतुशजं साक्लाद्रजवक्रादिचिदहितम्‌ ॥२१॥ तं दद्रा सहसोत्थाय नेमतुश्चरणाबुजे । सरोमांचौ। तुष्ड्वतुः साश्रुने्रौ
मणेश्वएम्‌ ॥२२॥ राधाङ्ृष्णावृचतुः । नमस्तुभ्यं पुष्टिपते नमः; हांकरसरूनवे । ब्रह्मभूताय देवाय सवेसिद्धिदाय ते ॥२३॥
स्वानंदवासिने तुभ्यं ब्रह्मपुत्राय ते नमः । सिद्धुद्धिपते ते बै गणेशाय नमो नमः ॥२४॥ हेरंबाय नमस्तुभ्यं नमो
योगमयाय च । सर्वादये च सवेश सर्वज्ञाय नमो नमः ॥२९५॥ नियुर्गाय नमस्तुभ्यं सथुणाय नमो नमः| गजाननाय वै
तुभ्यममेदाय तयोनैमः ॥२३॥ चांतिरूपाय कांता शांतिदाय महोदर । सूषकश्ेष्ठयानाय गाणपत्यपियाय ते ॥२५॥
अनंतानंतरूपाय भक्तसंरक्चकाय च । क्तिपियाय देवाय मक्तपधीनाय ते नमः ॥२८॥ चतुबाहुधराचैव नागयज्ञोपवीतिने ।
दापैकणाय श्राय परदेषरर ते नमः ॥२२॥ विष्णुपुत्राय सर्वेषां पितरे माते नमो नमः 1 विनायकाय विप्राणां पुत्राय च
नमो नमः॥३०॥ स्वेषां गवते च सर्वेभ्यः सुखदाय ते) लंबोदराय वितरेश ब्रह्मनायक्ष ते नमः।२१॥ किं स्तुवस्त्वां गणाधीा
यत्र वेदादयः प्रभो } शंखः श्ुकादयश्चैव बभूवु; कुठिता; परम्‌ ॥३२॥ आवां गवैयुतौ जातौ ब्रह्माकारौ च्रृथा प्रभो । तव
तत्र च विप्रेन कर्त गवंस्य खंडनम्‌ ॥३३॥ साधूनां विघ्रदाता त्वं रां तियोगा्थभम॑जसा । असाधूनां विनाशाय छतस्त्वां
परणमावहे ॥३४॥ विघ्रयुक्ततया ददे आवाभ्यां योगसेवया । साक्षात्कारकरलस्त्वं वै समीचीनभिदं क्तम्‌ ॥२८५॥ हदि
चितामणि त्वां च परयावः सततं प्रभो । अतः स शुभदो विघ्नः संजातो नौ गजानन ॥३६।। अधुना देहि विघ्नेदा भर्वित
ते चरणांबुज । द्ढां यया च गचेण न भवावः समायुनौ ॥२३अ। इत्युक्त्वा त॑ नदततुः प्रणम्यैव सुदान्वितौ ।
धन्यौ धन्यौ परत्रवनौ दच्रंनाद्वणपरय नै ॥३८॥ व्रह्ो्ाच । जगाद गणनाथरनौ ततो षै भक्तिभावितः । दष्टा ब्रह्मरसा-
ह्मदयुनौ राधाजनादनौ ॥३०॥ पुणतिस्वाच । भो राघे कष्ण मे वाक्यं श्रूणुत्तं जगदीश्वतै । मदीयां भक्तिमत्यंतं संरायो
न करिष्यथः ॥४०॥ सके स्मरणेनैव प्रकटः सं मवाम्यहम्‌ ! य॑ यमिच्छथ आनंदं सफलः स भविष्यति ॥४१॥
भवत्करूलमिदं स्तोत्रं पठतां श्रुण्वतां णाम्‌ । सवेसिद्धिपदं पूर्ण भविष्यति सुरेश्वरौ ॥४२॥ मलत्मरीतिवर्धन॑नित्यं
वाच्छिनारथंकरं भवत्‌ । अने स्वानंददं कृष्ण भविष्यति न संरायः ॥४३॥ एवघुक्त्वांऽतर्थधेऽसौ गणेरो ब्रह्यनायकः ।
तौ तं हृदि विशषण पडयतौ तस्थतुर्मिशि ॥४०॥ ततः पुनश्च गोलोके गतौ राधाहरी स्वके । बभूवतुरखंडेग्वर्थसंयुक्तौ

= ">
2222 2 | स
= ८ प क क 2 ९ "4 क, 2 क क. क

नल न्लगन्यनतल कतनत मन
--- 4: = ~+ 3-2-44 2 2 - ऊ: ८ > 2-422-42 42 4 > 422 छ भे ट <-6 >3<1 प 2 2
अ क 11" ०-०4-9 2212 £> 4 9:

2111<41200211082411121॥1.0111

2111<412002110820111211.0111
_ खरम. जनश
व 9999

महासने ।2५॥ अतस्त्वं मदहीनश्च कारणं गणपं ब्रज । अगस्त्य तेन ते वाञ्छां पूरयिष्यति स प्रसुः ॥४६॥ ब्रह्मांडं
० निप ४.4 षते
वतते तस्याऽऽधारेण खुनिसत्तम ! सर्वत्र गणनाथोऽथं कीडति स्वेच्छया स्वयम्‌ ॥४७॥

॥ ओमिति श्रीमद्त्य पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रे महापुराणे द्वितीये खण्डे एकदंतचरिते राधाकृष्णगोरोकप्रापिवर्णनं नाम सप्तषष्टितमोऽध्यायः ॥
"र र €

॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ ृत्समद उवाच । श्चुत्वा कथां महारम्यामगस्त्यस्तखुवाच ह । परणयावनतो भूत्वा ब्रह्माणं
सवेवेदिनम्‌ ।॥| अगस्य उवाच । भगवन्‌ सवेतत्त्वज्ञ कथितं सर्बमंजसा । त्वया तेनाहमल्य॑तं सुतु्टो जद्यवित्तम ॥*॥
एतदो गणेशोऽयं तस्य ज्ञानं कथं भवेत्‌ ! तद्रदस्व दयासिघो भवेयं दुःखवर्जितः ॥२॥ ततस्तं परत्युवाचेदं वचन॑ स
पितामहः । ज्ञानथुक्तं गणेशस्य मक्तिदं परमाद्ुतम्‌ ॥४॥ बक्लोवाच । श्रुणु पुच्र प्रवक्ष्यामि ज्ञान योगात्मकं महत्‌ । यस्य
त्वं गाण पत्यो वै भविष्यसि सखुसेवनात्‌ ॥५॥ देददेहिम्यं जह्य स्वत उत्थानवाचकम्‌ । जानीहि सर्वभावेन बोधरूपं
विशेषतः ॥६॥ सांख्यं यद्रदति ब्रह्म परतोत्थानव+चकम्‌ । बोधहीनस्व भावेन कमते स्वसुखस्थितम्‌ ॥७॥ तयोरभेदयोगे
वे स्वसंवेयमतः परम्‌ । जानीहि स्वसंयोगकारकं योगसेवया ॥८॥ पंच भेदा मतास्तस्य ताञ्छरणुष्व महामते । जानीहि
मेद्रूपं चदसत्यं राक्तिवाचकम्‌ ॥९॥ सत्यै नालुमयं भोक्तमात्माकारेण तन्न तु । जानीहि संस्थितं पुत्र सदा भेदादि-
वजितम्‌ ॥१०॥ तथोः संयोगकर्ता स विष्णुरानेदवाचकः । समात्मकं मतं बरह्म जानीहि सुखदं परम्‌ ॥११॥ च्याणां नेति
कतो च शंकरः परिकीर्तितः । अभ्यक्तं ब्रह्म जानीरि तत्‌ परोक्तं मोहवजितम्‌ ॥१२॥ च्रिविधं मोहयुक्तं वै तुरीयं मोह-
वजितम्‌ । तेषा संयोग मावेन स्वानदः परिलभ्यते ॥१३॥ स्वसंये्यात्‌ परं ब्रह्म नास्ति संयोगधारकम्‌। सर्यत्राऽयं निजानंदः
स्वानेदे सकलो भवेत्‌ ॥१२॥ अथोगवाचकं ब्रह्म निजान॑वात्‌ परं मतम्‌ । संयोगहीन भावेन लभ्यते नान्न संदहायः ॥१ ५॥
संयोगध्योगयो्योगि तयोनासि मदासुने । सख एव योग आख्यालः कांतिरूपेण कम्यते ॥१६॥ स एव गणनाथोऽयं जानीहि
ब्रह्मनायकः । गकारश्चैव संयोगो णकारो योग उच्यते ॥१७॥ तयोः; स्वामी सख वेदेषु विचारय महामते । तमाराधय यत्नेन
ततः सौख्यमवाप्स्यसि ॥१८॥ अधुना त्वं संक्टयु ्तस्तन्न कुरुष्व मो । चतुरी कषण पश्चरय ध्यात्वा हृदि गजाननम्‌ ॥१९॥

, 29
यु. पु, १९

1412 01.25 € ०.4 (29992292 | ४,
| भ 1 (10 क, | - क | ॐ (7

12525 ०222223 भः

(9 2111110.
>> (न स, उ 121

2» त
(स ^"

92०42५४६
0,1.11... (ह

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

_ स, र अआ द रव 22222223 |, भ, द, भ ८
2 ५.42 ६ > (2.14 104 #2 4902125. (2 4१24 # „12412244: 22 5 ० > (40 > १३ र
५ > (स्ह "०794० ¶ ०-१०-4१ -7-9 १... +. 45 ^ स. (1
(7 ~ > (“12८1 ./ 1.1.711 (1८111८1 (> 71711.)

प धु ८०४८० -८/2525252
छ ०2 ५2222 22222
96 ऋ नर 24/17 711211८;

सेसु्रगर्व त्वं तेन हरिष्यसि महाहतम्‌ । तपोवनं तात गच्छ व्यवसायं करोम्यहम्‌ ॥\२०॥ मृत्समद उवाच । ब्रह्माणं ध
नमस्कृत्य ययौ स्वकतपोचनभ्‌ । षडक्षरेण चिन्द तोषयन्‌ सुनिसत्तमः ॥२१॥ सदा प्यानरतो भूस्वा तताप तप उत्तमम्‌ |
संकष्टहरणीं प्राप्ता चतुथी स॒ चक्षार ह ॥२२॥ चरिमासे प्रगते तष्टो गणेशो वरतसेवया } ध्यानेन तस्य व तपसा
'मकिमावनः ॥२३॥ पंचम्यां कूष्णपक्चस्य बभरुवाकादावाक्‌ परा । अग॑स्तयस्तत्न शुश्राव ता वाणीं सुखदायिन)स्‌ ॥२४॥
गच्छ त्वं पिच विघने स्त्वा तं जलधिं सुने } वातापिं अहि तच्रस्थं तपस्तेज; समन्वितः ॥२९॥ ततः स हषितो चत्वा
गत्वा जलधिरसनिधौ । णेदं मनसा ध्यात्वा पपौ तं ऋोधसंयुतः ॥२६॥ शोषयित जलं सव संस्थितो सुनिसत्तमः ।
तेजसा ज्वालयामास वातापिं विभ्रवातिनम्‌ ॥२५। ततो देवगणा; सर्व तृ्टवुस्तं महासुनिम्‌ । दैत्यांस्लच्च स्थितान्‌ सवान्‌
जघ्ठर्दवा उदायुप्रः ॥२८॥ पुनर्भगां समानीयोदधिमपूर्य त्रै; ! भगीरथेन देवास्ते 803 संस्थिता विगतज्वराः ॥२९॥
ततोऽगस्त्यः समागस्प वालापिनगरं ्रसुः । राजभिः पुष्करं द्रवयं गहीत्वा स्वस्थर ययो ।३०॥ लोपाषुद्रा महातजा-
स्लोषयामास यत्ननः । पश्चात्तपसि संस्पोऽखावज पन्‌ मत्रसुत्तमम्‌ ॥२१॥ जित्वा पंचविधं चित्तं योगीद्रो योगसेवया ।
लनो महायशाः शानिमापेदे गणनायक ॥३९॥ पुन भेत्ता गणेशानं मयूरे तं समागतः । स कषघ तत्राप्ूजयत्‌ स

नित्यं हर्षसमन्वितः ॥३३॥ एवं पुष्टिपनेश्चैव महिमा ने निरूपिनः । संक्षेपेण भया दैत्य श्रुणु चितामणेः कथाम्‌ ॥३४॥

हृदं पु्िपनेशिच्रं चरितं यः श्रुणोति वा । पठेव सकन्द नस्य हस्तगं प्र मवेत्‌ भुखम्‌ ॥२५॥।
।। ओमिनि श्रीमद पुराणोपनिषदि श्रीभन्मौदरर सदापुराणे द्वितीये खण्ड कदंतचसिवि पुष्रिपतिचरितिं नामा्पष्रितमोऽध्यायः 1)

"> € €

॥ श्रीमणद्ाय नमः; ॥ गृत्समद उवाच । स्वायं सुवो ददौ कन्याः कदंमाय पहषितः । दबहनि च तस्यां स फपिलः संबभूव

क |; भ & + [ ना 4 (३ १

ह्‌ ॥१॥ सक्नाद्विष्णुः स्वयं देवस्तपमता कर्दमन सः । आराभिनश्च पुत्रोऽभूत्तरवज्ञानप्काद्यक्‌ः ॥२॥ त महत्सवयुक्तन्ा
£ (८ ॥ #

# कर्दमो हषमि [9 श न #
पूजयत्‌ स महासुनिः । ब्रह्मादयः समायाता दशाना रह खनः ॥२॥ उपबीतयुतं कृत्वा कदमो हूषनिभरः । वदान्‌ सागान्‌
सपुच्राय दछयध्यापयत यत्नतः ॥४॥ स च श्रवणमात्रेण जग्रा युरुणोदिनम्‌ । स्वल्पक्राटेन सं पूणवि्यायुक्तो बभ्यूव ह्‌ ॥५॥

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

पान १७५
99 3

ननाम कर्दमः पुत्रमेकदा भक्तिसंयुतः । सखीकश्च महाभागं पप्रच्छ विनयान्वितः ॥६॥ कदम उवाच । त्वं साक्लाद्विष्णुरूपो
मां शुद्छः सर्बाधंकोविदः ! वद ज्ञानं महावाहो तारयस्व भवार्णवात्‌ ॥७॥ एवं प्रष्टो मदात्माऽसौ कपिलस्त्ुवाच ह्‌ ।
सवेसारमयं ज्ञानं गाणां तारकः परशु; ॥८॥ कपिल उवाच । शुणु तात मया इष्टमेव तत्‌ चांतिदायक्म्‌ । कथयामि महाज्ञानं
व्रातियोगप्रद प्रभो ॥९॥ सवं मायामयं विद्धि पंचकं पचक यतः । च्रिषिधं आांतिरूपं यन्नानाभमेदमयं भवेत्‌ ॥१०॥
च्रांतिधारकरूपं यत्तचतुथं प्रकथ्यते । तेषाममेदसंयोगे ब्रह्मयोभमयं मतम्‌॥११॥ एथ्वी जरं तथा तेजस्वि भ्रांतिदायकम्‌।
बायुभ्रातिधरस्त्न तुरीयात्मा प्रकथ्यते ॥१२॥ तेषाममेदसंयोग आकंदरं ब्रह्म कथ्यते । भूतानां ज्ञानदं कर्माद्भुतं नैव
प्रकीर्तितम्‌ ॥१३॥ तथैव पंचकं स्वं जानीहि सुनिसत्तम । मायामायिकरसंयुक्तं ब्रह्म स्वानदसंसितम्‌ ॥१०॥ कर्मैद्रियाणि
प्रैचैव पचन्ञानेद्रियाणि च । पचतन्मातृक्ाः परोक्ता एवं जानीहि मानद ॥१५॥ पंच देवा निजे देहे कमंद्रियविकाराकाः ।
तथा ज्ञानेद्रियाणां च प्रकथ्यते प्रकादाकाः ॥१६॥ स्थुं सुक्ष्म सम॑ वेवात्मप्रतीतिप्रदायकम्‌ । बिदुः पचमम
देह पचकखुच्यते ॥१७ स्वगो सुर्यु्च पातालं ब्रह्मांडं च तुरीयकम्‌ । युणेराः पचमः पूर्णाऽडरपचकसुदाष्तम्‌ ॥१८॥
ज्राह्मणाः क्लचरिया वैद्या; रुद्राश्चैव महाखुने । योगिभिवंणैहीनाश्च वर्णपंचकसुच्यते ॥१९॥ ब्रह्मचारी गृहस्थश्च वानप्रस्थी
यतिस्तथा । आस्रनैर्हीनरूपश्चाश्रमपंचकसुच्यते ॥२०॥ अंडजः खेदजो क्रुद्धो जारजः स्मतः । मानसंश्रैव चिर
योनिपंचकसखुच्यते ॥२१॥ रक्तः श्वेतस्तथा इयामो नीरः पीतश्च पचमः । एवं कथयितुं रंगपंचकं न भद्ाक्यते ॥२२॥ देहेषु
देहरूप थदभिभानेन पंचधा । देहिपचकमेतच ज्ञातव्यं सुनिसत्तम ॥२३॥ द्राक्तिः सूयस्लथा ब्रह्मा विष्णु रुद्रो महामते
गुणप॑चकमित्युक्तः भिन्न मोवधरं पितंः॥ २४॥ शक्तिः सूश्च विष्णुः क्षिव्थाऽत्रः तुरीयकः # गणेशः पचमो विधः -पचाप्यसेन-
सुच्यते ॥९५॥- धकूतिः षुरषशन वं स्वेत उरत्थानर्सक्ञितम्‌ 4: - पर्तोत्थिनिरूषं च संयोर्म; पंचमः -स्खतः ।२द्‌अजसदचेदेधु
वष्ियिरानंदथोभयात्मक 1 अव्यत निजान॑दो नैजं -पैयर्कषरयतें “1 २७ `देहो देही चं बोधाख्यं सांस्यमच्रः चर्तुथीफस्‌॥
चपैर्चमं चं स्वसंवेद्यं जवपंचकसुच्यते ॥२४॥ पक्कत्यालयसंज्ञशथ विदेहो भवप्रत्ययः; । उंपायपत्ययो योगो यैीभ॑र्व्धष
श्यते ॥ २९) एवं स्वं च.जानीहि पचक पचक परम्‌ । मयाऽराक्यं कथयितुं तस्मान्‌ खख्यं प्रकीर्तितम्‌ ॥३०॥ तत्र-धोभि
महादांतिलैभ्यते योगसेवया । योगाच न परं बरह्म वेदेषु परिकीर्तितम्‌ ॥३१॥ सर्वब्रह्मखुयोगस्प योगस्तेन महान ।

ट्र ९1८2 4.1 1८253 > (५ > (१.1 द २८, १५ <> ५1 (<> ५ 59 (५ (दः (29 १८2५1 4 (7 2 ५१८2८2५. ॐ (20 & र 4 ८. (> 2; ५ 2 > (26.4८2
प म ई >> 5 9996 ०777117
4 4.

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

म ज यरि ययवर्यकं
ष ॥ बा

~~~

न योभे कस्यचिद्धावो ब्रह्मणश्च प्रजापते ३२] गृत्समद वाच । एवं पुतं वदत स प्रणिपत्य महामुनिः । कदमो
यज्ञ योगेप्सुः परमादनः ।२३॥ कदम उवाच । केनोपायेन भो वत्स योगदांतिः लभ्यते । तद पूजनीयं किं तद्रुदस्व
जनादन ॥२४॥ कपि उवाच । गणेराभजनं सुरुपं छांतियोगधदं मतम्‌ । योगाक्रारस्वरूपं तं ब्रह्येरं भज मानद ॥२५॥
सर्वादिः सर्वप्रूञ्योऽयं सबधारो महासने । य आदिः प्रख्यति स तिष्ठति श्रुतिसंमतम्‌ ॥३९॥ जयेश्ठराजं गणेशानं वेदे
प्रवर्दति तम्‌ । गणाः; ससरुदरूपाश्च तेषां स्वामी प्रकथ्यते ॥३५॥ नानाजगत्स्वरूपं वै देदरूपं कृतं सुने । महात्मना (1 त
नानात्रह्ममयं शिरः ॥३८॥ यस्माज्ञातभिदं यच्रति गच्छति महामत । तद्वेद गज शब्दाख्यं हिरस्तेन गजाननः ॥ ३॥ चिवि
भवयुक्तं यदखंड वै तुरीयकम्‌ । तयोर्योगे गणेशोऽयं देहमस्तकयोगतः ॥9०। चित्तं प॑चविधं प्रोक्तं र
मोहरूपा महासिद्धिषुद्धिवै मोहधारिका ॥४१॥ तयोः स्वामी गणाधीशाश्चित्ते नित्यं प्रतिष्ठितः । चितामणिमहानागां लभ्यः
योगसवया ॥४२॥ प॑चधा चित्तमुत्सज्य तदैश्वथ तथैव च । योगशांतिमयः सद्यः प्राप्यते ब्रह्मणस्पतिः ।॥४३॥ नस्मारं
भज मंत्रणैकाक्षरण महासुन । तेन दुष्टो गणेद्यानो योग॑ दास्यति शांतिदम्‌ ॥४९॥ एवसुक्त्वा महायोगी कपिलस्तक्त्व
धारकः । विरराम मदासाधो विष्णुः प्रमाद सोऽच्ययः ॥४५॥ ततः प्रणम्य तं पुत्र कपिलं कर्दमो सुनिः । ययौ तपोवः
सद्यस्नताप परमं तपः ॥४६॥ एकाक्षरविधानेन परितुष्टो गजाननः । योगं दांतिमयं तस्मै प्रददौ भक्तवत्सलः; ॥८७।
कर्दमः दान भावन गणहामनजत्‌ परम्‌ । विचचार महायोगी धरणीं लोकधारकः ॥४८॥ दवहतिश्च त्रैव योगं चासाधयः
परम्‌ । गणां हदि भावन धृत्वा कपिलसन्निधौ ॥४९॥ कऋमण रांतिमापन्ना चित्तं त्यक्त्वा मदासनी । चितामणं
नदाक्रारा वभूव भ्रमवरजिना ॥५०॥ तां दृष्टा सिद्धिमापक्नां कपिलः स ययौ ततः । गाया दक्षिणे तीरेऽमजर
गणनायकम्‌ ॥५.६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्तये पुसगोपनिपरि श्रीनन्मौद्रे महापु द्वितीये खण्ड एकदंनचसि देव्ूनिकदंमशांतिप्राप्रिवणेनं नामैकोनसप्रतितमोऽध्यायः ॥

"7 2 € <€

अ ध =+ सक क =+ 5 ऊ ठ ==> ध न्नः वि न्न कअ न्न =-= 2-11-2 = 2-2८-2 = द उ ० = व
ल = +> ~ ८. तवद (+ 27 1 5 १ अन 527

2।<८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

_ खरअ. ५ 711 (4 अ, |
पान १९७

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ पृत्सनव उवाच । एकदा कषिलस्थैवाश्रमं देवपतियेयौ । सर्वामरसमायुक्तस्तं ननाम क्रतांजरि; ॥१॥
अपरां च संपा्मिद्र दद्रा महानि; । न्यमज्नयत्‌ श्चुवायुक्त सरवैयोगीन्वरो खुदा ॥२॥ सिद्धियुक्तं गणेशानं ध्यात्वा
ह्य तमुत्तमम्‌ । देवाथ कल्पयित्वा स भोजयामास तेन तान्‌ ॥३॥ पृथिव्यमन भोगेन संतुष्टः सुरनायकः । मुनये
वायुनाऽऽनाय्य परददौ मणिरुत्तमम्‌ ॥४॥ गणेदाभूषणं चितामणिर्खुल्यं प्रकथ्यते । योगी धृत्वा तमात्मानं मन्यते स्म
हताथकम्‌ ।॥५॥ कपिलस्तच्र मनसि विचारभकरोत्‌ परम्‌ । गणेदोऽ्ं न भिन्नश्च योगमार्मपरायणः ॥६॥ अतो गणेज्ञ
देवेन मरितोऽयं मणि्ंहान. । कंठे च तं बवंघाऽस्तौ यथा गणपतिस्तया ॥॥ तं दृषा दर्पिता देवा सेन्द्रा; स्वस्वस्यलं
ययुः । करषिलः स्वाश्रमे तत्र. संस्थितो मणिसंयुतः ॥८॥ परदार उाच । स्वानंदवासकारी च गणेरो ब्रह्मनायक; ।
तस्येनद्रेण मणियोगिन्‌ कथं छड्घो वदस्व माम्‌ ॥९॥ गृस्समद उवाच । शुणु प्रह्णाद माहात्म्यं चिताभणिससुद्धवम्‌। कथयामि
च ते प्रीत्या सवंपप्णाङानम्‌ ॥१०॥ एकदा विष्णुना पूर्वं तपस्तसं खदासणम्‌ । तेन शातिरलुध्रास्रा षडक्षरविधानतः
॥११॥ तस्पै मक्तिपरीक्षाथं ददौ चितामणि प्रसु;ः । गणेशो भकितिदानार्थं चितित्ताथप्रदायिनम्‌ ॥१२॥ विष्णुना पूजने
क्षपा मणिश्ितामणिः प्रभो । अहं भक्तो गणेयस्य न योग्यो धारणे मणि; ॥१६॥ भषणं गणनाथस्य पूजनीयं
विदषतः। न धाय देवदासैस्तत्‌ प्रजा कायां च नित्यदा ॥१४॥ शांतियोगेन विघ्रेदो मया हदि हनः स्वके । न भिन्नस्तदपिं
स्वामी स दासोऽहं स्व मावतः ॥१५॥ तततो वह्गते काल इन्द्रस्तपसि संस्थितः । एकाक्षरविधानेनाऽतोषयद्गणनायकं

॥१६॥ बभूव युक्तो ध्यानेन सततं देवनायक्रः । योगयुक्तः क्रमेणैव गाणपत्य चभ्रूव सः ॥१७॥ राति प्राप्य ४
देवौ गणशाभेदतां गतः । आययौ स्वगृहं पश्चाद्‌ देवराज्यं चकार ह ॥१८॥ एतरिमन्नतरे दैत्यगरहे शुश्राव केदावः ।
अकारीरां महावाणीं दूणु तत्‌ कथयामि ते ॥१९॥ चिंतामणि महाविष्णो दहीन्द्राय महामते । छांतियोगधरायाद्य
मद्भक्ताय ददास्पदहम्‌ ॥२०॥ खछत्वाऽऽकादा भरवां बाणीं ययौ विष्णर्ददौ परम्‌ । मर्द्रायामरावत्यां मणि तं चितितार्थद

॥२१॥ मघवा दासभवेन संस्थाप्याऽप्रूजयन्‌ मणिम्‌ । न योगमदतां प्राप्तो महद्र प्रतापवान्‌ ॥२२॥ तं भणि कणिकं
दृष्टा द्तियोगधरं प्रम्‌ । ददौ तस्मै महेद्रः स भावयुक्तेन चेतसा ॥२३॥ अयं सिद्धेश्वरः साक्षायोग्य; संघारणे मणेः

वर्थ गृहस्थसं शीला न योग्या इत्यधारयत्‌ ॥२४॥ एवं कमेण जानीहि चितामणिसमागमम्‌ । कपिल; स्वगले धि

तलत्र

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

खं. २ भ. ७० | न 7 व व
ग

ध्ेध गणराजवत्‌ ॥२५॥ गते कियति कटे वै कपिलस्याश्नमं ययौ । खगयाभिरतो दैत्यो गणासुर इति स्तः ॥२६॥
सेनां बदिः समास्थप्य एकाकी सखनिमाययौ । कपिलं प्रणनान्नेव करतांजखिपुटः सितः ॥२७॥ विनीतं तं विलोक्थैव
कपिलस्तखवाच ह । कोऽसि कस्मादिहाऽऽयातलो वद सर्वं नरोत्तम ॥२८॥ -गणाघुर उवाच । गणाुर इति ख्यातो नान्नाऽ्ं
खनिसत्तन । श्टगयाभिरतो दयन्न दैवेन्ैवोपसादितः ॥२९॥ तवाश्रमे श्षुधायुक्तः आंतवाहन एव च । ससैन्यः सहसाऽऽगत्य
संतर्षः सुखदायके ॥२०॥ जलं फलान्यहं पीत्वा भश्तयित्वा ससैनिकः । दह्ीनार्भं समायातः सेना मे सरसि स्थिता
॥२१॥ त्वदृरोनेन निष्पापो जातोऽहं सुनि सत्तम । आज्ञां देहि गमिष्यामि ससैन्यो नगरं स्वकम्‌ ॥३२॥ तस्य तद्रचनं
शयुत्वा संतुष्टः कपिोऽवदत्‌ । ससैन्यो सुश्च रिचित्त्वं मदन्तं खपसत्तम।॥३३॥ ममाश्रमे च दैत्येदर श्चुधितस्त्वं समागतः ।
अतस्त्वां परार्थे मूष अतिथि सुसमागतम्‌ ॥६४॥ तथेति संस्थितस्तत्र गणदेत्यः प्रतापवान्‌ । उक्तवा विनयसंयुक्तः
कपि्टेन सुसत्कृतः ॥२५॥ ततः कपिलरिष्येण सेनाऽऽनीता गणस्य वै । सेनया सह दैत्ये पूजयामास तं मुनिः ॥३६॥
चित्रामणि स संपूज्य परा्रैयामास मोजनम्‌ । यथारुचि च सर्वेषां तथा देयं महामणे ॥६७॥ ततो मणिप्रसादेन षड्सैः
संयुतं परम्‌ । स्थितं पात्रेषु सर्वन्न प्रेषितं त्वन्नमादरात्‌ ॥३८॥ ततस्तैरशुक्तमत्यंतं स्वादयुक्तं विशेषतः । ससैन्यो
गणदैत्योऽभूद्रिस्मित्ो चेतसा श्रशाम्‌ ॥२९॥ खनिं प्रणम्य दैत्येरा आर्थयत्तं महामणिम्‌ । न ददौ तं स॒निभ्रषठो गाणे
भषणं मणिम्‌ ॥४०॥ ततो सनिं तिरस्करत्य हस्नात्तस्य प्रगद्य तम्‌ । मणि स प्रययौ स्थानं हषेनिरभरमान सः ॥४१॥
खुनिः श्चुन्धो महाभाग तस्य नाराय दुर्भते; } विचारमकतेचित्ते मणिगप्रहणलालसः ॥४२ सुसाधुवदहो दैल्योऽविनीतः
सुसमागतः । चकफार कर्मं प्रह्याद परय तत्‌ जातिवत्‌ परम्‌ ॥४३॥ अतो दुष्टोऽविनीतश्च न विश्वास्यः कदाचन ।
दुष्टसंगनियोगन ज्ञानभ्रंदाः भरजायते ॥>४। "म

|| ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ले महापुराणे द्वितीये खंडे एकदतचसिते वितामणिहरणं नाम सप्ततितमोऽध्यायः ॥

“>> <<

2।.८1720021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

= क = क = &- --यः, 1 प्च ५ ष &

„_ -~--~------------------------------------~---न----------------~--- -~*--------~---------------------~-----~------------------- --- ------------- ~ --- ------ ---- ---- ~ --------- ----------- ~ ~~ -------~--------------------

ध 1111

|; प्रीगणेदाय. नमः ॥ प्र्दाद वाच । कोऽसौ गणाशसे दैत्यो येन चासत्कृतो सनिः । समथः कपिलः साक्षात्‌ प्रटया्निः
समयुतिः॥१॥ यस्य कोधयुता दृष्टिः. सगरान्‌ प्रददाह सा । तं तिरस्कृत्य जीवन्‌ स कथं स्वनमरे गत; ॥२) रत्समद उवाच ।
छण प्ह्नाद यत्नेन गणासुरविचेष्टितम्‌। सर्व वदामि पापघ्नं गणेदाचरिताधितम्‌ ॥२॥ अभिजिन्नाम राजर्षिरपुचः संबभूव ह।
पुत्रां स वनं राजा ययौ त्यक्त्वा स्वराज्यकम्‌ ।2॥ भ्रमन्‌ ददौ योगी वैरांपायनमंजसा । तं प्रणम्य सपत्नीकाः
पप्रच्छ विनयान्वितः ॥५५॥ पुत्रम्राप्रुपाय मे वद सव॑ज्ञ ते नमः; । सुनिना मंत्रराजस्तु दत्तस्तस्मै प्रजापते ॥९६॥
चातुमस्यप्रयोग तं विधियुक्तं ` चपस्य सः । उपदिदय ततस्तीथं प्रभासं संस्थितौऽमवत्‌ ॥५॥ अभिजित्तं प्रणम्यैव.
सखनीकः प्रययौ महत्‌ । तीर्थं तत्र यथायोग्यमनुष्ठानपरोऽभवत्‌ ॥८॥ तत्र र्या तपस्तेपे सरस्वत्या समन्वितः । खामार्थः
सखलया युक्तः कदाचित्‌ स जगाम ह ॥९॥ तत्रैकवखसंयुक्तां. विधिदषटरा सरस्वतीम्‌ । यौवनस्थां कुचाभ्यां तां रूपिणीं
विरिमितोऽभवत्‌ ॥१०॥ अकस्माज्ञलमध्येऽसौ कामवाणा्दितेऽभमवत्‌ । पुरी भावं समागृद्य चंचलं चित्तमाददे ॥११॥
कामेनात्यतसुग्रेण पीडितस्य जगहर; । वीर्थं तस्पास्खलन्तच्र जलमध्ये सुरेश्वर ॥१२॥ ततः सुमनसा युक्तः सत्यलोक
ययौ विधि; । प्रयोगोऽभिज्ितः सोऽथ समाप्तस्लदिनेऽमवल्‌ ॥१३॥ सखरीकः स्नानसिद्धधर्थं ययौ तीर्थं चपस्तदा । तषिता
तस्य . पस्नी - खा जलफानरताऽभवल्‌ ।॥१४॥ दैवयोगेन तद्रीय॒॑ब्रह्मणो- वारिणा" सह । तस्या उवरगं जातममोधः
मसुरोत्तम ॥१५॥ ` राजा खमाप्य तत्‌ सर्वं म॑त्रानष्ठानमादरात्‌ । ययौ ` स्वनगरं पूर्णं चक्रे बै रास्यसुत्तमम्‌ ॥१६॥ काटेन
सुषुवे राज्ञी पुत्र सा चारुहासिनी । तेजोयुक्तं महावीयं रक्षणेदपरोभितम्‌ ॥१७॥ जातकमौदिकं राजा चकार विधिवद्‌,
द्विजैः । दच््वोपवीतदानं सः वेदकभ्यासे मति. ददौः॥ १८ स्वल्पकारेन पुत्रोऽसौ गणो नान्ना महाबल; । वेदकाख्रनिधि-
जातस्तततोऽयात्‌ स वनं स्वयम्‌ ॥१९॥ -मा्मे चः सहसाऽऽगत्य छयुकः पंचाक्षरीं ददौ । तस्मे दीक्षां रिवस्याऽसौ तथा चक्रे
स मावतः ॥२०] शिवं ध्यात्वा. तपस्तेपे महोग्रं वायुमक्चषकः \ ददावर्षसदखैरतं ययौ भक्त्या सदाशिवः ॥२१॥ आगतं
शांकरं दष्टाऽप्ूजनयद्‌ सकितिमाचतः । तुष्टाव विविधैस्तोन्रैवैरवं तं जगाद सः ॥२२॥ जरोग्यादिसमायुक्तः त्रिगणान्न भयं
च मे । च्रैरोकयराञ्युग्रं वैदेहि मे त्वं सदारिव ॥२२॥ ओभित्युक्त्वा महादेवः - स्वस्थानं प्रजगाम ह । गणश स्वगृहं
दैत्य यये परमहर्षितः ॥२०॥ सवौनानंदयामास सुद्दः पितरौ स्वकौ । ततो विजिग्ये एथिवीं सेनया स्वेन तेजसा ॥२९॥

एव्व लतततल्रलः

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ७१ सुकृ
क

ततो पिच्राऽभिषिक्तोऽभूत्‌ स्वराज्ये बनगेन खः । सपत्नीकेन भूपालो गणः स्थाने बभूव ह ॥२६॥ ततो दैत्यैः

समायतैनौनादिर्भ्यो कपो गणः । तैर्युक्तः सकलां प्रवी विजिग्ये द्वीपसंयुताम्‌ ॥२५॥ पातालं स ततो नागैज्जिमाय

बलसंयुतः । यु करत्वा महाचोरं ततः स्वर्ग ययौ गणः ॥२८॥ स्वर्ग जित्वा सहेदरैः स ततो ब्रह्माणमंजसा । बिष्णु
रिषं ऋरमेणेवाजयत्तेजः समन्वितः ॥२९॥ ततस्तान्‌ करदान्‌ कृत्वा स्थापयामास देवपान्‌ 1 स्वस्वस्थानेषु तरक दैत्यं न्यस्य
धतं यथ॑ ॥३०॥ एवं त्रैलोक्यराज्यं स जित्वा सर्वांश्कार हे । ततश्चितामणि दुष्टो जहार कपिलस्य सः ।३१॥ कपिलो
गणनाचर्थ मक्नः परमभाविक्रः । तताप स तपो घोरं गणेशस्य महात्मनः ॥३२॥ वर्षैणैकेन देवेरो ययौ सूषक्रवाहनः ।
सिद्धिवद्धिसमायुक्नो बोधयत्तं महासुनिम्‌ ॥३३॥ कपिलस्त गणाध्यक्षमागतं पूजयन्‌ प्रसुम्‌ । तुष्टाव साश्चुनेत्रञ्च
मरेमगद्भदया गिरा ॥३४॥ कपिर उवाच । नमसते विघ्रराजय नमस्ते विघ्रहारिणे ! अमक्तानां विरोषेण विघ्रकर्चे नमो नमः ॥३५॥
आगक्रारायच नानां मनसे चामरेषु ते । बुद्धये चैद्रियवगेु त्रिविधाय नमो नमः |३६॥ देहानां विदुरूपाय सोऽदंरूपाय
देहिनाम्‌ । त॒योरभेदमविषु बोधाय तु नमो नमः ॥९०॥ सांख्याय वै विदेहान सयोगानां निजात्मने । चतुर्णा प॑चमाथैव
सवत्रतु नमो नमः ॥३८॥ नामरूपात्मक्रानां वै दाक्तिरूपाय ते नमः । आत्मनां रवये तुभ्यं हेरंबाय नमो नमः ॥३९॥
जानदानां महाविष्णुरूषिणे नेतिधारिणाम्‌ 1 शंकराय च सर्वेषां संयोगे गणपाय ते ॥४० कर्मणां क्योगाय ज्ञानयोगाय
जानताम्‌। समपु समरूपाय लबोदर नमोऽस्तु ते ॥४१॥ स्वाधीनानां गणाध्यक्ष सहजाय नमो नमः। तेषामभेद भावेषु स्वान॑-
दायचते नमः॥४२॥ निमायिकस्वरूपाणामयोगाय नमो नमः| योगानां योगरूपाय गणेशाय नमो नमः ॥४३॥ रांतियोग-
प्रदात शांनियोगमयाय्‌ च। कि स्नौमि तच्र देवेहा अतस्त्वां प्रण माम्यहम्‌॥४७॥ जगाद गणनाधो वै ततस्तं मक्तसुत्तमम्‌ ।
दर्पेण महा युक्नो हपयन्‌ सुनिसत्तमम्‌ ॥४५॥ गणेदा उवाच । त्वया कृत्तं मदीयं यत्‌ स्तोत्रं योगपरदं भवेत्‌। धर्मा.
काममाक्षणां दायक च न संहायः ॥४६॥ वरं वरय दास्यामि मत्तस्त्वं भक्तिय॑चितः । त्वत्समो न भवेत्तात तच्वज्ञान-
परकादयाकः ॥४५॥ तस्य तद्भचनं शरुत्वा कपिलस्नसुवाच ह । त्वदीयामचलां भक्ति देहि विघ्ेद्रा मे पराम्‌ ॥४८॥ त्वदीय-
भूषणं दैत्यो गणो हृत्वा जगाम ह । मत्तश्चितामणि नाथ जहि तं मणिमानय ॥४९॥ स्मरामि चेदययदाऽहं त्वां तदात्मानं
पदद्राय ! एनमेव वरं परणं देहि नाथ नमोऽस्तु ते ॥५०] गृत्समद उवाच । तसय तद्वचनं श्रुत्वा दर्षयुक्तो गजाननः । उवाच

1

2।<८720021108@24111811. 011

201<110/021108@201112||.0111

1

ख. २अ. ७२ वष

तं महाभार प्रेमयुक्त विद्ोषतः ॥५१॥ रणेश उवाच । त्वया यत्‌ प्रार्थितं विष्णो तत्‌ सर्वं परभविष्यति । तव पुत्रो भविष्यामि
# १ © ॐ + क संचित्य ॐ
गणास्ुरवधाय च ॥५२॥ एवसुक्त्वांतदधेऽसी इंहिराजः प्रतापवान्‌ । सुनिस्तं हृदि संचित्य स्वाश्नमस्थो बभूव ह्‌ ॥५३॥
॥ ओमिति श्रीमदाये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे द्वितीये खंडे एकर्दतचसि कपिख्वरप्रदानं नामैकेसप्रतितमोऽध्यायः ॥

>><<€ |

॥ ओ्रीगणेद्ठाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । तत्त; स्वल्पे गते काले सुनिरहोमपरायणः । हुत्वाऽग्निं ध्याननिष्टोऽमूद्रणेरास्य
महात्मनः ॥१॥ ततोऽथिङडमध्याद्र गणेशो निःखतः पुरः । चतुर्बाहधरो रक्तः स बभौ परमभिया ॥२॥ सिद्धिवुद्धि-
समायुक्तः सिग पररोधेरम्‌ । एकदतं विशालाक्षं छयुंडादं डविराजितम्‌ ।॥३॥ नाभिरोषं कणत्पादं दद्व कपिलः परम्‌ ।
उत्थाय ततं ननामाऽसौ भक्तियुक्तेन चेतसा ॥8॥ प्रूजयित्वा पतुष्टावाथर्वरीर्ष भवेन वै ! स्तोत्रेण तेन संतुष्टस्तखवाच
गजाननः ॥५॥ गणेषा उवाच ! तव पुरो सुनेऽदं वै जातो गणवधाय च | हनिष्यामि महादैत्यं म्रहीष्यामि महामणिम्‌ ॥६॥
ततस्तं खुनिरादूलः प्रणम्य प्रत्युवाच द । धन्यं मे जन्म देवे पितरौ तप आश्रमः ॥७॥ विद्या बताविकं सर्वं तव पादस्य
दरांनात्‌ । पुत्र भावन संप्राप्तस्तारणान्‌ मां न संदाय; ॥८॥ ततस्तस्य महाभक्ति चक्रे वै नित्यमादरात्‌ । तेन भक्तिरस्य
यत्तज्ज्ञात्वा दुःखितोऽभवत्‌ ॥९॥ ततः -स्वात्मानमत्युग्रं निंदयामास मानसे ¦ अहो मानवरूपोऽहं रांतियोगेन
संगतः ॥१०॥ मया ज्ञानमवेनेव गले चितामणिधतः । गणेहावन्न संदेहस्तद्धक्त्या हीनचेतसा ॥११॥ देवस्य समता यैव
कलैच्या नजनार्थिना । ब्ह्मणस्पतिनामा स गणेङाश्रैकरादट्‌ बमौ ॥१२॥ तस्य देहे मदर्थं बै सन्ता प्रणी पवर्ते । योगिदेदेन
सा सत्ता तस्मात्तं भजते मदान्‌ ॥१३॥ चितामणि्मया पराप्त; प्रजायां स्थापितो न सः । गले धरतो भया मोदाद्रत-
श्ितामणि्ैवम्‌ ॥१४॥ देवस्य भक्तिमादात्म्यात्‌ प्राप्तं भक्तेन भूषणम्‌ । वच्त्र॑ वाहनका्यं च प्रूजनीर्य न संरायः ॥१५॥
गंधपुष्पादिक्रं तस्योच्िष्ठं धार्यं विदोषः । नैवेद्यं भक्षणीयं वे सद्‌ा भक्त्याऽऽदरेण च ॥१६॥ न देवसमता कार्या दासे

नित्यमादरात्‌ । भययुक्तेन संसेवा काय भक्तेन धीमता ॥१७॥ मदीयसंगतथ्ितामणिश्चाहो सुदुःखितः । गतो
दैस्यक्रे साश्लादसरस्तं प्रपीडयेत्‌ ॥१८॥ अतो गणेदामत्य॑त॑धार्थयामि वधाय च । गणस्य तद्रधाचितामणिः सद्यः

ववष
अ. पू. २०

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

मततत २अ. ५२
„=, -------------- ‡ ल्द (स ; 2 ९752८924 #25 92
त्र € ४, # ८9 १.८५ (2 ग १०१ =
वव ------------------- >>> ट = 99 स स 62 स 8
7272 निन गर

सुलभ्यते ॥१९॥ विचार्थेति ख योगींद्र एकदंतं जगाद च । स्वामिन्‌ दत्वा गणं शीघं मणिमानय विधघ्नप ॥२०॥ कपिरस्य
वचः श्रुत्वा ह्टस्तं त्वेकदंतकः । जगाद ते परियं तात करिष्यामि न संङयः ॥२१॥ एकदंतेन तद्रात्रौ स्वमो दत्तो गणस्य
च । स्वमनेन भरांतरूपोऽभृद्धिवारमकरोत्‌ स्वयम्‌ ॥२२॥ सिहारूदश्चतुाहः कुजराननधारकः । परश्वधधरः करः क. स्वम्‌
पदरहितः ॥२२॥ कपिटेन समादिष्टो मस्तक मे च सोऽच्छिनित्‌। मणि समागृद्य ददौ कपिलाय महात्मन ।॥२८॥ अय
स्वप्नो मया दुष्टो दष्टः कि वा भविष्यति । अतः कपिलनाशा्थं यामि सेन्यसमन्वितः ॥२५॥ ततो धृत्वा च द्र्नादीन्‌
नानावीरसभन्वितः । रात्रौ कपिलसुग्रोऽसौ यथौ हंतु तदाश्रमम्‌ ॥२६॥ परभाते दैत्यराजः स संपा; कपिलाश्रमम्‌ ।
रिष्पेरहषटो महादुष्टः कपिं ते ययुस्ततः ॥२५ स्वामिन्‌ समागतो दैत्यो गृणनामा ससैनिकः । ऊचु; रिष्या; प्रणम्यनं
कपिलं भयसंयुताः ॥२८॥ ततो गणपतिं नत्वा वधार्थं तस्य वै खनिः । प्राथयामास रीं स गणस्य विनयान्वितः ॥२९॥
ततः क्रुद्धो गणेानः सिहारूढो ययौ गणम्‌ । गणेन पुरुषो इष्टः स्वभगः स च निशितम्‌ ३०) ततो गणेन योधाश्च दैत्याः
प्रेरिता रणे ¦ उदायुधा महोग्रास्त आययुर्देवसंनिधिम्‌ ॥३६१॥ तान. दद्रा कुपिता देवी सिद्धिबामांगसंस्थिता । गणेदं
मनसि ध्यात्वा पुत्रं सा नि्ममेऽतुटम्‌ ॥३२॥ तेन सर्वं दतं सैन्यं प्रेरितेन गणस्य वै । सिद्धधा पलायत ततः सैन्यं तस्य
दिशो ददा ॥३६॥ विजयी पुरुषः सोऽपि गणेशं प्रणनाम ह । सद्धीकं तेन नान्ना स कृतो लक्ष इति प्रसुः ॥२॥ जगति
बरह्मणि त्वं शरै निष्ठ सर्वत्र पुत्रक । नरेण यादा लक्षं क्रियते शश्व ताद्राम्‌ ॥२५॥ हदि लक्षप्रतापी त्वं सर्वैभ्यो नाऽच्
संशयः । सिद्धिषत्र महाभाग मद्धक्तान्‌ रक्त यत्नतः ॥३६॥ वुद्धिपुच्रः स्वयं लाभः फल्दाता भविष्यति 1 अनुसारेण
लक्षस्य तव भ्राता महाबलः ॥२५॥ सुक्तौ सुक्तौ तथा पापे हृदि ब्रह्मणि जंतवः । लक्षं कुर्वति ये तेषां लाभश्रैतादशो
भवेत्‌ ॥३८॥ एवख॒क्तवा स्वपुत्र तं॑लक्षमेकरदस्ततः । युद्धाय स ययौ तन्न यत्र दैत्याधिपोऽभवत्‌ ॥३९॥
तमागतं स विज्ञाय प्रतापी स गणासुरः । हतं राख्रममो्धं यदाददे धनुषि स्वयम्‌ ॥४०) तावच गणराजन पर्न
तूयवेगिना । दैत्यराजगणस्यैव दिरदिकनरं पपान सः ॥४१॥ हाहाकृत्वाऽसुराः सवे पातां विविद्धास्ततः । देवा हषयुता;

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

पान ९५३
प
तचायोग्यं धारणे धमो । अतस्त्वमेव विघरेदा स्वगे धारयस्व तत्‌ ॥४५॥ चित्ते निवासिना स्वािस्त्वया ज्ञातमलतः प्रभो ।
मदीयं चितित स्वं तादशं सफलं कृतम्‌ ।॥४६॥ अतस्ते भविता चिता मणिर्नाम न संदाय; । एवसुक्तवा स्वयं तस्यारोपयन्तं
मणि गले ॥2७॥ ततः स मणिमादाय स्वानंदं चैकदंतकः । अंतधांनं चकाराऽपि देवेशा विस्मिता ययुः ॥४८॥ कपिलेन सदा
ध्यानबलेन हदये विखुः ¦ चिंतामणि; सुभावेन पूजितस्तत्त्वबोधिना ॥४९॥ एवं गणासुरं हत्वा भक्तिः दत्वा सर्वर ।
भुन चक्रे वै साधुरक्षणम्‌ ॥५०॥ इदमेकरदस्थैव चरितं सवेदं परम्‌ । श्रुणुयात्‌ स्वपापन्नं पटेद्धा तस्य
भवेत्‌ ॥५१॥

॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरटे महापुराणे द्वितीये खंडे एकदतचस्ति गणासुरबधो नाम द्विसष्टतितमोऽध्याय; ।

+>0 39

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ गृत्समद उवाच । एव नानावतारा य एकर्दतस्य धीमतः । तेषां चरित्रविस्तारं मया वक्तुं न शाक्यते ॥१॥
यत्र वेदादयो दैत्य न समथा नर्व॑ति वै । तत्र कोऽहं महासाधो स्वल्पवुद्धिप्रधारकः ॥२॥ गणेा एकरद॑तोऽयं सोऽहं ब्रह्मणि
संस्थितः । देहिनां ज्ञानदाने च स्वस्वव्यापारके पुः ॥६॥ एकदंतः स॒ स्वेशः पूर्णयोगस्य धारकः । तच्नार्थातर भावेन
ज्ञातच्यो विबुधैः परः ॥४॥ एकवाच्या महामाया त्र सत्तापरधारक; । द॑तश्च मायिकः प्रोक्तस्तयोयोगे दि स स्मृतः ॥५॥
तं भजस्व महाभाग प्रह्माद विधिपूर्वकम्‌ । नछ्टापञ्च भावी त्वमेकदंतपसादतः ॥६॥ सद्र उवाच । पुनरमृत्समद्‌ पराह
परह्मादो विनयान्वितः । गणेराज्ञान भोगार्थ वैष्णवानां शिरोमणिः 1७॥ प्रल्हाद उवाच । विष्णुभक्तोऽहमत्य॑तं सुने जन्मादितः
खल्टर । अतः केन प्रकारेण जामि गणनायकम्‌ ॥८॥ सर्वज्ञरत्व॑विरोषेण पच्छामि त्वामतः भमो । वद सर्व
गणेशास्य योगसाधनसुत्तमम्‌ ॥।९॥ गृत्समद उवाच । गणेकास्यावताराश्च चत्वारः परिकीर्तिताः । गौणांस्तांस्ते वदामीह
संरायच्छेदनाय वै ॥१०॥ स्वानदनगरे देवो गणेदहानः प्रतिष्ठते । स्व्यं ससर्ज लीला जगट्रद्या सखरेभ्वर ॥११॥ तेषु
नानाविधां क्रीडां करोति गणनायक; । जगत्सु ब्रह्म जानीहि स त्वं तं योगसेवया ॥१२॥ सख ब्रह्मणि चतुधा 8 जातः
क्रीडाथेमादरात्‌ । पचमो निजलोकस्थस्तेषां संयोगधारकः ॥१३॥ चतुरो मोहयित्वा वै मायया स गणेश्वरः । तिष्ठति

-~------------~-

2।.८720021108@2411811. 011

न~~" +
अः ९१0 180 (~ ५ १ ,89)

2।.८720021108@2411811. 011
कक म
वव क पान १५५४

स्वस्वरूपेण तेषां हृदि गजाननः ॥१४॥ नामरूपात्मकेष्वेव ब्रह्म यत्‌ परितिष्ठति । जानीहि वेदेषु तदसद्रूपं राक्ति-
वाचकम्‌ ॥१५॥ तेष्वात्माऽधतरूपश्च भालु; सद्रूपवाचकः । तयोरभेद भवेष्वानेवो विष्णुः स उच्यते ॥१६॥ चिष्व-
व्य॒क्तस्वरूपं यन्नेति कलां विषतः । निम्गहः शिव एवाऽसौ तुयो वेदे प्रकथ्यते ॥१७॥ चतुर्णा चेव संयोगे स्वानंदः
परिकीनितः । त्रम गणनाधोऽयै नानाखेलकरोऽभवत्‌ ॥१८॥ एवं तस्यावताराश्च चत्वारः परिकीर्तिता; । चतुरमाव-
परसिद्ध गोणरूपास्तनोऽ भवन्‌ ॥१९॥ आनदात्मकलंरोन विष्णुं गणपरूपिणम्‌ । जानीहि तं गणेशानान्न भिन्न
दानवात्तम ॥२०॥ चतुणां जनेनैव मनः शुद्धिमवाप्रुयात्‌। ततो गणेायोगे सोऽधिकारी भवति स्वयम्‌ ॥२१॥ यथाऽऽ्रम-
विमागेन नरः कमपरायणः । एक त्यक्त्वा स गृहाति द्वितीयं भक्तिसंयुतः ॥२२॥ अंते योगी स शछांतिस्थ आश्रमे रहितो
भवत्‌ । नदत्‌ कमण गाणे भवेयुर्वैष्णवादिकाः ॥२३॥ अधुना श्रृणु देवस्य साधनं योगदं परम्‌ । साधयित्वा स्वयं योगी
भविष्यनि न संरायः ॥२४॥ स्वानेदः स विहारेण संयुक्तश्च विरोषतः । सर्वसंयोगकारित्वाद्रणेक्ो मायया युतः ॥२५॥
विहारेण विरीनश्चायोगो निर्मायिकः स्दनः। संयोगामेदहीनत्वाद्भवहा गणनायकः ॥२६॥ संयोगायोगयोर्योगः पूर्णयोगः
परक्रीतितः । परहा गणनास्तु पण ब्रह्ममयः परः ॥२अ। योगेन त॑ गणाधीरं पाशुव॑नीद्‌ योगिनः । तं विद्धि पूणमावेन
संयोगायोगवजितम्‌ ॥२८॥ नस्य माया द्विधा भोक्ता सिद्ठि्द्िश्च दैत्यप । बुद्धिः सा पंचधा जाना चित्तरूपा
स्व भावनः ॥२९॥ क्षं मृढं च विक्षि्मकाम्रं च निरोधकम्‌ । पंचधा चित्चदृत्तिच सा माया गणपस्य वै ॥३०॥ क्षि मृदं
च चित्तं यत्‌ कमण्यपि विक्रमेणि । संस्थिनं नेन विश्व॑ वै चटति स्वस्व भावतः ॥६१॥ अकर्मणि च विक्षि चित्तं जानीहि
मानद्‌ । नन मोक्षमवाप्नोनि शृ्कगया न संडायः ॥३२॥ एकाग्रमष्टधा चित्तं तदेवेकात्मनि स्थितम्‌ । संप्रज्ञात-
समाधिस्थं साधु जानीहि सत्तम ॥६३॥ निरोधमंज्ञितं॑चित्तं॒निचृत्ते रूपधारकम्‌ । असंमज्ञातयोगस्थं जानीयाद्योग-
सवया ॥४२॥ पंचधा चिन्तवृततिश्च बुद्धिरूपा परकीतिता । माया सा गणनाधस्य त्यक्तव्या योगसेवया ॥३५॥ सिद्धिनौना-
विधा मोक्ता भरातिदा न्न संमला । सिद्धधर्थ नत्र लोकाश्च भरमयुक्ता मवंलनः ॥३६॥ धमारथकाममोक्नाणां सिद्धिभिनन
मक्रीतिता । व्रह्मभूतकरी मिद्धि्यकनत्या पंचधा सदा ॥३॥ मोदा सिद्धिरत्य॑तं मोहधारकतां गता । वुद्धिश्चैव स
सवन्न ताभ्यां खटति विन्नपः ॥३८॥ बुद्धया यद्‌ बुध्यते तत पश्वान्‌ मोहः परवर्तते । अतो गणेशा भक्त्या स मायाभ्यां

-्वरचपत्८ ~ च-प) -र~-~-~र-~---------~---- . --~-

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.6011

सतं, २ अ. ५४ । पानं १५५

वजिनो भवेत्‌. ॥३९॥ पंचधा चिन्तच्रस्तिं च पंचधा सिद्धिमादरात्‌ ¦ त्यक्त्वा गाणेश्योगेन गणे भज भावतः ॥४०]
ततः स गणराजस्य म॑च्रं तस्मै ददौ स्वयम्‌ । गणानां त्वेति वेदोक्तं स विधिं सुनिसत्तमः ॥४१॥ तेन संपूजितो योगी
प्रह्ादेन महात्मना । ययौ गृत्समदो दक स्वगलोकरं विहायसा ॥४२॥ प्रहादश्च तथा साधुः साधयित्वा विरोषतः । योगी
योगीद्रवयः स शांतिसंधारकोऽमवत्‌ ।2४६॥ विरोचनाय राञ्यं स ददौ पुत्राय दैलयपः । गणेरमजने योगी संसक्तः
सवेदाऽ भवत्‌ ॥४४॥ सशुणं विष्णुरूपं च निगे्णं ब्रह्मवाचकम्‌ । गणेरोन धृतं सव कटान न संरायः ॥४५॥ एवं ज्ञात्वा
महायोगी व्रहमादोऽमेदभाभितः । हृदि वितामणि ज्ञात्वाऽमजचानन्यभावतः ॥४६॥ स्वर्पकाटेन दैत्येद्रः दांतियोग-
परायणः । कांतिं प्राप्तो गणे्ञे चैकमावः सोऽभवत्परः ॥४७॥ शापश्चैव गणेद्रोन प्रह्मदस्य निराकरतः । न पुनदुषटसंगेना-
भवद्‌ श्रांतः स मानद ॥४८॥ एवं मदं परित्यञ्येकदंतस्य समाश्रयात्‌ । असुरोऽपि महायोगी प्रह्ादः संबभूव ह ॥४९॥
एतत्‌ प्रह्ादमादात्स्थं यः याणोति नरोत्तमः । पठेत्तु तस्य वै दश्च भवेदीप्सितदायकम्‌ ॥५०॥

। ओमिति श्रीमदांस्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे द्वितीये खंडे एकदतचसिते गृत्समदभ्रहाद संबादसमाकिबणेनं नाम त्रिसप्ततितमोऽध्यायः ॥
“> फ <€

॥ स्रीगणेकाय नमः ॥ दष उवाच । एकदंतस्य यत्‌ क्षेत्रं संक्षेपेण मथा खतम्‌ । याच्राद विस्तरेणैव कथयस्व महासुने ॥१॥
मूद्रट उवाच } अग्निकोणे दिका प्रति स्वस्वखडषु मानद । एकदतस्य च क्षे ज्ञातव्य जटलधस्तदे ॥२॥ ददा योजनविस्तारं
सम॑त्तत्र मध्यगः । एकदंतो गणेरानः पूज्यते सिद्धसाधकः ॥३॥ तद्वामे स्वथं सिद्धिदैक्षिणांगे प्रजापते । बुद्धिश्च
मूषकस्तस्य समीपे संस्थितः प्रभोः ॥४॥ सिद्धयोऽष्टौ पुरस्तस्य संस्थिता भक्तिकारिका; । वामे देवादयः स्वे मक्तया
तिति सखयुता; ॥५॥ दाक्षणागि च वंदादे चासख्राण प्रस्तुवति तस्‌ । प्रषटे कार्या क्षेण तीधानि च म्जति तम्‌ ।६॥
शरे्ठसवरूपकाः संस्थाः स्वै त्रिश्ुवनेषु ये । ते क्षेच्वासिनो भूत्वा भज॑ते त्वेकर्दतकम्‌ ॥५॥ समुद्रे स्नानकतीरः
स्वस्वनाश्रांकितेषु वै) तीर्थषु सक््मरूपषु सश्ष्मरूपधराः सदा ॥८॥ तचरेकदंततीथं वे सवलोकेषु विद्युतम्‌ । ददानात्‌
रवे पापघ्चं सक्तिखुक्तप्रदं नवत्‌ ।॥९॥ माद्रद्ुदचतुथ्या महो सवस्तच्र वतेते । याच्राथं सवंलोकश्च चिलोकस्था

व 44444444 3444143 44

-~--- --- ~~~ .--------------~---------~-

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

______(_(_(__~ ~~~

ख. २अ. ७४ पान १५६

-----------~---------~,

9

जति तम्‌ ॥१०॥ ब्रह्मभूयकरं क्षेत्रं गाणे साखसंमतम्‌ । मरणे तत्र संमाति स्वानेदे बसति मवेत्‌. ॥११॥ संक्षेपेण
मया पोक्तं यलकषे्नस्य यद्रोऽमलम्‌ । अयुतायुतवषैश्च विस्तारे कः श्तमो भवेत्‌ ।॥१ 1 वे कथितं ते महामते ।
एकर्दतस्थ माहात्म्यं संक्षेपेण तथा मया ॥१३॥ विस्तरेण न रोषोऽपि ब्रह्मा विष्ण॒मंहेन्वरः । छुक्रो नेव समश्च मवत्‌
कथयितुं कदा ॥१४।॥ य एतदेकदंतस्य चरित्र सषैसिद्धिदम्‌ । चुण॒याच्छावयेद्भापि पठेत्‌ स लमतेऽखिलम्‌ ॥१५॥
पुत्रपौच्रादिकं सर्वं धनधान्यसमन्वितम्‌ । कलत्रं सखद जंतुलंभते नाच्च संदाय; ॥१६॥ अनेन भावसयुक्त एकदत

¢

# + # स क
परजापते । नित्यं स्तुयात्‌ स एवैकरदतरूपो धरातले ॥१७॥ तस्य दर्नमात्रेण करतकरत्या भवंति च । देवादयो न सदेदी

ब्रह्माक्रारस्वरूपिणः ॥१८॥ श्रवणेनैव खंडस्य कृतकृत्यो नरो भवेत्‌ । नारी वा पञ्यरूपो वा निधितं खनिभिः पुरा ॥६९॥
सर्वनी्षु यः सायात्‌ सर्वदानं करोति यः । तपांसि यस्तपेन्नित्यं यात्राः सवो; करोति ह ¦ ॥२०॥ इषटाप्रतादिकं सव
कुरते भक्तिसंयुतः । तेभ्यः संश्रवणात्‌ पुण्यं लभेदस्य शताधिकम्‌ ॥२१॥ धमोधकाममोक्तान्‌ वे खमते श्रवणेन च ।
खं डस्पास्य न संदेहो ब्रह्मभूतो भवेन्नरः ॥२२॥ यद्यदिच्छति तत्त्व सफलं प्रभवेत्‌ सदा । श्रवणेनैक्दतस्य चरित्रस्य
नरो महान ॥२३॥ संप्रणां महिमा दक्ष न वक्तुं शाक्यते मया । ब्रह्मादिभिश्च तस्मात्ते कथितं सारमंजसा ॥२४॥ सूत |
एवसुक्त्वा महायोगी सुद्भलो विरराम ह । दक्तस्तं हर्षितोऽल्यतं प्रणनाम करूतांजलिः ॥२५॥ महोदरस्य माहात्म्यश्रवणे
लाखसी स्वयम्‌ । दक्सं पुनरप्याह तदम्र वर्णयाम्यहम्‌ ॥२६॥ एतच्छौनकं स॒ख्यं ते चरित्रं कथितं मया । यथा दक्षेण स्वे
् मुद्रात्‌ संश्वनं नथा ॥२॥ सर्वसिद्धिकरं पोक्तमेकदंनचरित्रफम्‌ । श्रुतं भावेन मो विप्र किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥२८॥

|| ओमिति श्रीमदान्त्य पुरणोपनिषदि श्रीभन्मौद्रके महापुराण द्वितीये खण्ड एकदंतचप्ति चपितिमाहात्म्यं नाम चतुःसप्ततितमोऽध्यायः |

| इति दवितीयः खंडः समाप्तः ॥

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

~~-~-~------~--~--------~~----~------------ -~------ -~------~~--~-~-~------ााकााााााााा09 ।

खं. दअ. १

॥ श्रीगणेशाय नमः | शौनक उवाच । सूत सवाथंतच््वज्ञ तारितोऽद त्वया द्विज । गणेराचरितं पुण्यं भावितं परमाद्भुतम्‌ ॥२१॥
एकदंतस्य माहात्म्यं श्चुतं त्वत्तो द्विजोत्तम । थथा नरः सुधापानात्‌ न तृसोऽहं तथाऽ नवम्‌ ॥२॥ महोदरस्य माहात्म्यमधुना
वद्‌ विस्तरात्‌ । कीदरोऽय गणेशस्तु कति तस्यावतारकाः ॥३॥ कुरक्षं महत्तस्य कस्माद्मौ समागतः । इत्यादि
सवेमत्यंतं माहात्म्यं बद तस्य मे ॥४॥ सूत उवाच । शुणु शौनक विपेदर धन्पोऽस्यत्र न संङायः । विवर्धयसि दुदेसत्वं रहसयं
परमाद्भुतम्‌ ॥५॥ अतोऽहं हाधितः सर्वं कथयिष्यामि विस्तरात्‌ । महोदरस्य माहात्म्यं यथा व्यासाद्तं मथा ॥६॥
दक्षेणाऽपि तथा श्ट यथा त्वं मां पष्च्छसि । सुद्लेन यथा प्रोक्तं तथैव त्वां त्रवीम्यहम्‌ ॥७॥ दक उवाच । त्वया सुद्र
योर्गीद्र तारितोऽदं विरेषतः । मंगलायतनां पणौ कथां वदसि मानद ॥८॥ अधुना वद मे ब्रह्मन्‌ महोदरचरित्रकम्‌।
विस्तरेण महाभाग भवंधविमोचनम्‌ ॥९॥ सुद्रर स्वाच । घन्योऽसि दक्ष येन त्वं गणेशा्तसत्कथाम्‌ । भावयुक्तश्च पिवसि
संक्षेपेण त्रवीभि ते ॥१०॥ महोदरस्य माहात्म्यं विस्तरेणैव वर्षितुम्‌ । सुवनेष्वर्हति च कः सर्वसिद्धि्रदायकम्‌ ५११॥
एवभेव इरा. च्छा वालखिल्येमहात्मभिः । सुय॑स्तानत्रवीवय्च तदेव छु यत्नतः ॥१२॥ दकष च्वाच । कथं स वालखिल्यैश्च
षो नालमहायशाः । तत्सर्वं विस्तरेणैव वक्तुमर्हसि सुद्वर ॥१३॥ सुद्र उवाच । रथस्थं भास्करं नित्यं महर्षय उपासते ।
वादखिल्या महाभागा भक्तियुक्तेन चेतसा ॥१४॥ त्र सुर्य गणेास्य कीर्तने निरतं खुदा । दद्रा पपच्छुरादित्यं विस्मिता
वाखखिल्यकाः ॥१५॥ मानो त्वं ब्ह्मरूपञ्च वेदेषु प्रतिपादितः । एक एवाष्धितीयार्योऽगतात्मा नाच्र संदाय; ॥१ ६॥
स्वदीयभजनेनेव सिद्धाः परमयोगिनः। विष्णुखुख्याः खुरेदाना मवति विविधा जनाः ॥१७॥ कर्मणां मूटरूपेण सशुणस्त्व
विभासि चै। ज्ञानरूपेण स्व॑ नियणोऽसि दिवाकर ॥१८॥ त्वत्तः परतरं नास्ति वेदादिषु विदोषतः । तदपि त्वं विरोचेण
भजसे गणनायकम्‌ ॥१९॥ कोऽसौ गणेरानामा वै तं कथं भजसे वद । मोहयुक्ता व्यं जातास्तव दद्रा चिकीर्षितम्‌ ॥२०॥
अतो नस्तेजसां नाथ चद्‌ तकत पथातथम्‌ । कस्माद्भामयसे सर्वान गणेदारतवनेन वै ॥२१॥ थद्रल उवाच । इति ध्रष्टो महातेजा;
सूं जात्म शरीरिणम्‌ । जगाद सक्छ तेभ्यस्तच्छ्ण त्वं प्रजापते ॥२२॥ सूय उवाच । वालखिल्या महानागाः; ण्व

€ $ $ [ कभक
चरितं गणनाथस्य भविष्यथ च योगिनः ॥२३॥ अहमात्मा च वेदेषु कथितो नात्र संदायः। तत्न ज्ञानं वो
वदामि नमनादाकर महत्‌ ॥२४॥ असत्य ब्रह्म यत्‌ परोक्त तच्राहं जीवधारकः। एक एवाद्धितीयश्च सत्यरूपो महषयः । ।२५॥

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

वेदादिभावभिन्नेष्वात्माकारेण उयवस्थितः । सत्यासत्ये इति दं ज्ञातव्यं विबुधोत्तमैः ॥२६॥ तयोर मेद्‌ मावे यत्‌ समरूपं
परात्परम्‌ । आनद उमयानंदाद्रह्य यद्विष्णुरुच्यते ॥२५॥ समानदात्तुरीयं यद्र्याच्यक्तस्वरूपकःम्‌ । स्वेषां नेति कतोऽसौ
दांकरश्च प्रकथ्यते ॥२८॥ चतुर्ण योगकतौऽसौ स्वानंदः परिकीर्तितः । सवेसंयोगरूपं तद्रहय वेदेषु कथ्यते ॥२९॥ स्वपदान्न
परो योगः संयोगात्मक उच्यते । स एव गणनाथश्च मायायुक्तः प्रकथ्यते ।।३०॥ मायया सवेभावेषु संयोगाभेदत्‌ः स्वयम्‌ ।
तिष्टति ब्रह्म विपरदास्तेन तन्मायया युतम्‌ ॥६१॥ अयोग परः भोक्तः संयोगात्नात् संदरायः । निमाधिकमिद ब्रह वेदे
ञ्चैव हि कथ्यते ।॥३२ तश्र केषां न संयोगस्तस्य केष्वपि नो मवेत्‌ । अयोगस्तेन नामाऽभूदभिन्नोऽपि महषयः ॥६३॥
संयोगायोगयो्योमि गधो योगवाचकः । दरांतिदो ब्रह्मभवेषु ब्रह्मणस्पतिरुच्यते !।३७॥ सर्वेषां ब्रह्मणां विप्राः पतिस्तेन
परकीर्तितः । गणेस्तं सदा भक्तियुक्तोऽदं प्रभजामि दि ॥३५॥ गणः समूहरूपन्च धातुरुक्तो मनीषिभिः बाह्यातरादियोगे
बै समूहो जायते द्विजाः ॥३६॥ तेनाभ्यं गणराजोऽभ दरह्यरूपा गणा मताः । तेषां स्वामी न संदेहस्तं भजेऽं विशेषतः ॥२७॥
आत्माकारं च यद्रह्य तदेवैकगणात्मकम्‌ । सोऽहं स्वाभिनमल्य॑तं भजे भक्तिपरि्ुतः ॥३८॥ खरल उवाच । सूयस्य वचन
श्रुत्वा बालसखिस्या महषयः । ऊचुस्तं विरिमताः सर्वे प्रबद्धकरसंपुटाः ॥२९॥ बालखिल्या ज्लुः । रबे गणेशमाहात्म्य विस्तराद्रद
योगदम्‌ । येन तच्त्वार्थविज्ञाने भवामस्नस्य करौदाला; ॥४०॥ रविरवाच । शणुध्वं सुनयः सर्वे कथां सकलसिद्धिदाम्‌ ।
ब्रह्मणा कथिता मे या सवेपापप्रणारिनी ॥४१॥

+ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरडे महापुराणे दृतीये खंड महोदरवस्ति रनिवारुखिल्यप्रश्रवणेनं लाम प्रथमोऽध्यायः ॥
"7 > <€

॥ श्रीगणेद्राय नम; ॥ बाठसिल्या उचः ! वद सूयै विदोषेण ब्रह्मणा कथितं महत्‌ । गणेशास्य चरित्रं ते श्रवणे लालसा
प्रभो ॥१॥ सूध उवाच । पुराऽहमात्मरूपे च संस्थित; सवैलोकगः । गणेदाध्यानसच्ष्टो योगीद्राणां यसः स्वयम्‌ ॥२॥
ब्रह्मणा सषटमत्यतं श्रेलोक्यं सचराचरम्‌ ! करयपस्तच्र सुखो वै प्रजापतिसमोऽभवत्‌ ॥६॥ तैन मे वै तपस्त वषांणामयुतं
द्विजाः ! आक्कष्णेनेति मंत्रेण ध्याननिषठो बभूव ह ॥द| ततस्तं॑वरदाताऽदं गतस्तस्याश्चमे पुरा । स मा दद्रा

96/96
८. 3 ८

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111
स === ~

9296

नमस्कृत्याऽपरूजयद्धक्तिसंयुतः ।५॥ ततस्तुष्टाव मां विप्रः मवद्धकरसंपुटः । वरदं सवंभावेन मक्तिनभ्रात्मकघरः ॥६॥
करयपः उवाच । नमस्ते जगदाधार आत्मने परमात्मने । सूयय त्रिविधायेव त्रिकालज्ञाय ते नमः ॥७॥ भेदामेदविदीनाय
नानामेदधराय ते । अनाकाराय देवाय कचाश्वताय नमो नमः ॥८॥ अमेयद्राक्तये तुभ्य कमाधाराय भानवे । सवेकममयायैव
तरिरूपाय नमो नमः ॥९॥ अद्धूताय सदा ब्रह्मनिष्ठाय त्व॑तरात्मने । अयम्ण रवय चैव हरिदश्वाय ते नमः ॥१०॥
आदिमध्यांतहीनाय तदाधाराय ते नमः । अनंतवि मवायैव तेजोरादो नमो नमः ॥११॥ दीननाथाय सवाय दिनानां पतये
नमः 1 नमो हंत्रे स्वभक्तानां पालकाय नमो नमः ॥१२॥ भक्तिुक्तिप्रदायेव _ नानाखेलकराय च । नमो नमः परेशाय
पुरुषाय दिवस्पते ॥१३॥ एकस्मै चाद्वितीथाय मायाधाराय मायिने । संज्ञापते नमस्तुभ्यं रक्च मां शरणागतम्‌ ॥१४॥
आस्नाकारं च सर्वत्र कि स्तौमि त्वां दिवाकरम्‌ । समधौ नाभवन्‌ वेदा अतस्त्वां प्रणमामदे ॥१५॥ ददि म परमान
भि ते चरणांबुजे । अन्यै वरं याचेऽहं त्वं मे पुच्रो भव ध भो ॥१६॥ सूं उवाच । एवं वर्दतमानं दयुक्त मुनिवरे द्विजा ।
अवदं त प्रसन्नोऽहं भावयुक्तं तपस्विनम्‌ ॥१७॥ तव पुत्रो भविष्यामि ्रदादित्यरूपवान्‌ । मदीया भक्तिसप्रा

भविष्यति महासने ॥१८॥ यदयदिच्छसि विप्र तत्तत्ते खण्छलं नवत्‌ । भवामि स्मरणेनाऽ्दं प्रत्यक्चस्ते पुरो सुने ॥१९॥
त्वया कृतमिदं स्तोत्रं मदीयं सर्वदं भवेत्‌ । सक्ति खुक्ति परदास्यामि सुन स्तोत्रेण तोषितः ॥२०॥ एवमुक्त्वा वालखिल्याः
सौरलोके गतोऽमवम्‌ ! अंतधीय स्वमात्मानं सोऽपि संखुदितोऽ नवत्‌ ॥२१॥ अदित्यापि तथा तघतं तपो मे परमा्ुलम्‌ ।
तयाऽपीदं च विरा याचिते तन्मया कूतम्‌ ॥र२२॥ अहं पुत्रस्य भावेन कङ्यपाज्नठरे गत; । अदित्याश्च सुकाले सा सुषुवे
मां महर्षयः ॥२३॥ जातकमीदिकौ सर्व चकार खनिसत्तमः। काले मज्यापिकं कम॑ वेदाध्ययनमादिकात्‌ ॥२४॥ तथा तताप
पच्य विश्वकर्मा तपो द्रिजाः । सं्ञाऽग्र भविता पुत्री कमरूपा खसिद्धिदा ॥२५॥ तया तस्मे. वरो दत्त साऽपि न्नी
अभूव ह । मद्य ततस्तेन भावेन दत्ता दिश्वकमेण्णा ॥२६॥ अदं च ब्रह्मणा तच्राभिषिक्तो ज्योतिषां तथा । ्रहाणां कमेणां
राच्ये ततोऽहं खदितोऽमवम्‌ ॥२७॥ सदाधारमिदं सर्व शरैलोकयं , सचराचरम्‌ । बृष्टधादिना तथा काले तत्करोमि सम
तपितम्‌ ॥२८॥ कर्मणां फल्दाताऽ्ं कमारः भकीतितः 1 बेदे सर्वजनानामंतरात्मा जगदात्मनाम्‌ ॥२९॥ तततो बहौ गते
क्वाटेऽमवं मनसि गविः । निराधारोऽहमेको वै मदाधारमिवं बभौ ॥२०॥ कर्यपस्य सुतोऽदहं रे जातस्तच्न मयां द्विजाः ।

-------------~,
~

ठ रस (९4 (7) (> 2

---------
~~~.

2111<41200211082011121॥1.0111

20|<110/021108@201112||.0111

न

_ _ ख.३अ.२ पान ४

नथ
गणेशाराधनं किंचिन्न कृतं कर्मधारिणा ॥३१॥ एवं कमेण तच्राऽपि बहुः काटो गतोऽभवत्‌ । ततोऽकस्माच मे विघ्न;
सखत्पन्नः खदारुण; ॥३२॥ माटी सखुमालिको दैत्यौ तेपतुस्तप उत्तमम्‌ । दिव्यवष॑सहस्राणि रिवः संतोषितोऽभवत्‌ ॥३३॥
ध ददौ स ताभ्यां यद्याचितं तादशं परम्‌ । सु्तेजःसमं दिव्यं विभानं प्रापतुस्तदा ॥३४॥ ताभ्यां विमाननिष्टाभ्यां
जितं सर्वं चराचरम्‌ । राज्यं तौ चकतुदैत्यौ तिकस्य महर्षयः ॥३५॥ ततो बहौ गते काले र्पयेतौ च मां द्विजाः ।
विमाने संसितौ दैत्यौ जग्भतुर्दिधि भानुवत्‌ ॥३६॥ विमानतेजसा सर्वं व्या त्यैलोकयमंडलम्‌ । राच्निलोपं च सर्वत्र
चक्रतुः परमाड्तौ ॥३अ॥ अहमस्तंगतो दैत्यौ विमाने तच्र संस्थितौ । उदये समनुपरा्रौ ततश्च दिवसोऽभवत्‌ ॥३८॥
एव मां ती निरथं वै चक्रतुैत्यपुंगवौ । अकैतेजःसमानेन विमानेन महयैजसो ॥३९॥ अरं सष्चुभितोऽत्य॑तं जातस्तदपि
मो द्विजाः । असे वरदानस्य बरं ज्ञात्वा विरोषतः ॥४०॥ एवं सप्र गतास्तच्र दिवसास्तदपि द्विजाः । न समे संस्थितौ
यत्यौ लोकाः सर्व छविस्मताः ॥४१॥ कर्मलोपश्च सरव्र भ्रमाल्लातो महर्षयः । तेजसा दर्धरूपा वै थ्वी जाता तथा
जना; ॥४९॥ ततोऽहं ष्चुभितोऽत्यंतं _ गवयुक्तः स्वतेजसा । उवालयामि विभानं स्म दैत्यौ भूमौ सुमूर्च्छतुः ॥४३॥
द्रौ तेज;समहेन मदीयेन ततः हिवः । आययौ सहसा क्धः स्दतस्ताभ्यां बिरोषतः ॥४४॥ जिद्यूटेन मदी्यद्वै
शिररिचनन शिवेन च । पतितोऽहं ततः कारयां ललितः स ्टूतोऽ भवम्‌ ॥४५॥ ततः सर्व जगत्‌ श्ु्धं सूर्यहीनतया द्विजाः ।
तदु द्वा परमाञ्चय ययुस्तन्न महषयः ॥४३॥ देवाः सवे भयोद्धिम्रा विष्णुन्रह्मादयो ययुः 1 शंकरं सरत्वयामासुर्नानायतनैः
सुरषंयः ॥४७ ॥ ततः शिवं समूचुस्ते फं कृत दृष भध्वज । सूरय॑हत्वा सदात्मानं जगद्धारयते कथम्‌ ॥४८॥
त्व ्रालरूपभावेन तमोयुक्तः सदाशिव । अकाले विन्वसंहारे वतसे किं महेन्वर ॥४९॥ तेषां बचनमाकोण्यं शंकरः
शोकसंयुतः । जगाद तान्‌ महादेवान्‌ दैवेनदं कारितम्‌ ॥५० निमित्तमात्रं भावेन मां करत्वा च सुरर्षयः । विध्राजेन
विघ्रोऽयं दारुणः संप्रकाशितः ॥५१॥ मद्यं पुरा गणेहानो वरदाता बभूव ह । स्घरतमात्रस्तवाग्रेऽहं साक्षाद्रे संमवामि च
॥५२॥ अतोऽहं सरणं त॑ च गमिष्याम्यघुना विमुम्‌ । जीवयिष्यामि भानु तं तेजसा गणपस्य च ॥५३॥ इत्युक्त्वा
तं इदि ध्यात्वा मनसाऽप्ूजयच सः 1 अयाचत विरोषेण जीवनाय रवेरपि ॥५४॥ जगज्ञीवनदाताऽयं सूयः स्वाभिन्‌ मया

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

हतः । तं जीवय मणेदान नोचेदेहं त्यजाम्यहम्‌ ॥५५॥ इति प्राथयमानं तं ज्ञात्वा शं श गजाननः । आत्मनामात्मरूपः
# उत्थितं कदयपस्यैवं $ दर्षितास्तं जयेति
स जीवयामास तं रविम्‌ ॥५६॥ उत्थिते क पुत्रं दद्रा सुरर्षयः । दर्षितास्तं जयेति स्म गजानन जगुखेदा ॥५७॥

|| ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले मदापुराणे ठतीये खंडे महोदर्चतिि सूयसंजीवनदानं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥

"ने <<

॥ गणेशाय नमः ॥ सूर्यं उवाच । ततो रोराकौनामाऽहं कारयां जातो महषयः । विस्मितो मानसेऽत्य॑तं किमाधारमिवं
भवेत्‌ ।१॥ अहमात्मा च सर्वेषामात्मनो मरणं कथम्‌ । ते मयि जगत्‌ सर्व केन जीवयुतं कतम्‌ ॥२॥ अहं च जीवितः
केन नाहमात्मा शरीरिणाम्‌ । मोहयुक्ततया व्यर्थं॒गर्वि्ठः संभवामि तै ॥३॥ अतोऽहं काननं यास्ये त्यक्त्वा स्वं
विरेषतः । यदाधारं मवेद्धिश्व त भजिष्यामि नित्यदा ॥४॥। निःखलतोऽदं गृहं त्यक्त्वा तश्र मां विधिरत्रवीत्‌।
सांत्वयित्वा स वेदानां वाक्यैः परमतत्त्ववित्‌ ॥५॥ छण सूयं रहस्यं यत्‌ सर्वेभ्यः शांतिदायकम्‌ । नवितासि ततः रांत;
किमर्थं आम्यते सुधा ॥द॥ त्वमात्मा सर्वभूतानामात्माधारमिदं स्तम्‌ । आत्मनो मरणं नास्ति ब्रह्मचेदे बदति भोः ॥७॥
जद्मणां पतिरूपेण संस्थितो गणनायकः । तस्मान्नानाविधानीह ब्रह्माणि प्रोद्धवति वै ॥८॥ करयपात्मज सर्वत्र योगेन च
स तिष्ठति । तस्मिन्‌ स्थिते कर्थं विश्वं तन्नरयति वदख माम्‌ ॥९॥ त्वं कड्यपस्य पुच्रत्वं प्राप्तश्च वरदानतः । तत्राज्ञाना-
बृतत्वेन पूजितो न गणाधिपः ॥१०॥ तेन विश्नः सखुत्पन्नो विपरीतमयः परः । आत्मनो मरणं पय तव पराप्तं भजस्व
तम्‌ ॥११॥ तेन सर्वं छम पर्ण मविष्यति रवे पुनः । योग्यांतिधरस्त्वं वै गाणपत्यो भविष्यसि ॥१२॥ अयैमोवाच ।
इति श्रत्वा विधेवाक्यं विस्मितोऽहं वदामि तत्‌ । ज्ञानार्थं गणराजस्य शणुध्वं मे विचेष्टितम्‌ ॥१३॥ अदो ब्रह्सत्वया स्वामिन्‌
ऽहं विदोषतः । संहाय तच्र जातं मे छेदयस्व पितामह ॥१४॥ योगश्ांतिधरः पणो गणेशः परिकीर्तितः } करोति
स कथं विघ्रं विकारीव वदस्व मे ।॥१५॥ नदयोबाच । णु सूयं महापाज्ञ वचः संदायनादाम्‌। गणेशा भक्तस्त्वं येन भविताऽसि
महाप्रभो ॥१६॥ योगक्रांतिमयः पूर्णो गणेशश्चैव निशितम्‌ । तेन नानाविधं विश्वं रचितं ब्रह्म मानद ॥१७॥ तत्र मायामयो
मोहः सर्वत्र घ्नांतिदायकः । तेन श्रातिसमायुक्ते जगद्रहम बभूवतुः ॥१८॥ तयो्मोहिविनाच्ार्थं योगमार्गं गजाननः; |

-------------------- ~~~
£ (7१2१242 924 4292५१2 टर
9 10 ०19. 1 (4 9 296 09699
९ 7699 -""*-------*--~----~--~ -- ~ १ १८.

2111<412002110824111211.0111

2111<.412002110820111211.0111

ख. २३अ. ३

292 0219. # 77.477 4 स र प "रद्र
= =+ 442. 1791 212. 92
तर "स स | ८-८7८-77 7 7

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

पान ७
क ¦ दश त
गणेश उवाच । भो सयं च्रणु मत्तस्त्वं वरान्नानाविधान्‌ परान । तान दास्यामि महाभाग तपसा तोषितस्त्वया ॥४५॥ श्रत्वा
गणदावाणीं स सविता बोधसंयुतः । दषा गणपतिं भक्त्या ससत्तस्थौ भरमान्वितः \४६॥ तं प्रणम्याप्रजयत्‌ स यथाविधि
गजाननम्‌ । तुष्धाव खुमना भानु; पुरो बद्धांजलिः स्थितः ॥४७॥ मानुरुबाच । नमस्ते विघ्ननाथाय विन्नकरे दुरात्मनाम्‌ ।
भक्तानां विघ्रह ते गणेशाय नमो नमः ॥४८॥ चतु्बांहधरायैव मूषकवाहनाय ते । नागयज्ञोपवीताय नाभिद्धोषाय ते
नमः ॥४९॥ महोदराय देवाय _सिद्धिवुद्धियुताय ते । शषकणौय सर्वाय चैकदंताय वै नमः ॥५०॥ गजवक्रधरापैव
भालचंद्राय ते नमः । चित्तामणिधरायैव हदये ते नमो नमः ॥५१॥ रक्तांषराय रक्ताय नानाभूषणराछिने । अमेयाय
नमस्तुभ्यं नानालीलाकराय च ॥५२॥ अनाधाराय सर्वेषामाधारायच ते नमः । स्वानंदवासिने तुभ्यभिश्ुसागर-
खिन ।\५३॥ देरबाय नमस्तुभ्यं छंबोदर नमो नमः । जगतां ब्रह्मणां पात्रे ब्रह्माधीद्ाय ते नमः ।५४॥ निराकाराय
स्वेदा पालकाय नमो नमः । साकारषय च मो दुंढे ताभ्यां योगाय ते नमः ॥८५५॥ योगदहांतिप्रदान्ने ते योगद्ांतिमयाय च ।
योगिभ्यो योगदात्रे ले योगेकछाय नमो नमः ॥५बे॥ एवं स्तुवति स्थे च भक्तिरससमन्विते । जकस्माहाष्पवौठः; स
सरोमांचो वभूव ह ॥५७॥ पुलकांकितदेहं तं दद्रा खिन्नमिव स्थितम्‌ । जगाद गणनाथो वै सूर्य मक्तिरसशतम्‌।॥५८॥
गणेश उवाच । त्वया कूलमिदं स्तोत्रं मदीयं सेदं मवेत्‌ । खुक्तिखुक्तिथदं भानो मम प्रीतिविवर्धनम्‌ ॥५९॥ यद्यदिच्छसि तत्तद
सफलं प्रभविष्यति । पठतां ण्वतां चैव सदानंदपवधेनम्‌ ॥६०॥ त्वं तु मत्तो वरान्‌ ब्रहि तान्‌ दास्यामि न संरयः। तपसा
भावितोऽत्यतं श्रां स्तोत्रेण तोषितः ॥६१॥ एवसुक्तो गणेन भाुर्मक्तिपरायणः। उवाच त॑ मणाधीरं हषेनि भर-
मानसः ॥६ २ सूये उव । तुष्टोऽसि गणनाथ त्वं यदि दास्यसि मे वरम्‌ । तदा भक्ति डां ते वै देहि नाध नमोऽस्तु ते ॥६३॥
अन्य यदा स्मरामि त्वां तदा दशय रूपकम्‌ । यथदिच्छाभि तत्तन्‌ मे सफलं मवतु प्रमो ॥६४॥ ओमित्युक्त्वा
गणे शानस्तन्रैवांतरघीयत । सूयः खिन्न इवातिछन्तत्रैवं वालखिल्यका; ॥६५॥ ततस्तेन गणेदास्य स्थापिता मूलिरादरात्‌ ।
ब्राह्मणे; सह भाकस्तां पूजयामास भक्तितः ॥६६॥ ततः स्वरहमागत्य मूर्तिं कृत्वाऽदमावरात्‌ । पूजयामि सदा देवं गणेन
भजामि तम्‌ ॥६७॥ एतत्‌ सर्व मदीयं वश्वेष्टितं कथितं द्विजाः । वालखिर्या महाभागाः किं भूयः ओतुमिच्छथ ॥३८॥
।॥ ओमिति श्रीमदास्थ पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रके महापुराणे दतीये खण्डे महोदस्वसिि सू्यवरपरवानं नाम ठृतीयोऽभ्यायः ॥
~ >><<
तलत लतसलसख्छलः
ख. ु.२ नि

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

॥ १
4-०4-9 (2 <> (८ ^> <-> ‡:-4 > >> ८ ५ ^, (1
, ०४22792 > >>> स, तर (9.2 4 >> 229 >~ ५ ९ ५2 > „4 ५, <> 2 > 2 ९ ०2.92 ४ ०८4५१. ५४
८ > 4 अ 9८1८८८८. 77, 0 10
------*~*------ ~

॥ शओ्रीगणेद्याय नमः॥ सुद्र उवाच । श्युत्वा सूर्यचरित्रं ते गणेश्च भक्तिसंयुतम्‌ । हृष्टास्त वालखिल्या वे पप्रच्छुः पुनरादरात्‌ ॥१॥

बाठखिल्या ऊचुः । भानो त्वया महचित्रं कथितं चेष्टितं प्रभो । तव वाक्यामृतेनैव सतपा शराखत्तमम्‌ ॥२॥ अधुना ब्रूहि

देवेदा मोहपाङानिक्रेतनम्‌ । गणेहाचरितं येन मोहहीना भवंति च ॥२॥ अहो मोहस्य माहात्म्यं येन संछादितो महान ।

गणेहास्तेन सभ्राता न विदुस्तं गजाननम्‌ ॥०॥ सुद्र उवाच । एवं षष्टो महातेजा भावुस्तैः स महषिभिः । उवाच
तान्‌ प्रहृष्टात्मा गाणपत्यो महाय: ॥५॥ भावसरबाच । अच्र वः कथयिष्यामि इतिहासं पुराभवम्‌ । मोहासुरचरिनरं
यद्गणराज्ञानसंयुतम्‌ ॥६॥ कदाचित्तारको नाम दैत्योऽमूदारुणः खलः । ब्रह्मणो वरदानेन त्रैलोक्याधिपतिः स्वयम्‌ ॥५॥

स्वदेवगणास्तेन सुनयश्च पपीडिताः । वनेषु भयसं्रस्ता अवसन्‌ दुःखभागिनः ॥८॥ ततो बहगते काले देवाः सषिगणाः
पुरा । दिवस्य ध्यानसंयुक्ताः शरणं पार्वतीं ययुः ॥९॥ शिववीर्थभवो देवः सेनाधीशो हनिष्यति । तारकं नाच्र संदेहो
ज्ञात्वा तां तुष्टुवुः पराम्‌ ।।१०॥ महादेवो वने गत्वा तपसे संस्थितोऽमवत्‌ । तत्र देवगणैयैक्ता पार्वती तं ययो द्विजाः
॥११॥ दष्टा ध्यानस्थितं रंसु मोहाथं तस्य सा सती । भिष्टीवेषं चकारेव ययो तं शंकराश्चमम्‌ ॥१२॥ इतस्ततञ्च षश्राम
भिदह्धीरूपा गुणाधिका । पुष्पाणां ग्रहणे सक्ता महामोदपवर्धिनी ॥१३॥ एतस्मिन्नंतरे तच्च त्यक्त्वा ध्यानं हिवः स्थितः।
तेन दृष्टा महाभागा रूपयौवनद्रालिनी ॥१४ तां दृष्टा सहसा र॑खमोदितो मायया श्राम्‌ । आदिमायां ययौ तत्र
कामविहलमानसः ॥१५॥ हावभावयुतां भिष्टीं दष्टा परममोहितः । तां धुं स मनश्वक्रे तज्ज्ञात्वा साऽपलायत ॥१६॥
षृषठलम्मः स्वयं साक्षाच्छंकरे विहलो श्राम्‌ । ततः सा यत्र तच्राऽस्य समीपे विचचार ह ॥१७॥ एवं मुहूतमा्रं वे नम्रः
हां सुमंहर्षयः । बभ्राम तां प्रधतु तु साऽस्य नो हस्तगाऽभवत्‌ ॥१८॥ ततो वीर्य पपातास्य दिवस्य परमाद्भतम्‌ । भिद
सांतर्दघे विप्राः शिवः शांतो बभूव हं ॥१९॥ तस्माच्छिवस्य वीयं संभूतः पुरुषो महान । मोदरूपो महोग्र: स चतुबाहुधरो
बभौ ॥२०॥ वनेऽभूत्‌ सस्थिततस्नचेकाकी तेजस्विनां वरः । चासरूपो महामानी स्वांवयवसंयुतः ॥२१॥ स तु कंदफलादीनि
मक्षयामास यन्नतः । इतस्ततश्च बन्राम गतो नानावनेषु वै ॥२२॥ हिवस्तत्र समासीनो बभूव शररादुःखितः । ध्यानेन
सकलं ज्ञात्वा देवीकरूतविचे्ितम्‌ ॥२६॥ ततो कोधसमायुक्तः कामं सदो ददाह सः । स्वस्थानं प्रययौ शंसः पार्वतीं
तां ददद इ ॥२४]॥ देवकायौ्धमत्यतं पार्वत्या पार्थितः परञुः । काम सस्मार रांखस्तं पुरोऽनंगं ददर सः ॥२५॥

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

भ

प्रणिपत्य महेकानं स्तुत्वा सद्र महायशाः । अवददेहसंयुक्त मां कुरुष्व मदेम्बर ॥२६॥ कामस्य वचनं श्चुत्वा ददौ
तस्मै सदारिवः । एकाक्षरं गणकस्य मंत्र तं विधिसंयुतम्‌ ॥२५॥ जगाद रकरः काममनेनाराधय प्रसुम्‌ । गणे
तेन तेऽभीष्टं भविष्यति न संशयः ॥२८॥ नाशिक स समागत्य सस्रीकञच तताप ह । तपो गणपतिं ध्यायन्‌ जपन्‌
मच्रपरायणः ॥२९॥ गतेषु वषेसाहसखेषु ययौ गणनायकः । तं कामं बोधयामास वरं बरणु हदीप्सितम्‌ ॥३०॥ दृष्टा कामो
गणेानसुत्थाय प्रणतोऽभवत्‌ । तुष्टाव तं गणेहानं मक्तिनन्नात्मकंधरः ॥३१॥ काम उवाच । गणेशाय नमस्तुभ्यं पाशांङुर-
विधानि । दतामयधरायैव मूषकध्वज ते नमः ॥३२॥ गजवक्षाय दवाय शुपकणाय वै नमः । महोदराय पणाय
पू्णानंदाय ते नमः ॥३१॥ सबीकाराय सवाय स्थूलसुक्ष्मादिमेदिने । गुणेक्ाय युणानां ते चारकाय नमो नमः ॥३०॥
देहदेहिमयायैव प्रक्रतेखेयरूपिणे । विदेहाय स्वसंवेश्चपतये ते नमो नमः ॥२५॥ रजसा खष्टिकर्च ते सत्वतः पालकाय
च । तमसा सर्वसह फमीकाराय ते नमः ॥३६॥ जगद्रूपाय वै तुभ्यं स्थावराय चराय च । अनाकाराय हेरंबाय ब्रह्मपतये
नमः ॥३७॥ वेदायगम्यरूपाय योभेभ्यो योगवायक । कि स्तौमि त्वां गणाधीरा अल्पज्ञोऽहं नमोस्तु ते ॥३८॥ अधुना
मे वरं देहि गजानन इडां पराम्‌ । नकि ते मे सदेहं वै मां कुरुष्व महोदर ॥३९॥ एवसुक्त्वा नतोऽभूत्‌ सस्ीकः कामः सं
तं द्विजाः । ततस्तं प्रत्युवाचाथ गणेशो भक्तवत्सक; ॥४०॥ गणेश उवाच । मदीया भक्तिरुग्रा वै भविष्यति रते; पते ।
शिवदरधश्च ते देहस्तथा कर्तुं न दाक्यते ॥४१॥ मदीयवरदानेन शिवः स्वाथेवानभ्रत्‌ । अतस्त्वां भिन्नदेदं वै हितायाऽहं
कसेमि ते ॥४२॥ यौवनं खी च पुष्पाणि खवासानि महामते । गानं मधुरसश्चेव खदुलांडजहाञ्दकः ॥४३॥ उद्यानानि
वसंतश्च खुवासाश्चदनादयः । सखंमो विषयसक्तानां नराणां ग॒द्यद रनम्‌ ॥४८४॥ वायुशेदुः सुवासश्च वस्त्राण्यपि नवानि वै ।
भूषणादिकमेवं ते देहा नाना कृता मथा ॥४५॥ तैयतः शंकरादी्च जेष्यसि त्वं पुरा यथा । मनोभूः स्ति भूरे
त्वन्नामानि भवंतु वै ।०९॥ त्वया कृतमिदं स्तोच्रं मदीयं सवैदं भवेत्‌ । दग्धम्रुले प्ररोहाणां कारकं परभविष्यति ॥४५॥
एवं गणेशावाकयं स श्रुत्वा कामस्तमत्रवीत्‌ । हितं सर्वं त्वया मे यत्‌ कर्तं नाथ विरषतः ।\४८॥ तथापि प्रवे देहि हदे
नमोऽस्तु ते । दग्धोऽहं शंकरेणेवानंमं रक्षस्व विन्नप ॥४९॥ सुद्र उवाच । कामस्य वचनं शरुत्वा भक्तिभावेन य॑धितः ।
गणेश्स्तमथोवाच तपसा तोषितं राम्‌ ॥५०॥ गणेश उवाच । त्वया त्वघितं पोक्तं तथापि त्वत्सुमक्तितः । संतुषटोऽदं

लल लत्लललः

---------~-~------

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख. ३अ. ५
0 0 ४
प्रियं सर्वं करिष्यामि मनोभव ॥५१॥ यादवेषु स्वयं विष्णुः कृष्णो नान्ना भविष्यति ¦ लक्ष्मीरवेषेण रकिमिण्यास्तयो;
पुत्रो मविष्यसि ॥५२॥ परद्युञ्न इति विख्यातः स्वेमान्यः सुदेहथ्रत्‌ । इयं ते वह्टुंभा तच्र भायां देवी भविष्यति ॥५६॥
इत्युक्त्वा तं गणेदानः स्वार्नदस्थो बभ्तूव ह । जगाम कामः सख्रीको पुनः क्षेत्रे मयूरके ॥५४॥ तन्न यात्राचिधानेन
पूजयामास विन्नपम्‌ । वासार्थं गणनाथस्य तपस्तत्र चकार सः ॥५५॥ वषेणैकेन संतुषटस्तं ययौ विघ्रनायकः । पूजितश्च
स्वुतस्तेन परसन्नो वरदोऽभवत्‌ ॥५६॥ जगाद कामस्तं देवं गणपं भक्तिसंयुतः । ज्ञात्वा नश्वररूपं यदेहादिकमनत्तमम्‌
॥५अ] काम उवाच ! भूस्वानंदमिदं क्षच्रं त्च वासं करोम्यदृम्‌ । स्थानं देहि गणाधीडरा तव सेवाथमेव मे ॥५८॥ अन्रैव
मरणेऽनाथ ब्रह्मभूतत्वमादरात्‌ । ददासि त्वं गणेदान अतो भां पाल्य प्रभो ॥५९॥ ततस्तं गणनाथः सः तथेति
परत्युवाच ह । राक्ति पथिमद्वारस्थां तदोवाच च विघ्रपः ॥६०| त्वदीये वामभागे बै दक्षिणांगे जगन्मयि । रतिं कामं
कुरष्व त्वं क्षेत्रेऽस्मिन्‌ वासकारणात्‌ ॥६१॥ तथेति तत्र सखीकः कृतः कामः स मायया । उवास क्षेत्रे सेवार्थं मयूरे
गणपस्य सः ॥६२। तदादि सवमान्योऽथ कामो जानो महषयः । चैलोक्यविजयी सर्व मोहयामास नि भयः ॥६३॥
एतत्‌ कामस्य यथ्िच्र चरित्रं संडणोति वै । पठेद्रा तस्य नैवं स्यात्‌ काममोहः कदाचन ॥६४॥

॥ धोमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे वतीये खण्डे मदहोदरचरिवि कामचरितं नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥

“> > <<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ततः कामसमायुक्तः हौकरोऽभूत्तया सह । पात्या पुच्रकामार्थं रेमे हर्षसमन्वितः ॥१॥
ततस्तस्य महेशस्य क्रीडतः प्रगतानि वै । वर्षाणि हि सहस्राणां षष्टिव्षिसत्तमाः ॥२॥ महामायायुतः शां न बुबोध
दिवानिशम्‌ । ततस्तस्य महेहास्य रनिभंगाधमागताः ॥३॥ देवास्तैः वेषितो बहिद्रजरूपधरो ययौ 1 भिक्षां देहि
जगादासौ तच्छृत्वा तौ सखुत्थितौ ॥४॥ पपात भूतले वीर्य श्िचस्यैवोत्थितस्य च । तदेव पार्वती विप्रा ददौ वै
भिक्षुकाय च ॥५॥ शिववीर्य ततस्तेन प्रारितं दहनेन यै । अभवदाहसंय॒क्तो गंगायामक्षिपत्‌ स तत्‌ ॥६॥ कातिकः-
स्नानकार्या्थं छृत्तिकाभिमेदाद्भतम्‌ । षड्भिः समागताभिस्तत्‌ पीतमाचमनेन वै ॥७॥ स्नात्वा स्वस्वगरहे ताञ्च गताः

ध ॐ

">>> --- >~ ~~ --- ---~---~~~--- ~~~ -------~---- ~~ ~---- ~------~------*--~--~----- -*= - ~

2111<412002110824111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

स्यः सखुञ्ज्वलाः। पतिभिः परवी्येण युक्ताः त्याजिता ययुः ॥८॥ शरस्ते महद्र त्यक्त्वा खात्वा पुनश्‌ । ययुस्तत्र
ससुत्पन्नः षण्सुखो वालको बभौ ॥९॥ स दृष्टो गच्छता तच्र नारदेन शिष्यः पुरः । ज्ञात्वा ध्यानेन कैलासे गतोऽभून्‌
शुनिसत्तमः ।१०॥ तच्र शक्त्ये स वृत्तांतं कथयित्वा महामुनिः । यदच्छाविचरन. यात; पावती बालमाययोौ ।११॥ चकार
अालमागृद्य स्तनपान यदास्विनी । वहिगगाकृत्तिकाश्या मातरस्तस्य त॑ ययुः ॥१२। दिवेन मातरः सवः सत्करताः
सवगरहं ययुः । ब्रह्ेशाथैस्ततो देवैसनिभिः सोऽभिषेकितः ॥१३॥ देवसेनापतित्वे स प्रययौ सेनया सह । पाथित-
स्तारकस्यैव नादाय बलवान्‌ स्वयम्‌ ॥१९॥ स्कदस्य तारकस्यैव युद्धं परमदारुणम्‌ । संजातं च ततः स्कदो भु
शक्त्या जघान तम्‌ ॥१५॥ संसूच्छितो महादैल्यः पुनः संज्ञायुतोऽभवत्‌ । ताडयामास तं स्कंदं गदया क्रोधसंयुतः ॥१६॥
पतित वीक्ष्य ते देवाः पलायनमङुरवत । गृहीत्वा कार्तिकेयं तं दैत्यः स्वस्थानमाययौ ॥१७॥ तत ओषधिभिर्देवैः सावधानः
करतोऽभवत्‌ । स्वेदः परमदुःखातैः शंकरं छरणं ययौ ॥१८॥ जयोपायं वद ब्रह्मन्‌ दिवशांतिपदं तथा । सवाथसाधकं
पूर्ण त भजामि विद्ोषतः ॥१९॥ ततश्च रंुना तस्मै गणेशास्य षडश्लरः । मंत्रो दत्तो विद्राखाय ज्ञानं संकथितं परम्‌ ॥२०॥
कयुरुबाच । श्ण स्कद महायोगं येन रातो भविष्यसि । चित्ते चितामणि ज्ञात्वा दांता जाता वयं पुरा ॥२१॥ यद्यचित्तेन
वै पुत्र लभ्यते तत्पणश्वरम्‌ । भवेल्ञानीहि चित्तं ब्रह्माकारं योगसेवया ॥२२॥ अंतबाद्यादिभेदा ये ते से चित्तसं नवा; ।
ओकारोऽ्थसमायुक्तशचि्तरूपो न संशयः ॥२३॥ स्वकोत्थानं ब भौ ्रह्म परोत्थानक्मेव च । चित्तरूपं विजानीहि बुद्धा
मोहयदं कतम्‌ ॥२४॥ स्वानंदञ्च निच्त्तिश्च चिन्तरूपे न संदाय; । बहुनाऽत्र किखुक्तेन चित्तं सवोत्मकं च भौ ॥२५॥
द्याकारं च जानीहि जगदाकारकं तथा । चित्तं पचविधै पुत्र जहि तद्‌ योगसेवया ॥२६॥ चित्ते यद्धिबितं ब्रह्म भवति
श्रमसंयुतम्‌ । विंब भावं परित्यज्य भव चितामणिः सुत ॥२७॥ चित्तं त्यक्त्वा मदा भाग त्वन्न भिन्नो भविष्यसि । एतदेव
परं ज्ञान छांतिरूपं वद॑ति च ॥२८॥ रविरवाच । दिवस्य वचनं श्रुत्वा तं भणम्य ययौ वनम्‌ । कार्तिकेयः स विद्रेशं ध्यायं
विधिपूैकम्‌ ॥२९॥ षडक्षरविधानेन पूजति स्म निरंतरम्‌ । मंत्रं जजाप वै स्क॑दस्तताप्‌ तप उत्तमम्‌ ॥२०॥ वायुभक्षः सदा
भूत्वा जपध्यानपरायणः । दंडकारण्यदेशे स गजाननमतोषयत्‌ ॥२१॥ ततो वषसदस्रेण शांतियोगमवाप ह ! कार्तिकेयः

स विपिहाममजत्तदपि द्विजाः॥ ६२ ततस्तु गणेशानो ययौ तं मक्तखुत्तमम्‌। तं दष्टा प्रणनामाथ पूजयन्‌ भक्तिसंयुतः ॥३३॥

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान १९२

ततस्तुष्टाव विघ्ने कारिकेयो मराद्यतिः । कृत्वा करपुटं विप्राः स्वालुभावपरायणः ॥३४॥ च्कद उवाच । नमस्ते योगरूपाय
संपज्ञातशरीरिणे । असपज्ञातमूर्ै ते तयोर्योगमयाय च ॥३५॥ वामांगे श्रांतिरूपा ते सिद्धिः सवेपरदा पमो । भ्रांति-
धारकरूपा वै बुद्धिस्ते दक्षिणांगके ॥३६॥ माया सिद्धिस्तथा देवो मायिको बुद्धिसंज्ञितः ! तयोर्योगे गणेरान त्वं स्थितोऽसि
नमोस्तु त ॥३७॥ जगद्रपो गकार णकारो ब्रह्मवाचकः । तयोर्योगि गणेद्राननामा तुभ्यं नमो नमः ॥३८॥ चतुर्विध
जगत्‌ स्वं ब्रह्म तंत्रं सदात्मकम्‌ । हस्ताश्त्वार एवं ते चतुखंज नमो नमः ॥२९॥ स्वसंवेद्यं च यद्य तत्र खेलकर भवान्‌)
तेन स्वानदवासी त्वं स्वानैदपतये नमः ॥४०॥ द्द चरसि भक्तानां हृदि तेषां व्यवस्थितः । चौरवत्तेन तेऽभृद्े मूषको
वाहनं प्रभो ॥४१॥ जगति ब्रह्मणि स्थित्वा भोगान्‌ शक्न सुयोगगः । जगद्धिन्रह्मभिस्ते तवेध्ितं ज्ञायते न च ॥४२॥
चौरवदद्धोगकतो त्वं तेन ते वाहनं परम्‌ । मूषको मूषकारूढ हेरंबाय नमो नमः ॥४२॥ कि स्तौमि त्वां गणाधीश योग-
दरांतिधरं परम्‌ । वेदादयो ययुः रातिमतो देवं नमाम्यहम्‌ ॥४४॥ इति स्तोत्र समाकण्यं गणास्तसुवाच ह । बरं वृणु
महा माग चेद्धि दास्यामि दुरैमम्‌ ॥४५॥ त्वया कृतमिदं स्तोत्र योगशांतिप्रदं भवेत्‌ । मयि भक्तिकं स्कंद सर्वसिद्धिपदं
तथा ॥४६॥ यद्यदिच्छति तत्तदर दास्यामि स्तोच्रयंत्रितः । पठते श्रुण्वते नित्यं कार्तिकेय विरोषतः ।४७॥ एवं गणो वाक्यं
चै श्रुत्वा हषंसमन्वितः । जगाद गणपं वाक्यं कार्तिकेयः स योगवित्‌ ॥४८॥ कंद च्वाच । कि ब्रणोभि गणेदान सर्व
ञ्रांतिमयं बिभो ! अतस्त्वदीयभरकि मे सुदृढां देहि विघ्रप ॥४९॥ जगाद गणराज; ख ततस्त भक्तवत्सलः । मदीया
भक्तिसग्रा ते भविष्यति सदाऽनघ ॥०॥ तारकावययान्‌ महादैत्यान्‌ त्वमेव च हनिष्यसि । यद्यदिच्छसि तत्तत्त सफल
प्रभविष्यति ।५१॥ एवसुक्त्वांतदैषेऽसौ गणेरो भक्तस॒त्तमम्‌ । का्तिकेयोऽभवत्तच्र संस्थितो गणपं स्मरन्‌ ॥५२॥ बाह्मणः
स्थापयामास सूतिं गणपतेः पराम्‌ । लक्षं विनायकं नान्ना स चकार द्विजेरितः ॥५३॥ तस्य ददानमात्रेण वांछितं लमते
नरः । तश्रैव मरणे प्राप्रे ब्रह्मभूतः स जायते ॥५४॥ ततो जगाम स्वगरहं कार्तिकेयः प्रतापवान्‌ । देवे; सह जघानाऽसौ
तारकासुरखुल्बणम्‌ ॥५५॥ हत्वा तारकदैत्य स गणे शक्षेन्नगोऽभवत्‌ । तत्र विघधेशामत्यतं भजते नित्यमादरात्‌ ॥५६॥
इति स्क॑दस्य माहात्म् कथितं सेदं परम्‌ । पठते श्ण्वते वाऽपि ब्रह्मभयकरं भवेत्‌ ॥५.७॥
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे त॒तीये खंडे महोदरचरिते ंद्माहात्म्यं नाम पंचमोऽध्यायः ॥

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ वाठसिल्या उदु । श्तं सर्वं महाभाग भानो ब्रहमप्दायकम्‌ । तथापि न वयं तृप्ता भवामोऽतपानवत्‌
॥१॥। अधुना ब्रूदि माहात्म्यं मोहस्य जगदीश्वर । रिववीयात्‌ ससुतपन्नः रषिः चकार रवं वद्‌ ॥२॥ | सुनीनां
वचनं शरुत्वा तान्‌ जगाद महामतिः ॥ सूः सर्वातरात्मा च मोहस्य चरितं विध ।३॥ सूर्य क । दिववीयात्‌ सखत्पन्नो
मोहः परमरोभनः। जगाम द्रारणं तत्न काव्यं वेदविदांवरम्‌ ॥४॥ तं प्रणम्य जगदासौ त्तांतं सवेमेजसा । 1
स्वरूपं यद्धिनीतात्मा विोषतः ।५॥ कथयित्वा पुनः धाह स्वामिन्‌ मां साधि शिष्यकम्‌ । त्वदधीनं विनार्थं वै काय वद्‌
महासने ॥६॥ इति तस्य वचः श्रुत्वा शक्रो दयासमन्वितः । उ पवीतादिकं सर्वं कारयामास दैत्यपेः ॥७॥ जूंमाय पुत्र
भावेन ददौ त॑ मोहसुल्बणम्‌ । तच्र वेदादिकं तेनाधीतं स्वं महर्षयः ॥८॥ परमावासुरनामा वे तस्मे पुत्री ददौ स्वकाम्‌
रूपरावण्यसंयुक्तां नान्ना च मदिरां द्विजाः ॥९॥ मोहो नत्वा स्वतां संय शाक्रान महामनुम्‌ । सयस्य सवन गत्वा
तताप परमं तपः ॥१०॥ ऊर्वं ववंधाऽसौ सूर्यं ध्यायन्‌ स मेडले । मंत्रं जजाप भावेन निराहारपरायणः ॥११॥
` दिव्यवषैसदहसरेण प्रसन्नोऽभरूदिवाकरः ! तं ययौ वरदानार्थं स्वभक्त भक्तिभावितः ॥१२॥ अस्थित्वचासमायुक्त मोदं
दष्ायैमा प्रः । .विस्मितोऽमून. महद्धैर्यं दैत्यस्य परमाद्ुतम्‌ ॥१३॥ बोधयामास त॑ शीध्रं रविर्देववर्‌ः स्वयम्‌ । वर बहि
महामोह प्रसन्नोऽहं ददामि ते ॥१४॥ श्रुत्वा मदीयवाक्यं स प्रबुद्धो खरनायकः । पुरतो मां स्थितं वीक्ष्य प्रणनाम
कृतांजलिः ॥१५॥ उत्थाय पूजयामास परैना नोपचारकैः कूतांजलिः पुननत्वा स तुष्टाव महषयः ॥१६॥ मोहासुर उवाच ।
नमः सूर्याय तपतां प्रे ते सरवरूपिणे । भानवे भास्कराचैव रवये ते नमो नमः ॥१७॥ करमेणां फलदाने ते कमेमूल-
धराय च । करमाकाराय देवाय स्वात्मने ते नमो नमः ॥१८॥ नानाभेदधरायैव नानाभेदचिवजित । सदा्तस्वरूपाय
परमात्मन्नमोऽस्तु ते ॥१९॥ अन॑तापाररूपाय जग्रीवनमूतैये । सत्याय सत्यपातने ते दिवाकर नमोऽस्तु ते ॥२०॥
त्रयीबोधाय ते चस्य ्यीकर्मभवर्तक । सर्वाहंकारमूलाय सदांकारनादिने ॥२१॥ ज्ञानदान्ने पकाय पका्यानां
विरोषतः ¦ अनादये मदेशाय परेशाय नमो नमः ॥२२॥ बृष्िबीजाय सर्वेषां कारुकमप्रवर्तकर । मायाधाराय मायायाञ्चाल-
कराय नमो नमः ॥२३॥ करं स्तौमि त्वां दिवानाथ आत्माकारधरं पभो । तथापि ज्ञानधामाण्यात्‌ संस्तुतोऽसि नमाम्यहम्‌

॥२४। यदि तुंषटोसि देवेशा वरं दातु समागतः । तदा मे मरणं स्वामिन्न मवेन्मां तथा कुर ॥२५॥ नामरूपधरं सर्व तस्मान्‌
व

^१ ^ १, ~.----.-~---------~- ~ --
~+

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

पान १४
149 9049399

(~> १
५८४

खत्युनं मे मवेत्‌ । राञ्यं त्रेलोकयसंस्थं यदेहि तज्ञगदीश्वर ॥२६॥ आरोग्यादिसमायुक्तां देहसत्तां महाप्रभो । सर्वातिगां
च मे देहि संग्रामे विजयं तथा ॥२७॥ यद्यदिच्छामि देवे तत्तन्मे सुलभं भवेत्‌ । त्वदीयपादपद्ये ते भक्ति देहि
महाप्रभो ॥२८॥ एवसुक्त्वा महादेवं भास्करं प्रणनाम सः । उत्थाय तस्य सामीप्ये संस्थितो विनयान्वितः ॥२०॥ ततेः
स सविता तत्र विस्मितस्तश्ुवाच ह । त्वया यत्‌ प्रार्थितं दैत्य तत्‌ सर्व लभसे महत्‌ ॥२०॥ त्वया कृतमिदं स्तोच्च मम प्रीति-
विवधेनम्‌ । सर्वकामप्रदं चैव भविष्यति सुश्चण्वते ॥२३१॥ इत्युकत्वांतर्दये देवः सविता स्वस्थलं ययौ । दैत्योऽपि हर्षितो
भूत्वा स्वगुहं प्रजगाम ह ॥३२॥ मातरं पितरं तच्च प्रणनाम महासुरः । सुहदो मानयामास यथा संच॑धपूवकम्‌ ॥३६६॥
ततः शुक्रं जगामाऽस्तै तं प्रणम्य महासुरः । मोहः संकथयामास चत्तातं तस्य सन्निधौ ॥३४॥ उपचर; प्रपूञ्याऽसो
भणम्य स्वगृहं पुनः । आययौ हषंसंयुक्तो नगरं निमेमे ततः ॥३५॥ विषयावासकं नाम मुनिस्तस्य चकार वै । शुक्रः
परमतेजस्वी तत्र वासं चकार सः ॥३६॥ असुरादय एवं तै वृत्तांतं यत्र तत्र ते । श्रुत्वा समागतास्तस्य नगरे चक्रिरे
स्थितिम्‌ ॥६७॥ चातुवेपयसमायुक्तं नगरं शमे द्विजाः; । सवातिगं चानुपमं एृथिव्यां प्र्णभोगदम्‌ ॥३८॥ ततो दैत्यगणाः
सवे श्रष्टास्नत्र समागना; । शुक्रेण प्रेरितास्त॑ते प्रणेखुभोवसयुताः ॥३९॥ प्रच॑डश्चैव चंडश्च महाकालश्च वी्॑वान्‌ ।
कालतकादयश्चान्ये बहवो दैत्यनायकाः ॥४०॥ भिकितिा दैत्यसंयुक्तास्तदाज्ञावशवर्तिनः । भूत्वा ते नगरे तस्य समीपे
संस्थिता बसु; ॥४१॥ ततो द्विजैः स्वयं काव्यस्तं॑चकार महषयः । दैत्याधिपं स सिषेच तदं राञ्यसंपदि ॥४२॥
ततस्ते सुदिताः सवे दैत्याः स्वस्वस्थलं ययु; । मुख्यस्तत्र स्थिता विप्राः सेवार्थं लालसायुताः ॥४३॥ एवं मोदासुरः
अटोऽसुराणां नायकोऽभवत्‌ । तमाभित्य महादत्या हर्षिता अचरन्‌ धराम्‌ ॥४४॥

॥ ओमिति श्रीमदन्तये पुराणोपनिपदिं श्रीमन्मौदरले महापुराणे ततीय खण्डे मदोदरचसिे मोदासुरराज्याभिषेको नाम षष्ठोऽध्यायः ॥
13

2।.८720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

॥ आओगणेशाय नमः ॥ रविसवाच । मदिरायां सुताः पच तस्मादैत्यान्‌ महाबलाः । तेजस्विन पित्राते बभूवुः
समदीलकाः ॥१॥ उग्रः कूरश्च मेधावी दोचनो हरणस्तथा । पचैते शाखसं पन्ना रेजस्तन्नगरे द्विजाः ॥२॥ ततः किंविद्गत
काले राजा मोहासुरो द्विजाः । आहयामास दैत्येदान्‌ सकलान्‌ स्वनरैमदहान ॥२॥ समागताठुवाचाऽथ वचनं दितकारकम्‌ ।
देत्येान्नीतिसंयुक्तं सुखदं प्रीतिवर्धनम्‌ 1२|| मोहर उवाच । मो मो दैत्याधिपाः सवे पचंडाया वचो हितम्‌ । श्णध्वं
सकलं विश्वं जयेयमधुना किल ॥५॥ यदि स्वमानसे दैत्या दितं भवति चेत्तदा । सर्वेषां भवतां कायं कुर्वेऽहं नात्र
संद्रयः ॥६॥ शुक्रेण पालिता यूयं तथाऽहमसुरेश्वराः । अजेयाः प्र भविष्यामो रवेश्च वरदानतः ॥७॥ ततस्ते तं नमस्कृत्य
संजगररषसयुताः । महात्मानं महाभागं तपस्तेजःसखमन्वितम्‌ ॥८॥ दैयेख उचुः । सम्यग्विचारिता; स्वामिस्तृप्ा
वाच््याश्तेन ते । जेष्यामः सकलान्‌ लोकांस्त्वदाज्ञावशगा वयम्‌ ॥९॥ न ते पराक्रमे तुल्यो विश्वस्मिन्‌ विद्यते
प्रभो \ अतो विष्णुखुखान्‌ देवान्‌ जेष्यामोऽन्यांश्च सांप्रतम्‌ ॥१०।। रविरुवाच । इति मोहासुरस्तेषां वचः श्चुट्वा प्रतापवान्‌ ।
आज्ञापयच दैत्येरान्‌ खदा मवत दंशिताः ॥११॥ ते स्वै युद्धमाग॑ज्ञा ययुस्तस्य भरसन्निधौ । नानाशसखधरा भत्वा
यममन्चुभिबोद्यता; ॥१२॥ तान्‌ दृष्रा हर्षितो दैत्यो वीर्यवांश्च महाखरः । रथस्थः स्वयं दैत्थेर्निजेगाम स द॑रितः ॥१३॥
चतुरंगचभरूमध्ये रराज रथसंस्थितः । कार्द॒ इवाध्यक्षः सर्वेभ्यो भयदायकः ॥१४॥ स्वयं द्युक्रेण संयुक्तः प्रथिवी-
जयनोयतः। अस्रैः सहितः पूर्वं भ्राम वसुधातले ॥१५॥ अपाया तस्य सेना सा छादयामास वै राम्‌ । चलनोत्थरजस्केन
च्छादितो भास्करोऽमवत्‌ ॥१६॥ कारूपेमहादेलः प्रयोद्धु भूभिमडले । कः समर्थो भवेद्धि जितं तैः स्वेन तेजसा ॥१७॥)
सपद्रीपवतीं प्रथ्वीं जित्वा तेऽसुरसम्तमाः । ययुः सर्वे जयार्थाय देवान्‌ विष्णुपुरोगमान्‌. ॥१८॥ देवाः स्वे समाश्चुत्य सतेनं
चागतं द्विजाः । मोदाखरं भयोष्विन्ना इदं ते दारणं ययुः ॥१९॥ इद्रेण सहिताः सवे ब्रह्माणं प्रययुस्ततः । तेन सार्घं च
कैलासे शांकरं ररणं ययुः ॥२०॥ शंकरेण युता देवा वैकुंठे केदावं ययुः । केशवेन युताः सव भास्करं प्रययुस्ततः ॥२१॥
-मास्करस्तालुवाचाऽथ भययुक्तान्‌ सुरेश्वरान्‌ 1 निःश्वस्य मयसंयुक्तो वचनं हितकारकम्‌ ॥२२॥ भास्कर उवाच । मदीय-
चरदानेन समर्थो दैत्यपुंगवः । मोदासुरच देवेद्रास्तं जेतु कः क्षमो भवेत्‌ ॥२३॥ कमणां फलसुग्रं यच्च्यवते केनचिन्न तत्‌ ।
अतो वयै वनेष्वथ्य वसामो नयसंयुताः ॥२४॥ त्यक्त्वा राज्यादिकं सर्व देहं रक्तामहे वयम्‌ । पुण्यांते तस्य सत्यु मविष्यति

पततत वलल्लललातलवललहः
मः पर, २

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

न संरायः ॥२५॥ अस्यथा दैत्यभूयेद्रो मोहदैत्यः पतापवान्‌ । हनिष्यति स देवेद्रं तस्मात्‌ कुवत मे वचः ॥२६॥ एवं मदीय
वाक्यं वै श्रुत्वा प्राह ब्रहस्पति; । सर्वनीतिविरोषन्ञो देवाचार्यो महायशाः ॥२७॥ बृदस्पतिरुषाच ¦ शृणुध्वं देवराजानो
वचनं दितकारकम्‌ । भानुना माषितै वाक्यं तन्नो भवति वै दितम्‌ ॥२८॥ ततः सर्वैऽन्नवन्‌ देवाः साघु साधु त्वयेरितम्‌ ।
भानुना च गरोर्वाक्यं करिष्यामो वयं तथा ॥२९॥ एवं निधित्य देवेद्रा देवैः सवे ययु्वनम्‌ । गहा पवतोदेदा संस्थिता
भयसंयुताः ॥३०॥ मोदाखरोऽछ्रैः सवैदेवानां नगरेषु च । आययौ तत्र देवेद्रान्‌ स नापदयत्‌ सुधितः ॥६१॥ तेषु

दैत्यान्‌ समास्थाप्य स्वयभेद्रपदे स्थितः । दैत्यैः संसेव्यमानश्च बुखुजे भोगसुत्तमम्‌ ॥२२॥ गंघवोप्सरसस्तस्य सेवां
चक्कमयाकुलः । स्वलोकवासिनो नाना तथैव च महषयः ॥३३॥ ततोऽगादैत्यपेः सवैः सत्यलोकं महाचल; । मोदासुरो
द्विजास्तत्र न ददर पितामहम्‌ ॥२४॥ शल्यं नगरमेवं तत्‌ दृष्टा दरषसमन्वितः ! ययौ वैकुटसुग्रोऽसावदशत्त्र तादृशम्‌ । ५
ततः कैलासभागत्य रकेण विवज्ितम्‌ । पुरं वीक्ष्य ययौ सोऽपि सौरलोकं महासुरः ॥६९॥ तच्रादित्यविहीनं च शराक्तिलोकं
तथा ययौ । दष्टा राक्तिविहीनं त॑ सुखदे दैत्यनायकम्‌ ॥३५॥ ततो दैत्येद्रख्योऽसौ स्वखुतान्‌ बलगर्वितान्‌ । स्थापयामास
देवानां नगरेषु विदोषतः ॥३८॥ कैलासेऽधिपतिं चक्र छयुग्रं प्च महासरः । विङुखाधिपतिं तद्त्‌ करं दैत्यसमन्वितम्‌ ॥३९५॥
सौरलोकाधिपं मधाविनं चक्रे च गर्विनम्‌ । शाक्तिलोके नथा-सोऽपि शोचनं युद्धलालसम्‌ ॥७०॥ सत्यलोकेऽधिपं चक्रे हरणं
सर्वहारफम्‌ ! प्रच॑डखुरूयकान्‌ चक्र इद्रलोकादिकाधिपान्‌ ॥४१॥ कालंलकञ्च पानाखदेङोषु प्रेषितस्ततः । मोदासपरेण
नागे ययौ रष स सैनिकः ॥४२॥ कात्मंनकं दैत्यराजमागतं च टि नागराट्‌ । विनयेन ययौ तं स साम चक्र सरेण वै
॥४३। एवं जिगाय ब्रह्मांडं स उग्रो देत्यनायकः । मोदासुते महावीर्यो खसुद दैत्यपैर्िजाः ॥४४८॥। ततः स्वनगरे दैत्यो ययौ
सवैः समन्वितः । विषयावासके नत्र पुर स श्युखुम नतः ॥४५॥ तत्रस्थः प्रशखासाऽसो ब्रह्मांड लोकसंकुलम्‌ । राज्यं चकार
हैत्येद्रो हैत्यद्रेश्च समन्विनः।४६॥ भोगान्‌ स वुखुज नाना दछतुान्‌ विषयप्रियः। दैत्यैः सद पगर्वेण कृतकृत्यममन्यत ।। ४9}

। ओमिति श्रीमदा्य पुराणौपनिषदि श्रीमन्मौद्रल महापुराणे तृतीये खंड महोदस्वरिते मोहासुरविजयवणेनं नाम सप्तमोऽध्यायः ।
र > <€

„(र व - ्ञद्ञव्डब्ट
23 ९-25-4 य 3-4-44 व
^" स द व 1

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेच्ाय नम; ॥ रविरुवाच । ततोऽतिगर्वितो मोहासुरो दैत्य; प्रतापवान. । देवानां जीवघातारथ यत्नं स चकार
ह ॥१॥ तदर्थं प्रेषयामास दैत्यान्‌ परमदारणान्‌ । कमेमागस्य ते सर्वे चक्रु; खंडनमादरात्‌ ॥२। स्वल्पकालेन ना विभाः
कर्महीनं महीतलम्‌ । कृतं दैत्यैश्च सवत्र त्रासिताः कर्मकारकाः ॥३॥ बणाश्नमविहीनं तैः कृतं सवत्र भूतलम्‌ । धमेमूलं
तथा नष्टं बभूव क्रमतः किर ॥। न स्वाहा न स्वधा कुत्र भव भूव महषयः । मोदासुरस्य सर्ति ते स्थापयामासुरादरात्‌ ॥५॥
हैत्यपास्तन्र रोकैवा पूजां सर्वत्र संमताम्‌। कारयामासुस्रैशच दंडः संताञ्य मानवान. ॥६॥ ततो सुनिगणाः सर्वे भ्रष्टा जाता
विरोषतः ! खता; केचित्तथाऽरण्ये गता; परमदारुणे ॥॥ तत्र ते भयसंयुक्ताः क्रियां चजरर्मर्षयः । एवं धमस्य विच्छेदः
कृतस्तेन सुरारिणा ॥८॥ ततो देवगणाः सर्वे भययुक्ता विरोषतः । उपोषणसमायुक्ता विचारं चक्रिरे द्विजाः ॥९॥ भिकिता
सुनिभि; सार्भं मोहासुरविनाद्राने । न पापुर्देवविपेद्रा उपायं सुखदं परम्‌ ॥१०। । ततस्तानयंमा भाह श्णध्वं सुरसत्तमाः ।
सुनयश्च महाभागा वचो मे दितकारकम्‌ ॥११॥ नामरूपधरं सर्व तस्मान्‌ त्युने वै भवेत्‌ । मोदासुरस्थ वर्दरास्तच्नोपाय॑
घदाम्दम्‌ ॥१२॥ गणेश्वरस्य हस्तेन दैत्योऽधं प्रमरिष्यति । स्वयं योगमयः धोक्तस्तसमात्तं भरनजामहे ॥१३॥ स एव
निजलोकस्थो निजबोयेन दैत्यम्‌ । हनिष्यति न संदेहः स्तूयतां स सुरेश्वराः ॥१४॥ सूयेस् वचनं श्रुत्वा देवा हषै-
समन्विताः । विष्ण्वाद्याश्च पुनस्तं ते जयवंचनसुत्तमम्‌ ॥१५॥ देवा ज्चुः । सम्युक्तं त्वया भानो बुद्धया त्वमधिको मतः।
सर्वैभ्यो जीवदाता मो जातोऽस्यन्र न संजयः ॥१६॥ ततो देवाश्च विप्राख तपसा गणनायकम्‌ । जाराधयन्‌ प्रयत्नेन
विघ्रवारणकारणम्‌।॥१७॥ एकाक्षरविधानेनापूजयंस्तं निरंतरम्‌ । अजपन्‌ मंत्रमाद्यं तु. ध्यायतो गणपं हदि ॥१८॥ नानातपः-
समायुक्ता उपोषणपरायणाः ¦ ऋषयो देबदेवेदा वितेश्वरमतोषयन्‌ ॥१९॥ चषोणां शतकेष्वेवं गततषु गणनायकः ।
आययौ तान्‌ वरं दातुं शशं भावेन तोषितः ॥२०॥ सौम्यतेजोयुतश्चैवाखुगः पूर्णो गजाननः । चतुबोहुदेयापूर्णो महोदर-
विराजितः ॥२१॥ एकदंतो विशालाक्षः खपकणधर्‌ः परख: । सिद्धिबुद्धिसमायुक्तो नाभिशेषविराजितः ॥२२॥ चिंतामणि
गे बदुशध्वा नागयज्ञोपवीतवान्‌ । एर्व समाययौ देवो देवर्षीणां पुरो विशः ॥२३॥ तं द्रा देवविपास्ते हर्षिता भक्तिसंयुताः।
परगेघुः पूज यामासु्ययाशाखविधान्‌तः ॥२४॥ ततस्तं तुष्टुवुः सवै क्रतांजलय आदरात्‌} तदोनमहोत्साहा यथामतय
भो द्विजाः ॥२५॥ देवषैय जतुः । नमस्ते गणनाथाय महोद्रस्वरूपिणे । अनाथाय च नाथाय सर्वेषां ते नमो नमः ॥२६॥

(1 2 99662

्
प

रषु
5928 त ०८9
----------~-- ~ ---~--~-~--~---~-

प्राक्ररध्र त्रि (22
7203 १ -

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

अनादिसिद्धिनाथाय बुद्धिनाथाय हदये । हेरंबाय स्वभक्तेभ्यः सर्वदाय नमो नमः; ॥२७॥ चतुवाहिघरायैव श्पकरणाच ते
नमः । टंबोदराय विघ्नेरा विध्रवारण ते नमः ॥२८॥ गजाननाय देवायाऽखुवाहाय महाट्मने । शेषनाभिस्थितायेवैकदंताय
नमो नमः ॥२९॥ महागणपते तुभ्यं सर्वकारणक्रारण । भक्तवाञ्छाविधातानां हराय तु नमो नमः ॥३०॥ मायाश्रयाय
मायायाधारकाय महाखज । अभक्तकामदहनरूपाय च नमो नमः ॥३१॥ योगानां पतये तुभ्यं योगदात्रेऽ्ययाय ते ।
स्वानंदवासिने चैव योगाकाराय ते नमः ॥३२॥ सर्वेषां जटरेषु त्वं स्थित्वा भोगान. करोषि वै । भोक्ता त्वुदरे वै न
कोऽपि तेन महोदरः ॥२३॥ देहदेदिसमायोगे बोधब्रह्मणि संस्थितम्‌ । को जानाति च तं देवं सोऽपि दर्शनतां गतः ॥२४॥
भक्तवत्सरमवेन प्रकटस्त्वं समागतः । वथ तेन कृताधांश्च देवदेवेश निशितम्‌ ॥३५॥ वयं धन्या यतो दष्ट; सर्वदर-
विलासक्रृत्‌ । महोदरः परसन्नात्मा साक्ाद्रह्मपतिः प्सुः ॥२६॥ किं स्तौमि त्वां गणाधीडा वेदादीनां तथोदरे ! संस्थितं
पणमामस्तं योगगम्यं सनातनम्‌ ॥२७ रविराच । एवं स्तुतिं समाकण्थ प्रणयेन सुतोषितः । जगाद तान्‌ गगेद्यानो
मक्तिभावनियंचितः ॥३८॥ महोद्र उवाच । ब्रणु्वं सर्वदेवेश्ा खुनयश्च यथेष्तितम्‌ । दास्यामि सकलं तद्रो भक्तया स्तोत्रेण
तोषितः ॥२९॥ भव्करृलमिदं स्तोत्रं भवेन्‌ मत्पीतिवर्धनम्‌ । पठतां शण्वतां देवाः सर्वसिद्धि पदायकम्‌ ॥४०। इति तस्य
वचः श्चुत्वा देवा मुनिगणैः सह । हषंयुक्ताः प्रणम्यैनं जगस्ते ड गणेश्वरम्‌ ॥2१॥ देवक्ष्य चुः । यदि प्रसन्नतां यातो देवदेवा
विघ्रप। ध ते पादपद्मे नो भक्ति देहि विरोषतः ॥४२॥ मोदासुरेण दुष्टेन स्थानश्र्टाः कता वयम्‌ } सुनयः क्महीनाश्च
जहि तं गवंसंयुतम्‌ ॥४३॥ ब्रह्मांडं विजितं तेन तत्र लोकाः सुदुःखिताः । क्रतास्तान्‌ सुखदाता चै मव स्वामिन्नमोऽस्तु ते
॥2४॥ तेषां वचनमाकण्य॑ ताठुवाच तथेति ह महोदरः पसन्नात्मा भक्तवत्सल मावनः ॥४५॥

॥ ओमिति श्रीमदान््ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रले महापुराणे ततीये खण्डे महोदरचसिते देवपिवररदानं नामाष्टमोऽध्यायः ||
“> > <€

त दद अ `

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

पान १९
9

॥ श्रीगणेशाय नम; ॥ रषिरवाच । ततो महोदरः करोधसमायुक्तः प्रतापवान्‌ । परश्वादि स्वायुधानि दधानो प्रमो द्विजाः
॥१॥ मूषकोपरि संस्थाय देवर्षिगणसंयुतः । मोहासुरं निहतौ स ययौ तन्नगरे प्रञ्ुः ॥२॥ एतस्मन्न॑तरे तत्र समासीनो
महासुरः । मोहो दैत्याधिषैः सवैरविष्टितः प्रव भौ द्विजाः ॥६॥ अकस्मान्नारदो दैत्यं ययौ गानपरायणः } तं दष्टा प्रणनामाऽथ
मोहः सर्बसमन्वितः ॥४॥ समासीनं महादैत्यः पप्रच्छ विनयान्वितः बद चित्रं सुने किंचित्‌ भ्रमसि त्वं च सवेगः ॥५॥
दैत्यस्य वचनं श्रुत्वा नारदस्तखुवाच ह्‌ ! रषयुक्तः कथां पुण्यां दैत्यस्य विषरूपिणीम्‌ ॥द॥ नारद उवाच । मोदासखुर महाभाग
शण मे वचनं हितम्‌ । चिच वदामि यद्‌ इष्टं भावपूर्वेण चेतसा ॥७॥ देवै; संपार्थितो देवो सुनिभिवैनसंस्थितैः । महोदर
वधार्थाय तव दैत्यपतेऽधुना ॥८॥ स देवो सूषकारूढो वधार्थं ते समागतः । दद्ायोजनदूरस्थो बभूवासुर चाधुना! ॥९॥
इत्युक्त्वा नारदस्तं स मौन भावपरायणः। ब भूव दैत्यराजस्तु भयोद्िमरस्तदाऽभवत्‌ ।॥।१०॥ नियम्य दुःखसुग्रं स उवाच नारदं
पुनः। मोदहाखरो भयोद्विश्रो हृदयेन विदूयता ॥ ११ महासुर उवाच | छणु नारद मे वाकयं न त्यु प्रवतैते । नामरूपात्मकेभ्यख्
करि करिष्यति देवपः ॥१२॥ महोदरात्मको नाम रूपधारी समागतः । स देवं त॑ हनिष्यामि नाच्र काया विचारणा ॥१३॥
तस्य दैल्याधिपस्थैतद्रचनं नारदो खनिः श्रुत्वोवाच महायोगी मोदासुरं विचारतः ॥१४॥ छण मोहाख्ुर त्वं म वचनं
दितकारकम्‌ । महोदरो नरो नैव न देवो न च राक्षसः ॥१५॥ नामरूपविहीनं यद्भद्य वेदेषु कथ्यते । नामरूपमयं पूर्ण स
एवायं समागतः ॥१६॥ हनिष्यति यदा करद्धस्त्वां तस्माच्छरणं व्रज । महोदरं मदाभागं तेन त्वं सुखमेष्यसि ॥१५॥
ततस्तं दैत्यराजः स जगाद भयसंकुलः । वद नारद योगज्ञ भ्रमनाद्ाय मे वचः ॥१८॥ नामरूपविहीनोऽ्य कथ्यसे च
मरोदरः । समागतः कथं देही नामरूपसमन्वितः ॥१९॥ नामरूपमरयं ब्रह्म नामरूपविवर्जितम्‌ । स्वेन्रयोग भावेन
तिष्ठत्यन्न न संदायः ॥२०॥ स्वपरश्रांतिजो मोहो न कदा तत्र वतते । देवदैल्यादि भेदेषु समभावयुतं सदए ॥२१॥
अय मरोदरश्चैव देवपक्षविवर्धनः । दैत्यानां भ्रवधाथांय किमर्थं कुरूते मतिम्‌ ॥२२॥ विपरीतमिदं विप्र वचन॑ते च
साप्रतम्‌ । भासते पद्य योगीद्र चद मे संदायं प्रमो ॥२३॥ महोदरस्य मामन्यत्‌ बरह्मर्षे वद चेष्टितम्‌ । किंरूपः

किस भावश्च कस्याः किंपराक्रमः ॥२४॥ कुत्र वासकरः; सोऽपि कीरा ब्रह्म तस्य यत्‌! एतत्‌ सर्वं सुविस्तार्य ज्ञानं मे

करुणानिपे ॥२५॥ भावुरुवाच । एवं प्ट महायोगी भाणपत्यः भरतापवान्‌ । मोहाखुरं यथापूर्व तं जगाद महासुरम्‌ ॥२६॥

__ ~~~ ~-~--------------------------

444

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

~ पान २० २०
९ ६९० 2, ८०९ ४२> स $ > (20 + 1 499 =+ ५८0५ ~~ + 92 ~

ठ अ
र< र्रर 77

नारद उवाच । मोहाखुर महाभाग मतिस्ते योगिसंमता। योगरूपं त्वया ष्टं तेनाऽ तोषितो शूकाम्‌ ॥२७।। अतस्त्वां सकलं
देह्य कथयामि विदोषतः। श्णष्वैकमना दंदेशेटितं योगदं परम्‌ ।[२८॥ नामरूप मयं विद्धि जगत्स -चतुविधम्‌ । नामरूप
विहीन यदेदिरूषं जगद्धितम्‌ ॥२९॥ तयोर्योगे च दैत्येद्र बोधः सर्वन्र संमतः । ब्रह्म यद्वेदवादेषु ^ विद्धि चेतसा ॥३०॥
तदेव नामरूपादियुक्तं भवति सवदा । तदेव नामरूपादि हीनं मवति सर्वदा ॥३१॥ तद्र पूणं नावेन संस्थितं योग-
वाचकम्‌ । देत्यपुंगव जानीहि तदेवाऽसौ महोदरः ॥६२॥ देददेदिकृतो भोगः स्वस्वस्वानेददः परः सवेच्रगः स उदरे
सुक्तभोगश्च कथ्यते ॥३३॥ उदरेन करतो भोगो यदि बाह्यपरायणै; । तदा ते मरणेयक्ता भव॑ति स्वल्पकाकतः ॥३२॥
स्वस्वानंदमयो भोगो सुञ्यते सर्वभावतः । स्वै्रह्यभिरत्यंतं जगद्धिश्ैव निचितम्‌ ॥२५॥ भिन्नभोगञ्च विश्वस्मिन्नात्मनि
हसनात्मकः । एकमावमयो भोगो 'मोगयुक्तानु भौ मतौ ॥६९॥ देषु जठरं भिन्न जठरं मतमात्मनि । पकभावात्मकं
हस्य जानीहि योगसेवया ॥६०॥ यदि मोगविहीनौ तो विन्वात्मानौ महामते। विषतो यत्नव॑तौ किमर्थं बे बभूवतुः ।३८॥
नामरूपधरं विश्वं जातं मोगार्धमेव च । नामरूपविहीनं यदेही जातस्तदर्थतः ॥३९॥ नास्ति भोगस्य चेच्छा चेत्‌ किमयं
द्विविधं भवेत्‌ । अतो जानीहि दैव्यं मोगयुक्ततौ विरोषतः ॥४०॥ विश्वातमनोश्च संस्थोऽयं जठरे गणनायकः । महोदरारूया
सजाता तेन तस्य महात्मनः ॥४१॥ द्विविधस्य च दैत्यंद्र्‌ जठरं स्वर्पवाचकम्‌ ॥ स्वस्व भोगपरत्वाद्व विचारय
महामते ॥४२।॥ सकलानां विरोपेणोदरेषु स सदा स्थितः । महोदरशच तेनाभ्यं कथितो वेदवादिभिः ॥9२॥ विभ्वं देहमयं
नसय मस्तकं चात्मवाचकम्‌ । तयो्योगे गणेकोऽयं कथ्यते स गजाननः ॥४९॥ जायते सुकं यस्माद॑ते गच्छति यच्च च |
हेत्यनायकं जानीहि गजरूपं तदव घै ॥४५॥ विभ्वात्मानौ च संखष्टौ ताभ्यां ज्ञानाथमेव सः तपसाऽऽराधितो देवो
देहधारी बभूव ह ।४६॥ न तस्य प्राङ्रनो देः सर्बवत्पर्य दैत्यप । शुक्तिसुक्लयर्थमेवं स स्वेच्छया देह भोगवत्‌ ॥४७॥
ससंवेयेन योगेन लभ्यत गणनायकः । तदेव नगरं तस्मात्तस्य जानीहि सर्वगम्‌ ।॥४८॥ सिद्धिभ्रौतिप्रदा माया ततो भ्रमति
चे जनः । बुद्धिर्भ्रनिधरा भोक्ता चित्तरूपा विदरोषतः ॥४९॥ चित्तं पंचविधं प्रोक्त तदैश्वर्थ भ्रमात्मकम्‌ । त्यक्तवा द्रांतिमवा-
मति योमीरो योगसेवया ॥५०॥ तस्मात्सद्धे्च बुद्धे स्वामी भोक्तो महोद्रः ! तं भजसव महादैत्य नोचेत्वां स
सरमय तेन खष्टं विश्वं विदरोषतः। स्वस्वधर्मसमायुक्तं तेन खेलति विघ्रपः ॥५२॥ देवा दैत्यविनाद्याथ

१2.24 ८२ 222) > 7५2 2. > स
क 7 १ ~ न ० न 4 (4

यु अअ ॐ
न्न (८८ क, अ” ग र य 9.८3

द 6669696

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुखणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे तृत्तीये खंडे महोदस्वरिते मोहासुरज्ञानपरदानं नाम नवमोऽध्यायः ॥\
| >>> <€

॥ ओ्रीगणेकाय नमः ॥ रविराच । गते सुनौः महाभागा मोहो जातः सुहर्षितः । विचारमकरोचिन्ते नारदोक्तविचारवित्‌ ॥२॥
पक्ति संस्थितो दत्यो गणेदाध्यानतत्परः । महोदरस्य माहात्म्यं ज्ञात्वा मनसि हर्षितः ॥२॥ स छक्रखपसंगम्याकथयत्‌
प्रकथानकम्‌ । नारदोक्तं च काव्येन तेनैवं बोधितो द्विजाः; ॥३॥ ततः स्वगृहमागत्य गणेदो मोदितोऽमवत्‌ । मोदासुरश्च
मोदेन वर्जितः प्रवभौ स्वयम्‌ ॥२॥ एतस्मिन्नंतरे त॑त्र विष्णुः स्वयसुपाययौ । प्रेषितो गणराजेन सामार्थ दैत्यसन्निधौ ॥ ९॥
केदावं मानयामास मोदासुरः प्रतापवान्‌ । अपूजयन्‌ महादैत्यो निवेदय छ्यु भ आसने ॥६॥ पप्रच्छ तं महाविष्णु किमथ
त्वमिहागतः) बद विष्णो महाभाग कारणं ते करोम्यहम्‌ ॥७॥ विष्णुरुवाच । महोदरः समायातो धमेरक्षणतत्परः । देवश्च
सनिभिः सार्पं तेनाऽ मेषितोऽसुर ॥८॥ सामार्थं ते महा भागाऽसि धन्यो दैत्यनायक । भित्र माव त्वया साध स॒ इच्छति
महोदरः ॥९॥ देददेदिमयं ब्रह्म तदेव गणनायकः । महोदरः समाख्यातो सुनिभिस्तच्वदर्दिभिः॥१०॥ सर्वेषाखुदरे स्थित्वा
` भोगान्‌ सवीन्‌ खनक्ति सः । महोदरश्च तेनाऽसौ वयं स्वल्पोदराः स्छताः ॥११५ नगरस्य पुरो राजन्‌ दशयोजनदूरगः ।
संस्थितो देवविप्राथेः संस्तुतः भ्रवभौ विख; ॥१२॥ स उवाच तदेवाऽहं कथयामि णुष्व तत्‌ । वचनं सव भावज्ञ

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

सर्वेभ्यः सुखदायकम्‌ ॥१३॥ बिसंद्धं त्यज दैत्यंद्र तिष्ठ स्थाने स्वके सुखम्‌ ! देवा दविजः संतु ब्राह्मणाः कमेकारकाः
॥१॥ तितु लोका वर्णाश्नभयुता दुःखवर्जिताः । एतत्‌ कुरु महादैस्य नोचेच्ुद्धयस्व दैत्यप; ॥१५॥ एतच्वे कथितं वाकयं
गणेदोन विरोषतः ! तत्‌ रष्व महाभागम भव भिन्नं महात्मनः ॥१६॥ रविस्वाच । श्चुत्वा विष्णुवचो रम्यं तखुवाच
महावलः! मोहाखुरः प्रसन्नात्मा सवषां मोहकारकम्‌ ।॥१७॥ मोदासुर उवाच । सम्यग्‌ अवीषि विष्णो त्वं मदीयदितकारकम्‌ ।
करिष्यामि तथा देवं मानपिष्ये महोदरम्‌ ॥१८॥ एवघुक्त्वा स दैत्येद्रानाहयामास सत्वरम्‌ । समागतालुवाचाध
विष्णुना कथितं वचः ॥१९॥ मोहासुरसय वाक्यं तच्छत्वा ते दैत्यसत्तमाः । क्रोधयुक्ताश्च पातारं विविद्युभेयसंङुलाः ॥२०॥
शक्रेण सहितो मोदासुरो दैत्यः प्रतापवान्‌ । विष्णुना च तथा विप्रा गणे रशारणं ययौ ॥२१॥ समागत्य स दैत्येद्रो ननाम
स महोदरम्‌ । भक्तिभावसमायुक्तः पूजयामास यत्नतः ॥२२॥ पूजयित्वा यथान्यायं पुनस्तं प्रणनाम स; । कृत्वा
करपुटं मोरस्तुष्टाव च महोदरम्‌ ॥२३॥ मोदापुर ्वाच । नमस्ते ब्रह्मरूपाय महोदर सुरूपिणे । सरवैषां मोगभोक्े वै
देहदेहिमयाय ते ॥२४॥ मूषकारूढदेवाय तरिनेच्राय नमो नमः । चतु्जाय देवानां पतये ते नमो नभः ॥२५॥)
अनादये च सर्वेषामादिरूपाय ते नमः । विनायकाय हेरंब दीनपालाय वै नमः 1२६॥ गणेशाय निजानद पतये ब्रह्मनायक्त ।
सिद्धिबुद्धिप्रदात्रे वै ब्रह्मभूताय बै नमः ॥२.अ ब्रह्मभ्यो ब्रह्दात्रे वै योगदांतिमयाय च } योगिनां पतये तुभ्यं योगिभ्यो
योगदायक ॥२८॥ सिद्धिबुद्धिपते नाथ एकदंताय ते नमः । शपंकर्णाय शूराय वीराय च नमो नमः ॥२९॥ सर्वेषां मोहकर्च
वै भक्तेभ्यः सुखदायिने । अभक्तानां विदोषेण विध्कत्रे नमो नमः ॥३०॥ मायाविने च मायाया आधाराय नमो नमः।
मायिभ्यो मायया चैव श्रांतिदाय नमो नमः ॥२१॥ किं स्तौभि त्वां गणाध्यक् यत्ने वेदाः; सहांगकाः। चां तिं प्राप्नास्तथापि

2: 2 4.7.7८ 42 > ०८ 2 प्रपर
>

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

~~" ~-------------

[4०१०२ दर र व 8 १ = न ० (= =-= - च्ल द

रविरुवाच । एवं गणेहावाक्य॑स श्त्वा हषैसमन्वितः । मोहासुर उवाचाऽथ निबद्धकरसंपुटः ॥३९॥ मोदासुर उवाच ।
महोदर नमस्तुभ्यं यदि दास्यसि मे वरम्‌ । तदा ते पादपद्मे वै भक्ति देहि दृढां प्रभो ॥४०॥ त्वदीयभक्तमिच्त्वं स्थानं
भक्ष्यादिक तथा । देहि मे देवदेवेदा त्र स्थास्यामि निश्चल; ॥४१॥ मोहाखुरस्य तद्भाक्य॑भुत्वा तं भत्युवाच ह ।
महोदरः पभसन्नात्मा भक्तिभावेन तोषितः ॥४२॥ महोदर उवाच । मदीया भक्तिरुप्रा ते भविष्यति महामते । मदीय भक्त-
मिच्रत्वं पाष्टयसि त्वं न संदायः ॥४३॥ कमंज्ञानादि भावेषु मदीयं पूजनं न हि । स्मरणं तन्न दैत्य त्वं मोगभोक्ता
भविष्यसि ॥४०॥ स्वस्थाने तिष्ठ दैत्येंद्र स्वधभस्थितमादरात्‌ । नरं मोहविहीनं च तं कुरुष्व भजसव माम्‌ ॥४५॥ तथेति
गणपं मोदाखरो नत्वा प्रतापवान्‌ । स्वस्थाने संस्थितो गत्वा रांतियुक्तो चभूव ह ॥४६॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले मदापुराणे वतीये खंडे महोदरवसि मोदासुरशां तिवणैमं नाम दशमोऽध्यायः

"ने >> <€

॥ आीगणेकाय नम; ॥ रविरुवाच । गते मोहास्रे तत्र रांतरूपे सुरेश्वराः । खुरेश्च खनिभिः सार्धं महोदरमपूजयन्‌ ५१॥
पूजयित्वा गणेक्षान प्रणता भक्तिसंयुताः । वुष्डुबुस्ते विष्ठेवेण हषैयुक्ताः सुरषयः ॥२॥ सुर्य ज्लुः । अमेयमायामित-
विक्रमाय निरंजनायाऽथ गणेश्वराय । अमायिने मायिकमोहनाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥३॥ मनोवचोहीन-
तया स्थिताय मनोवचोयुक्तगजाननाय । अयोगसंयोगमयाय दंडे नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥४॥ विदेदरूपाय च
बोधकाय तथाहि सोऽदंपदनोगकाय । सदा सुर्विद्रात्मकदेहगाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥५॥ युणेश्ारूपाय
खुषुधिकाय तथा खुसुश्टमाय च जागते ते । हरीश ब्रह्मादिषु संस्थिताय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥६॥ छु मादयु भाकारधराय
भून्ने शमा भावौ च सुपूजिताय । छ नाने कमेणि सिद्धिदाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥७॥ क्रे सुपातरे हरणाय
काङपकाारूपाय च भानवे ते । क्रियास्वरूपाय च ₹शाक्तिदाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥८॥ यमाय चंद्राय च वायवे वै
कुवेररूपाय पुरंदराय। िवाय वन्ह्यात्मकै ऋताय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ।।९॥ अनंलरूपाय जलेद्धाकाय प्रजापते रूपधराय
पारिन्‌ । दिगीहापाटाय दिक्ामयाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥१०॥ सुरासुराणां च समाय नित्यं सुराख्राकारधराय

पु भ< ऋ 79 +^.
(श ०26

"9, 6 (रह ५... यु त द 4
५. 3 ८ वअ.
५८ (91.104 1 अ स षै

५ ८१५१५,

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

धाच्रे पिक्राचगधर्वमयाय यश्च नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ।११॥ धरास्वरूपाय जटप्रकारा जखस्वरूपाय च तेजसे ते ।
वाताय चाकादामयाय धान्ने नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ।॥१२॥ अनादिमष्यांतविहारकाय सदादिमध्यांतमयाय चिच्रम्‌ 1 तत्त्व-
पकाश्ाय च तच््वमूर्ते नमो नमस्तेऽस्तु महीदराय ॥१३॥ . नराय वर्णाश्रमसंर्थिताय द्विजस्वरूपाय नराधिपाय वेङयाय
छुद्राय तथांऽतिमाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥१९॥ गुरोरधीनाय ग्हस्थरूपवनस्थितायाऽ्य परित्रजाय । वणाश्रमेहीन-
मयाय योगिन्‌ नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥१५॥ बृक्षादिवीरुत्तणसंस्थिताय घराधराकारमयाय देव । पद्युस्वरूपाय च
पक्षिणि ते नमो नमस्तैऽस्तु महोदराय ॥१६॥ रसस्वरूपाय रसाधिषाय तथाऽन्नरूपाय च जीवनाय । चराचराकारमयाय
नाग॒नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥१७॥ वरांकुशायैश्च सृचिहिता्योदुरुष्वजायाऽऽखुखवाहनाय । तरिनेचरधाराय च
शकण नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥१८॥ स्वानेदलोकाधिप देवदेव ससिद्धिबुद्धिभर मवे परात्मन्‌ ९ सवेकदंताय
चतु्ुजाय नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥१९॥ महोदरायादिसुप्रजिताय सवखसं भूषण मूषिताय । परमोदमोदादिगणः
स्तुताय नमो नमस्नेऽस्तु महोदराय ॥२०॥ सदाख्ता भेदमयेक्षुनीरसघुद्रखीटाकरकजपाण । गणका देरब च नक्तपाष
नमो नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥२१॥ प्रविरय विश्वोदरमेव भोगविहारिणे विश्वमयाय रणं । विकारहीनाय सुबोघदाय नमो
नमस्ेऽस्तु महोदराय ॥२२॥ अल्पोदरा देवसुखाश्च सरव स्वस्वप्रभोगे कुदालाश्च तेन । तेषु त्वमेष सुख भोगकारिन नमो
नमस्तेऽस्तु महोदराय ॥२९। भावस्च । एवं संस्तुवतां . तेषां सुरर्षीणां महषयः । ससुत्पन्नो भक्तिरसस्तन ते
नचतुः पुरः ॥२४॥ साश्ुनेत्रान्‌ स रोमांचान्‌ सुदधकंठान विशेषतः । तानुवाच स्वयं देवो भक्तान्‌ वै भक्तवत्सलः ॥२५॥
गमे उवाच । वरान्‌ श्रुणुन देवेशा देवा सुनिगणास्तधा । भक्तया स्तोत्रेण तुष्टोऽहं दारयामि मनसीप्सितान्‌ ॥२६९॥ गणेावचनं
त्वा हर्षयुक्ताः सुरर्षयः ! तं प्रणम्य महात्मान द्विजा उत्व महोदरम्‌ ॥२७॥ १ उचुः । यदि तुष्टोऽसि देवे तदा ते
भक्तिसुत्तमाम्‌ । देहि नो गणनाथ त्वं तया तृक्चाः स्म सांमतम्‌ ॥२८॥ त्वया ऋतिधरा दुः करतो मोहासुरः प्रभो । तेन
सर्वं जगत्‌ पूर्णं वैश्वापि प्रपाछितम्‌ ॥२९॥ अधुना तापसंहीनाः क्रेता गणपते वयम्‌ । त्वं नाथोऽसि जगन्नाय अनाथानां
करोषि तत्‌ ॥३०॥ एवखुक्त्वा गणेशानं भ्णेखुस्ते सुरषेयः । तथेति ताचुवाचैव गणेोऽतर्दषे द्विजाः ॥३९॥ देवाञ सुनयः
सव स्वस्वस्थानं ययुस्ततः । स्वस्वध मरता कोका ब र बुर्विगतञ्वराः ॥३२॥ एवं मोदासुरः विभा; शांतिरूपधरं परशुः । चकार

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ३ अ. श्२
अथि
गणनाथो बै मोहहीन जगत्तथा ॥६३॥ महोदरस्य तस्यैवावतारा विविधाः स्ताः । चरित्रमखिटं तेषां गदितुं न
पदाक्यते ॥३४॥ रामः सीतावियोगार्तः दारणं तं महोदरम्‌ । ययौ तेन स शांतोऽभूत्‌ ससीतो भजने रतः ॥३९॥
दक्षिणस्यां दिदि प्रति स्थापितोऽसौ महोदरः । देवर्षिभिश्च भो विप्राः स्थानं तद्धवि पप्रथे ॥३६॥ इदं महोदरस्थैव चरितं
मोहनारानम्‌। मोहयां तिपदं पूर्ण कथितं बो मया द्विजाः ॥२७॥ य; पटेच्छरणुयायञ्च तस्मै छांतिपरदायकम्‌ । सुक्तिखुक्तिर्द
चैव भविष्यति न संदरायः ॥३८॥ मोहेन मोहिता विप्रा मां वदंति परात्परम्‌ । स्वस्पयोगधरास्ते ये ज्ञातव्याञ्च न
संदायः ॥३९॥ एतद्र; कथितं सर्व मदीयं सुचरिच्रकम्‌ । गणेशा भक्तिसंयुक्तं तस्मात्तं प्रभजाम्यहम्‌ ॥४०॥

| ओमिति श्रीमदःस्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे सददापुरणे दतीये खंडे मदोद्रचसिति महोदरांऽतधीनं नामैकादशोऽध्यायः ॥

9 <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ अदरक उवाच । सूर्येण कथितं चिच महोदरकथानकम्‌ । श्रुत्वा बिस्मयसंयु्ता व भूवुवांरखित्यकाः
॥१॥ मानसे घारयामासखरमणेदतेऽय सुांतिदः । योगरूपो न संदेहो भालुना बोधिता बयम्‌ ॥२॥ दषेयुक्ताः पुनस्तं ते
वालखिल्याः प्रजापते । महोदरस्य पपच्छुशेष्टितं तस्य शांतिदम्‌ ॥३॥ बार्लिल्या उचुः । घन्योऽसि च रवे त्वं वै योग्ांति-
प्रकाराकः । वय॑ बोधेन संयुक्ता संदायो न त्वया कृतः ॥४॥ घन्यं जन्म गणेशस्य कथां तस्य महाप्रभोः । श्रत्वा मनसि
संतुष्टा भवामस्त्वदनुब्रहात्‌ ॥५॥ सवंज्ञोऽसि महाभाग साक्षाद्रणपति; स्वयम्‌ । १ सुयंस्त्वं तन्न चिर
किमप्युत ॥९॥ अधुना ब्रहि देवेशा रामो गणपति कथम्‌ । अभजद्भक्तिसंयुक्तः दांतिरूपो बभ्रू ह ॥७॥ घन्यास्ते
पुरुषा रोके गणेशस्य कथां रवे । धृच्छंति प्रपठंत्यन्ये छण्वते योगरातिदाम्‌ ॥८॥ सदर उवाच । इति पृष्टो महातेजा
वालटखिस्यैः प्रजापते । रविस्तान्‌ दर्षितो भूत्वा भो जगाद छणुष्व तत्‌ ॥९॥ रविरुबाच । अत्राऽदहं कथयिष्यामि चेतिहासं
पुरातनम्‌ । नारायणस्य संवाद मार्कडेयस्य सिद्धिदम्‌ ॥१०॥ खकंडाच् सयुत्पन्नो माकंडेयो महायुनिः। कृतो पवीतक्षो भूत्वा
ललाप परमं तपः ॥११॥ ब्रह्मचर्यसमायुक्तो बेदश्ाखरज्ञसत्तमः। नित्यं जजाप गायत्रीं मोक्ष्ड; स विद्रोषतः ॥१२॥ अयुते
प्रगते विप्रा वर्षाणां च तदाऽऽश्रमे । आययौ रौकरस्तन्न पावेत्या गणसंशृतः ॥१३॥ ध्याने विष्णुं समाधृत्वा ससितो

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

ध [याका "गयि भणे

ख, २ अ. १२
(99 42922929 ९2329 > प्र ्र ९ ९ धः
१८०. ०.७. >ऋ>। "ऋ & पार

न बुबोध तम्‌ । समागतं महेशानं दिवित तदाऽकरोत्‌ ॥१०॥ योगमायाषलेनाऽसौ हृदि तस्य गतः रिवः,
रोपयामास विष्णु तं हृदि संस्थं सुनेः कविर ॥१५॥ हृदये शांकरं दद्रा विस्मितोऽसौ महाघुनिः। त्यकत्वा ध्यानं बहिर्व््य
शौकरं भरणनाम सः ॥१६॥ अथर्बरदिरसा शं स्तुत्वा दषंसमन्वितः । पुनः पुनमदेराने प्रणम्य पुरतः स्थितः 1१
तसुवाच महादेवो वरं बरृणु हृदीप्सितम्‌ । दास्यामि तपसा तुष्टो गायत्याश्च जपेन ते ॥१८॥ गायत्री वेदमाता वै पिता
ओंकार उच्यते । ओंकाराच बयं जाता जानीहि तापसोत्तम ॥१९॥ अतो जपेन गाय्याः ६ न संशयः ।
स्तुत्या गंभीरया विग्र दास्यामि हृदि वाञ्छितम्‌ ॥२०॥ दिवस्य वध्वनं श्चुत्वा तं जगाव्‌ महाखुनिः । भक्ति ५६. त्वदीयां
मे शुक्ति संसारसागरात्‌ ॥२१॥ ततस्तं प्रत्युवाचेदं वाक्यं वाक्यविशारदः । दिवः संतोषदः पणेः स्व भक्तभ्यो विक्षतः
॥२२॥ शिव उवाच । मदीया भक्तिरुगरा ते भविष्यति महाखुने । सुक्तिञ्ध राश्वती पणो पुराणाचायता तथा ॥२२॥ आयुश्च
सप्कल्पाख्यं भविष्यति महासने । यद्यदिच्छसि त्तत्ते सफलं नात्र संदाय; ॥२२४॥ एवसुक्त्वां तदधे सक्तिकोऽसो
रिवः स्वयम्‌ । मार्बडेयन्च संखित्नः संस्थितोऽभ्चन्‌ महर्षयः ॥२५॥ अकीर्तिता मं॑चरश्यक्तिगायत्री रूपधारिणी } देवता
छंभुरूपा च कल्पिताऽभून्‌ महात्मना ॥२६॥ शौवमार्गेण शंसु सोऽमजचानन्यचेतसा । कालात्मकं महेरानं मोदीनं
विदोषवित्‌ ॥२७॥ तच तेन समाख्यातं पुराणं सर्वसिद्धिदम्‌ । मार्कंडेयं शिवस्यैव शक्तेमाहात्म्यसंयुतम्‌ ॥२८॥ ततो
बहुगते काले नरनारायणावुभौ । आश्चमे तस्य देवर्षजेग्मतुः परमेश्वरौ ॥२९॥ बालखिल्या उचुः । चद भानो महाभाग
चरित्र च तयोः छुभम्‌ । परमेश्वरसंज्ञौ तौ भवतः कथमादरात्‌ ॥३०॥ मादरुवाच । मम पुत्र घरमात्मा धमः सवेसमानगः ।
तेन विष्णोस्तपस्तप्तं कीत्यी सह महर्षयः ।२१॥ गते वर्षते पूणे विष्णुख वरदोऽभवत्‌ । ताभ्यां पुत्रस्त्वमेव नौ भव
सोऽपि तथाऽकरोत्‌ ॥३२॥ नरनारायणाचेवं तयोः पुत्रौ बभूवतु; । नरो जीवमयः प्रोक्तो परो नारायणः शिवः ॥३२॥
तयोर्योमि च यद्रह्म वैष्णवं कथ्यते बुधैः । अतस्तौ प्रसमाख्यातौ मया व; परमेश्वरौ ॥३४॥ धमेस्याज्ञां गृहीत्वा वै
निमिषारण्यगौ द्विजा; । भवतः स्म ततो देवौ तेपाते परमं तपः ॥३५॥ समाययौ तच्र साक्षात्‌ स्वयै विष्णुयदच्छया ।
तं द्रा संनत तुष्डुवतुदेवौ च केदावम्‌ ॥३६६॥ नानास्तोचैः प्रसायनं नेमलुभ॑क्तितत्परौ । तावुवाच महाविष्णुरिच्छथः
वि; महापुनी ॥२७॥ ततस्तौ केशवं चैवोचतु; परमधार्मिकौ । बद योगं महाभाग सवेशांतिकरं परम्‌ ॥३८॥ एवसुक्तो

2 9 वल्क व ०99 26699

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

१.4

# # क 8 म
मोग रांतिपरदं पा विष्णुरुवाच । चित्तं प॑चविघं भोक्त तदन्वय

महायोगी तावुवाच प्रहर्षितः ! योगं शांलिपरद पृण गाणपल्यप्रिथः सदा ॥३ १ राच । चित्तं क

मायारूपं तदेवाद्य क्त्वा योगं समाप्स्यथः ॥४०॥ यद्यचित्तेन सप्र तत्तद्यायन न्‌
1 चिरे तत्ततरिवरै्तिव देव योगरूपं वै कतव्य योगसेवया ॥४२॥
प्रकर्तव्यं तदाकारसमाधिना ॥४१।॥ यदयचित्तेन न ज्ञात वाचकम्‌ । तदेव योग (०५
चित्ते चिताभणिरमिल्यं तिष्ट चित्तवाखकः । भजतं तं महाभागो तैन शातिमवा न्व, ॥४३॥ मायामो दयुतं
नानाभवेषु लारसम्‌ 1 मायादीनं सदा चित्तं शांतिरूपं भविष्यति ॥४२।। चित्तमिर च्छति धर्मं वे तथाथ व
मोक्षं च ब्रह्मभूतत्वं भ्रमयुक्त न संरायः ।२५॥ अं चितामणिः 1 मे भि प्रविद्यते । तविच्छेयं भ्रा त 1
मां अ्रमात्मिका ॥४बे।॥ अनेन योगमाभेण चित्तं यक्त्वा महाखुनी । कांतियोगस्वरूपौ वै संशयो न भविष्यथः
एवसुकत्वांऽतर्दधेऽसौ विष्णुयैङुंठगोऽभवत्‌ । नरनारायणौ तच्र योगयुक्तौ बभूवतुः ।२८॥

॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे वृतीये खंड महोदस्बसिति नरनारायणगिष्णुखंवादो नाम दादशोऽध्यायः ॥
“> >> <€

| आओगणेकाय नमः 1 बारुखिल्या तुः । वद्‌ भानो महायोगिन्नरनारायणाघ्रषी । किं चक्रुस्ततः सर्व रह्म भूतौ विरोषतः न
रविरुवाच । स्वाश्रमे लौ स्थितौ देवो नरनारायणारषी । विष्णुना कथितो योगः साधयामासतुः परम | । ५
च्ांतिमापन्नौ गाणपत्यौ बभ्बवतु; । गणपस्य मामन्नं हिवात्‌ संग्र जेपतुः ॥२॥ चतुरध्चरकं 9 न वो
सूतिं रत्नमयीं कृत्वा प्रजयेतां महाशनी ।॥४॥ देरंबस्थ हदि 1 चक्रतुः परमाहतौ । ध का बाहिर व
गजाननम्‌ ॥५॥ एवं वर्षते पूर्णो तयोराश्रमगोऽभवत्‌ । हेरंब: सिमो भत्वा नागयज्ञोप (= ॥६॥ चु य
निनेच्नो ूषतोषैरेः । भूषितः सिद्धिबुद्धिभ्यां युतो रंबोदरः भसु; ॥9॥ व मालां ६ २३ कुह
च दरैर्विप्रा दधानस्तेजसा युतः ॥८॥ एता च देरेषं षटवा तौ खनिसत्तमौ । भ्र र व र
हरचं तत उत्थायाप्रूजयेतां यथाविधि । पनस्तुष्ट्वतुस्तच्न तौ प्रणम्य गजाननम्‌ ।॥१०॥ ननारायणावूनतुः । नमस्ते गणनाथाय
यततरक्षकाय तर \ भक्तभ्यो भक्तिदाघ्रे वै हेरंबाय नमो नमः; ॥११॥ अनाथानां चि्नेषेण नाथाय गजवक्रिण ।

व व

"--न----~-----“~

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

>>> 3222342 ऋ षि रु तन्द्र
व छ
~~ ~ (८

0 [4 †*३

चतुथाहुधरायेव रंबोदर नमोऽस्त ते ॥१२॥ दुंढ्ये सर्वसाराय नानाभेदपरचारिणे । भेदहीनाय देवाय नमश्चितामणे
नम्‌; ॥९२३॥ सिद्धिबुद्धिपते तुभ्य सिद्धिबुदविस्वरूपिणि । योगाय योगनाधाय चछपंकर्णाय ते नमः ॥१४॥ सणुणाय नमस्तुभ्यं
निर्युणाय परात्मने । सवशूज्याय सवाय देवदेवाय ते नमः ॥१५॥ ब्रह्मणां ब्रह्मणे तुभ्यं सदा रांतिप्रदायक । सुखकांति-
धरायेव नाभिशेषाय ते नमः ॥१६॥ प्रणय पणेनाथाय पूर्णानंदाय ते नमः । योगमायाधरचालाय खेलकाय नमो नमः ॥१७॥
अनावये नमस्तुभ्यमादिमध्यांतमूतये । खषधे पातरे च संहननं सिहवाहाय ते नमः ॥१८॥ गताभिमानिनां नाथस्त्वमेवाच्र
न संशयः. । तन दरबनामाऽसि विनायक नमोऽस्तु ते ॥१९॥ कं स्तुवस्त्वां गणाधीश योगामेदमयं परम्‌ ! अतस्त्वां
प्रणमावा दवतन तुष्ये भव प्रमो ॥२० एवसुक्त्वा नतौ तन नरनारायणानब्रषी । तावुत्थाप्य गणेहान उवाच
धननिस्वनः ॥२१॥ देस उवाच । बरं चिन्ते्तितं दास्यामि ब्रूतं भक्तियंत्नितः । महाभागावादिसुनी योगमार्भकादाकौ ।२२॥
मत्कृतिं स्तोन्नं मम्‌ भरीतिकरं भवेत्‌ । पठ्ते शुण्वते चैव सुक्तिुक्तिपद्‌ तथा ॥२३॥ यद्यदिच्छति तत्तद दास्यामि
स्तोत्रपाठतः । मम भक्तिप्रदं चैव भविष्यति सुसिद्िदम्‌ ॥२] भालुरुवाच । देरंवचनं त्वा हितौ सनिषुंगवौ

करतांजणिषु। चो भावृचतुस्तं गजाननम्‌ ॥२५॥ यदि परसन्नभावेन वरं दास्यसि विद्नप । तदा ते भक्तिसुम्रां नौ दि
चाव्यभिचारिणीम्‌ ॥२६॥ तथति गणनायस्तौ जगाद भक्तिभावितः । अंतधीनं चकाराऽसौ स्वानदस्यो वमूव ह्‌ ॥२७॥
ततस्तौ नित्यमत्य॑तं गणेश भजने रतौ । देरंवेति सदा मंत्र॑ वाण्या भोचतुरादरात्‌ ॥२८॥ ततो बहुगते काटे
माकंडेयाश्रमे द्विजाः । जग्मतुज्ञानदानारथ करुणायुक्तमानसौ ॥२९॥ नरनारायणौ दद्रा मार्कडेयो महासुनिः । प्रणनाम
स साधा पजयन. माक्तसंयुतः ॥३०॥ पूजयित्वा स्वयं तत्र पादसंवाहने स्थितः । उवाच तौ विनीतात्मा माकंडेयो
महाखुपनिः ॥३१॥ माक्ड्य उवाच । धन्यं मे जन्म विद्या च तपो ज्ञानादिकं तथा । धन्यौ मे जनकौ चैव युवयोः
पाददशनात्‌ ॥२२॥ एवं नानाविधेवाक्यैः स॑स्तुतौ सुनिुगवैः । ऊचतुस्तं विनीतं तौ भक्तिभावेन तोषितौ + २३॥
नएनायणानृचतुः । माकडेय ब्रणुष्वं त्ववरं स्वमनसीण्सितम्‌ । तवातिथ्यक्तेनैव संतुष्टो नान संदायः ॥३०॥
तयोवेचनमाकृप्यै माकडयः प्रतापवान्‌ । परणम्य तावुवाचाऽथ भक्तिन्रात्मर्कधर! ॥२५॥ माकडेय उवाच । ज्ञानं शां तिधरदं
पणं वदतं खुनिसत्तमौ । तेन तृप्तो भविष्यामि कंतियोगपरायणः ॥३६॥ दर्शयिथां महामायां तां ज्ञात्वा संत्यजाम्यहम्‌ ।

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

भक्तिरेव यरो; पादे दीयतां मे वरस्त्वयभ्‌ ॥३७॥ रविरुवाच । तथेति त॑ महात्मानावूचतुक्ञानखुत्तमम्‌ । रांतियोगम्रदं पूर्ण
गाणेदां सुनिपुंगवौ ॥३८॥
॥ ओमिति श्रीमदांयि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मैद्रले महापुराणे तृतीये खंडे मदोदरचरिते नरनारायणमारकंडेयसमागमो नाम त्रयोद्दोऽच्यायः ।

“>>> <€

॥ अआीगणेक्ाय नमः ॥ नरनारायणावूचतुः । ज्ञानं रांतिध्रदं पूर्ण श्णु त्वं सुनिसत्तम । तपसा ब्रह्मचर्येण सिद्धोऽस्यच्र न
सहायः ॥१॥ शिवेन रामचंद्राय कथितं योगदायकम्‌ । तेन शांतिसमायुक्तो बभूवे लक्ष्मणाग्रजः ॥२॥ राञ्य-
संगसमायुक्तस्तेना भूत्तच्च विर्छतम्‌ । पुनवसिष्टवाक्येन तञ्ज्ञानं समपद्यत ॥३॥ माकडेय उवाच । कोऽसौ रामो महाभागः
कस्मिन्‌ व॑क्ञे समुद्भवः । कस्य पुत्रश्च तत्सर्वं वदतं मां महामुनी ॥४॥ रबिरुबाच । एव॑ प्रष्टौ महात्मान्मे माकदभेन
धीमता । उचुः परमभ्रीतौ वेष्टितं राघवस्य च ॥५॥ नरनारायणावूचतुः । मरीचिव्रंह्मणः पुच्रस्तस्माज्जातश्च करयपः ।
अदित्यां करयपाज्जज्ञे सूय आत्मा हरीरिणाम्‌ ॥६॥ सूर्याच्च मनुनामा यो वैवस्वत इति श्चुतः । तस्य मन्वंतरं भोक्त
सप्तमं ूमिमंडले ॥७॥ ब्रह्मणो दिवसः प्रोक्तो मुनिभिः कालवादिभिः । चतुयुर्मसहस्रारूयस्तावती राचधिरूच्यते ॥८॥
एकस्मिन्‌ दिवसे विप्र मनवश्च चतुद । भवंति स्वस्वकालेन प्रेरिताः क्षत्रकमंणि ॥९॥ एकस्रतिरेवैवाधिका चिन्‌
महासने । मन्वतरं चतुर्णा च युगानां वै प्रकथ्यते ॥१०॥ स्वायं खुवादयश्चैव मनवः कथिता वुधैः । तेषु षट्कं तथा भिन्न
भवति स्वाधिकारतः ॥११॥ मलुरदैवाश्च चिप्रा वै सप्त चैव पुरंदरः । मनुपुत्राश्च विष्णोर्यन्रावतारः प्रकीर्तितः ॥१२॥
विभागतश्च मनुना सवधम; प्रकारयते । भूभिपालनकं कार्य व्णाश्रमविषानतः ॥१३॥ ऋषिभिस्तत्वमार्गेण कर्मज्ञानादिकं
सुने । सुबोधेन नराणां तत्‌ प्रकादयं सर्बमादरात्‌ ॥१४॥ यजमानस्य यज्ञादि कमं सर्वं तथा सुने । कारणीयं प्रकर्तव्यं
स्वस्वमन्व॑तरेषु तैः ॥१५॥ श्र्टधादिना तिशुवनं महेद्रेण विदेषतः । कमानु सारभोगेन पालनीय यथातथम्‌ ॥१६॥ देच;
स्वयज्ञभागस्थं भोग शुक्त्वा स्वलोकवम्‌ । कमेकन्रै तथा स्वभे फलं दातव्यमादरात्‌ ॥१७॥ इद्रस्य दैत्यं घोरं भयं प्रां
यदा शुने ¦ तदा विष्णुः कलांशेन तं रक्षति बिडौजस्‌ ॥१८॥ मनोः पुत्रैश्च पौश्श्च तेषां संततिभि; सदा ¦ प्रजापालनकं

व 9969696 ~~ चै.

निक

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

कार्य क्षात्रधमेपरायणेः ॥१९॥ एवं षट्‌ष्ं समाख्यातं मन्वतरमयं शुने । मन्वते समासे बै द्वितीयस्य समुद्भवः ॥२०॥
ज्ञानि तदा षट्कं भवेद्धै नित्यमादरात्‌ । तपसा देहसुत्छज्य स्वस्वधान्नि गतं भवेत्‌ ॥२१॥ कयस्तन्र समाख्यातो
मन्व॑लरलयाटमकः । तच्च स्वे लयं पराप्ता जनाः स्थावरजंगम; ॥२२॥ द्वितीये भनुखुख्ये ससब्यते वै महाने । श्रग्वादयः
स्वमात्मानं सख््योगसेवया ॥२६॥ पुनः खष्ट प्रच्रस्ते चराचरमयीं शुने । एवं सर्वातरे पक्त ज्ञातव्यं विबुधैः सदा
॥९४॥ ब्रह्मणो दिवसान्ते यो लयो नैमित्तिकाहयः । भवति तच्र त्रैलोक्यं नाद्रामेति न संशयः ॥२५॥ एवं दिनक्रमेणेव
शतवषेमयं खने । ब्रह्मणः प्रणमायुष्यं भविष्यति न संकायः ॥२६॥ तदा स्वयं लयेनैव मरिष्यति पितामहः । एवं करमेण
त्रैगुण्यं नाशरूपं बदति च ॥२७॥ जन्मखत्युमथी पूणौ नानाद्दरपकाहिनी । माया ते कथिता विप दद मावेषु घ्रांतिदा ॥२८॥
॥ भोमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराणे तृतीये खण्डे महोद्र्चर्ति मायावर्भनं नाम चतुदशषोऽध्यायः ॥

">> <€

॥ श्रीगणेराय नमः ॥ माकडेय उ्वाच । मवद्यां कथितं चित्रं मायारूपं विोेषतः । श्रुत्वाऽहं तृधिसंयुक्तो भवामि
भृशाहर्षितः ॥१॥ मायारूपं मया नाथौ न ज्ञातं पूर्णभावत; । अतो मां विस्तरेणैव वदतं योगिनां वसै ॥२॥ वर्णाश्रमवि भा
वै स्वस्वाचारसमन्वितम्‌ । युगमानं तथा विप्रो युगधमीन. विरोषतः ॥३॥ पितृदेवासुराणां वै कर्ममा सुत॒सिदम्‌ ।
सू्य॑च॑द्रपसूतानां राज्ञां सर्वं चरित्रकम्‌ ॥४॥ एतानि पश्पीटानि वदत्त चर्षिसत्तमौ । तत्र दृद्रादिकस्येव ज्ञानं मे
परभविष्यति ॥५॥ म॒रूवाच } एवं प्रष्टौ महाभागौ नरनारायणाब्रषी । ऊचतुस्तं दयायुक्तौ माकडेय तु तापसम्‌ ॥६॥
नरनारायणावूचतुः 1 सम्यक्‌ पृष्टं महाभाग वदिष्यावोऽखिलं च ते । येन मायाचरित्राणां ज्ञानं भवति निश्चलम्‌ ॥७॥
निमेषमाचत्रः कालो यो छघ्वक्षरसमन्वितः दक्ापंचनिमेषेश्च काटाकालः प्रकीर्तितः ॥८॥ चिक्त्काष्ठाभिरेवं यः कलाकाटः
प्रजायते । निरात्कराभिरेकं वै मुहर परिकीर्तितम्‌ ॥९॥ चिरान्सुहतेमानेन दिवानक्तमयो मतः । तैखिराद्धिस्तथा कालो
मासाख्यो विप्र जायते ॥१० मासपक्षदरयाकारः शुद्धकृष्णविभागतः । मासेद्राददाभिः संवत्सरः पूर्णश्च जायते ॥११॥
दाभ्यामाभ्याग्रतुः प्रोक्तः स षड्कऋतुभिरूच्यते । संवत्सरपमाणाख्यः कथितः काल्वेदिभिः ॥१२॥ निमेषादिभिरेवं स

व 64 `

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

र क्षकणग्य्य

1. ३२अ. १५ पान र [
त

कालः संवत्सरांतगः । नानामावसमायुक्तः कालधर्मं प्रकाराते ॥१३॥ संवत्सरात्मक; कालः पचधा परिकीर्तितः । आयः
संवत्सरः धोक्तते द्वितीयः परिवत्सरः ॥१४॥ इडावत्सर एवाऽसौ चतुथश्ानुवत्स्रः । वत्सरश्चैव पंचैते शण तेषां गतिं
सुने ॥१५॥ अंगप्रत्यगसंयोगः कालेनैव प्रजायते । अभरिजररसंस्थश्च कुरुते सवेमंजसा ॥१६॥ देहोर्पत्तिः स्थितिश्चैव
नादस्तस्य परकीर्तितः । काठेन जायते सर्वं सोऽभनिः संवत्सरः स्दरतः ॥१७॥ प॑चानां सुख्यरूपोऽयं कालकमवतकः ।
देहस्थो महायोगी बुधैः काल; प्रकथ्यते ॥१८॥ परिवत्सरनामाऽय सूयः कालमयो सने । अयनादिस्वभावेन स्दृतः
कालस्य चालकः ॥१९॥ वषांरीतोष्णकाठेषु ऋतुमासक्रमादिषु । कालधम स चरति प्रकाायति नित्यशाः ॥२०॥
इडावत्सरनामाऽयं चद्रः भोक्तो मनीषिभिः । तारानक्त्रकादीनां चाककश्च प्रजायते ॥२२॥ पितणां ज्ञानकारी च काटस्याच्र
न सहायः कालक्रमेण सोमोऽयं दधात्यद्तमंद्भिः ॥२२॥ ओषधीनामंशुभिवै काठे भावं मक्ादाते । काले देवजनानाम-
खतपानै ददाति सः ॥२३॥ अनवत्सरनामाऽसौ वायुः सर्वत्र पच्यते । भ्राणापानादिभि भावैश्वालकः कामकारकः ।।२४॥
आवहग्रवदाैः स नेमिभिर्ज्योतिषां गणम्‌ । संचार्यति कालेन कालज्ञ; कालरूपशरक्‌ ॥२५॥ वत्सरो रद्ररूपोऽयं तथा
काल; भरकाराते । महाख्ये सखत्पन्ने क्यमोषधयो गताः ॥२६॥ तत्र कालप्रमाणेन च्यवकतः पुनरेव च । स ओषधीनां प्रस्रष्टा
जायते काटसंस्थितः ॥२७॥ गायन्नी जगती चिष्टुर्बबिका नामतः स्सताः। ताभिरेकल्व भूताभिखिविधाभिः स्ववीयतः ॥२८॥'
घुनश्चौषधयः खष्टास्तचर रुद्रेण कारतः । तेनाऽ कालभावेन जग द्भावयति पथः ॥२९॥ एवं पंचविधं कालं यो जानातिः
स्व भावतः ! न तस्य कालभावस्य दुःखं भवति किचित्‌ ॥३०॥ अघुना खण विप्रषे कालमानं विदोषतः। अयनं द्विविधं
धत्त घण्मासात्मकछखच्यते ॥३१॥ तदेव देवतानां वै दिनमेकं परकथ्यते । उत्तरायणरूपन्च दिवसः परिकीर्तितः ॥३२॥
दक्षिणायनरूपा वै राचिस्तेषां पकीतिता । एवं चिच्द्धिराख्यातो मासश्रैव महासने ॥३६॥ मासेद्रादराभिश्चिव वषस्तेषां
प्रकीर्सितः । एवं सर्वैर विप्राग्य ज्ञातव्यं कालजं वपुः ॥३४॥ शङ्कपक्षमयी रात्रिः करष्णपक्लोऽहरेव च । पितृणां खृखदः
कारो मासेन दिवसो भवेत्‌ ॥३५५॥ मासौ च द्विविधौ भोक्तौ सौरचा्रौ विधानतः । संक्रमेण रवेमांसो जायते रविजः
स्मृतः ॥३६॥ पूणिमायां स संपूर्णश्चद्रो लोकैः परयते । तदाधारेण मासो वै ज्ञातव्यश्चद्रमानतः ॥३७॥ अथवा

्लीणचद्रायाममायां ज्ञायते बुधः 1 मासश्राद्रमसो विभ द्विविधः; परिकीर्तितः ॥३८॥ तचैव कारणं ब्रूवः शुणु तत््वाथसिद्धये ।

| 4

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

अधिमासस्तथा रकैः क्षयमासो मलात्मकः ॥३९॥ अमायां चंद्रचिदहेन ज्ञायते नान्यथा कचित्‌ । सानार्थ मासमाहात्म्य॑ः
पूणिमायां विशेषतः (॥४०॥ वंद्रचिहेन विप्रे ज्ञातव्यं विबुधैः सदा । अन्यच पितृणां काल्दरमासेन जायते ॥४१॥
देवानां पितृणां स्वे सुघापानं धकीर्वितम्‌ । पूणं सोमकलाभूतं चांद्रमासे न जायते ॥४२॥ देवानां दिवसे कालः
सूयेचिद्ेन जायते । शु्खकरष्णगतिश्चैव कारणं परिकीर्तितम्‌ ॥४२॥ चीणि वर्षसहस्राणि मानुषेण प्रमाणतः । चिक्ताधिक-
रूपाणि मतः सपर्षिवत्सरः ॥४४॥ नव वर्षसहस्राणि मानुषेण प्रमाणतः। अन्यानि नवतिश्चैव भौव्यः संवत्सर,
स्तः ॥४५॥ एर्व कालप्रमाणं यत्‌ कथितं ते द्विजोत्तम । गखत्युयुक्तं सदा आंत ज्ञातव्यं दद्रसंयुतम्‌ ॥४६॥

॥ ओमिति श्रीमदासये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे तृतीये खंडे मषोदरचपति काटगतिबणनं नाम पंचदक्षोऽध्यायः ।

=> > <€

॥ श्रीगणेह्ाय नमः ॥ नरनारायणावूचतुः । दिव्यवर्षसहस्राणि द्वादाऽथ महासने । चतुयुंगमयः कालो ज्ञातव्यो विवुधेः
सदा ।१॥ चत्वारि च सहस्राणि वषोणि करतनामकम्‌ । युगं प्रकीर्तितं तत्रा्टदातैः संधिरुच्यते ॥२॥ च्रीणि वर्षसहस्राणि
युगं त्रेता परकीर्तितम्‌ । संध्यांदो द्वियणैस्तत्र ज्ञातव्यो विबुधैः रतैः ॥३॥ सहसे दरे च वर्षाणि द्वापरः परिकीर्तितः ।
संध्यांशो ्विखणैस्तस्माच्छतैस्तु परिकीर्तितः ॥४॥ एकवष॑सदेखं वै कछिः परमदारुणः । तस्याऽपि संधिह्िणो ज्ञातव्यो
विबुधेस्तथा ॥५॥ रातानि संधिरूपाणि ज्ञातव्यानि विरोषतः। सर्वत्र युगमानेष्वायं तयो्भोंगदानि वै ।६॥ एवं द्रादरा-
सादस्रदेववषणि तानि वै । चतुर्युगानां मानं च कथितं कालवेदिभिः ॥७॥ आयं कृतयुगं परोक्तं तत्रेला प्रकीर्तिता ।
ततो द्वापरनामाऽपि कटिस्तस्मात्‌ प्रकीर्तितः ॥८॥ ध्यानं कृतयुगे सख्यं जतायामध्वरस्तपः। द्वापरे परूजनाचारः कलौ स्तवन-
खच्यते ॥९॥ व्राह्ः करुतयुगे धमश्चतुषुपादः सनातनः । तरेतायां च्रिपदः प्रोक्तो घर्मो धर्मविदां वरैः ॥१०॥ द्वापरे द्विपदो
धमः सवेाखेषु संमतः । कलावेकपदः प्रोक्तः सोप्य॑ऽते नारामेष्यति ॥११॥ कृते ज्ञानं सदा पृञ्यं त्रेतायां रविसच्यते ।
दवापरे दैवतं विष्णुं कलौ शंसु वदंति च ॥१२्‌। चतुर्युगानां मानेषु गणेशो सुख्य भावतः । परञ्यते मानवैः सर्य; स्वस्व-
सिद्धयधमादरात्‌ ॥१३॥ क्रते विनायकः पोक्तः कर्यपात्मज एव सः । सिदारूढश्च दिग्बाहुस्नेजोरूषी प्रकथ्यते ॥१४॥

1

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112॥|.0111

न ३ अ. १६ पान २३३
पव > 2499996

जेतायां पूज्यते देवो मयूरेशाश्च षड्जः । मयूरवाहनः पुत्रः राशिवणेः शिवस्य वै ॥१ ५॥ दवापरे मूषकारूढः पूज्यते च
चतुर्शुजः। गजाननो वरेण्यस्य रक्तवणैः सुतः स्प्रतः ॥१६॥ कलावश्वस्थितश्चैव धूम्रवर्णो द्विबाहुश्वत्‌ । तारकः स्ेभावज्ञो
गणाः पूज्यते जनैः ॥१७॥ ब्रह्माकारमयश्चैव तेन भेदो न विद्यते । चतुयुंगेषु धर्मेषु सिद्धिदाता विशेषतः ॥१८॥ कृते
नराणामायुष्यं लक्षवर्षाणि संमतम्‌ । तरेतायां दकासाहसं द्वापरे तु सदखरकम्‌ ॥१९॥ कठो त॒ शातवपोण्यते तदूनं
मविष्यति । व्षणि च॑चददा वै कमेण परमं मतम्‌ ॥२०॥ कृते स्वधमंसंनिष्ठा जनाः सर्वे हिते रताः । परस्परं भावयतो
मेदहीना विदोषः ॥२१॥ न मात्सर्यादि संयुक्ताः कलहादिविवजिताः । बाल्याद्‌ ध्रमेधरा विप्र सदानंदयुतास्तथा ॥२२॥
विषयात्मसुखं तुच्छं मन्यते सततं नराः । सुखे संति सदा ज्ञानयुक्ता ध्यानपरायणाः ॥२३॥ वणाश्नम॒विभनागस्थाः
स्वरवाचारसमन्विताः । ब्रह्मणि श्रद्धया युक्ता योगाभ्यासपरायणाः ॥२४॥ ऋतुगाभिन एवं ते नानाधमकराः सदा ।
अंतचीदयेक भावाश्च भर्वति सुखभोगिनः ॥२५॥ त्रेतायां पादहीनेन नरा धर्मेण संयुताः । तनत्रांतवाद्य भावेषु भिन्नभावधरा `
मता; ॥२द॥ तथा स्वार्थ पार्षते न समाना विशेषतः । विषयेच्छायुता विप्र किंचित्‌ किचित्‌ कमेण वै ॥२७॥
तच्र स्यांङामार्म त्वं श्णष्वैतं महासने । अष्टौ रातानि वषीणि कृते संध्यां दा उच्यते ॥२८॥ चतुःदतानि तत्रैव कृतांते
वर्षाणि च । दातानि च्रीणि जताया अर्धाशोन युतानि च ॥२९॥ रतसप्तकवर्षीणि संध्यां; परिकीर्तितः । दिने दिनि
मेणैव क्रतधर्मो विनयति ॥३०॥ त्रताधर्मोऽधिकत्वेन तच्र तिष्ठति निश्चितम्‌ । कातसक्चकवर्षेषु गतेषु सुनिसत्तम ॥३१॥
केवलं प्रभवे त्रेतायुगं सर्वस्व मावतः! ज्ञातव्यमेवं सर्वत्र संध्यांशोषु युगक्रमेः॥३२॥ ह्वापरे द्विपदो धमंरतत्र स्वाधंपरायणाः।
कलदादिसभायुक्ता भव॑ति क्रिल मानवाः ॥३३॥ बाह्य मावेषु साधूनां धमाणां सेवका मताः । लल्लायुक्ततया विप्र अंतरे
विषयपिया; ॥३४॥ परेषां खल्नया धर्मं चरंति द्वापरे नराः । विषयेच्छायुताः सवे स्वग्हे धमंलोपकाः ॥२५॥ एतादरास्ते
मवति द्वापरे मरुसंयुताः ! नराः सरवैत्न भावेषु जानीहि सुनिसत्तम ।।३६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रडे महापुराणे तृतीये खण्डे महोदर्चसिि युगधम॑बणैनं नाम षोडशोऽध्यायः ॥
01 3

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ नरनारायणावूचतुः । सात्तिकं च युगं भोक्त कृतं चेता च राजसी । द्वापरस्तमसा युक्तः स्वयं राजस

उच्यते ॥१॥ किस्तमोमयः प्रण॑स्तत्र सर्वं विनदयति । पापरूपधरः साक्लाद्विपधर्मः कुतो भवेत्‌ ॥२॥ कलो प्रमारको
रोगः सततं श्ुद्धयं सुने । अनावृष्टि भवं दुःखं देानां च विपर्ययः ॥२॥ अधार्मिका अनाचारा महाकोपाऽल्पचेतसः ।
वदिष्यत्यद्तं न्धाः कलौ जाताः खुदुःप्रजाः ॥४। अरिचुरधीतैश्च दुराचादुरागभैः । विप्राणां कमेदोषैश्च प्रजानां
जायते भयम्‌ ।५॥ नाधीयते कलौ वेदान्न यजंनि द्विजातयः । पटति न्यायनो वेदान्‌ शराग्रे चाल्पबुद्धयः ॥६॥ शाद्राणां
मं्रयोगश्च संबंधो ब्राह्मणैः सह । भविष्यति कल्यै विप हायनासन भोजनैः ॥9॥ द्रा भवंति राजानो ब्राह्मणान
बाध्येति ते । , जह्महत्यां परोहैत्यां कुर्वते वै नरेश्वराः ॥८॥ स्नानं होमं जपं दानं देवतानां तथाऽ्च॑नम्‌ । अन्यानि चैव
कमणि न कुवति द्विजातयः ॥९॥ विरनिंदंति गणेशानं ब्राह्मणान दैवलान्यपि । वेदान्‌ शाखराणि सवाणि पुराणानि
कलौ युगे ॥१०॥ कर्वत्यवेदक्मणि द्यनाधाराणि मो सुने । स्वधर्मेषु रुचितैव द्विजादीनां थजायते ॥११॥ कुशीख्चयौ-
पाखंडो ब्रधाऽचनभयं भवेत्‌ । याचका; सर्ववर्णाश्च भविष्यति कलौ युगे ॥१२॥ अद्ृशला जनपदाः रिवद्यलश्तुष्पथाः ।
भमदाः केशश्यलाञ्च भविप्यति कलो युगे ॥१३॥ शखरदता अक्चजिता खडा; काषायवाससः । शद्रा घर्म चरिष्यति
जाह्यणानां कठी युगे ॥१४॥ अन्नचौरा भविष्यंति तथा वेलाभिमर्षिणः । चौरा चौरस्य दतरो दतदैतीर एव च ॥१५॥
कुलम बुरतारल्वरायुः शिश्नोदरपरायणाः ! ब्यूनभव्यादिसं सक्ताः परख्रीटपटा सुने ॥१९६॥ कापालिकास्तया चान्ये यतयो
गृहमेधिनः । बेदविक्रथिणो विपरस्ती्विक्रयिणस्तथा ॥१७॥ आसनस्था द्विजान्‌. दष्टा न चरत्यस्पवुद्धयः । ताडयति
द्विजान्‌ सद्वा राजानो राजजीविनः ॥१८॥ उचासनसमासीना ब्राह्मणानां च पूजकाः । भविष्यति कलौ चरा वेदाध्ययन-
तत्पराः ॥१९॥ सेवावसरमालोक्य द्वारि तिष्ठ॑ति वे द्विजा;। उपायनादि संगरद्य श्द्राणां राजजीविनाम्‌ ।॥२०॥ वुद्धिशालिनं
एवं वे शद्रा धमान्‌ वद॑ति बै । वेदवादविचारज्ञा ब्राह्मणान्‌ रिक्षय॑ति ते ॥२१॥ तपो यज्ञफलानां वै वेदानां च
सुकमेणाम्‌ । विक्रेतारो भविष्यति ब्राह्मणाश्च कलौ युगे ॥२२॥ पतिं त्यक्त्वा खियश्चैव परे पुंसि निरंतरम्‌ । संसक्ताश्च
भविष्यति पतिद्रोहपरायणाः ॥२३॥ यतयश्च भविष्यति रखनरोऽथ सहखराः । मयसरीसंगसंसक्ताश्चरति च कौ
युगे ॥२४॥ वाममागोः पाश्युपताः सांख्या वै प॑चवाहकाः । भविष्यति करौ तस्मिन्‌ ब्राह्मणा; क्षत्रियास्तथा ॥२५॥

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

1. ग २अ. १७ पान ३५
9

ज्ञानमारगषु नष्टेषु लोके निष्कियतां गते । कीटसूषकसपोश्च धर्षयिष्यति मानवान्‌ ॥२६॥ करिष्यैत्यवतारां्च ब्राह्मणानां
कुलेषु ते । दधीवचिापनिदैग्धा पुरा दक्षाध्वर द्विज ॥२७॥ कापयुक्ता गौतमस्य भविष्यंति .विरोषृतः । वामाष्दिमागे-
संसक्ता जनान्‌ भ्रष्टश्च कुर्वते ॥२८॥ अन्यजातिषु सर्वत्र भविष्यति तथा नरा; । दक्षाध्वर सववणाः शापितास्ते
माटभिष्यनि $ [ॐ न
दुराग्रहाः ॥२९॥ मोह च जनान्‌ दर्शयित्वा फलानि वै । तमसाऽऽविषटहदया बिडालत्रतिकाऽधमाः ॥३०॥
बीद्धमायाधरस्तन्र विष्णुः पाखंडपोषकः । सहायस्तान. सदा देवो दधीचेः शापकारणात्‌ ॥३१॥ कममागस्य सज्छत्ता
भ्र्टाचारयुतान्नरान । करिष्यति स्वयं विष्णुयगधमेपव्तैकः ॥३२॥ अतञ्ज्ञास्तं भविष्यंति शरणागतवत्सलम्‌ 1 बौद्धमाया-
भित॑ सवे भ्रष्टाचारयुता नराः ॥३३॥ कलो दरसहस्रं वै व्ोणां च यदा भवेत्‌ । विष्णुर्त्यक्त्वा तदा थ्वीमाल्यं स्वं
गमिष्यति ॥३५॥ वर्षपंचसदस्राणि स्थिरा मागीरथी नदी । म्रामदेवास्तदर्धेन गताः सवर्भ महाखुने ॥३५॥ स्वधमेविधि-
संयुक्त कम यत्‌ क्रियते नरैः । तदेव देव मोरयं वै भवति द्विज सर्वदा ॥३६॥ विपरीतं कृतं कमे त्वार तत्‌ प्रजायते ।
कलावासुर भावेन गता देवा निजालयम्‌ ॥२७॥ आर्छुरेण स्व भावेन तीर्थायतनकादिषु। समागतं नरं हटा गच्छंति तीधदेवताः
५३८॥ तेषु तीर्थेषु देवानां सूत्यीदिषु तदाऽसुराः । प्रविहय कर्मभोक्तारो भविष्यति कलौ युगे ॥३९॥ तीथनि ग॒स्तभावेन
देवतायतनानि वै । स॑खितानि करौ तस्मिह्वपवासयुतानि च ॥४०॥ देवेन संयुतं दृषा स्वभावेन महाखराः । गच्छंति
मानव तीैदेवाः स्वस्थानगाः पुनः ।४१॥ तन्न बै कर्मैक्तीरो नरा आसुर भावतः । भविष्यंति सदा विप्र भ्रष्टा वै दोषसंयुताः
॥४२॥ क्रिथारूपा महाद्राक्ति; संस्थिता जगतीतले । क्रियाफलप्रदाता चै गणशः संस्थितो मवेत्‌ ॥२२॥ अराणां सुराणां
च सिद्धिदाता गजाननः । महिमानं स्वकीयं स कलौ संगोप्य संस्थितः ॥४४॥ घर्मपादाश्च चत्वारस्तपः दौच दया तथा ।
सत्यं तत्र कमेव स्वे नदयति धर्मजाः ॥४५॥ त्रेतायां च दथा नष्टा नष्टं च द्वापरे तपः । आचारश्च कलौ प्राते न्टरूपो
भविष्यति ॥४६॥ सत्यरूपमयः पादः कलौ तिष्ठति मानद । तेन सव जना भूमौ व्यवहारं प्रकते ॥४०॥ द्वापरस्य तु
संध्ये गते पृथुबलः कलिः । बहुला भावेनादरात्‌ सत्यं छिनत्ति च ॥४८॥ ततः क्रमेण सत्यस्य विनादाश्च
भविष्यति । तदा कोराहरो विप्र देवानां सदने भवेत्‌ ॥४९॥ कलै दुःखयुता रोका अन्नादिकविवजिताः । मरामादि
सकल त्यक्त्वा वसंति वनगोचराः ॥५०॥ परस्परं क्षुधाविष्टा भक्ष्यति विचेतसः । सत्यहीना धरित्री वै विष्यति

व 1

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

ख. २ अ. १८ श पान ३६
८

महामते ॥५१॥ षोडशा परं चायुः पंचवर्षसमन्विता । अंतर्स्नी भवेन्नारी कलौ तस्मिन. विशेषतः ॥५२॥ एवमासुर-
भावेन जितं स्वं महामुने । देवता सुनयः स्वे गणेशानं स्तुच॑ति ते ॥५३॥ तदा इटिः खराणां स हितायाऽवतरिष्यति ।
धूत्रवणो द्धम तं हत्वा धमं करिष्यति ॥५४॥ धर्मं प्रवर्तयित्वा स अंतर्धानं गमिष्यति । तदा पुनः कत प्राप्न संध्यां ोन
युगक्रमेः ॥५५॥ एवं युगप्रमाणं च युगधमंः; परकीर्तितः । मायामयभिदं सर्वं त्वं जानीदि भ्रमात्मकम्‌ ॥५६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे तृतीये खण्डे मदोद्रचसिते कलियुगवणैनं नाम सप्तदसोऽध्यायः ॥

“>> <<

॥ स्रीगणेक्ञाय नमः | नरनारायणावूचतुः । वर्णाश्रमाश्च चत्वारस्ताञ्कृणुष्व महासने । ब्राह्मणः क्षत्रियो वेदयः श्रो वर्णाः
सक़ीतिताः ॥१॥ ब्रह्मचर्यं च गाहस्थयं वानप्रस्थं तथैव च । पोक्ता वेदेषु संन्यास आश्रमा वेदवादिभिः ॥२॥ ब्राह्मणानां
क्रमेणेते मताश्चत्वार आश्रमाः । क्लननियाणां च वैश्यानां सन्यासो न भरविव्यते ॥३॥ गारस्थ्यमेव शद्राणामाश्रमः
परिकीतितः। अंत्यजानां तदेवापि ज्ञातव्यं विबुधैः खदा! ।२॥ ब्राह्यणश्च समुत्पन्नो बालमावपरायणः । प॑चमे सप्तमे
चवाऽष्टमे मोजीं समाचरेत्‌ ॥५॥ कृतोपवीतको विप्रः भरगच्छेह्ुरसन्निधौ । तच्र वेदादिकं सवमभ्यसेद्‌ विनयान्वितः ॥६॥
तत्रैव त्रह्मचयातं बराह्मणः परसमाचरेत. ¦! सायं प्रातश्वरद्धिक्चा गायन्रीमभ्यसेत्ततः ॥७॥ प्रातःकाले ब्रह्मरूपां मध्याहे
रदरूपिणीम्‌ गायत्री विष्णुरूपां तां ध्यायेत्‌ सायाह आदरात्‌ ॥८॥ मृखेवःस्वल्िभिश्चैवाचामेन्नियमसंयुतः । स्वाहां ता-
पिमहातेजाः स्रोषयासेषु वचेद्रियम्‌ ॥९॥ तजन्यायगुलीमिश्च तिरभिः संस्पररोन्‌ खखम्‌ । त्ज॑न्यंगुष्ठयोगेन नासिकां
संसछरेद्‌ कुधः ॥१०॥ अंयुष्ठानामिकाभ्यां वै तथा चक्षुषि संरष्रोत्‌ । कनिष्ठया च कणौ वै संस्परो्नाच्र संदायः ॥११॥
अंगुष्ठाभ्यां स्यरेन्नाभिखुरः करतटेन च । सर्वाश॒लीभिश्रूमध्यमय्ठाम्रेण वै शिखाम्‌ ॥१२॥ स्वाशुलीभिर्बाहं सवं स्णरो-
द्पासादिकमस । एवमाचमनं पोक्तं स्वस्वराखोक्तनामभिः ॥१३॥ मं्रेवैदिकसं भूतैः संध्या कायौ विशेषतः । न्यासश्च
कारयेत्तत्र पणवस्य महाखुने ॥१४॥ व्याहृतीनां च गायत्याः षडंगेष्वक्षरोद्धवान्‌ । गायच्रीरिरसो न्यासांस्तत आचमनं
चरेत्‌ ॥१५॥ सूयेश्वेति च मंत्रेण प्रातःकाले वि्ञेषतः; । आपः पुन॑तु मध्याहय सायाहेऽभिश्च म॑त्रतः ॥१६॥ ततो मार्जनरकं

22:

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

न 2 ३ अ. १८ पानं २५
व

ुर्यान्नवर्चिरतिसंर्यया । ततोऽध्यैदानकं कुयादुपस्थानं ततश्चरेत्‌ ॥१७॥ गायत्याः पमो वै ततो ध्यानं जपं
चरेत्‌ । ब्रह्मचारी रातान्येव प॑चकारषु वै थक्‌ ॥१८॥ गायत्या्च जप्‌ कुयाद्राग्यतो मानसैक्यतः । अष्टोत्तरं
काले गरहस्थो जपमाचरेत्‌ ॥१९॥ वानप्रस्थश्च काले वै सहस जपमाचरेत्‌ । एवं संध्या चिकारेषु ब्राह्मणः करियते
सदा ॥२०॥ त्रिपदां चैव गायत्रीं जपेदोकरारसंयुताम्‌ । तत्र कमं प्रवक्ष्यामि शण त सुग्नसत्तम्‌ ॥९६॥ आदौ प्रणवसुचाथ
पश्चाद्याहतिरूच्यते । भू खवः स्वरिति भोक्ता ततः प्रणव उच्यते ॥२२॥ ततः; सा त्रिपदा विप्र गायत्री च ततः पुनः।
जकारो विधिना नित्यं जपः संक्रियते द्विजैः ॥२३॥ स॑न्यासिभिश् विपरद्र चतुष्पादा विशेषतः । ज्षव्या संव गायच्री
स्वस्वाश्रमविभागतः ॥२४॥ ब्रह्मचारी स्वगोच्रादिग्रहस्थेषु महामुने । भिक्षां चरेद्धिधानेन गुरवे तां न्विदयेत्‌ ॥२५॥
मवत्‌ पूर्व बरती विप्रो मवन्‌ मध्यं तु क्षत्रियः । भवरद॑तं तथा वैद्य; सदा भिश्वाथसुचरेत्‌ ॥२द॥ गृहीता गुरुणा भिक्षा
संपूण यदि मानद । तदोपवाससंयुक्तो वसेद ब्रह्मचर्यवान्‌ ॥२५॥ स्वल्पा वा परिप्रूणां वा दन्ता भिक्षा महात्मना । गुरुणा
तावतीं खुक्त्वा संतिशेत्तस्य सन्निधौ ।२८॥ पालाशं संयुक्तः सायं भ्रातः स वदहिषु । जह्यात्‌ समिधं चैव नखलोमधरो
भवेत्‌ ॥२९॥ ुर्देवपरं तस्य दैवतं स्व मावत; । युरुखीपुत्रसेवां स शरुवत्तां समाचरेत्‌ ॥३०॥ एकाति खुसुपरनीभिने
वसेच कदाचन । न खरीभिः सह सं माषां स कुर्यात्‌ कायहीनकः ॥३१॥ स्रीगानादिकभावान वै श्चुणुयान्न सुयंतरितः

क,

न शक्तं संत्यजेतापि ब्रह्मचारी विरोषतः ॥३२॥ स्वभे शुक्र मतं चे तदा स्नानं समाचरेत्‌ । अष्टोत्तरदातं तत्र गाय
जप उच्यते ॥३२॥ गुरुणाऽध्यापितश्रैव कुर्यादध्ययनं सुने । न स्वय संवदेत्‌ पाज्ञो शुरु विव्यापरायणः ॥३८॥ एव नानावघः
प्रोकतैशक्षणेः संयुतो भवेत्‌ 1 ब्रह्मचारी महाभागो वेद्एध्ययनलतत्परः॥२५॥ वषाणि द्वाददौचाऽयं षोडद्ााऽप्यथ वा द्विजः। अथ
वेच्छाभमाणन ब्रह्मचर्य समाचरेत्‌ ॥३३॥ वेदादिकं समभ्यस्य कृत्वा कंठगमादरात्‌। पञ्चाहं समभ्यज्य दयात्तस्मे स दश्वि-
णाम्‌ ॥३७॥ मनोविषयसंयुक्तं यदा तच्र गृही भवेत्‌ । नोचेत्‌ संन्यासकं कुःयाद्यवा वनभो त ॥२८॥ अथव ब्रह्मचयस्थः
सदा तिषद्‌ द्विजोत्तमः । यादी चित्तशष्िवै तां सवंमाचरेत्‌ ॥३९॥ कूतमभ्ययनं येन त महासने । लानं योगादिक्रीः
कर तस्मात्त समाचरेत्‌ ॥४०॥ ब्रह्मच्मिदं भक्तं संक्षेपेण महासुने । श्रवणात्‌. पुण्यदं पूर्णं लोकोपक्रूतये भवेत्‌ ॥२१॥
॥ मिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमनमौद्रले महापुराणे तृतीये खण्डे मदोदरचरिे बरह्मचयाश्रमनणेनं नामा्टारकोऽध्यायः ॥

अन

र

>

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

६

॥ श्रीगणेक्राय नमः | नरनारायणावूचतुः । ततः क्षौरं द्विजः कृत्वा पितमातृपरायणः । स्वगे वासमातिष्टेत्‌ दविजदेव-
परायणः ॥१॥ उनेन वयसा युक्तां कुल्रीलादिसयुताम्‌ । सर्वावयवसंपू्णां वधूं स वरयत्ततः ॥२॥ ऋतुगामी 'भवेचेव

संतानार्थं कलत्रवान्‌ । देवविप्रातिधिपरप्खुः संतिेत्‌ स गृहाश्रमी ॥२॥ यजनं याजनं चैव दानमध्ययनं तथा । परतिच्हो-

ऽध्यापनं च घट्‌ कर्माणि समाचरेत्‌ ॥४॥ स्नानं संध्यां जपं होममातिथ्यं देवताचेनम्‌ । स्वाध्यायं वैश्वदेवं वै गृही नियं

समाचरेत्‌ ॥५॥ चतुर्थीतरतमाव्यं च कर्तव्यं त्वाश्नमस्थितैः । तथाऽन्यानि व्रतादीनि कव्यानि विराघतः ॥९॥ चतुधी

वरतहीनस्य नाधिकारो बतेषु वै । सदा चौची भवेचरूनं चतुःपदविव्जितः ॥७॥ शद्धे चतुधिकार्यां ब योऽन शक्तं महाखुन ।

मांसाहारी मतो नूनं तथा भवति नारकी ॥८॥ अभ्रिदोच्रं चरेन्नित्यं तथा ख्राद्धादिकं सुने । सदा दयापरो भत्वा संतिषठव्‌
गृहसंस्ितः ॥९॥ अमक्षमक्षणं कापि न कुर्यात्‌ स ॒गदाश्नमी । उौैचाचारसमाायुक्तो भवेन्नियमसंयुतः ॥६०॥ तपण

पितदेवानां सुनीनां च समाचरेत्‌ । पचयज्ञादिकं सवं नित्यं राखे परकीतितम्‌ ॥ १९॥ स्वस्वखत्ता्माणेन कत्य

गृहमेधिना । तन्न ध्ममनुोक्तं त॑श्णुष्व महाघुने ॥१२ अर्धन पुच्रदारादींश्चतुधाशेन सदम्‌ । चतुथाद्ोन देवादीन्‌.
तोषयेच गृहाश्रमी ॥१३॥ एवं नानाविधं घर्मं रृहस्यय्च समाचरेत्‌ । त॒तीयभाग आयुष्ययुक्तः सोऽपि वनी भवेत्‌ ॥१४॥

संस्थाप्य दारान्‌ पुच्रादिसमीपे वा सह ख्या । वनं गच्छेत्‌ स धमाथ तपस्वी कमसिद्धये ॥१५॥ पुत्रा जाताच्च नात गा

अपि तद्‌ वनगो भवेत्‌ । तपस्तत्र पङु्यात्‌ स फलकंदादि मक्षयन्‌ ॥१९\ \ वन्येन चाभ्निोच्रा्यतिथीनां पूजनादिकम्‌ ।
समाचरेद्रनस्थश्च नानातपसि संस्थितः ॥१७। समीपे संस्थिता पत्नी मेथुनं न समाचरेत्‌ । मनसाऽपि महाभाग
वानप्रस्थः कदाचन ॥१८॥ वायुभक्षादिकं कु्याद्रायुसाघनमेव सः । पराणायामैश्च विग. आष्वरेदरनसंस्थितः ॥१ ९

पचात्रिसाधनं भीष्मे हेते जलवासनम्‌ । वपास्वाकादावासी स वानस्थो मवेत्तथा ॥२०॥ संकटे च वनस्थः स ग्रामे नेव
वसेत्‌ कदा । भवेदयोऽपि न कतव्यो ग्रामे तेन महात्मना ।॥२६॥ एवं नानाविधान्‌ धमान वानभस्थग आचरेत्‌। चतुर्थां यदा
तस्यायुष्यं विव्येत भो सुने ॥२२॥ चतुधारायुषि स्थाता सन्यास स समाचरत्‌ ॥ तदा स्व्रियाऽपि 1
ज्ञापितो भवेत्‌ ॥२३॥ आज्ञा तस्मै भदातव्या स्त्रिया चैव विद्ोषतः । स्वर्यं तपसि देहं खरी शोषयन्‌ मरणावधि ॥२४]

४१ + [ क पथिवीमिमा # ॥५.अ्‌/ न.
अग्निदोच्र॑॑स्वदेदेऽसावात्मन्येकस्व भावतः । कृत्वा च निःस्पृहो भत्वा विचरेत्‌ म्‌ ।२८५॥ अहं ज्येति भावेन

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

____--_]-----__-__-____-_________-_

- पान ३९
= 1 ६ > 23: 5 (३ [शाघ्रर 2233 त्द्नक्तप्न्त्म

योगभूमिक्रमेण च । योगी जवति संन्यासी चित्तभूभिविवजितः ॥रदे॥. कमोदिन्याससंयुक्तो विचरन्न तत्र वै
ग्रामैकराच्रवासी स मवेनयासपरायणः ॥२७॥ ददर नावविहीनः स भिश्ां नित्य समाचरेत । करपात्री मबेदवाऽपि संन्यासी
च सदा सुने ॥२८॥ करपात्री स संन्यासी ग्रासे रासे महासने । अभ्वमेषाविकं पुण्यं निन न संकायः ॥२९॥
चातुमीस्ये वसेचैव तीथकषेच्नादि भूमिषु । जितेद्रियो जितप्राणो निःसंग सवकमसु ॥३०॥ अर्हिसा परमो घमः संन्यासानां
विरोषतः) तणादिकतं च विप्रेरा च्छेदयेन्न कदा न च ॥३१॥ च्रिदेडी यस्तु संन्यासी कुटीचक उदातः। विधिं तच्र वक्ष्यामि
श्ण त्वं छनिखत्तम ॥३२॥ स्वधमौचरणं नित्यं देहदंड; स उच्यते । मौनं वाचामयं दंडो द्वितीयञ्च पकीर्तिलः ॥२३॥॥
सर्द रसहीनं च मानसं वतैते यथा । कर्तव्य तत्तया तेन मनोदंडः प्रकीर्तितः ॥३४॥ कटी वेदमयीं योगी चालयेत्‌
विंब मावतः । ब्रह्मणि ब्ह्मभूतश्च स कुटीचक उच्यते ॥ ३५॥ ततो बहूदको योगी हिदडी स भवेन. शने । देहदंड-
विहीनत्वात्‌ स्वेच्छाचारी विद्रोषतः॥३६॥ एकगतैस्थखदकं सवैः संगच्छते यथा । गतं दोषो नराणां वै विद्यते न कदाचन ।॥२॥
तथात्मा देहसंस्थश्च चतुर्देदी विकारतः । भिकः सदा न तदोषेरिप्यते कापि निश्चितम्‌ ॥३८॥ _ सोऽहं बरह्मणि संस्थ
-मेदहीनो मदाखनिः । बद्रदकः स निःसंगो देहादिभ्यः पकीर्तितः ॥३९॥ ततो. हंसाश्नमः भोक्तो मानसे दंडधारकः ।
देहवाणीदंडहीनः स्वेच्छाचारी मतो सुने ॥४०॥ व ब्रह्य वोधात्मर् मतम्‌ । तच्र संस्थः स्वयं योगी द्विविधे
तन्मयो भवेत्‌ ।॥४१॥ दद्र जलमयं प्रोक्तं देहदेदिस्वरूपकम्‌ । तच्र दुग्धं भवेद्र हंसस्तद्‌ ग्राहको भवेत्‌ ॥२२॥ ततः
परमहंसश्च ज्ञानर्दडपरायणः । देहवाणीमनोभूैर्दडदीन्‌ः परकीतितः ॥४३॥ वेहदेहिमयं बरह्म च्रातियुक्तं विच्योषतः ॥
तच भोक्त सविषयं हैसकर्म परायणम्‌ ॥४४॥ सदा साश्तिस्वरूपं यत्परं ब्रह्य महासने । तत्र संस्थो महायोगी चनिविधेषु |
विभागतः ॥\४५॥ नाहं देहो न देदस्थो देहदेहिमयो न वै । सदा सा्तिस्वरूपस्थो ज्ञानानदमयो भवेत्‌, ॥*द॥ यदज्ञानं
भवेत्तस्य तत्तत्‌ सर्य विकारजम्‌ । तत्त्यक्त्वा दद्हीनश्च स्वेच्छाचारी मवेत्‌ स्वयम्‌ ॥२७॥ चतुविधोऽयं संन्यासस्तच्नाश्रम-
समाभितः । अहं ब्रह्मेति योगेन ब्रह्मभ्बूतो भवेन्नरः ॥१८॥ मनसा रसयुक्तेन 8 भो सुने ॥ । क्रतो येन
नारकः ख भविष्यति ॥४९॥ कपदिकिा यदा तेनैका गृहीता महाघुने । तदा सदस्रवषोणि कुंभीपाके पतेत्‌ वम्‌ ॥५०॥
सी संमोगसुखेच्छा चेत्तस्य वै मानसे क्षणम्‌ । संभवेचेततदा विप गोखदस्रवधी भवेत्‌ ॥५१॥ कृते मनः सदाऽऽधीनं नराणां

8
ए व
सइ सास दस)
९; ६ 3 र र स < {€

त रुर या ‡ ्साप्राद्रण 2 रुः र शुः न १ भः सश्र श्रू वः
ए 2622222 एः

€> >> 1 प्रर
५ १,१५.1 1 स ा | ष्‌ ज <> ८1
1728 (9 (४ दरश 4 ८1८8 ४

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. २० । पान ४०
यः ५ ५ 7 ८ त्् 99 ५ 28 1 ध <> (2९८2

>~ (>>>: (> ८2269 <-> >>>

९1८4८41८. (1.८2) 1 1.5 762 ८7 (9) (0)

ए) %: {2847 >€ 1८1 ऋऋ (2 रु ८९५ <~ > ६.
"4 ०4 ५ > ०4 <> >> न.
८7 (-&, 0777

धमयोगतः । ध्यानं सख्यं कृतं तत्र तेन सर्व प्रलभ्यते ॥५९२॥ चेलायां चंचलं चित्तं धमेस्य पादहीनतः; । तपस्तत्र कृतं
ख्यं तेन सव लभेन्नरः ॥५२॥ द्वापरे देहकाषटं यन्न भवेत्तेन तत्र च ! खयः स्वधर्माचारश्च तेन सर्व मेन्नरः ॥५४॥
करावासुर ावेन नष्टो घर्मः कमेण वै । तत्र स्मरणमात्रेण नान्नः सर्वं ठमेननरः ॥५५॥ नामस्मरणमाभे वणाख्रमो न च
विद्यते । सन्यासादिः; सदाचारो मवेत्तेनासुरं हतम्‌ ॥५६॥ कलावासुरबाहुल्यान्न संन्यासस्य योग्यता । च॑चलं देदचित्तादि
तेन नष्टो भविष्यति ॥५७॥ वर्णाश्रमविहीनश्च यो वै भवति निथितम्‌ । तस्य दंडो न विेतादंडी वेदे स कथ्यते ॥५८॥
्ञानदंडपरित्यागात्‌ स्वयं योगी भवेन्नरः । मिषेधविधिहीनश्च स्वेच्छाधर्मैपरो भवेत्‌ ।॥५९॥ कर्तव्यं यदि तेनाऽपि वेदेषु
विधृतं भवेत्‌ । तदा विधिसमायुक्तो जंतुर्मवति निश्चितम्‌ ॥६०॥ रिचिन्न तेन कर्तव्यं यदा वेदे प्रकीतिम्‌। तदा
निषेधसंयुक्तो नरो भवति मानद ॥६१॥ अतो विधिनिषेधाभ्यां हीनो योगी पकीर्तितः । तेनाचरित आचारः स एवं तस्य
योगदः। ।६२॥ अतो योगी महाभाग द॑डहीनः प्रकीर्तितः । वर्णा्रमविहीनः स ब्रह्मभूतः पजायते ॥६३॥ स विनायकनामा
यै नायकैवजितः स्वयम्‌ । योगी तेन समाख्यातः सर्वेषां नायको भवेत्‌ ॥६४॥ ब्रह्मणि बरह्म भूतश्चेल्ञातो योगस्य सेवया ।
यदि वणाश्रमे संस्थो भवति स्वेच्छया सुने ॥६५॥ लोकसंग्रहणार्थं स नित्यं घर्म समाचरेत्‌ । निःस्श्दो धमेभोगार्थ मतं
तदपि तादशाम्‌ ॥६६॥ एतदाश्रममागीश्च कथितस्ते महान । मायया रचितं सर्वं जानीरि सरमणात्मकम्‌ ॥६७॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरके महापुराणे तृतीये खंडे महोद्रचसिति आश्रमधमैवणेनं नाम एकोनविशतितमोऽध्यायः ।।

">>> <<

॥ श्रीगणेद्ाय नम्रः ॥ नरनारयणावृचतुः । वणांथत्वार एवं ते स्वस्वध्मयुता सुने | ब्राह्मणः छ्वन्रियो चैहयः णु शद्रः
प्रकथ्यते ॥१॥ व्यभिचारेण तेषां बै वणा जाता महासुने । नानाविधा विदहोषेण जानीष्यत्र न संङायः ॥२॥ तत्र
ब्राह्मणधर्म ते कथयामि समासतः । शछणु मायाविनां मायारूपं पुरातनम्‌ ॥२॥ चतुधा ब्राह्मणानां बै इत्ति; राखैः
प्रकीर्तिता । उच्छः शिलं तथा शङ्कं तं चाखतकं भवेत्‌ ॥४॥ अयाचितं च मूमेर्थत्‌ कर्षणं वा वने स्थितिः । तेषां मार्भ
प्रवक्ष्यामि श्रुणुष्व सुसमाहितः ॥५॥ गृहीतं कृषिक्रैघीन्यं तत्र दिष्टं तदग्रहम्‌। कणादि तस्य योगेन देहपोषणमाचरेत्‌ ॥६॥
999

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

अथया वाणिजादीनां गेभ्यो मारितं भवेत्‌। कणादि तस्य योगेन देहपोषणमाचरेत्‌ ॥७\ एका दृ्तिरियं प्रोक्ता द्वितीयां
शरण सांप्रतम्‌। भूमेः कर्षणहीनेन बृष्ट्याऽद्नं तत्र जायते ॥८॥ तेनैव वेदनिवाहः कतंग्यो ब्राह्मणः सदा। श्त्या ऽऽचरे द्य
रागलोभविवजितः ॥२॥ तेन देहस्य निवहं स कुयात्तन्स्तं स्तम्‌ । अयाचितेन वा कार्योऽ्तमेतत्‌, प्रकीतितम्‌ ॥१०॥
करषीयैः स भूमेर्यत्‌ क्षणं वा समाचरेत्‌ । तन्न घान्योद्भवे नैव देहपोषणकरं चरेत्‌ ॥११॥ स्वधमः पूव भागे ते कथितश्च
महा्ुने । सेवादिदृततियोगेन तिष्ठे ब्राह्मणः कदा ॥१२॥ क्षत्रियाणां च राचादिधारणन सहासने । देहनिवाहकः प्रोक्तो

पुरातनः । स्वस्वधर्भरता एते स्वर्गगामिन एव च ॥३०॥ भर्वति नाच संदेहो महाभोगाः सुखे रताः । प्राजापत्य ब्राह्मणानां
श्चत्रियाणां तथद्रकम्‌ ।॥३१॥ वायवं वैदयजातीनां गांधर्वं शद्रजन्मिनाम्‌ । स्वस्वकमरतानां बै पदं पोक्तं मनीषिभिः ॥३२॥

2111<41200211082411211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

९
तत्र ते भोगभोक्तारो भवत्यत्र न संशयः । एवं मायामयं स्वल्पं वर्णधर्भभ्रकाङानम्‌ । शृणोति यः परत्तस्य मायामोही
न विद्यते ॥३३॥

॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्भके महापुराणे तृतीये खंडे महोदरच सिति बर्मधरमभ्रकासो नाम वितितमोऽध्यायः ।!

> > <<<

देवे सङ्गते

॥ स्रीगणेक्ाय नमः ॥ नरनारायणावूचतुः । ख्रीणां घम भ्रवक्ष्यावस्तं श्णुष्व महामते । व च सा ५४
चिभिरादरात्‌ ॥१॥ चंद्रो गंधर्वको वहिद द्रे वषे महामन । कन्यां खुनकिति धर्मेण षट्‌ वाणि विभागतः ॥९॥ तन्मध्ये न
भरवातव्या कन्या कस्मै सुद्धलनैः। दत्ता चेदेवताक्षोभो मवद पर्मनाडानात्‌ ॥६। सघता्टनवदिग्वषवयोयुक्ता खन्न; ।
कन्या नराय दातव्या साधवे कुलजाय वै ॥४। ददा वषौधिकरा कन्या रजोयुक्ता च. संमता । न दत्ता यदि तन्मध्ये
महापापप्रवर्षिनी ॥५॥ पदे पदे ब्रह्महत्यां ल मंते जनकादयः । अतः कन्या प्रदातन्यां विधिना स्वगेदा भवेत्‌ ॥१ै॥
कन्यादानसमं पुण्यं विद्यते न कदाचन । यया चरः प्रवर्धेत सर्वेभ्यः सुखदायकः ॥अ॥ रजोदशोनयुक्ता चज्नाता स्रीसा
तदा भवेत्‌ । वद्रागा स्वपतेस्तस्या एव तदैवतं मतम्‌ ॥८॥ दासीवत्तं पतिं सा वै संभजेदधक्तिसंयुता । वने पतियंदाःयात-
स्तदा तमनुगा भवेत्‌ ॥९॥ यदि पुत्रादयो बालास्तदा तेषां प्रसन्निघौ । पोषणार्थं भवेचैव संस्थिता वनगे पतौ ॥१०॥
यदि संन्यासधारी चेत्‌ पतिर्भवति भो सुने । तदा च्िया परदातव्या तस्मा आज्ञा महासुने ॥११॥ यदा गृहस्थितो
भती मृतश्चेत्‌ सद्मा मवेत्‌ । बनस्थितस्तदा तद्रत्‌ कर्वव्यं सुख्िथा फिल ॥१२॥ शते मतेरि पत्नी सा गर्भयुक्ता रजस्वला ।
तदा पत्या न संगच्छेद्धिधवाधरसगा मवेत्‌ ॥१६॥ चतु दिवसे शुद्धा भवेत्‌ सा पतिकमेणि ! पंचमे दिवसे विधादिप्ूजायां
दाचि सबेत्‌ ॥१४॥ विधवा खी सदा विप्र एकसुक्तपरायणा । बतादिना स्वेदं वै छोषयेन्नित्यमादरात्‌ ॥१५॥ एवमादिः
सतीनां वै धर्मो मुख्यः प्रकीर्तितः । श्रवणात्‌ पुण्यदस्तासां भवत्येव महासने ॥१९६॥ सर्वेषा पितदेवानां कम कतेन्यमादरात्‌।
मलजैस्तच्र पितणां कम संक्षेपतः श्रुणु ॥१७॥ अथ आ्राद्धममावास्यां प्राप्य काय द्विजोत्ततेः । पिडान्वाहाय्क मत्तया
सुक्तिस॒कतिफलप्रदम्‌ ॥१८॥ पिंडान्वाहा्यकं श्राद्धं संक्मेषु भर हास्यते । अपराहे द्विजातीनां पशस्तेनामिषेण चं ॥१९॥

अ क 6

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

_,_-_-]]]--~-~-----~-------~-~-~-------~~__~~~_~_____-_----~

ख. २अ. २१ पान ४३

^~ ^

पूरणिमाद्या अमांता यास्तिथयः क्रष्णपक्षके । चतुर्दशीं वजोधित्वा भरशस्ताः ख्रादकमेणि ॥२०॥ शखादिविषयोेय
सतास्तेषां महाखुने । चतुर्वयं समाख्यातं श्राद्धं नान्यत्र शस्यते ॥२१॥ कृष्णपक्षऽष्टकारस्तसः पौषमासादिषु तरिषु।
चतस्रोऽप्यष्टकाः पुण्याः आ्राद्धकर्मणि स्वेदा ॥२२]॥ त्रयोदशी समायुक्ता युगादितिथयः स्ताः । व राद्ध
पकास्ताः पुण्यदा मता; ॥२३॥ नैमित्तिकमिदं पोक्तं व्यतीपाते च वैधृतौ । बांधवानां तानां च दशापडादिकं सने
॥२४॥ काम्यानि चैव श्राद्धानि शस्थ॑ते ग्रहणादिषु । अयने विषुवे चैव ती क्षेत्रे त्वनित्यकम्‌ ॥२५॥ अक्षय्यं वारप्ताषु
स्वस्वजन्मदिनेष्वपि । नक्षत्रेषु च सर्वेषु कार्थं श्राद्धं विशेषतः ॥२६॥ अथवेह ुखप्र्यै पितृलोकसुखाय च 1 आद
कामपरदं भोत्तं सर्वदा नित्यवन्‌ सुने ॥२७॥ गथायामशक्चयं श्राद्धं प्रयागेऽमरक॑टके । मयुरेदापुरे चैव कारधादिषु विकेषतः
॥२८॥ गाय॑ति पितरो गाथां नर्तर्यति मनीषिणः । एष्टग्या बहवः पुत्राः छीलवंनो गुणान्विताः ॥२९॥ तेषां तु समवेतानां
यथयेकोऽपि गयां ब्रजेत्‌ । मयां प्राप्यानुसर्गेण यदि श्राद्धं समाचरेत्‌ ॥३०॥ तारिता; पितरस्तेन स याति परमां गतिम्‌ ।
वाराहे परते श्चैव गयायां च विदहोषतः ॥३१॥ सयूरे च तथा कारयामष्टवैनायकस्यले । गंगाद्वारे पनास च बिल्वके
नीरपभैते ॥३२॥ कुरकषत्रे सेतुब॑धे शृरतगे महालये । केदारे फल्णुतीरथे वै नेभिषारण्यकादिषु ॥२३॥ इत्यादिबह्ुरूपेषु
यदि शराद्धं समाचरेत ! तदा सुक्किरदं प्रोक्तमपवर्भभरदं भवेत्‌ ॥३०॥ चतुथी शहछकृष्णेवैकाद शी रविवासरः । पदोषश्च तथा
चिप अष्टमी सर्वसिद्धिदा ॥३५॥ नित्यं देवाचनं प्रोक्तं ब्रतादिषु विद्रोषतः । एवं नानात्रतादीनां कत्य सेवनं नरः ॥३६॥
अभिहोच्रादिमार्नैश्च देवानां सेवनं मतम्‌ । तीधोदिदानसंभवैरिष्टापूतादिसंमतम्‌ ॥२७॥ एवं दैवं तथा पिच्य विविर्धं
कमं कथ्यते । तदेव ब्रह्मणि पराज्ैरपितं योगदं मवेत्‌ ॥२८॥ हदं मायामयं भोक्तं कम वर्णाश्रमात्मकम्‌ । मायामोहदनिचत्यथ
रचितं विश्वयोनिना ॥३९॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्े पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोदरके महापुराणे तृतीये खण्डे महोद्रचपिति देवपितृकमेबणेनं नामेकर्वि॒तितमोऽध्यायः ॥
श > €<

4

2111<41200211082411121॥1.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

(1

1 ममा
व क

चः

#८-५# 1 (7 (47420126; ><
८1 ८219

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ नरनारायणावूचतुः । चतुर्दा मनूनां वै षटू यत्ते प्रकीर्तितम्‌ । तैस्तप क्तं चोरं गणेशस्य महात्मनः
॥१॥ नानारम॑त्रजपेनैव नानाध्यानपरायणैः । निरादारपरमावेण तोषितस्ैर्मजाननः ॥२॥ प्रणेवषसहस्रेण ययौ विघ्रपतिः
परख; । उवाच ब्रणुत प्राज्ञा वरास्तान्‌ प्रददाम्यहम्‌ ॥२।॥ ततस्तैः परजितो देवः स्तुतश्च विविधैः स्तवैः । बहुत्वाक्नैव शाक्य
तद्रणेनं खुनिसत्तम ।॥४॥ सवैषामीप्सितं॑दच्वा ययौ स्वानैदके पुरे । ते सरवै स्वस्वकर्मन्ञाश्चछ; स्वस्वक्रियां सुने ॥५॥
मन्व॑तरेष्वतीतेषु तैः पुनश्च गणेश्वरः । आराधितो. विशेषेण योगदारत्य्थमादरात्‌ ॥६॥ करमेण ब्रह्मभूतास्ते ययुस्तं गणपं
पुनः । एकभावेन योगज्ञा योगाकारं महाखुने 1।9॥ पुत्राच बहवस्तेषां वर्णनं तैव शक्यते । पौच्रादिक्रम भावेन पालिता
तैवश्छंधरा ॥८॥ वैवस्वतेतरे पातेऽघुना तच्र ब्रवीमि ते } श्ण सक्षिपतो विभ मनुजानां चरित्रकृम्‌ ॥९)( मनोस्तु दा पुत्रा
वै जाताः पितृसमा सुने । खुद्य्नः प्रथमस्तेषां ज्येष्ठा कन्या वभूव ह ॥१०॥ हश्ष्वाकुद्गशायातिदिष्टा प्रूष्णः करूषकः |
नरिष्यतप्षधौ च नभः परिकीर्तिताः ॥११॥ नैते सूयवसे वै शाक्रतुल्यपराक्रमाः । उयेष्टे च॑द्रस्य व॑रो रै खरी भावात्‌
संवभूव ह ॥१२॥ खदयन्नः स कदाचिद सखगयाथं वने ययौ । वनेषु सैन्यसंयुक्तो बध्रामामितविक्रमः ॥१३॥ दैवयोगेन
राजाऽयं ययौ गोरीवनं सुने । तत्र पवेकामात्रेण स््ीरूपः स वभूव ह ॥१४॥ शिवेन शोलपुच्यर्थ छापितं तदनं सदा ।
सकंडदेहज रणुष्वोग्रं वै तत्र कारणम्‌ ॥१५॥ गौरीवने भवान्या स नम्रः शांसुश्च सा तथा । नभ्रा रेमे शिवेनेव तया
शांशुश्च मानद ॥१६॥ एकदा सुनयः ओष्ठा वसिष्ठाद्या; समाययुः । दर्शनार्थं मेशस्य तत्र ते बिविद्युः सुखम्‌ ॥१७॥
तान्‌. दक्वा लच्धिता देवी शिवश्चैव महाखुने । ततस्ते विखुखा जग्मुखैनयो लच्िता श्राम्‌ ॥१८॥ ततः शिवेन शापो वै
दत्तस्तत्र वने सुने । प्रवेरोऽन्र पुमान स्यो भवतु खीस्वरूपधृक्‌ ॥१९॥ खुद्यन्नस्तत्र संजातो नारीरूपो विरोषतः । शुभे
यौवनधिया स्तन भारभरान्वितः ॥२०॥ ततस्तत्र बुधो देवश्चदरपु्ः समाययौ । तेन दृष्टा सुरूपा सा नारी मोहकरी सुने
॥२१॥ साऽपि तं चकमे तच्र देवरूपं महाप्र मम्‌ । तेन ुक्ता ययौ स्थानं स्वकीयं लन्निताऽभवत्‌ ॥२२॥ तस्यां पुरूरवा
जज्ञे चद्रवंाधरः प्रणुः । श्राद्धकर्मणि विख्यातो बभूव पितभक्तितः ॥२२॥ तदर्थं च वसिष्ठेन गणेशस्य महामनुः । दत्तो
विनायकायेति न्मोतः खीस्वरूपिणे ॥२०॥ राजपुत्री वनं गत्वा तताप तप उत्तमम्‌ । रातवर्मणाध्यक्चस्तां ययौ भक्ति-
मावतः ॥२८५॥ तया संप्रजितो हुंदिः स्तुतस्तस्यै वरं ददौ । तया पुरुषभावाय याचितश्च वरः छभः ॥२६॥ तथेति तं पुनः

6269 4966 996 6 + र 4696969 45 ऋ 4 96466 99696 4 6 29656366 96 44966 96 93696926 999 `

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं _ ख.दअ. रट === _ _ - गरष्ठस्दललहः अ. २२ पान वलन श

---------

प +

४?
स्यः करत्वा नरस्रूपिणम्‌ । गणेशः स ययौ स्थानं स्वकीयं मक्तवत्सलः ॥२७॥ खुदयञ्नस्य ततस्तस्य पुत्रा जाता
सुने । उत्कर गयश्चैव विनीतश्च महावलः ॥२८॥ पुत्रान्‌ स राज्ये संस्थाप्य महातेजा ययौ वनम्‌ । गणहा योगमारण
तोषयामास नित्यदा ॥२९॥ शांतियोगधरः सोऽपि चमूव वनसंस्थितः । अंते सायुज्यतां प्रातो गणे्षस्य महावलः
॥२०॥ सुद्यन्ने खीत्वमापन्ने इलानामधरे सुने । इश््वाढुः राज्यधमं तं स्थापयामास वे मनु; ॥३१॥ वन ययौ महाभागो
मलुवैवसवतो सुने । सूयौत्‌ प्राप्य महामेच्रे जजाप च षडक्षरम्‌ ॥३२॥ सूर्येण योगमागश्च कथितस्तेन विघ्नपम्‌ । अभजयोग-
शांत्यर्थं सोऽपि शांतो बभूव ह ॥३३॥ नित्यं गणपतिं स्व्गेऽमजचानन्यचेतसा । महायोगी मनु्देवं न सुमोच ध
॥२४॥ इष्वाङः पुत्रकामार्थं वसिष्टस्योपदेशतः। अष्टाक्षरेण मंत्रेणाऽतोषयद्‌ गणनायकम्‌ ॥३५॥ शतवैः भसन्नोऽभृदद ॥
तं वरमुत्तमम्‌ । स्तुतः संपूजितस्तेन ययौ स्थानं गणेभ्वरः ॥३६॥ गणेङ्ावरदानेन विङ्कुक्षिस्तस्य वम । बभूव सर्वमान्यः
स तेजस्वी इढविक्रमः ॥३७॥ संस्थाप्य स्वाधिकारे वै राज्ये राजा ययौ वनम्‌ । पुनस्तेन खृमंत्रेण तोषयामास विघ्नपम्‌
॥३८॥ कमेण रंतिमापन्न इवाकुशरह्मणो सुने । ब्रह्मभूतः स्व भावस्थः स्वानेदे गणपं ययौ ।३९॥ विङ्क्षेरभवन स
दा पच महासने ! तेषां ज्येष्ठः ककुत्स्थश्च छूणु तस्य विचेष्टितम्‌ ॥४०॥ दैत्यः संताडितता देवाः शरण तं पात्मजम्‌ ।
ययुः सोऽपि महातेजा दैत्यान्‌ योद्धं समाययौ ॥४१॥ तेत्र वृषभं तस्य कृत्वा कङ्दि सस्थितः । जघान्‌ दत्यपान सवोन्‌.
विजयी चाऽभवन्नपः ॥४२॥ ककुत्स्थस्तेन देवेरैनान्ना संकीर्तितो पः । स गणेश्वर मक्तो चै ययो विघरश्वरं परम्‌ ॥४२॥
ततोऽनेनाः रथुस्तस्माद्ि्वरंधिश्च तत्सुतः । तस्माचद्रो महावाह्स्तस्माच युवनाश्वकः ॥ ॥2९॥। तस्माच्छावस्तनामाऽभ्ूद्‌
बृहदश्वश्च तत्सुतः । ततः कुवल्याश्वश्च पुत्रोऽभरदेव धुषुद्ा ॥४५॥ धु हत्वा महादैत्यं घुधमारो बभूव ह । धुषुमारस्य पुत्रा
च त्रयः पोन्ता महाखने ॥४६॥ दाश्व; कपिलाश्वश्च द्रान्ब्च महाबलः । ददाश्बरय च हयंश्वो महावरपराक्रमः \।४७॥
हर्थन्वस्य निकुमोऽभूननिकु माद्र देणाश्वकः । कृद्यान्वश्च रणान्वद् द्रौ पुत्रौ तस्य संमतौ ॥४८॥ कृद्छाश्वस्य च पु्ोऽभूद्युषनान्व'
इति स्श्तः । ख युद्धे देवतुल्यो वै व भूव परमदुतिः ॥9९॥ तेन पु्राथमानंदान्‌ सुनिभिख महात्मना । वरुणस्य कुतो यज्ञ-
स्लच्र नेर्भचितं जलम्‌ ॥५०॥ रात्रौ राजा पपौ विप्र तृषितो दैवयोगतः । न्रादमणेच तदा पृष्टं फेन पीतं जरं महत्‌ ॥५१॥
राज्ञा पीतं विदित्वा ते विरिमिता ब्राह्मणास्ततः । ऊचुस्तं राजक्षादलं किं कृतं च त्वया प्रभो ॥५२॥ तवोदरे तथा गभो

द 1

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

६

खै. ३ अ. २३ ~ त

भविष्यति न सायः । एवसुक्वा च ते यज्ञ पूर्ण कृत्वा ययुः स्थलम्‌ ॥५२॥ उदरे युचनाभ्वस्य गमेः संवदे सने । संपूण
तच देवेद्रो गभे तसय महात्मनः ॥५४॥ विदाथ जठरं स्यः पूर्वत्तं चक्रार ह । कं धास्यति कुमारोऽयं तशरद्रस्तालवाच
ह्‌ ॥५५५॥ मां धास्यति ततस्तेन मांधाता कथितो द्विजैः । इद्रेण वर्धितः सोऽपि रराज परमद्युतिः ॥५३॥ स तु सवान्‌. वशे
करत्वा सार्वभौमो बभूव ह ! अन्याहतगतिलोके देवतुल्यो विरोषतः ।॥५५अ॥ यणा वणयि राकया मांधातुन महात्मनः ।
स एव गणराजं तम भजनक्नित्यमादरात्‌ ॥*८॥ वसिष्टाद्योगमाभित्य योगिवेयो व भूव ह । पुरकुत्सः एृतरतस्य संस्थाप्यः
स वनं ययौ ॥५९॥ गणेदा मकि बै तच्च चकारऽते लयं ययौ । स्वादे गणपे विप्र ब्रह्म ूतः स्वभावतः ॥६०॥

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराणे दृतीये खंडे मदोदरचसति मांधादुश्च््रिकथनं नाम दयार्विंशतितमोऽध्यायः ॥

> < <€

॥ आगणेचाय नमः ॥ सनिराच । मनोर्यरो महामागोऽबरीषञ्च वभ्बूव यः । एकादशीत्रती नित्यं वदतं तस्य चितम्‌ ।॥१॥
नरनारायणावूचतुः! मनोर्वदोंऽत्यपुत्रोऽभूदंवरीषः पतापवान । नित्यं विष्णुं स्वभावेनाऽभजचानन्यमानसः॥२॥ एकादशीत्रतेनेवः
तोषयामास माधवम्‌ । ततो बहगते काले द्वाददयां तं ययौ खनि; ॥३॥ दुबांसाः कोधशाली चातिथिः पारणकेऽभवत्‌ ।
तं प्रणम्य स राजर्विरुवाच प्रकृतांजछिः ॥२॥ भगवन्‌ स्वल्पकालस्था द्वादरी मे च पारणे । व्रतसाधनकायोयं प्राथेयामि'
महासने ॥५॥ स्वल्पकालेन संध्यादि कृत्वाऽऽगंतव्यमादरात्‌ । तथेति पतिं विप्र उक्त्वा तीर्थं जमाम ह्‌ ॥६॥ तत्र
शीघ्रतया तेन कृतं संध्यादिकं सुने ¦ तथापि कालयोगेन द्वाद्ी प्रगता ततः ॥७॥ सुहूतैमान्रकालस्योत्कमणं तेन वै.
कृतम्‌ । पेण परमाच्रा सा द्वादशी साधिताऽभवत्‌ ॥८॥ विष्णुतीथं ततस्तेन भक्षितं ्रतसिद्धये ! पश्चाद तिथिराजस्य
परतीक्षामकरोश्रपः ॥९॥ ततः शीघ्रतया तच दुवांसाः प्रययौ सुने । राज्ञा तस्मे स्वचृरत्तातः कथितो विस्तरेण ह ॥१०॥
श्रुत्वा स कुपितोऽत्य॑तं दुवौसास्तं खछाप ह । निमन्य मां त्वया राजन्‌ भरकरतं पारणं कथम्‌ ॥११॥ अतस्त्वं फलहीनो वै
भविष्यसि न संशयः । एवसुक्त्वा जगामाऽसौ दुवांसाः स्वेच्छया चरन्‌ ॥१२॥ ततः सोऽपि पोऽत्यतं दुःखितः
संसियितोऽभवत्‌ । उपोषणसमायुक्तः स्वगृहे तं॑प्रतीक्षयन्‌ ॥१३॥ अतिथिं त्वागतं त्यकत्वा कथं कर्वे हि भोजनम्‌ ।

4 1 333 5

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

वल सावका ख. २अ द्द ` † | | | हि | _ पान ४७ |

निम॑न्य तं विशोषेण जपध्यानपरायणः ॥१४॥ गते संवत्सरे त्नाऽऽजगाम सुनिनारदः । पणूज्य सबेदृन्तातं कथयामास
तं नृपः ।॥१५॥ ततस्त नारदः प्राह दपं राजन्‌ महामते | जल मनश्षणमान्रेण पारणं च त्वया करम्‌ ॥ १६॥ तेनोपोषणयुक्तेन
त्वया घ्म; धपालितः । द्वादही बरतगा पूरणी साधिता बरतसिद्धये ।॥१७॥ अपराधविहीनस्य लवाऽयं विर उत्थितः । दुवासाः
कोपसयुक्तो जगाम ्ुधितो गृहात्‌ ॥१८॥ अतस्त्वं विघ्नराजं तं भज यत्नेन मानद । तेन विघ्नविहीनश्च भविष्यसि न
संदायः ॥१९॥ विष्णना प्रेषितोऽदं वै त्वदर्थ पसत्तम । स्वेषामादिरूपोऽयमंते सोऽपि गणेभ्वरः प२०॥ रिवविष्ण्वा-
दयस्तसय गणाः प्रोक्ता न संशाय; । तेन संस्थापिताः स्व नानाकारयेषु भूमिप ॥२१॥ चिन्त बुद्धिस्वरूपं यत्त चितामणिः
स्थितः । तं गच्छ शरणं वत्स पति बुदधर्विरोषतः ॥२९॥ त्यक्त्वा सिद्धिपति देव॑ सिद्धिमिच्छति दुमतिः।
तस्यासिद्धि.सवेननित्यं सर्वत्राऽत्र न संदायः ॥२३॥ एवसुकत्था खुनिस्तस्मे ददौ मंत्रं षडक्षरम्‌ । महाविष्णुजंपति य॑ ततः
सोऽतर्दितोऽभवत्‌ ॥२४॥ अंबरीषस्तदारभ्य विशं रारणं गतः । जजाप मंच्रराजं तं पूजयित्वा विनायकम्‌ ५॥२५॥
विष्णोमगेद्चस्य खेवामेदस्तेन समाधितः । गणेशास्य चतुर्धा सा मूर्तिः सर्वत्र ददयते ॥२६॥ ततो दुर्वाससो विभ
मनश्चचलतां मतम्‌ । दयया स्वयमेवासावबरीषं जगाम ह ॥२० समागतं खुनीद्रं तं दद्रा विस्मितमानसः ।
प्रणम्यादावंबरीषोऽप्ूजयद्‌ भक्तिसंयुतः ॥२८॥ ततस्तं पदादलं जगाद खनिसत्तमः । दुर्वासा विनयेनैव युक्तं
परमहर्षितः ॥२९॥ दबौसा उवाच । श्वमस्वैनं मेऽपराधं साहसं चपसन्तम । अपराधविहीनं त्वामक्षपं कोधसंयुतः ॥३०॥
त्व तु साघुस्वभावेन संस्थितः स्वगृहे चप । उपोषणसमायुक्तस्तेन सवं जितं त्वया ।३१॥ मां त्यक्त्वा जलपानिन पारर्ण
यत्त्वया कूतम्‌ । सैव निष्फलरूपैकादशी तव भविष्यति ॥२२॥ अन्यः; फलयुताः सवास्ते भवंतु पोत्तम । एवखक्त्वा स
तेनेव वुखुजे सुनिसत्तमः ॥३३॥। तमजुग्र्य दुवांसा ययौ स्वस्याश्नमं शुनम्‌ । अंबरीपस्ततो देवं गणेराम भजत्‌ सद्‌ा ॥३०॥
तस्मात्पुत्र; सश्त्पन्नास्तन्र उयेषठं प्रतापवान्‌ । राज्ये छपोत्तमस्तं स स्थापयित्वा चनं ययो ॥३५॥ भक्त्या गणपतिं
तच्राऽमजवानन्यचेतसा । कालेनांऽते गणेक्लाने ययौ योगेन तत्त्वतः ॥३६॥ अंघरीषस्य पठति चिच्रं यच णोति यः ।
चरिन्च तस्य भक्तिश्च सुक्तिभैवति दणन्वती ॥३७॥
।। ओमिति शरीमदा्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे तीये खंडे मोदस्वरिते अवरीषचरितिं नाम त्रयोविदरातिततमोऽध्यायः ॥

„__ _.---.--~--+--~------------------------------~--------~--------~--~ ~~~ - ~

स. पू, 9

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेराय नमः; । नरनारायणावूचतुः । पुरङ्कत्सस्य दायादावभ्रतां तु महाबली , अंबरीषो महाभागो सुचङखदस्तथा-
ऽपरः ॥१॥ अंबरीषः स्वराज्यं वे कूत्वा गणपतिं ययौ । तपस्त्वा सुविपुलं पुत्र राज्य निधाय च ॥२॥ चकार खुचुकृदः स
राजर्षिर्ज्यसत्तमम्‌ । धर्मयुक्तो महातेजाः शाक्रतुल्य पराक्रमः ॥२॥ कदाचिदेवदैत्यानां युद्धं जातं महाडतम्‌ । ततर ठ्वा

द

र क क.
ततो देवा; हरणं जग्सुरादरात्‌ । ततस्तेन महादैत्या हताः शखबलन वे

जिताः सर्वे दैत्यैः परमदारुणे; ॥४॥ सुचङुंदं तत ता व
॥५॥ तत्र युद्धपरसंगेन कालो विप्र गतो बहुः । युगातिक्रमणं तेन परापरं तस्य महात्मनः ॥६॥ युग न निरीक््याऽसी
देवान्‌ सर्वानुवाच ह । ज्ञानं दातव्यमाद्यै मे भवद्विरघुना परम्‌ ॥9॥ ततस्ते दैवता; सवं जय; परमभाविताः । अधुना पवत-
द्रोण्यां निद्रायुक्तो भव प्रमो ॥८॥ प त्वां यो नरस्लच्र कथिदुत्थापयिष्यति । स एव मरण सद्यः मामो त्वत्समीपगः
॥२॥ तत्र ते वासुदेवस्य दर्छनं प्रभविष्यति! स एव ज्ञानसंदाता महायोगी छपोत्तम ॥१०॥ ययाछुवाचधव वनं तान्‌ तथति
महावल;। स गघमादनद्रोण्यां सुष्वाप च ऋपोत्तमः ॥११॥ ततो बहुगते काटे वख्देवसुलोऽभवत्‌। विष्णुः साक्लान महायोगी
तपसाऽऽराधितो सुने ॥१२॥ कसं हत्वा महावीरं मथुरायां स्थितोऽभवत्‌ । कंसस्य श्वह्यरोऽत्यंतं क्रोधयुक्तो वभूव ह्‌ ॥१३॥
जरासंधो ययौ तन्न युद्धार्थं सेन्यसंयुतः । राजभिः दल्वकाथैश्च संहतो वीरसत्तमे; \।१८॥ त्रयोविंदातिरेतस्थाऽकषौदिण्यश्च
वलं बभौ । तन्ममर्दं महातेजाः कष्ण; संकर्षणान्वितः ॥१५॥ पलायत ततो राजा गतः स्थानं पुनययो । ताचत्‌ सन्यैन
संयुक्तो भवदेव पराजितः ।१६॥ एवं महावलः सक्त दर वारं समागत; । जरासंधस्ततो राजा न यः थाप दुःखितः
॥१७॥ तदा तेनाऽपि किपद्र॒ यवनाधिपतिः खलः । सहायार्थं धरत; पक्षे स काटयवनाभिधः ॥ १८) स वै यवनराजन्च
यादवानां विनाराक्रत्‌। गर्म॑श्चापात्‌ खशुद्धत आययौ मथुरां सुने ॥१९॥ तमागतं परिज्ञाय माथया निममे स्वयम्‌ । दारका
जलधौ कृष्णस्तन्न चिक्षेप यादवान्‌ ॥२०॥ ततो यवनराजस्य समीपे स समागतः । दकधित्वा तथाऽऽत्मानं वासुदेवः
पलायत ॥२१॥ नारदेन च कृष्णस्य चिह्लानि कथितानि वै । यवनेद्राय तैः कृष्णं ज्ञात्वा संधावितोऽमवत्‌ ॥२२॥
अभत्छयन्‌ महात्मानं कृष्णकालसमः स्वयम्‌ । यवनः किः यदोर्वरो लाञ्छनपद धावसि ॥२३॥ ततः कृष्णो गतस्तत्र यन्न
सुष्वाप वै चपः । सुचुकुदः स तं त्यक्त्वा गुहां तरगतोऽ मवत्‌ ॥२९॥ यवनेद्रेण सुोऽसौ दस्त स्वपदाऽहनत्‌ ।, कि
सुपतोऽसि च निलन कुरु युद्धं मया सह ॥२५॥ बोधितो यवनेनैवं खुचुकुंदः प्रतापवान्‌ । तस्य नेन्नोद्धबो वहियवनं स

व व्व

(9

2111<412002110824111211.0111

2111<412002110824111211.0111
_ „(~ ]]]-----------------------------
५ पान ७९
[9 ३ अ. २५ ट
त

ददाह च ॥२द]॥ एवं तं कालयवनं दतं दद्रा जनादन । आययौ पनां तं दनि भरमानसः ॥२॥ लमागतं समादद्वा
सुचुकुंदो ननाम च । उवाच भक्तिसंयुक्तः कृष्णं योगीश्वरं खुने ॥२८। । सुद च्वाच । देवैः संकथित कृष्ण ममेतद-
भवत्‌ प्रभो । अधुना ज्ञानमागं वै कथयस्व कृपानिधे ॥२९॥ खुचुकुदस्य वाक्य स श्चुल्वा दषसमान्वतः । जगाद त्‌ मदाना
क्ष्णः परभयोगवित्‌ ॥३०॥ श्रीम उवाच । अहं गणेश्वरः पूणो न भिन्नश्च महामते । एतदेव पर जानं संज्ञातत्यं त्वया
नृप ॥९१॥ त्यक्त्वा प॑चविधं चित्तं तदैश्वर्यं च मोहम्‌ । योगेन ब्रह्मणि परोक्तं गणेशस्त्वं भविष्या ॥२२॥ पचत्तरूपा
महाबुद्धि्माहरूपा च भूमिप । सिद्धिर्गणपतेमये तत्र विं स्थितं च यत्‌ ॥३३ 1 गणनाधोऽय पद्य तं योगसेवया 9
चित्ते चिंतामणि गष त्यक्त्वा विंब भवं भ्रमम्‌ ॥३४॥ गकरारात्मकरूपां वै सि जानीहि मानद । णकाररूपिकां बुद्धि
तयोः स्वाभी मगेन्वरः ॥३५॥ तं भजसव महाभाग तेन शांतिमवाप्स्यसि । ज्ञानं गद्यतमं पोक्तं मया ते चपक्तततम ॥४॥
एवघुक्त्वा महायोगी क्रषणस्तेन परप्ूजितः । आगत्य मथुरायां स जघान यवनान्‌ प्र खु; ॥२७॥ जरासंध समागत्य धावितो
रामसंयुतः । व॑चथित्वा ययौ ते स द्वारकायां महाजने ॥३८॥ खचुङदश्च राजषिः साधयामास यत्नतः । कृष्णन्‌ कथितं
योग तन छाति जगाम इ ॥३९॥ ततो भ्रमन्‌ स राजेंद्रः प्रथिव्यां यत्न तत्र च । गणेङामभजत्‌. क्त्या तं प्राणातं
महायखाः ॥४०॥ खुचुककदस्य यो भत्यैश्रितं शणयात्‌ परम्‌ । पठेत्तस्मे तु सर्वं स प्रदद्याद्रणपः प्रः ५४१॥
॥ ओभिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्वके महापुराये दृतीये खण्डे मदोदर्वसिते मुचुञ्घन्दचसितिं नाम चदुर्निशतितमोऽघ्यायः ॥
अ >> <€

॥ श्रीमगेशाय नमः ॥ नरनाययणावृचतुः | अवरी षस्य पुत्रोऽभद्योवनाश्वो परः स्छतः। रितो यौ वनान्वस्य दारितस्तु खतोऽमवत
॥१॥ पुरुङ्कत्सस्य पुत्रोऽभूत्रसदस्युस्ततोऽनवत्‌ । अनरण्यस्तस्य पुत्रा दयेन्वः साधुसमतः ॥ २॥ असुणस्तत्छतः .सूवरात्‌
्रो कः सणुद्भवः; । तस्य पुजोऽ भवत्‌ सत्यव्रतो विद्धान्‌ भद्यमशयाः ॥२॥ स॒ एवाऽभत्रिश॑क्वास्यो देदश्त्‌ स्वशलोकगः ।
तस्य पुत्रो दस्थिद्रः सवेधमेपरायणः ॥२॥ विन्वाभित्नाच वितरं सात्वा गाणेकाकोऽभवत्‌ स्वानेदे गणनाथं सऽते जगाम
. महायस्लाः ॥५॥ रोहितस्तस्य पुच्रोऽभद्धस्ति वै ततोऽमवत्‌ । च॑पस्तस्मात्‌ सदेबोऽतो विजयो भरुकस्ततः ॥६॥ ततो वरकस्ततो
बाहवः सगरस्तस्य चात्मजः । समगरस्याऽपि मायै दरे पमा भानुमती तथा ॥9 तास्यामाराधितो योगी शख; परमपावनः ।

व

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

एता स ददौ ताभ्यां वरं पुच्रप्रदं परम्‌ ॥८॥ षष्टिसाहस््पुत्रा वे व्रताश्च प्रभया ततः । एकं वदाधरं भानुमती
वत्रे महाखने ॥९॥ श्गोः प्रसादयोगेन भालमत्यां सखुद्धवः । असमंजसनामा वै पुत्रो वंराधरो सुने ॥१०॥ स तु योगयुतः
सवान्‌ शिन्‌ धृत्वा महायशाः । चिक्षेप रारयूमध्ये बालो वालविनाराकरृत्‌ ॥११॥ वनं ययौ ततः पित्रा स संत्यक्तो
महासुन स जीवयित्वा शिशान सर्वान्‌ योगी मायाबलेन वै ॥१२॥ तस्य पुत्रः ससुत्पन्नोऽद्छमान धपराथणः । प्रभायां
षष्टिसाहस्रं पुत्राणां प्रबभूव ह ॥१३॥ सगरेण ततो यज्ञा अश्वमेधा; कृता बलात्‌ । रातसंख्याः प्रमणिन तचेद्रः
छभितोऽभवत्‌ ॥१४॥ अंत्ये यज्ञे समारन्ये मायया च खराधिपः । अभ्वं संगृद्य पाताले स्थापयामास सन्निधौ ।॥१५॥
कपिलस्य ततस्तत्र पुव्राश्च सगरस्य ये ! कुपितास्ते सदस्राणां षष्टि; परमद्जंयाः ॥१६॥ अश्वपादं प्रपरयद्धिमृमिमध्ये
विचक्षणः । ततस्तैः खनिता भूमिः सर्वत्र बलसंयुतः ॥१७॥ तैऽस्तु संवर्धितो विप्र सुद्र लवणात्मकः । तेन सागर-
नामाऽभृत्तदारभ्य स्वकर्मणा ॥१८॥ तमन्वराजं ददृयुश्वरंत कपिलांतिके । तं चौरं सागरा ज्ञात्वा रतु द्रख्राणि
संदधुः ॥१९॥ कपिलक्रोधवबहयौ ते भस्मीभूता बभ्रूविरे ! सगरा हर्षितस्तेन स प्रतापी पुरंदरः ॥२०॥ नारदात्‌ सगरो
जञात्वांऽदछमंतं पौत्रकं तत; । प्रेषयामास तं विप्रं ननाम स महाद्युति; ॥२९१॥ स्तुतः संप्रजितस्तेन कपिखः प्रददौ
हयम्‌ । संग्रह्य स ययौ चिप्र सगरं स्वपितामहम्‌ ॥२२॥ ततश्चकार तं यज्ञं संपूर्ण त्वश्वमेधकम्‌ 1 ययौ राज्ये-
ऽभिषिच्याऽस्यौः वनं पौत्रं महायशाः ॥२३॥ युरो; प्राप्य महामंत्रं गाणेहां योगद्ांतिदम्‌ । साधयित्वा स वै योगी
बभूव परमद्युतिः ॥२४। अनन्यमनसा देवं गणेक्रामभजश्चेपः । अंते स गणपं विध ययौ ब्रह्मपरायणः ॥२५५॥
अंशुमान कपिलाचैव ज्ञानं प्राप्य महायशाः । गणेशम भजन्नित्यं गाणपत्यस्व भावतः ॥२६॥ तस्य पुच्रो दिलीपश्च
दिलीपात्तु भगीरथः । दिलीपोऽन्यस्य राज्ये तं ययौ वित्नेदराय॒त्तमम्‌ ॥२७॥ ततो भगीरथो राजा दिलीपस्थापितः स वै ।
पालयामास संपूर्ण राज्य सद्धमेभावतः ॥२८॥ एकदा नारदस्तत्र अगाम पतिं सुने । परजितस्तेन होवाच न्प
वचनसुत्तमम्‌ ॥२९॥ नारद वाच । भगीरथ महाभाग श्रषयु मे वचनं दितम्‌ । तव ब्राह्यणसंकोधाद्ग्धाश्च पपितामहाः ॥३०॥
विप्रकोधेन दग्धा ये गतिस्तेषां न विद्यते । अतस्त्वं च महाराज कुरु तेषां दितं परम्‌ ॥३१॥ स्वर्णदीं त्वं समानीय
छ़ावयस्व च तान्‌ जै; । स्वर्गवासिन एवं ते प्रभविष्यति पूर्वजाः ॥३२॥ एवसुक्त्वा महायोगी नारदो गणपं स्मरन्‌ ।

~~~

=-=

५५, (<> भ (<> ५. < ५.५ ॐ ५. <> ५.५ (<> ५1 (> ५.५ (<> ५.१ > >> (21.८2.17
। + ~ - कै त = । # ५ घ्‌ र) ~ न ~:

८१2 171.21217171720

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

=-= ~-~----~---

11. दे अ. २५ पान ५९
प ~ 9

यौ स्वर्ग ततो विप्र राजा संदुःखितोऽभवत्‌ ॥३३॥ भधनेषु स्वकीयं तद्राज्यं त्यक्त्वा वनं ययो ] तपसाऽऽराघयामास
स्वर्णदीं च भगीरथः ॥२४॥ पूर्ण वर्षद्राते चैव तं ययौ स्वर्गवादिनी । वरेण च्छंदयामास राजानं भक्तिसयुतम्‌ ॥२॥
पूजयामास तां देवीं स्तुत्वा च विविधैः स्तवैः । प्रतापवान्‌ जगादाऽसौ भूमिपः स भगीरथः ॥३द॥ भगीरथ | उवाच । चाद
तुष्टा महाभागे तदा मे प्रपितामहान्‌} छावयस्व महीसंस्था सा तथेति तमत्रवीत्‌ ॥२५॥ मदीयसुग्रवेगं संधारणाथ
महामते । पात्रं पदय महाभनागाऽऽगमिष्यामि महीतलम्‌ ॥३८॥ तथेति स॒ महीपालः पूजयामास कंकरम्‌ । चषेणीकेन तं
दंसः पसन्नो बरदोऽभवत्‌ ॥२९॥ स्वर्णदी धारयस्व त्वं यदि तुष्टोऽसि कांकर । तथति शिव ऊचे तं सस्मार स
महानदीम्‌ ॥४०॥ आगतां तां तदा प्राह पत देवि महीतले । धारयिष्यति ते वेगं रकरः करुणानिधिः ॥४१ ॥ _स्वगगा
गथैयुक्ता च तथेति छ्िवमस्तके । पपात सैव धाराभिः सदखेण समंततः ॥४२॥ शिवमसतकमाष्वाव्य गमिष्याम
रसातलम्‌ । इति संधार्यं मनसि महावेगयुता ययौ ॥४३॥ - तस्या गरव परिज्ञाय हौंकरेण स्वमायया । जटाया माप्वता
देवी तच्च बज्राम चै नदी. ॥४४॥ नातं जगाम राभोः सा जटायास्तं नमाम वै । ततः दिपविन राजार्थे मोचिता धरणीं
ययौ ॥४५॥ तच्र जन्हं महीपालं ददर स्वर्गवादिनी । तं तप॑तं तपो घोरं जगाद चल तापस ॥४६॥ नोचेक्त्वां छ्ावयिष्यामि
स जगाद न तां यदा । तदा सा कोधसंयुक्ता वितु तं समाययौ ॥ चओ तामागतां समाज्ञाय कोधयुक्तो महीपतिः ।
तपोबलेन तां पीत्वा संतस्थौ तपसि प्रः ॥४८॥ ततो भमीरथस्तं प्रणनामाऽथ महायद्ाः । प्रार्थितः स खुमोचाऽपि
स्वो भित्वा तततो नदीम्‌ ॥४९॥ तस्य पुच्रीत्वमापन्ञा जाहवी तेन कथ्यते । पुनः सा वेगसंयुक्ता शछावयामास
सागरान ॥५०॥ विमानवरमारूढास्ते मगीरथसन्निधौ । ते गत्ता; स्वग॑लोके च जलस्पर्दन तत्क्षणात्‌ ॥५१॥ राज्ञा
-ममीरयेनेवं पूजिता स्वर्गवाहिनी । पुत्री भावेन संक्छप्राऽभवत्‌ जागीरथी तत; ॥५२॥ एवं भगीरथोऽसौ भर मावयुक्तः
प्रतापवान्‌ । भगीरथसुतोऽप्यासीच्छतो नाम महीपतिः ॥५३॥ संस्थाप्य स्वपदे राञ्ये स यथौ वनसुत्तमम्‌ ¦ वसिष्ठात्‌ स
विदित्वा च यों गाणेहाकं सुने ।५४॥ साधयित्वा सल वै राजा गाणपत्यो बभूव ह । अंते जगाम गाणेदासायुज्यं
योगसेवया ॥५९५॥ इव 'भगीरथाऽऽख्यानं यः चणोति नरोत्तमः । पठेद्वा तस्य भो विप्र सुक्तिखुक्तिप्रदं मनेत्‌ ॥५६॥
\। ओमिति श्रीमद्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे तीये खण्डे महोदर्चसिति सगरभगीर्थचरितं नाम पंचविशपितमोऽध्यायः; ॥

>> <<
पललः

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ नरानरायणावूचठुः । श्चुतस्य चैव नामाख्यः पुत्रस्तस्य वभूव ह । सिधुद्धीपस्ततो जज्ञे ज्ञानी पत्रो
महायदयाः ॥१॥ अयुतायुः सत्तस्तस्य ततो य ऋतुपर्णकः । स वै नरसखस्तस्मादश्वविद्यापरायणः ॥२॥ सवैकामस्ततो
जज्ञे तस्माज्नात; खुदासकः । सौदासस्तस्य पुत्रोऽशरत्‌ ख्यातः कऋर्माषपादकः ॥२॥ कल्नाषपादक्षत्रे वै वसिष्ठो
खनिसत्तमः । अमर्क जनयामास चेक्वाङुङ्कठव्धकम्‌ ॥४॥ अरमकस्य च पुच्रोऽभून्मलको नाम पाथिवः । स दि राम-
भयाद्राजा वनं माप्य सुदुःखितः ॥५॥ तन्न नारीस्वरूपः सन्नारीभिः परिरक्षितः । नारीकवच नामाऽ भूत्‌ कमणा तेन भो
खने ॥६॥ तस्माच्छतरथश्चैलविलो जज्ञे च तत्छुतः । ततो विश्वसहस्तस्मात्‌ खट्वां गो इंडिमाप्तवान ॥७॥ दीघेबाहुस्तत-
स्तस्माद्रघुस्तस्मादजोऽमवत्‌ । पुत्रो ददारथस्तस्य करयपांशाः स वै स्तः ॥८॥ तस्य मायाच्रयं चासीद्रुपेणापतिमं सुने ।
कोसल्या चैव कैकेयी सुमित्रा धर्मसंयुता ॥९॥ यौवने भरगते भाप न राजा पुत्रमुत्तमम्‌ । नानायत्नं चकाराऽसो व्रत-
तीथादिकं सुने ॥१०॥ ततो वसिष्ठं विपरा सख्ीकः शरणं ययौ । प्रधानेषु विनिक्षिप्य राज्यं निहतकंटकम्‌ ॥११॥
वसिष्टेन गणेरास्य म॑त्नो दत्तो ददयाक्षरः । तस्मै राज्ञे तथा चैवोवाच पत्नीसमन्वितम्‌ ॥१२॥ सुयैस्य इःख्देवत्वं संधा्षः
स गजाननः । तस्य वदो त्वसुत्पन्न; कथं षिरशूतवांश्च तम्‌ ॥१३॥ तस्थ विस्छतिमात्रेण न सिद्धि पुरुषो भेत्‌ । परत्रेह च
विघ्न पीडितोऽतिमह्यद्तम्‌ ॥१२॥ अतस्त्वमपि राजेँद्र गणपं मज मावतः। न त्याञ्योऽयं भंत्राजस्त्यागे हानि भविष्यति
॥१५॥ तयेति तं वसिष्ठं स उक्त्वा नत्वा ययौ वनम्‌ । तताप वै दरारथस्तप उग्रं महायदाः ॥१६॥ वायुमाच्राद्रानो भूत्वा-
ऽपूजयद्‌ गणनायकम्‌ । पटन्था सद विनीतात्माऽजपत्तं म॑न्रसुत्तमम्‌ ।॥१७॥ ततो वषंशते पूरणे प्रसन्नोऽमू द्रजाननः । आययौ
तं वरान्‌ दातुं सूषकारूढ एव सः ॥१८॥ तं दृष्रोत्थाय सखीको ननाम सहस्रा परम्‌ । पूजयामास तं देवं स्तुत्वा स्तोन्रै-
ननाम च ॥१९॥ ततस्तं गणराजो वै जगाद स चपोत्तमम्‌। बरं ब्रूहि महावाहो दास्ये ते मनसेप्सितम्‌ ॥२०॥ ततस्तद्धचनं
शुत्वोवाच संविनयान्वितः । प्रसन्नात्मा दद्रारथो गणेरा स्वैसिद्धिदम्‌ ॥२१॥ दशरथ उवाच । यदि भरसन्न देवेरा तदा देहि
गजानन । भक्ति ते चरणे नाथ ययाऽज्ञानं न विद्यते ॥२२॥ अन्येहि गणाधीश पुत्रं परथुलकीतिदम्‌ । वलेनाप्रतिमं
चैव तव भक्तिपरायणम्‌ ॥२३॥ मया यन्न तपस्त तत्र त्वं सुस्थिरो भव । पूरयन्‌ भक्तिभावेन जनानां मनसीप्सितम्‌
॥२४॥ तथेति तै ददार जगाद गणनायकः । अंतधाय स्वमात्मानं ययौ स्वान॑दमादरात्‌ ॥२५॥ ततो वसिष्ठदस्तेन

22114 1 7 1 7 1 (4411
नान न्न न्न्न्न ~~~

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

पातन ३
ए 6

स्थापित्ता मूर्तिरादरात्‌ । गणेशस्य च तच्राऽऽसीत्‌ कषेत्रं सकलसिद्धिदम्‌ ॥२६॥ पूजयित्वा ददशारथः सख्रीकश्च स विथ तम्‌ ॥
आययौ नगरेऽयोध्यायां सर्वान्‌ संप्रहर्षयन्‌ ॥२५॥ ततो रावणनाद्रार्थं विष्ण॒माज्ञापयत्‌ प्रञ्ुः । गणे: स तु पुच्रोऽभून्‌
सुने दजारथस्य भोः ।॥२८॥ चतुधौत्मानमाभज्य विषमौ हरिरव्ययः । कौसल्यायां ससुत्पन्नो रामः रखरभरतां वरः ॥२९॥
कैकेय्यां मरतो जज्ञे सुभिच्रायां च लक्मणः । शाश्चन्रश्ैव विरद स्व विष्णुसमा वसुः ॥३०॥ ततो दकारो राजा काम-
भोगपरायणः । संजातस्तं॑ न सस्मार विस्द्त्या गणनायकम्‌ ॥३१॥ ततो रामस्य मौँज्यादि कर्म तेन क्रतं सुने ।
विन्वामित्रेण यज्ञस्य रक्तां याचितोऽभवत्‌ ॥३२॥ स लक्ष्मणेन रामेण यज्ञस्तस्य प्रपालितः । हतः सुवाहको नाम
राक्षसो दारुणो खने ॥३३॥ प्रसन्नोऽभून्‌ महायोगी विश्वामिच्रः प्रतापवान्‌ । अखविद्यां ददौ तस्मै रामाय सकलां सुने
॥३४।) ततो जनकयज्ञं वै जगाम सुनिकौरिकः । रामलक्ष्मणसंयुक्तः पूजितो जनकेन सः ॥३५॥ माहेश्वरं घनुस्तत्र
सज्यं रामेण वे कृतम्‌ । आकषणेन महता मन्न मध्ये महामुने ॥३६॥ ततो जनकभ्बपेन दत्ता सीता महात्मने । रामाय
प्रीतियुक्तेन लक्ष्मणाय तथोर्मिला ॥३७॥ श्रातेकन्ये ततो राज्ञा वत्ते तत्र महाखने । भरताय तथा राचुघ्ाय भावेन
मानद ॥३८॥ ततो दशरथो राजा कैकेय्या प्रार्थितो भरक्राम्‌ । रामस्य वनवासार्थं राञ्यार्थं भरतस्य च ॥३९॥ वरदान-
प्रभविन तथेति स चकार ह ! वक्ीणि वनवासं स चतुदश च राघवः ।४०॥ सलक्ष्मणश्च सखतरीकश्चकार पितृगौरवात्‌ ।
स तत्र नासिके रामो वासं चक्रे प्रहर्षितः ।॥४१॥ तच्नरातिथिस्वरूपेण रावणश्च समाययौ । एकाकिनीं च सीतां संगद्य
ठका ययो खलः ॥४२॥ सलक्ष्मणस्ततो रामो न ददद विदेहजाम्‌ । पपात सूच्छितो भूत्वा विललाप श्ष्ातुरः ॥४३॥
ततो जगाम रामश्च सीतामन्वेषयन्‌ वने । कणंटे तच्र रवं स क्षत्रं खुख्यं ददद ह ॥४४॥ तत्र हां स रामो वै लक्ष्मणेन
समन्वितः । आराधयन्‌ महामत्त्या मास वे दौवरूपधुक्‌ ॥४५॥ संतष्टस्तच्र रामाय वरं प्रादात्‌ सदाद्िवः । सीताप्रापि-
स्वरूपं तसुपदेरां चकार सः ।॥४६॥ रिव उवाच । शुणु राम महामाग त्वं वै विष्णुः सनातनः । शरगोः शापेन जातोऽसि
मासुषे देहधारकः ॥४७॥ सीतावियोगजं दुखं वनवासं तथाऽऽभितः । अतस्त्वं गणराजं वै भज त्वं भक्तिसंयुतः ॥४८॥
तेन ज्ञानं चते राम भविष्यति पुरातनम्‌ । सीतापाधिमहाबादहो भविता नाच्र संदायः ॥४९२॥ शिवस्य वचनं गचुत्वा तं
पप्रच्छ मदाय; । रामः परमरोकार्तौो विनयेन समन्वितः ॥५०॥ रम ॒व्वाच । बद शंभो महान गणेदास्य

2111<.412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ल्ब्य पन प
9 ध 99: 1 99 9 4 9.99 न>

स्वरूपकम्‌ । कीटशोऽयं विरोचेण सवीधीदाश्च कथ्यते ।५१॥ रामस्य वचनं श्रुत्वा रांकरस्तखुवाच ह योगं गाणा पूर्ण
योधयन्‌ सुनिसत्तम ॥५२॥ शिव उवाच । शुणु राम गणेदास्य ज्ञानं ते कथयाम्यहम्‌ । तेन त्वं सवं भावज्ञ; रतिं परल्भसे
पमो ॥५३॥ पंचधा हृदि संख्या या बुद्धिः सेव न संखयः । चित्तरूपा महाभागा प्रकृतिस्तस्य भो विभो ॥५७॥ नाना्रम्‌-
करी माया सिद्धिः सर्वत्र दशयते । भ्रमंति सर्वलोका बै सिद्धवर्थं॑मोदितास्तया ॥५५॥ सा तस्य प्रक्रतिः परोक्ता वाम मामे
पसंस्थिता । वश्व दक्षिणम शै बुद्धि्मायेति कथ्यते ॥५६॥ तयोः स्वामी गणेश; स योगशांतिमयो मतः । तं ज्ञात्वा च
वथ राम शांतिं प्रप्रा मजामरे ॥५५॥ बुद्धया यद्‌ बुध्यते राम तदेवं तस्य रूपकम्‌ । योगादिसाधने नैव लभ्यते तच्च
सिद्धिजम्‌ ॥५८॥ माये च द्विविचे त्यक्त्वा मजस्व गणनायकम्‌ । तेन त्व॑योगमागंज्ञो गणेद्राञ्च भविष्यसि ॥५९॥
विघ्रराजः स वेदेषु प्रोक्तो वै वेदवादिभिः; ! तमनादत्य विघ्नेशं विघ्रहीनः कथ -भवेत्‌ ॥६०॥ विघ्राधीनं महाभाग सकर
बेदवर्णितम्‌ । अतो विघ्रेन संयुक्तं हीने प्रभवति प्रभो ॥६१॥ षि्राः सत्तात्मका; पोक्तास्तेषां स्वामी गणेश्वरः । तं
भजस्व विधानेन विघ्रहीनो भविष्यसि ॥द६२॥ देर॑बं मज भावेन भक्तिमार्म वदाभि ते) तेन त्वं टमसे देवं गणेच्
नात्र संदाय; ॥६३॥ स्वकीयसत्तया हीनो भवेद्र यदि मानवः । हीनस्तदा समाख्यातः पराधीनस्व मावतः ॥६२]
दीनानां रक्लका ये वे ईश्वराः परमेश्वराः । ते दीनपालकाः प्रोक्ता विचारय मदामते ॥२५॥ दीनाथवाचको राम
हेवेदेषु विनिधितम्‌ । नाथो रंबस्तयोर्योगे देरंवश्च प्रकथ्यते ॥६६॥ दीनाः सत्ताविहीनाश्च सत्तायुक्ताश्च पालकाः । तेषां
स्वामी स हेर॑बस्तं भजस्व विधानतः ॥६७। अभिमानं च द्विविधं त्यज त्वं राघव प्रभो । दीनात्मकं तथा प्रणंपालनात्मक
मुत्तमम्‌ ॥६८॥ दीना येन करता जीवाः पालकाः परमेश्वराः । तदधीनं जगद्भहय मत्वा तं शरणं व्रज ॥द९॥ एवसुक्त्वा
महादेवो राघवं च सलक्ष्मणम्‌ । अंतधोनं जगामाऽपि राघवस्तत्र संस्थित; ॥७०॥ विद्याधीक्ापुरे रामस्तताप तप उत्तमम्‌ ।
हिबोपदिष्टमत्रेण तोषयामास विघ्रपम्‌ ॥७१॥ हेरंब तं सदा रामो लक्ष्मणश्च विदोषतः । पुप्ूज भक्तिसंयुक्तो निराहारः
समन्वितः ॥७२॥ ध्यानेन तस्य देवस्य स्वल्पकाखेन च परशुः । रामः रांतियुतो विप्र समभूद्‌ योगसेवया ॥५३॥ नियं
तस्य रामस्य दृष्ट्रा भक्त तमाययौ । षण्मासैश्च वरं दातुं गणेश; करुणानिधिः ॥७४॥ सलक्ष्मणं च रामं स बोधयामास
विघ्रः । ततो ध्यानं परित्यञ्य गणपं नेमतुः परम्‌ ॥७५॥ ततस्तं पूजयामास रामो देववरो सुने । तुष्टव स गणाधीहौ

व

=> >~ --- ~~~ -------~------

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

_ _ सल. दञ्‌. रह ना ता 1 क
~ र | 9 4 <>
^ 6699

मक्तिनम्रात्मकधरः ॥७६॥ राम उवाच । हेरंबाय नमस्तुभ्यं दीनकत् कृपालवे । दीनानाधस्वरूपाणा कन त वै नमो
॥७७॥ ईश्वराणां च दीनानामभेदाय च ते नमः! विघ्रेाय गणानां वै पतये ते नमो नमः ॥५८॥ अनादये स व
रूपाय ते नमः। अंतमध्यपतिष्ठाय बोदर नमो नमः॥५९॥ चितामणे च चित्तानां चालकाय नमो नमः। भेद (न
तदाकाराय ते नमः ॥८०॥ सर्वपूज्याय सवीदिपूज्याय परमात्मने । अनंताय परेशाय इुंडिराजाय ते नमः ॥८१॥ न ध
ूर्णनाथाय स्वानंदस्थाय ते नमः । सिद्धिबुद्धिभदात्रे च सिद्धिञुद्धिवराय च ॥८२ समर्थानां च ते भक्तिहीनानां सषि
कारिणि । दीनानां भक्तियुक्तानां नमः सामथ्यैकारिणे ॥८३॥ दीनस्वं च समत्व त्वदधीनं न संशायः। अतो मां रश्च योगेक्षा
योगेद्वाय नमो नमः ॥८३॥ कि स्तौमि त्वां गणाधीक् शांतियोगस्वरूपिणस्‌ । न समाश्च १. र
कोऽप्यहम्‌ | ८९५ रामस्य तस्य स्तुचत एवं संभक्तिमावितः । रोमोद्धमः प्रादुरासीत्‌ कंटरोधस्तयैव च ॥८६। क ४
सश्र राम वीक्ष्य गजाननः । जगाद र्त बरं बरूहि मनसीष्सितमादरात्‌ ॥८७ त्वया कतभि स्तो भवन्‌, म 4 तुथ ॥
छांतियोगघदं चैव भक्तिलक्षणवर्भेनम्‌ ॥८८॥ यद्यदिच्छति तक्त् दास्यामि स्तोच्रपाठतः । रवणेन न सदेः परियो भस
अविष्यति ॥८९॥। हेर॑बस्य वचः श्युत्वा तशुवाच जनार्दनः । रामः परम भावेन भक्त्या च पकरूतांजयिः ५ ॥ र
यदि धसन्नमविन वरदोऽसि गजानन । तदा त्वदीयपादान्जे भक्तिभेवतु छन्वती ॥९१॥ योगक्रातिः स्छृतिनिर

योगीद्रव॑दयं

यथा संकर भाषितम्‌ । तथा मां कुरुष्व गणप प्रभो ॥९२॥ रावणेन हता सीता तद्धा ससुद्यतः कियत व
च हेरंब ज्य देहि विद्योषतः ॥९३॥ मदीयस्य च नान्नो वै महिमानं महदाद्तम्‌ । कुरे सचन् मान मा स
गजानन ॥९४॥ एवं तस्य वचः शरुत्वा हेरंबो राममन्रवीत्‌ । यथा संभराधितं विष्णो तथाऽस्तु तव नित्यदा ॥ य (५
स्मरणेनैव सर्वं ते खुरुभं भवेत्‌ । तव नामप्र भावेण तरिष्यति तु जंतवः ॥९६॥ एवसुक्त्वा ग न अन्वकार
ह । रामो छश्ष्मणसंयुक्ततोऽमवत्तत्रैव संस्थितः _॥९७॥ ५१४६ ततोऽगस्त्य समानीय रामो व ५ र)
हेरंबस्य विधानतः ॥९८॥ तदादिगणनाथस्तु देरंवः यतोऽभवत्‌ । विद्याधीच्ापुरे विभ्रम व व ॥९९॥
तं पूजयित्वा रामः स लोकदीनतया शने । जगाम लक््मणेनैव युक्तो रश्षोवधाय च ॥१००॥ सखद्रीव सच्र भावन वानरैः

{हित सुने । र्वा च चाछिनं हत्वा ययौ रकां महावलः ॥१॥ हनमदंगदाचै सुग्रीवायैश्च संतः । अन्धेजाववदादयैन्

__ „._---~-----~----न-------------------------------

+ 3

----~---

म, पु, <

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं, २३ अ. २७ पानं ५६

५242 4/4 => >> (24 42... ८. ८. | <> (८५24 7 ९ त्‌ सरार धुः >> > अग ८26 12041 €> 1. <> ८०५ 2/1 >> (५८०५१८५) <-> (7९44142 १.1८ <> 1. ह
[<न ६ << |> श < <€ म # <> (५ €> प्र >>> <> €> < 6211 ६ द
22 2 ~~ ~~~ 16 त्त 44 | 72757521 >>> ऋ >> |> 0012-0 75775 ८

वानैर्देवरूपिभिः ॥२॥ खलक्ष्मणश्च रामोऽयं युयुधे राक्षसैस्ततः । हत्वा राक्षससंचान्‌ स॒ ऊुभकणं जघान च _॥॥
लक्ष्मणशरेद्रजेतारं मारयामाख वेगतः । ततोऽतिकोपसंयुक्तो रावणो युयुपे ्ठदाम्‌ ॥४॥ तेन सर्वे करपीद्राश्च हताः संमूच्छिताः
करुताः । लक्ष्मणो सूर्छतसतत्र शरदां रामश्च पीडितः ॥५॥ चाखाखत्राणि च रामस्य कंटितानि विरोषतः । ततोऽतिविह्े
रामः सस्मार गणनायकम्‌ ॥ दे] स्टरतिमात्रेण रामस्य हृदि चिल्तामणिः स्वयम्‌ । ददौ स्फूतिं तथा रामो जघान राचणं
सुने ॥७॥ स्वयं बुद्धिपतिः साक्षाद्रामार्भ बुद्धिदोऽभवत्‌ । बुद्धयधीनं विषेण जगद्भह्य महासने ॥८॥ ततो हत्वा महावीरं
रावण रविवंशजः । रामशथक्ार टंकायां राजानं च बिभीषणम्‌ ॥९॥ ययौ सीतां विमानेन संग्र्य नगरे स्वके । चकार
राज्यसु्रं वै सदा धर्मण धर्मवित्‌ ॥११०॥ सीतयाऽऽसक्तचित्तः स व्यस्मरत्‌ ज्ञानखुत्तमम्‌ । गाणे च ततस्तस्य वियोगः
सीतयाऽभवत्‌ ॥११॥ अश्वमेधादिकं कृत्वा संस्थितो राज्यकार्मणि । ततो वसिष्ठथोगेन युनज्ञोनमवाप ह ॥१२॥ ततः
शांतिखमायुक्तो गणे मनसा सदा । पुपूज भक्तिसंयुक्तो बदिभूर्तिधरं सने ॥१३॥ अंति जगाम रामः स विकटं
विष्णुरव्ययः ! तच्र तं गणनाथं सोऽभजतानन्यचेतसा ॥ १४ इदं रामचरित्रं यः शणुते भक्तिसंयुतः! पटेद्रा शक्तिदं तस्य
ञुक्तिदं प्रभविष्यति ॥१५॥ अयं महोदरस्यैवावतारस्ते मदाखुने । देरंवाख्यस्तथा प्रोक्तः श्रवणात्‌ सर्वसिद्धिदः ॥११६॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरके महापुराणे तृतीये खण्डे महोदर्चसिति रामच॑द्रचरितं नाम षडुपिंदातितमोऽघ्यायः ।!

"<<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ नरनाएयणवृचः । इत्यादि राजमाहात्म्यं वतु नेव भरदाक्यते । सर्वं मायामयं विद्धि माकंडेय
विरोषतः ॥१॥ ब्रह्मणा सृष्टमापूर्ण विष्णना पालितं तथा । दरेण संहतं सर्वं ब्रह्मांडं मायया कृतम्‌ ॥२॥ अनंतानि च
सर्वत्र ब्रह्मांडानि स्थितानि बै ¦ महाकारणरूपेण संधरता विद्धि मानद ॥३॥ मायात्मकानि सवाणि ज्ञातव्यानि विरोषतः ।
भ्रमनारोन योगेन ज्ञायते नात्र संदायः ॥४॥ मनोवाणीमयं सर्व श्रमरूपं प्रकथ्यते । मनोवाणीविहीनं वै तदेवं तादशं
मतम्‌ ॥५॥ घर्मा्थकाममोक्चाश्च ब्रह्मभूतत्वमेव च । भ्रमेण मायया विप्र भासते योगिनां हदि ॥६॥ रामस्य चरितं
पूर्ण कथितं ते समासतः। कि ओतुमिच्छसि प्राज्ञ गमिष्यावो निजाश्रमम्‌ ॥७॥ मालस्वाच । तयोबेचनमाकण्यं

स ष स्र "दराङ्ग > ~) ~) 4. क 2 -ल---जकण्णर
स 2222222 22242 62525 व 442
4. ७ -‡ 1.4 धु > ओ र = प र ४ "अ
८ # > 9१3. 3.71 >८4 ८ क. (43 933 ८12 ८4. "1 ८3 144. ८ ~ ८) ~> ५ म,

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

नु 2 > 2 #2.. 42 <> 14.9.42. क) (9
४ 0; ज ०40 ह श ५
>, १४ 1/1 #/ <> *9(१.. 4, ¶,) (4

3 == ९ ट 2 > ल धुः ५ + ~ अकनण् +४०
<> ५) ८2.2८.13 (8 2222 ८ 4 ६69 ५ ॐ >> 11212 हप ६
-^~~-काययोयिन यवक 29 - = + ^ -> य

< ५५ ५" ~~ के

मार्केडेयश्च तौ पुनः । जगाद प्रणतो भूत्वा योगार्थं प्रुणभावतः ॥८॥ मा्ेडय उवाच । नरनारायणौ देवौ भव्यां पावितो-
ऽ्यहम्‌ । कथां ्युत्वा न मे तृषिजोयतेऽख्तपानवत्‌ ॥९॥ अतो गणेशायोगं मे वदतं येन चाप्यहम्‌ । रामवच्छांतिमाभरिलय
ब्रह्मभूतो भवामि च ॥१०॥ नरनारायणावूचतुः । गणेहायोगमार्भं ते वदिष्यावः सुयुक्तितः । न श्ाक्तिस्तं वणंयितुं मनसाऽपि
सुनीश्वर॥ ११॥ चित्तं पचविधं विप्र तत्र चितामणिः स्थितः। प॑चचृत्तिनिरोधेन लभ्यते नात्र संरायः॥१२॥ श्रांतिदा सर्वभावेषु
सिद्धिः सव्र संस्थिता । शरांतिधारकरूपा वै बुद्धिः सा कथ्यते बुधैः ॥१३॥ तयोर्विंवं च यत्‌ घोक्तं तदेव गणनायकः ।
मोहयुक्तः स्वभावेन खेते सुनिसत्तम ॥१४॥ बिबिभावं परित्यज्य भव त्वं गणनायकः । अहं गणेशरूपश्च योगोऽयं
दांतिदायकः ॥१५॥ चित्तं पंचविर्ध त्यक्त्वा तदैश्वर्यं भ्रमात्मकम्‌ । अधुना गणनाथो तै त्वं योगेन भविष्यसि ॥१६॥
मनोवाणीमथं सर्वे गकाराक्षरवाचकम्‌ । मनोवाणी विहीनं च णकारः कथ्यते बुधैः ॥१७॥ तयोः स्वामी गणेकानो वेदे पडय
महासने । तं भजस्व ततः शांतिं गच्छसि त्वं न संशयः ॥१८॥ एवसक्त्वा वालखिल्या नरनारायणावृषी । विरेमतुरधेव
तं जानीत गणनायकम्‌ ॥१९॥ तौ प्रणस्य पुनः पाह मार्कंडयः परतापवान । धन्योऽहं भवतोश्चैव वरीनेन महासुनी ॥२०॥
मायां मोहकरीं नाथो द्रष्डुमिच्छामि शछाभ्वतीम्‌ । दरशयेतं महामायां भगव॑तौ नमाम्यहम्‌ ॥२१॥ भादुरवाच । तथेति तं
वालसिस्या चतुसेनिसत्तमौ । पयसि त्वं महामायां माकडेय न संशयः ॥२२॥ आज्ञां परगृह्य तेनैव प्ूजिनौ योगिनां
वरौ । ययतुः स्वाश्रमं योगाह्वाणपत्यौ महर्षयः ॥२३॥ ततः कदाचिद्धिभरदरो मार्कडेयः स्व आश्रम । संस्थितो योगिनौ
ध्यात्वा मायाददानलालसः ॥२४॥ ततोऽकरस्मात्‌ प्रदयम्नाव महानादं सखुद्धवम्‌ । भयभ्रांतोऽभवत्‌ सोऽपि ततो मेघा
जगजिरे ॥२९॥ हस्तिहस्तोपमाभिस्ते धाराभिवैषृषुस्ततः । मेधैस्तज्र जगत्‌ सर्य मनतं पद्यतो सुनेः ॥२६॥ ततः सखद
जेनैव जेन प्लावितं महत्‌ । सर्व चराचरं तन्न वभ्राम खनिसत्तमः ॥२७॥ मत्स्यादिभिश्च विदरः किचित्‌ सल्तयुतः क्रुतः ।
सरमार गणनाथं स मार्कडयोऽतिविहलः । ।२८॥ ततो ददल तत्रैव वटपत्रर्थितं शिच्छुम्‌ । अंयुटपर्वमाच्र स विष्णुं
सवौथैदं परम्‌ ॥२९॥ तं प्रणम्य भतुष्टाव मार्कंडयो महर्षय; ! अथर्वरिरसा देवं संतुष्टं स॒ चकार ह ॥३०॥ उवाच त॑ स
विद्र किमिच्छसि महाखने । वद तऽद परदास्यामि वरदो नात्र संदायः ॥३१॥ तं पणस्य तथोऽवाच मार्वडेयः प्रसन्नधीः ।
मायां दीय मे विष्णो तां ज्ञात्वा संत्यजाम्यहम्‌ ॥३२॥ ततस्तं विष्णुरूपः स॒ बालको भक्तिय॑चितः । जगाद्‌ हास्य-

क श भ्र भिष्यन द्र न >> ऋ: यः > + 42 > शु कु 0,४1.26 क न = (4 ९12) र 542. 9 स श १९ पः पय ए

(स म्न. -4 4.4.44 ४ धुर <> 1 (६) = ~
2499936 | 6 ८1८1८11 ८1 ( 10) (20 ८4 0211-9 11752051 ८4 27 >€ ऋ >€ € > 92५४८124;
नु) = 44. १,८१.०८१. दधत

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खे. २३ ॐ २५७ 8.

# ५५ -- व । भ्यं
संयुक्तो भक्तरक्लषणतत्परः । ३६ वालविष्णुरुवाच । परय नायां महर्े त्वं ज्ञानदृ्टवा महाखुने । ज [६ ॥
भक्तिप्रभावतः ॥३४॥ मार्कडेयस्ततो विधा ज्ञानचश्चुःखमन्वितः । ५ सत 1 त
व्याप्यव्यापकसूपेण द्विजाः सर्वत्र संस्थिताः । नानाणविभेदेन मोदयंति नरान्‌ सदा ॥२१॥ ऊन

* 0--ं १ | € स्थं
ब्रह्मांडपाटनम्‌ । कुचरोत्पत्तिश्च विद्रा. द्दयते तेन योगिना ॥२७॥ ङ दल्यमय ङ । न म चिद्‌
परं ब्रह्म ददद खुनिसत्तमः ॥३८॥ कुत्र योगार्मत्॑ते नराः परम भाविकाः । विष्ये कत मत्या । ह असतं रूप
द्विजाः ॥२९॥ पुनः पुनश खञ्यते भ्रियते च पुनः पुनः । इभ्वरानेभ्वराः क्च भभवेतीश्वरा नराः ॥४० न
च विषं चार्तदायकम्‌। ददर तत्र विप्रपिः सूर्य शीतत्वमास्यितम्‌ ॥२१॥ स्थले जलं जले चैव स्थलं नाना वकाय १

नरं तथा वद्धं दद खनिसत्तमः ॥४२॥ न भरठेमे गतिं तन्रेन्बरो भ्रांत्या छयनीश्वरः । जगच जगदात्मा ततस्तं
विस्मितोऽभवत्‌ ॥४२॥ एवं नानाविधं भावं ददं खनिसत्तमः । न शक्यते मया वक्तु व्षकोटिशतिरपि कुर मां
परितुष्टाव वालविष्णै महाखुनिः । नानास्तोनरैः सुलु स पाथैयामास 'नावतः ॥४५॥ निवतैय च अ र

0 प्रार्यमान ए

पूर्ववद्यथा । इति प्रार्थयमान स चक्रे स्वे चाश्रमे स्थितम्‌ ॥४६॥ ततस्तत्र द्विजेद्रेण न दष्टमिव तद चरि ¦; ॥४८॥
जंतु दद सखत्थितः ॥४७॥ न जलं तैव सामुद्रं मयं दुःखं न केरावः । वालरूपधरशरैव न माया तेन विषमतः र
बालविल्यास्ततो विप्रस्त्यक्त्वा मायां भ्रमात्मिकाम्‌ । गणेक्ाभजने सक्तोऽजपद् स ध योगः
यः कथितो योग उत्तमः । देरंबमेत्र मवेन साधयामास तं पुन; ॥५०॥ रामेण साधितः प्रव तथा तेनाऽ" सा क
कांतिदः पूरणो गाणपत्यस्व मावतः ॥५१।॥ योगातिपरो भूत्वाऽनजत्तं गणनायकम्‌ । अनन्यचतसा संमर्वति तवति ‰१५९।
सृयोगवित्‌ ॥५२। अंते गणेशादेहे स सायुज्यं प्राप भक्तितः । एवं नानाविधा विधा गणे्ाः संमत 1 । क
एतन्‌ खकंडयुत्रस्य चरितं यः शणोति वा । परेतु तर्य वै मायाव॑धो न परमविष्यति ॥५य महोद्रो ध न
प्रकीर्तितः । वियाधीरापुरे भक्तिसिद्धिदस्तच्र तिष्ठति ॥५५५ । अतोऽ गणनार्थं रतं प्रभज 09 मा ॥
संसाध्यं क्रत्वा मक्तिसमन्वितः ॥५६॥। स्र उवाच । -एवं भानोषेचः श्चुत्वा प्रणेमुवारुखिस्यकाः ॥ । र्वि सव व |
तष्टवुविविधेः स्तवैः ॥५५॥ ऊचुः पांजलयस्ते तं भाल सर्भिं पुनः । कृतकृत्याः कृता मानो वयं देव न संदायः

+^

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112॥|.0111

कि प्रदद्मो महात्म॑स्त्वां देहोऽयं ते समर्पितः । तेन तुष्टो भव स्वामिन. गारुरस्माकमादरात्‌ ॥५९॥ ततः सव पषजस्तं
वाटखिल्यास्तपोधनाः । प्रणम्य प्रययुस्ते वै तपसे वनखुत्तमम्‌ ॥६०॥ साधयित्वा यथायोगं श्ुतमन्न भरज्ञापते । योगिनः
सरवव॑यास्ते संबभूवविदोषतः ॥६१॥ हेरंब मजमानाश्च नित्य ध्यानपरायणाः । अनन्यवुद्धयः सवे योगात
प्रटेभिरे ॥६२॥ हेरंवाख्यावतार्च महोदरकलात्मकः । कथितस्ते परजापार नानारूयानसमन्वितः ॥६३॥ एतादशा-
ऽवताराश्च बहवस्तस्य मानद । महोदरस्य तेषां यचरित्रं परमाद्धतम्‌ ॥६४॥ नैव इक्यं कथयितु तत्‌ कनाऽपि न संशयः।
अतः संक्षेपतः भोक्त मया दश्च प्रजापते ॥६५॥ सूर्यस्य वालखिल्यानां संवादः परमाद्रुतः । ब्रह्मभूयप्रदः भोक्त
घ्मकामार्थमोक्षदः ॥६६॥ प्रभवेत्‌ स विदेषेण स्वैसंपत्पदायकः । मोहना शाकरः पर्ण; श्रोतुमिच्छसि किं पुन; ॥६७॥
॥ जमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदर>े महापुराणे तृतीये खंडे महोद्र्चसिति सूयैवाटलिल्यसंवादसमापरिवणेनं नाम सप्रषिंशतितमोऽध्यायः ॥

"ने <€

॥ ओीगणेदराय नमः ॥ शौनक उवाच। सूत त्वया महाख्यानं कथितं सवैसिद्धिदम्‌ । शरुत्वा तृिं न यामीहाऽतं पीत्वा यथा नरः
॥१॥ पुनस्त्वं॑वद मे ब्रह्मन्‌ 'भवेदक्षेण संश्रुतम्‌ । स॒द्लान्‌ सुनिुख्याचच सर्वेषां संमतं परम्‌ ॥२॥ खत उवाच । सूयस्य
वालखिल्यानां संवादं ब्रह्मदायकम्‌ । श्रुत्वा पच्छ तं दश्चो सुद्भलं विनयान्वितः ॥२॥ द उवाच । श्चुत हेरंबमाहात्म्य
ब्रह्म्ूतपदप्रदम्‌ । पुनस्त्वं वद विपर्े महोदरचरित्रकम्‌ ॥०॥ श्रुत्वा श्रुत्वा न मे तृभिजीयते योगिसत्तम । कथां ब्रह्ममयीं
पर्णा सुधारससमां पराम्‌ ॥५॥ सूत उवाच । दक्षस्य वचनं श्रुत्वा हृष्टरोमा सहायः! जगाद तं प्रजापालं यत्तच्छृणु दि रौनक
॥६॥ सुद्र उवाच । युधिष्ठिरेण देवेशो मानप्रद महोदरः; । आराधितो विशेषेण योगी सोऽभू पांडवः ॥७॥ द उवाच ।
युधिध्ठिरस्य विप्रै चरिच॑वद सांपतम्‌ 1 भ्रारभ्य चंद्र्व॑ंशाच तर्दतं पुण्यदं मवेत्‌. ॥८॥। सरल उवाच । अधिनेच्रात्‌
ससुत्पन्नश्वद्रोऽतमयः पुरा । तेनातितपसा देवः सेवितो गणनायकः ॥९॥ _ गणेकावरदानेन लारएणामधि पोऽमवत्‌ ।

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

पनि ६०
प. 2

बृहस्पतेश्च या नारी तारा यौवनशाछिनी । रूपेणाप्रतिमा तां स जगृहे तीथसंथिताम्‌ ।॥१३॥ मा मेति चुवतीं तारां
हाहाकारं प्रकुर्वतीम्‌ । गुरुपत्नीं महामूखश्ुचंव दठसंयुतः ॥१४॥ वनेषु पवंतद्रोण्यां नानामावेषु सोऽच्रिजः । रेमे तया
प्रजापारु कामवाणप्रपीडितः ॥१५॥ ततो बहौ गते काटे गर्भस्तस्यां व्यवर्धत । न मुमोच तदाऽष्येतां मोहयुक्तथ चंद्रमाः
॥१६॥ च्रहस्पतिश्च तं ज्ञात्वा धृत्तांतं क्षुभितो श्वम्‌ । नानायत्नेन चंद्रं स ययाचे न ददौ खटः ॥१७ ततश्च गुरुणा दक्ष
रिवस्तेन प्रसादितः । रांखुरंगिरसः शिष्यः स तरै क्रोषयुतोऽमवत्‌ ॥१८॥ देवैरिद्रादिभिः स्वैः दाकर; कोधसंयुतः ।
हैतं चंद्रं ययौ तत्र क्रोधारुणविरोचनः ॥१९॥ मयमीतः रारी तत्र रुक्तं स शरणं ययौ । तेनाप्यांगिरस्यैव वैरी
संपादितोऽभवत्‌ ॥२०॥ शुक्रेणाकारिता दैत्याः प्रहादपरसुखा ययुः । संभ्रामाय शिवेनैव ससुरेण महाबलाः ॥२१॥
ततस्तेषाम भूयुद्धं तुखुलं रोमहर्षणम्‌ । दैत्यानां चेव देवानां परस्परविनाशरानम्‌ ॥२२। मासमात्रं महोग्रं तन्न शातिमलभन्‌
कदा । दिवारात्रं देवगणा दैत्यानां च गणा विभो ॥२३॥ ततो बृहस्पतिदैःखात्‌ सस्मार गणनायकम्‌ । निंदयाभास चात्मानं
तथा चंद्रं प्रजापते ॥२२॥ अहो ातृविशेधेन मम ज्ञानं गतं महत्‌ । गतो गणेदास्तेनाऽहं विघयुक्तोऽघुनाऽ मवम्‌ ॥२९५॥
मदथ देवदैत्यानामधुना नाह आगतः । कि भविष्यति देवे गजानन नमोऽस्तु ते ॥२६॥ निविघ्रं कुरु मां दुंटेऽधघुना देव
दयानिधे । देवानां चैव दैत्यानां मूलच्छेदो भविष्यति ॥२७॥ तथा चंद्रः स तं देवं सस्मार हदि भावतः । ततो
विघ्रहरश्रैव तयोद॑श्ञ बभ्रूव ह ॥२८॥ तत्राऽऽजगाप्न देवेशो ब्रह्मा सर्वपित्तामहः । देवानां दानवानां वै ज्ञात्वा ना
दयान्वितः ॥२९॥ दांकराश्यां च देवान्‌ स प्रह्ादाद्यांश्च दानवान्‌ । वारयामास सर्वज्ञो विधात्ता सर्वभावनः ॥३०॥ ब्रह्मणो
वचनं श्रुत्वा संस्थिता देवदानवाः । प्रणम्य तं विधातारं बद्धाजचििटाः पुरः ॥३१॥ चंद्रं ततस्तिरस्करत्य ददौ तारां पितामहः ।
गुरवे तत्र संवादः पुत्रार्थ च तयोरभूत्‌ ॥३२] ताराया उदरे गर्भो वा चंदरस्य बृहस्पतेः । न ज्ञायते देवगणैस्ततस्तां
विधिरज्रवीत्‌ ॥२३॥ त्यज ग महाभागे कस्यां ऽकछोऽयं वद स्नुषे । तथा तया च संत्यक्तो गभ॑; संपतितोऽमवत्‌ ॥२४॥
महातेजोमयं पुत्रं वीक्ष्य देवा विसिस्मिरे । लल्नयाऽधोमुखी तारा कथयामास तैव तम्‌ ॥३५॥ ततो गभः स्वयं तन्नोवाच
ब्रह्माणमादरात्‌ । चंद्रस्थाऽहं न सदेहस्तं ताराऽपि तथाऽत्रवीत्‌ ॥३६॥ तस्य नाम कृतं देवैवुंधस्तेन सुकमणा । च॑द्राय तं
ददौ धाता सर्व स्वस्वार्यं ययुः ॥३७॥ एवं पुरा तारका संग्रामस्तारक्ामयः । बभूव परसुग्रश्च दैत्यदेवविनाराक्रत्‌ ॥३८॥

09984904.

2111<412002110824111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

खे. २ अ. २९ पान देश

बुधस्य चरितं पूर्णं कथितं ते प्रजापते । पुरूरवास्तस्य पुत्रो बभ्रूवाऽपि महायशाः ॥३९॥ इलायां गभेसंदानात्तस्य जन्म
मया पुरा । कथितं सोऽपि राजर्षिः पितत॒पिकरोऽभवत्‌ ॥४०॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरे महापुराणे तृतीये खण्डे महोदस्वसति बुधोसपत्तिवणेनं नामाष्टाविङतितमोऽध्यायः ॥

> 2 <<

॥ शओ्रीगणेदाय नमः ॥ सुद्र उवाच । पुरूरवाश्चकाराऽसौ राज्य॑भूमंडलस्य च । धमंयुक्तः सुनीत्या तान्‌. पालयामास
मानवान्‌ ॥१॥ खुनिश्ापसमायुक्तोर्वशी पतिमाययौ । कुरुक्षेत्रे चरतं स चकमे तां महीपतिः ॥२॥ सोवाच प॒त्रतुल्यौः
मे उरणौ रक्षसि प्रमो 1 रतिं विना स्वदेहं त्वं नश्रं मा दयस्व माम्‌ ॥३॥ तदा तव गहे राजन्‌ वसामि घरतभोजना }
तथेति ख तु भूपस्तां संगृह्य गृहमाययौ ॥२४॥ तस्यां पुत्रा वभूुश्च षडिद्रसमतेजसः । आयुमायुरमायुश्च विश्वायुश्च तथा
पभो ॥५॥ रतायुः स्यायुरेते च नामभिः परिकीर्तिताः । चंद्रवंककराः सर्वे बभ्ूबुजंयशालिनः ॥६॥ तत इद्रेण गंधवीःः
परेषिता राजवेदमनि । उर्वसीनयनार्थं बै विश्वावसुपुरोगमाः ॥७५॥ तैर्माया्रकूती तत्र रात्रौ तस्याः समाहृत । उरणौ च
तथा ताभ्यां रब्डैः प्ररुदितं श्राम्‌ ॥८॥ तयो सुदनमाकण्यं राजानं रमसाल्नगौ । उर्वरी वीर्यहीनं त्वां न जानामि
नरेश्वरम्‌ ॥९॥ भम पुत्रौ हतौ केन चौरेण किख पयसि । तस्या वचनमाकण्य क्रोधरूपो बभूव स; ॥१०॥ नभ्रः
खज्धरः सयो निर्ययौ माविगौरवात्‌ । विययुत्पातस्तथा तत्न समभूदेवनिर्मितः ॥११॥ तेजसा विदयुतस्तत्र राजा नम्रो
च.भौ गृहे । तथा तुर्वषी दष्टांऽतर्धानं सा चकार बै ।॥१२॥ मेषौ प्रगद्य गंधव गताः स्वर्ग विहायसा । उव॑शीसहिताः 2/7
प्रणेखुर्सयुताः ॥१३॥ राजा स्वगरहमध्ये तां न ददद यशस्विनीम्‌ । तदा पपात भूष हाहाकृत्वा सुमूच्छं सः ॥१२॥
तथाविधो महाराजो विललाप पुरूरवाः । बभ्राम वसुधां सर्वासुर्बशीदरदानोत्सछुकः ॥१५॥ ततो बहौ गते काले वषमात्रे
दयायुताम्‌ । कुसक्षे्े पुनस्तां स॒ दष्टवान्‌ र्षितोऽभवत्‌ ॥१६॥ मां त्यक्त्वा क गताऽसि त्वं प्रिये ते भक्तिसंयुतम्‌ । अधुना
मां गृहाण त्वं त्यज मा चाप्सरोवरे ॥१७॥ ततस्तेन समायुक्ता राच्रिमेकाखुवास सा । उवाच तं तु राजानं रोकयुक्तं
वचो दितम्‌ ॥१८॥ अहं देवाप्सरो रम्या ग॑धवौऽधीनतां गता । अतस्तं पितृयज्ञेन यज त्वं नित्यमादरात्‌ ॥१९॥ ततः स्वरौ

~~ *--* ~~~ ~~ ~~~ ~---~~~~~ ~~~
~~~ -- ~

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

य ते वासो भविष्यति महामते । त्वदधीना भविष्यामि नित्यं राजन्न संदाय ॥२०॥ ततः क्रोकाङ्कलो राजा रुरोदातीव
दारुणम्‌ । सा तथा विहं दष्टरोवाच देवांगना च तम्‌ ॥२१॥ वें वर्षे च भो राजननेकराचनि वसाम्यहम्‌ । स्वथ सद्धं
महामाग ततः सांऽतर्दिताऽभवत्‌ ॥२२॥ राक्ञाऽपि ताद तत्र कृतं नित्य परजापते । तेन पितृगणास्तुषटा चरं राज्ञे ददौ
परम्‌ ॥२३॥ उर्वी त्वदधीना सा भविष्यति महामते । तव नामांकिता देवाः जआ्राद्धेऽस्माक भवतु च ॥२४॥ ज्यः
पितलोकसते भविष्यति न संदाय; । एवखुकत्वांऽतर्दयुस्ते पितरो भक्तवत्सला; ॥२०॥ ततः स्वल्पेन काटेन भूमिपो
निधनं गतः । स्वर पुण्यवठेनैव जगाम सख पुरूरवाः ॥२६॥ तत्नोवैशी समायुक्तो बुखजे विषयप्रियः । भोगान. स्वगोद्भवान्‌.
नित्य तामवाप्य पुरूरवाः ॥२७॥ ततो बहौ गते काले पितृलोके गतेन सः । नारदेन महीपालो बोधितो दयया विधे ॥२८॥
नारद उवाच । किं राजंस्त्वं महाभाग विषयेषु विक्षतः । सक्तः पय स्वमात्मानं पतिष्यसि न संदाय ॥२९॥ देहोऽयं
बैधनागारं तच्र त्वं निगडेन च । बद्धस्तस्माच योगेन वंघहीनो भव भरभो ॥३६०॥ पुनः पुनश मोगाः किं भोक्तन्यास्ताद्ा-
स्त्वया ! न तृ्षिमधिगच्छंति जना अज्ञानसंयुताः ॥२१॥ ब्रह्मां पिव त्वं च सदा स्वान ददायकम्‌ । तत्त्यक्त्वाऽल्पसुखे
सक्तः पतिष्यसि पुनर्छधः ॥६२॥ चतुरशीति लश्षासु नरो भ्रमति योनिषु । तत्र खीपुच्रकाय्यं स लभते नाऽच्र सराय; ॥२३॥
मलप्ययोनिगो भूत्वा नरः सवार्थवान्‌ भवेत्‌ । तच्च ज्ञानं विकतोषेण भवत्यत्र न सं यः ॥३४। कमह नरदेदोऽयं
तन्न योगो न साधितः । पतिष्यति पुनः सोऽपि नानायोनिषु मानद ॥३५॥ दंद्रभावमयं दुःखं यत्र तत्र च विंदति ।न
हाश्वतस्वरूपं स ब्रह्म शुक्ते नरः कदा ॥३६॥ त्वमपि ज्ञानयुक्तः सन्‌ कि करोषि महामते । तारयस्व स्वमात्मानं योगेन
नरसत्तम ॥६७॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा तं जगाद नराधिपः । सत्यश्ुक्त त्वया योभिन्‌. मया तचचैव संघृतम्‌ ॥२८॥ अं
विषयदोकेण पीडितोऽतितरां भभो । निषदं मे मनः परां ज्ञानं ब्रूहि महासने ॥३९॥ नारद अवाच । गणे भज भावेन
ततः श्चेमं भविष्यति । एकाक्चरविधानेन सर्वेभ्यश्च परात्परम्‌ ॥२०॥ हृदि बद्धिभवातारं बदिः सिद्धिभदं परम्‌ \
योगाकारं च सर्वत्र संस्थितं ब्रह्मनायक्तम्‌ ॥४१॥ चित्तं स्यक्त्वा महाराज भव वितामणिः स्वयम्‌ एवखुक्त्वा
च तस्मै स ददावेकाक्षरं मनुम्‌ ॥४२॥। ततस्तनाभ्यनुज्ञातो नारदः प्रजगाम ह । सोऽपि तावकौ ल्क्त्वा ध्यानसंस्थो
बभूव ह ॥४३॥ काटेन स्वल्पभावेन गाणपत्यो बसव इ । ततः स॒ निदयामास स्वात्मानं श्ररादुःखितः ॥४२॥!

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ३० पाने देर्‌

„+ ________ _-__-_- „--------------- रत्न =-= ~ वव व तव ल~ त व तवत ततव व वव त्व वत्य तव व्व ला त्मववल त्मना त्त्व तजत्द~ त्यन्त

वव न

अहो मयाऽतिमूर्खेण कृतं कमं विरोषतः । भोगदं मोदहितेनैव खीकामेन न संखयः ॥४५॥ अस्थिमांसमयो देहस्तत्र
दुर्मधसंयुतः। छिद्रं मूत्गरहं नीचं तन्न सक्तो भवाम्यहम्‌ ॥४६॥ सवा्भदं मनष्याणां देहं पराप्य भया सदा । नरकाधिप्रदं
कर्म कृतं वे नान्न संदाय; ॥४७॥ नरदेहमवाप्यैव मद्विना को भवेच्छठः । खीसंसक्तो विरोषेण त्यक्त्वा गणपतिं नरः
॥४८॥ एवं चेदसमायुक्तो बभ्युव खपसत्तमः । अ भजत्तं स्व मावेन गणेदां सवैसिद्धिदम्‌ ॥४९॥ अंते जगाम योगेन गणेदो
स पुरूरवाः । महिमा कथितस्तस्य पापनाखकरो यतः ॥५०॥ पुरूरवस आख्यानं यः श्रणोति नरोत्तमः । पापश्षयकरं तस्य.
भवतीदं प्रजापते ।॥५१॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्के महापुराणे ठतीये खंडे महोद्रचस्ति पुरूरवसश्चरितिकथनं नामैकोनत्रिशोऽध्यायः ॥

ने > <€

॥ शओरीगणेदाय नमः ॥ मुद्र उवाच । आयुषस्तनया दश् प॑चाऽऽसन्‌ दृढविक्रमाः । स्व भोलुतनयायां वै प्रभायां तेजसा युताः
॥१॥ नहुषः प्रथमस्तेषां शक्रतुल्यपराक्रमः ! चकार दातयज्ञां राज्ञः सर्वान्‌ विजित्य यः ॥२॥ ततरेदरः क्चुभितोऽत्यैतंः
निराकर्तुं चाशाक न ! राजान॑सर्वराखनज्ञं ततः शांतो ष्व ह ॥३॥ गौतमेन मरहद्रोऽथ चापितखरीप्रधषणात्‌ । र्ट
राड्योऽभवदेवस्ततो देवा भयातुराः ॥०॥ दैत्यानां वेमसुग्रं ते सहने न श्लमास्ततः । बृहस्पतिं समागम्य पप्रच्छुः क्षेम
कारकम्‌ ॥५॥ तेनाज्ञसास्ततो देवा सुनयश्च परजापते । नहुषं स्व्भराजं तं चक्रस्तेजस्विनां वरम्‌ ॥६॥ देवेंद्रो नहुषो भूत्वा
क्लास स्वर्मम॑डलम्‌ । इंद्रासने समासीनः पालयामास तान्‌ खुरान्‌ ॥७॥ तस्मै बरं ददौ देवा मुनयस्ते परजापते । क्रोधेन
यस्त्वया दर्यः सत्ताहीनो भवेत्‌ सदा ॥८॥ ततोऽतितेजसा युक्तो बभूव स नराधिपः । देवादिभिः सदा दक्ष सेवितो
नहृषः किल ॥९॥ ततोऽतिगवितो _राजाऽमवत्‌ खीसंगलालसः । चाचीं देचैश्च निरेच्र आहयामास दुमेतिः ॥१०॥
देवानुवाच सा देवी नाद यामि नराधिपम्‌ । इंद्रस्य देवसुख्यस्य पन्य पुरुषं परम्‌ ॥११॥\ एवसुक्त्वा ततो देवान्‌ ययौ गेहं
वृहस्पतेः । ननाम तं महाभागा स्नुषां रक्षेति साऽब्रवीत्‌ ॥१२॥ तस्या इृ्तांलसुग्रं स॒ श्चुत्वा | स्वयम्‌ । निकरे लाँ
समास्थाप्य हव्राथ द्युद्यतोऽभयत्‌ ॥१२॥ गौतमं सह साऽऽगत्य तसुवाच महासुनिभम्‌ । हापहीनं महद्र त्व कुरुष्व

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

ख. ३ अ. ३* गा वाल

वचनाच मे ॥१४॥ तखुवाच महायोगी गौतमः किः करोम्यहम्‌ । उपायं वद मे तात तं करिष्ये जवाददहम्‌ ॥१५॥ गौतमाय
ततस्तेन कथितं सुखदं परम्‌ । विनायकस्य म॑चं त्वं देदीद्राय महासुने ॥१६॥ गौतमेन तदा दन्तः स्वमं्नो गणपस्य च ।
हंद्ाय स ततसतेनाऽमवच्छक्रशच नीरुजः ॥१७] जजाप म॑त्रराजं तं राक्रो गणपतेरलतः । ध्यात्वा तं देवदेवे तताप तप
उत्तमम्‌ ॥१८॥ विदर्भे निजने देवो वने वाय्वदानः स्वयम्‌ । नासाग्रन्यस्तदषि; स पूजयामास विघ्रपम्‌ ॥१९॥ गते
वर्षसहस्रे वै तं ययौ भक्तवत्सलः । गणान वरं दातुं तपसा तोषितो शशम्‌ ॥२०॥ सिंहारूढो महावाहश्चतखुज-
विराजितः ! सिद्धिवुद्धियुतश्ैव नाभिशेषधरः प्रथुः ॥२१॥ इंद्रं स बोधयामास वरं ब्रूहि हदीप्सितम्‌ । मघवस्ते मसन्नोऽं
दास्यामि तपसाऽघुना ॥२२। ततस्तं प्रणनामाऽथ हद्रो भक्तिसमन्वितः । तुष्टाव सुस्थिरो मृत्वा यथामति गजाननम्‌
॥२३॥ इर वाच । नमस्तेऽस्तु गणाध्यक्ष भक्तेभ्यः सिद्धिदायक । विनायकाय देवाय हेरंबाय नमो नमः ॥२०॥ अनादये च
सर्वेषामादि भूताय ते नभः । आदिप्रूल्याय वित्रे सरवपूज्याय वै नमः ॥२९॥ -आदिमध्यांतहीनाय छयादिमध्यमयाय च |
अंत्यरूपाय देवेशा विद्रे नमो नमः ॥२६॥ पाशांङ्गराधराथैव सिदवाहाय ते नमः । अमेयाय नमस्तुभ्यं नानामायाधराय
च ॥२०॥ वित्रकत ्यभक्तानां सदा स्वानदवासिने । सिद्धिवुद्धिपते तुभ्य नाभि्ेषाय ते नमः ॥२८॥ ब्रह्मणे ब्रह्मरूपाय
्रह्मदात्रे क्रुपाटवे । धर्माकाममोक्षाणां दात्रे ते वै नमो नमः ॥२९॥ परणौय पूरणं मावज्ञ पू्णानंदप्रदाय वे । क्र ह्रे च
पात्रे ते'गणेदयांय' नमो नभः ॥२०॥ सृशमेषु सश्षमरूपाय स्थृचेषु स्थूलमोगिने । स्थूरसुषूमादिहीनाय ठबोदर नमोऽस्तु ते
॥३१॥ द्वि स्तौमि त्वां सदा चांतिरूष तस्मान्नमो नमः। तेन तुष्टो भव स्वामिन्‌ दयाकाराय ते नमः ॥२॥ शद्रल उवाच |
एवं स्तुतिं समाकर्ण्य मघवतसुवाच ह । गणेदो भक्तिभावेन संतुष्टो भक्तसत्तमम्‌ ॥३३॥ गणेश उवाच । इर त्वया क्रतं
स्तोत्र ुक्तिसुक्तिपद भवेत्‌ । यः पठेच्छ्रणुयाचेयस्तस्ते सवारथदं तथा ॥३४॥ नित्यं त्वमपि देवेद्र पठ स्तोच्र भरयत्नतः ।
तेन विघ्रविहीनस्तु भविष्यसि महामते ॥२५॥ वरान्‌ ब्रहि महाभाग ये ते चित्ते भवंति वै । तान. दास्यामि न संदेहो
भक्त्या स्तोत्रेण तोषितः ॥६६॥ ततस्तं मघवा देवं प्रणम्याभिदधे वचः । निर्विघ्नं कुरु मां देव स्वपद्स्थं तथा भरन)
॥३०॥ -मङ्ि त्वदीयपदि मे देहि नाथ नमोऽस्तु ते । इदं क्षेत्रं सुविख्यातं गाणपत्य तथा कुरु ॥३८॥ तीथ च सवद

# ॥ # # क ऋ $ # © ४
स्वामिन्‌ कुस ते पादलाञ्छितम्‌ । स्वानंददायक्षं स्नानमात्रेणाच्र न संशयः ॥३९॥ पुरे कर्दबनाञ्येव गाणा वितिताथदम्‌ |:

क = 1 ककव वन

-->--~-------~----~ ~
> ---~~ ~~~ ~> --- ~ ----~-- ~

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ३ अ. ३० ॥ । पानं ६५
न

रोके. भवतु विख्यातं . प्रसादात्ते. च विघ्नप ॥४०॥ तथेति तखुवाचाऽथ गणेछऽतदेषे ततः; । इद्रेण गणनाथस्य मूर्तिः

संस्थापिता द्विजैः ॥४१॥ तं पूजयित्वा देेद्रः संस्थितस्तत्र मानद । नित्यं ध्यानपरो भूत्बाऽभजत्तं गणनायकम्‌ ॥४२॥
अघुना श्चणु भो दक्ष नहुषस्य प्रचेष्टितम्‌ । गणेशेन तदा राजा विप्रयुक्तः कृतः खलः ॥४३॥ बरहस्पतिखुवाचाभथ त
इंद्रो न संायः। न हरथते जनैः कुत्र शचीं मे देहि भो शुरो ॥४४॥ ततस्तं वाक्पतिर्देवोऽवदत्‌ क्रोधसमन्वितः। द्विजवादनगो
भूत्वा हाच याहि नराधिप ॥४५॥ नानावादहेषु सा देवी .देवेद्रेण प्रलालिता । अपूर्वं वाहनं चैवेच्छति तस्मात्तथा करु
॥।४६॥ तथेति मदयुक्तः स चकार नहुषस्ततः । विमानवाहान्‌ संय्य दुरात्मा ब्राह्मणान्‌ घलात्‌ |४५॥ ततो दुःखं द्िजानां
स ज्ञात्वाऽत्रेय;ः समाययौ । दुबासास्तं प्रश््यैव वाकं स चकार ह ॥४८॥ ततोऽतिषेगभावाधं सपेध्वं ब्राह्मणा्नपः ।
उवाच शिविकायां स संस्थितो मोहसंयुतः ॥४९॥ दुवोसाः कुपितोऽर्त्यते ददौ रापं सुदारुणम्‌ । सर्पो भव महादुष्ट
पत भूमौ दपाधम ॥॥५०। ततस्तं प्रणनामाऽथ गततग्वो महीपतिः । उच्छापं वद मे ब्रह्मन्‌ दयया त्वं दयानिधे ॥५१॥
पिङ्‌ मां ब्राह्मममादेषु विपरीतं परवकतिनम्‌ 1 मोहेन मोदितं पूणं . तारयस्व महासने. ॥५२॥ ततस्तापसमायुक्तं नहुषं
जुनिसत्तमः । दुर्वासाः परत्युवाचेदं वचनं दयया युतः ॥५३॥ टुबौसा उवाच । तव वदो , महाराज धमः साक्ताद्भविष्यति ।
युधिष्टिरस्तदा तस्य दर्शनं. ते भविष्यति ॥५४॥ तेन संकथित ज्ञानं ज्ञात्वा चापविवजितः । भविष्यसि न संदेहोऽघुना
गच्छ महीतलम्‌ ॥५०५॥ द्विजाः प्रूज्याः सदा राजक्पेनौन्ये कदाचन । त्वयाऽवमानित्ता विपा वाहकास्ते कृता बलात्‌ ॥५६॥
तेनाऽतिधर्मलोपो वै जातस्ते नात्र संशयः । पुनधमं॑निरीक्य त्वं धर्मयुक्तो भविष्यसि ॥५७॥ एवसुक्त्वा स ॒दुवांसा
गतः सेच्छापरायणः । नहरष; सर्षरूपोऽभूत्‌ पपात धरणीतले ॥५८॥ तत इंद्रं समानीय सामरश्च बृदस्पतिः । ईद्रासने
समास्थाप्य सुदितः स बभूव ह ॥५९॥ नहुषो वनमध्ये स चचार गणं स्मरन । अदो विधयु्तं सवं जगत्‌ स्थावरजगमम्‌
॥६०॥ अहं वित्रेन संयुक्तः कृतो विपरेदरूपिणा । अतस्तं शरणं यामि तेन स्वं मं मयेत्‌ ॥६१॥ ततः करमेण तेनाऽपि
जितं चित्तं प्रजापते । सषदेहगतेतैव गाणपत्यस्व भावतः ।६२॥ ततो बहौ गते काटे वनमायाद्‌ युधिष्ठिरः । द्रौपथाः
भ्रातृभिः सार्ध दयूतदोषेण निथितम्‌ ॥६३॥ ततो भीमो बने तत्र चचार फलकाम्यया । नहुषेण समादृष्टो बद्धो ज्ञात्वा
स पांडवः ॥६४॥ स्वदेहेनाच्तं मीमं कृत्वा नागस्वरूपधृक्‌ ! पातयामास भूमौ तं बरेन बलवाल्रुपः ॥६५॥ भीमेन तन्न

~"

स =
च. 4 चै €> ) ॐ \ त 42 > ५. (> ४. ५ ६) > ५ +. 1.) (<> (‰(2\) (> (1 = ५५ 9 ५ €> >> ५ > र" कभ > स. क ध £) = > 9, हत <> ५ <? ५ 2 1८211 45 7
०4. “=+ ०4 4» 4 =+ 4 1 € [€ । ० -4+ [1९ क ९291१) 4.9: £ द
21221171 020 15

25 ॐ थ <>)

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

नादश्च क्रतो मेवसभो महान्‌ । तं श्ुत्वा धर्भराजः ख ययो भीमं महाबलम्‌ ॥६९॥ सपण वेष्टितं भीमं चा (स नौना
न्वितम्‌ । युधिष्ठिरं स त॑ ततनोवाच नागो महावलः ।६७॥ नाग उवाच । अहं नहुषनामा ते चप; युत नामि ल
मया चाऽयं भीमः संजगरेऽघुना ॥६८॥ अहं च्छामि राजंस्त्वां तद्वदस्व यथातथम्‌ । ता सीमं भमश्या |
मतो यतः ॥६९॥ नहुषस्य वचः श्रुत्वा हर्षितः स युधिष्ठिरः । तसखवाच महाभागं स्ववडावरबूषणन | मै ¦ चिं
वद्‌ नाग महाभाग मान्योऽसि त्वं महामते । संशयं छेदयिष्यामि प्रसादात्तव मानद ॥७६॥ नदः 0 ६ = ‡
तथा राजक्नचतं धर्मणुत्तमम्‌ । पायं व॑ध च मोक्षं दि योगं ध्यानं वदस्व च ॥५२॥ कि कमे किमकमं त्वं कि विकम तवचा
भवेत्‌ । किं ज्ञानं किः तपोमूलं देवतं किं वदस्व मे ॥७३॥ चिः सारं किमसारं च फ मान्य च तथा टप । ॥ च ६
किं वदस्व युधिष्ठिर ॥७४॥ एतान्‌ वै बद मे वत्स तदा मीमं महामते 1 मोचयिष्यामि वेगेन गमिष्यामि यथेच्छया ॥।9 +
युधिष्ठिर उवाच। सत्यं ब्रह्म च विज्ञेयं जगद्वै द्धतात्मकम्‌ । धमः स्वधरमरूपश्च जानीया राजसत्तम ॥०३॥ स्वधमहीनं व
पापं सर्वैः पक्ीर्तितम्‌। अहं ममात्मको व॑धो मोक्षस्ताभ्यां विवजितः ॥७७॥ (1 रोधो वै स न व
मनः। कर्म सत्कमरूपं वै ज्ञातव्यं विकुवेः सदा ॥७८॥ ब्रह्मापेणात्मकं सवेमकूम क किल । विकमे पापाचरण
सर्वशाखैः पकारितम्‌ ॥७९॥ जान ब्रह्माहमित्युकतं तपो द्रद्रसमात्मकम्‌ । दैवतं सवैपूजयं वै गाणेशं विद्धि मानव ४.
देवस्य जनं सारं नवधा सतत॑प । असारं विषयाणां वै भजनं नवधा स्ष्तम्‌ ॥८१॥ मान्य सकत
पुराणैः स्तिमि मवेत्‌। वेदाधारविहीने यदवमान्यं मनीषिभिः ॥८२॥ सवेद हृदि संस्थं वै विद्धि वुद्धिमचारकम्‌
सर्वं ते कथितं स्वाभिन्‌ मोचयस्वाऽनिखात्मजम्‌ ॥८३॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र विमानं सहसाऽऽगतम्‌ । दिन्यिनोगसमायुक्त
तददसष युधिष्ठिरः ॥८४॥ खुमोच नहुषो भीमे तं तदा बंधनात्‌ पभो । देहं त्यक्त्वा विमानस्थो ययौ स्वर्ग नराधिपः ॥८०॥
त््रेदरस्य समीपे सोऽभवदर्ासनखितः; । गणेरामभजन्निव्यं स ॒पोऽनन्यचेचसा ॥८६ै। ५ स्वर्गति स गतो भूपः
ङुङ्कगत्या गजाननम्‌ । विघ्रहीनः स्वभावेन पुण्यन्छोको वभूव ट ॥८७॥ नहुषस्य चरित्रं ते कथितं पापनाह्ानम्‌ । खणुयाह्मा
पठेद्वाऽपि तस्मै कामपदं भवत्‌ ॥८८॥
॥ ओमिति श्रीमदत्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरल महापुराणे ठृतीये खण्डे मदोद्रचरिते नहुषचसितिं नाम त्रिशत्तमोऽध्यायः ॥
> > <<

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

॥ ओ्रीगणेदाय नमः ॥ सरल उवाच । नहुषस्याभवन्‌ पुत्रा; प॑च देवसमा धिया । यभ्यातिञ्च ययातिच्च तथा खंयातिरायतिः
॥१॥ प॑चमश्चाश्वको नाम ययाति मूमिपोऽभमवत्‌ । माहात्म्यं तस्य खुख्यं ते कथयामि प्रजापते ॥२॥ देवयानीमुशनसः ख
तां भायीमवाप ह ! छृषपर्व॑घुतां चैव शर्मिष्ठां राजसत्तमः ॥३॥ यदुं च तुर्वसं चैव देवयानी व्यजीजनत्‌ । दुय तद्वव
पूरं शर्मिष्ठां वार्षपर्वणी ॥४॥ सोऽभ्यषिवदतिक्रम्य ज्येष्ठान्‌ पुत्रान्‌ महामतिः । पूरं कनिष्टमेवं च पितुवाक्यपरायणम्‌
॥५॥ दक्ष उवाच । किमर्थं तेन भूपेन विपरीतं कृतं प्रभो । तत्‌ सवं वद योर्गीद्र सादरेण शणोम्यहम्‌ ॥६॥ सुदल उवाच ।
बरृषपवी प्रजानाथ दैत्यानामधिपः स्रत । तस्य पुरी महाभागा शर्मिष्ठा मानिताऽभवत्‌ ॥9॥ तत्र शक्रस्य पुत्री या
देवयानी प्रङीविता १ साऽपि पित्रा स्ववात्सल्यात्‌ स्थापिता लालिता श्शम्‌ १८॥ सखीभिरेकदा बाला सचता राज-
कन्यका । शामिष्टा वारिकायां खर ह्युक्ता जगाम ह ॥९॥ देवयानी तथा तच्च क्रीडार्थं सा समागता । तच्र नानाविधां
ऋीडां चक्रिरे कन्यका; पमो ॥१०॥ ततस्ताः अमसंयुक्ता जग्बुः सलानार्थमादरात्‌ 1 तीरे क्षिश्वा स्ववख्राणि चिक्रीडजल-
मध्यगाः ॥११॥ ततः सखीभिर्युक्ता सा रामि्ठा निःखता पुरः ॥ संभ्रमेण तया वदरं देवयान्या धतं किल. ॥१२॥ निःखता
देवयानी वै दद्रा कर्म जुराप्सितम्‌ । राजपुच्रीखुवाचाऽथ भत्संयती प्रजापते ॥१३॥ ब्राह्मणस्य महादु्े पु्यदं किं धृतानि वै ।
व्नाणि मे यथा पाकरपद्ीने च छयुनी खले ॥१४॥ द्वारा लोमतः शाखे ब्राह्मणानां विरोषतः । राजन्यस्तस्य पुत्री स्वं
-न योग्याऽसि कदाचन ॥१५॥ एवं नानाविधै्वाक्यैरदेवयानी च तां प्रभो । भत्सयामास सोवाच कुपिता तां एुनवंचः
॥१६॥ शर्मिष्ठोवाच । किमात्मानं च वुद्धे त्वं कथयसे मम सन्निधौ । राजपसादसंखगाोद्राह्यणा मानिता वथः, ॥६७॥
अस्मदीयथसदिन वखरान्नादिकमादरात्‌ । शक्त्वा मां स्पते टे बलिशुग्वायसी यथा ॥१८॥ एवं नानाविधिवोक्यस्तां
नि-भत्स्प प्रजापते । सखीभिदैवयानीं सा करूपे चिक्षेप चासुरी ॥१९॥ ततः सा स्वगरहे कुद्धा प्रययौ दुःखिता श्राम्‌ ।
देवयानी तथा कपे संस्थिता जरवजिते ॥२०॥ दैवयोगेन तच्राऽसौ ययातिः स जगाम ह्‌ । एकाकी सगयासक्तः कूपस्थां
तां ददद ह ॥२१॥ ततोऽतिकरुणायुक्तो हस्तं दत्वा स्वदक्षिणम्‌ । देवयानीं दधाराऽसौ तया हस्तो धरतस्तथा ॥२२॥
बहिर्निष्कास्य राजा सोऽमवद्तौ सखु्यत; । ततस्तं देवयानी सोवाच हषंसमन्विला ॥२३॥ देवयान्युवाच । पाणेर्त्वया मे
ग्रहणं कृतं सौम्य महामते । कोऽसि त्वं वद मां सर्व वृत्तांतं ते यथायथम्‌ ॥२०॥ ताखुवाच महीपालः णु त्व वरवबणिनि।

अ 6 ४

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

यपातिस्तासुवाच ह । काव्यकन्यां ।
अभि जनां त दणोमि क्षघरवं जः ॥२९।॥ ततः सोवाच तं देवयानी शण वयो महत्‌ ।
प्री ते पभवामि च ॥३१॥ तथेति पव्या ० अतस्वं भयदीनः सन्‌ णु मां राजसत्तम । काग्यं संयोधयित्वाऽहं
५२२ तचाऽऽगतं नरं व सा ता जगाद तथा ययौ । नगरं स महामागः साच त्र स्थिताऽमवत्‌
नि ह ८.७ स्थिता पुन्नी देवयानी महामते ॥३६॥ ततस्तेन सुनींद्रोऽस्तै
सवती देवथानी सा वृत्ते सवम सा पुत्रो वत्सल संस्थिता ॥३४॥ श्रुक्रस्तां भययौ शीघं .तसुवाच खुबिहला ।
इत्तिखुल्वणाम्‌ ॥६६॥ ततो त्यपि ॥१॥ त त्वा कुपितः कान्यसत्यक्वा दैस्ं स निर्ययौ । वनवासाथमानंदादृहयन्‌
उवाच भक्तिसंयुतः वचनं व वृत्तात विहलो श्ुशम्‌ । तं ययौ धावमानः स प्रणनाम महासुनिम्‌ ॥२७॥
गंत त्वमिच्छसि । राज्यादिकं परित्यज्य त्वदाधारमिदं रार्यं देहोऽयं मे तथा सुने ॥२८॥ सुनिसत्तम मां त्यकत्वा कुज
व व ते मसननिधौ ॥२९॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा कावयः पुच्रीखुवाच ह । चल
रोमि वै पिस्य च ४ ।४०॥ देवयानी खनिं तच्रोवाच ऋोधसमन्विता । नाऽहं यामि पितः पुर्या देहत्यागं
सतत्तं देवयानी सोवाच 4 । त । किमिच्छसि वद त्वं म उपायं त॑ करोम्यहम्‌ ॥२२॥
तत्रेयं सहगा मवेत्‌ । तदाहं नगरे यामि ह डैः सहिता दासी रा्मिष्टा मे मवेवयदि ॥४३॥ यत्न दास्यसि मां नात
तेति दैत्यराजः स गृहे कार्यं समानयत्‌ । द त्याधिपस्य च ॥४५॥ उवाच काठ्यो दैत्ये त पुत्रीवत्सरस्ततः ।
शर्मिष्ठा प्रययौ विधे ॥४६॥ काचि व कन | र = ली समानेन
सख्या मे देवयान्या त्वं महीपाल वृतो यदा । पतिस्तदा 1 सवयम्‌ । राजानं वािकामध्ये उवाच विनयान्विता ।॥४॥
मज त्वं मक्तिसंयुताम्‌ । तयेति नाहपेणे दा मया नाथ त्वमेव मनसा दरतः ॥४८॥ ऋतुयुक्तां स्यं स्वामि

| तान्‌ । तथति नाहुषेणेव चरता सा गुप्तमावतः ॥४९॥ देवयान्या चरिन्नं न तस्या ज्ञातं व

स) अ ८ 5 >< <> द अकव 4
(2 (र 177 र <>
८1181777 (^ च 9

6/6 <> 9 तस 4: भ्व
सध. ~

8 पु
2975 ई ६/>) >> ह्न ~
2-0-29 द ("धः

71 7:

> ४ स टः < आ
स्मर स 1/९

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ग्भ॑युक्तां विदित्वा तां सा पप्रच्छ सुने; सुता ॥५०॥ कस्य वीर्य त्वया देवि धूतं मे वद्‌ चाधुना । लाञ्छनं दैत्यराजस्य
पापं कि दैवयोगतः ॥५१॥ हारिष्ठा तां जगादाऽथ न कृतं लाञ्छनं मया । ब्राह्मणस्य महद्रीयं गहीतं सुप्तः सखि ॥५२॥
तस्यां पुत्राः समुत्पन्नाल्नयो देवसमा वजः । राज्ञा संमानिता नित्य वाटिकायां विरोषतः ॥५३॥ कदाचिदेवयानी सा
वादिकायां जगाम ह । तत्र पुना ययातिं तं पितरं पराहुरादरात्‌ ॥५४॥ तच्चृत्वा श्ुभिताऽत्यंतं देवयानी गह ययौ ।
पितुस्तां सांत्वयामास ययातिर्बिनयान्वितः ॥५५॥ न शाक स राजर्षिस्तां स्वगेहे भयाङ्कलः । आनेतुं सा तथा काव्यं
जगाद रुदती रराम ।॥५६॥ शुक्रेण शापितो राजा जरायुक्तो बभूव सः । गत्वा चोकानसं तच्रोवाच रोकसमाकुलः
॥५७॥ नाऽहं शवशयुर तृपोऽस्मि काम मोगेभ्य एव च । जराप्नं मे वदोपाय तं करिष्यामि त्नतः ॥५८॥ देवयानीं विनाऽन्यां
खरी न सृकामि कदाचनं । ततस्तसुंशानाः भीत उवाच वचनं. हितम्‌ ॥५९॥ तव पुत्रां महाभाग यौवनास्था भवंति ये ।
जरां तत्न विनिक्षिप्य गृहाण चप यौवनम्‌ ॥६०॥ त्वदाज्ञया जरां पुत्रो ग्रहीष्यति कुरुष्व तम्‌ । राजानं सुख्यभावं त्वं न
दोषस्तत्र ते भवेत्‌ ॥६१॥ तथेति देवयानीं संगुद्य स्वनगरं ययौ । ज्येष्ठान्‌ पुत्रान्‌ यथाचे स राजर्षिर्योवनं तत; ॥६२॥ न`
जरां जण्हुस्तष्य स्वे ते मूख मावतः । ततः प्रं स राजर्िंयंयाचे स ददौ किल ॥६२॥ शक्रस्य वरदानेन दोषः पूरोन तस्य `
बै । खुक्त्वा ोगाननेकान्‌ स यथांतिस्तोषितोऽभवत्‌ ॥द४॥ यज्ञान्‌ करत्वा महाभागः सांगान्‌ सवान्‌ विरेषतः । तीया-
दीनि जगामाऽसतौ नानारूपाणि मावतः ॥३५॥ सर्वं कोशागतं द्र्य भूषणादिकमादरात्‌। ददौ स ब्राह्मणेभ्यश्च दानहीलो-.
ऽमवत्तथा ॥६६॥ ग्त्पत्रै्हकायैषु चरतं गालवो सुनिः। तमाययौ ययाचे वै राजानं सेदसंयुतः ॥६७॥ गुरोश्च दक्षिणार्थं
मे देद्यण्वान्‌ इयामकणकान्‌ । सहस्रसं ख्यायुकतांस्त्वं श्रेष्ठः सकलमूखजाम्‌ ॥६८॥ माधवीं स्वां ददौ तस्मै ततः कन्यां
महीपतिः । तया तस्य जनेः काय कृतं सर्वं प्रजापते ॥द६९॥ ततः स राजश्ार्दृलो जरां संशय यौवनम्‌ । पूरवेऽदात्‌ पुनः

सव्यस्तं चकार नराधिपम्‌ ॥७०॥ दिदि दक्षिणपूैस्यां तुसु ुत्रमादिदत्‌ । दक्षिणापथिमायां स यदुं ज्येष्ठं न्ययोजयत्‌.
॥७१॥ प्रतीच्यासुत्तरायां स द्यं चानुमयोऽजयत्‌ । तैरियं शथिवी स्वा धर्मतः परिपाछिता ॥७२॥ सवत्र सावेभौमेन

पूरस्तत्र रराज च । धभेयुक्तो विनीतात्मा सत्यसंधः प्रतापवान्‌ ॥५३॥ ततो वनं ययो राजा तताप तप उत्तमम्‌ । अंते
जगाम स्वरम स नानाभोगपदं परम्‌ ॥७४॥ त्र सवौनतिक्रम्य बुञुजे नोगसुत्तमम्‌ । न मत्समश्च स्वर्गेषु पुण्यभोगकरः.

४

-~-------- ~~~

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

ब
अ
परः ॥७:\॥} इति गर्वेण संयुक्तमिद्रस्तं प्रजगाद खः। त्वया राजन्‌ महत्पुण्यं कीरा भक्रूतं वद्‌ ॥५६॥ उवाच नरदयादूलः
ततस्तं मोहसंयुतः । न संरूया वियते देव मम पुण्यस्य देवप ॥9॥। स्वर्गेषु ये स्थिता देवाः पुण्यकमेकरा इमे ।
नमे क्लां च पुण्यस्य रमंते देवनायक ॥७८॥ लस्य तद्रचनं श्रुत्वा तमिद्रः प्रत्युवाच इं । न जानासि महाराज एषां
पुष्य भावकम्‌ ॥५९॥ सर्वानिमां स्तिरस्करलय त्वं पमोहसमन्वितः । स्वप्रशं सां तथाऽपारं पुण्यं वदसि चाऽव्य माम्‌ ॥८०॥
तेन ते पुण्यशुभ्रं तत्‌ स्वं नष्टं नराधिप । प्रपत त्वं महीषृषटे पुनः पुण्यं समाचर ॥८१॥ तत; पपात शूर ययातिक्ःख्‌-
संयुतः । तं पततं च दौदित्रा दद्युः शिबिखुरुकाः ॥८२॥ मातामहं च विज्ञाय ददुः पुण्यं पुनः स्वकम्‌ । तेन स्वगस्यितो
राजा मुदे देववत्‌ स्वयम्‌ ॥८३॥ ततस्तं नारदो योगी जगाद करुणायुतः । त्वया विघ्नो महाराज प्रास्लः पुण्यविनाराकरृत्‌
॥८४। विन्नं भज राजैस्त्व्ते स्वान॑दगस्ततः । भविष्यसि न संदेहो नोचेद्धुमौ पतिष्यसि ॥८५॥ ततस्तेन गणेशस्य
म्नो दत्तो दकाक्षरः । त जजाप ययातिश्च गणेक्राध्यानतत्परः ॥८६॥ पुण्यक्षये स राजद्रः शुङ्कगत्या प्रजापते । गणां
परययौ मक्त्या गाणपत्थो महायक्ाः ॥८७॥ ययातेश्चरितं पुण्यं संक्षेपेण निरूपितम्‌ । शण्वते कामदं पूरणं भविष्यति
नं संरयः ॥८८॥ |

॥ ओमिति श्रीमद पुस्णोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे तृतीये संडे मदोदर्बरिते ययातिचरितं नामेकत्रिशत्तमोऽध्यायः ।।

न> > <€

॥ श्रीगगेक्ाय नमः ॥ सरक उवाच । यदोरप्यभवन्‌ पुत्राश्चत्वारो देवसन्निभाः । सहखजित्तथा ज्येष्ठस्तस्य पुत्रो वभूव
ह ॥१॥ दातजिन्नाम विख्यातस्तस्य पुच्रा्रयोऽभवन्‌ । हिहयश्च हयञ्चैव वपुरंय उदाहतः ॥२॥ दिहयस्याऽ भवत्‌ पुत्रो घमं
इत्यभिविश्चुतः। तस्थ नरस्तस्य कतिः सोदंजिस्तत्छुतः स्मतः ॥३॥ सो हंजेरभवत्‌ पुत्रो महिष्मान्नाम पाथिवः। मादिष्मती
च नगरी वासिता येन भूखुजा ॥४॥ तस्य पुत्रो भद्रसेनो दुभेवस्तत्छुतः स्तः । धनकश्चाऽपरो धीमान खुरुयोऽभूत्तत्र
पार्थिवः ॥५॥ धनकादभवन्‌ पुत्राश्चत्वारो लोकविश्रुताः । कृतवीर्यः करताभिश्च कृतवमां ततः सखतः ॥६॥ कृतौजाश्च तथा
दक तच्र ज्येष्ठः प्रतापवान्‌ । वभूव दानशीलश्च कृतवीर्य महीपतिः ॥७॥ तेन वै एथिवीमध्ये चतुर्थी कृष्णगाऽपरा ।

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

परकीरिता प्रजापाल स्वगत सर्वदयुभरदा ॥८॥ दक्ष उवाच । कथं तेन चपाटेन चतुर्थी गूभिम॑डले । समानीता महायोगिन्‌
वद तस्य चरित्रकम्‌ ॥९॥ श्चुत्वा कथाश्धतं स्वाभिन्‌. हषेश्चेतसि वधते । अतो विस्तर भावेन कथयस्व कथानकम्‌ ॥१०॥
सदर उवाच । माहिष्मत्यां महावुया नीमनामाऽमवत्‌ पुरा । अंत्यजो द्रव्यल्टन्ध्च पापकमेपरायणः ॥११॥ स तु मार्गे जनान्‌
वीक्ष्याऽभारयत्तान्‌ दिने दिने । मांसविक्रयक्ारी च पन्‌ हत्वा निरंतरम्‌ ॥१२॥ एकदा माघमासस्य चतुर्थां क्रष्णपक्चगा ।
समागता च तच्राऽस्तौ विचचार वनांतरे ॥१३॥ महापवेतदेदो स जनानां प्रवधाय च । दैवयोगेन तस्याऽपि भिखितं
नेव चन ॥१४॥ अथं बश्रामान्नजटविहीनो लो भसंयुतः । भिटितं तन्न नो किचित्तथा भूतश्चचार ह ॥१५॥ ततोऽस्तमगमत्‌
सू्स्तं दष्टा स्वगृहे मतिम्‌ । गमनाय तथा चक्रे माभ संस्थो वभूव ह्‌ ॥१६॥ मागें दुष्टो द्विजास्तच्र दद्रा द्वादस स्यकान्‌।
तान्‌. हत्वा स तदीय यै गृहीत्वा स्वग्रहं ययौ ॥१७। च॑द्रोदये ततः परप बुखजे मोजनाङ्ककः । पुत्रं गणेहानामानमाहया-
मास तेन सः ॥१८॥ पुनश्चक्रार तद्त्‌ स कदाचित्‌. पापस्ुल्बणम्‌ । क्रष्णपश्ने चतुथ्या च स ममारोदये विधोः ॥१९॥
गणेरखादृतास्तं तत्र समानेतुं समाययुः । कैखाकते गणपस्थाने निन्युस्तं ते विभानगम्‌ ॥२०॥ स्वभमाेषु देय ब्रह्मविष्ण्वा-
दिभिस्तुतः ! विमानगैः स्तूयमानः प्रविवेरा शिवास्पदम्‌ ॥२१॥ तत्र शुक्त्वा भरभोगान्‌ स पपात परथिवीतले । माहिष्मत्यां
सुतो जज्ञे धनकस्य महाबलः ॥२२॥ करूतवीथं इति ख्यातो नानाधमपरायणः । देवविप्रातिधिप्रप्सु बभूवे यज्ञकारकः ॥२३॥
अपुत्रः स्माऽभवद्राजा कूतवीयेः प्रतापवान्‌. । पृच्रार्थं यतते स्मातिनानाघमपरायणः ॥२४॥ न ठेभे संतति राजा
ततोऽसौ दुःःखसंयुतः । भधानेषु समाक्षिप्य राज्यं निहतकंटकम्‌ ॥२५॥ सपत्नीको वनं राजा ययौ तपसि संस्थितः ।
पू्वसंस्कारयोगेन गणेशे परीतिमान भत्‌ ॥२द॥ नानातपश्चकाराऽसौ संततिं न तथाऽपि च । रेमे पः प्रजानाथ नेत्र
प्राणावशोषितः ॥२७॥ अस्थित्वचासमायुक्त दद्रा तं नारदो खनिः । स्वगेस्थं घनकं॑ तच्र इृत्तांतमवदन्ञपम्‌ ॥२८॥ तव
पत्रो वने संस्थः पुत्राथं यतते न्ष । नानायत्नसमायुक्ततोऽस्थित्वचापरयुतोऽस्ति यै ॥२९॥ न ठेभे संतति राजा स्वल्पकाले
मरिष्यति । पुत्रहीनस्य भो राजन्‌. का गति; भरभवेद्भद ॥३०॥ इत्युक्वा त॑ खुनीद्रः स॒ ययौ भैरखासमादरात्‌ । धनको
मनसाऽत्यतं विचारमकरोत्ततः ॥३१॥ ब्रह्माणं हरणं याभि सर्वज्ञं तेन चेप्सितम्‌ । भविष्यति न संदेहस्ततः सोऽपि
ययौ विधिस्‌ ॥३२॥ प्रणिपत्य प्रतु्धाव नानास्तोजचै; पजापतिम्‌ । उवाच त॑ महा मामं विनयेन समन्वितः ॥३३॥ धनक उवाच ।

-“-~~------^“~-->--~~ ~

~ ~~" = > इ~~ ++ ~~

(14111111 14 0
मुः पु, ९१०

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

४ क ~ ७२
त, २ अ. ३२
प्र. (0699226 7 99 श्र] (>> > 4,-4 9
कक तण्ारद्रस-कादरसकस्र कद्रद्र वदव्रज ल्रयनर स ससज = 4.0 44०4444. र
९2 >€) ०2942949 = 92 ऋ27<7 द्र (>
८.५0८.५८८ (१.८, ८ (7.८1. 3८) 1८.

१, (१. 9८/

धमैक्ीलश्च मे पुत्रः पुत्रहीनो चभरुव दि। प्राथ यतते ब्रह्मन्नानाव्रतपरायणः ॥३९॥ राज्यादिकं समुञ्य चन तपति
संस्थितः । तपस्तनाऽवरोषोऽसावस्थिचर्मवरतो ब मौ ॥२५॥ केनोपायेन पुत्रश्च भविता त वव
स्ववंशस्य विदधे ॥३६॥ ततस्ते प्रत्युवाचेदं वचनं चतुराननः । प्रवंजन्मनि संभूतं द्विजत्यायुत चतम्‌ ॥ ३७॥ पुनः
प्रोवाच त देवो विधिः सर्वार्थकोविदः । पुच्नप्राप्यर्थमेवैकखुपायं सवेसिद्धिदम्‌ ॥३८॥ अन्ञानेन नतं तन छ सकट
हारकम्‌ । चतुर्थीप मवं तेन पापं सर्व लयं गतम्‌ ॥२९॥ महापापानि नयंति संकष्टीत्रतसाधनात्‌ । संक्टीत्रतसंबधिदिवसे
यत्‌ क्रतं मवेत्‌ ॥४०॥ तदेवाक्षय भावेन तिष्ठत्यत्र न संटायः । चतुथ्यां भूष कृष्णायां पुण्यमेव समाचरत्‌ ॥५१॥
तव पुत्रेण राजञ द्वाद ब्राह्मणा दनाः । चतुर्थ्या पूर्वजन्मस्थेन पापं तत्स्थितं महृत्‌ ॥९६२ नानातपःव्र नाच
वततीथादिकेन च । यज्ञादिभिश्च तत्पापं लयं नैव गमिष्यति ॥४३॥ संकष्टधां यत्कृतं पापं वज्रलेपं च ततस्तम्‌ । तनन
कनिदुपायो न तथाऽपि श्टणु मे वचः ॥४४॥ येन संकट पुण्या चतुर्थी साधिता प । तस्य जन्मादिक नैव भविष्यति
कदा पुनः ॥४५॥ चतुर्षिध प्रजानीदि सर्वं मायामयं जगत्‌ । संकष्टं चैव जीवानां तेन युक्ता भ्रमति ते ॥४द॥ चतुर्थी
गणनाथस्य संकष्टी साधिता यदा । चतुर्विधं तस्य कष्टं न भवेद्वै कदाचन ।४७\ ब्रह्मणि ब्रह्म भूर्तोऽते स्वानद वतेते नरः।
तस्यैव प्रभावेणहलोके सुखमाप्लयात्‌ ॥४८॥ चतुध्य पापकारा ये तेषां सुक्तिनं विद्यते । पापयुक्ततया राजन्‌ स्वरास्थास्त
भवंति च ॥४९॥ पुनजजन्मधरा भूमौ तत्र पापफलं स्वकम्‌ । संजंति च पुनः सर्वे गाणपत्या -मर्वति तं ॥५०॥ अतो
गणेरादृतैः स कैलासे स्थापितोंऽत्यजः । पापभोगाथैमेवं च तव पुत्रोऽधुनाऽभवत्‌ ॥५१॥ चतुध्या यत्कृत पाप चतुर्थी
हंति तत्‌ सदा । तदर्थं ते सुतो राजंश्रतुींमाचरिष्यति ॥५२॥ तदा पापविहीनोऽयं भविता नाच्र संशयः । पुत्रयुक्तज्

पुत्रो भविष्यति महामते ॥५६॥ अपराधयुतं कम कृतं नाशाथमादरात्‌ । तस्य पुण्यं भक्लेव्य दुरितं तेन नति ॥५४]
चतुर्था महिमाऽन॑तो भूतं यदपि तदिन । पापं करोधसमायुक्ता महाक्रच्छरेण हंति सा ॥५५॥ अतस्तत्पापनादाध

ष्ीद्राद्ा [ ऋ

संकंष्ीद्रीदक्षाऽऽचरेत्‌ । तदा द्वादङाविध्रंतभवं पापं गमिष्यति ॥५६॥ ततस्तं करुणायुक्तः स विधि बतमादरात्‌ ।
कथयामास वै ब्रह्मा ययौ राजा प्रणम्य तम्‌ ॥५५।
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरके महापुराणे तृतीये खण्ड महोदस्वसति धनकस्य व्रतोपदेशो नाम द्ात्रिशोऽध्यायः ॥

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं, २ अ. २२ पानं ७
एठसणारवदषटदयादववच्छव््
॥ श्रीगणेशाय नभः ॥ सुद्र उवाच । व्रतं लब्ध्वा पुस्तकं संलिख्य संगृह्य मायया । धनकः करूतवीरयस्य स्वभ्ने सद्यो जगाम ह
॥१॥ घनकं पितरं इष्टा कृतवी्यो ननाम तम्‌ । पुरं राजा समादायोत्संगे स्वस्य जगाद तम्‌ ॥२॥ घनक उवाच } पुत्र
नानाविधा यत्ना विष्टोषेण कूतास्त्वथा । पुत्राथमधुनैकष त्वं बतं ऊुरु - ममाज्ञया ॥३॥ तेन पुण्येन पुत्रस्ते भविता नान्न
संरायः । ब्रह्मणा कथितं मे यत्‌ पुस्तकत॑तद्‌ गृहाण ह्‌ ॥४॥ इत्युक्त्वा पुत्रस्ते तदत्वा पुसतकमादरात्‌ । अंतधांनं॑ ययौ
राजा जजागार उपात्मजः ॥५५॥ पुस्तकं॑दस्तगं दष्टा विस्मितोऽभत्‌ प्रहषितः। पितरं दुःखितो भत्वा सस्मार स रुरोद वै
॥द॥ सपत्नीकस्ततो राजा करूतवीर्यो जगाम ह । स्वपुरं मानितस्तच्र प्रधानादिभिरादरात्‌ ॥७॥ ततः स ब्राह्मणान्‌ राजा
समाकायं ननाम तान्‌ । पुस्तकं दशयामास तस्यार्थं ब्राह्मणा जशः ॥८॥ अहो राजन्‌ महाभाग पुस्तके ्रतसुत्तमम्‌ ।
टिखित सवेसकष्टदारकं स्वं परम्‌ ॥९॥ कूष्णपष्चे चतुर्थ्या वै वच॑द्रोदयसमाममे । पूजनीयो विरोषेण गणेरा;
सिद्धिदायकः ॥१० प्रूजयित्वा गणाधीडं ततोऽ््य तिथये छप । गणेशाय च चंद्राय दातव्यं व्रतकारिणा ॥१२१॥
सूर्योदयात्‌ सनारभ्य गणेजशस्मरणं दप। कलेरयं व्जयेत्तत्र जलपानादिकं तथा ॥१२॥ चंद्रायाऽ्घ्थं तथा दत्वा सक्षारं दपोत्तम।
ब्राह्मणां स्तत आपूज्य सपत्नीकान्नमेत्‌ स तान्‌ ॥१३॥ भोजयेत्‌ परमान्नेन मोदकादिभिराद्रात्‌। पायसेनाऽपि सितया युतेन
मधुरेण च ॥१४॥ ततः स्वयं खुद्िश्च भोजनं वै समाचरेत्‌ । दानं दव्यात्‌ स विप्रेभ्यो योषिश्यः कचुकादिकम्‌ ॥१५॥ ततो
जागरणं का गणेशस्तवनेन च । परभाते विमले सलात्वा पूववत्‌ पूजयेद्रिखम्‌ ॥१६॥ गणेदं च ततो विप्रान्‌ भोजयेत्‌
पूव॑वश्चप । दक्षिणां विपुलां तेभ्यो दापयेत्तान्नमेत्ततः॥१७॥ मासे मासे पङ्क्यास्त्वं नतं गाणेभ्वरं त्विदम्‌ । सर्व॑स॑करहीनः स्ते
स्वानैदगो नवे; ॥१८॥ अपारमदिमायुकतं तरतं पराध त्वया चप । त्वदीयसंगयोगेन जनेभ्यः सिद्धिदं मवेत्‌ ॥१९॥ न श्रतं
नैव दष्टं च व्रतं केनाऽपि भूमिप । छोकानाखुपकाराय भविष्यति विरोषतः ॥२०॥ चतुर्विधं जगत्सर्वं संकटकरखुच्यते ।
तस्माद धननाशा्थं वरतं चेदं मविष्यति ॥२१॥ इह शक्वाऽखिलान्‌ भोगान्‌ दुरं भान्‌ देवभोग्यकान्‌ । अंते सुकिमवाभ्रोति
व्रतस्यास्य प्रभावतः ॥२२॥ एवसुक्त्वा द्विजाः सर्व गता; खस्वाश्रमे तदा । कृतवीयेस्तथा राजा चकार व्रतखत्तमम्‌ ॥२६३॥
सूत खाच । खुद्धलस्य वचः श्ुत्वा हृष्टरोमा प्रजापतिः । जगाद तं पुनवाक्यं संदायच्छेदनाय सः ।२४॥ दक्ष उवाच ।
करतवी पत्‌ समारभ्य ब्रत भूम्यां समागतम्‌ । महासने भीमनान्नंऽत्यजेतैव करूतं कथम्‌ ॥२५॥ चलतुरधीतरतपुण्येन स एव

धवल

यिनि

2111<412002110824111211.0111

20|<110021108@201112||.0111

ह त --------___ ~~~] {ब पन ५४ ७४
न
् दे ् २४ 9. स ् 25:23 9
वजन ।
अ ५ 3१
सव ध ५ <> र 2 > 2४.2.92 992 9
1८141८1 11131 (9 (1.0)

अ 0 [1
करतवी्यैकः । बभूव वणितं विप्र त्वया संकायदायकम्‌ ॥२६॥ अतः संरायनाराथ्‌ वद्‌ ख मे वचः । सवज्ञसत्वं न
संदेहः साक्षायोगीश्वरो महान्‌ ॥२७॥ सुद्रल उवाच । प्रजापत ङण छत्र क्चन मे महामते । येन ते सदायों नाद्र
गमिष्यति न संदायः ॥२८॥ वरतं माणेश्वरं दश्च चतुर्थीसंज्ञकं परम्‌ । संकष्टह्रणं परोक्तं तल्नानीदि ०
एथिवयां स्वर्लोके तत्‌ पाताले सर्वसंमतम्‌ । चतुर्थी च सखुत्पन्ना तदारम्य्‌ परतिष्ितम्‌ ॥३०॥ जनास्तन्नेव जानति य
कुत्रचित्‌ भमो । करूतवीर्याच सर्वत्र प्रकारामगमद्रतम्‌ ॥३१॥ एत्तते सवेमारूया्त णु तस्य कथानकम्‌ । करतवायस्य
पस्य पुण्यदं श्रुण्वते भवेत्‌ ॥३२॥ |
॥ ओमिति श्रीमद पुराणोपनिषदि श्रीमन्मो दरे महापुराणे ततीय खड महोद्रचरिते कृतवीयैत्रतपरापनिवणैनं नास त्रयलिशोऽध्यायः ॥

> > <€

॥ ओआरीगणेश्ाय नमः ॥ युद्रल उवाच । वषमान्नत्रतेनैव गतं पापं टय महत्‌ । राद शब्रह्महस्याख्यं ततो राजा वभो
विधे ॥१॥ बतवुण्यप्रमावेण ससच्वाऽमून्र्पागना । सुषुवे छुमवेलायां पुत्र तेजस्विनां वरम्‌ ॥२॥ व
ष्ठा माता सरोद ह । क्ूतवीर्यस्तथा सर्वैः प्रधानैः बोधितोऽभवत्‌ २. त्यक्त्वा रोक स्वयं राजा जातकमं चकार चै ।
महोत्सवयुतैः सवै्णरे संर्थितोऽभवत्‌ ॥४॥ रात्रौ स्वभे ददच्षीऽसौ दत्तात्रेयं च योगिनम्‌ । तेन. चत्‌ कत २१
तच्छणुष्व प्रजापते ॥५॥ गते ह्वादकरवर्षे तु त्वत्पुत्रस्य चपोत्तम । आगमिष्यामि ते गेहं सांगं पुत्रं करोस्यहम्‌ ॥९॥ मा
चितां कुरु राजँद्र गणनाधप्रसादजः । पुत्रोऽयं ते सुतेजस्वी देवमान्यो भविष्यति 9] ततः सोऽत योगी दत्तात्रेय-
स्तथा दपः । प्रबुद्धो र्षयुक्तः स बभूव गणपं स्मरन्‌ ॥८॥ ततस्तेन एथिव्यां तु घोषः सवत्र कारितः। चतुथ्या करष्णप्षस
वरत कां जनैः सदा ॥९॥ येन वतमिदं तैव क्रतं चेत्तं निहन्म्यहम्‌ । चांडालादिद्िजतास्ते वरतं चक्रविदोषतः ॥१०॥
अच्टवर्षसमायुक्ता नरा नार्ैः स्म मानद । अकुवंन्‌ विधिवत्‌ सवं तरतं . गाणेश्वरं महत्‌ ॥११॥ तसय राज्य नरः का

४

दुःखयुक्तते वभूव न । न वध्यादि भ्यं तद्रद्रोगादिकःभयं नदि ॥१२॥ ततो द्वाद रावर्षेषु गतेषु स जगाम ह । दत्ता योगीद्र-

क ॐ [क #
सव्यश्च तं ननाम नराधिपः ॥१३॥ पूजितो भोजितस्तेन वचो दनत्तस्तमत्रवीत्‌ । पुत्रं दाय ते राजन्नद्धतं द्रष्डमागतः ॥१४॥

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112॥|.0111

व अ
अ 9 र

तत; स हर्षितो राजा ददौ पुत्रं च तत्करे 1 अके संगृह्य योगीद्रो राजानं भत्युवाच दं ॥° व चर्त (4 प
हीनत्वभजानता । कृतं तु तेन ते प्ोऽगहीनः भ्रव मूव ह ॥१६॥ व्रतस्य जागरे राजन. छ धा व 0
नाचमनं तत्र कृतं तेनायमीदशः ॥१७॥ व्रतस्याऽय प्रभावेण विष्णुः सा्वा्रारृतिः । ज ति श ।
भमविष्यति ॥१८॥ तत एकाक्षरं म॑ ददौ तसमै महाखनिः॥ विधियुक्तं गणेशस्य काततावाय त रि
समादिदय द्राद्ाग्दमयं प्रः । अंतधीनं चक्राराऽसौ राजा संहषितोऽभवत्‌ ॥२०॥ भवालक्ततच्रसा र
संयुते । राजा वभूव संस्थाप्य जनेः पुत्रं च दुःखितः ॥२१॥ ततश्च कार्तवीर्येण तपस्तप्तं खुदारणम्‌ । चायु व
ध्यात्वा हृदि गजाननम्‌ ॥२२ मंत्रं जजाप भो दक्ष हस्तपादविवजितः । देह मावमतिक्रम्य संस्थिलः क नि
लपःप-नावतस्तस्य चने निवैरभावतः । प्राणिनः संचरति स्म गजसिदादयः सदा ॥२०॥ एव द्वादरावषा ।
तो वो तच्राऽऽययौ दंदिर्भततः परम भाविकम्‌ ।| २५ तडागमध्य नागात्त निःखत र ॥ च्छा ॥
विं पूजयन्‌ भक्तिसंयुतः ॥२६॥ हर्षेण महता युक्तस्तं तुष्टाव गजाननम्‌। सरो चो महावीर; कातवी (ना स
कर्वीयै उवाच । नमते गणनाथाय विनेय नमो नमः । विनायकाय देवेदा सर्वेषां पतये नगः ॥२८॥ न वा | ब्रह्मणे
पराल्परतराय चै । अनादये च स्वोदिष््याय तु नमे नमः ॥२९॥ सरवैषूज्याय देरव दीनपालाय ते गनि डे
ज्मणां शेव ब्रह्मदात्र नमो नमः ॥३०॥ निराकाराय साकाररूपाय परमात्मने । योगाय योगदान्न तै रा 1 न
नमः ॥२१॥ सदा ज्ञानघनाधैव कर्ममार्मपरवर्तिने । आनंदाय सदानंकषंदरूपाय ते नमः ॥३२॥ रजसा ् व
सत्वतः पालकाय च । तामसेन भसं गणकाय नमो नमः ॥३३॥ नानामायाधरायैव नानामायाविवजित्‌ । मा नोव
मोहान्न बै मायामायिक ते नमः ॥३०॥ स्वान॑दपतये तुर्यं सिद्धिवद्धिवराय च । ० ध
नमोऽस्तु ते ॥२५॥ विं स्तौमि गणनाथ त्वां यत्न वेदा विसिस्मिरे । िवविष्ण्वादयश्चैव योगिनो ° मदी 0 ९९५
जगाद गणनाथस्तु ततस्तं मक्तसुत्तमम्‌ । वरं ब्रणु महाभाग कालंवीयं हदीग्सितम्‌ ॥२॥) व व
सर्वपदं मवेत्‌ । अंगहीनस्य सर्वस्य स्वंगदं परभविष्यति ॥३८॥ कृत्वा भावेन मत्प्ूजा नरः अति स्ता ति
सदा स्वं करोमि स्तोत्रपाठतः ॥३९॥ इह शुक्त्वाऽखिलान, भोगान. ुत्रपौ्रादिखंयुतः । अंते स्वानंदगो भूत्वा ब्रहम भ

-~---+------------+-----~

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

त्ष षष 1 ब य ाकणकवागयय

ख. २अ. 2४ पान ७६

ग ६646 2

८ "थ ~ ~ ०-०-०५. ~~~ ~~न "४ न~ ० 2

भविष्यति ॥४०॥ ततस्तं कार्तवीर्यश्च जगाद गणनायकम्‌ । हर्षयुक्तो महाभक्तो भक्तेदां भक्तवत्सलम्‌ ॥४१॥
कातेवीये उवाच । किं छृणोमि गणाधीा सर्वं मायामयं विभो । तव दद्रोनमात्रेण मया ज्ञातं न संदरायः ॥४२॥ सुहृदं तदपि
स्वामिन्‌ संतोषार्थ वरणोभ्यदहम्‌ । रारीरे चारुतां देहि भक्ति त्वचरणे प्रभो ॥४३॥ यद्यदिच्छामि तत्तच सुल मं मे गजानन ।
भवतु त्वत्प्रसादेन राज्यं पूर्ण प्रदेहि च ॥४४॥ अस्मिन्‌ कषेत्रे स्थिरो भूत्वा भक्तान्‌ पालय विध्रप । धमाीर्थकाममोक्लादि
ब्रहम भूयपदं कुरु ॥४५॥ प्रवालमयरूपेण मया दष्टो गजाननः । प्रवालक्षे्रमित्युक्तं नान्ना भवतु नित्यदा ॥४द॥ सदा
विजयसंयुक्तं सहस्रञ्चजसंयुतम्‌ । मां कुरुष्व दयासिघो विष्णुतुल्यपराकमम्‌ ॥४७॥ मदीथसेवनं देव देवचन्च सदा
भवेत्‌ । मंत्रादिकं च मे नाय भवतु त्वप्रसादतः ॥४८॥ मदीयस्मरणनैव गतं परां कुरु प्रभो । न मत्समसख्िरोकेषु
सेदरादिषु भवेत्किल ।॥४९॥ ततस्तं गणनाथः स तथेति पत्युवाच ह । सर्वं ते भविता राजन्‌ मत्परसादान्न संदाय; ॥५०॥
मदीयस्मरणेनैव संत्रादीनां प्रसेवया । निर्विततं ते च राजेद्र भविष्यति निरंतरम्‌ ॥५१॥ एवसुक्त्वा गगेशस्तभतर्धानं
जगाम ह । ततस्तस्य प्रजानाथ देहः संगो बभूव द्‌ ॥५२॥ सहस्रशुजसंयुक्तो वभूव पदसंयुतः । महाबलो महावीर्य
स्तेजसा संयुतोऽमवत्‌ ॥५२॥ तत्र देवादयो जग्बुदेनार्थ पस्य च । साक्ाद्‌ विष्णुः क्लारोन कार्तवीयां बभौ तदा
॥५४॥ ततस्तेन द्विजैः सार्थं स्थापिता मूर्तिरादरात्‌ । गणेश्वरस्य तां राजाऽपूजयत्‌ भक्तिसंयुतः ॥५५॥ पूजां ब्राह्मणांस्तन्न
स्थापयामास भूमिपः। ततो देवान्‌ द्विजांस्तत्राऽप्रूजयत्‌ स यथाविधि ॥५६॥ ननाम गक्तियुक्तस्तांस्तेऽपि तस्मै वरान्‌ ददुः ।
हषिताञ्च पुनः स्वगं जग्सुरदैवाः सवासवाः ॥५७॥ कार्तवीर्यो रथस्थः स ययौ सनगरं ततः । दूतैक्ञात्वा च व्रत्तात तं ययुः
सबेनागराः ॥५८॥ प्रधानाश्च प्रणम्यैनं सुहद्विरभिन॑दितम्‌ । अलकरूते पुरे सवै वेशायामासुरादरात्‌ ॥५९॥ ननाम मातरं
सोऽपि पितरं हषंसंयुतः । ताभ्यामाशी्भिरत्यंतं सुदितग्च कृतो बभौ ॥६०॥ ततः कियति काले संस्थाप्य पुत्र यशस्विनम्‌ ।
स्वराज्ये करतवी्श्च सस्रीक; प्रययौ वनम्‌ ॥६१॥ राजा गणपतिं तत्राऽनजत्‌ सोऽनन्यचेतसा । स्वल्पकालेन सद्ीवः;
सोऽपि तं गणपं ययौ ॥६२॥ तस्य राज्ये जनाः सर्वै संकष्टीत्रतकारका; । करमेण गणनां ते ययुर्दक्ञ प्रजापते ॥६३॥
इवं च करूतवीयस्य चरितं यः शृणोति चेत्‌ । पठेद्वा तस्य संकटं भवेन्न च चतुर्विधम्‌ ॥६४॥
॥ ओमिति श्रीसदान्त्ये पुरणोपनिषदि श्रीभन्मौ दके महापुराणे कतीये खण्डे मदोदरचसति कृतवी्यचरितं नाम चदुल्िशोऽध्यायः ॥

>> <€
गस

ननन ~~~ ~~~ ~~ --~-~~- ~~~ ~ -~------
~~~ -~--~--~-~~

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

0 4.

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सद्र उवाच । चकार कार्तवीयोऽथ स ततो राञ्यशुत्तमम्‌ । घर्मेण राज्यनीत्या स्वां पालयामास हि
पजाम्‌ ॥१॥ ततस्तेन च भूपेन जिताः सवे महीभरूतः । सघद्रीपवती पृथ्वीं बुखजे बलसंयुतः ॥२॥ देवैः संस्थापितं नाम
सदख्राजैन आदरात्‌ 1 न समस्तेन कथिद्र वभूव क्ताचमंडटे ॥३॥ स्वभे देवादयश्चैव च्रासयुक्ता बभूविरे । यदा कृद्धः
स्वयं राजा तदा स्वरम ग्रहीष्यति ॥०। न संख्या वर्तते तस्य सैन्यानां च प्रजापते । यासा तेजसा पूर्ण पूरितं तेन वै
जगत्‌ ॥५॥ सद्धीको नमेदामध्ये चिक्रीड प एकदा । सहस्रवाहुभिं धत्वा जलौधं तत्र लीलया ॥६॥ यन्न वै नमेदातीरे
रावणः स महानुगः । पुप्रूज शांकरं छग जलौघस्तच्र चागतः `॥५॥ पूजाविधिं स दीध समाप्य वै राक्षसाधिपः।
पप्रच्छ केन दृतेशा जलौघः संप्रवर्तितः ॥८॥ गत्वा परयत मामत क्षोभयुक्तं स चाऽकरोत्‌ । तं हनिष्यामि संक्द्धो
नित्य्भगेन दुःखितः ॥९॥ ततस्ते त्वरथा जग्षुहष्ा तं का्तवीरयकम्‌ । समाचख्युमेहावैत्यं रावणं विस्मिता विभो ॥१०॥
शुत्वा छृत्तंतमेवं स रावणस्नं ययौ पम्‌ । प्रधानैः षड्भिरत्य॑तं क्रोधयुक्तः प्रतापवान्‌ ॥११॥ सदसा रावणं हृष्रा गदा
धृत्वा महाबलः; । आप्रंवस्त्रेण संयुक्ते युयुधेजैन एककः ॥१२॥ गदायुद्धं महाघोरं तयोस्तच्न बभूव ह । ततः स गदया
राजाऽपीडयद्राबणं परम्‌ ॥१२॥ कवचादिकमतस्य राक्षसस्य नराधिपः । भेदयामास वै दक रावणस्तत आपतत्‌ ॥१२॥
संगृह्य स्वगं भूपो यथौ त्र ववंध तम्‌ } निके स्थापयामास सभाय खेलकारकम्‌ ॥१५॥ दशामरतकयुक्तं तं द्रा
चिक्रीड भूमिपः । ततस्तं शनिव्य॑श्च पुस्त्यः सहसाऽऽथयौ ॥१६॥ तं व्रणस्य महाभागं गाणपत्यं विरोषतः । पुपूज
-मक्तिसंयुक्तो भोजयामास यत्नतः ॥१७॥ पुनः प्रणम्य तं विप्रं क्रतांजचिषुटः पुरः । संस्थितस्तसुवाचाऽथ सुनिः
सर्वार्थकोविदः ॥१८॥ रावणं संच राजेंद्र मत्पौच्रं वरसंयुतम्‌ । मिच्र मावेन तिष्ठ त्वं रावणस्य महामते ॥१९॥ तथेति तं
जगादासाबष्ुंचद्रावणं नृपः । पुलस्त्यः प्रययौ स्थानमारिष्या चाभि्नदय तम्‌ ॥२०॥। इत्यादितेजसा युतः साक्चाद्विष्णमयो
चपः । चैव हाक्यो वर्णयितुं धम॑शीलो बभूव ह ॥२१॥ दिग्जये येन राज्ञा वै समुद्रः पादघाततः। ताडितः स
विदीर्णोऽभूद्धय भीतः प्रजापते ॥२२॥ यज्ञान्‌ स विपुखंश्चक्र भ्रूरिदक्षिणसंयुतान । स्वाहां स्वधा वषटूकारिसैखुदुदैवतादयः
॥२२॥ येन दिजेन यत्तन्न प्रा्धिते तदो चपः । स्वस्वधमेरतान्‌ रोकान्‌ कारयामास यत्नतः ॥२४॥ सदा गणेक्ाभक्ति स
चकार दपसत्तमः । माणपत्यप्रियश्चासीत्तीथदेवानिधिपरियः ॥२५॥ आगतः; स मयूरेहयं याघ्रां तत्र चकार ह।

अ

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

वर्षमात्रोषितो राजा यात्रार्थं लो्टृपः स्वयम्‌. ॥२९॥ गणे स्थापयामास ब्राह्मणौ मंत्रकोविदैः । प्रवारुगणनाथेति नाभ कृत्वा
पुषूज ह ॥२७॥ एवं नानाविष्रै मवर्गणेरमभजत्‌ सदा । चिरोककीर्तिसंगीतो बभ्वूव कृतकी्य॑जः ॥२८॥ चतुर्थीबतजेनैव
तेजसा संयुतो बभौ । अंगहीनक भावेन मोहयुक्तो बभर ह ॥२९॥ देवादीनाम भूत्‌ मान्यः भरिया परमया युतः । मोगयुक्तः
स्वभावेन विसस्मार गजाननम्‌ ॥२३०॥ त्यक्त्वा मंत्रं गणेशस्य ब्रह्मज्ञानमदेन सः ! अहं गणेारूपः सन्‌ क भजाम्यवदत्‌
खल; ॥६१॥ ततो बभूवातिविघ्रसंयुक्तः सोऽज्जैनः प्रमो । तच्छ्रणुष्व महाभाग कथयामि प्रचे्टितम्‌ ॥३२॥ सैन्येन संयुतो
राजा सरगयार्थं वनं यथौ । नीलवेषधघरो भूत्वा सैनिकास्तादसशा वसुः ॥३३॥ जघान विविधांस्तत्र गरगास्तान्‌ नगरं स्वके ।
परेवयामास दूतैः स विश्रमन्‌ यत्र तत्र वै ॥३४॥ ततोऽकस्मान्‌ महाराजो ददच्श्रमशत्तमम्‌ । सुने; प्रपच्छ राजाऽसौ
सचिवान्‌ कस्य चाश्रमः ॥३५॥ त ऊचु्जमदम्रेवै खुनेराप्नम आगतः । ततः सोऽपि सुनि दक्ष ययौ दष॑समन्वितः ॥३९६॥
प्रणम्य सचिवैसुरूयैः संतः स कृतांजछिः । उवाच सुनिरादलं जमदि मदायदराः ॥३७॥ धन्यं मेऽद्य महायोगिन्‌
जन्म ज्ञानादिकं तथा । कुलं च पितरो सर्वं त्वद॑धियुगदशनात्‌ ॥३८॥ ततस्तं सुनिसुरख्योऽसावासनादिकमादरात्‌ । दच्वा
शिष्यैश्च संपूज्य पप्रच्छ कुशलादिकम्‌ ॥२९॥ प्रयोजनं तथा विप्रः संष्च्छन्‌ राजसत्तमम्‌ । मानयामास तं भूपं
विष्णोरंङशसणुद्धवम्‌ ॥४०॥ ततो राजा सुरनि दश्च जगाद प्रीतिसंयुतः । तवाहीर्वचनेतैव करालं मे प्रतते ॥४१॥
सगयाऽऽसक्तचित्तोऽहमागतो सुनिसत्तम । पूरवपुण्यवलेनैव प्रा ते ददोनं महत्‌ ॥४२॥ स्वैः सह महाभाग पविच्रोऽहं न
संशयः । दद्वोनेनैव संतुष्ट आज्ञां देद्यधुना प्रमो ॥४३॥ गमिष्यामि ससैन्योऽदं नगरे स्वे महामते । न ते समश्च योगेन
तपस्ता भासते मम ॥४० जगाद सुनिखुख्योऽसौ ततस्तं द्षसंयुतः। विष्णोरंशः स्वयं त्वं मेऽधुना संप्राप्च आश्रमे ॥४५॥
अनायासेन मो राजन्नतस्त्वां प्राथेये विमो । सुक्ल रिचिन्मया दत्तमपराहे समागतः ॥४६॥ ततो राजा जगादेदं वचनं
त्तं प्रणम्य च । स्वामिन्‌ वनेषु मे सैन्यं श्ुधितं रमणे रतम्‌ ॥2७॥ संत्यज्य कथमेकोऽदं शुनन्मि सुनिसत्तम । सर्वेषां
भोजने कक्तिवतते नैव ते सुने ॥४८॥ वदामि तेन योगींद्र आज्ञां देहि च मे प्रभो । गमिष्यामि त्वरायुक्तो नगरे
सैन्यसंयुतः ॥४९॥ ततस्तं राजदादटखुवाच सुनिसत्तमः। न चितां ऊरु राजेंद्र ससैन्यं भोजयाम्यऽहम्‌ ॥५०॥

2 १. 7 1111 1111 1 12111112

(न

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

ख. २ अ. २६ । पान ७९.
1.

तपसा मे महाराज वद्यं ब्रह्मांडमंडलम्‌ । अतस्त्वं गच्छ नद्यां वै सलानाथ सवसंयुतः ॥५१॥ तथेति तं प्रणम्याऽसावगमत्‌
सैन्यसंयुतः । स्नानार्थं विरिमतो भूत्वा सदस्राजचैन आदरात्‌ ॥५२॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे दतीये खंडे महोदस्चरिते सह खाजैननिमत्रणं नाम प॑चत्रिरोऽष्यायः ॥

“> > <€

॥ ओरीगजेद्याय नभः 1 सुद्र उवाच । गते राजनि भो दश्च जमदन्रिमेदाखनिः । रेणुकां च समहय बरत्तांतमवदत्‌ स्वयम्‌ ॥१॥
ततस्ताभ्यां स्ता देवी कामधेनुः प्रजापते । समागतां प्रसं पूज्य प्राथयंतावु भौ समम्‌ ॥२॥ कार्तवीर्यः ससेन्यशञ्च भोजनाय
निम॑चितः । तदर्भ्‌ कुठ कल्याणि यत्नं प्रत्वरिता सखि ॥३॥ तयोर्वचनमाकण्यं कामधेन्वा महापुरम्‌ । रचितं स्वपघ्रभावेण
परिखावलयांकितम्‌ ॥४॥। चतुर्विधान्नसंयुक्तां निर्ममे पाकचालिकाम्‌ । क्षणेन तां समालोक्य हषितश्ाऽभवन्‌ खनिः ॥(५॥
दिष्य राज्ानमाह्य ससैन्यं तं परजापते । भोजयामास विप्रोऽखावन्नैनानाविधेः परैः ॥६॥ अग्धतकल्परूपं ते बुभुज॒दषे-
संयुताः । तप्तास्ते फलकंदादीन्‌ भक्षयामासराहताः ॥७ तांबूलानि ततः सर्वे बभक्षुः प्रेमसंयुता ॥ वस््ादिभिस्ते
च सत्कृता सखुनिना वशु; ॥८।॥ राजाऽ्य विस्मितो भूत्वा पभरणनाम महासुनिम्‌ । आज्ञां गहीत्वा सैन्येन ययौ स्वनगरं
प्रति ॥९॥ गच्छतं तं प्रधानं च उवे विनयस॑युतः । घेन पाथैय राजंस्त्वं ब्राह्मणस्तां प्रदास्यति ॥१०॥ इयं घेलमंहाराज
रस्न भूता न संदायः। तां विना राज्यस्भ्रं ते निष्फलं 'भासतेऽधुना ॥११॥ तस्य तद्ध चनं श्चुत्वा राजा मोहेन संयुतः ! विमेन
पीडितोऽल्यतसुवाच सचिवं वचः ॥१९॥ गच्छ त्वं प्राभ्य विधं तं घेनुमानय यत्नतः । तथेति सैन्यमादाय खनि दष्टः
समाययौ ॥१३॥ प्रधानं सनिखुख्य तं प्रणस्यानिदपे वचः; । सने धेलमिमां देहि राज्ञे छयतिधिरूपिणे ॥१२॥ ततस्ते
कोपसंयुक्त तौ खनिसत्तमः । न दास्यामि महाम्‌ खं घेन देवस्वरूपिणीम्‌ ॥१५॥ तत्‌; सोऽपि य 1
बलात्‌ खलः! निजगाम सुनेस्तस्याऽऽश्रमात्‌ कोपसमन्वितः ॥१६॥ ततो धेनुः समाद्रा सखटजे घलसुत्करम्‌ । तेन न्य हतं
तस्य प्रधानसहितं प्रभो ॥१७॥ ज्ञात्वा चृत्तांतसु्ं तं क्षुभितः कूतवी्यजः । युद्धार्थं गवंसयुक्तो ययो तस्याश्रमं विघे ॥१८॥

८. 4८०1 (9 <> 9) ८05 ~न: नः + भ) ५ (9 & ६9 (20.70 1.2८ >
त व्लछकछ्

< 2६...)

ए ॐ (2222 (न (-न((1८2 4(..7 4.104. 2.042.420 24.2.92 स्व
4 $ 4 | *‡ °+ {° "4०"... -* १,4२.२, ०२०१ =+ =+ +. 7०4
(4 ४
ख. पु. १९

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं, २३ अ. ३६ पान ८०
व ०3322

ततस्तस्य महत्‌ सैन्यं दतं घेन्वा वलेन वै । राजा खेदसमायुक्तो पाल गतमत्सरः ॥१९॥ कामधेनुगता स्वर्भं पुना राजा
समाययौ । हृदि विव्याध बाणेन सुनिः सोऽपि ममार द्‌ ॥२०॥ ततस्तं भत्संयामास रेणुका मूमिपाधमम्‌ । एकविदाति-
बाणैसतां पो विव्याध सर्वतः ॥२१॥ ततः सा श्चुभिताऽस्यत त्वाच पाघमम्‌ | स्वल्पकालेन राजंस्त्वं मरिष्यसि न
संदायः ॥२२॥ सहस्रवाहृच्छेदस्ते भविष्यति सखुद्धमते । ततः सोऽपि भयोद्धिग्नो जगाम नगरे स्वके ॥२३॥ गते शपे
सुनेः पत्नी रुरोद करुणस्वरा । सस्मार तनय रामं बदयां्रमग॑ प्रसुम्‌ ॥२४१) स्सरतिमाच्रेण रामः स ययौ मातुस्तदांतिकम्‌ ।
दृष्टा खत महाषिप्रं पितरं प्ररुरोद ह ॥२५॥ मातरं बाणनिचयैथितां वीश््य विरोषतः ! प्रखुनिष्कासयामास हारान्‌ मातुः
छारीरगान्‌. ॥२६॥ ततस्तं रेणुकादेवी सांत्वयामास युक्तितः । मा रोक कुसु पुत्र त्वं स्थास्यामि निकटे प्रमो ॥२७॥
दत्तात्रेयं समानीय कुरु क्म यथाविधि । आवयोः प्रमविष्यावो देदयुक्ततौ पुनः प्रभो ॥२८॥ नान्यो वक्ता न संदेहः
स्तस्माद्यत्नपरो भव । जदि दुष्टं च भूपं त्वं॑हस्तानां छेदनं कुरु ॥२९॥ ततस्ते जनक त्र तस्य देहोद्भवेन च । रक्तेन
तपयस्व त्वं तप्तः सोऽपि भविष्यति ॥३०॥ ममांगे एकविदाच बाणास्तेन समर्पिताः । एकर्विरातिवारं त्वं कुरु निशक्षचरियां
धराम्‌ ॥३१॥ एवसुक्त्वा गता देवी स्वगे देहं विज्य सा । रामस्तथा चकाराऽसौ दत्तेन सदितस्ततः ॥२२॥ पंचमे दिवसे
रामः कर्म कृत्वा समास्थितः । दन्ता्नेयश्च स्वस्थाने ययौ भिक्षाथमादरात्‌ ॥२३॥ षषे दिने समायातः व्याघस्तज्च
महावलः । तं हष्रा भयसंयुक्तो रामः सस्मार मातरम्‌ ॥२३४॥ स्तिमाच्रेण साऽऽयाता रिरोमाच्रा प्रजापते । तां दष्टा
विस्मितो रामस्त्वाच हि रेणुका ॥२५॥ किमथ पुत्रकाऽऽट्वता तव स्नेदात्‌ समागता । ततोंऽतधीनमकरोद्रधाघः परम-
दुजयः ॥३६॥ एतस्मिन्नतरे तत्र दत्तात्रेयः समाययौ । दष्टा तां राममाम॑त्योवाच योगविदां वरः ॥२३७)॥ समागता त्वया
तात किमर्थं रेणुका स्स्रता । न्यूनदेहा विरोषेण कुर कमे यथातथम्‌ ॥३८॥ वरत्तांतं कथयामास रामस्तं सुनिसत्तमम्‌ ।
चकार कम सांगं तदत्तेन सहितः प्रसुः ॥३९॥ सपिंडीकरणं रामश्चकार द्वादशेऽहनि । पाथयश्राद्धमेवं स॒ चयोदरादिने
तथा ॥४०॥ ततः स जमदभ्रिस्तं दिव्यदेहः समागतः । राममारठिग्य संहृष्टो वभूव सुनिसत्तमः ॥४१॥ जमदन्रि
ततो दत्तो रेणुकां दर्षसंयुतः । उवाच भावगंभीरो बोधयन्‌ बोधदायकंः ॥४२॥ गणेशं मंत्रराजेन भजतं मावपूवंकम्‌ ।
तेन विश्रषिहीनौो च शांतिरूपौ जविष्यथः ॥४३॥ क्षत्रहस्तेन मरणं युवाभ्यां पाप्तमेव च । विघ्रराजमविज्ञाय जातौ

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

दुःखेन संयुतौ 1४२॥ एवखुक्त्वा गणेरास्य ददौ मंत्रं महाखुनिः । ताभ्यामेकान्षर विधौ तपोयुक्तौ बभूवतुः ॥४५॥

दत्तश्च स्वाश्रमे तद्र्यये दषसमन्वितः । पित्रोः सेवा्थमानंदाद्रामस्तच्र स्थितोऽ मवत्‌ ॥८६॥
। ओमिति श्रीमदान्चये पुराणोपनिषदि श्रीभन्पौ रके महापुराणे तृतीये खण्डे महोदस्चसति रेणुकाजमदम्निसेजीवनकरणं नाम षटत्रिसोऽध्यायः ॥

9 < <€

॥ स्रीगणेदाय नम; ॥ सुद्र उवाच । गते वर्षसहस्रे स॒ तपतोराथयौ पञ्चः । विघ्रेश्वरो मागैवयोवेरदस्ताबुवाच ह ॥१॥
रेणे जमदमने त्वं ब्रृणु मे वरमुत्तमम्‌ । एकाश्चरविधानेन तपसा तोषितोऽभवेम्‌ ॥२॥ तस्य , तद्धचनं श्त्वा दर्षयुन्तो

बभूवतुः । जचतुर्भणराजं तौ भक्ति भावसमन्वितौ ॥३॥ धन्यो वंशो गणेशन द्रानेन तथाऽऽवयोः । तपः स्वाध्याय एवं त
आवयोनीत्र संशयः ॥2] एवघठुकत्वा प्रणम्पेनं प्ूजयंतौ मणेन्वरम्‌। सरेमांचौ तष्टवतु; प्रहर्षण प्रजापते ॥५॥
रेुकानमदधरी चतुः । नमस्ते विन्नपालाय सक्तानां विद्नहार्णि । विघ्रकर््र द्यमक्तानां ब्रह्मभूताय ते नमः ॥६॥ अनाद्य
त्वनाधार वक्रतुडस्वरूपिणे । गणेन अनंतानां गणानां पतये नमः ॥अ॥ नानारकितिथुतायैव नानाभेदकराय ते।
नाना मेदविहीनाय हेरंबाय नमो नमः ॥८॥अमेयमायया चैव खेरकाय च ठुंदये । सिद्धिवुद्धिसदायाय सिद्धिवुद्धिवराय
च ॥९॥ स्वानंदपतये तुभ्यं भक्तेभ्यो योगदायिने । योगाक्राराय योगाय शांतिदाच नमो नमः ॥१०। जखंडानद्रूपाय
भुकितसुकितिश्रदाय च । रुंबोदराय देवाय चैकर्दताय ते नमः ॥११॥ महोदराय विघ्नानां पतये खखदायिने । सूषकःध्वजिने
तुभ्य नमो सूषकवाहन ॥१२॥ चतुर्जाय स्वैषामादिपृज्याय भोगिने । उये्टराजाय सर्वेषा पिठमातृस्वरूपिणे ॥१२॥
यं स्तोतु न समर्थाश्च वेदा देवाः सिवादयः । योगिनस्तं कुथ चावां तस्त्वा प्रणमावहे ॥१६॥ एवं स्तुत्वा गणेरानं
प्रणतौ मक््तसंस्तुतौ । तावुत्थाप्य गणाधीश ऊचिवान्‌ हषंसंयुत; ॥१५॥ वरं च श्रुतं पुत्रौ दास्यामि मनसीप्सितम्‌ ।
यमिच्छयो महाभागौ भकितिभावनियतितः ॥१६॥ गणेशवचनं श्ुत्वा दंपती तमथोचतुः । प्रणस्य च पुनः पादौ र्शर
तौ दर्षसंयुतौ ॥१७।॥ चावृचदः । यदि प्रसन्न मावेन वरदोऽसि गजानन । तदा ते पादपद्मे नौ मक्ति देहि सुखप्रदाम्‌ ॥१८॥
योगस्ंतिं च वि्रेदा देहि योगेश नौ परा । गाणपव्यमियां चैव सदा छयानंददायिकाम्‌ ॥१९॥ जभित्युक्त्वा गणाध्यक्षः

9

49311 22 1४1 1111

नभ

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. ३ ए

पुनः प्रोवाच तौ तदा । दृष्टा भरि तयो मौव भक्तेभ्यः सुखदायक: ॥२०॥ मवत्कृतमिदं मे यत्‌ स्तोत्रं योगप्रदं भवेत्‌ ।
यो यदिच्छति तत्तस्तरै दास्यामि स्लोत्रषाठतः ॥२१॥ जमदम्रे सदा कातो मव मे भक्तिकारकः । रेणुके देदयुक्ता त्वं भज
मां योग भाविता ॥२२॥ लोकस्त्वां मरनक।कातं परय॑त्यत्र न संशयः । ज्ञानदृष्ट्या तथा सांगा परहयेयुर्दैवतादयः ॥२३॥
एव तुकत्वाऽतर्दधेऽसौ गणेशो ब्रह्मनायक्षः 1 रेणुका जम रभिश्र स्वाश्रमस्थौ बभूवतुः ॥२४॥ ततः कदाचिद्रामस्तौ ध्रणिपत्य
करूनाजलिः । उष।च पितते वाक्यं सा्षाद्धिदणुः प्रतापवान्‌ ॥२९९॥ श्रीतम उवाच । अजनं संहनिष्यामि तया निःक्षत्रियां
धराम्‌ । करिष्यामि न संदेहः पितसै भवदाज्ञया ॥२६॥ तत्त जमदभ्रिश्चोवाच दष षमन्वितः । मा कुरुष्व व्रथा हिंसां
राम गर्वं परिलयज ॥२७॥ ततस्तं भार्गवं राम उवाच विनयान्वितः । मातुरग्रे परतिज्ञा च सुनीग्वर कृता मया ॥२८॥
तां सत्थं प्रररिष्यामि मातृमक्रितिपठयगः। देहत्याग करिष्यामि तदथेमयवा सुने ॥२९॥ तस्याऽऽग्रहं समालोक्य
न्यणदत्‌ पुत्रनादरात्‌। शंकरं गच्छमभो रम स तेऽभीष्टं करिष्यति ॥३०॥ तौ प्रणम्य जगामाऽसौ कैलासे संकरं परथुः।
प्रणिपत्य महेशानं स्तुत्वा तं च(व्रवोहवः॥३१॥ कातो हनिष्यामि कुर्व निःक्षतिध घलम्‌। एकर्विंशनिवारं च
तत्रोपायं वड प्रमो ॥३२॥ तत एकाक्षरं म॑च्ं मगेशध्य ददौ शिवः 1 रामायतं प्रगन्याश्चु वने प्रायान्‌ महाबलः ॥३३॥
पूव॑जन्मनि देवस्य गणेशस्थ क्लं तपः । वामनेन च तत्‌ स्गरत्वा तरिभन्‌ तपसि संखिनः ॥३४॥ वायुमक्षस्ततो मंच
जजाप ध्यानक्षंयुतः । समाधिना महोग्रेण तोषयामास वित्रपम्‌ ॥३५॥ गते वर्षराते पूर्णे आययौ तं गजाननः } भक्तं
भक्त्या समायुक्तं महोग्रतपसा युतम्‌ ॥३६॥ उवाच तं महाभागं मार्गवं विष्णुमव्ययम्‌ । बरं शृणु महाभाग भक्त्या
दास्यामि भावितः ॥३७॥ श्रुत्वा तस्य वचो रम्पघुत्थाय गणपं द्विजः । ननाम दंडबद्धमौ तं पुप्रूज विशेषतः ॥३८॥
पूजयित्वा पुननेत्वा तुष्टाव प्रह्कतांजछिः । रामो भकितिरसेमैव सन्नः साश्चुरोचनः ॥३९॥ राम उवाच । नमस्ते
गणनाथाय मक्तानदविवन । भक्तिप्रियाय देवाय हेरंबाय नमो नमः ॥४०॥ वेदांतवेयरूपाय सनोवाणीमयाय च ।
मनोवाणीविहीनाय योगाकाराय ते नमः ॥४१॥ गजवक्त्राय बै तुभ्यं निर्थगात्मप्रधारिणे । सयुणाय च कंठाधो नराकाराय
ते नमः ॥४२॥ अनादये च प्ज्याय सर्वेष सवेदायिने । आदिष्ञ्याय विधे नानाविघ्रप्यालक्र ॥४२३॥ विघ्रह
सुभक्तानां विघ्रकत्ने दुरात्मनाम्‌ । सदा स्वानंदनाधाय दुंदिराजाय ते नमः ॥४४॥ वक्रतुंडाय ते नाथ नभो रबोदराय वै ।

= 1.1 (ध >, ^ 78; ऋ > ; >> ) (न, 2 धुः ॥. 5 |> <> | ^ - 4.2 च्ल द्या 4; >€ प, द्र ॥; 9 1 १ > 1
= 4444 न <> न> >>> ऋ <> <>€।> >>> ‰<><> >>> न = नि नु र 44.43 ११९42
111 11 (८ (1 1 ८ 11 10 1८.१५.

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112॥|.0111

पान ८३
९9998 2 5:

सततं चांतिरूपाय शांतिदाय नमो नमः ॥४५॥ महोदराय सिद्धेश्च बुद्धेश्च पतये नमः । नतैभ्वयप्रदाच ते भ्रमदाय नमो
नमः ॥४६॥ नानाज्ञानप मेदे मोहकजं नमो नमः। सुभक्तानां सदा नाथ भ्रममोहादिदारिणे ॥४७॥ नानादैत्यनिहत्र
च देवानां मदहारिणि । सुरासुरमयाथैव ब्रह्मेशाय नमो नमः ॥*८॥ सर्वत्र योगरूपेण संयोगायोगहीनतः । संस्थितं तं
कथं स्तौमि त्वां वित्ेश्च वद पभो ॥४९॥ यं समथ गणाध्यक्च योगिनः रोषकादयः । रिषादयश्च वेदा वै स्तौतु न
प्रभवति ते ॥५०॥ तं कि स्तौमि गणाधीशभतस्त्वां प्रणतोऽमवम्‌ । तेन तुश्च मां नाध पाटयस्व त्वदाश्ितम्‌ ॥५१॥
एवं संस्तुवतस्तस्य भक्तिमविन मानद । भक्त्या रोमोद्धमः पाः कंठरोधो वभूव ह्‌ ॥५२॥ ननते परमानेदयुक्तोऽसौ
मार्मवाग्रणीः । जय वित्रश हेरंब गगेशेति वदैस्नदा॥५६॥ तं तथा नकितिसंमगनं वीक्ष्य देवो गजाननः । उवाच साश्ुनेन्रश्च
सरोमाचः परजापते ॥५२॥ राम राम महाभाग णु मे परमं वचः। धन्योऽसि सवं भावेन भक्तो मे म्नतां गतः (॥५५॥
त्वथा करूनमिदं स्तोत्रं नयेत्‌ भकितिरसप्रदम्‌ । पटिष्यति च यश्चैतच्छ्णुयात्‌ सततं परम्‌ ॥५६॥ तस्थाऽदं सकलां बाधा
नारायिष्पानि नित्यदा । इह जुक्त्वाऽखिकान्‌ भोगानेते स्वानंदगो भवेत्‌ ॥५७॥ यय्चिनय ति धाज्ञ तत्तदास्यामि केडाव ।
मम मान्यः सदा सोऽपि मविता नात्र सशयः ॥५८॥ परश्च मे ग्रहाण त्वं तेन मत्तौल्यगो भवेः । जेष्यसि त्वं महावीरम-
जनं राजभितम्‌ ॥५९२॥ निःश्वधिर्या तथा प्रथ्वीं करिियसि न संराधः। एकविंशतिवारं त्वं सदा जयसमन्वितः ॥६०॥
नाम ते सर्वविख्यातं विष्यति श्युभप्रदम्‌ । उक्तं परश्युरामेति स्मरणेन सखपदम्‌ ॥६१॥ यज्ञान्‌ कृत्वा महाभाग यकाः
संस्याप्य भूतले । शांतियोगस्य नायेन मा मजिष्यसि नित्यदा ॥६२॥ एवशुक्त्वांऽतवैषेऽसो जामदम्थं गणेश्वरः । रामः
संसापयामास गेत बराह्यणैस्ततः ।६३॥ संपूज्य स्वगृहं रामो ययौ हर्षसमन्वितः । रेणुकां जमदि स ननाम परशोधेरः
॥द४]। तयोराज्ञां गृहीत्वा स भ्रातृभिश्च समन्वितः । जहा कातवीर्य तं महावर पराक्रमम्‌ ॥६९॥ सिद्धेश कववेथक्ता
राजानः स्वं आगताः । अवध्याः सर्वभावेन देवादीनां महावलाः ॥द६॥ गणेक्चावरदानेन परशोसतेजसा भजः । रामः
सर्वाश्च संग्रामे मारयामास यत्नतः ॥9] कार्तवीर्य तं जघान स ततो रोषो दृढम्‌ । युद्धं क्रत्वा महाघोरं
बाहरधिच्छेद रीटया ॥३८॥ ममार कार्ववीयैश्च पद्ौना च परजापते । ततः स विजयी रामः क्षत्निपाणां वधे रतः ॥६९॥
निशश्वनियां धरां तत्न चकार ऋोधसंयुतः । पुनन्रीह्मणवीयैण क्षन्निया; प्रभ्यविरे ॥७०॥ रामेण ते पुनः सर्वे इता;

अ

4. ~----------~
"~ --------

2111<412002110824111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

पान ८४
0४2 2:

क्षत्रकुलोद्भवः । निःक्षत्रियां घरां दश्च चकार स पुनः पुनः॥५१॥ एकारविातिवारं च करत्वा निःक्षत्रियां धराम्‌ । क्षधियाणां
च रक्तेन तर्षयानास पूर्वजान्‌ ॥9२। यज्ञं क्रत्वा ददौ पृथ्वीं ब्राह्मणेभ्यो महायराः । संसुद्रेण ततस्तस्मै दत्ता पृथ्वी
भाद्विे ॥७३॥ तत्राऽयं ससितो रामो गजते गणनायकम्‌ । अनन्यभावसंयुक्तो गाणपत्योऽघुना महान्‌ ।॥9४॥ इदं ते
कार्तवीर्यस्य रामस्य च महाद्तम्‌ । जमदग्ने रेणुकायश्चरितं कथितं मया ॥७९॥ यः शणोति नरो भक्त्या पठेद्वा तस्य

सं मवेत्‌ । सुक्षितिुक्तिप्रदं दक्ष चितिताथप्रदं परम्‌ ॥७६॥
॥ ओमिति श्रीमद्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुसणे वृतीये खण्डे महोदस्वसि परछयुरमचरितकथनं नाम सप्तत्निशोऽघ्यायः ॥

¬ 34 ।
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सद्र उवाच । कातेवी्यस्य पुत्रास्तु दातं तत्र महारथाः । पचैव बलिनः शरा घमात्मानो यहास्विनः ॥१॥

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. २ अ- २८ ८
अनि

वशरुरतस्याऽऽत्मजोऽभवत्‌ । कृतिस्तस्यात्मजः पोक्त उशिकस्तत्सुतोऽभवत्‌ ॥१६॥ उशिकात्‌ पुत्रको जातश्चेदिश्चे्यस्ततो-
ऽभवत्‌। तस्य पुत्रो महाबाहुः प्रभावात्‌ कौरिकः स्तः ॥१७॥ जमृत्तस्य खतो धीमान्‌ सुमंतुश्च ततोऽमलः । अमलस्य सुतः
प्रोक्तो निःन्वेतश्च महाबलः ॥१८॥ तस्य दक्ाऽभवन्‌ पुत्रा; शातं चैव महाबलाः । ऋथस्याप्यऽभवत्कतिधृष्टिस्तस्याऽघ
निर्भतिः ॥१९॥ दशाहोऽस्य ततो व्योमस्तस्मा्गीमूतकस्ततः । विकछरतिस्तस्य पुत्रो -मीमरथोऽभ्रन्‌ महावलः ॥२० तस्मा-
ज्नवरथो नाम बभूव च महावलः । तरय पुत्रो दश्ारथः शकुनिस्तस्य चात्मजः ॥२१॥ तस्मात्‌. करंभिः संभूतो देवरातो-
ऽभवत्ततः } ईजे स चाश्वमेधेन देवक्च्रश्च तत्खुतः ॥२२॥ भधुस्तस्य सुतो जज्ञे तसमात्‌ कुरुरजायत । पुत्रद्रयमभृत्तस्य
सुत्रामा चाजुरेव च ॥२३॥ अनोस्तु पुरुदोत्रोऽभरूदायुस्तस्य सुतो मतः । आयुषः सावो नाम तस्य सक्च ता मताः ॥२४॥
भजमानो भजिर्दिव्यो ब्रष्णियैववृधोऽधकः । महाभोजश्च विख्याता यादवेषु प्रजापते ॥२५॥ भजमानस्य निम्लोचिः
किंकणो वरृष्णिरेव च । अथ देवन्रधो राजा पुत्रा तप आचरत्‌ ॥२द॥ वभ्रुः पुच्रोऽमवत्तस्य पुण्यश्छोको मदायकणः ।
सर्वशाखरार्थच्वज्ञः छोको यस्य व भूवतुः ॥२७॥ यदसा तेजसा राजा त्रिलोकेखु विराजितः । महाभोजङले जाता
मोजास्ते चै प्रकीर्तिताः ॥२८॥ व्रष्णेः सुमिच्रः पुत्र युधाजिदपरस्तथा । अनमिच्रः शिनिस्तस्मानिन्नोऽभूदनमित्रतः
॥२९॥ सत्राजिच प्रसेनश्च विख्यातो निश्नजौ सुतौ । सत्राजित्‌ सू्माराध्य मणि लेभे स्यम॑तकम्‌ ॥३०॥ रिनेरथ ससुत्पन्नः
पुत्रः सवार्थक्रोविदः \ सत्यकः सत्यसंपन्नः सत्यनामा सहायाः ॥३१॥ सात्यक्रियुयुधानः स जयस्तस्याऽ मवत्छुतः ।
कुणिश्चाथ सुतो धीमांस्तस्य पुत्रो युगंधरः ॥३२॥ अनमिच्रसुतो योऽन्यो च्रृष्णिः सखरविदारदः । श्वफल्कश्च सुतो
बरृष्णे; परथित्ररथोऽभवत्‌ ॥३३॥ श्वफल्कः काशिराजस्य सुतां मायांमर्विदत । तस्यामजनयत्‌ पुच्रमक्रं साधुसंमतम्‌
॥३४॥ आसंगसारमेयादयया अन्ये च द्वाद श्ाऽऽत्मजाः । अक्रूरस्याऽभवत्पुत्रो देववानुपदेवकः ॥३५॥ अ भूचिच्ररथात्‌ पुत्रः
पुथुश्चाप्थुरेव हि। अश्वम्रीवः सुबाहुश्च सखुधाश्वाया; सुताः स्षलाः ॥३६॥ अथांधको महाबाहर्देभे वै चतुरः खुतान्‌।
कुकुरं भजमान च छुचिं कंबलबर्हिणम्‌ ॥३७॥ कुकरस्य सुतो वहिरवहेस्तु तनयोऽनवत्‌ । कपोतरोमा भो दक्ष
ुत्रोऽमवदलुस्ततः ॥२८॥ सोऽभवक्तुवरोरिन्रौ सुतस्तस्यांऽधकः स्छतः । अंधकादभवत्‌ पुत्रस्तेजोयुक्तश्च दंदुभिः
॥३९॥ स गोवर्धनमासाद्य तताप विपुलं तपः । ब्रह्मा तस्मै ददौ चैव वरं तन्मनसीप्सितम्‌ ॥४०॥ व॑दास्ते चाक्षयो भावी

व

~> ~ ----~--- ~~~,

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

ख. ३ अ. ३९ पान द
कीर्तिज्ञानादिकं याः । सरैः सदाधिकं भेत्र्यं कामरूपित्वमेव च ॥४१॥ अरिधोतः सुतस्तस्य तेजोयुक्तश्च दुंदुभेः ।
पुनर्वसुः सखतस्तस्याहकस्तस्य सुतः स्पत; ॥४२॥ आहुकादुग्रसेनश्च देवकश्च प्रजापते । देवकस्य सता वीरा जज्ञिरे
देवसन्निमा; ॥४३॥ देववानुपदेवश्च सुदेवो देववर्धनः । तेषां स्वसारः स्षाऽऽसन्‌ वसुदेवाय ता दवौ ॥४9॥ धृ्तदेवा
तथा चैवोपदेवा देवसाक्चिता । श्रीदेवा शांतिदेवा च सहदेवा च सुवता ॥४५॥ देवकी वस्देवाय ददौ सवौ; प्रजापते ।
उग्रसेनस्य पुत्रास्तु कंसखुख्या महाबलाः ॥४६॥ महायदा अभूत्‌ पुत्रो भजमानाद्विद्रथः। तस्य श्रः रिनिस्तस्य
स्वयं मोजश्च तत्सुतः ॥४७। हृदिकोऽतो देहबाहस्ततः रात्तथनुस्ततः । करूतवमौ ततो देवमीढोऽतः शूरकस्ततः ॥४८॥
वसुदेवादयो दश्च दद्रा धर्मपरायणा; । वसुदेवान्‌ महातेजा वासुदेवो जगद्भरः ॥४९॥ देवकीपुत्रतां यातो देवैः संप्रार्थितो
हरिः । भूमिभारावताराय साधूनां पालनाय च ॥५०॥ रोरिणी च महाभागा वसदेवादजीजनत्‌ । संकषण ततो ज्येष्ठं
शोषा च हलायुधम्‌ ॥५१॥ उमा देहधरा जाता योगनिद्रा च कौडिकी । नियोगाद्राखदेवस्य यच्योदा तनयाऽभवत्‌ ॥५२॥
ये चान्ये वसुदेवस्य वासुदेवाग्रजाः सुताः । जघान कंसः प्रागेव तान्‌ सर्वान्‌ सूतिमाच्रतः ।५३॥ सुषेणश्च ततो दायि
मद्रसनो महावर; । ऋतुः संमद॑नो भद्रः कीर्तिमानिति संज्ञिताः ॥५४॥ हतेष्वेतेषु सर्वेषु रोहिणी वसुदेवतः ¦
असूत लोकनाथं त॑ बलभद्रं हलायुधम्‌ ॥५८५॥ जाते रामे च देवानामादिमात्मानमच्युतम्‌ । असूत देवकी क्ष्णं
्रीवत्सांकरितवक्षसम्‌ \५६॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे तृतीये खण्डे महोदस्वसते हसिविंशबणेनं नामाष्टत्ंशोऽध्यायः ॥

“>> <<

॥ श्रीगणेशाय नमः॥ ज्र उवाच । रामस्य रवती मायो सुरूपाऽऽसीद्णान्विता । तस्यासुस्पादयामास दरौ एत्रौ निषधोर्सुकौ
॥१॥ षोड खीसदस्राणि रातम््टोत्तरं तथा । कृष्णस्य पलन्यः संपोक्ताश्चारुरूपाः सुलोचनाः ॥२॥ तास पुत्रा बभूवुश
छातरोऽथ सहसाः । प्रयेकं दद्रा पुच्राश्च दुदितैका बभूविरे ॥६॥ प्रदयुन्नसांवखुख्याश्च महातेजोयुताः खताः । महारथा
महानागा चभूवुकज्ञानसंयुलाः ॥2॥ प्रद्युश्नस्य च पुत्रोऽभ्रदनिरुदधः प्रतापवान्‌ । तस्य पुत्रस्तु वज्रः स एवाभूद्रधांरकः ॥५॥

म = दः ~ ६ < + ०4 --~-~ > 7८42-4 ८2-८2-74 1 > र > €> > 2 42 42 ५2५2५ . (29 €> क, <> > स) <> द (2५4254 > 2५4 €> 294 क; €> <> €> €> ५४2 {` 3.
{41 ऋ न स व १८. ८. = 2267 25 22252 77 222 ८04

2111<41200211082411121|.0111

20|<110/021108@201112||.0111

स्वय साक्षान्‌ मानुषे देहधारकः । वभूव तच्र यन्मूलं तदेव वद मानद ॥9॥ मुद्गर उवाच । कयां इण महारम्या पुरा जातां
प्रजापते । यया ते संजयः स्वो ना्मेष्यति तच्छतात्‌ ॥८॥ पुरा देषैश्च दैवया जिता विष्णुसमन्वितैः) राज्यं त्यक्त्वा ततो
~)

व
ञः एः

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

क ररि

पानं ८८

< क छ =< 22 साद्र(सप्
0 ८ ष्ट प्रस्रस्य प्रप्र ष
<> 7 पर. ऋ

+ 7२. 2322 = 47 ८ >
स्स (> <> (2 202 ९ (22442 42 <> 2042. (<> 2-2-22272>> <<
(2777 अ 171८1८7 ~ ~ल
(4

पुषूज भक्तिभावेन त तुष्टाव गजाननम्‌ ॥३१॥ अथवेशिरसा तेन स्तुतस्तं रत्युवाच द्‌ । बरं वरय क मा खें 3
दाव ।३६२॥ श्रीषिष्णुरबाच । यदि प्रसन्न भावेन वरदोऽसि गजानन । काप मे शरससनत निवतेय महापभो ॥२२॥ व
वाससंस्थानं देहि ते भजनाय मे । निर्विघ्रे सर्वदा स्वाभिन्‌ कुरु मां त्वत्पद्भिथम्‌ ॥२४॥ ओमित्युक्त्वा स्वं दुंहि त
भक्तमुततमम्‌। मा चितां कुर विष्णो त्वं शृणु मे परमं वचः २५ श्रगो्मदीयमक्तस्य तस्य वाणीं न वै सूषा । श मे
कदा तस्मान्‌ शत्युलोके पतिष्यसि ॥३६॥ तत्रैव ते सदा ज्ञानं नष्टं नेव भविष्यति । मत्प्रसादाच्च देवे 1 सदा
सखी ॥६७] देत; संप्राधितस्त्वं वै दैत्यादीनां वधाय च । धररसंस्थापनार्थायाऽवतारं प्रधरिष्यसि ॥३८॥ तत्रते की क
भविष्यति विदोषतः । यदो महत्‌ पथिष्यां त्वं स्थापयिष्यसि केराव ॥२९॥ तत्र त्वदीय भक्ताश्च भविष्यति ¦ ।
तेषां चतुर्विधां वाञ्छां पूरयिष्यसि नित्यदा ॥४०॥ पुनश्च देवकायं च कृत्वा देव जनादन । विकुटे ते सदा चासो मविष्यति
न संदाय; ॥४१॥ स्वेच्छया देहवास्त्वं वै भविष्यसि न संरायः । मत्प्रसादात्‌ हषीकेदा सव॑ ते वाञ्छितं मवेत्‌ ॥४्‌॥
अन्यस्वया च देवेशा प्राधितं तद्‌ -भविष्यति । वस त्वं ्ेन्रगो मत्वा स्थानं दत्तं मयाऽल्लयम्‌ । ।४३॥ इत्युक्त्वाऽतदे
दश्च गणकाः करुणानिधिः । विष्णुना तच्र संवासः क्रतो भक्त्या प्रजापते ॥४४) पूरवदिग्भागदेछे वै स्थापितो गणनायकः ।

[ अ

विष्णुर्विनायक इति नाम तस्य कृतं द्विज; ।॥४५॥ एत्तते कथित दक्त देहधारणक्ारणम्‌ । विष्णोरदेवाधिपस्याऽपि
नानायोनिसखुद्धवः ॥४१॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रटे महापुराणे ठृतीये खंडे मदोद्रचसिते विष्णुदेहधारणवणेनं नामेकोनचस्वारिदोऽध्याय! ॥
"> >> <€

प्रबभूव ह ! विख्यातो धर्महीरुश्च धजापालनतत्परः ॥३॥ तस्य पचर

) खत्यवत्यां रै दंतनोवै बभूवतुः । चिराग
चाख्रज्ञो ब्रह्मचर्थपरायणः ॥॥। सत्यवत्यां च पुत्रौ शंतनो्वै बभूवतुः
चि्ांगदो महातेजाः पस्पध क्षत्रियान्‌ सदा । चित्रांगदेन युद्धे स गंधर्वेण इतो

(2
व्र (< >€ 22८ (22 > १ ~~ <न न>)
वथ ~~~ < र <> >€ >€ >< > रः >€ र< >€ ता 62 द € 227 €> 2120
(स्र 1८ 59 ' स
7171 <

2111<412002110820111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

न
9.
पीडितोऽभवत्‌ । शतः स रोगवोषेण दुःखिताः खुद्ृदोऽभवन्‌ ॥७॥ तस्य॒ नार्थे भजाना द कादिराजपच्िके ।
अंबिकांऽवाटिका नाम्यौ दुःखिते ते बभूवतुः ॥८॥ सत्यवत्या कृतं तन्न संतानार्थं महासुनेः। व्यासस्य स्मरणं दक्ष स्वपुत्रस्य
विराषतः ॥९॥ स जगत उवाचैनं किमर्थ दुःखिता वद ! मातस्ते दुःखनारं च करिष्यामि न संदायः ॥१०॥ तं परत्युवाच
सा देवी वंदवरद्धि कुरु प्रभो । विचिच्रवीर्य्षेत्े त्वं मदाज्ञावरागो भव ॥११॥ तथेति तेन वशस्य करता बद्ध, जापते ।
कुर्सितं वेषमास्थाय रात्रौ रेमे महाखुनिः ॥१२॥ अंषिकायां सुनेर्वीयांत्‌ ध्रतरा्टो बभूव ह्‌ ट । पांड्रंषाछिकायां वे दास्यां
च विदुरोऽमवत्‌ ॥१३॥ यमोऽथ विदुरः साक्चच्छद्रयोनौ ससुद्धवन्‌ । मांडभ्यद्यापमोगाथ नीतिज्ञः स वभूव ह ॥१
दृष्ठ उयाच \ कथं मांडव्यापश्च यमेशस्य पुराऽभवत्‌ । धर्ममा्मरतस्याऽपि स्वपरेषु समस्य भोः. १५ सद्र उनाच !
सम्यक्‌ पष्ट स्वया नाथ णु तस्य कथानकम्‌ । पुरातन भवं तेऽहं कथयामि सविस्तरम्‌ ॥१६॥ मांडव्यो खनिवयः स चने
तपसि संस्थितः ! तत्र चोरा धनं हत्वा पल॑तश्च समाययु; ॥१७॥। राज्ञ व धुमाययुः ।
चोराग्यारेधनं सर्वं स्थापितं खनिसन्निधौ ॥१८॥ धन॑ त्यक्त्वा गताश्चोरा वने वै यच्र तत्र ते । राजदूतधन दष्ट सद्य
कुपिता श्राम्‌ ॥१९॥ ततो सुनि तिरस्कृत्य मौन भावसमन्बितम्‌ । संख्य ताडयंतस्त आययुनेग्रे स्वके ॥२०॥
राजान ते समाचख्युधंनं दक्वा यथातथम्‌ । बरताव चोरसं मूतं चपोऽपि कुपितोऽभवत्‌ ॥२१॥ आले मोतव्य एवं
चेद्वद्धिोरसत्तमः । तयेति तैः छृतं तत्र हस्ते भोतो महाखनिः ॥२२॥ तच्र दुःखसमायुक्तो मांटव्यस्तपसि
स्थितः । सस्मार स्वयुरं विप्रं ` कदयपं खष्टिकारकम्‌ ॥२३॥ स्दतमाच्रः स ॒तस्याऽ् कदयपः सहसाऽऽययौ । तं तथा
दुःखसंयुक्तं इष्रा सदुःखितोऽभवत्‌ ॥२४॥ उवाच तं स्वशिष्यं स भज त्वं गणनायकम्‌ । स्विघ्रनि्तारं भक्तेभ्यः
छातिदायकम्‌ ॥२५॥ ततस्तं सनिशादरलं मांडव्यः प्रजगाद वै । केन मार्गेण विघ्रेरा तं मजाभि वदस्व माम्‌ ॥९द॥
तस्य तद्रचनं श्रुत्वा करयपस्तख्ुवाच इ । गणेशस्य स्वरूपं वै भक्तेभ्यः सुखदं परम्‌ ॥२७॥ करयप उवाच । पचधा चित्तष्त्तेश्च
चालक्रोऽयं गजाननः । चितामणिरिति ख्यातो वेदांते वेदवादिभिः ॥२८॥ संपरज्ञातस्वरूपो । वै देहस्तस्य महासने ।
असंपरज्ञातरूपं च शिरो गणपतेः स्तम्‌ ॥२९॥ तेनाऽ गजवक्त्रोऽभूद्रज शाब्दं विचारय । भ्रमरूपा महामायां सिद्धि विद्धि
महामते ॥२०॥ भ्रमधारकरूपां त्वं इदि जानीहि सत्तम । तयोः स्वामी गमणाधीचो योगाकारः प्रदयते ॥३१॥ तं भजस्व

“^~ -9--त

क 0

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

विधानेन योगरांतिमयै सुने । तेन त्वं विघ्रसहीनो भविष्यसि न संशयः ॥३२॥ इत्युक्त्वा स. गणेहास्य द्दौ तस्मै
महासुनिः ! एकाक्रविधानेन कवचं शाखरसंमतम्‌ ॥२३॥ आज्ञां संग विप्रशः, कदयपः स्वारय ययौ । मांडच्यस्तच्र
वि्ेदामभजद्वावसंयुतः ॥३४॥ कवचं गणराजस्य दधार खुनिसत्तमः । कवच सधरते दल पीडाहीनो बभूवह ॥२५॥
तनैव सहसा राजा कस्मै काया्थमाययौ । ददर्शं तं महाविप्रं प्रणनाम कृतांजलिः ॥३६॥ सदोद भयसंयुक्तो वचस्तं
सुनिरत्रवीत्‌ । मा सुद त्वं महीपाल तैव शापं ददाम्यहम्‌ ॥६७॥ मदीयकर्मदोषेण खलप्ोतोऽदमेव च । अजानता त्वया
राजन्‌ रतं तेन सहाम्यहम्‌ ॥३८।॥ ततो पेण विप्रार्थं लोहकारविचक्षणाः। समानीता तैस्तत्र कुलो यत्नो विशेषतः ॥२९॥
शलभं हस्तगं तत्नैकमागं संगतं बभौ । निष्कासित न शाक्तासने व्याकुला भयसंयुताः ॥४०॥ शखः संदितं तैस्तत्‌
छलाग्रं हस्तगं विधे । यावन्माच्रं खुनेशैस्ते संस्थितं तत्स्थितं बभौ ॥४१॥ राज्ञा संपूजितो विप्रः प्रययौ यभस्निधिम्‌ ।
उवाच कोपरक्ताक्चो यमं यमवतां वरम्‌ ॥४२॥ मांड्य उवाच । मया कि प्रकृतं क्म पापरूपं वदस्व माम्‌ । यनाऽहं शालं
दुःखं प्रातः छीघ्रं मदाशठ ॥४३॥ तस्य क्रोधयुतं वाक्यं ॥ भथसमन्वितः । मांजलिः भल्युवाचेदं वचनं
कर्मैसुचकम्‌ ।।४४॥ यम उनाच । बालमावे त्वया ब्रह्मन्‌ कीटः वौटकवेभितः । तत्कर्मणः फलं भ्रां तदेव खनिसत्तम ॥२५॥
तस्य तद्रचन श्रुत्वां कोधयक्तो महासुनिः । जगाद धभेराज तं माडन्य्च स / ॥ दद अही बालस्वभावन करलं
कमै मया फिट । अज्ञानेन महामूरखं तस्येदं धिः फलं भवेत्‌ ॥४७॥ अतो नीतिषिहीनर पतिष्यसि धरातले । रद्रयोनौ
रातं वर्षाणि शुक्त्वा पुनरेष्यसि ॥४८॥ अधुनाऽह करोम्थतां मयादां इणु मानुज । अष्टवषवयोयुक्तैः कृतं व
निष्फलम्‌ ॥४९॥ मम वाक्येन भवतु गणराजपरसादतः। तदादि बालकैः कम क्रतं तन्निष्फलं भवेत्‌ ॥५०॥ मांडव्यः
स्वाश्रमे गत्वा तताप तप उत्तमम्‌ । एकाक्षरविधानेन तोषयामास वित्रपम्‌ ॥५१॥ कवचस्य प्रसादन शलान्र तस्व
हरतगम्‌ । बभूव मांसरूपं तु यथापूर्वं करो वमौ ॥५२॥ अणिमांडन्यको नान्ना तदादि स वभूव ह्‌ । स्वल्पकाखेन
योगीको गाणपत्यपिोऽभवत्‌ ॥५३॥ नित्य गणपतेर्विभो _मूर्तिप्रूजापरोऽमवत्‌ ।. सदा गणेशा भावन्लः सवेषयो
महायशाः ॥५ मांडःयचरितं पुण्यं यः छणोति नरोत्तमः । पठेद्रा तस्य विघ्रः प्रसन्नो जायते सदा ॥५५॥
॥ ओमिति श्रीमद्व्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले श महोदस्वसि मांड्यवरितं नाम चत्वारिशोऽध्यायः ॥

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

॥ 4
खं. २ अ. ४१
(४, 06, +. ॐ श क. (2 (2.2. 0. (2९) €> १, २०4 ८4 ५५ €> (1५) 69 ५ ` > ४ १» ॐ ७,
14

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ रुदर उवाच । धृतरा च जन्मांधं त्यक्त्वा, पाड प्रचक्रिरे । राजानं ब्राह्मणाः सर्वै स व
वसुंधराम्‌ ॥१॥ छत्रादि राजचिहैस्तं जये भक्तिपरायणः । धृतराश्र चकाराऽसौ पांड; परपुरंजयः ॥२॥ शरृतराषरखय भायो-
ऽभूद्रधारी च पतिव्रता । पांडोः कुंती तथा माद्री भार्यं द्व प्रवभूवतुः ॥२॥ भार्याभ्यां संयुतो राजा वनं पाड़जिगाम ह ।
क्रीडार्थं तत्र नित्यं स रेमे हषेण संयुतः ॥२॥ शगरूपधरं राजा सनिं जनने शरेण सः । खग्यासक्त शशापाऽसौ राजानं
मरणोन्मुखः ॥५॥ भायौसंसक्तरूपं मां हतांश्च खपाधम । अतस्त्व मायया सक्तो मेधुनाय मविष्यसि ॥६॥ तदा ते मरणं
सथो भम वाक्याद्भविष्यति । इत्युक्तवा देसंत्यागं चकार द्विजसत्तमः ॥19॥. त्वा शाप महाघोरं राञ्यं त्यक्त्वा वने
सितः । भार्याभ्यां सदितः पाडः कदमूलादि मक्चषयन्‌ ॥८॥ ततः कुल्या सखुद्धतो घमोद्धमशरां चरः । युधिष्ठिरो महाभागो
म॑त्रसामथ्यैकारणात्‌ ॥९॥ वायोश्च भीमसेनो वै वभूव बलसंयुतः । इद्रात्‌ कत्यामनः स धलविद्याप्रायणः ॥१०॥ `
अग्विभ्यां नद्लसतद्रत्‌ सहदेवश्च बीर्यवान्‌ । माद्रधां धमेरतौ दश्च रूपरावण्यसंयुतौ ॥११॥ गांधाया च शातं पूर्ण
पुत्राणाममितौजसाम्‌ । षभ्ूव पुत्रिका दक्ष रूपलावण्यसयुता ॥६२॥ पाडः शापविमोदेन माद्रां सक्तो र स
चै सहगता जाता कती पुत्रानपार्यत्‌ ॥१३॥ ब्राह्मणै; सा महामाभैरानीता दस्तिनाएुर । पुञ्चैः कुंती तथा मीोष्मा ‡
संमानिताऽवसत्‌ ॥१४॥ ततो बहौ गते कालेऽलजडु योधनः स॒ ह । पांडवान्‌ द्वेषसंयुक्तोऽपीडयत्‌ स विषादिना ॥१५॥ दग्ध
तनषःदा लाक्ागरे संस्थापिताः किर । पांडवाः सह मात्रा ते रक्षिताः कमेणा तदा ॥१६। इत्यादिविविधे भवेः ्ेषयुक्तः
स दुर्मतिः 1 पीडयामास तान. शारांस्ततो नीष्म उवाच द ॥१५॥ अर्धं राज्यं च संय्य पुराद्‌ गच्छतु पांडवाः । इद्रभस्थ
ततो जग्खुधतरा्पचोदिताः ॥१८॥ तत्र दिग्विजयं क्रुत्वा भिधा युक्ता तेऽभवन्‌. । कृष्णस्तेषां महाभागः पक्ष्ाही
बभ्नुव ह ॥१९५॥ राजसूयमखं कृत्वा दद्खः पाडवास्ततः । यन्न दुर्योधनो राजाऽनवन्मनसि दुःखितः ॥२०॥ धृतराषट्ेण
दर्वद्धिरानयामास , पाडवान्‌ । दूतेन तान. महाभागान्‌ जित्वा संहषितोऽ मवत्‌ ॥२१॥ वनेषु स्थापयामास पांडवान्‌
साहसप्रियः । वाणि हादच्ाऽधैकं वर्ष युक्ततया तथा ॥९९॥ त्यक्त्वा राज्यादिकं सर्व पाडवा बनमाययुः; । तन्नाऽजगाम
तान्‌ कछरूष्णे बलभद्रेण संयुतः ॥ २२ पांडवान. सांत्वयामास क्रोधयुक्तो वभूव खः । दुर्योधनं हनिष्यामि महादुषटं युधिष्ठिर

[1 #

॥२य॥। कुर राज्य मया दत्तं छाञ्चहीनं विशेषतः । वतं तं ततः कृष्णं जगाद स युधिष्ठिरः ॥२५॥ धमेयुक्ततया राज्यं

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

[सि 2 "` । मव ०11 1 काया

लं-२ अधर |
8

--~~--~-- जि 77 ककि ~~ ~ ~~ ना न ~~ ~ ~

करिष्यामि जनादन । अर नाधर्मसंयुक्तं राज्यमिच्छामि पापदम्‌ ॥२६॥ अतः कोपं महाबाहो नियच्छ मम वाक्यतः ।
बद्‌ त्वं धमेसंयुक्तुपायं राञ्यलाभदम्‌ ॥२७॥ ततः क्ष्णः स्वर्थं तत्र कोपहीन उवाच ह । युधिष्ठिरं स द्रौपवया भ्रातभिस्तं
समन्वितम्‌ ॥२८॥
॥ ओमिति श्रीमदृप्यि पुराणौपनिषदि श्रीमन्मौ दरे महापुराणे तृतीये खंडे महोदस्वसि युधिष्ठिरङृष्णसमागमो नामैकचत्वारिडोऽष्यायः ॥।
2 34

॥ ओीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । शुणु दक्ष महा माग चरितं विघ्नपस्य च 1 कृष्णः संकथयामास पांडवानमितद्युतिः ॥१॥
श्रीकृष्ण उवाच । युधिष्ठिर महापुण्यरीलः शछणु वचो महत्‌। येन त्वं संकटेभ्यश्च सुक्तः सन्‌ सुखभाप्टयसि ॥२॥ इतिहासं पुराच्त्तं
कथयामि समासतः । सर्वविघहरं पुण्यं महोदरगुणैयुतम्‌ ॥२॥ एकदा देवदेवेशो विष्णुवैुठसंस्थितः। लक्ष्म्या सह
विलासेन विष्वक्सेनादिभि्वतः ॥४॥ गरुडेन समीपस्थेन सदा हर्षसंयुतः । अप्सरोभिश्च गंधवैदेवैः संसेवितो बभौ ॥५॥
तशुवाच महाभाग भगवतं सनातनम्‌ । शण्वत्छु सरवैदेवेषु लक्ष्मीर्विनयरसंयुता ।द॥ श्रीकक्षमीरवाच । स्वाभिन्निच्छामि विन्ञप्
मम त्वं सततं गति; । स्रीणां मतेसमं नैवास्ति रविचिद्धेदभाषितम्‌ ॥७॥ त्वं साक्षादेवदेवेशः रांकरायैः सुसंस्तुतः ।
बडैभ्व्समायुक्तो भक्तेभ्यः सिद्धिदायकः ॥८॥ देवादीनां पदप्राप्तिस्त्वत्तो बैवान्र संलयः । स्वेभ्यो शक्तिदाता त्वं
खुक्तिदाता तथा भवान्‌ ॥९॥ सर्वेषां पारुकस्त्वं वै तव पाता न विद्यते । तदपि ध्यानसंयुक्तो भजसे कौ वदस्व मे ॥१०॥
एकाति पूजयसि कँ देवं त्वं विष्टरश्रवा; । आदं परमं ब्रह्म तदेव त्वं श्चुतेसैखात्‌ ॥११॥ विस्मापयति मां चित्ते त्वया
ध्यानं क्रतं भ्रमो । अधुना त्वां च निलल्ला नाथ पृच्छामि ते नमः॥१२। संहायच्छेदनार्थं मां वद विष्णो विरोषतः।
दासीं ते पादपद्मस्य द्रदहीनः सदा मतः ॥१६॥ स्वैच्र समरूपस्त्वं सदाऽऽनंदमयस्ततः । तस्मात्परं किमन्राऽस्ति कथं
मोहयसे जनान्‌ ॥१४॥ ध्यानेन प्रूजनेनैव फट कि ते भविष्यति । तथाऽपि त्वं किमर्थं मो ध्यानयुक्तोऽसि ेदाव ॥१५॥
्ीृष्ण उवाच । इति प्रियावचः श्रुत्वा तां प्रहस्य जनाद॑नः। समािग्य प्रजानाथ उवाच जर्धेः सुताम्‌ ॥१६॥ श्रीषिष्ुरुषाच ।
श्ण पिये प्रवक्ष्यामि त्वया पृष्टं श्युभपदम्‌ । तारकं सर्व भूतानां सर्वेभ्यः सिद्धिदायकम्‌ ॥१७॥ न करोमि जनानां बै
ध्यानं मोहाय नित्यदा । कुल्देवं गणेदरानं भजामि सर्व भावतः ॥१८॥ गणेश्वराय देवि ससुत्पघ्ला महेश्वराः ।

ए

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खे. २ अ. ४२ ध पान ९३

धु २> < धु ५५ (< ५4८2 ९1 (र ८ >< > १ ८८
€> नि 71.277

च.
५)

०
न 11 (1८

पंच देवा महाभागे तेन संस्थापिताः पदे ॥१९॥ यणेन तपस्त्वाऽऽराधितो गणनायकः । गणेश्ञोन गुणेद्राञ्च स्थापितः
स्वपदे पुरा ॥२०॥ ज्ञानसत्तादिसंयुक्तो जातस्तद्भरदानतः । सोऽपि तं भजते देवि गणेशं भक्तिसंयुतः ॥२१॥ पसेव्य त॑
मदे्राना गणेशं सर्वदं वयम्‌ । जाता ज्ञानाविसंयुक्ताः स्वस्वका्प्रवतंकाः ॥२९॥ अतस्तं `भावसयुक्ता भजामो
नित्यमादरात्‌ । स वै सवर्थदोऽरमाकं कुल्देवः प्रकीतितः ॥२३॥ विष्णो्वंचनमाकण्यं लक््मीर्विस्मितमानसा । जगाद तं
महाविष्णु विनयेन समन्विता ॥२४॥ श्रीरक््मीरबाच ¦ कोऽसौ गणेश्वरो नाम वद तस्य विदोषतः । स्वरूपं कुःरुदेवस्य
भजिष्यामि जनार्दन ॥२९॥ शरीनिष्णुरुवाच । सम्यक्‌ पृष्टं त्वया देवि इणु तस्य स्वरूपकम्‌ । वदामि स्मेहयुक्तोऽदं यदि तं
बोधयिष्यसि ॥२६॥ स्वानदे सोऽपि वसति गणेशो ब्रह्मनायकः । स्वानंदः पंचधा जातः द्यणु तस्य कथानकम्‌ ॥२.७॥
नामरूपात्मकं देवि जगति ब्रह्मणि स्थिलम्‌ । तत्र स्वानेदको योगोऽसद्रुपः परिकथ्यते ॥२८॥ असल्यम्रतरूपं
यत्तत्‌ सदात्मप्रवाचकम्‌ । सत्स्वरूपं च तद्विद्धि सत्‌ स्वानदः प्रकीर्तितः ॥२९॥ सत्यासत्यविहीनं यत्‌. सत्यासत्यमयं तथा ।
आर्नदात्मकषरूपं तत्‌ समस्वानेद उच्यते ॥३०॥ अिपरवोधं अिभिर्हीनिं मोददीन सदा मतम्‌ । नेतिरूपं महाभागे
स्वानदोऽव्यक्त उच्यते ॥३१॥ चतुणा योग भावोऽयं समाधिर्जायते किल । स्वानंदः पचमो छ्यत्र सर्वसंयोग उच्यते ॥२२॥
स चे मायामयः भोक्त गणेदयो वेदवादिभिः! चतुधौ रचितं तेन तेषु खेरति नित्यदा ॥३३॥ मायाहीनतया दंदिरमभूत्‌
सोऽयोगवाचकःः । न तच्र कस्य संयोगो बुधैस्तस्यापि कथ्यते ॥३४॥ मायायुक्तविहीनत्वं तदेव श्रांतिदायकम्‌ ।
ताभ्यां हीनो गणेक्तोऽथ योगरूपः प्रकथ्यते ॥३॥ तच्र छांतिमवेरेवि योगिनां नात्र संरायः । अतो योगस्वरूपा सा
कथ्यते दांतिस्त्तमा ॥६६॥ मनोवाणीमयं सर्व गकाराक्चरवाचकम्‌। मनोवाणीविहीनं वै णकाराक्षररूपकम्‌ ॥३.७॥
तयोः स्वामी गणाधीशः पद्य वेदे शुचिस्मिते । अतस्तं भक्तिसंयुक्तो भजेऽहं स्वैनायकम्‌ ॥३८॥ श्रमरूपां महामायां
सिद्धि जानीहि मानदे। सिद्धधर्थं सर्वलोकाश्च विभ्रम॑तीभ्वरा अतः ॥२९॥ भ्रमधारकरूपां बै बुद्ध जानीहि निथितम्‌ ।
सिद्धथा बुद्धधा च त्रैव भ्रमोत्पत्तिः जायते ॥४०। तयोः स्वामी सदायोगशांतिरूपोऽयसुच्यते । तस्यैव भजने वेवि
ब्रह्य भूता भवत्यतः ॥४१॥ इत्युक्त्वा विररामाऽथ स्वथं नारायणः परुः) शचुत्वा सखुद्रषुन्री सा विस्मिता मानसेऽभवत्‌ ॥४२॥
॥ ओमिति श्रीमदासे पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे तृतीये खंडे महोदस्वसिति रक्षमीनासयणसेवाद्वणैने नाम षविच्वारिदोऽध्यायः ॥
34

१ 6 ८ 9 > (> 96 0201८20 <> (7 0, र 2९1८710) (> 2९५92. स 9 <= ८ 4, ८201210 4..20.17, ८९०4९ स 7.8.55 1.7 ए

- ९29 ९. {2९12412 124 > 2 ५ >> (6329 ०८41-८ अ 4-44-94 -4-4-9- (अ 444 ६9 „८०40, 4.4 न (20.20८ 41120 4.7९.4.06;
05 1. 10 0 1 0 44 ८ 1 1( ८१०

[> ~~~

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

पानं ९४
० 99966 स 2699६

=-= ~ ५

॥ श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीडष्ण उवाच । शुणु धम महाभाग कथां पापापनोदिनीम्‌ । लक्ष्मीस्तं पुनरप्याह गणे्ाज्ञानलालसा ॥१॥
श्रीमदाल्मीरुबाच ! भगवन्‌ भवता पोक्तं महादांतिप्रदं परम्‌ । तथाऽपि मे सुशांत्यर्थ तच्नोपार्थ वदस्व मे ।॥२॥ श्रीनारायण उवाच ।
षडक्षरेण मंत्रेण यदि तं साधयिष्यसि ! तदा ते गणनाथः सं प्रत्यक्ष प्रभविष्यति ॥२॥ तस्य ददोनमात्रेण शांतिं
पाप्टयसि निश्चितम्‌ । तमाराधय यल्तेन तपसा योगभाविता ॥४॥ एवसुक्त्वा महाविष्णुगेणेशस्य ददौ मनुम्‌ । षडक्षरं
महालक्षम्यै विधियुक्तं विधानतः ॥५॥ ततः सा तं प्रणम्यैव तपसे वनमाययौ । दिमाचर्दिरःसंस्था तताप तप उत्तमम्‌
॥६॥ षडश्षरविधानेन ध्यात्वा देवं गजाननम्‌ । जजाप मंच्राजं तं नासाग्रनयना सती ॥७॥ चित्तस्य चेंद्रियाणां संस्थाप्य
हृति गजानने ! निराहारयुता देवी वभूव तपसि स्थिता ॥८॥ दावे गते पूर्णं सास्थिचमाऽवशेषिता । तामाऽऽययो
गणाधीशो मकतया बद्धो धरापते ॥९॥ तमागतं महादेवी पणनाम चतुशैजम्‌ । महोवरं चिनेन्नं च प्र्वादिधरं पुम्‌
॥१०॥ मूषकध्वजिनं पूरणं सूषकोपरि संस्थितम्‌ । सिद्धिवुद्धिसमायुक्तं नाना भूषण मूषितम्‌ ॥११॥ गरे चितामणिमणि
िञ्नतं ज्योतिषां पतिम्‌ दोषनाभि गजास्यं वै पोतवसख्च शोभितम्‌ ॥१२॥ ततस्तं पूजयामास प्रशं नानोपचारकैः ।
प्रणम्ोत्थाय तुष्टाव कृत्वा करपुटं सती ॥१३॥ श्रीमहालक्ष्मीरूबाच । नमो महोद्रायैव नानालीलाधराय ते । सदा स्वार्नदसंस्थाय
भक्तिगम्याय वै नमः ॥१४॥ चतुर्बाहुधरायैव चतुर्णा चाल्काय ते । मूषकारूढरूपाय सूषकष्वजिने नमः ॥१०॥ अंनता-
ननदेहाय छन॑तवि भवाय ते । अन॑तहस्तपादाय सदाऽनंताय ते नमः ॥१६॥ चराचरमयायैव चराचरविवजित । योगशांति-
प्रदात्रे ते सदा योगस्वरूपिणे ॥१७॥ अनादये गणेशायादिमध्यांतस्वरूपिणे । आदिमध्यांतहीनाय विधरेश्ाय नमो नमः
॥१८॥ सर्वादिपूञ्यकयिव सर्बपूज्याय ते नमः; । सर्वेषां कारणायैव ज्येष्ठराजाय ते नमः ॥१९॥ विनायकाय सर्वेषां
नायकाय विशेषतः । दंडिराजाय हेरंब भक्ताय नमो नमः॥२०॥ खष्टिकर्वे खृष्टिह्ने पालकाय नमो नमः । त्रिभिरहीनाय
देवेदा गुणेशाय नमो नमः ॥२१॥ कर्मणां फल्दात्रे च कर्मणां चालकाय ते । कमीकमोदिहीनाय लंबोदर नमोऽस्तु ते
॥२२॥ योगेशाय च योगिभ्यो योगदाय गजानन । सदा शांतिघनाचैव ब्रह्म भूताय ते नमः ॥२३॥ करं स्तौमि गणनार्थं
त्बां सदा ब्रह्मपतिं प्रभो । अतस्त्वां प्रणमाम्येव तेन तुष्टो भव प्रभो ॥२४॥ धन्याऽदहं करृतक्रत्याऽहं सफलो मे भवो-
ऽभवत्‌ । धन्यो मे जनको नाथो यया दृष्टो गजाननः ॥२॥ एवं स्तुतवती सा तं भक्तियुक्तेन चेतसा । साश्रुयुक्ता ननतेव

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

बाष्पकंठा युधिष्ठिर ॥२६॥ ताखुबाच गणाधीचो वरं ब्रणु यथेष्सितम्‌ । दास्यामि ते मदालक्िमि भक्तिभावेन तोषितः
॥२७॥ त्वया करत च मे स्तोत्रं खुक्तिखुक्तिपरदं भवेत्‌ । पठतां शृण्वतां देवि नानाकायकरं तथा ॥२८॥ पुत्रपौत्रादिकं सवं
लभते स्तोच्रपाटतः । घनधान्यादिसंभूतं सखं विंदति मानवः ॥२९॥ गणेद्वावचनं श्रुत्वा महारष्षमीजगाद तम्‌ । हूर्धेण
महता युक्ता प्रणस्य करसपुटा ।॥३०॥ श्रीमदारक्ष्मीरवाच । यदि भसन्न भावेन वरदोऽसि महोदर । तदा ते भक्तिु्रा मेदेहि
नाथ नमोऽस्तु ते ॥३१॥ अस्माक्रं कलदेवस्त्वं तत्र त्वां गणनायक । भजामि भावयुक्ताऽहं तथापि शणु मे वचः ॥३२॥
मनश्चचल भावेन संसारे गच्छति भरभो। संसारः पुत्रमोहाख्यस्तदर्थं भ्रमते सदा ।॥३३॥ अतस्त्वं पुत्र भावेन भव मे विन्नवारण ।
तन्न त्वां पुत्रवात्सल्येन भजामि निरंतरम्‌ ॥३४॥ देवभावेन ते सरति गज वक्त्रादि चिहिताम्‌ । जजामि च तथा त्वाहं
संसारे पुच्ररूपिणम्‌ ॥३५॥ योगरूपः स्वयं सा्ायदि पुत्रो भविष्यसि । तेन योगस्वरूपा सा दातिः मासा न संशयः
॥३६॥ तच माता पिता चैव वैधयुक्तौ यदि पमो । तदा वेदादिकं सर्वं भिथ्यारूपं भविष्यति ॥३७॥ अतो मे पुत्रतां यादि
लयाऽदहं गणनायकः । भजामि ब्रह्मभूता न संदेहो भक्तिसंयुता ॥३८॥ मह्यमेष वरो नाथ दातव्यः करुणानिधे । नान्य
याचे महाभाग देवदेवेहा ते नमः ॥६९॥ इति लक्ष्म्या वचः श्रुत्वा हषेयन्‌ स महोदरः । उवाच तां स भाषन्ञो भावपूर
इति स्तः ।#४०॥ गणेश उवाच । तव पुत्रो विष्यामि ज्ञानरेनारानाय च । दैत्यस्य ते परसेवा भक्तिग्रदणकालसः ॥४१॥
यद्यदिच्छसि तत्तत्त्वं भसे देवि निश्चितम्‌ । मदीयवरदानेन योगिव॑द्या भविष्यसि ॥४२॥ आदौ त्वया महादेवि मदीयं
-मजनं कूतम्‌ । तेन रांतियुता जाता योगस्था मोहवर्जिता ॥४३॥ ततस्त्वां तपसा विपो शखः पुत्रीं चकार ह । सात्वं
नष्टा द्विजस्यैव छापतो मोदरसंयुता ॥४२॥ ससद्रेण ततो देवि तथरैवाऽऽराधिता पुरा । तस्य घुचरीत्वमापन्ना त्वं विष्णोदेयिता
सदा ॥४५॥ तेन ते विस्षतिजांता मदीया नाच्र संशयः । विष्णुना बोधिता मां त्व प्राता योगस्य सेवया ॥४६॥
अधुना स्मर सर्वं तत्‌ स्मारितं ते मयाऽनचे । विष्णुनाऽप्यादिकालेऽहं पुत्रां याचितोऽमवम्‌ ॥४७॥ त्वं, तथा त्र भावार्थ
याचसे मां सखुद्रजे । करोमि ते हितं देवि विष्णोश्चैव न संशयः ॥४८॥ एवखक्त्वा गणेकास्तां ययौ स्वानवकफे पुरे ।
अंतयीय स्वमात्मानं रश्मी; खिन्ना ततोऽभवत्‌ ॥४९॥ स्त्वा योगवलेनैव पुरातन भवां कथाम्‌ । विस्मिता मानसे जाता
सस्मार द्विरदाननम्‌ ॥५०॥ मूर्तिं तत्र प्रतिष्ठाप्य ब्राहमणै्वेदपारगैः । पूजयित्वा ययौ स्थानं लक्ष्मी मक्तिसमन्विता ॥५१॥

{ = ४१ ॥ (| १ 1

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

॥॥ च
7, ॐ [व ४, 2.92 >> ४९९ >८~6 72
ग (742 ध र ८ पः > ~~ क 4 -4, --^ ९
ॐ ,-%- < ना अ" ^ ह "4 ~ ९7८7८ (1) ८9. ९० ५८८)
-+-------~--~----~-~---~
~~

प्रणम्य तं महाविष्णौ जगाद सर्वम॑जसा । चरत्तांतं सोऽपि तं श्रुत्वा हर्षितस्तासुवाच हइ ॥५२॥ धन्याऽसि जख्धेः पुनि
साक्षाद्‌ दृष्टस्त्वया विषुः । पुत्र भावेन ते गेह आगमिष्यति विन्नपः ॥५६॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे तृतीये खण्डे मदोद्रचरते महारक्ष्मीवरप्रदानवणेने नाम त्रिचतलवारिंशोऽध्यायः ॥

>> <<

॥ ओ्रीगणेच्चाय नमः॥ युधिष्ठिर उवाच । तव क्रष्णसुखां भोजान्निःखतां सर्वपावनीम्‌ । कयां शचुत्वा न मे तृधिजायतेऽमृतपानवत्‌
1 १॥ ज्ञानारिनम दैत्येशः कस्य पुत्रो बभूव ह । किं क्म तस्य यत्‌ कृप्ण चेष्टित वद विस्तरात्‌ ॥२॥ यदथ गणराजः
सदेहधारी बभूव ह । न सामान्यं चरित्रे वे दैत्येहास्य जगद्ररो ॥३॥ कथं विष्णोश्च पुत्रोऽभद्रणेखो ब्रह्मनायकः ।
चरिच्च कि क्रतं तेन विस्तराद्वद केशव ॥४॥ सदर उवाच । युधिष्ठिरस्य भावं स ज्ञात्वा द्ष्णिङलोद्धवः । नारायणः कथां
तस्मा अवदद्भवनाशिनीम्‌ ॥५॥ श्रीकृष्ण उवाच । युधिष्ठिर कथां रम्यां श्ण पापापनोदिनीम्‌ । ब्रह्मभरूयघदां ददः खचरित्राशितां
प्रमो; ॥६॥ दु्बद्धिर्नाम दैत्यो हतो विघ्रहरेण च । शिवपुत्रस्वरूपेण त्रैलोक्यविजयी पुरा ॥७॥ तस्य पुज्रोऽयसुत्पन्नः
संस्थितः स्वे तथा । बालभावाच धर्मज्ञाऽभवत्‌ ज्ञानारिनामकः ॥८॥ प्रह्ादः स्वसुतां तस्मै ददौ ₹हषंसमन्वितः ।
रूपलावग्यसंयुक्तां सुकला नामतः स्वयम्‌ ॥९॥ स तु यौवनमापन्नो दुरभेतिं पितरं सदा ! सस्मार दुःखसंयुक्तो
गणेरोन हतं पुरा ॥१०॥ स छयुक्रषुपसंगम्य विध्या पंचाक्षरीमगात्‌ । दोचीं तया वने गत्वाऽऽराधयामास रंकरम्‌ ॥११॥
वायुभक्षो महादैत्यो ज्ञानारियत्नमास्थितः । तताप तप उग्रं स वषीणामयुतं प्रभो ॥१२॥ ततस्तं प्रययौ दांभुः पार्वत्या
सहितः स्वयम्‌ । उवाच तं महाभक्तं भक्तवाञ्छाप्रपूरकः ॥१३॥ श्रीरिव उवाच । वरं श्रृणु महाभाग तपसा तोषितस्त्वया \
दास्यामि वाञ्छितं दैत्य यद्यपि स्यात्‌ सुदु भम्‌ ॥१४॥ शिवस्य वचनं श्चुत्वा प्रबुद्धो दैत्यपुंगवः । दद्रा शंखं सुदा युक्तः
प्रणनाम कृतांजलिः ॥१५] प्रणम्य पूजयामास ततस्तं दैत्यपः पुनः । तुष्टाव सुस्थिरो भूत्वा शंकरं भक्तवत्सलम्‌ ॥१६॥
कानार्सिवाच । नमसते चांकराैव पार्वतीसहिताय ते । व्रृषध्वजाय कैादिवाहनाय नमो नमः ॥१७॥ अव्यक्तदेवाय च
शिवाय द्लप्रधार्णि । निशणाय गुणानां ते चाल्काय नमो नमः ॥१८॥ सदारिवाय मायाया जाधाराय नमो नमः।

0

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

यो नरः । शणोति रांकरस्तस्मै वाञ्छितं ददते परम्‌ ॥२अ)
॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे तृतीये खंडे महोद्र्चसिे ज्ञानारिविरप्रापिबणेन नाम चतु्चत्वारिंशोऽष्यायः ॥।

"> 2 <€

॥ श्रीगणेदााथ नमः ॥ शरीृष्ण उवाच । ज्ञानारिवरसंयुक्तोऽभवैत्यैः पपूजितः । हक्रिणाऽऽगत्य विधैः सोऽभिषिक्तो
राञ्यकर्मणि ॥१॥ नसुचिः रौबरः कारासुरथ्ैव प्रतापवान्‌ । जंभो बलासुर; पच प्रघानास्तस्य चाऽभवन्‌ ॥२॥ नानादत्य-
गणैर्युतः प्रथिवी खस्सागराम्‌ । दैत्यो विजिग्ये सद्वीपां तथा पातारुमोजसा ॥।२। ततः स्वर्म ययौ दैत्यो दैत्यपेश्च
समाघृतः । इद्रः सुरगणैः सा पपार भयसंकुलः ॥२॥ ज्ञानारिः सत्यलोकं च यथौ दैत्यसमन्वित; । तत्र ब्रह्मस्थितो
देबैज्ञत्वां दत्य पपालं खः ॥५॥ विष्णुरवैकुट मुत्खजञ्य पपाट च युधिषिर । दैत्यस्तच्र समागम्य दषित ¦ संवभूव ष ॥१६॥
जगाम तत आर्नवात्‌ कैलासं दैत्यनायक्षः । शंकरं भणिपत्याऽऽह कैरासं देहि मे प्रभो ॥०॥ नोषेय॒द्धेन जेष्यामि त्वामहं
नात्र संखयः । शंकरः श्चुभितो सूत्वा कंपितः परददौ तथा ॥८॥ पपाल भयसंयुक्तः सामरः स वनं ययो । कैलासे संस्थितो
दैत्यो ननद श्ररामोहितः ॥९॥ ततः स्वेषु दैत्येदान्‌ स्थापयामास निभ॑यः । ययौ स्वनगरे धम दैत्यपेः संहतो बभौ
॥१०॥ सुकलायां महदेत्यात्‌ पुत्रोऽभृच युधिष्ठिर । सुखुष्टतं महातेजा रूपेणाऽप्रतिमः परः ॥११॥ पुच्रजन्मपष्ृ्टः स ववौ
दानानि भूमिप । जातकमौदिकं कमे चकार विधिपूवेकम्‌ ॥१२॥ सदा फमैविनाक्रार्थं प्रेषयामास वैत्यपान्‌ । तैः सर्वत्र

4411८4८.

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

[पिरि िम
4
शे. ३ अ. ४५ . पान्न ९८
वि 11
स्व धर स ५२ स रप्र >~ >>> (2९. 29 (2 4 ८2
ग
~ का 9 99 > का का ्नन्-~- ~~ ~ ~~-~- - - -----

क्रतो नाशः कर्मणां भूमिमंडले ॥१३॥ न स्वाहा न वषट्कारो न स्वधा कु्रचित्‌ प्रभो । कमेहीनतया दैवा दुःखिता
अभवंस्ततः ॥१४॥ उपोषण समायुक्ता विचारं चज्करादरात्‌ । ज्ञानारिनारनाथांय न प्रापुस्ते विचक्षणाः ॥१५॥ गते
बहुतर काटे कि कुयोभिति विहलाः । तत्र विष्णुरुवाचेदं वचनं हितकारकम्‌ ॥१६॥ श्रीषिष्णुरूबाच । चराचरमं सर्व तस्मात्तस्य
भयं नदि } अतो विघ्रेश्वरं देवा मजामाऽत्र न संरायः ॥१७॥ स वै बुद्धिपतिः साक्षाट्रुद्धया छिद्रं प्रकादायेत्‌ । नेन तं
मिहनिष्यामः सिद्धिदाता स नो भवेत्‌ ॥१८॥ विष्णोर्वचनमाकण्यं साधु साधु दिवौकसः । ऊचुस्तं ते ततो दुंडिममजन्‌
भक्तिसंयुताः ॥१९॥ दद्ाक्षरेण मंत्रेण ध्यात्वा देवं गजाननम्‌ । अतुष्यन्नमरा; स्व विभो नानातपोन्विताः ॥२०॥ गते
वर्षे गणाधीशः प्रसन्नः स समाययौ । रात्रौ स्वप्ने च लक्ष्प्यास्ताशुवाच वचनं हितम्‌ ॥२१॥ छण मातस्त्वया पूर्वं याचितः
पु्रकाम्यया । सोऽहं ते पुत्र भावेन संस्थितः पद्य भागिनि ॥२२॥ एवसुक्तवांतरदघेऽसौ गणेरो गणवह्मः । लष्षम्युत्संगे
ततो बालो भूत्वा चिक्रीड विघ्रपः ॥२३॥ जजागार महालक्ष्मीगणेरां मन साऽस्मरत्‌ । ददश निजराययायां बालं हौडाधरं
परम्‌ ॥२४॥ विस्मिता दर्षिताऽत्यतं नारायणसुवाच ह । वृत्तातं सा महाभागा दद्ीयामास विध्रपम्‌ ॥२५॥ सखीकः
पणनामाऽथ तुष्टाव गणपं पुम्‌ । माणपत्वै्महासक्तेदंषयु क्तश्च माधवः ॥२६॥ धन्योऽहं सर्व मावेन त्वद धियुगददां नात्‌ ।
पुत्रभावेन मां पालयसि नाथ न संशाधः ॥२७ ततस्तच्राभराः स्वे मुनयश्च समागताः ! विरिभतास्तुष्टवस्तं ते नानास्तोन्नै-
युधिष्ठिर ॥२८॥ ततस्ते जातकमीौऽपि चक्रुः परम भाविताः । एकादशादिने तस्य सुनयो नाम चक्रिरे ॥२९॥ दद नावविहीनो-
ऽयं साक्तादानेददायकः। समो ददरेषु सर्वषु तद्विक।रविवजितः ॥३०॥ अतो नाभाऽस्य देवेशा; पूर्णानंद इति रफुम्‌ । कुरुध्वं
सवदाऽऽनंददायको नो भविष्यति ॥३१॥ तथेति नाम तैः सर्वैः क्रतं तस्य महाध्मनः । चकार व्रत्धं च पचने दिष्णुरन्ययः
॥३२॥ कर्यपस्य गृहे देव्यौ संभूते पुत्रिकात्मिके । विचाऽबिये लतोऽदित्यां तपसाऽऽराधिते विभो ॥३३॥ तस्मै ददौ खदा
युक्तः करयपः संपरर्षितः । तनाम पर्णान॑ंदाय विप्रेरो भक्तिसंयुतः ॥३०॥ द्वादश्छाब्दवयो युक्तो बभूव गणनायकः ।
चालक्रीडनकेनैव मोहयामास देवपान्‌ ॥३५॥ स्तनपानादिकं तस्य मोजनाच्छादनादिकम्‌ । लक्ष्मीः रवय चक्रव
© कि ष | क # ४ ऋ 1 $ (५
ह्षयुक्तेन चेतसा ॥३६॥ विष्णुस्तं खलयामास नित्यं देवगणैरतः । जामातरं कर्यपश्च तथा विद्रैयधि्िर ॥३७॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे ठृतीये खण्डे महोदस्वसति पृणानंदाबतारो नाम पंचचसा्शोऽध्यायः ॥
"> 2 <<
श

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

~ चेधितम्‌ १न॑द; कर्थं वेत्य कौतु
॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ युष उवाच । कष्ण कूण. महा भाग वद्‌ दैत्यस्य चतम्‌ । ते ॥ सिल
वचः श्रुत्वा कृष्णस्तं प्रत्युवाच यत्‌ । तदेव णु दक्षत्व च + चतरदेस्य , द्रिजञरि

ज्ञानाः सर्वसंमतः । एकादक्ादिने तच ब्राह्मणा परययुरैहृम्‌ ॥2॥ सुबोध 1 | (०००५
द्विजेभ्यसते ददुदीनानि हिताः ॥५॥ स तु ज्ञानसमायुक्तो गणेशो दैत्यजो दपः । = पौ ॥७॥ एवं सोऽपि
सर्वदा ॥६॥ स्तनपानादिकं वालः सस्मार न कदाचन । माता तरम यदा स्त्वा स्तना = ४ सस्र मासास्तस्य गता
स्वमातस्थः स्तनपान चकार ह । सदा ध्यानसमायुक्तः सस्मार गग क व ति विश्लेष तत्र भूरि
विभो । वयसः स तदा चक्रे जीडनं शण तत्प भो ॥९॥ धूलिमभ्य स्वहस्तेन चकार त तेम्‌ 1 वं 13)
धा 0

भोजनां च संस्थितो दैत्यनायकः } ज्ञानापरस्त द अ (नः

श न पूजयामास तां पुत्रस्ततो धूल्युपचरकैः ॥१३॥ ततोऽतिङ्पितः पत्नीसूचिवान्‌, भु ०/५
निरेतारं मजतेऽयं तवात्मजः ॥१४॥ अघुना निश्रयाजवन्न सुतं हन्मि ते भिये । १ व तयेति तसुवायै
कुरु | १५॥ पितदंतारमेबा्यं करोति तनयो यतः । पुनद्टो मया चत्त हनिष्यामि. सूनं इ ॥१ व ।
स्थिता विनयसंयुत्ता । पतिव्रता महाभागा पतिवाक्थपराऽभवत्‌, ॥६७॥ मदुभेमनका चक्कर भाषणं तन्न
लालयामास तं तत्र न परयति यथा दपः ॥१८॥ तनः सुबोधनामाऽसौ वषौदूर्थ्यं व्यः र 1
वाचाऽस्पषस्वरूपया ॥१९॥ नमो हेरंव वित्रे गणेश्षाय महोदर । ंबोदराय विकटाय ष स
इत्यादि मावयुक्तश्च सस्मार गणपं सदा । अनन्यमनसा धमं तथा प्ूजापरापणः ६ च । कदाचित्‌ सा
युधिष्ठिर । मत्रा गमनकाले सा दूरं चक्रे सखीजभरैः ॥२२॥ यलनमास्थाव सा 1 पुत्र व ५ त
त्वपतिनाऽऽसा पुत्रं नयस्व च ॥२३॥ निद्रितोऽगं खतः स्वाभिक्नेवै भोच्य महासत। । का त ११ ड

९

युधिष्ठिर ५२०॥ वंचमे बतब॑घं च ज्ञानारिस्तसय हर्षितः ! चकार ख सुतस्तत्र गणेशं सनसा स्मरन्‌ ॥९५। कमनगनवात्‌

4 श
(¢

शा ६ तए 7 ४६; पि
न 7 चट ए >) 6 > # 4 + ९) 0144-4. ५ ५८
13 ~ 28
रः 6 750 1 005 2 ८:
> 712८
~

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख. ३ अ. ४६ ॥ पान १५०

ध 39

सोऽपि पृजां चक्रे खुमानसीम्‌ । ततः कमैसमाक्षौ वै ननाम सकटान्नप ॥२६॥ ततो युसङले राज्ञा स्थापितोऽभ्त्‌
सुबोधकः । तच्र दैत्यसुताः स्वँ नानारूपाः स्थिता बुः ॥२.५॥ स ऋिष्या महाभागाः तान्‌. सर्वान्‌. यत्नतः सदा ।
विया तां शिष्षयामास्राखरीं देवमोहिनीम्‌ ॥२८॥ तच्राऽय राजपुच्रश्च शुरुभिर्मानितो श्क्ाम्‌ । अतिष्ठद्विघराजं स
संस्मरन्‌ मक्तिलालसः ॥२९॥ विदां रिक्चयितुं राजयुन्रो यरुभिराखुरीम्‌ । संमानितश् तान्‌ सोऽपि नमस्कृत्य स्थितो-
ऽभवत्‌ ॥३०॥ गुरुभिः कथितं यच श्रुत्वा विस्मितमानसः । उवाच तान्‌ महाबुद्धिः सुबोधो विषयात्मकान. ।२१॥ सुबोध
उवाच । ब्राह्मणा ब्रह्मनिष्ठाश्च सदा योगपरायणाः; । गाणपया विोषेण भज॑ते गणनायकम्‌ ॥३२॥ मेदा भेदादिभिर्हनि
गणेशाय विचक्षणाः । मोहदामासुरीं विदां त्यक्त्वा वंदा भवत्यतः ॥३३॥ भवंतो ज्ञानदीरश्च फं मां वदथ विप्रपाः ।
गणे सवेप्रज्यं चरै त्यक्त्वा मोहप्रदं परम्‌ ॥३४॥ यदा स्वधमेनिष्टाशेद्राह्यणा वचनं तदा । तेषां ग्राद्यं न संदेहो नान्यथा
मोदकं कदा ॥३५॥ गुणयुक्तविहीनाशचद्राह्यणा मानवैः सदा । वंदनीया न संदेहः पूज्या सवत्र संमताः ॥३६॥ अतोऽहं
ब्राह्मणान्‌ सर्वान्नमाभि वचनं तथा । हितं चेत्तद्‌ ग्रहीष्यामि नान्यथा गुरवः कदा ॥३७॥) श्रीकृष्ण उवाच । सतुबोधस्य वचः श्रुत्वा
विस्मितास्ते महर्षयः । ऊचुस्ते दैत्यपुच्रं ध शणु धर्म सुखप्रदम्‌ ॥२८] दैत्याचाथो उचुः । सुबोध त्वं च बारोऽसि योगं वदसि
सत्तमम्‌ 1 स्वधमादि समायुक्तं सा्लादयोगीश्वरो यथा ॥३९॥ न त्वया वेदविद्या या दिश्षिता सा महामते । तथाऽपि
कथमेतत्त ज्ञानं प्राध्चं वदस्व मोः ॥४०॥ सुबोध उवाच । माता ग भवती मे गता पितगृ एकदा । तच्राऽऽययौ महाभागः
शुकः सर्वाथकोविदः ॥४१॥ तं प्रणम्य स योगीशं प्रहादो हषसंयुतः । संपूज्य तं महात्मानं प्रच्छ विनयान्वितः ॥४२॥
भर्दाद्‌ उवाच । व्यासपुत्र महायोगिन्‌ शुक साक्षाच्छिवः सवयम्‌ । त्वं जातोऽसि न संदेहो योगीद्राणां यरोगैरः ॥४३॥ पूरव॑पुण्य-
बलेनैव प्रा ते ददनं महत्‌ । अतस्त्वां परिष्च्छामि वद त्वं करुणानिधे ॥४४॥ सर्वमान्य च सर्वेषां योग्ांतिपदं
भवेत्‌ । नानामतविमोहस्य च्छेदकं वद विस्तरात्‌ ॥४५॥ सुबोध उवाच । प्रह्ञादस्य वचो रम्य॒श्रुत्वा योगीद्रसत्तमः ।
जगाद तं महाभागं योग्रांतिपरायणम्‌ ॥४६॥ श्रीद्यक उवाच । प्रह्ाद त्वं महाभागाऽसि सुन्ञो योगधारकः ! अतस्त्वां हि
विशेषेण वदामि दितकारकम्‌ ॥४७॥ सर्वमान्य तथा राजन्‌ सर्वेभ्यः रांतिदायकम्‌ । नानामतेषु सेव्यं थत्‌ कथयामि
सविस्तरम्‌ ॥४८॥ एकदा त्ैभिषारण्ये समाजग्सुर्मदषयः । ब्रह्मांडस्था महाभागा ब्रह्मयज्ञस्य कारणात्‌ ।॥४९॥ यत्र योगमयी

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

____ ~ ~~~] ~~~]

र्वं, २ अ, ४७ पान १०२

गाथा वतैते दानवोत्तम । वेदेषु स ब्रह्मयज्ञ इत्युक्तो वेदवादिभिः ॥५०॥ मरीचिः कडयपश्चैव कण्वोऽच्रिः पुल; कतुः ।
विश्वामिच्नो महातेजा याक्ञवल्क्यस्तथाऽऽरुणिः ॥५१॥ अष्टावक्रो वसिष्ठश्च भरद्वाजः पराशरः । व्यासः पर्ुरामः श्वेतकेतु-
संद्रले खनिः ॥५२॥ अगस्त्यो दलमांश्चैव राक्षसश्च विभीषणः । अभ्वत्थामा गृत्समदः क्रपश्चैव परतापवान. ॥५२॥
मा्कडेयो सरकडश्च बकदारभ्यस्तथा विभो । नारदः कपिलो रैभ्यः कर्दमश्च महायदाः ॥५२॥ एको द्वितख्ितश्रैव देवलो
हसितस्तथा । पुलस्त्यश्च भृयुभ्यैव च्यवनो गौतमो सुनिः ॥५५॥ अंगिरा वै दीर्घतमा उतथ्यो गालवस्तथा । दधीचिरुदाना
जीवो जमदभिमहाखनिः ॥५६॥ वैदोपायन एवं वै शौनकः श्रुनकः प्रभो । वामदेवः खम॑तुश्च चैल; दाकर्को सनिः ॥५॥
ज्ञेमिनिर्धोम्पकाया्च स शिष्यारतत्र ते ययु; । अन्ये नाना सुनिवरा दर्षयुक्ता ययुः किल ॥५८॥ दत्तात्रेयश्च दु वांसा
निदाघो भरतो जडः । सनातनः सनंदः सनत्कुमार आययुः ॥५९॥ अहं रिभ सनक इत्याद्या बहवोऽपरे । अवधूता
योगिनश्च जग्सुर्यज्ञस्य दनात्‌ ॥६०॥ इद्रो ब्रह्मा तथा विष्णुः शंकरो भानुरेव च स्रीका देवराजा देवा अन्ये
समाययुः ॥६१॥ दोषो वासुकिनागश्च कबखोऽश्वतरस्तथा । तक्षकाया महाभागा नागास्तच्न समाययुः ॥६२। गंधचोश्चारणा-
शैव सिद्धाः साध्यगणास्तथा 1 आदित्या वसवो यक्षा आययुश्राप्सरोवराः ॥६३॥ कर्मनिष्ठास्तपोनिष्टा ज्ञाननिषटाश्च
योगिनः । नानादेवरताः स्वै आययुस्तत्न मानद ॥६४॥ पह्माद ब्रह्मयज्ञस्य दर्शनार्थं विरोषतः । तत्रैव निश्चये सक्ताः
सर्वमान्पेऽभवञ्ञनाः ॥३५॥ ।

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे तृतीये खण्डे मदहोदरचसत ब्रह्मयज्ञव्णनं नाम पट्चल्वारिकोऽष्यायः ॥

(-‰2-3
॥ श्रीगणेराय नमः ॥ श्री्यक उवाच । तत्र नानाकथां चक्रर्नानासतविकासिनीम्‌ । स्वस्ववुद्धथा विद्रोषेण खुख्याः प्रह्ाव
आदरात्‌ ॥१॥ केचिदाहुर्विधातारं विष्णुं दाक्ति रिवं रविम्‌ । ब्रह्मरूपं गणेशानं नानामतपरायणाः ॥२॥ फेचिदन्तषं च
पाणं च मनोविज्ञानकं तथा । आनंदं सोऽहमेकं वै वेतन्य धिदुकं परे ॥२॥ बोधमात्मानमेके च सां ख्यं कमं तथाऽपरे ।
सममव्यक्तरूपं ते आह्रह् तथाऽपरम्‌ ॥४॥ स्वसंवेद्यं तथा केचिच्रिदृत्ति शांतिरूपकेम्‌ । योगमध्यात्मखूपं त

4 क € $+ $ ॐ 4 भूविरे
आहवेदपरायणाः ॥५॥ असत्य सत्यक च प्रणानद्‌ तथारस्रर । सहज च परं ब्रह्म वादयुक्त व 1६1}
प ४६

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं. २ अ. 1.
न 1
~ (कष

निन्यस्तत्र दैत्येश न बभूव मतैषिणाम्‌ ॥ स्वस्वन्ञान समायुक्ता वादं चक्ुरपंडिताः ॥७॥ ततो वादस्य दात्यर्थमवोचदू्‌
विष्णुरब्ययः । सवान्‌ समागर्तास्तच्र सवेज्ञः दकरेरितः ॥८॥ शीषिष्णस्नाच । वेदा गुरुस्वरूपाश्च सर्वेषां नात्र संदाय; 1
व त द्व छुनयः मव जगताः ॥९॥ खंपाद्यतां विरोषेण ब्रह्मणो निश्याधिनः । सुखं तदेव सर्वेषां सर्वमान्य
11110
लवि क ताद्रुपं च तद्रह्म कुवते नान्न संशयः ॥१२ तथापि वेदसंमान्यं वचस्तेषां

६ सः छत्र _ददयते ॥१३॥ संप्ूणेयोगिनो वेदा अतस्ते गुरवो मताः । महाभागाः
= व ॥१२॥ तलो खनिगणाः सवे योगिनो देवनायकाः। साधु साधु समूचस्त विष्णु बुद्धिमतां
चरम्‌ ॥९५॥ ततः राकरुरूमस्तेः सस्छृताः कायसिद्धये । सांगाः समाययुवेदा ओकारेण समन्विताः ॥१६॥ तान्‌ दष्ट
सहसोत्थाय देवाः सपिगणाः परे । यणम्य पूजयामासुः कृतांजलिः पुरः ॥१९७॥ आसनेषु समासीनाः सोकाया
वदसख्यकाः । उचस्तान्‌ दिवसुख्यान्‌ वै प्रहृ्टमनसोऽभवन्‌ ॥१८॥ वेदा चुः । किमर्थ स्मरणं देवा सुनयश्च कृतं जनाः ।
अस्माकं करत कारय तत्‌ करिष्यामो न संशयः ॥१९॥ वेदानां वचनं श्रुत्वा रिवरतानन्रवीद्चः । विनयेन विदरोषज्ञो निर्या
दतेषिणाम्‌ ॥२०॥ शिव उवाच । ब्रह्मयज्ञः समारब्धोऽस्माभिः सव्दितेष्डमिः । तच्र वादसमायुक्ता न तद॑तं लभामहे
॥२१॥ अतो भकत्स्यृतिेदाः कृताऽस्माभिरविशोषतः । निचयं गुरवो यूयं वदध्वं मेदनाराकम्‌ ॥२२॥ योगिनो न भवंतीह
कदापि च भवत्समाः। भवद्रचःप्रमाणेन योगज्ञा वयमप्युत ॥२३॥ शिवस्य वचनं श्चुत्वा वेदास्तन्न जरार्वचः ।
देवान्‌ सुनीन्‌ जनान्‌ सवीन्‌ दीनपा जसुरे्वर ॥२४॥ वेदा ञ्चुः ब्रह्मयज्ञस्य पारं वै गमिष्यामः कथ वयम्‌ । अक्षरात्मका-
देहत्वात्तथापि कथयामदे ॥२५॥ न चयं ब्रह्मरूपाञ्च ब्रह्मज्ञा; ंचिदप्यहो । योगमार्मबेनैव वदिष्यामो यथातथम्‌ ॥२६॥
पत्येकनिश्चयं दैवाः श्णुत ब्रह्मधारणम्‌ । येन संदायसंहीना गमिष्यथ परां गतिम्‌ ॥२७॥ ब्रह्म नानाविधं प्रोत्तं मया
योगवलन च । परज्ञानादिमहावाक्चैस्तेषु योगो विशिष्यते ॥२८॥ सरव्रह्मखुयोगस्थ स्थानं योगात्मकं भवेत्‌। योगे
नरह्माणि सवौणि तदाकाराणि वभितम्‌ ॥२९॥ न योगात्‌ परमं बरह्म योगांस्या भरभ्यते । बरह्मणस्पतिरेकोऽयं भया
भोक्तो गणेश्वरः ॥२०॥ ब्रह्मणां सकलानां च पातृपालयितृत्वतः। ते भजध्वं सुरश्रेष्ठा सुनयो भक्तिसंयुताः ॥३१॥

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

भवंति ब्रह्मभूताः सवे जनास्तेन निशितम्‌ । एवमुक्त्वा बहुचस्तु तुष्णींभावधरोऽमवत्‌ ॥३२॥ ततो यज्ञः स्वयं साक्षाव-
बोचत्‌ सवसं सदि । ब्रह्मपदं च वचनं तन्न स्वानु मवात्मफम्‌ ॥३३॥ यज्ुस्वाच । नानाविधं मया ब्रह्म वर्णितं योगसेवया ।
महावाक्यै्च सवेज्ञाः कमार्थं नान्न संदाय; ॥३४॥ तन्न योगस्वरूपारूयमांत्यं ब्रह्म विरिष्यते। सर्बव्रह्मसुयोगेन योग स्तेन
प्रकथ्यते ॥२३५॥ तदेव गणराजञ्च मकै संभार्थितः पुरा । योगप्राप्यर्थमत्यंतं तेन साकारकोऽभवत्‌ ॥६६॥ गणः समूह-
रूपाख्यः समूहा ब्रह्मरूपिणः । तेषां सवामी न संदेहस्तं भजध्वं विधानतः; ॥३७॥ अन्नानां सकलानां च सदैकानेकरूपिणाम्‌।
समूहे ब्रह्म ज्ञातव्यमन्नात्मकमिति श्रुतिः ॥३८॥ नानाविधानि च ब्रह्माण्येवं मो दैवतषयः। ज्ञातव्यानि विचारेण गणरूपाणि
निशितम्‌ ॥२९॥ अतो गणेदामन्स्या वै सकलं सुलभं भवेत्‌ । ब्रह्य भूयप्रदः प्रोक्तो मया योगेन योगपः ॥४०॥ इत्युक्त्वा
बिररामाऽ्थ यजु्योगविदां वरम्‌ । उवाचाऽथ ततः साम ब्रह्म निणंयक्ारणम्‌ ॥४१॥ साम उवाच । योगसेवनसामथ्यत्‌
समर्थोऽहं च वणेने । चित्‌ शृणुत देवेखा ब्रह्मणो खुनयो वचः ॥४२॥ भोक्तानि नाना ब्रह्माणि महावाक्यादिभिमया ।
पात्र नेदाथमत्यंतं ज्ञातव्यं योगसेवया ॥४३॥ तच्च द्वांतिपरदं ब्रह्म योगाख्यं नाजर संडायः । भवति ब्रह्मणां योगो यन्न तेन
च योगकः ॥४४॥ नास्ति योगात्‌ परं ब्रह्म दरांतिमाण कभ्यते । तदेव ञुनयो देवा गणेहो नाच्र संदाय; ॥४५॥ मनोबाणी-
मथं देवा मया यदयत्‌ प्ीर्तितम्‌ । गकाराक्षरसं भूतं ज्ञातव्यं विबुधैः सदा ॥४६॥ मनोवाणीषिहीनं यदरण्ये विविध
तथा । णकाराक्षरगं सर्वं निधितं योगसेवया ॥४७॥ तयोः स्वामी गणेानो योगाकारः प्रकीतितः । तं भजध्वं विह्ोषेण
ब्रह्मभूतपदप्रदम्‌ ॥३८॥ नाना भावेन युक्तस्तं मजंते तददाति सः । एवशुक्त्वा महायोगी विरराम स सामगः ॥४९॥
ततोऽथवौ महायोगी जगाद सक्रलांस्तदा । ब्रह्मयज्ञस्य वेसाऽसौ ब्रह्नाद दण तद्रचः ॥५०॥ अथवी उवाच । आत्माऽहमिति
बाकयाैब्रहय नानाविधं मया । संपादितं च योगेन तदेवोपाधिसंयुतम्‌ ॥५१॥ योगाख्यं परमं ब्रह्म तयोगेन प्ररभ्यते ।
संयोगायोगहीनोऽयं योगो ब्रह्म खुतिष्ठति ॥५२॥ द्रांतिस्तत्र खमारूयाता योगे योगविदां बर; । स एव गणनाथस्तु सर्व-
हांतिप्रदोऽभवत्‌ ॥५३॥ एक एव गणेकानो जगतां ब्रह्मणां स्वयम्‌ । इदा; समृहरूपाणां योगरूपस्तत, स्तः ॥५४॥
सर्वेषामादिरूपोऽयं योगाकारः भभावतः। मध्ये नानाविधः स्वांरोजगत्‌ सब्रह्म सुपरमुः ॥५५॥ अति स्वयं तथा तिषठेतेनादौ
परजितोऽभवत्‌ । सवपूऽ्यश्च देषेदा नयो निग्धयाधिनः ॥५६॥ य॒ जादि; सोऽतरूपस्तु मयते सर्षसंमते ।

न~~ -.---~--------------------------- र ---------------
(74414744 4.292.714 #.24 4 छ 219.2६/

०० "१ ग 12५ ऋऋ ~ -् << >> ॐ ०१०4 96 9 #- 29 #.7 युः ९ # 2047, 0. # दः 0 # 7 70 #2 1 रख स जसछङड् ८, स्च <

"119८142 € "८१८1-1 11.117 , 2 11121117 21 > र

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

मध्ये मायाविहरेण भेदाभेदयुतोऽभवत्‌ ५७ अतस्तं योगरूपाख्यं भजध्वं योगसेषया । भविष्यथ ब्रह्मभूता ब्रह्मयज्ञस्य
पारगाः ॥५८॥ एवसखुक्त्वा महायोगी विरराम महामते । अथवौ स्योगज्ञस्त्ो कारोऽत्रवीद्र चः ॥५९॥ अकार उवाच ।
चतुवेदपरचुरोऽहं मया योगस्य सेवया । ब्रह्म साक्लात्‌ कृतं देवास्तेन योगिभतोऽमवम्‌ ॥६०॥ मयोपदेशिता वेदाः
साधयामास्रन्बहम्‌ । योग॑ ब्रह्मपरदं तेन ब्रह्मज्ञा; सर्वसंमताः ॥६१॥ योगात्‌ परं न विदयेत ब्रह्म सवेत संमतम्‌!
जगत्‌ सु्रह्म सुपोक्तं योगेन ब्रह्म राश्वतम्‌ ॥६२॥ तदेव गणराजो वै निथितो योगिभिः सदा । संयोगायोग मावेन
क्रीडते योगरूपधरक्‌ ॥६३॥ सिद्धिर््तिमयी माया वुद्धिर्तिधरा मता । तयोः स्वामी गणेशानो मायाभ्यां खेरते
विः ॥६४॥ क्तेः सिद्धिस्तथा सुक्तेः सिद्धिजह्यप्रदाथिनी । चित्तं॑पंचविधं॒बुद्धिस्तयो्योगिन लभ्यते ॥६५॥
स्वसंबेद्यात्मकं ब्रह्म वेदेषु कथितं परम्‌। सर्बसंयोगरूपार्यं तचाऽयं ददयते स्वयम्‌ ॥६६॥ तेन स्वानंदवासी च मायायुक्तः
परकीर्तितः । अयोगे दक्छनं तस्य जायते न कदाचन ॥६७ निर्मायिकस्ततत; पोक्तस्तयोर्थोगेन लभ्यते । गकारश्चैव संयोगो
णक्षारेऽयोग उच्यते ॥६८॥ तेन नाम्ना समाख्यातो गणेको वेदवादिभिः । तं भजध्वं विरोषेण ब्रह्मी भूतस्य कारणात्‌
॥६९॥ ब्रह्मभूता द्विजा देवा मविष्यथ न संदायः । एवसुक्त्वा तदोंकारस्तष्णीमासीन्‌ महामते ॥७०॥
॥ ओमिति श्रीमदत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे तृतीये खेडे महोदर्च पिति ब्रह्मयज्ञे वेदनिणेयो नाम सप्तचल्वारिंशोऽध्यायः ॥

“> > <€

॥ ओ्रीगणेक्राय नमः ॥ श्रीक उवाच । सोंकारवेदसुर्यानां वचनं हितकारकम्‌ ॥ श्रुत्वा जहृषिरे नागादयः सषिगणाः सुराः
॥१॥ त्यक्त्वा स्वस्वमतं सव तान्‌ प्रणम्य प्रपूज्य वै । ओंकारादीन्‌ महाभागा ऊचुः भांजल्यो वचः ॥२॥ देवादय उचुः ।
ओंकारसदहिता वेदा भवद्धिः कथितं वचः । तदेव सर्वमान्य वै ब्रह्मभूयप्रदं भवेत्‌ ॥३॥ सर्वेषां सुरवः प्रोक्ता वेदास्तैः
कथितं भवेत्‌! तदेव करणीयं यद्‌ गतिदं सर्वसंमतम्‌ ॥२॥ वेदाधारविहीनं यत्त्याञयं स्वनं संकायः। नो चेन्नरकगो भूत्वा
यातनां लभते नरः ॥५॥ ब्रह्मयज्ञस्य पारं वै भवंतो देवनायकैः । सुनिभिजनसंचैशच गता भवथ निथितम्‌ ॥६॥ देवादयो
महाभागा एवसुक्त्वा विरोषतः । प्रहाद तुष्डुवुवेदसख्यांस्ते दषंसंयुताः ॥७॥ प्रूजितास्तैरक्तवेदाः सोंकारा दैत्यनायक्‌ ।

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

~~~ ~ पन र्म १०८५
९9226 ग 6

अंतर्दधुस्ततः सवे ह्यः स्थानं ययुः स्वकम्‌ ॥८॥ एवं सवैः पुरा साधो ब्रह्मयज्ञः कतोऽनवत्‌ । तेन संदायहीनास्ते भजंते
गणनायकम्‌ ॥९॥ एतत्ते कथितं पूर्णयोगच्यांतिपरदं परम्‌ । सवेमान्यं विद्योषेण भज तं गणनायकम्‌ ॥९०॥ सुबोध द ।
एवसुत्तवा महायोगी शाकश्ां तर्दितोऽभवत्‌ । प्रह्मदो भक्तिसंयुक्तो जते गणनायकम्‌ ॥११॥ संशचतं मातुरद्रसंस्थेन
सकलं ततः । मया धृतं विरोपेण तदेवं योगदायकम्‌ ॥१२॥ प्रूवेुण्यबलेनेैव ्छतिमैऽच् भसंस्थिता । जनितोऽहमतो विपरा
भजामि गणनायकम्‌ ॥१३॥ एतत्‌ सर्वं मया भोक्त यत्णषटं गुखषुखुयकाः। अतो मे मोहदां विद्यां मा वदेत दयायुताः ॥१२॥
रीकृष्ण उवाच । सुबोधस्य वचः श्चुत्वा ब्राह्यणा हर्षसंयुताः । ऊचुस्तं योगनिदुणं भावज्ञा मावसिद्धये ॥१५॥ बिमा उचुः ।
सुबोध यत्त्वया पोक्तं तन्तथा न तदन्यथा । तथापि शणु वत्स त्वं हितकारकखुत्तमम्‌ ॥१९॥ पितामहो महाभाग दुषेदधिसत
महासुरः । गणेन हतो रोषददिवपन्लप्रधारिणा ॥१७॥ तं देष गणराज च पिताते पितृबत्सल । पितुं त त्यज
विघ्रेरामादरात्‌ ॥१८॥ नोचेत्त्वां ते पित्ता पुत्र दनिष्यति न संशायः ॥ तस्मादाग्रहमत्य॑तं मा कुरुष्व महामते ॥ ४
असुराणां छले परय अनिस्तव हितावहा । स्व्कुलस्थस्य मागेस्थ सेवनं ख सर्वदा ॥२०॥ तेषां वचनमाकण्यं सष

रकखोचनः । जगाद्‌ तान्‌ द्विजांस्तत्र वचनं धर्मसंयुतम्‌ ॥।२१॥ खुबोध उवाच । सर्वत्र योगरूपेण गणेद्रास्तिष्ठति द्विजाः ।
स्वस्वधर्मनिय॑ताऽसौ नाना्रीडापरायणः ॥२२॥ स्वभे देवा नराः एथ्य्यां पालाले तेन दैत्यपाः । स्थापिताः स्वरव मार्भषु
स्थातच्यं तैर्ितेप्डुभिः ॥२३॥ पितामह मे विभाख्िलोकी राज्यसुत्कटम्‌ । चकार धमेहीनः स तस्मात्तेन र बलात्‌
॥२०॥ पिता मेऽपि तथा विपा घर्महीनतया स्थितः । तं हनिष्यति वेगेन गजेरते नान्न संशयः ॥२५॥ अतः किं गणराजेन
विपरीतं क्रतं द्विजाः । स्वधर्मस्य प्रियेगैव मां वदेत विद्रोषतः ॥२६॥ सर्वेषां हितकतीऽसौ विघ्नराजो न संशयः) तं
अजिष्यामि यत्नेन लयक्त्वा स्वपितरं खलम्‌ ॥२७॥ गणे भजमानं मां बधिष्यति यदा खलः । तदेव मरणं श्रेष्ठं ब्रह्म-
भूयप्रवं भवेत्‌ ॥२८॥ मद्ाके छपिते विः वै गृहं त्यकत्वा मनीषिणः । तिष्ठंति ब्राह्मणाः सर्वे मां षदेत शि सांप्रतम्‌ ५५
ब्धः पतेरीणेच्ास्य सत्ता स्त्र वतेते । सिद्धेः पतेन संवेहः किं करिष्यति मां पिता ॥२०॥ स्वधमेः सवभूतानां धम-
क्ामार्थुक्तये । ब्रह्मभूया्मल्य॑तं गणेश मजनात्मकः ॥२१।॥ तं ताद स्वधर्मं कि त्यक्त्वा विषपरपटः । भविष्याम्य-
सुराधीनौ ब्राह्मणाः कुलपांसवः ॥६२॥ न ब्राह्मणा भ्षंतोऽपि विषयेषु परायणाः । त्यक्त्वा घर्म सिता अचर दैत्याधीना

कन 17129471 (> स 4 ८८751712 (द परर ९ म॑ फर
> |. > ०.1, > ~अ 0) पः ~ $ - 44 -
0१८ , १/४, १4 र. ‡ ह र द

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

॥ ओमिति श्रीमदन्द्े पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौ रटे महापुराणे तृतीये खंड महोदस्चसति शुक्रिष्यपुबोधसंबादो नामाष्टचत्वारिगोऽध्यायः ॥

ने 2 <<

॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ शरष्ण उवाच । काव्यशिष्या गत्तास्तच्र॒ यत्र दैत्याधिपोऽभमवत्‌ । सभासनस्थमूचुस्तं दद्रा
भयसभन्विताः ॥१॥ शक्रशिष्या उचुः । ज्ञानारे शण वाक्यं नो दारुणं विपरीतगम्‌ । पुच्रस्तेऽभून. मदोत्सिक्तः सर्वदा-
ऽस्मालुपेक्षते ॥२॥ उ्छं्य सवेमस्माभिः कथितं जातिदूषणम्‌ । करोति स्वमतेनायमन्यान्‌ संबोध्ंस्तथा ॥३॥ पितृदंतार-
मत्यतं सदा स्मरति भक्तितः। तिरस्कर महाराज त्वामरमान्नात्र संक्षयः ॥४। अतः कथयितुं याताः शिक्चयस्व स्वपुत्रकम्‌ }
वयं शिक्षयितुं शक्ता नाविनीतं महामते ॥५॥ श्रीङृष्ण उवाच । तेषां वचनमाकषण्यं क्चोभितो दैत्यनायकः । प्रेषयामास दृतं
स पुच्रमनेतुमंतिके ॥६॥ दृतेनागतमेवं तं पुत्रं दष्टा महासरः । उवाच कृतव॑तं तं प्रणामं क्रोधसंयुतः ॥७॥ ्ञानारिरुवाच ।
किं तिरस्कृत्य रे वत्स गुरून्‌ स्मरसि तद्द । हितं ते हृदये किँ च वर्तते कुरुपांसन ॥८॥ पितुर्यचनमाकण्यं क्रोषयुक्तः
सुबोधक्षः । उवाच पितरं श्रातं मायया गणपस्थ सः ॥९॥ सुबोध उवाच । सर्वेषां कुलदेवं च सवेषां दितकारकम्‌ । भुक्ति-
सुक्तिग्रदै तात भजामि गणनायकम्‌ ॥१०॥ ब्रह्मविष्ण्वादिभिदैवेः कदयपादिसुनीश्वरेः । पूजितं कलब्द्धर्ष थोगशांत्य्भ-
मादरात्‌ ॥११॥ कडथपात्‌ वयसुत्पन्ना देवा दैतयास्तथा नराः । जतवो विविधाश्चैव तेषां स्वामी तथाऽमवत्‌ ॥१२॥ भजाभि
गणनाथं यै अतोऽहं स्वभावत; । तमनाहत्य दैत्येद्ा न सिद्धि रभते पुमान्‌ ॥१३॥ तस्य तद्रचनं श्रुत्वा कोधयुक्तो
महासुरः । जगाद तं धमराजसुखादनटमसुद्रमन ॥१४॥ क्ञानारिरुबाच । अस्माकं काज्रवो देवा दैत्यानां नात्र संशयः ।
सुरासुराश्च वेदेषु पोक्ता; पद्य सुदुर्मते ॥१५॥ त्राप्ययं पितु्हता मम तं भजसे सुधा । बालभावे मया ज्ञातं चेष्टित ते

2111<41200211082411121॥1.0111

2111<412002110820111211.0111

।"षणीाषा्वणााणणिणाणणणिििििणिि णि ष क क ्कक्कययनकाककववयकययकयकावकपयवयथकक अ = (न

पानं १५
> (05475. 92 स्म्य 9 ए५०९.०९५ रास ठ एस्रसद्र
9

रिपुथितम्‌ ॥१६॥ बां मत्वा न दुष्ट त्वां हतवान्‌ कृपया शाट । अधुना तां मत्वा न सुंचामि कदाचन ॥१७॥ त्यज दा
महामृखं नोचेद्धन्म्युना किल । एवमुक्त्वा खङ्गहस्तो वुद्राव खसतं शप ॥१८॥ ततस्तं दैत्यराजं स उवाच तनयो वः।
किं घषेयसि मां तात भ्रांतिभाषेन मोदितः ॥१९॥ सवसत्ताधरः पोक्तो वेदेषु गणनायकः । तस्य सत्तां परित्यज्य र्षि
मां हंसि त्वमेव च ॥२०॥ सुरासुरमयः साक्ाद्रणेशो नात संद्यायः । उद्धतं हंति वेगेन नानारूपधरः पश्च; ॥२१॥ चरेते
स्वसुतं द्रा भयहीनं युधिष्ठिर । कोधयुक्तः स्वयं तत्न संस्थितो दैतल्यनायकः ॥२२॥। दूतानाज्ञापयामास शाखाः
स्वसुतस्य सः । वधाथ ते दैत्यगणाः करोधयुक्ता बभूविरे ॥२३॥ नानानादथुताः स्वे नम्राखधरा ययुः । हंतुं तं तानथो
दृष्टा सुबोधो नियो बमो ॥२४॥ गणेशाभजने सक्तो बभूव न चचार ह । देहपारञ्धभावेन भवेत्तन्‌ मे गजानन ॥२५॥
विघेरा हेरंब जयाखिखेा स्वानंदवासिन्‌ जय वक्रतुंड । नाथोऽसि सर्वश्र जगत्‌ सुडढे रंबोदर ब्र्मसुते नमो बै ॥२६॥
इत्याथ्विविधेवाक्यैगेणेराम भजत्‌ खतः । तं तथा करोधसंयुक्ता जघुदैत्या महाबला; ॥२०। नानाराखनिपावेस्तेऽद्चैः
सवत्र युधिष्ठिर । गणेरास्तस्य देहस्थो निष्फलांस्ताश्चकार ह ॥२८॥ ऋरोधानलेन सर्वान्‌ स दाहयामास विन्नपः । लतः
पलायनं चक्दैत्या; भराणपरीष्सया ॥२९॥ तत्‌ दष्टा परमाश्रयं ज्ञानारिः कोधमूच्छितः। श्रेष्ठानाज्ञापयःमास वधाय स्वसुतस्य
वै ॥३०॥ चतुरंगबचेयुक्ता दैलयेशास्तं समाययुः । अमोघाद्चैः खषोधं ते जघरुः परमदारुणाः ॥२१॥ गणेराभक्ति तां सोऽपि
चक्रे वै निभयो दृढाम्‌ । जय देवे चिघ्ररा महोदर नमोऽस्तु ते ॥३२॥। तस्य देहान्‌ महानभ्निः शखघातच्छटेन सः ।
ससुत्पन्नः प्रजज्वाल दैत्येशान्‌ क्षणमात्रतः ॥३२॥ ते मेधाख्राणि सखजस्तै्नं शांतो बभूव ह । ददाह सकलांस्तच्र
परल्याभरिसमश्च तान्‌. ॥२४॥ ताः सवे सुराणां वै नायकास्तत्र भूमिप । ज्ञानारिः परमा्र्ययुक्तोऽभूत्‌ खेदसंयुतः ।।२५॥
प्रधानैः स विचार्यैवं प्रं तत्याज तत्क्षणात्‌ । शुकं तपसि तिष्ठतं ज्ञात्वा क्रोधं नियम्य च ॥३६॥ मेधावी स्त यदा शक्र
आगमिष्यति वै गृहे । तदा तेन समायुक्ता हनिष्यामः सबोधकम्‌ ॥३७॥ एवं निथितसंकल्पाः स्थितास्ते यैत्यनायकषाः ।
जञानारिः स तथा चक्रे हदयेन विदूयता ॥३८॥ सुोधो गणपं तच्राऽमजत्‌ सोऽनन्यमानसः । निर्भयो दानवान्‌ सर्वान्‌
तृणीकृत्य विरोषतः ॥३९॥ ततस्तेन सुबोधेन दैत्युच्रा युधिधिर । दिक्षिताः प्रत्ययं इष्टा तथा गणपमाभजन्‌ ॥४०॥
सत्यं गणेशमाहात्म्यं महत्तन्नात्र संक्नायः । संहृरय दैत्यशभूपाला शताः कक्षववप्यहो ॥४१॥ एवं विचायं सर्वच्र षाला

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ३ अ. ५० पानं १०८

५ <> ६<>9६ ८८ >> 9108. ४<~१<~> > ~> ५“ 9 > >~ 6 ८2 <> ऋ स्रा शु सः सलु ् ध ठ राद्रस स 1 सरस ष् सस स भ धु स्रज र धु
^ 5" स) स 12 4, (<> स^ कः भ > ५ <> ग <> >> ९, (~ 9 <>) >> ~ ८ ८८ ८
न 96 2.4 62 67४6 [7

८

४;

4,

४

|

५

2.

€>
(५५

४

>
५५

€1

श्र

1
[^

7 क
५

विघरेशमादरात्‌ । अभजन्‌ सवंभावेन तिरस्कृत्य युरो; सुतान्‌ ॥४२॥ यत्र तन्न गणेास्य कीर्तनं द्यचैनादिकम्‌ । अङु्वन्‌
दैत्यपुच्रास्ते सुबुधेन समन्विताः ॥४३॥ नमो नमो विघ्रपते गणे सदा स्वसंवेदयपुरे निवासिन्‌ । अनादिमध्यांतविदीनकाय
सुदांतिदातच्रे जय सवपूज्य ॥४२४॥ एवं दृष्या स ॒सर्वन्र ज्ञानारिः क्रोधमादघे । सहने न समर्थोऽभून्‌ मतिं चक्रे वधाय
वै ॥४५॥ हनिष्यामि रतं दुष्टं वरयुक्तप्र भावतः । न मे श्त्युभवेन्नूनमिति व्यवसितोऽभवत्‌ ॥४६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे तृतीये खण्डे महोदस्चसिति सुबोधमक्तिवणैनं नामेकोनपचारत्तमोऽध्यायः ॥

34

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्ण उवाच । अधुना शणु धर्मज्ञ देवादीनां वनेषु वै । यज्नातं तत्‌ परवक्ष्यामि पूणानंदस्य चेष्टितम्‌
॥१॥ विष्णुखुख्यान्‌ सुरानाद पर्णान॑दः पतापवान्‌ । किमर्थ दु;ःखसंयुक्ता भवंतः सर्वजंतुभिः ॥२॥ ज्ञानारिणा कृतं सर्व
जगत्‌ स्थावरजंगमम्‌ । दुःखयुक्तं विषेण तं॑हनिष्यामि निधितम्‌ ॥२॥ मयि पुच्रत्वमापन्न दुलैमं किं भविष्यति ।
तस्मादेवगणैस्तात गच्छ वैकुठमादरात्‌ ॥४॥ ज्ञानारिः पुरनाथ यतते चाधुना प्रभो । तसय पुत्रो महाभक्तो मदीयो
नात्र संद्रायः ॥५॥ मक्तरक्चा्थमेवाहं गमिष्याम्यधुना स्वयम्‌ । ते हत्वा सुखमेष्याभि स्व मक्तद्वेषिण खलम्‌ ।।६॥
चराचरमयात्तस्थ भयं नास्ति कदाचन । चराचरमयं सर्व ्रयुण्यं नान्न संहायः॥७॥ अतो द्दरविहीनेन तं रूपेण महासुरम्‌ ।
हनिष्यामि स्वभक्तार्थं परय मे त्वं कुतृहलम्‌ ॥८॥ एतस्मिन्नंतरे चेव ज्ञानारिः खड़मादधोौ । खबोधं हंतुमत्य॑तं कोधयुक्तो
युधिष्ठिर ॥९॥ ज्ञानारिं तादशं दद्रा सुबोधो भक्तिसंयुतः ! गणेङास्य जगादाऽपि तच्छृणुष्व युधिष्ठिर ॥१०॥ सबोध उवाच ।
अहंकारेण संयुक्तस्तात त्वं भायया श्ृशम्‌ । न जानासि गणेशानं चित्ते संस्थितमेव ते ॥११॥ चिंतामणि: स वेदेषु
कथितो वेदवादिभिः । तं गच्छ शरणं तात नोचेवं वै मरिष्यसि ॥१२॥ न ते भयन भावेन त्यजेयं विघ्रनायकम्‌ ।
क्रिषु श्राम्यसि सखै त्वं सत्ताधारं न पदयसि ॥१३॥ इति पुत्रं छुव॑तं स जघान दढरोषतः । खद्ेन तीक्ष्णधारेण स खज्चो
निष्फलोऽभवत्‌ ॥१२४॥ ततो नानाखवैस्तमवषदैत्यनागकः । तानि निष्फलरूपाणि बभूवुश्च युधिष्ठिर ॥१५॥
अभ्यखरादीनि शखाणि निष्फलानि महासुरः । वीक्ष्य विरिमितचित्तोऽसै महयुद्धोयतोऽभवत्‌ ॥१६॥ पुन्न पादे शिलायां

"----~---* -----~--~------------------~--------------------
=-= ~न

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

-----____{ऋ_{__{ {` चनर्र १०९.
जा २ अ, ५० (१ लस ध

स संग्र्याऽऽस्फालयद्यदा । तावत्‌ स्वर्यं पपातैव मूच्छितस्ताडितोऽमवत्‌ ॥१७ अद्यरूपमावेन दतो व
पनः संजञासमायुक्तोऽपयत्पुच्रं खुदधमेतिः ॥१८॥ गणे भजने सक्त (वीक्ष्य .विर्मितमानसः । 4 हदये स
चकार परमाद्भतम्‌ ॥१९॥ अहो मां को जवानिवं न पडयामि महारिषएम्‌ । केन मार्गेन मे पुत्रं हनिष्य ह 4
पुत्रस्य मरणाथय यतेऽदं विविधं सदा । तदथ दैत्यनाथाश्च खुदद्विर भवन्‌ खता; ॥२ १॥ अद कि वा - | हनिष्यामि
सुतं ल॒ वा । अधुना किं मया कामें व्यवसितोऽभवत्‌ ॥२२॥ ततस्तेन -वधायांय माघं ज्ञाने विरोषतः। ५
चादौ हन्मि पश्चात्‌ सुते खलम्‌ ॥२३॥ लो रक्चाकरस्तस्य रष्लिता न भविष्यति वो तेन सत्यु मे गमिष्यति सतोऽ, ।
॥२२। एवं निथितसंकर्पो जगाद क्रोघसंयुतः । पुच्र सुबोधनामानं मोदेनामोदितोऽखुरः ॥२५॥ सुबोध डत ते रक्षित
विरोषेण वमेत । तमानय मदादुष्टं हनिष्याम्यधुना शठ ॥२६॥ ततस्त मोहितं माद बोधः करणायुतः । व पश्य
हृदिस्थं तं चित्तव्रत्तिप्रचालकम्‌ ॥२.७॥ वैर भाव परित्यज्य तथाऽदंकारमद्य वे । शरणं गच्छ विघ्रं ब्रह्म भूतो मविष्यसि
॥२८॥ सर्वत्र संस्थितं पदष स्वामिनं मे गजाननम्‌ । तं हंतुखु्तस्त्वं वै मरिष्यसि न सायः ॥९९॥ ततस्तं १
ज्ञानारिर्वचनं दप । दर्खीयस्व महाभाग तं भजिष्यामि निथितम्‌ ॥३०॥ एवं कपट. मावेन सुबोधं स जगाद ् | = ०
गणेकानं सस्मार पितृकारणात्‌ ॥२१॥ ततस्तं मूषकारूढो विष्णुपुच्रः समाययो । तमन्वयर्िजा देवा त ता (क
॥२२। जकारे गुप्तरूपेण सुनयो देवतागणाः । संस्थिता अभवस्तत्र पदय॑तश्च्ितं प्रभोः ॥३३॥ स 1 १
संख्ितं मणनायकम्‌ । पदयन्‌ क्रूरो महदुष्टो ज्ञानारिदषितोऽनवत्‌ ॥३४॥ सृबोधस्तं प्रणम्याद्यै स्तुत्वा च ४ स्तवैः ।
उवाच पितरं योगी पश्य तात गजाननम्‌ ॥२५॥ खुबोधस्य वचः शुत्वा करोधयुक्तो महासुरः । अमोघं सवेसंहारकारकं
हा खमाददे ।।३६॥ एतस्मिन्न॑तरे तच्र परणांन॑दो हदि स्थित ¦ । जीव'मावं स दैत्यस्य कषयामास्‌ ५४७ ॥३५॥ ततः
स पतितो भूमौ गतचैतन्यकोऽद्सा । हाहाकारं प्रचङृस्ते दैत्या; पातालमाययुः ॥३८॥ ततस्त वव चमाया न नःस्थाः
सहसाऽऽगताः । प्रणम्य तुष्बुस्तं वै पू्णानंदं गणेश्वरम्‌ ॥२९॥ स्तुवतां पर्यतां भूष सुबोधं व विघ्रपः ८.
चकाराऽपि सवे खिन्ना इवाऽ भवन्‌ ॥४०॥ लक्ष्मीनौरायणश्चैव मूच्छितौ धरणीतले । पेततुदुःखसंयक्त व योगतः
४१ द्विसद्रतीत्‌ प्रबुद्धौ तौ ततो हृदि तयोः प्रसुः। प्रकटोऽभदुवाचाऽथ सूतौ मां भजतं युवाम्‌ ॥४२॥ न वियोगो मवेत्तातौ

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

व एष्ट 7 स ट ह्‌ 0 ठ तदः पह न ठ स ध त्यः "स्क स्र प्ाङ्रस्स धुः णु र प्रसि
>> 9 ॐ 4.4 2 (९ > >> 2 < (12121 01४ > शा 93. << छि
०99 75221175 7 हन 16711221 7575526

पश्यतं बुद्धिचालकम्‌ । एवसुक्त्वांतदेपेऽसौ हृदिस्थो गणनायकः ॥४३॥ ततस्तौ दुःखसंयुक्तौ चक्रतुः परमाहतौ ।
रक्ष्मीनारायणौ मूर्ति मक्त्या परभजने रतौ ॥४३॥ एवं महोदरः सर्वप्रदाता तै प्रतापवान्‌ । हती च ब्रह्मभूतोऽसौ
ब्र्यमूयमवो मतः ॥४५॥ दि वविष्पवादिभिदैवे; सेवितो भक्ति मावतः । सुनिभिर्योगिभिर्नानाजंतुभिर्नात्र संशयः ॥४६॥
तं भजस्व महीपार विघ्रहीनो भविष्यसि । स्वधर्मस्यो महाभाग हांतियोगमवाप्स्यसि ॥४७॥ सद्र व्याच । एवं नारायणं
तं स छतं धमेपाल्कः । युधिष्ठिर उवाचाऽथ म्रेमयुक्तो महामतिः ॥४८॥ युषिष्ठिर उाच । क्ष्ण कष्ण महाप्राज्ञ कथां
ब्रह्मपदायिनीम्‌ । सवेकामग्रदां पूर्णा चदस्यच्न न संशयः ॥४९॥ त्वदीयसंगयोगेन मया ज्ञातो गजाननः । बद त्वं तस्य
मन्नं मे स्लीकाय सवंधवे ॥५०॥ स तस्मै देवकीपुत्रो ददौ भं षडक्षरम्‌ । देवेदो धौम्यखुखतस्तथा सर्वेभ्य आदरात्‌ ॥५९१॥
दर उवाच । पांडव द्रौ पदीयुक्तासतेन मंत्रेण वित्रपम्‌। अ मजन्‌ मक्तिसंयुक्ताश्वतुर्थीितकारकाः॥५२॥ ततो दुःखविहीनासते
सयात्‌ माप्य यथेम्ितम्‌। स्थालीखमन्नमत्यंतं पोषयामासुरग्रजान्‌ ॥५३॥ बनस्थाः दुखहीनाशच भ्रभ॑तस्ते समाययुः । व्यासेन
वासुदेवेन युताः स्वान॑दके पुरे ॥५४॥ मयुरेदां च तच्रेवाऽप्रूजयन्‌ मक्तिसंयुताः। पांडवेशं समास्थाप्य श्राद्धं चङ्कः पितुस्ततः
॥५५॥ त्र पिडप्रवानेन पांडुं खभेस्थमाद्रात्‌ । नानासद्णेयुक्तं समानेतुं ययुभेणाः ॥५६॥ गाणेरेन विमानेन स्वानदे
ब्रह्मरूपिणम्‌ । चक्क महाभाग महिन्ना क्षेच्रजेन ते ॥५७॥ गुप्तरूपेण वर्षं ते निर्विघ्रा जवसंस्ततः। पश्चात्‌ प्राकव्यभास्थाय
सख्रीकाः पांडवा चयुः॥५८॥ इत्वा दुयोधन वीराः ससैन्यं कर्णं संयुतम्‌ । राज्यं पराप्याऽमज॑सते तं गणेरां स्वैनायकम्‌ ॥५९॥
एवं युधिष्ठिरेणैवाराधितः स महोदरः । मोदश्लयस्व मावेन योगिना शांतिधारिणा ॥६०॥ पूर्णानंदावतारो महोदरांतर्भतः
स्तः । एवं नानावतारै कुरुते कीडनं स्वयम्‌ ॥६१॥ तेषां कथयितुं पुण्यं चरितं न प्ररकयते । वर्षाणामयतैर्द्च मया
केनापि निधितम्‌ ॥६२॥ इदं युधिष्ठिरस्थैव चरित्रं पापनाखनम्‌ । श्चुण्वते पठते वाऽपि तस्मै सरवार्दं भवेत्‌ ॥६२॥

ध) 7 <> रह,
सस

॥ ओमिति श्रीमदान्सये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे तीये खंडे महोदस्वसिते युधिठिरचसितं नाम पचारत्तमोऽ्यायः ॥
3 +

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

सव. २ अ. ५१
1

॥ श्रीगणेक्ञाय नमः; ॥ सद्र उवाच । महोदरस्य क्षेत्रं यदक्षिणस्यां दिदि स्थितम्‌ । देवैश्च शुनिभिस्तत्र स्थापितो गणनायकः
॥१॥ दक्धयोजनविस्तारस्तस्य क्षेत्रस्य मानद । महोदर तन्मध्ये चतुरस्र स्थितोऽभवत्‌ ॥२॥ स्वरवखंडेषु सवत्र दीपेषु
सुनिभिः; पुरा । स्थापितो दक्षिणस्यां स दिरि ब्रह्ममयः प्रस; ॥३॥ तत्र देवादयः स ऋषयो योगिनस्तथा । तीनि
सलत्रसुख्यानि संस्थितानि भव॑ति च ॥४॥ समुद्रे स्नानकर्तारः स्वस्वती्धषु नित्यदा । गणेशानं मजंतस्ते परस्परदिते रताः
॥५॥ नानारूपाणि ते सरवै महोदर कृतानि च 1 चेष्टितानि स्मरतो वै हृष्टरोमाण भवन्‌ ॥६॥ सिद्धिबद्धियुतं तं ते
मूषकं पुरतः स्थितम्‌ । दृवौदिभिः प्रजयति विरोषेण प्रजापते ।॥७॥ 'माद्रखङ्कचतुर्थीजस्ततर सुख्यो महोत्सवः । वषमध्ये
चै भवति भक्ता यात्रां पङकते ॥८॥ ततो महोद्रस्थैव दद्रीनेन हदीप्सितम्‌ । लभते मानवः सर्व स्मरणेन तथा विभोः
॥९॥ क्षेत्रे मरणतो दश्च ब्रह्मभूतो भवेन्नरः । अष्टौ विनायकाः भोक्तास्तेषां क्षेत्राणि सवेदा ॥१०॥ ब्रह्मभूतमयान्येव तेषु
सवे दिवादयः । संस्थिता भक्तिकायाीर्थं ज्ञातव्यं विवुधैः सदा ।॥११॥ त्रेलोक्ये ओष्ठरूपा ये हषादय उदाह्ताः । ते सर्व
निवसंत्यच्र क्षेत्रेष्वष्टसु निथितम्‌ ॥१२॥ त्र गाणेरातीर्थ महोदरस्य च दषैदम्‌ । स्लानेनाच्रकृतेनैव पुमान्‌ सवौ
सिद्धिभाक्‌ ॥१३॥ विष्ण्वादिषु तथाऽन्येषु तीर्थेषु च विशेषतः । गणेक्षेत्रगेष्वेव स्नानमात्रेण देहिनाम्‌ ॥१४॥ तत्तत
पदभदानि स्युस्तेषाम॑ते परजापते । ब्रह्मभूता भविष्यंति स्वानंदे वासकारिणः ॥१५॥ अन्यदेवस्य भक्ता ये क्षेत्रे गाणेशाके
सताः । तस्य देवस्य लोके ते गमिष्यति न संङयः ॥१६॥ माल्ये त्रयो देवा ल्य गच्छंति चेत्‌ पभो । तदा ते निजलोके
वै गमिष्यति सुखप्रदे ॥१७॥ क्षेत्रे मरणसंस्काराद्रल्मष्यूता भर्वति च 1 अतो नरेण तद्भक्त्या गाणेशं सेवन्यमादरात्‌ ॥१८॥
यन्न कुत्र स्थिता भक्ता ये भजंति महोदरम्‌ । ते सर्व ब्रह्म भूता बै ज्ञातव्याः पावना णाम्‌ ॥१९॥ कुर्वति ये शिवादीनां
मजनं जन्मजन्मख । तेन संस्कारयोगेन गणेश्ास्ते भवंति वै ॥२०॥ गाणे्रान्न परं ब्रह्म कथितं सवैसंमतम्‌ । अतो
गणेकमक्ता ये ब्रह्मभूताश्च ते मताः ॥२१॥ इदं महोदरारूयानं कथितं ते प्रजापते । सवसिद्धिप्रदं पूर्ण समासेन यथामति
॥२२्‌। दणयाद्यो नरो भक्तया आवयेद्धा पठेश्यदि । अंते स ब्रह्मभूतश्च विता नाच्र संशयः ॥२३॥ अनेन न समं
किंचित्‌ निषु लोकेषु विद्यते । स्वैदं मानवादीनां ब्रह्मादीनां च योगिनाम्‌ ॥२२॥ व्रतानि विधिवन्नाना कुरुते मानषो्तमः।
अस्य श्रवणमात्रेण तत्‌ फलं लमते प्रभो \\९५॥ नानातीरथेषु यः सलायान्तपयेदेवतादिकान्‌ । यथाराखरं फलं तस्य तदस्य

0 38 सरद
सयु. पु. ९५

2111<412002110824111211.0111

20|<(110021108@201112||.0111

खं २अ, ५१ चाम ११२
एव

भरवणाह्मेत्‌ ॥२६॥ क्षेत्रेषु मक्तिसंयुक्तो नरो वासं करोति यः । विधिवद्धरभक्रीलन्ञस्तत्‌ फलं अवणाछ्छभेत्‌ २७ यज्ञेनीना-
विधरदश्च दृष्टा देवान्‌ यथार्थतः । यत्फलं लभते मत्यस्तदस्य श्रवणात्‌ फलम्‌ ॥२८॥ इष्टापूतादिक सर्व यः करोति नरोत्तमः।
अस्य श्रवणतः सथस्तत्फकुं रभते पुमान्‌ ॥२९॥ बहुनाऽच्र फिसुक्तेन ब्रह्म भूयप्रदं मवेत्‌ । श्रवणेन न संदेहो धर्म॑कामाथे-
मोक्षदम्‌ ॥३०॥ पुच्रपौच्रादिक्षं सवं धने धान्यं॑विोषतः । राज्यमश्वादिकं सर्वं लभते श्रवणेन च ॥३१॥ मदोदरस्य
माहात्म्यं ग्रहे संखिखितं भवेत्‌ । न तच्र राक्षसादिभ्यश्चोराभ्याथ्ाद्भयं भवेत्‌ ॥३२॥ प्रहरोगादिका पीडा पूजनेन च
नदयति । पुस्तकस्यास्य भो दन नात्र काय विचारणा ॥३३॥ इच्छंति जंतवो यद्यदस्य ्रवणकारकाः । तत्तन्‌ महोदरः
सुप्रीतो ददाति प्रतापवान॥३४॥ वाचकं परितोष्यैव लभते तत्क्षणात्‌ फलम्‌। गणेरासन्निधाने च श्रवणेन न संशयः ॥३५॥
पतिता उद्धरिष्य॑ति श्रवणेनास्य निचितम्‌ । किं पुनभावसंयुक्ता ब्रह्मभूता भव॑ति चेत्‌ ॥३६॥ नानेन सहां छत्र वतते
ब्रह्मगोलके । साक्षायोगपतिरयैन्र वण्यते स महोदरः ।॥२५॥ इति ते कथितं सर्वं संक्षेपेण मया प्रमो । महोदरस्य माहात्म्यं
श्रोतुमिच्छसि कि पुनः ॥३८॥ सूत उवाच । एवसुक्त्वा महायोगी जुद्धलो विरराम इ । तदेतत्‌ कथितं स्वे मया ते नात्र
संशयः ॥३९॥ सर्बमान्य॑धिद्रोचेण मतमान्य महामते । वेदादीनां तथा सारं ज्ञातव्यं ब्राह्मणा इदम्‌ ॥२४०॥ नानाराख्न-
पुराणानि म॑थयित्वा महासुनिः। व्यासः संकथयामास मद्यं ब्रह्मप्रदं परुः ॥४१॥ न गणेरात्‌ परं ब्रह्म न गणेशात्‌ परं
तपः । न गणेशात्‌ परं कम ज्ञानं न गणपात्परम्‌ ॥४२॥ त्यक्त्वा गणेशामेकं यो नरः कर्मपरायणः । ब्रह्मज्ञानादिषं सर्व
साधयेत्‌ सुनिष्फलम्‌ ॥४३॥ सिद्धेः पति परित्यज्य सिद्धिमिच्छति शाश्वतीम्‌ । फलहीनः स्वभावेन नारकी जायते नरः
॥४४] बुद्धेः पतिं परित्यज्य स्थिरबुद्धि य इच्छति । न योगं लभते सोऽपि भस्मनि प्रहुतं यथा ॥४५॥ सर्वपूज्योऽयमेकञ्च
सवीदिः सर्वभावनः । तं भजध्वं विोचेण द्विजा वेदादिसंमतम्‌ ॥४६॥ कथितं सवसारं ते महोदरकथानकम्‌ । किं
ओतुमिच्छसि प्राज्ञ वद शोनक ते नमः ।॥२७॥
॥ भमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रले महापुराणे तृतीये खण्डे महोद्रचिते श्रवणफछ्बणन नामैकपंचशत्तमोऽध्यायः ॥

॥ इति तृतीयः खंडः समाप्तः ॥

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ _कौनक उवाच । त्वया सूत मदापाज्ञ महोद्रचरिच्रकम्‌ । कथितं रांतिदं मोहनादकं संश्चुतं मया
॥१॥ तथा तृं न याम्येव पायं पायं सुघामिव । नानेन सदं किंचिच्छांतिवं विद्यते द्विज ॥२॥ अतो गजाननस्यापि
चरित्रं वद विस्तरात्‌ । सवज्ञस्त्वं महाभाग मतोऽस्माभि संदरायः ॥३॥ मुद्गलस्य च दक्षस्य संवादं वद मानद । क
एं ब्रह्मपुत्रेण दक्षेणाम्रे सुुद्धिना ॥४॥ सूत उवाच । शु भार्गव विद्र महाज्ञानकरं प्रभो । गजाननस्य माहात्म्यं
ऋथयामि यथा छलम्‌ ॥५॥ श्वा मदोदराख्यानं नानाख्यानसमन्वितम्‌ । मोहनारकरं दक्षो हर्षितो द्य मवन्‌ सुने ॥६॥
सगल पुनरप्याह योमीदर वेद पारगम्‌ । विनयेन खमायुक्तो गणेशज्ञानलालसः ॥७॥ दक्ष उवाच । महोदरस्य माहात्म्यं श्तं
भक्तियुतेन मोः। तेनाऽऽनेदसमायुक्तः कृतोऽहं योगिना त्वया ॥८॥ अधुना वद विपदा गजाननचरिचकम्‌। कीरशोऽवतरदेवः
कीरा ब्रह्म तत्र च ॥९॥ किमर्थं देदधारी स बभूव सुनिसत्तम । किं कर्मा करि युणज्ञश्च वद सर्द महामते ॥१०॥
परवषुण्यप भावेण संगतिस्ते परजायते \ धन्योऽहं सर्वभावेन श्रणोमि च कथां शुभाम्‌ ॥११॥ सत उवाच । दश्पणोवं महायोगी
स षष्टो बुद्धिालिना । तं पत्युवाच भावज्ञो गाणपत्यपरायण; ॥१२॥ अद्र उवाच । शुणु दश्च महाभाग धन्योऽस्यत्र
न संदाय; । कथां वघेयसि राज्ञ गाणेशीं योगदा पराम्‌ ॥१३॥ तव मावेन संतुष्टो वदामि सकट भभ । गजाननस्य
माहात्म्य योगश्ांतिपदप्रदम्‌ ॥१४॥ सांख्यं ब्रह्म बिदेहाख्यं कथितं योगिभिः परम्‌ । तदेव गजवक्त्रं वै जानीहि त्वं
जापते ॥ १५॥ विदुत्रह्मात्मको देहः सोऽहं वक्रं प्रकीतितम्‌ । तयोर भेदक्षो बोधो बभावेव स देहवान्‌ ॥१६॥ रिविधेषु
स्थितो देवो तथापि तद्विवजितः । विदेहो गजवक्च्रश्च शोभत सांख्यधारकः ॥१७॥ बोधत्यागे महाभाग कः संख्यां
कुरुते वद्‌ । ब्रह्मणां तेन सांख्यं तद्रह्म वेदे पकाशितम्‌ ॥१८॥ लोभासुरविनाचछाय भकटोऽभूद्धजाननः। वेवैधियेः प्रजानाथ
प्रार्थितो भक्तिलालसः ॥१९॥ चतुर्थ्या मध्यगे भानौ देहधारी समागतः। सा तिथिः परमा तस्य भीतिदा संबभूव चै ॥२०॥
सूत उवाच । इति श्चुत्वा वचो रम्यं दक्षो हृष्टमना सुने । जगाद सुद्भलं विप्र चतुर्थीज्ञानसिद्धये ॥२१॥ दश्च उवाच ¦ का
चतुर्थी तिधिः परोक्त शद्धा कषणा चद ममो । गणनाथग्रिचाऽत्यंततं बभूव कथमेव सा ॥२२॥ पुनः पुनस्त्वया ब्रह्मन्‌ कथितं
तदू अतं शभम्‌ । अतो बरूहि चतुभ्यास्त्वं॑मादत्म्यं सकलं परम्‌ ॥२३॥ दक्षस्य वचनं शचुतवा हर्षयुक्तो महाखनिः ।
सुद्गलस्तमथोवाच चतुर्थीं मवां थाम्‌ ॥२४॥ सद्रल उवाच । संसतेपेण प्रयक्ष्यामि चतुथ्यौश्च चरिच्रकम्‌ । गणनाथमियं पूर्ण

व द्छव् खख

सुः धुः १

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

यायान 7

खं, अ. १. । पान २

ज्ञास्यसि त्वं प्रजापते ॥२५॥ पुरा खद्टि स खष्रा वै ब्रह्मा लोकपितामहः । स्थितानां तत्र जंतूनां कालाथ स दधे मनः
॥२द॥ नानाकार्यपरसिद्धवरषं संचित्य गणपं हृदि । अभवद्धथानमास्थाय संस्थितश्चितयान्वितः ॥२७॥, ततस्तस्य सारी
निःखृता भक्रतिः परा । महामाया तिथीनां सा जननी कामरूपिणी ॥२८॥ चतुष्पदां तथा दश्च चतुहस्तां खराभनाम्‌
चतुख॑खयुतां वीक्ष्य हर्षितोऽभूत्‌ प्रजापतिः ॥२९॥ ततः सा तं नमस्कृत्य तुष्टाव जगदीश्वरम्‌ । नानास्तोचरैः धरसाधैनसुवाच
चननिःस्वना ॥३०॥ परकृतिरुबाच । तवांगनिःखतां मां त्वं विद्धि ब्रह्मांडनायक । आज्ञां कुरु पितर्मां च कुर्वेऽहं भावर्यत्रिता
॥३१॥ स्थानं देहि तथा मर्षय नानाभोगादिकं परमो । मद्यं देव दयासिधो नमस्ते परमेश्वर ॥६२॥ तस्यास्तद्रचनं शुत्वा
तां जगाद प्रजापतिः; ! खष्ि गणकं संचित्य विचितां कुर भानदे ॥३३॥ स तस्थै गणनाथस्य ददौ मंत्रं षडक्षरम्‌ ।
सविर्धिं सा नमस्करत्य ययौ तं वनमादरात्‌ ॥३४॥ तताप तप उग्रं सा नासाग्रनयना सती । गणेशं हृदि संध्याय जजाप
मन्रसत्तमम्‌ ।॥२५॥ प्रजापते गते व्धंसहसर तु गजाननः । आययौ तां महाभागामगददद्रक्तवत्सलः ॥३६॥ गणश उवाच ।
वरान्‌ व्रणु महा मागे बहून्‌ मनसि वाज्छितान्‌ । निराहारेण संतुष्टो ददामि तपसा च ते ॥२७॥ तस्य तद्रचनं शुल्व दर्पिता
प्रणनाम तम्‌ । गजाननं प्रसंपूज्य तुष्टाव च कृतांजलि; ।॥३८॥ पकरतिरूताच । नमरत विघ्ननाथाय गणेशाय परात्मने ।
अनाथाय विदोषेण सर्वनाथाय ते नम; ॥३९॥ नमो सूषकवाहाय मूषकध्वजिने नमः 1 स्वानंदपतये तुभ्यं गणानां पतये
नमः ॥४०॥ सिद्धिवुद्धिमदानत्रे च सिद्धिवुद्धिविदहारिणि । योगाय सदा शांतिप्रदान्रे योगिने नमः ॥४१॥ सवौदये सदा
सर्वपूज्याय भक्तपालक । ज्येष्ठराजाय ज्येष्ठानां पतये ते नमो नमः ॥४२॥ बरह्मणे ब्रह्मदात्र वे ब्रह्मणां पतये नमः। सिद्धेश्वराय
देवानां दैत्यानां पतये नमः `॥४३॥ चतुैजाय हेरंब परदो्धारकाय ते । अंङुरंधारिणे तुभ्यं निरकुश नमो नमः ॥८४।॥
रजसा खुशिक् ते पालने साक्त्िकाय ते! तामसाय महाहंत्रे गुणेशाय नमो नमः ॥४५॥ स्थावराय चरायैव चराचरमयाय
ते । चराचरविहीनाय बोधाय च नमो नमः ॥४६॥ चतुर्विधस्वरूपाय चतुर्विधसुखपद । चतुःखुखस्वरूपाय स्वसंचद्याय
ते नमः ॥४७॥ विनायकाय स्वेषां नायकाय नमो नमः । गजाननाय देवाय देवदेवेद्या ते नमः ॥४८॥ किं स्तौमि त्वां
गणाध्यश्च ब्रह्मणस्पतिरूपिणम्‌ । य॑ स्तोतु न समर्थाश्च योगिनो बेदसुर्यकाः ॥४९॥ तवद्क्रंनबोधेन तथापि संस्तुतो
मया । तेन तुष्टो भव स्वामिन्‌ भक्ति देदि दटां त्वयि ॥५०॥ इति स्तुत्वा गणेरानं दंडवत्‌ प्रणनाम तम्‌ । ताञत्थाप्य

भध र एत 17 अध ॐ "9 ननद दाद्रदसष
62622

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

-----~
_ ....-----~--------------~------------------

। पान र
_ ख, अनद्‌ 9 > ऋ ऋ > > ऋ > न ऋ ९ 9
४ थ ~~ र

मणाधीडा उवाच वब्रतमातरम्‌ ॥५१॥ गणेद उवाच । वरर चरण महाभागे यं यमिच्छसि शोभन । तंतं दास्यामि भीतो
क्त्या स्तोत्रेण तोषितः ॥५२॥ त्वया छृतमिद स्तोत्रं सवेसिद्धिमदं मवेत्‌। यः पटठच्छ्णुयादाव दप्सितं लभत नरः ५
एककालं द्विकाटं वा चिकालं कभते सदा । अन्ती ब्रलसाफस्यं पठनान्नान्र संरायः ।५०॥ चुतं गणना सवान (1 र
निःस्वना | देवी प्रणम्य भावेन साश्चुनेच्ना प्रजापते ॥५८५॥ देव्युवाच । वरदोऽसि गणाधीचा तदा देहि त्वयि स्थिराम्‌ । भाक्त
मे च तथा कायै सामथ्यं करुणानिधे ॥५६॥ खष्टिसजैनसामथ्यं देहि नाथ नमोऽस्तु ते । सदा तव प्रियत्वं 2
न च ते मवेत्‌ ॥५५॥ ओमित्युक्त्वा गणाधीरो जगाद वदतां वरः । चलुविधभदा देवि भरिया मम 1 ५६
तिथीनां मातमाचन चतुर्थी संज्ञिता भव । वामभागे सदा क्ष्णा शङ्का दक्षणनागक्र ॥५२ मम ज पि ध
-मविष्यसि न संद्रायः। सदा तव व्रते संस्थान पारयामि विशेषतः ॥द०॥ मदीयत्रतजा पुण्या तिथिस्त्व च भविष्यति । त्रत

केन

त्वत्समं नैव दायक कुत्र वते ॥६१॥ एवखक्त्वा गणदयानोऽतरघाने परचकार ह्‌। बलमाला प्रजानाथाऽमवन्तञव संस्थिता ॥६२।
| ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदगले महापुराणे चतुर्थे खंडे गज़ाननचरिते चतुर्थीतपोवणेनं नाम अ्रथमोऽध्यायः ॥।
< > €< 97
॥ श्रीगणेराय नम; ॥ सदर उवाच । ततो देवी गणाध्यक्षं स्सस्वा सषु मनो दधे। ततोऽकस्माद्‌ द्विषा ४
॥१॥ वाम भागं क्रषणवर्णं दक्षिणां मं तथा बभौ 1 छह्छवणं महाभाग ततः सा विर्मिताऽमवत्‌ ॥२॥ पुनगरणप तीव
खष्ट तन्नोषचक्रमे । ततस्तस्या खुखां मोजाल्‌ प्रतिपन्निःखता तिधिः ॥ र नासिकाया द्वितीया वै वक्षसन्च तृताका
ऊंगलीभ्यस्तथा दक पचमी चाभवत्तिथि; ॥४॥ उत्प न्ना हृदयात्‌ षष्ठी चक्षषो सची यमौ । अष्टमी ष
महात्तियिः ॥५५॥ नवमी तिथित्पन्ना उदराच प्रजापते । दमी कर्णदेचचाद्वै वौठच्चैकादच्ी, मता 1९ द्वाद पाद
सस्या; समुत्पन्ना तथा विभो । स्तनात्‌ च्रथोद्ी तस्या जंकाराचतुदशी ॥५॥ मनसः परणिमा जाता अमावास्या तथा
, समायन तिथयो सिन्नतां दधु; ॥८॥ कृष्णा चतुर्थी पोक्ता या तस्याः क्रष्णाः प्रकीर्तिताः । तिथय
ऽभवत्‌ । जिहायाः सवे भावेन एतेथयो {नन्नता दधु (2 कभा. नो च
दद्रापंचार्या ज्ञातव्या विबुधैः किरु ॥९)॥ द्याः श्ुङ्चतुर्थी ददातु प । त्तिथया प्वाचवत्‌ र भर
स्वस्वयणान्विताः ॥१०) दिनांदाः पुरुषा जाता रान्रयः ख्रीस्वरूपक्रा; । स्वस्व नाचाचहारक्ा चभूयुख हिते रताः ॥११

त

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

#
ख. ४ अ.र पान्‌ ४
2222422 20222
2262 5 11110015 1 22 4 {21774791 >> 2 204

तिथिभिः सहिता देवी चतुर्थी तपसि स्थिता । गणेशमभजचित्य मंत्रध्यानपरायणा ॥१२॥ वर्षेणैकेन वि्नद्रस्तां यथौ
भक्तवत्सलः । शृद्खां मध्याहसमये कछष्णां चंद्रोदये तथा ॥१३॥ वरं बरहि गणेश्चानस्तासुवाच विद्रोषतः । प्रणम्य विघ्नं
पूजयित्वा स्तुत्वा जगाद सा ॥१४॥ चतुष्युवाच । त्वदेकनिटयां देव मां कुसग्व गजानन । नान्यं याचे वरं स्वाभिन्‌ भक्ति-
मिच्छामि दाश्वतीम्‌ ॥१५॥ तस्यास्तद्रचनं श्चुत्वा तां जगाद गजाननः । प्रां चतुर्थं मध्याह्ने मदीय दद्ोनं त्वया ॥१६॥
अतो मध्याहकालेऽन्ये मां भजनते रिवादयः । चतुथ्यौ शुद्कपक्षस्य स्थितायां सर्वदा जनाः ॥१७॥ मदीयव्रतसुख्यत्वे
भव त्वं सवै मावतः । निराहारेण मां तच्र त्वच्युक्तं पयुपासते ॥१८॥ चतुर्विधं प्रदास्यामि नानाभावनिय॑चितम्‌ । संचितं
नास्ति चेदेवि तथाप्यत्र न संरायः ॥१९॥ संचितं चास्ति चेद्धापि ददासि त्वं महामते । अतस्ते नाम विख्यातं वरदेति
भविष्यति ॥२०॥ त्वां पूजर्थति ये नैव मदुक्ता त्रत भावतः । तेषां रतानि सर्वाणि निष्फलानि भवतु वै ॥२१॥ एवमुक्त्वां-
ऽतदेधेऽस्मै गणे देवनायक्ः । तदादि सा तिथिः ख्याता वरदा च प्रजापते ॥।२२॥ गणेशास्य पियाऽत्य॑तभिति जन्मतिथिः
सरता । तस्यासुपोषणं कार्यं नैरात्महितेप्छभिः ॥२३॥ प॑चम्यां पारणं दकल कर्तव्यं हिजसाक्षिकम्‌ । चतुर्विधं फलं तैश्च
संभा नात्र संदहायः ॥२४॥ यद्यदिच्छति तत्तत्‌ स लभते व्रतकारकः । अंते स्वानंदगो भूत्वा सायुज्यं ब्रह्मणस्तथा ॥२९५॥
तन्न व्रते नरा; पापा अन्नं भक्षति चेत्‌ पियम्‌ । नारकास्ते मविष्यति हीना अन्ने; पुनजेनौ ॥२६॥ एवं वरं चतु्यै स ददौ
विघ्रविदारणः । सा तिथि; सवेमान्या च बभूव ब्रतमूलमा ॥२७॥ ततः करुष्णां चतुर्थौ स जगाद गणनायकः । वरं च्रणु
महाभागे दास्यामि मनसीप्सितम्‌॥२८॥ श्ुत्वा सा तं प्रणम्याऽऽदौ पूजयित्वा गजाननम्‌ । स्तुत्वा जगाद वाक्यं तै हर्षेण
महता युता ॥२९॥ इष्णचदु्युंयाच । यदि प्रसन्नभावेन वरदोऽसि गजानन । तदा भरि दां देहि त्वदीयां मे महोदर
॥३०॥ त्वत्पियत्वं सदा नाथ वियोगो न भवेच मे । स्वेमान्यां कुरुष्व त्वदेकनिष्ठस्व भावतः ॥३१॥ तस्यास्तद्वचनं श्चत्वा
तां जगाद गजाननः । सदा मम प्रियाऽत्यतं भविष्यसि महातिथे ॥३२॥ चंद्रोदये त्वयाऽहं वै पराप्तस्तेन चतुरधिके । तत्‌
काटे चं रतं सख्यं त्वदुक्त भवतु प्रियम्‌ ॥३३॥ न वियोगो भवेद्धक्ताः परियेऽन्नजलवजिताः । उपासते च तेषां त्वं संकष्ट-
हरणं कुर ॥३४॥ प्रहरान्‌ षच मद्भक्ता; पियेऽन्नजलवनजिताः; । उपासते च तेषां त्वं संकष्टदरणं कुरु ॥२५॥ चतुर्विधं
स्वसंकष्टं जन्म श्त्युश्च क्म॑जम्‌ । तिना तत्फलं कमं वियते न कदाचन ॥३६॥ इत्यादि विविधं देवि विरोषेण चतुविधम्‌ ।

~~~

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ.२ पान ५
1

संकष्टदं दर त्वं बै मत्सादावतुर्थिके ॥३७॥ न संकष्टं कदाचिद्ध तकार नरस्य च । भवेन्‌ मे भक्तियुक्तस्य पुनस्त्वययुक्त-
सेविनः ॥३८॥ इद भुक्त्वाऽखिलान्‌ भोगानैते स्वानंदमाप्लुयात्‌ । संकषटदरणी नाम भवेत्तव चतुर्थके ॥३९॥ न करोति
चतुर्था चेन्नरो मद्भक्तिकारकः । निष्फलं सकल तस्य भजनं वै भविष्यति ॥४०॥ त्वां त्यक्त्वा ये नराः पापा व्रतमन्यच्च
कर्मत । बरतादिकं निष्फलवी तेषां सर्वं भविष्यति ॥४१॥ वर्णाश्रमस्थको भूत्वा चतुर्थी न करोति चेत्‌ । तस्य सर्व
स्वधर्मस्थं कर्म य्निष्फलं भवेत्‌ ॥४२॥ यती रात्रौ निराहारयुक्तः सन्‌ व्रतमाचरेत्‌ । संकष्टहरणं देवि स्वानंदाथं न संदायः
॥४२॥ अन्यैश्च द्विजसंयुक्तैर्भोजनं द्विजसाक्षिकम्‌ । रात्रौ कर्तव्यमेतस्मिन मां प्रपूज्य वरानने ॥४५॥ श्रावणे लङ्ङकान
भक्चेत्‌ भद्रके दधिभोजनम्‌ । निर्जर त्वाभ्विने परोक्तं दुरधपानं च कार्तिके ॥०४५॥ सागरी जलाहारः पौषे गोमून्न-
भश्चणम्‌ । मावे मासि तिलान्‌ शयुङ्कान्‌ काल्गने घृतशकैराम्‌ !४६॥ पंचगव्यं मधौ मासे वेरदाखे पश्वीजक्म्‌ । ज्येष्ठ
घतं गवां मक्ष्यमाषाढे मधुभोजनम्‌ ॥४७॥ यतीनां सवदा शछयेतत्‌ बतं युक्तं प्रकीर्तितम्‌ । अन्येषां भोजने नैवानेन वा
तरतव स्तम्‌ ॥४८॥ याममाच्राऽवदि्टायां रा्राबुत्थाय सत्वरम्‌ । प्रातःकृत्यं ससंक्षेपात्‌ कर्तव्यं तन्नरेण चै ॥४९॥ तथा
माध्याहिकं कस कर्तव्यं प्रातरेव च । चतुधैटिकरात्नौ सूर्योदयः स प्रकीर्तितः ॥५०॥ एवं कमीदिकं कृत्वा मां संप्ूल्याल्प-
मंत्रतः । प्रत्यक्लोदयकाले षै सूर्योपस्थानमाचरेत्‌ ॥५१॥ चंद्रोदयस्य पर्यतं ₹हामीमूले जपं जपेत्‌ । मदीयं मौनिभाविन
पश्चात्‌ लान समाचरेत्‌ ॥५२॥ सायाह्यकालजं कमे तच्र कु्यान्नरोत्तमः। विधिना पूज्य मां पश्चादध्यंदान समाचरेत्‌ ॥५३॥
आदौ तेऽर्यप्रदानं च ततो मेऽध्यैनिवेदनम्‌ । ततः सपताघ्यंदानं ब्रती चंद्राय समाचरेत्‌ ॥५४॥ ब्राह्मणैः प्रजितैर्देवि नरः
कयांच भोजनम्‌ । मोदकापूपलडकपायसादिभिरादरात्‌ ॥५५॥ रात्रौ जागरणं कुयान्‌ मदीयकथयान्वितः । प॑चम्यासुपचरेः
संप्रजयन्‌ मां प्रयलतः ॥५६॥ एवं व्रतं नरः कुर्यात्‌ स चै सर्वा्सिद्धि भाक्‌ । भविष्यत्यमर मान्योऽते ब्रह्मणि खयं ्रजेत्‌
॥५अ। यथाऽहं देवतादीनां पूज्यः सवौद्यभावतः । तथा त्वं त्रतजातीनामादिपूज्या भविष्यसि ॥५८] शकं कृष्णां चतुथी
ये करिष्यंत्यमरादयः । सर्चवरतादि भावेषु तेषां सिद्धिर्भविष्यति ॥५९॥ एवसुक्त्वांतदधेऽसौ गणेय ब्रह्मनायक्; ।
चतुर्थी भक्तिसंयुक्ताऽभवत्तत्रैव संस्थिता ॥६०॥

। ओमिति श्रीमदरये पुरणोपनिषरि श्रीमन्मौदके महापुराण चलुरये खंडे गजाननचसिते शषठष्टष्णचतुर्थीबरदामबणैनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥।
<, न> ८८, >

2111<41200211082011121॥1.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

"=> ~>.

` खं.४अ.३. ललतनलत्छख्लः ध ५
व

॥ ओगणेक्राय नमः ॥ सदर उवाच । ततो गणपतिरदश्च ययौ सर्वतिथीः प्रति उवाच ब्रणुत प्राज्ञा वरं यं मनसीप्सितम्‌ ॥१॥
श्रुत्वा मणपतेवक्ियं परणम्थ गणनायकम्‌ । परजयित्वा च तं स्तुत्वा जगदुस्तिथयः पराः ॥२ मरतिपदाया उचुः । यदि
विचश्वर स्वामिन्‌ वरदोऽसि गजानन । किं कतव्य दयासिधो अस्माभिवेद सांप्रतम्‌ ॥३॥ स्वस्वव्यापारजं दव साम्य
देहि चाद्भतम्‌ । मकि त्वदीयपादान्ने सवं मान्यं त्वया परमो ॥*॥। तासां वचनमाकण्यं जगाद गणनायकः । ताः शुणु त्व
प्रजानाथ सर्वेषां दितक्रारकम्‌ ॥५॥ गणेश उवाच । मदीया भक्तिरत्यंतं भविष्यति न संरयः। भवतीनां महाभागाास्तथयः
पुण्यभागिकाः ॥६॥ मत्कलारासमुद्धूता देवास्तान्‌ प्रीणय॑तु चै । भवतीभियुती देवा नराणां प्रीतिदाऽस्तु च ॥७॥ सदा
वर्हि प्रतिपदि पूजयिष्यति ये नराः । हतद्रन्यै् हृत्वा तं दुग्धाहारा तरते रता; ॥८॥ उपोषणं करिष्यति तैश्च देवा;
सेश्वराः । तोषितास्ते सदा तेभ्यो दास्यति मनसीप्सितम्‌ ॥९॥ ते श्टताः संगसिष्यल्यभिरोके भोगकारकाः । आप्तुल्य-
प्रकारोन विमानेन विहायसा ॥ १०॥ चरिष्यति न संदेहः प्रतिपद्रतकारकाः। ब्रह्मापणस्व भावेन गमिष्यति मदात्मनि ॥११॥
द्वितीयायां नसे यस्तु प्रूजयेदभश्विनौ शु भौ । पत्राहारसमायुक्तो रूपवान्‌ जायते किक ॥१२॥ इद्‌ खक्त्वाऽखिान्‌ मोगानते
तद्धोकमाप्नुयात्‌ । द्वितीया्रतकारी स देवमान्यो भविष्यति ॥१६॥ ब्रह्मापणस्वभावन द्वितीयाव्रतमाचरेत्‌ । स स्वानदे
मदीये धै लीनश्चैव भविष्यति ॥१४॥ तृतीयायां मदाराक्ति प्रजयेद्धक्तिसंयुतः । सवः सौभाग्यदैद्रन्येलेवणादार-
वर्जितः ॥१५॥ ख द्ाक्तिलोकगो भूत्वा मोगयुक्तो भविष्यति । ब्रह्मापैणतया सोऽपि मलोके चागमिष्यति ॥१६॥
पंचम्यां नागखुरूपांश्च दुग्धेन स्नापयेन्नरः । प्रजयेत्तान्‌ परयत्नेन निरम्काहारकारकः ॥१७॥ स नागलाकगो , भत्वा
मोगयुक्तशरिष्यति । निष्कामेन मदीये वै लोकैऽते आगमिष्यति ॥१८॥ षटयां_ सदं फलाहारः पूजय द्राक्तसंयुतः ।
+ क > न ने वटं गत्याः ||

सकदलोके चरेत्‌ सोऽपि महाभोगपरायणः ॥१९॥ निष्काम मावयुक्तश्ेत्‌ स्वानदेऽते गमिष्यति 1
सर्वैनावनिर्यनितः ॥२०॥ सक्चम्याम्चयेत्‌ सूय॑सुपोषणपरायणः । स सूयैलोकमाभित्य परचरेद्धोगसंयुतः ॥२१॥ निष्काम्‌-
वरतक्रारी चेन्‌ महालयसमुत्थिते । स्वानेदे मे सदेहो वै ब्रह्मभूतो भविष्यति ॥२२॥ अष्टम्यां माठृक्राना यः पूजको
भावसंयुतः। धिल्वाहारसमायुक्तो मातृकालोकगो भवेत्‌ ॥२३॥ मदपंणस्वमावेन सदा बरतपरायणः । अष्टम्यां सोऽपि
मह्योके मच्छेत्‌ कमविनिध्धिते ।॥२४॥ नवम्यामव दुगांयाः प्रूजनं यः समाचरेत्‌ । पिष्टाशी भोगसंयुक्तोऽते तद्छोकमवाश्चयात्‌

अ

2।.८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खं, अ. २ पान ७9

॥२५॥ ब्रह्मापेणतया सोऽपि निजलोके गमिष्यति । शुङ्कगत्या महानागो ब्रह्मभूतो न संशयः ॥२६॥ दक्रम्यां
ब्रतसंस्थो यो दधिमक्षणसंयुतः । दिदं दिगीदाकानां वै परूजकस्तत्पियो भवेत्‌ ॥२७ इह खक्त्वाऽखिरात्‌ भोगानेते
तष्छोकमाभ्रुयात्‌ । निष्कामनव्रत भावेन ब्रह्मभूतो भविष्यति ॥२८॥ एकाददयां नरो भक्षेहि पक्विवजितम्‌ । घनपं
पूजयेच्रैवं भक्तियुक्तेन चेतसा ॥२९॥ स वै तस्य बसे्धोके नानाभोगकरः सदा । ब्रह्मापंणतया तदरद्रतं करत्वा सुखी
भवेत्‌ ॥३०॥ विष्णुं संप्ूजयेदयो वै द्वादश्यां घृत मोजनः ! स॒ विङ्कुटे वसे्नित्यं नानाभोगपरायणः ॥३१॥ ब्ह्मापरण-
विधानेन व्रतं कुथाद्यदा नरः । महालये मदीये स लोके ब्रह्ममयो भवेत्‌ ॥३९॥ धर्म त्रयोदरीसंस्थं पूजयेत्‌ क्षीर भोजनः ।
स धमेलोकगो भूत्वा खुंजीत विविधं सुखम्‌ ॥३३॥ ब्रह्मापेणतया येन साधिता चेत्‌ त्रयोदक्ी } स स्वानदे समागम्य ब्रह्मभूतो
भविष्यति ॥३४॥ चतुदैदयां शिवं यग्च पूजयेद्भक्तिसंयुतः । उपोषणसमायुक्तो गोधूमान्नेन पारणम्‌ ॥३५॥ करिष्यति
च कैकासे वासस्तस्य मविष्यति । निष्कामथ्ेत्तद॑ते स मह्छोके मन्मयो भवेत्‌ ॥६६॥ पूणिमायां देवगणान्‌ देवां श्द्रमसं
तथा । प्रूजयेद्धक्तिभावेन चंद्रटोकं स आञ्ुयात्‌ ॥३७॥ इह खक्त्वाऽखिलान्‌ भोगान॑ते देवान्‌. गमिष्यति । निष्कामनो
मदीये स रोके ब्रह्ममयो भवेत्‌ ॥३८॥ उपोषणसमायुक्तोऽध्यंदानं यः करिष्यति ! चंद्राय निरिखग्‌ वाऽपि सर्व
देवपरायणः ॥३९॥ क्षवेदेवमयी रम्या पूरणिमा परिकीतिता । चादर चैव तथा ज्ञेया तिथि; पुण्यप्रदा मता ॥४०॥ अमायां
त्पयव्यो वै पितुन्‌ पितृपरायणः । उपोषणं वा कुर्वीत स स्वा्थमवाभ्चुयात्‌ ॥४१॥ अंते पिमे लोकै वसतिस्तस्य
संभवेत्‌ । आगमिष्यति निष्कामश्चेत्‌ स्वानंदे स तष्टे ॥४२॥ क्ष्णा; शुद्धाः सदा पूञ्यास्तिथयो व्रतकारिणा । एवं भाव
युतेनेव स सवामवाप्लुयात्‌ ॥४३॥ मत्प्रियास्तिथयः सवा भविष्यथ न संरायः । मत्कलां रायुतैरदेवैः संयुक्ताः प्र भवेत चै
॥४४॥ चतुर्थौ ये न कुर्वति तेषां सर्वं निरथ॑कम्‌ । भवदीयव्ते संस्थं भविष्यति न संदायः ॥२५॥ अतश्चतुर्ध{संयुक्ताः सदा
भवत मानदाः। तिथयः कारमानेन सवेपूञ्या मविष्यथ ॥४६॥ एवसुक्त्वांऽतदेघेऽसौ गणे गणवद्भः। तथा जातं प्रजा-
नाथ तिथियुक्तबतं सदा ॥०७।॥ चतुर्धीजं च मादारम्यं तिथीनां यद्विदषतः। श्णुयाद्यः पटेद्वाऽपि स सवौथमवाप्रुयात्‌ ॥४८॥
॥ ओमिति श्रीमदाव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रलछे महापुराणे चतु खंडे गजाननचसिते प्रतिपदादित्रतवणैनं नाम वृतीयोऽध्याय, ॥
<<. >> क <न
छ
भ्रु. पृ. २

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

व नाम चान ८
खं. ४अ.४ ल द अ र

८

॥ श्रीगणेक्याय नमः ॥ सहर उवाच । अधुना श्ण दश्च त्वं संवादं तं पुरातनम्‌ । दछरधस्य राज्षैवेसिष्टस्य महात्मनः ॥ ४
येन त्वं तिधिसुख्यायाश्चतुथ्यौ त्रतजे परे । मदिभ्नि निपुणोऽत्यतं संभवेत्रह्मपुन्नक र महायशा दश्‌

व॑भ्यदोषमयादितः । वसिष्ठ दारणं गत्वा नत्वा पप्रच्छ तं सनिम्‌ ॥॥ दशस्य उवाच । पुचरपराध्य्मेवं मो वदोपाय महासने ।
दिष्य मां शाधि भावज्ञ तारयस्व भवार्णवात्‌ ॥७॥ ततस्तं सुनिक्यादंल उवाच दपखत्तमम्‌ । ऊलव्य गणक त
भजसव व्रतसंयुतः ॥५॥ वसिष्ठस्य वचः श्ुत्वा पुनस्तं प्रणनाम ह । पप्रच्छ विनयेनैव संयुतः स चपोत्तमः ॥६॥
कीदक तद्रतं विभ गणेहास्य महात्मन; । क्रतं केन घतं तत्र भवेत्‌ सिद्धिः कीडरी ॥७५। करिमिन काटे तरतं कायं
पूजनं की सुने । वद सर्वं विद्योषेण करिष्यामि त्वदाज्ञया ॥८॥ वसिष्ठ उवाच । चतुरी गणनाथस्य भियाऽत्यतं व ।
चुह्ा क्षणा समाख्याता सवेसिद्धिपभरदय मवेत्‌ ॥९॥ चद्रादय यदा प्रा कषणा संव चतुधिका । सा । ४२१।
चतुर्विधफलप्रदा ॥१०॥ चलुविधं जगत्‌ सव जानीहि त्वं पात्मज । संकटं तत्‌ समाख्यातं वधनन्‌ प्विशापतः ॥१ इद
सुत्तवाऽखिरान भोगान्‌ संकष्टीकरणाच्रप । सवसंकटदीनः स॒ स्वानदे पगमिष्यति ॥१२॥ यदा चन्द्रोदये गप चतुर्थी नेव
लभ्यते । प्रदोषव्यापिनी ग्राह्या सवेसंकटसुक्तये ॥१३॥ उ नथ चन्द्रसंयुक्ता प्राप्ता सखा तारिणी । तदा स्वेच्छाविदहारेण
कर्तव्या चन्द्रव्यापिनी ॥१२॥ तृतीयायां प्रदोषाच च॑द्रस्योदयगा भवेत्‌। तदा सैव सदा भ्रा्या परां १ ॥ १५
शङ्खा सा वरदा पोक्ता चतुर्णां नात्र संशय; । संचिताऽसचितानां वै वतकारिजनाय च ॥१६॥ धमाथकाममोक्षाया-
शतवारो ये पदार्थकाः } तान्‌ ददाति गणेय प्रीतिदा सा चतुरिका ॥१७॥ मध्याहव्यापिनी आच्या सदा छहृचतुथिका ।
उभयन्न यदा नापरा पूर्वविद्धा भता तिथिः ॥१८॥ उभयत्र यदा प्राप्ता भवत्‌ प्रहरभानुगा । -तूतीया चेत्तदा साऽपि
र्वविद्धा मता तिथिः ॥१९॥ प्रहरादृध्वंगा भूष तृतीया सूयसंयुता ) तदा पूवो परा वाऽपि काया सेव चलुधिक्ता ॥२०॥
चतुर्ी्तहीनस्व फलहीनानि भूमिप । वरतानि सवकालेष्वादया काया सा ततः प्रभो , ॥२१॥ एतद्र महाभाग ५९
ऽऽवरितं पुरा । व्रतस्यैव प्रभावेण निमे सकलं जगत्‌ ॥२२॥ विष्णुना रंकरेणैव क्रतं बतमनुत्तमम्‌ । पालने दरण देवं

समर्थो तौ वभूवतुः ॥२३॥ योगिभि; शुकस॒स्थैश् कर्यपादिसुनीवरः । सनिभिश्च कृतं पूर्व त ॥२४॥
इह सुक्तवाऽखिरान, `मोगान॑ते स्वानेदगा बुः । नानेन सहर विद्धि चतुणा साधकं छप ॥२५॥ अन्वनानाःव वर्तत्‌ ईत

न वल

~~~ -----------+~~------

2111<41200211082011121॥1.0111

21|<411120/021108@24111211.011

चे, ४अ. ५ (नि पान ९ `

वणीश्रमस्थितैः । ते सर्व ब्रह्मभूता वै ययुः स्वानेदक्रे पुरे ॥२द॥ एतद्‌ बतं महीपाल कुरु त्वं भावसंयुतः । भविताऽसति
सपुत्रश्च तथा स्वानंदगो भवेः ॥२७॥
॥ ओमिति श्रीमदांसये पुशाणोपनिपदि श्रीमन्मो रे महपुराणे चतुथे खेडे गजाननचसति दशषरथत्रतोपदेशो नाम चलुर्थोऽष्यायः ॥
<<" क <->

॥ श्रीगणेद्याय नमः ॥ दकषस्थ उवाच । ब्रह्मादिभिः कथं विप्र चतुर्थीगं त्रत कृतम्‌ । गणनाथपिथं पूरणी वद सर्वं प्रविस्तरात्‌
॥१॥ दभ उवाच । वद सुद्रल माहात्म्य चतुध्यौस्त्वं प्रविस्तरात्‌ । श्चुत्वा कथां महारम्यां न तृप्यामि सुनीश्वर ॥२॥ दक्तस्य
भक्तिसंयुक्तः वाक्यं श्चुत्वा महामुनि; । जगाद तं विदोषज्ञो सद्रलः शण शौनक ॥६॥ वचनं पवस्य श्चुत्वा दारस्य
च । जगाद तं सुनिभ्रेष्ठो वसिष्ठः सवैवित्‌ प्रथु; ॥४॥ वसिष्ठ उवाच । कदाचित्‌ प्रलये इत्ते नष्टं स्ावरजंगमम्‌ । प॑चभूतमयं
सर्वं त्यवस्थासंयुतं पुरा ॥९॥ शाल्यवत्‌ सवे भावैस्तद्धीनं ब्रह्ममयं बभौ । योगनिद्रा गणेशास्य सैव वेदे प्रकथ्यते ॥६॥ पुनः
स करसिमिधित्काले वेदवाग्भिः प्रबोधितः ) गणेदो निमेमे सर्य तत्तवेस्तत्त्वप्रघारकः ॥७॥ चिशणभ्य; समुत्पन्ना देवाः प॑च
चपेश्वर । ब्रह्मा विष्णु; हिवः शक्तिः सूयः सवेरा बः ॥८॥ तैस्तपञरितं घोरमेकाक्षरविधानतः । तपसा गणनाथस्तु
पसन्नः प्रवभूव ह ॥९॥ हदये दद्ोयामास स्वात्मानं सवैदं परम्‌ । तेन ज्ञानयुता जाता देवाः प॑च नरेभ्वर ॥१०॥
तेश्च संप्रा्धितो योगी शरशचंडी सवेपारगः । तेन संमेषिता देवा आययुमेगरे निजे ॥११॥ कम॑भरमौ गणेशस्य क्षे
स्वानेदबाचकम्‌ । वेदै; संदितं स्थापयामासुस्तच्र विघ्रपम्‌ ॥१२॥ यस्मिन्‌ काले च देवेदौः स्थापिता मूर्तिरादरात्‌। तस्मिन्‌
काठे चतुर्थी सा माद्री छुह्का बभूव ह ॥१३॥ मध्याहसमये संस्था सा सुख्या प्रवभूव ह । तत आराधितस्मैः स
गणराजो विरोषतः ॥१४॥ माघमासे सिते पक्षे चतुर्थ्यां राजसत्तम । प्रकटोऽभूत्‌ पुरस्तषां वरदाता गजाननः ॥१५॥
वरप्रसददिन तस्य निर्भितं सकं जगत्‌ । देवेदौः सा तिथिसुरया वभ्रूव वरदायिनी ॥१६॥ ब्रह्मादिभिख सर्वेभ्य उपदिष्टा
चतुर्थिका । जादौ कराले तथा तत्र ज्येष्ठी सुखूया वभूव सा ॥१७॥ ज्येषटद्यद्धचतुध्या तद्रलदानं क्रतं पुरा । तस्मिन्‌. कारे
भला सवैः सद्यः सा वरदायिनी ॥१८॥ अतो घुख्यत्वमापन्ना ज्येष्ठी माघी च भाद्रिका । चतुर्थी चपशादँल शुक्कपक्षेषु
सर्वदा ॥१९॥ तत्र माद्रपवे मासे चतुर्थी चा महामते । शद्धा साऽत्यंत मवेन खख्या जाताऽय मावतः ॥२०॥

कक

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

चतुर्थी समभावेन न िचिद्भतैते चतम्‌ । जतः क्षि वणेनीयं बै तदौपम्यं तदेव च ॥९६॥ माद्रे चतुर्थी या ॥
सा नरेण चेत्‌ । स द्वावकचतुर्थीसं भवं पुण्यं समाष्यात्‌ ॥२२॥ अंगारकयुता नूप सा नरेण कृता मवेत्‌ । चतुथा षोडराभय
पुण्यं प्राप्तं न संदायः ॥२२।॥ नरेण धीमता सा चेव्यदि च॑द्रयुता रता । चतुर्थी विक्रातिमव फलं प्रा त 9
स्वातियुता शूष चंद्रवारेण चेत्करता । प्रापतं चतुरविातिचतुर्ीजं किल पुण्यकम्‌ ॥२५॥ माध खहृचतु" सा करूता त
संरायः । अष्टानां च चतुर्थीनां फलं प्रात नरेण तत्‌ ॥२६॥ अंगारकयुता चदे साधितासा नरेण च। दादरानां २
पुण्यं प्रां व्रतोद्धवम्‌ ॥२७॥ ज्येष्ठे शुह्छचतुधा य; करालि व्रतधारकःः । चलुञ्तुरथीजं पुण्यं रमते स नरा त
अंगारकयुता चेद्‌ द्वादशभिः समतां ब्रजेत्‌} नरेण सा प्रयत्नन कव्या सवेदायिकता । ।२९॥ अन्येषु 1 व ४
कृता । ध्मीथकाममोक्षाणां दाच्नी राख्ेषु संमतम्‌ ॥३०], तत्र श्रावणमासे या चतुरी वरदा मता । (टचतुचीभर्व पुण्य
ददाति ब्रतकारिणे ॥३१॥ चतुथ्यौ मदिमाऽन॑त्ोऽदक्यो वणयचितु भवेत्‌ । चतुःपदधदा भोक्ता सा कथ ह मया ।
अघुना छण राजँदर क्रष्णपक्षे समागताम्‌, । चतुर्थी सवेदा पुण्यां संकष्टदरिणीं छमाम्‌ ॥३ चतुविधं च 1 <|
स्वैनराधिप । जन्मम्त्युच्यवस्थाख्यं चतुथं कमेजं फलम्‌ ॥२य॥ इत्यादिचहवो मेदाः कथनं नैव शक्यते । चु ष
सर्वं चमं ब्रह्म उच्यते ॥३५॥ चतुविधं खसंकष्टं चतमाच्रेण दति या | संकष्टहरिणी प्रोक्ता चतुर्थी १ 1 ॥३ व
तस्यापि महिमानं कः क्वमो वर्णयितुं भवेत्‌ । सवैसिद्धिप्रदायास्तु बताचरणमाच्रतः ॥२७॥ माघमास छता , च ब्रह्मणा
विन्बयोनिना । अतः सा मुख्यतां प्राघ्ाऽ्टचतुर्थीवरतैः समा ॥३८॥ अंगारकरयुता तत्न विदात्या समतां नजेत्‌ । साधिता
व्रतभावेन चेन्नरेण नराधिपं ॥३९॥ रावणे या समाख्याता चतुर कृष्णपश्लगा । चुश्लुर्थातुल्या सा मवत्यन्न न र
॥४०॥ ब्रह्मणा चोपदिष्छा तै श्रावणे सा ततोऽधिका । आदौ देवसुनीदरभ्यः सवेसंकाष्टहारिणी ॥४१॥ .नाद्रमासे नरा र
चतुर्थी कृष्णपक्चगा । चतुञखतुर्थीत॒स्या सा इणु कारणमच्र चे ॥*९॥ दवाना गणनाथ्च वरदः संवभूव ह । 1 4
तस्मात्‌ सा सख्या जाता न संङायः ॥४३॥ अंगारक्युता इनन समाता चत_खसिद्धिदा, {३ द्रादशत्रतजं पुष्यं द्द
व्रतक्रारिणे ॥४४॥ छद्धा कृष्णा सदा कायां चतुःपदखसिद्धय । अन्यथा सिद्धिदीनानि भमव॑ति घलानि च ॥४५॥
॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्वके महापुराणे चु खंडे गजाननचसिति चलुरथीविवेक्वणनं नाम पंचमोऽध्यायः ॥
£&¬ ऋ , अ ^< भ्र
सततत

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

ख. ४ अ. ६ पान १९
५ नत ई 2 "द नापा करणकनकण २ 1९; +; क
9999 99 9 99;

॥ श्रीगणेकपय नमः ॥ दशरथ उवाच । अंगारकयुता स्वामिन्‌ कथं श्रेष्ठा वभूव सा । तन्मे ब्रहि विषेण संरायोऽन्र मां मे
॥१॥ बसिष्ट उच । भरद्राजात्‌ ससुत्पन्नः पथव्यां भौमो महामति;। गणानां व्वेतिमंत्रेण पूजयामास विघ्नपम्‌ ॥२ तताप स
लपो रम्य ध्यात्वा देवं गजाननम्‌ । पारिनेराच नगरात्‌ पथिमे बनसंस्थितः ॥२॥ दातवपैर्मणाध्यक्तः प्रसन्नस्तं ययौ चप |
वरं बरूहि महाभाग भूमिपुतेति सोऽत्रवीत्‌ ॥४॥ ततो भौमो गणाधीश पूजयन्‌ भक्तिमावतः । स्तुत्वा त स जगादेति
वरं सर्वसुखप्रदम्‌ ॥५॥ नरदेहेन युक्तोऽदं तथापि गणनायक । इच्छामि चाण्तं पातुं ग्रहं मां कर मानद ॥६॥ तव
-मक्स्येकनिख्यं नाम्ना मंगरसंज्ञकेम्‌ । ऋणदतरमेवं मां भ्रभो कुर घनपदम्‌ ॥७॥ माधक्रष्णचतुध्या यदकं त
मया क्तम्‌ । मया युक्ता ततो देवी महापुण्यप्रदाऽस्तु सा ॥८॥ तथेति गणनाथेन करूतं सर्वं नराधिप 1 अतोंऽभारयुतता पुण्या
चतुर्थी सुख्यतां गता ॥९॥ अधुना चेतिहासं ते कथयामि विद्रोषतः । भाद्रशुष्छचतु्या वै न द्रष्टव्यो निद्राक्रः ॥१०॥
तच्र ते कारणं सर्य कथयामि सविस्तरम्‌ । येन दोषविदीनस्त्वं॑ गणेशं भजसे प ॥११॥ एकदा देवसंयुक्तैसैनिभिश्चैव
निथितम्‌ । गणेरांखासखुद्धुताः पंच देवा न संखयः ॥१२॥ ते गणेकास्वरूपष्र कदा भिन्ना मवति न । तेषां स्मरणमा्रेण
सतुम गणनायकः ॥१३॥ भविष्यति न संदेहस्तस्मादादौ छनीन्वराः । दिवादीन प्रूजयत च तेन सिद्धिमवाप्स्यथ ॥१०॥
एवं ज्ञानबलेनाक्ञेः कृतं देवैः सहर्षिभिः । प॑चभिर्विष्णुखुखयैस्तत्तयेति प्रतिपादितम्‌ ॥१५॥ ततः सर्वे सुनिगणाश्चकघस्ते
तादी क्रियाम्‌ ! तया सिद्धिविहीनासते शरंताः सवै बभूविरे ॥१६॥ समागता देवगणैः ब्रह्माणं तृष्टवुेप । वत्ता
कथयामासुः सोऽपि चितातुरोऽमवत्‌ ॥१७॥ सस्मार शिवसुख्यां अ ब्रह्माणं त समाययुः ! विष्णु; शिवोऽयैमा सक्तिस्तेऽपि
शयुत्वा सुविस्मिता; ॥१८॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र दाच्वः स्व मयंकरः । बभूव तीव्रघोषेण युक्तः प्रटयसचकः ॥ १ ९॥ चाब्दं श्रुत्वा
मयोष्ठिममा बभूवुः शंखखख्यकराः। ततोऽकस्मान महाभीमः पुरुषः परकटोऽभवत्‌॥२०॥ विकरालं चतं दद्रा ख॒मृच्छः राकरादयः।
खनयो देवताः केऽपि पलाय॑तं च मूच्छताः ।२१॥ खहतमाच्रकाले वै गते ब्रह्मादयः सुरा; । सावधाना व भृबुस्तं ददहुः पुरतः
स्थितम्‌ ॥२२॥ ततोऽतिभयसंयुक्तास्तुष्टवुरगणनायकम्‌ । ध्यात्वा हृदि महदरं गजवक्त्रादिचिहितम्‌ ॥२२॥ बह्माचा उचुः। नमस्ते
गणनाथाय विघ्नानां पतये नमः] अनाथानां सुनाथाय नमो विघ्ननिवारण ॥२४॥ भक्तेभ्यः सवदात्रे ते निराकाराय साक्षिणे ।
अमेयायाप्रतकर्याय हेरंबाय नमो नमः ॥२५॥ गजाननाय देवाय शछर्षकर्णाय ते नमः । महोदराय सर्वेषामाविप्ूञ्याय वै

भतस्ततः

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

नमः ॥२६॥ सर्वादये महादात्रे सर्वपूज्याय बै नमः । सर्वभावस्थिताधेैव दुंषिराजाय ते नमः ॥२७॥ स्वानदवासिन्‌ तुर्यं
योगदांतिमथाय च । योिभ्यो योगदाच्रे बै योगानां पतये नमः ॥२८॥ स्टिकत्र च पात्र ते खिद नमो नमः। गणेद्ाय
गणानां वै चालकाय नमो नमः ॥२९॥ आत्मनेऽनात्मने चैव कारणानां प्रकाशिने । ब्रह्मेद्ाय सदानाथ देवपालकरूपिणे
॥३०॥ निवारय मदाविध्रं सहसा सखुपस्थितम्‌ } य्रसिष्यति न चेदंडमस्मान्‌ वै नात्र संहाय; ॥२१॥ त्ववीयपादपद्स्य वर्थ
दासा गजानन । मरिष्यामो यदा नाय यस्तव गतं तदा ॥३२॥ अधुना रक्च देवेदा न वयं दरषटसुग्रकम्‌ । क्षमा गच्छति नः
प्राणा रक्च वित्रेद्च रक्त भोः ॥३३॥ एवं संस्तुतं तेषां पुरः सोऽपि महापुमान्‌ । गणेद्याकाररूपेण ब भूव खेपसत्तम ३९
ततस्ते तं प्रणश्च परूजयामासरादरात्‌ । मानसीं स्वसुतां तस्मे ददुः स्वे दिवादयः ॥३९॥ सरस्वतीं ददौ ब्रह्मा विष्णुः एषि
च मानसीम्‌। योगिनीं रंकरश्चैव मोहिनीं जगदंबिका ॥३३॥ संजीवनीं ददौ तस्मै भानुः सर्वप्रियकरः । एवं संपूज्य चिते
प्रणतास्ते महीपते ॥२५॥ उवाच तान्‌ स उत्थाप्य विघ्रेखो मक्तिमावतः। विष्णुखुख्यान महेरांश्च मेघगंमीरनिःस्वनः ॥३८॥
श्रीगणेश उवाच ) शंशुसुख्या; खणुत च देवेंद्रा सुनिसख्यकाः । मदीयां ङा मवंतोऽपि गर्वं मा कुरुत पिया; ॥३९॥ चराचरं
मदीयांरं मद्रहितं न किचन । तेभ्यः सिद्धिभदानार्थं देदघारी मवाम्यहम्‌ ॥४०॥ यदि ज्ञानेन मां त्यत्तवा पूजयेत्‌
तृणरूपकम्‌ । तेनाऽ किं महादेवा पूजितो वदत प्रियाः ॥४१॥ तत्रारणे वतेते चिन्‌ मदीयस्तत्‌ समा च मे। वक्षिजाता
न संदेहः पूर्णस्तृघो भवामि न ॥४२॥ भवतोऽपि तथा चित्रैः कलांशाः पूजिता यदि 1 कलांशरूपा मे ठृतिस्तन जाता
गुणात्मिका ॥४३॥ ब्रह्मांड पूजिते पूर्णे न तृपोऽहं भवामि च । अनंतानि मदीयेषु ब्रह्मांडानि स्वलोमस ॥*२॥ गजवक्न्रादि-
चिन विहितोऽहं महेश्वरः! जगद्रह्ममयस्तच्र तिष्ठामि योगद्वांतिदः ॥४५॥ तस्य पूजन मात्रेण जगद्रह्य सुपूजितम्‌ । अहं
तयोश्च योगे तै पणी; संपूजितो मतः ॥४६॥ मां त्यक्तवा ज्ञानमोदेन मोहिता मुनिदेवताः । भवतां पूजनं चक्रः सवादौ
वि्रसंयुताः ॥४७॥ तत्रापि मदसंयुक्ता भरव॑तस्तारखात्मकाः 1 सिद्धिहीनास्ततो जाताः पुनम कुरुत त्विदम्‌ ॥०८॥ पूवेस्मिश्च
भवद्धिवै सेवितो भक्तिसंयुत्ैः । अत; सहामि देवेका दन्तं बो दनं मया ॥२९॥ कलां्ामान्नेण यदि संतुष्टाऽदं भवामि चेत्‌ ।
तदा देहधरः कस्मात्‌ स्थास्यामि वदत पिया ॥५०॥ एवसुक्त्वा गणाधीशो विरराम महीपते । तेऽपि प्रणम्य विनं स्वदोषं
प्रश्चमापयन्‌ ॥५१॥ एतस्मिचैतरे तच्र चन्द्रः राकर भालगः। जास विद्तैर्दतेगेणेद् रूपगवितः ॥५२। उवाच मोदहितोऽत्यंत

प 4

2111<412002110824111211.0111

20|<110021108@201112||.0111

पान १२

प्रणम्य गणनायक्षम्‌ ¦ गजवक्त्रयुतं रूपं किं धृतं विकटं प्रभो ॥५२॥ पुनः पुनरवाचेदं वाक्यं हास्यपरायणः । ततस्तं कुपितो
देषः शाप शादालाञ्छनम्‌ ॥५४॥ ये त्वां विलोकयत धै चन्द्र ते पापिनः सदा । भवंतु विधसंयुक्ता मद्वाक्यान्नात्र संरायः
॥५५॥ एवसुक्त्वांतदैेऽसौ गणे ब्रह्मनाथकः। भार्याभिः सितो भूप चन्द्रश्च मलिनोऽभवत्‌ ॥५६॥ अहकारषिदीनास्ते
जाता; राभ्वादयः सुराः । तदारभ्य महाभाग गाणपत्या विरोषतः ॥५७॥ वेदन्ञाऽ्हकरुतिः प्रणा ब्रह्मणो हदि संस्थिता ।
क्षया मदयथुतो ब्रह्मा भवत्येवं पुनः पुनः ॥५८॥ सरस्वती सा दत्ता वे गणेशाय महात्मने । तथा युक्तः सदा रेमे ब्रह्मणो
हवि विघ्रपः ॥५९॥ हदि स्थिते गणेरो स कथं मोहयुतो भवेत्‌ । सदा तं भजते भक्त्या गाणपत्यस्वभावतः ॥६०॥
सर्वपोषणता तद््धिष्णोहदि समास्थिता ! तत्‌ सामथ्यविमोहेन ग्वं गच्छति केदाव; ॥६१॥ तां ददौ विघ्नराजाय पुटि
विभ्वस्य पोषिणीम्‌ । तया युक्तो गणेरानो रेमे विष्णोः सदा हृदि ॥३२॥ सोऽपि तं भजते नित्यं माणपत्यविचारवित्‌ ।
हृदिस्थे स कथं सोहं प्राप्नोति डप विच्रपे ॥६३।! योगेन मोहरीनत्वं सदा रभोहदि प्रमो । तेनार॑कारभावन मन्यते किं
न दोकरः ॥६४॥ तामेव योगिनीं देवीं हृदिस्थां पददौ रिवः । गणेशस्तु तया युक्तो रेमे शं मोर्हृदि सितः ॥६५॥ गणेशो
हृदि संस्थे स मोहं तैव प्रपद्यते । सदा गाणेराको भूत्वा मजते गणनायकम्‌ ॥६६॥ ब्रृटया दानप्रदाने वै करोति स
दिवाकरः । सर्वेषां जीवनं तेन धतं कर्ममयं न्प ॥६७ ॥ तदेव हृदये तस्य वर्ततेऽदहंस्वभावतः । तां संजीवनिकां सूर्यो
ददौ वित्नेश्वराय च ॥६८॥ तया युक्तो गणाधीराः सदा हृदि स खेटति । भानोस्नेन रविस्तं स भजतेऽनन्यचेतसा ॥६९॥
हाक्तिद्ेदयगां देवीं मोहिनीं सवभोहिनीम्‌ । ददौ वित्नश्वरायैव शक्तिमावसमन्विताम्‌ ॥७०॥ तया युक्तो गणेरानस्तस्या
हृदि विरोषतः । तेन खेटति सा देवी भजते गणनायकम्‌ ॥७१॥ इत्यहंकारनिरक्ता देवेद्रास्ते बश्ूविरे गाणपत्यपरिया
जाता भजंते बिप्रनायकम्‌ ॥७२।॥ चित्त चितामणिः स्थित्वा परकृत्या खेलति परुः । मिथ्यारंकारभावेन बंधनं प्रतिपद्यते
॥७२॥ कती कारयित्ता देवो गणेद्रो नात्र संदायः । हविस्थं त॑ समप्यैव स्वात्मानं सुखिनोऽभवन्‌ ॥७४॥ सुद्रल ऽषाच ।
शचुत्वा दक्ररथो राजा जगाद सुनिसत्तमम्‌ । चंद्रस्य का गतिजौता तां मे वद महामुने ॥५५॥ वसिष्ठ उवाच ।
गणेाश्ञापसंयुक्त्द्रः स स्वगे गतः । एकांते दुःखसयुक्तो विचारमक्रोच्रदि ॥७६॥ संपरज्ञातस्वरूपश्च देहो गणपतेः
स्घरतः । असंपरज्ञातरूपं वै शिरस्तस्य महात्मनः ॥७७॥ तयो्योगि गणेशोऽयं भक्तानुग्रहकारणात्‌ । देहधारी स्वयं

--------- 1 4 ८ ८२९) ८252८ (717 (1,00.50 व 0 स वततत रवम
| > (> (7 (> 26 £> ए > ए, > वद्र ॐ >> 45 (६3 ८ ८५ ईद ॥ 0 29 ५ ४५.६.11 ) > त
2 22262225250 दद वि

१

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं. ७ अ. दै पान ~~ ~

_-.~.-----~---~----------------

सा्ताद.मूवा्र न संशयः ॥७८॥ वेदेषु कथिते ते यद्रूपं परमयोगदम्‌ । तन्न ज्ञातं मया देव मोहनैव गजानन ॥७९॥
अपराध दथाविधो क्लम त्वं चित्तं धमो । एवं क्षमाप्य विघ्नेशं ध्यात्वा लीनो बभूव ह ॥८ न गमातरं समागस्च तताप
तप उत्तमम्‌ । अश्छादश्ञाक्षरेणैव तोषयामास विषम्‌ ॥८१॥ चंद्रे लीने जगत्‌ सवं दुःखयुक्तं बू त 0
द्धं रसहीनं चराचरम्‌ ॥८२॥। ततो देवगणैः सरवै मेय मीतैः समंततः । रांखुविष्णुसुखास्तच्र तपस्तेपुः सेश्वराः ॥८२॥
घडक्षरविधानेन ध्यात्वा हृदि गजाननम्‌ । भक्तियुक्ता पश्र तोषयामासुरादरात्‌ ॥८२॥ वषाणा रातक्र तच्च गत्‌ चन्न
गणाधिपः 1 आययौ वरदानार्भं तपो बद्धो चपोत्तम ॥८५॥ व्षेणैकेन देवेदान्‌ ययौ विश्च धिपो विषुः । समकाले च
देवेशस्तं त॒षटवुरधिम्‌ ॥८६॥ अथवेरिरसा दुंहि तोषयामासरादरात्‌ । संतुटस्तालवाचेदं गणका ब्रह्मनायकः ॥८५॥
श्रीगणेश उवाच ¦ वरं च्रणुत देवेाः सतुष्टोऽदं ददामि तम्‌ । यं यमिच्छथतं तं वै सफलं वः करोम्य्‌ ॥८८॥ गणडावचन
शरुत्वा देवास्तं प्रणिपत्य ते । कृत्वा कर पुटं सरवे जगुः परमदषिताः, ८९} देवा स्लुः । याति प्रसन्न नावन वरदासि गजानन ।
तदा चंद्रं खनिर्दोषं कुर नाथ नमोऽस्तु ते ॥९०॥ स तानुवाच सवात्मा भक्त्या संतोषितः प्रखुः । नाद्रद्य्कचतुव्वा ब न
+ ५, ~ भ, 9, [३ न्नान्य

द्रष्टर्यः सुधाकरः ॥९९॥ दास्य कृत मदीय वै तद्‌ दिने तेन देवपा; दोषयुक्तो पिषुस्तस्मान्नान्यथा न वचो नवत्‌ ॥९२॥
ततोऽतिहरषिता देवास्तयेति प्रतिपाद्य ते । ययुश्चद्रं तु संद्रष्टुं गणशंऽतदिते प्‌ ॥९३॥ चद्रो गणपति रष्वा ननन तवत्‌
क्षितौ । पूजयामास तं देवं तुष्टाव स करतांजलिः ॥९्‌} चंदर उवाच । नमस्ते वित्रपाङाय गणाय पर्‌त्मन । ब्रह्मकाय
स्वमक्तेभ्यो ब्रह्मभूयथदाय ते ॥९५॥ अनामयाय सवीदिप्ूज्याय तु नमो नमः हिवात्मजाय देवाय विष्णुु्नाय ते नमः
॥९६॥ ब्रह्मपुत्राय सुरस्य पुत्र ते विघ्रहारिणे । चराक्तिपुच्राय शेषस्य पच्राय च नमो नमः ॥९.9॥ सवपुत्राय सर्वेषां
मात्रे पित्रे नमो नमः । सर्वेशाय परेशाय परात्परतराय ते ॥९८॥ सिद्धद्धिपते तुभ्य स्िष्बुद्मचालक । ८६
महेरानां महेशाय नमो नमः ॥९९॥ सट पात्रे च संहन् परमात्मस्वरूपपिण । सर्वेभ्यो वरदाने तेऽनादिखिद्धाय

नमः ॥१००॥ क्षमापराधं देवेश त्वन्मायामोहधारिणः। शरणं ते प्रसन्नस्य रक्त मां मदृता भयात्‌ ॥९॥ मां द्वा दपसपनना
ज-मवन देवतादयः । अघुना मां निरीक्ष्यैव दोषयुक्ता भयातुराः ॥२॥ अतो मां नैव परयति पापिनां पापरूपिणम्‌ ।

+ ४

निर्दोषं कर विप्रे करुणालय ते नमः ॥३॥ सवेदा दनं ते वै ममास्तां विच्नवारण । तेनाऽ करतरकरेत्यश्च भवेर्य

तसतल

व 4111

2।.८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

ख. ४ अ. ६ पानं १५

योगिसंमतः ॥४॥ ततोऽतिभक्ति संयुक्त चत्यंतं देवसंनिधौ । रोमांचाभ्रुसमायुक्तं षरा दुंदिजंगाद तम्‌ ॥५॥ श्रीगणेक उवाच ।
त्वया करतभिदं स्तोत्रं मम प्रीतिविवधनम्‌ । अपराधाननंतांश्च सहे तेऽमेन निथितम्‌ ॥६॥ सवैसिद्धिप्रदं पूर्णं भविष्यति
विरोषतः । पठतां शृण्वतां थैव नानासुखकारकं भवेत्‌ ॥७॥ यथापूव स्थितश्वद्र॒ तादो भव नित्यदा । यस्मिन
विनि कतं हास्यं तन्न दोषयुतो भवे; ॥८॥ ललाटे भूषणं मे त्वं भव सेवापरायणः । चतुर्थ्या द्रष्णपश्षस्य व्रते ते पूजनं
मवेत्‌ ॥९॥ मां पूजयित्वा तारेश्च अर्ध्य यस्ते प्रदास्यति । तस्य सिद्धि मैषेत्‌ परण व्रता नान्यथा कचित्‌ ॥११०॥
द्वितीयायां च सायाहे त्वया प्रा्तोऽदमादरात्‌. । अतः शयुङ्ृद्रितीयायां नमस्यो मानवैभव ॥११॥ हितीयायां प्रयत्नेन त्वां
नमस्यति मानवा; । मासगं दुःखसुत्छज्य कवित्‌ तिष्ठति नान्यथा ॥१२॥ एवसुत्तवांऽतदैषेऽसौ गणेक्रांद्रपूजितः )
तस्मिन्‌ काले च देवद देवास्तन्न समाययुः ॥१३॥ मानयामास संपूज्य चन्द्रस्तांस्तैः समन्वितः । गणे ब्राद्यणैः सार्ध
संस्थाप्यापूजयत्‌ भरसुम्‌ ॥१४॥ गणेाभालसंस्थानं प्रां चन्द्रेण यन्न वै । मालचन्द्रं गणेशानं वद॑ति तच्र संस्थितम्‌ ॥१५॥
देवै; संपूजितस्तत्र ब्राह्यणैगमणनायकः । भग्रद्य चन्द्रं निर्दोषं ततः स्वर्भ ययुः सुराः ॥१६॥ चन्द्रः स्वांशास्वरूपेण स्वर्गे
तिष्ठति भूमिप । पणेरूपेण विन्नं सेवते नित्यमादरात्‌ ॥१७॥ गंगातीरे निवासं स चकाराच्रिससुद्धवः । विधुच्च नारघनद्र
तं सेवते भक्तितत्परः ॥१८॥ अथ करसिमिश्च सम्रये देवै; संप्ार्थितो हरिः । यादबेषु सखत्पन्नो वादेवो बभूव इ ॥१९॥
अज्ञानेन विधोस्तेन दर्छनं पक्रूतं प । भाद्रशयुछचतुर्या तु सदोषः स बभरूव ₹्‌ ॥१२०॥ अंतज्ञानं गतं तस्य नरतुस्यो
बभूव सः } तथापि विघ्रसंयुक्तो हरिस्तच्छणु भूमिप ॥२१॥ सच्राजिन्नाम राजषियीदवेषु अभूव वै । तेन सूयेतपस्तपं
दारुण द्ातवत्सरम्‌ ॥२२॥ सूर्येण स्वगे संस्थो मणिदेन्तः स्यमतकः । सच्राजिते स तद्रसनं गले भक्त्या बवध ह ॥२६॥
नित्य खुव्णनाराणामष्टौ स्वति सन्मणिः। सुयंतेजःसमानश्चाऽ्दो नयच्यदुनं दनम्‌ ॥२०॥ द्वारकायां स्थितं तं स सूयंमक्ति-
परायणम्‌ । इचिभावेन रस्नं सोऽप्रजयत्तान्नरतरम्‌ ॥२५॥ ततो बह्वगते काले क्रष्णो दोषयुतोऽभवत्‌ । तस्य बुद्धिः
सखुत्पन्ना मणे; संम्रहणे छप ॥२६॥ सभायां संस्थितः कष्ण; स सच्राजितमाहयत्‌ । आगतं तस्वाष्वाऽसौ विनयेन
समन्वितः ॥२७॥ श्रीकृष्ण उवाच । उग्रसेन सर्वेषां यादवानां महामते । राजाऽ्स्माभिः कूसस्तं ते यादवाः पूजयंति भोः ॥२८॥
अस्माभिर्विग्जये प्राप्तजुग्रसेनाय यावच । वन्तं ष्ठ तथा त्वं त॑ मणि देहि स्यम॑तक्रम्‌ ॥२९॥ सुषर्ण मणिसंभूतं ग्रहाण

क ववार पार्साप्सा्साससप्राता्रसाप्रसाधुसाणासा्राप्ररा्रन्साष्रस्र
स ५1242 4 4. | अ ह 4 ब्र सन हनन 4 ५.५ > र, ६ <> ६ न <> 62 4 4 ७ 3 क य ६ ‡-4 ४ गहि + 4." हि ऋय ८५० 6956 ७ (न (21.20 र ५. (0 ह क. ^ + ~
| 21 2११7 ८ ८ 1 1 4 1 4 1 1८ ८ 1 1 1 1 1 1 4 11 1 ८ 1८ 1 1 1"

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

भरसेनाय मथा दत्तः स मे तैव ददाति तम्‌ ॥३१॥ एवसुक्त्वा ग्रहं गत्वा स्वालजाच ददौ मणिम्‌ । प्रसेनाय स्वहृ्तातं
कथयामास विस्तरात्‌ ॥६२॥ ततः कदाचित्‌ करष्णेन सहिता यदुनंदनाः । श्गयार्थं वने राजन जग्सुदैषसमन्विताः ॥३२॥
तच्राह्युचिस्व भावेन प्रसेनस्तं मणि परम्‌ । बबंध स्वगे सोऽपि तैः सद्‌ प्रययो वनम्‌ ॥२र]। अ्एचित्वस्य रि
विदकस्त प्रसेनकम्‌ । सार्वं त्वाऽऽ मणि ययौ स्थानं स्वकं महान. ॥३५॥ ततस्तं जांबवान्‌. इत्वा ग्य | मर्णि
ययौ । स्थानं पु्या मणि रस्ते तं ददौ स महाव; ॥३६॥ तव मतौ सुते यो वै भविष्यति मणि परम्‌ । तस्म दास्वान
अविन त्वदीयोऽय मणिः स्मतः ॥३६५॥ सायाहे यादवाः सवै आगताः स्वस्वभंदिरे 1 प्रसेनेन विहीनास्ते सत्राजित्‌
क्रोधमादधे ॥३८॥ अद्यो कुष्णेन मे भ्राता संहतो नाच संशयः । मणिलोभवद्रोनाऽपि पापिना पापचेतसा ॥३९॥ ततो
लोकाः पुरे संस्थाः सत्यमामानयंस्तु ते । उग्रसेनादयः सवे कृष्णं न्यभत्सयक्चुप ॥१४०॥ ततः कूषणश्च दुःखातेः व
बलोकयन्‌ । नरवश्न बुबोधाऽपि स दोषो वखुदेवजः ॥४१॥ ततोऽतिदुःखितो भूत्वा विचारं देवकीखुतः। चकारातरजं ज्ञान
क गतं मम सांप्रतम्‌ ॥४२॥ नरतुर्यः कथं जातः कारणं नाच्च चेद्धि वै । देहत्यागं करिष्यामि व्रथा लाज्छनक्रारणात्‌
॥४२॥ ततः समां समागम्याऽऽगर्य यादवसखुख्यकान्‌ । चनं ययो प्रसेनस्य निश्चया मदाद्युतिः ।॥*४॥ पादमा प्रसेनस्य ते
संगृष्य महावने । गतास्तत्र खतं साश्वं थरसेनं दचछयुनेराः ॥४५॥ सिंहेन संहतं दद्रा मणिहीनं तु यादवा; । पुरतस्ते ययु; सव
सिहमा्पधारिणः ॥४६॥ ततो महावने सिदषक्षेण पहतं पुनः । ददनं मणि तत्र लेभिरे भयसंकुलाः ॥४७।। कक्षपाद
तथाऽऽ्गृह्य ययु्यीदवशुख्यकाः । महावने विले घोरे गतशक्षमलोकयन्‌ ॥४८॥ तततस्तांस्तच्र संस्थाप्य कृष्णः परपुरंजयः ।
विले संय्रविवेराऽथ लाज्छनस्यापनोदनात्‌ ॥४९॥ बिले योजनमात्रं स गत्वा तच्च ददं ह । पकारायुक्तं संस्थानं
कोभमानं सुविस्तरम्‌ ॥१५०॥ दोलायां संस्थितं वीक्ष्य मणि कृष्णो जहषे च । तत्र सुं रिच दद्रा हानैरागात्‌ स यादवः
॥५१॥ ततोऽकस्माल्नांबवतो बहिः पुत्री समाययौ । अपूर्वं पुरषं दृष्रा चुक्रोश भयसंङ्ला ॥५२॥ ततो जांबवता राजन्‌

श्रुतं पुच्याः भरोदनम्‌ । आययौ च स तं दद्रा युयु विष्णुना स्वयम्‌ ॥५३॥ गतास्तयोरेकविंरातिघस्रस्तु परयुध्यतो; ।
यादवा जग्मिरे सवे बहिःस्था अष्टमे दिने ॥५४॥ द्वारकायां स्वड्तांतं कथर्यति स्म ॒वह्लाः । दिवसाः सप्त तन्नैव

~~ -- ------- -----

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान १७ `
०3204

किलास्माक गता वहिः ॥५५} तथापि विवरात्‌ करष्णो न बहिश्च समागतः । खतो वा जीवितो वासज्ञायते षिन
यादवः ।५९॥ वसुदेवादयः श्रुत्वा सस्रीका मप दुःखिताः । उग्रसेनादयः सर्वे सस्दुदुःखकरिताः ॥५.५॥ परेऽस्माकं
विददोषेण द्राच्रवः संस्थिता अहो । जरासंधादयश्चान्ये किः भविष्यति यादवाः ॥५८॥ हीनाः कृष्णेन संजाता अधुना नान्न
संदायः । द्विषद्धिः संहताः स्व मरिष्यामः सपश्चकाः ॥५९॥ ततो रामेण ते सवे सांत्विता बहुलोक्तिभिः । निश्वस्य
संस्थिता भूष दुःखयुक्ता भयाऽऽतुराः ॥१६०॥ सच्राजितं निनिंदुस्ते उ्यथ॑लाञ्छनदं तदा 1 सोऽपि दुःखसमायुक्तो वभूव
भयस; ॥६१॥ अथ तं जांबवान्‌ कूष्णसुवाच घननिःस्वनः । कर्त्वं वीर महातेजा योधयन्नसि मां वद ॥६२॥ ततस्तं
पत्युवाचेदं कृष्णो चचनणुत्तमम्‌ । यदुं भवं कष्ण मां जानीहि महामते ॥६३॥ श्चुत्वा खेदसमायुक्तो जांबवांस्तं
ननाम रै । रामेणोक्त वचो रम्यं स त्वं विष्णुः समागतः ॥६४॥ अहं दासस्त्वदीयो वे क्षमस्व करुणानिधे । अज्ञाना-
चछक्तिगववेणापराधं युद्धजं च मे ॥६५५॥ स्तुतः संपूजितस्तेन कृष्णो ष्त्तांतमादरात्‌ । अगदत्तं ततः श्ुत्वा कन्यायुक्तं मणि
ददो. ।॥३६॥ ग्रहीत्वा सखियं कृष्णो द्वारकायां समागतः । आगतं कूष्णमालोक्य इषेयुक्ता व भूविरे ॥६५॥ यादवैश्च ततः
कषण; समानाय्य महामणिम्‌ । सत्राजिते ददौ तत्र सर्वेषां पदयतां प ॥६८॥ सत्राजिन्‌ मनसाऽत्य॑तं निदयामास तां
तनुम्‌ । भयमीतः स क्षणस्य विरोधेन महायशाः ॥६९॥ सत्यभामां ददै तस्मै मणियुक्तां महात्मने । कृष्णाम स
उवाचेदं श्वह्यरो विनयान्वितः ॥१७०॥ सूयैभक्तियुतस्त्वं वै मणि रश्च महामते । दौरिच्रास्ते भविष्यति ग्रहीष्यति मणि
च ते ॥७१॥ तथेति यादवेनैव कतं सच्राजिता चप । एतस्मिन्न॑तरे तत्र च्रत्तातो यादवैः श्रुतः ॥७२॥ लाक्षागृहेषु संदश्धाः
रत्या युक्ताश्च पांडवाः । पुरोचनेन त्‌ ज्ञात्वा सख्दुर्यादवा बहु ॥७२॥ रामेण हस्तिनापुर कृष्णः सद्यो जगाम ह्‌ ।
धृतराष्ट्रादिभिः सोऽपि रुरोद उणेकसंशुःर; ॥७४॥ शतधन्वा ततोऽक्ररः कूतवमा च यादवः । मिटिताः करोधसंयुक्ता
विचारं चक्करादरात्‌ ॥७५॥ सन्राजिता बयं सरवे कन्यार्थं संगताः पुरा । अस्मान्‌ संत्यज्य कूष्णाय ददौ कन्यां सुरूपिणीम्‌
॥७द्‌॥ करूषणः; पांडवकोकार्तोऽमवत्‌ तन्नैव संस्थितः । स रामो निदयतः काय॑ कर्तव्यं तत्‌ त्रिभिः फिल ५७७॥ हत्वा
सच्राजितं सुशं मणिग्रा्यो न संशयः । एवं निश्चित्य राच्रौ तं शतधन्वा जगाम ह ॥७८॥ सत्राजितं स हत्वा वै मणि
जग्राह दारणः । संस्थाप्य तैलद्रोण्यां तं कष्ण सत्थाययौ ततः ॥७९॥ श्वशुरं स हतं शरुत्वा रामेण सहसा गतम्‌ । कष्ण

= ०० =-५-

=
1.7.14 (2५) <> (6 17९47
(71001.

-=-----------~------------~-.---~~---- =

त

2111<41200211082411121॥1.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

तातल वकः

ज्ञात्वा रोषित शतधन्वाऽकरूरमाययौ ॥१८०॥ अक्रूरेण समात्यक्तः छूलवमौणमाययौ । तेनापि न त
सोऽक्ररमाययौ ॥८१॥ मणि तच्चैव निक्षिप्य पपाल भयसंकुलः । रातयोजञनगाऽग्विन्यां समार पाः व
पलायमानं विज्ञाय कृष्णः संकषणान्वितः । रथमारुद्य वेगेन तमनु प्रययौ तदा ॥८३॥ व व व 8 भ
पुरोऽभ्विनी 1 रातघन्वा मयैयुक्तः पलायत पदा तत; ॥८७ पदातिनं च तं ज्ञात्वा करष्णोऽधावत्‌ खुसत्वर, । पदा (६
स रथं त्यक्त्वा महाद्युतिः ॥८५॥ ततश्चक्रेण कृष्णेन इतस्त पपात ह । छतधन्वा तेन त्मन्‌ न्‌ ध त
॥८६॥ तततः दोकसमायुक्ते बल भद्रशवाच ह । शतधन्वा दता हीनो मणिना तन्न मानद ॥८५॥ सवर कौपयु १ त
ततो रोदिणीसतः । मणिस्त्वया सुसंगु्तो मिथ्या वाक्‌ त्वं मदाखल ॥८८॥ अग्रजाय मदातव्यस्त च, ५ (र
त्वया महालोभिन कमे साधु जरप्सितम्‌ ॥८९॥ ततस्त विनयेतैव सांत्वयामास केदावः । द्विज देवगवा त न शाम मत र
मया ॥१९०॥ तं तिरस्कृत्य वेगेन त्यकत्वा रामो जगाम ह । विदं राजनीतिज्ञ स्वमित्रं पतिं तदा ॥९१॥ तता म |
संयुक्तः करष्णः परमदारुणम्‌ । रुरोद वल मद्रं स स्त्वा स्त्वा विरोषतः ॥९२॥ ज्ञानद्ष्ववा स कष्णन 1 चिरम
ततोऽतिदुःखितो भूत्वा रुरोद च पुनः एनः ॥९२॥ जा ज्ञान मदीयं यद्वत छुच्र विशेषतः । नरलुल्यः छतः ५ र
जीवितः किल ॥९४॥ रथसंस्थः समायातो द्वारकायां महायशाः । रोकड स कथयामास विस्तरात्‌ । =
यादवस्र्यैः स भ््सितोऽतिविोषतः । क्ष्णः सच्राजितः कम चकारोत्तरकं दप ॥९८॥ दशा दरो पादय ज व
विर्रोषतः । निनिदुः कम॑ कृष्णेन क्रं कृतं दुष्टबुद्धिना ॥९७॥ समथ, बलम योऽत्यजलयष् चद, | न । ५५
महापापी विश्वास्यो तैव केनचित्‌ ॥९८॥ द्वारकायां जनाः सै तं छृष्णं न प्रमनिरे । र न न ५ ही
परमव्ययः ॥९९।॥ अस्थित्वचासमायुक्तं सदा स्वगहसंस्थितम्‌ 1 नारदस्तं समारोच्याययो दा
तं प्रणम्य महात्मानं कृषणः परमदुःखितः । उवाच नाव नक्तया वै कृतांजयिपुटः दानः ॥१॥ शी ध (५
संत्याजितो दुःखी गुहे नित्य वसाम्यहम्‌ । तत्र ते दनं स्वामिश्नमवत्‌ आत ॥२॥ र नारदः | ह व
त्यज्यसे बद । एवं पृष्टः पुनः भाद चत्ता सवैमंजसा ॥३॥ , शत्व चत्तातसुग् १ न) वित तन
समुद्योगं कुर्वते तखुवाच ह ॥४॥ नाण उवाच । माद्रचछचतुथ्वा च त्वचा चन्द्रो विलोकितः । शपतोऽस पवन

चललसतलल

२८. > ~ -~

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ. ६ पान्‌ १९

संदुःखितो भवान्‌ ।॥५॥ देहत्यागं महाबुद्धे मा कुरुष्व विशेषतः । गणेदां भज भावेन संकष्टीव्रतसंयुतम्‌ ॥६॥
मिथ्याऽपवादशल्यस्त्वं भविष्यसि न चान्यथा । सक्ञानश्च समर्थैरास्तस्मात्‌ तं शरणं व्रज ॥५७॥ एवसुक्त्वा महायोगी
नारदः प्रययौ तत; । गणेहागानसंयुक्तो बीणावादनखाख्सः ॥८॥ ततः द्रुष्णः प्रदर्षेण युक्तो विघ्रामादरात्‌ ।
अभजद्‌ ध्यानमार्मक्तो ध्यानेनोग्रेण भूमिप ॥९॥ एकाक्षरेण मंघ्रेणाप्रूजयन्नित्यमेव तम्‌ । तरतं चकार स ततः संकष्टी-
संज्ञञुत्तमम्‌ ॥२१०॥ रातच्रावेकां तसंस्थं तं ध्याननिष्ठं जनार्दनम्‌ । निश्चलं गणराज; स॒ ययौ भक्तं सुखप्रदः ॥११॥
घोधयामास तं क्रष्ण गणेशो ब्रह्मनायकः । तसुत्थाय ननामाऽसौ पूजयामास चादरात्‌ ॥१२॥ पुनः प्रणम्य तुष्टाव
विन्नं सामगेन सः । स्तोत्रेणा्टकसंज्ञेन नान्ना तं प्रननतं ह ॥१२ सरोमांचं गणेश्यानः कृष्णं दष्टा जगाद ह्‌ । वरं
वरय मत्तस्त्वं दास्यामि हृदि वाञ्छितम्‌ ॥१४॥ गणेक्रावचनं श्युत्वा तं जगाद मायाः; । क्रुषणो भक्तया समायुक्तो
वचनं खेदसंयुतः ॥१५॥ श्रीकृष्ण उवाच । यदि तुष्टोऽसि विघ्रह वरदोऽसि विदोषतः । तदा ते भक्तिसुग्रां मे देदि छत्यभिः
चारिणीम्‌ ॥१६॥ भाद्रदयु्कचतुथ्या ये चन्द्रं पदरय॑ति विघ्रप । ते रापदुःखहीना वै मवतु करूपया चते ॥१७ अं
चासन्नमरणजनवज्ज्ञानव्जितः । पकरतोऽन्यस्य का वाती प्राथयामि ततः प्रभो ॥१८॥। जगाद गणनाथः स ततस्तं
मक्तिमोटितः। मम भक्तिरेढा क्ष्ण भविष्यति च तेऽनघ ।।१९॥ स्यम॑तकस्य माहात्म्यं स्ववीर्यं खा्छनप्रदम्‌ । चरदानं
मदीयं च यः श्टणोति जनार्दन ॥२२०॥ पठेत्तु भावयुक्तश्येन्‌ मां धृत्वा हृदये हरे ! स एव वोषसदीनो भवत्वत्र न संकायः
॥२१॥ एवमुक्त्वा गणेश्ानः क्ष्णं मक्तिपरायणम्‌ । अंतर्धानं चक्राराऽसौ करष्णस्तच्र समास्थितः ॥२२॥ संपरण जागरं
कृत्वा प॑चम्यां नियतः परुः । पूजयित्वा गणेद्यान ददौ दानं विद्दोषतः ॥२३॥ गणेककरृपया तस्यांऽतन्ञानं संबभूव द ।
ग्रहणं च मणेस्तेन ज्ञातमकूरकारितम्‌ ॥२०४॥ सभायां स समागम्याक्रूरं तच्राजहाव च । तं प्रणम्य महाभागस्ुवाच
हास्यसंयुतः ॥२५॥ मणिश्च तात संत्यक्तो गदे ते शतधन्वना । बरभद्राथमद्य त्वं मणि दष्य मानद ॥२६॥ ततोऽक्ररेण
चानीतो भणिस्तच् सुसंसदि । दष्रोसेनखुख्यास्ते प्रदाह सुजंनादेनम्‌ ॥२५॥ अक्रूर विदन तं गत्वा हटधरं प्रसुम्‌ ।
मणि द्वा समानीय सभायां संस्थितोऽभवत्‌ ॥२८॥ समागतं महावीरमनमत्‌ केदावः पुनः। सवं हष॑युता जाता द्वारका-
वासिनस्ततः ॥२९॥ निर्दोष वासुदेवं ते मानयामासुरावरात्‌ । राजानः खुहदः स्वै नानदेहानिवासिनः ॥२३०॥

व

= “~~ 1

नन

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

सर्वेषा हृदि संस्थोऽ्यं गणे बुद्धिनायकः । तस्यैव करूपया राजन भवेत्‌ किः किं खुदुलैमम्‌ ॥३१ ॥ अतो व न
दर्व्यः कदाचन । चन्द्रः कदाचित्‌ दृष्टशचेदिदं श्रोतन्यमावरात्‌ ॥६३२॥ तेन दोषविहीनशच जायते नात्र क 1 अन्यथा
अष्ट नावेन नारकी स नरो भवेत्‌ ॥६३॥ स्यम॑तकमणेश्िच्र चरिते कथितं परम्‌ । चन्द्रदचनजं दोषं दरति श्रवणेन च ॥२३४॥

| ओमिति श्रीमदांसे पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुसणे चतुथ खंडे गजाननचस्ति भाद्रशुङचतुर्थी च॑द्रदशनदोषदर्णचरितिवणने नाम षष्ठोऽध्यायः ॥।
<< न> ॐ €<. न>

र ५ त
॥ श्रीगणेद्पय नमः ॥ द्य उवाच । श्चुत मया महाख्यानं त्वत्तो वेदविदांवर । चतुथ्यारमयोः सारं ध
समन्वितम्‌ ॥१॥ तथापि वद मे ब्रह्मन्‌ पथक्‌ व्रतससुद्धवम्‌ । चरन्न विस्तरेणैव केन केन कृतं पुरा क र
चाऽभवत्‌ सिद्धिः फेन प्राप्तो गजाननः} श्चुत्वा ब्रतस्य माहात्म्यं यामि नो तृ्िमादरात्‌ | ३॥ सदर उवाच । एव एष्टा महाय न
वसिष्ठ; परमार्थवित्‌ । जगाद तं प्रजानाथ शृणु तत्‌ खव परम्‌ ॥४॥ वसिष्ठ उवाच आदौ 2 तमलः
त्मन्‌ । कृष्णश्च तुर्या यदुपोषणपरायणैः ॥५॥ ततः स्वाय सुवाश्श्च कतं सवाथसिद्धिदम्‌ ॥ ततो खनिगणेः
सवैरन्धे्णस्थजंतुभिः ॥६॥ अधुनाऽहं एकत्वेन कथयामि ब्रतोद्धवम्‌ । सादात्म्यं सवेदं पुण्यं संक्षेपेण णुष्व तत्‌ ॥७॥
पुरा दौष्यतिको नाम भरतः संबभूव ह्‌। तेजस्वी वीरसुर्येका; शाखाखज्ञः भरतापवान्‌. ॥८॥ जित्वा भूमडलं सवं
सार्वभौमो बभूव ह । सधद्रीपवतीं ष्थ्वीमपाद्धमसंयुतः ॥९॥ तदेशो दैवयोगेन हानिः खदारणा 4 वभूव
सर्वलोकास्ते भयभीता बभूविरे ॥१०॥ चराचरं व्यथायुक्तं इष्वा राजा , महाय ॥ कण्व सनिवरं शांतं ययौ छरण-
मादरात्‌ ॥११॥ तै प्रणम्य महात्मानं प्रूजयानमास्‌ भक्तितः । कृत्वा करट तस्याऽे स्थितो 1 १२॥ तवच
महायोमौ गाणपलपियः सदा । कण्वो वेदाथसंनिष्ठो भरतं राजसत्तमम्‌ ।॥१३॥ कण्न उवाच । 0 क
ते महामते ! अस्ति देशादि भावेषु ति्ठ त्वं चासनोत्तमे ॥ १४॥ कण्वस्य वचनं श्ुत्वा हयुक्तं व । खुनिद
विवेदासावासने स कृतांजलिः ॥१५॥ उवाच तं महात्मान कण्व्‌_ वेदविदां वरम्‌ । भरतो राजनीति मक्तियुक्त
विरेषतः ॥१६॥ भरत उवाच । त्वत्प्रसादेन योगींद्र ङुरालं मे पवतते । दैवयोगेन तदपि दुःखितोऽहं समागतः ॥१७॥

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

लं ४ अ. ७ ` पनर

न.न ~~~

_ __-.--- ~------------------------------------- ~

थ
^ "1.11 12

2111<412002110820111211.0111

2111<41200211082411121॥1.0111

व 6

# ॐ च
मया ॥४२॥ तपस्त्यक्त्वा पुरा तात योगमार्मपरायणः। न शांतिं भ्रमे तत्र व ॥॥२ ५ तत्तोऽहं पितरं
गत्वा ब्रह्माणं सर्ैवेदिनम्‌। वं तं योगक्ांत्यर्थम्च्छं विनयान्वितः ॥४।। स्वामिन्‌ ९ ब्रह्म कीर वद मे १
केन योगेन लभ्यं तत्‌ प्रभवेत्‌ करूपयान्वितः ॥४५॥ त्रहोवाच । योगदं तिभ्रदं ब्रह्म गाणे विद्धि पुत्रक । मनोवाणीमयं स
त्यज योगस्य सेवया ॥४६॥ मनोवाणीचिहीने यदेव तत्तादृशं मतम्‌। गणेक्रोऽह न भिन्नश्च ब्रह्मणा नायक्रः स्तः ॥०५५॥
मनोवाणीमयः भक्तो गकारो बेदवादतः । मनोवाणीविहीनश्च णकारः सवेसंमतः ॥४८॥ तयाः स्वामी गणेश्चानो नान्ना
गण पतेर्यदा । गकारस्य णकारस्य योगो बेदप्रमाणतः ॥४९॥ समाधिना भ्यते यचित्तेन च महामते । गकारान्षरग ञान
ज्ञातव्यं वेदवादतः ॥५०। चित्तेन यन्न लभ्येत णकारं विद्धि मानद 1 ज्ञानाज्ञानमययं चित्तं त्यक्त्वा शांतिमवाप्प्यसि ॥५१॥
एतदेव परं गुद्यं शांतिवं कथितं मया । तदर्थं गणराजं त्वं भजस्व नावसंयुतः ॥५२॥ एकाव्तर महामन धह त्व
महामते । ध्यानयोगेन विघनशं प्राप्स्यसि त्वं न संशयः ॥५३॥ एवसुक्त्वा महामन द्द म्यं भिधानतः । तं भणम्य चने
तात गतोऽहं योगकारणात्‌ ॥५०॥ क्रमेण चित्तभूमीनां यो्गं॑त्यक्त्वा मया परम्‌ । एचत्त चितामणो पुत्र क्षिपं तद्रूप
भावतः ॥५५॥ ततो योगीदरव॑योऽहे जाततस्तदपि नित्यदा । गणेकध्यान सयुक्तोऽभवं तद्भवितिकाम्यया ॥(५६॥ ततो
विघ्रपतिः साक्चादद्ीनं मे ददौ मया ! स्तुतः संपूजितः सोऽपि ददौ स्व मक्तिखत्तमाम्‌ ॥५७) तदादिगाणयत्योऽहं जातः
सर्वैश्च व॑दितः । भजस्व गणराजं तमतस्त्वं योगक्राम्यया ।५८॥ कण्व उवाच । एवसुक्त्वा महायोगी क ददौ ततः ।
एकाक्षरं यथान्यायमंल्ानं चकार ह ॥५९॥ अदे तथा गणेकानं साधयित्वा विक्षतः । शाति परास्तं तथापि भजाम्य-
नन्यचेतसा ॥६०॥ अतस्त्वमपि राजद्र मज विध्रपतिं सदा । चतुर्ीब्रतसंयुक्तो ब्रह्मभूतो मविष्यसि ॥६१॥ तत एकाक्षर
म॑श्रं ददौ तस्मै महामुनिः । कण्वं परणम्य राजर्षियैयो स्वनगरे तदा ॥६२॥ तस्मिन्‌ काले चतुर्थी सा शहा नाद्री समागता ।
करता तेन सुभक्त्या वै नगरस्थजनैः सह ॥६३॥ ततः सवत्र संधोषः कृतस्तेन महीश्ठता । छह कृष्णां चतुरौ ये
नाऽऽचरिष्यति नित्यदा ६४ ते वंडेः पीडनीया वै ततः सरवेऽमवन्‌ जनाः । ब्रतकारिण एतस्मात्‌ पुण्यात्‌ दृटिबे भूव ह ॥६५॥
हपुटजनाः सरवै तया जाता ऋपात्मज । रोगादिदोषहीनास्ते मस्तं गणनायकम्‌ ॥६३॥ भरतः स्म र
ऽन्य चेतसा 1 गणेद्ौ भक्तिसंयुक्तो गाणपत्यभियोऽभवत्‌ ॥६७॥ स पुत्रे राञ्यसुग्रं तन्निक्षिप्य वनगोऽभवत्‌ ।

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ख. 8 अं. ७ पनि २२

अंते स्वानंदगो भूत्वा ब्रह्मभूतो बभ्रूव ह्‌ ॥६८॥ क्रमेण भूमिसंस्था येऽभवन्‌ स्वानदगा जना; । चतुर्थी पुण्ययोगेन यथा
योगपरायणाः ॥६९॥ स्पर्दोन भरतस्यैव जनाः कीटादिका प पुण्यरूपा वभूवुस्तेऽथांति स्वान॑दगामिनः ॥७०॥ एताददोन
शुपेन पुण्यदराटिजनाः करता! । यज्ञै; सवां घरा येन चिचरिता पुण्यकारिणा ॥७१॥ रतेन समो राजन्‌ न कञ्चित्‌ प्रव ुव
ह। ज्ञानेन स्वबखेनाऽपि यशसा धर्मरालिना ॥७२॥ माद्रश्ुचतुर्यास्तु महिमा कथितो मया । चतुर्वगफलैुक्तो
ब्रह्मभूयपदप्रदः ॥७३॥ भाद्रशङ्कचतुर्थ्यां तु माहात्म्यं यः शणोति चेत्‌ । पठेद्वा तस्य राजञँद्र सर्वदं प्रभवेद्‌ ध्रवम्‌ ॥७४॥
भाद्रराह्चतुथ्यी वै रोकरस्य हृदि प्रणुः ! प्रादुवेभूव मध्याहे ध्यानजः स सुतोऽमचत्‌ ॥७५॥ तदादि सा तिथिसैख्या
बभूव जन्मधारिणी । गणेकास्यं न संदेहो ब्रह्मभूयपदप्रदा ॥७६॥ सृष्टयादौ पंच देवेहोः स्थापिता मूतिरन्तमा । मयूरे
गणनाथस्य मध्याहे भाद्रगे तिथौ ॥५५॥ मयूरेखावतारो माद्रपदेयो बभूव सः । मध्याह्ने कशंकरण्रहे चतुर्थ्या सक्छ
पक्लके ॥७८॥ तस्यां ये शन्मयीं मूतिं पूजयंति नरादयः । देवाः शंकरस्याथ महोत्सवपरायणाः ॥५९॥ ते सर्वे
विघ्ररीनाश्च भव॑ति सुखभोगिनः । अते स्वानंदगा भूप ब्रह्मभूता भवंति च ॥८०॥ मध्याहे पूजनं भोक्त गणेशास्य
विरोषतः । उपोषणसमायुकतैतुथ्या ब्रतकारिभिः ॥८१॥ पंचम्यां पारणं कृत्वा द्विजैः सह महामते । मूरति तां खन्मथीं
पूज्यां विज्य निनयेज्ञलम्‌ ॥८२॥ चतुर्थ्या श्न्मयीं मूर्तिं माद्रे ये नाचैय॑ति चेत्‌ 1 तेषां निष्फलसरूपं वै कम सर्व
भविष्यति ॥८३॥ न तेषां दक्ानं काय नरैरात्मदहितेप्सृभिः । पतितास्ते मताः राखे नारकाश्च भवंत्यतः ॥८४॥ इर्‌
विघ्रस्षमायुक्ता नानारोगप्रपीडिताः । दारिद्रयादिसमायुक्ता महापापा मता प ॥८५॥ चतुध्यां सवंवणस्थै मोद पूज्यो
गजाननः । खन्मयो विघ्रहीनास्ते भवंति सफटक्रियाः ॥८६॥ इयं माद्रपदे मासि चतुर्थी छृङ्करूपिणी । तस्याश्चरितमा्च
ते कथितं स्वल्प भावतः ॥८७॥) अच्र ते व्णयिष्येऽदहं हतिहासं पुरातनम्‌ । तच्छृणुष्व महाभाग चतुर्थातितजं महत्‌ ॥८८॥
द्राविड नगे राज॑श्चांडालः कोऽपि पापक्रत्‌ । कुरोगयुतः प्रणैः परखीरुपटोऽमवत्‌ ॥८९॥ चतुथ्यी भाद्रमासे स ज्वर-
युक्तो वश्ूव ह । ज्वरस्य पीडयाऽत्य॑तं पीडितो राजसत्तम ॥९०॥ अन्नेन स जटेनाऽपि हीनोऽगृदहैवयोगतः । प॑म्यां
मरणे प्राप्रे विमानेन जगाम द्‌॥९१॥ तस्थांगस्परेतो वायुय॑मलोके जगाम ह। तेन रषा नरास्तत्र नरकस्थाः समंततः ॥९२॥
ते सर्वै चानगा भूत्या गता; स्वानंदके पुरे । दष्टा गणपतिं लैः स ब्रह्मभूतो बभूव ह ॥९३॥ वतमज्ञानतैवं फलग्रदमिषै

वः
भ्रु. पु, ४

2।<८1120021108@2411811. 011

201<(110021108@201112||.0111

मतम्‌ । यथाविधि कृतं येन तच्च चिश्रं किमप्यहो ॥९४॥ चतुथ्या महिमाऽयं कथयितुं न परराक्यते । पुरुषार्थाश्च चत्वारः
प्राप्यते व्रतमाच्रतः ॥९५॥ सुद्र उवाच । वसिष्ठवचनं श्रुत्वा दशरारथस्तमव्रवीत्‌ । शणु दक महाभाग तां कथां पावनीं
प्रभो ॥९६॥ दरर्थ उवाच । चांडालो गणनाथस्य पुपरूज सख न शन्मयीम्‌ । मूर्तिं दोषी कथं स्वामिन्‌ ब्रह्मभूतो वभूव ह ॥९७॥
वसिष्ठ उवाच । सम्यक्‌ पृष्टं त्वया राजन शणु संङायनादानम्‌ । ज्ञानं ते कथयिष्यामि भवेष्योकोपकारदम्‌ ॥९८॥ चांडारस्य
चतुध्यांस्तु ज्ञानं नाऽभृद्‌ दुरात्मनः । पूजनं च तथा तस्योहुघनं न ततोऽभवत्‌ ॥९९॥ अतोऽयं दोषहीनख स्वानेदस्थो
चभूव ह । पूजनोष्टंघनाभ्यां स वजितो ज्ञान भावतः ॥१००॥ एवं नानाजनाश्वेह्‌ मुक्त्वा तु विविधं सुखम्‌ । अंते सवानदगा
राजन्‌ बभूवुत्ैतमाच्रतः॥१॥ तत्रैकं कथितं परोक्तं नारं वषायुतैरपि । पूर्ण भवति माहात्म्यं संक्षेपेण निरूपितम्‌ ॥१०२॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननच सति भाद्रपद चत्थींरतवर्णनं नाम सप्तमोऽध्यायः

€< ` #> ॐ €<. >

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ वसिष्ठ उवाच ¦! आश्िने वरदाच्री या चतुर्थी शुङ्कपक्षगा । तां श्रुणुष्व महाभाग सव्रतां सवेदायिनीम्‌
॥१॥ इतिहासं प्रवक्ष्यामि पुरातन मवं छप । व्रतसंयुक्तमादात्म्य भवेत्‌ सवा्धसाधकम्‌ ॥२॥ रेवतांतरगो राजा कीर्तिमांश्च
चभूव ह । मतो नाम्ना धमंधरः पृणीराखाखपारगः ॥३६॥ देवविप्रातिधिप्रे्सुः प॑ंचयन्ञपरायणः । नीतिज्ञः पृच्रवष्टोकान्‌
पालयन्‌ स्वहिते रतः ॥४॥ भायां तस्याऽमवत्‌ साऽपि पातित्रत्यगुणान्विता । सवेलक्षणसंयुक्ता विप्रदेवातिथिपिया ।॥५॥
गजानां च हयानां वै पदातीनां महीपतेः । रथानां तैव संख्याऽस्ति धानुष्काणां विङ्ोषतः ॥६॥ सपद्रीपवतीं पृथ्वीं
पालयन्‌ स नराधिपः । देवादीनां च संग्रामे छयजेय; परवीरहा ॥७॥ तस्य वध्यत्वदोषेण नुप पुत्रो बभूव नो । नानायत्न-
परो राजा पुरा प्रवभूव ह ॥८॥ तीर्थयाचादिकं सर्वं चकार विधिवन्नपः । अनुष्टानव्रतादीनि देवानां पूजनं तथा ॥९॥
एवं नानाविधैः पण्येन बभूव सुतस्ततः । राज्यं त्यक्त्वा वने राजा सख्ीकः स जगाम ह ॥१०॥ तत्न भ्रमणयुक्तः स
ददं ह महावनम्‌ । सिहव्यालादिसंयुकत्तं भयदं सवेजन्मिनाम्‌ ॥११॥ दुःखयुक्तः स राजर्षिः प्रषेकठां स चकार ह ।
यने तच्र सुनिभ्रे्ठं सौभरि संदददं च ॥१२॥ तं प्रणम्य महाभागः सख्रीकः पुरतो खनेः । कृतांजलिपुटो भूत्वा तस्थौ

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

र भ र
नन

स खपसंसुखः ॥१३॥ तत; सौभरिणा सोऽपि सत्करूतो वचनेन च । निषसादासने तच्च सुनिना दर्दिते पः ॥१४॥
तमुवाच महाभागं राजानं सुनिसत्तमः । कोऽसि त्वं वन उग्रे मेऽत्र किमर्थं समागतः ॥१५॥ इति पृष्टो महीपालस्तम्ुवाच
सुहर्षितः । कीर्तिमान्‌ सवधमेज्ञ; कृत्वा करपुटं वचः ॥१६॥ कीर्तिंमाटुबाच । द्राविडे वसतिमेऽस्ति नगरे सुरसत्तमे । राज्यं
करोमि तत्राऽहं सा्व॑मौमो महाखुने ॥१७॥ अपुत्रो दैवयोगेन जातोऽहं सुनिसत्तम । पुत्रा ्रततीथादीन्‌ नानाधर्मान्‌
करोमि बै ॥१८॥ राज्य त्यक्त्वा बने योगिन्नागतः पुन्रकाम्यया । तत्र ते ददरीनं प्रां सर्वसिद्धिप्रदं प्रभो ॥१९॥ तव दर्शान-
मात्रेण सफलो मे भवो भवेत्‌ । मादृपित्रादिकं सर्वं धन्यं जातं न संकाय ॥२०॥ अघुना ब्रूहि मे नाथ पुच्रभास्यमादरात्‌।
उपायं तं चरिष्यामि त्वदाज्ञावरागो सुने ॥२१॥ इद जन्मनि भो विप्र न क्रतं पापसुर्वणम्‌ । मया राज्यं कृतं भूमेभययुक्तेन
चेतसा ॥२२॥ तथापि बवध्यजो दोषो मया पराप्त महासने । प्रवजन्मकरूतं पाप॑ ज्ञायते नैव चेतसा ॥२३२॥ कथयस्व
महोग्रं मे पापं सवेविदां वर । योगीँद्रोऽसि महातेजाः साक्षाद्रद्यतनो्भरः ॥२४॥ वसिष्ठ उवाच । एवं विनययुक्तेन रान्ञा
षष्टो महाशनिः । सौ भरिस्तं जगादेदं बनं गणपप्रियः ॥२५॥ सौमरिस्वाच । क्रतं त्वया महत्पापं महाराज विरेषतः ।
ूर्वजन्मक्रतं नैव पापं ते विद्यतेऽघम ॥२६॥ तव राज्ये महामूखं चतुर्थीबतखुत्तमम्‌ । रयं प्रापतं विदोषेण ब्रतादौ फलव
मतम्‌ ॥२७॥ वचतुर्थीत्रतमाद्ये यन्मानवेन नराधम । न ङतं चेद्रतानीह निष्फलानि भव॑ति च ॥२८॥ विरो षतस्त्वया कम

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

----------------------------------------- पलषः

ख, ४ अ. < ू ॥ क
त ।

4 ¢ # )
क्रीहृश्तेऽयं गणाधीदो ब्रत यश्य चतुःपदम्‌। ब्रह्मभूयकरं पक्त मजिष्यामि विदेषतः ॥३९॥ तत्सत खनिश्ादृलः सौरिः
पुनरत्रवीत्‌ । माहात्म्यं गणनाथस्य छांतियोगपदप्रदम्‌ ॥४०॥। सौमर्स्वाच । पुराऽदं तपसा युक्तो नानाछंदपरायण ०
तन्न देवा धै -मय.भीला बभूविरे ॥४१॥ अहो तपःप्रभावेण जित्वा सर्व द्विजोत्तमः । किभिच्छति पदं चष्ट ला
भिरेव न ॥४२॥ प्रेषयामास सखीक्रं ततः क्रामं सुराधिपः 1 तपो मंगाथमेवं मे कामस्तच्र समागतः ॥०४२॥ ऊव 1.
सहिताभिश्राप्सरोभिम॑धुना तथा । आत्तवाणः स्वयं कामः पीडयामास मां शरैः ॥४४॥ अहं लपःपरभावण भित्वा 1
सह चिरिया । मोहहीनस्तपस्तत्राऽतपं सुृढनिश्चयः ॥४५॥ ततो मे तपसोग्रेण दाहयुक्तो व परस्व
सवैस्तं मघव॑तं जगाद सः॥४६॥ ततोऽहं योगमार्गेणांऽतर्निष्ठश्चाभवश्प। जडोन्मत्तादिमभेषु संस्थितो योगकारणात्‌ ॥०५॥
ततः शुको महायोगी गाणपत्यः समागतः । ममाश्रमे स मां दष्टा जगादेच्छसि किं सन ॥४८॥ ततस्त भणत लि
कृतांजलिः पुरः प्रभोः । स्थित्वाऽवदं सुवाक्यं तच्छणु राजन्‌ सिद्धिदम्‌ ॥४९॥ मम अन माग्यनं त्व, नासि
महायदहाः । शांतिं वद महायोगिन्‌ यया शांतो भवाम्यहम्‌ ॥५०॥ शर्क्‌ उवाच । चित्त पंचविधं त्यक्त्वा र
तन्मयम्‌ । निरोधेतैव भूमीनां छाति माप्स्यसि निथितम्‌ ॥५१॥ चितामणिं भजस्व त्वं मंत्रणकाक्लरेण च । तेन (तान
विप्र संचित्तः सुमविष्यसि ॥५२॥ त्यक्वा जडादिकरं मागं शमदमपरायणः । गणनाथं महाभाग नज
नित्यदा ।५३॥ एवेखक्त्वा छुको योगी ययो स्वेच्छापरायणः । गणेरानाम .संकीत्य जपंम्चैव विद्राषतः ।५०॥ अह्‌
गणपतिं मक्त्याऽभजं सं भक्तिसंयुतः । एकाक्षरविधानेनाऽऽस्थाप्य मूर्तिं पुरो चप ॥५५॥ ततः स्वल्पन कान साति
प्रास्ोऽदमादरात्‌ । तथापि प्रूजने सक्तोऽमजं तं गणनायकम्‌ ॥५द॥ दद्वषं गते काल विघ्रेदो मां त । व
संपूजितो राजन्‌ स्तुतश्च विचित्रैः स्तवैः ॥५७। गाणपत्यपदं द्त्वा गतः स्वानंदके पुरे । तदादि गाणपत्याऽहं ननाम
बरह्मनायकःम्‌ ॥५८॥ एवसुक्त्वा स राजानं ददौ मंचनं विधानतः । ॥ षडक्षरं स. राजर्षिस्तं प्रणस्य ययौ पुरम्‌ ॥५९॥ स
आश्विन्यां द्वितीयायां शङ्कायां तु गृहे गतः । तस्मिन्‌ मासे चतुध्या च डुङ्काया जतमारनत्‌ ।॥&०॥ जनैः स्वः समायुक्त
उपोषणपरायणः । मध्या गणपं तच्च प्रपूज्य विधिवन्नृपः ॥वे१॥ रात्रौ जागरणं चक्रे वाखब्रद्धसम।न्वतः ॥ नरैः सीभिः
सतद्तं च कृतं सवैधातथम्‌ 1६२॥ शां कृष्णां चतुथी ये न कुवंति नराधमाः । ताडनीयाः प्रयत्नेन एथिव्यां यत्र तच्र सः

व

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ. ९ ि पानं २७
49

॥६६॥ घोषेण घोषयामास ततः सर्वे तथाऽमवन. । रतं ततो षै वभूव प्रदास्तं भूमिर्मडे ॥६४॥ एवं भूम॑टखे राज्यं
त्वा पुच्रे निवेद्य सः । वने गत्वा गणेानं सस्त्रीको चप आभजन्‌ ॥६९॥ अंते स्वान॑दगो भूत्वा ब्रह्मभूतो च भूव ह ।
तस्य राज्ये स्थिता लोका; सवे स्वानंदगा वसुः ॥६६॥ एवमन्यं ददारथ शणुष्व त्वं त्रतोद्धवम्‌ । इतिहासं प्रबध््यामि
चाश्विन्यां परमाद्भुतम्‌ ॥६५७॥ नीमो नाम महाव्याधः पापकर्मपरायणः। मार्गे जनान्‌ निहत्वाऽगृह्य धनं स तुतोष ह ॥६८॥
एकदा वनमध्ये स ब्राह्मणं हतुमुद्यतः । पलायत द्विजस्तन्न वने भयसमाङ्लः ॥६९॥ एतरिमच्चतरे तच्राभ्वगः शख्धरः
पुमान्‌ । धावंशच ब्राह्मणं दष्टा भीमं धृत्वा गतः पुरे ॥७०॥ ततो द्विजः सुखनैव स्वाश्रमं प्रजगाम ह । पुरुषो भीमव्याधं तं
रान्ति दुष्टं न्यवेदयत्‌ ॥७१॥ तच्च सोऽपि क्षुधाविष्टो व्याधः संस्थापितोऽभवत्‌ । राज्ञाऽऽश्विन्यां चतुय चै शृ्कायां
दैवयोगतः ॥७२॥ पंचम्यां तं -जघानैव ततो व्याधं गजाननः । चतुर्थ्या ्षुभितत्वात्‌ स ब्रह्मभूतं चकार ह ॥५६॥ एवं
नानाजना राजन्‌ चतुर्थीब्र्तयोगतः । स्वानंद्स्था भवंतीह मया वक्तुं न दाक्यते ॥५४॥ चतुर्थीजमिदं चित्रं चरितं कथितं
मया । शुह्छाऽऽश्विन्यां सख॒द्धुतं वणात्‌ सवसिद्धिदम्‌ ।७८५॥ श्णुयायः पटेद्वाऽपि खुक्ति सुक्ति लभेन्नरः ! युच्रपोच्रादि-
संयुक्तः खुद्द्विैपसत्तम ॥७६॥
॥ भोमिति श्रीमदास्ये पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौदरे महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचसिते छद्ठाऽऽधिनी चतुर्थी घ्रतवर्णनं नामाष्टमोऽध्यायः ॥

>> <<

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ वसिष्ठ उवाच । कार्तिके मासि छक्का या चतुर्थी स्वैसिद्धिदा । तां शणुष्व महाभाग इतिहास-
समन्विताम्‌ ॥१॥ सूय॑वंदोद्भवो राजा सुघन्वा नीतिसंयुतः । राखाख्रवलसंयुक्तो चभूव परमदुतिः ॥२॥ धर्मरीलो
वदान्यश्च सत्यवाक्‌ साधुसंमतः । देवविप्रातिथिपाज्ञपंचयज्ञपरायणः ॥३॥ -भा्या कलावती तस्य षभूवे रूपदाछिनी ।
पतिव्रता महोदारा धमंशीटा विरोषतः ॥४॥ जित्वा भूम॑डरं सर्य राजा तेजस्विनां वरः ! पालयामास प्रथ्वीं स नित्यं
धर्मपरायणः ।५॥ साम॑ता वक्रा यस्य सेन्य॑ स्म गणनातिगम्‌ । संपच धनदेतैव तुल्या सर्वच संबभौ ॥६॥ अर्पायुषा
समायुक्तो बभूव नृपसत्तमः । अकस्मात्‌ कु्टसंयुक्तः कटै; संपीडितोऽभवत्‌ ॥७॥ प्रूयरोणितघ मध्यातो दुर्मधिसंयुत्ः।

कः

2।.८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

व अ ग

र ९, पानं २८
६। # ।-1 अ, = ~ 225
> रर 9 2 < ८2 ट्‌ {~ 4 (7१.2९.4८. ऋ (ऋ ८२५ २>४> ८2 १९ £> <# ऋ
ति 2 -#7 42.1.42 2 €> 792 मे र ( य
व क 0 9 ४५4

न चाऽल मत्‌ सुखं किचिच्छ्रटघोतो यथा नरः ॥८॥ जौषधानि विक्ेषेण सिषेवे यत्नसंयुतः। नानामंच्रभ्रयोगादि कारयामास
मानैः ॥९॥ अनुष्ठानं द्विजैः सोऽपि वेदमंनैः सुखप्रदे; । जकारयत्तथा तेभ्यो न करलं चाऽभवत्‌. कदा ॥१०॥ ततस्तीथानि
बञ्नाम लानदानपरायणः । तथापि रोगसंयुक्तोऽधिकं राजा बभूब ह्‌ ॥११॥ ततो निृत्तिनापन्नो जगाद सचिवाः ।
राज्यं मरे परिपाल्यं वै यावदागमनं पुन; ॥१२॥ सांत्वयित्वा स सखीकः सुह्धदः सर्वनागरान्‌ । वनं ययौ पशनो वश्राम
यत्र तत्र च ॥१३॥ तत्तो गणपतिं राजा सस्मार दु;खसंयुतः । वि्रही नाधमेवं स तत्र चिन ब भूव ह ॥६१४॥ अकस्मान्‌
सुनिशाैलः पुरस्यस्तत्र चाययौ । त॑ दष्टा षेसंयुक्तो ननाम पियया सह ॥१५॥ कृत्वा करपुटं राजोवाच तं खाननायकम्‌।
किं पुष्ये मे पुरा चीर्णं येन दृष्टो भवान्‌ सुने ॥१६॥ धन्यं जन्म तथा ज्ञानं जनको. जननी च मे । तपो घमोदिकं स्वं
त्वदंधियुगदद्चौनात्‌ ॥१७॥ एवं विवदमानं त॑ जगाद सुनिसत्तमः । किमयं राजनीतिज्ञ वने त्वं च समागत; ॥१८॥
एवं पृष्टा ख राजानं व्रक्षच्छायासमाभितः । पुलस्त्य उपविहयाथ तसुपावेहय संबभ्यै ॥१९॥ ततो राज्ञा स्वकीयो वै
वरत्तंतः कथितोऽभवत्‌। जगाद प्रणनानैवं पुनस्तं दषेसंयुलः ॥२०॥ सुषन्वोवाच । दयाकराश्च यो्ीद्राः पुराणेषु वद॑ति यत्‌ ।
तदेव सत्यमभवत्‌ त्वां दृटा दयया युतम्‌ ॥२१॥ दुःखितं मां विदित्वा त्वं संस्थितो खनिसत्तम । साक्षात्‌ पजापति
प्रोक्तः पुलस्त्यो ब्रह्मणः सुतः ॥२२॥ सवेन्ञस्त्वं महायोगिन्‌. न्यायं मरे बद मानद । धम॑युक्ततया राज्यं करोमि स्म
निरंतरम्‌ ॥२३॥ पूर्वजन्मकृतं मे किः महापापं समागतम्‌ । येनाऽहं कुषटसंयुक्तोऽभवं परय दयायुतः ॥२०॥ वसिष्ठ उवाच ।
सुधन्वनो वचः श्रुत्वा तमुवाच महामुनिः 1 अत्यंतं पीडितं हष्रा करुणायुतचेतसा ॥२५॥ पस्य खवाच । इृजन्मकृतं पापं
बुद्धथसे न नराधम । तेन कुषटयुतो जातः शण तन्ते वदाम्यहम्‌ ॥२६॥ तच राञ्य -पञचष्ट त्रत गाणेश्वर महत्‌ ।
नष्टं चतुर्थीसञं यत्‌ सर्वसिद्धिं परम्‌ ॥२७॥ चतुर्णा पुरुषाथौनां साधनं सवैसंमतम्‌ । तेन भोक्ता चतुर्थी सा वरदा
संकटा मता ॥२८॥ स्वादौ न कृतं वद्र भवेत्‌ सर्वं सुनिष्फलम्‌ । छृतं कम नरेणाऽपि चलुवगविहीनकरम्‌ । ।२९॥ वर्णै सर्वैः
कृतं पापं राजानमुपतिष्ठति । तेन त्वं कु्संयुक्तोऽघुना जातो नराधम ॥६३०॥ मरिष्यसि यदा राजंस्तदा ते नरके गतिः।
भविष्यति न संदेदय्तुर्वमविरहीनता ॥३१॥ पुलस्त्यवचनं श्रुत्वा दुःखयुक्तो महीपतिः .॥ उवाच तं महाप्राज्ञं
करतांजलिषुटोऽभवत्‌ ॥३२] सुधन्वोवाच । भगवन्‌ सवतत्तवज्ञ त्वया यत्‌ कथितं वचः । तदेव सत्यरूपं वे मया ज्ञातं न संशयः

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

॥३३॥ अधुना तद्रतं ब्रहि कीदशं कस्य पूजनम्‌ । कस्मिन्‌ काटे प्रकलेव्यं सवैसिद्धिमदायकम्‌ ॥२४॥ कुष्ठनाश्रार्थमेवं मे
बदोपायं महाप्रभो । प्रायश्चित्ते करिष्यामि त्रतलोपप्रदोषहत्‌ ॥२५॥ एव॑ ष्टो महायोगी पुलस्त्यो हर्षसंयुतः । तं जगाद
गणेङाय नम इत्युपसंस्मरन्‌ ॥२९॥ पुरस्य ष्वाच । अज्ञानेन कृतं दोषं प्रायधित्तेन हंति तभ्‌ । नरस्तस्मास्वमेवाश्ु वरतं कुर
जनैः सह ॥२७॥ तेन कुष्टविहीनस्त्वं॑खुरूपः प्रभविष्यसि । अनुतापाच ते राजन्‌ पापं नष्टं न संदाय ॥३८॥ इत्युक्त्वा
तं ततो योगी जगाद व्रतसं भवाम्‌ । कथां सर्वा स संशचुत्य हषयुक्तो पोऽभवत्‌ ॥३९॥ उवाच तं सुनिभ्रष्ठं प्रणम्य च
पुनः पुनः । धन्थं मे जन्म मो नाथ श्चुत येन मदद्रतम्‌ ॥४०॥ नानेन सदशं किंचिन्‌ मया ज्ञातं महामते 1 त्वत्तो वद
महाधराज्ञ॒ गणेशास्य स्वरूपकम्‌ ॥४१॥ तज्‌ ज्ञात्वा सवैमावेन भजिष्यामि महामुने । नित्य 'भक्तिसमायुक्तो
देवदेवेशामादरात्‌ ॥४२॥ एव॑ ष्रष्टः स राजानं वचनं प्रजगाद ह । पुलस्त्यः सर्व॑मावज्ञो गाणपत्यो महायशाः ॥४६॥
पुरुसत्य उवाच । सुधन्वञ्चछणु मे वाक्यं गणेशान्ञानकारकम्‌ । बरह्यभूयमयं पूर्ण योगाकारं विदोषतः ॥४४॥ पुराऽहं योगा त्यर्थ
नानायोगपरायणः । असाधयञ्छमेनैव दमेन मनसो जयात्‌ ॥४५॥ तथापि दांतिहीनोऽहं दारणं रौकरं गतः } तं परणम्य
मदात्मानमण्च्छं योगसुत्तमम्‌ ॥४६॥ ततस्तेन समाख्यातं तच्छृणुष्व नराधिप । येन त्वं गाणपत्यश्च साधनेन भविष्यसि
॥४अ॥ श्रीशिव उवाच । योगच्ांतिमयं विद्धि गणेयं भज मावतः । मनोवाणी विहीनं तं मनोवाणीमयं न च ॥४८॥ मनोबाणीमरयं
सर्व संपरज्ञातसशुद्धवम्‌ । गकाराक्षरमं॑विद्धि पद्य वेदे महामते ॥४९॥ मनोवाणीविहीन यदसंपरज्ञातग॑ मतम्‌ ।
णकाराक्षरसं भूतं नाश्नो गणपतेयैदि ॥५०॥ तयोः स्वामी गणेचरानः दात्या योगेन लभ्यते । चित्तभूमिनिरोघेन तं भजस्व
विनायकम्‌ ।५.१॥ एवसुक्त्वा महादिवो विरराम विद्ोषवित्‌। त॑ प्रणम्य वनं गत्वाऽसाधयं तं सुयत्नतः ॥५२॥ अष्टाक्षरेण
मंत्रेण ध्यात्वा गणपतिं प । अतोषयं विरोषेण चित्तनिगप्रह मावतः; ॥५३॥ ततः स्वल्पेन काटेन राति भाप्ठोऽहमात्मनि।
तथापि मंत्रराजं तमजपं पूजने रतः ।५८॥ एकविकातिवर्षेषु गतेषु स विनायकः । आययौ मे वरं दातु भक्तानुअशष्तार्ः
॥५५॥ तं दष्टा प्रणतो भूत्वाऽप्ूजयं तु यथाविधि । स्तौमि नामाष्टकेन स्म कौथुमेन महापरसुम्‌ ॥५६॥ गाणपत्यं स मां
करत्वा ययौ स्वानेदके पुरे । तदारभ्याहमत्य॑तं भजामि गणनायकम्‌ ॥५७॥ एवश्ुक्त्वा महीपार तथा दृदारथ स्वयम्‌ ।
मंत्रम्टाक्षरं तस्मे ददौ विधिसमन्वितम्‌ ॥५८॥ तेन स्तुतो महायोगी पुलस्त्योऽतदैषे प्रसुः 1 राजा स्वनगरे गत्वा कालि

-------- ० ~. ----------*------------
+€

व ॐ

~-~~------

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख. ४ अ. ९ र वा पान्‌ ३०

व
हर्वितोऽभवत्‌ ॥५९॥ जनैः सर्वैमहामागश्चकार वब्रतसुत्तमम्‌ । कातिके शुङ्कपश्लस्य चतुथ्या गणपं स्मरन्‌ ॥६०॥
पंचम्यां पारणं चक्रे राजाऽसौ जनसंयुतः । ब्राह्मणेभ्यो ददौ दानं सवन. अक्नैत्वतोषयत्‌ ।६१। । ततः कु्टविद्ीनश्च
बभूव स जनाधिपः । सुरूपः कामदेवेन समः रोमाधरो वभौ दरा! लोका वैध्यत्वदोषेण रोगादिभिः पपीडिताः ।
ते सर्वे दुःखहीनाश्च व मूवुर्ैतसेवनात्‌ ॥६३॥ ततस्तेन छषेणाऽथ सर्वत्र भूमिमंडले । परकारितं प्रयत्नेन व्रतं माणेश्वरं नप
॥६४॥ ततः छुक्कां तथा कृष्णां चतुर्थी चक्रिरे जनाः । तेनाऽऽन॑दसमायुक्ता बुभुजविविधं खम्‌ \\द५॥ ततः सुधन्वा स्थाप्य
स्वं पुत्रं राज्ये महामतिः ! एकाति संस्थितो भूत्वाऽभजत्तं गणपं सदा ॥६६॥ अंते स्वानंदगो भूत्वा ब्रह्मभूतो बभूव इ ।
तथा जनाश्च सरवे ते स्वानदस्था घभूविरे ॥६५॥ एवं ते कथितं राजन्नथो शण महामते । महिमानं व्रतस्यैव सवेसिद्धिकरस्य
ह ॥६८॥ मादिष्मत्यां च चांडारो वसन्‌ कः पापकारंकः । प्राप्य कार्तिकगां शुका चतुथी स वने गतः ॥६९॥ तन्न व्याघ्रेण
संदृष्टः पलायन्‌ ब्क्षमारुदत्‌ । व्याधो व्रक्षतले लच्र संस्थितस्तं प्रतीक्षन्‌ ॥७०॥ तच्र रािगैता तस्य चांडारस्य प्रजागरः।
संपू्णश्चा भवद्भुप पुनिच्रं ब भूव ह ॥७१॥। समागतो महासर्पो वनस्थो वरक्लमारुहत्‌ । पपात भयभीतः सत दष्टा
क्रपयेगतः ॥७२॥ व्यात्रेण स॑गहीतः स॒ प॑चमभ्यां मक्षितोऽमवत्‌। स विमानं समार्य ययौ स्वान॑दकर पुरम्‌ ॥७३॥
अज्ञातत्रतजेजैव पुण्येन गणपं गतः। दृषा योगपरो भत्वा ब्रह्मभूतो चव सः ॥७४॥ एवं दप अपारा वै चतुवेग॑फटैयुताः ।
ब्रह्मभूताश्च संजाताशतुर्थव्रतकारकाः ॥५९॥ का्विके शछङ्कपक्षस्य चतुण्यो मदमा. मया । कथितो लेदातो भ्रूष
श्रोतुमिच्छसि किं पुनः ॥७६॥ खणयाथः पेद्राऽपि स वै सर्वाथसिद्धि भाक्‌ । पुत्रपौत्रादि संयुक्तः प्र भवेद्भणपपरियः ॥५७॥

॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौरले महापुराणे चतुरे खंडे गजाननचसि कार्तिकटा्टचतरधीबणेनं नाम नवमोऽध्यायः ॥

€<, ॐ प (< चठ

---------'

46666664

--*----~---~-~

2।.८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ. १० पान २९१

~न -त््- चवतत्तत्त त्वव तव नवत्वत्वनव ल नल्ल--्त्त-स्न------- ---र-- =

॥ ओरीगणेश्याय नमः ॥ दशरथ उवाच । गणेरास्य कथां श्चुत्वा दषश्चेतसि जायते । मागेदीषे च याश्ृद्ा तां मे वद सुने
यत; ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । अत्र ते वणेयिष्यऽहमितिहासं पुरातनम्‌ । मार्गी चतुर्यी यः शुङ्कायामभवन्नप ॥२॥
कारीपति; पुरा राजा पुण्यकीतिवंभूव ह । अजातहाच्चुको नाम सवेदाखविक्ारदः ॥३॥ देवद्धिजातिथिप्रेप्सुनाना-
धर्मपरायणः । प्रजानां पालने सक्तो यथाशाख्रेण मानदः ॥४॥ तच्चैव नारवोऽकस्मा्रपं द्रष्ट समागतः । तं प्रणम्य
महात्मानं पूजयामास भक्तितः ॥५॥ स्वय पादस्य संवार चकार ऋपसत्तमः । उवाच तं प्रहर्षण नारदं संगं परम्‌ ॥६॥
जजातकबरुरुवाच । धन्यं मे जन्म पुत्रादि राज्य निहतकैटकम्‌ । धन्यौ च जनकौ ज्ञानं त्वर्दधियुगदरौनात्‌ ॥७॥ सर्वसारं
वदस्व त्व योग्यांतिपरदायकम्‌ । येन संसारदुःखेभ्यो मुच्यते मानवः क्षणात्‌ ॥८॥ ततस्तं नारदो योगी गाणपत्या-
ग्रणीर्मप । जगाद दर्षसंयुक्तो बाक्यं सारमयं हसन्‌ ॥९॥ नारद उवाच । सम्यक्‌ पृष्ठं त्वया राजन्‌ सर्वेभ्यो ब्रह्मद परम्‌ ।
श्रुणु ते कथयिष्यामि योग चांतिप्रदायकम्‌ ॥१० बरह्म नानाविधं वेदे वर्णितं .पाच्रमेदतः । न सुखूयं॑ ब्रह्मभरूतत्वं तदेव
भवति प्रभो ॥११॥ ब्रह्मणस्पतिनामानं गणेशं मज मावतः । चित्तच्रत्तिनिरोधेन चितामणि भविष्यसि ॥१२॥ गणेक्ोऽहं
न संदेहो मम तच्र कथं भवेत्‌ । संयोगायोगकं राजन तेन शछांतिमवाप्स्यसि ॥१३॥ तस्य वतं महाभाग चतुर्थीसंज्ञकं
महत्‌ । राज्ये नटे च तेन त्वं नारकी प्रभविष्यसि ॥१४॥ घमाथकाममोक्ाणां प्रदं परणं प्रकीतितम्‌ । चतुर्थीसंज्ञकं राजन्‌
वरदं संकट मतम्‌ ॥१५॥ नानाकर्माणि कुर्वति नराः स्वाधंसिद्धये । चतुर्था्रतहीनाश्चेन्निष्फलाः भ्र भवंति ते ॥१६॥
इत्यक्त्वा तं महायोगी नारदः. करणायुतः । मादात्म्यं कथयामास चतुरथीसं भवं प ॥१७॥ ततस्तै छुपवयंः स प्रणम्य
भावसंयुतः 1 पप्च्छ सवेमागेज्ञं गणको पासन एनः ॥१८।॥ अनातवष्स्ाच । बरह्मणस्पतिमाहात्म्यं श्ल मया महामते ।
तस्थोपासनमार्म मे चद सर्वज्ञ ते नमः ॥१९॥ नारद उवाच । एकाश्लरविधानेन भज दुंहि विनायकम्‌ । तेन साध्यो
गणेच्ास्ते प्रत्यक्षश्च भविष्यति ॥२० तस्मे सख विधिना सर्वं गणेरोपासन दवौ । म॑च्रमेकाक्षरं सांग ततश्चांतदितोऽ भवत्‌
॥ २१ तत्राऽऽदौ मामेदीषेस्था संप्रा छयक्कमा खप। चतुर्थी सा करता तेनो पोषणेन यथाविधि ॥२२॥ जनेः स्ैसतथा राजन्‌ करता
सरवप्रदायिनी । ततस्तेन च सरवेत्र पास्ता सुक्रेताऽभवत्‌ ॥२३॥ श्कां कृष्णां चतुर्थौ ये न कुर्वति नराधमाः खियश्चे-
ताडनीयास्ते महापापिन एव च ॥२९॥ इंडिराजं दपाध्यक्षो नित्यं संप्रूल्य यत्नतः । भक्त्याऽमजत्‌ संबभूव योर्गीद्रो

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. ७ अ. ९१
छलल ________ गण्श द््
= ~~~

योगि संमतः ॥२५॥ ततो बह्वगते काले पत्यक्षः स गजाननः । ब॑शूव तस्य अपर चरं बरहि तमत्रवीत्‌ र स्तुतः
संपूजितस्तेन दुंडिराजस्तुतोष ह } गाणपत्यं चक्षाराऽसौ चप चाजातरचकम्‌ ।२५)। ईप्सितं तं चरं दत्त्वा तत्रैवांतरधीयत
टुदिराजं तमभजत्‌ राज द्रोऽनन्यचेतसा ॥२८॥ अंते नागरसंयुक्तो जगाम गणपं चपः । स्ववभूव च ब्रह्मभूतो चै
योगिसंमतः ॥२९॥ एवं छछ्कचत््य ते मार्गीषंऽमवन्‌ महत्‌ । माहात्म्यं कथितं राजन. संक्षेपेण न सङायः ॥२०॥

न्यत्‌ कथांतरं भूष श्ण सवेमयापदम्‌ } वेदयाया व्रतसंयोगाद्रदह्यभूयकरं महत्‌ ॥३१॥ मिधिलायां कदाचित्‌ का वेदवा
नरविमोदहिनी । आगता तां निरीक््यैव मोहिता; सकला नराः ॥३२॥ राज्ञा संमानिताऽत्यंतं तत्र वासमरोचयत्‌ ।
कदाचित्तीर्थगा सा वे संदृष्टा रक्षसा पुरः ॥३३॥ तां संग्य ययौ रक्चः स्ववासं दषंसंयुतः । सा तं दष्ट्वा मयात्रा
विललाप श्ररातुरा ॥३२॥ रक्षसा सांत्विता तत्र न कोक साऽत्यजत्‌ कदा । तस्मिन्‌ काले चतुर्थी वे शृह्धा माग समागता
॥३५॥ अतिरोकतया राजन्न बभक्न जलादिकम्‌ । पंचम्यां सा श्टता तत्र भययुक्तेन चेतसा ॥३६॥ ततो गणेङादृतेन नीता
स्वानेदके पुरे । ब्रह्म्रूता च सा जाता ब्रतपुण्यप्र भावत; ॥२७॥ अज्ञानेन क्रतं चेतत्‌ वरदाख्यं व्रतं महत 1 ब्रह्मसायुज्यद्‌
प्रोक्तं कि पनक्ञीनभावतः ॥३८॥ मागैरीषेगतायाश्च खाया; कुरते नरः । चतुथ्यौ रमते सोऽपि सवो
संद्णोति यः ॥३९॥

| ओमिति श्रीमदात्य पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्रले महापुराणे चतुर्थे खंड गाजाननचरिते मारसीषैशुछचतुर्थीवणेनं नाम द्‌ दामोऽध्यायः ॥

च> <. << `

| श्रीगगेकाय नमः ॥ दशस्य उवाच 1 युतं यन्‌ मा्मश्यु्कस्यचतुर्थी संज्ञितं मया । तरतं तेन महाभाग संतो ग॒रसत्तम
॥१॥ अघुना पौषमासे या चतुर्थी वरदायिनी । त॒स्या माहात्म्यमेवं मे ब्रूहि त्वं सुनिसत्तम ॥२। वसिष्ठ उवाच । खण राजन
माहात्म्ये संक्षेपेण वदाम्यहम्‌ । विस्तरेण तु को वक्तु समर्थैः प्रभवेद्धवि ॥३॥ अवतीनगरीमध्येऽवसततु ब्राह्मणोत्तमः ।
सदत इति विरूयातः सरवेशा्रविशारदः ॥४। राज्ञः रोहितः श्रेष्ठः सदा नीतिपरायणः । धमेकाखालुसरिण

भ

= स
राजानमप्यबोघयत्‌ ॥५। राजा ब्रदद्रधो नाम तदीज्ञावक्चगोऽभवत्‌ । पालयामास भूमि स नानाधमकरः परः ॥६॥
>>

..------~~ ------ ~

(24122422
८) ८८. ८.

€> ॥
ग्र

~~ ------

उवट ~ ~ ~~

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

० पान ३३ `
न ॐ

खुदंतस्याऽभवद्धायां नान्ना ख्याता विलासिनी । बभूव कर्मदोषेण वध्या सा तरै पतिव्रता ॥५॥ अपत्यं खुषुवे सा यज्ञातमाच
तं भवेत्‌ । तदथ व्रतदानादिधरम चक्रे च स द्विजः ॥८॥ नाऽभवत्तस्य तदपि पुत्रः परभस्तख्यदः । विधोऽतिदुःखितः
सख्नीको जगाम वनं ततः ॥९॥ बभ्राम भ्रांतचित्तोऽसौ यत्र तन्न महामतिः| मरणे निश्चयं कृत्वा तपोयुक्तो च भूव ह ॥१०॥
तत्राऽऽजगाम योगीद्री वामदेवः पतापवान्‌ । यटच्छाविचरैस्तेन दष्ट; संनमितोऽमवत्‌ ॥११॥ पूजयित्वा महात्मानं
वामदेवं कृतांजलिः । जगाद खेदसंयुक्तः सुदो योगिसत्तमम्‌ ॥१२॥ सुदेव उवाच । वामदेव च मे धन्यं दुःखितस्य
त॒पो वयः । ज्ञानादिकं विरोषेण त्वत्पाद पद्मदद्रानात्‌ ॥१३। वंध्योऽदं सुनिक्ादृख का गतिम भविष्यति । सतस्य स्वर्भ-
हीनस्य वद॒ योरगीद्रसत्तम ॥१४॥ वामदेव उवाच । ह्युणु द्विज महाभाग त्वं सदा धर्मसंयुतः । तथापि पापचारी त्वं येन
जातः इखणुष्व तत्‌ ॥१५॥ जवंतीपुरपालस्य आदराच््ं पुरोहितः । राज्ञा क्रतं महत्पापं यत्तदेव त्वया कुतम्‌ ॥१६॥
चतुर्थी्रतलोपश्च वभूवे ब्ूमि्मडले । चतुवैगफलै्हीना जाता भूवासिनो जनाः ॥१७॥ धर्मस्याऽऽचरणं पूर्ण कतं राज्ञा
तथा त्वया । निष्फलं बतलोपेन तेन त्वं दुःखितोऽधुना ॥१८॥ एवं श्चुत्वा वचो रम्यं वामदेवस्य धीमतः । विस्मितस्तं
खदंतोऽसौ जगाद विनयान्वितः ॥१९॥ सुद वाच । कीदशं तद्रतं तात वद मे हितकारकम्‌ । चतुर्णा पुरुषार्थानां साधक
कथमाभवत्‌ ॥२०॥ तेन हीनो नरो यस्तु स कथं फलहीनकः । क्मेणस्तत्‌ समाचक्ष्व दयासागर मानद ॥२१॥ वसिष्ठ घ्वाच ।
एवं षष्टो महायोगी तज्ञगाद सविस्तरम्‌ । साहात्म्यं सकरं तस्मै स श्रुत्वा विस्मितोऽभवत्‌ ॥२२॥ पुनः पप्रच्छ त॑ विधो
षंयुक्तेन चेतसा । गणेशाज्ञानवोधार्थं गाणपत्यं महासुनिम्‌ ॥२३॥ सदव च्वाच । कीटरोऽथं मणाधीक्ो वद लस्य
स्वरूपकम्‌ । ज्ञात्वा तं पभजिष्यामि नित्यं भक्तिसमन्वितः ॥२४॥ एवं पृष्टो महायोगी वामदेवस्तमन्रवीत्‌ । गणेक्ल-
बोधदाने स कुलः सवेपारगः ॥२५॥ वामदेव उवाच । सर्द श्यणु विभ्ये गाणे ज्ञानस॒त्तमम्‌ ¦ गाणपत्यो येन भक्ति.भावितो
भविताऽसि मोः ॥२९॥ अरं पुरा तपोनिषठसत्व नवं यलसंयुतः । तपसा मे महाभाग व्याप सर्वं चराचरम्‌ ॥२७॥ ततो
मथा तपस्त्यक्तं यागार्थं ब्राह्मणोत्तम । दामे दमे परे्णातनिष्ठेन मनसे जयात्‌ ॥२८॥ योग मूमिक्रमेणाऽहं काछेन
महता द्विज । सहजे संस्थितो भूत्वा यच्च तच्ाऽचरं तु च ॥२९॥ सदजं मोहहीनं यत्‌ स्वाधीनत्वसमायुतम्‌ । दषा रात्यर्भ-
मत्यंतं तत्‌ त्यक्तं च मथा ततः ॥३०॥ सृतं मनसि जह्य मनोवाणीविवर्जितम्‌ । कर्थं स्वाधीनता तत्र निर्मोदश्च परवर्तते

प
५1

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खे, ४ अ. १९१
प्व

५.
॥३१॥ अधुना फं मया कार्यं विचार्यं रारणं गतः । शंकरं योगिवंयं तं दौवोऽहं पणतोऽमवम्‌ ॥३२॥ दोवमारगे रतं पनत्य
दृष्टा दषसमन्वितः । दांखः प्रोवाच मां विप्र स्थीयतां सुनि सत्तम ।३६। । किमथमागतस्तात वामदेव महामते । वद मे
सकलं चरत्तं करिष्यामि प्रिय च त ॥४] शिवस्य वचनं श्रुत्वा संस्थितोऽहं कृतांजलिः । अवदं तं महादव भक्ता
खरद्रमम्‌ ॥३५॥ सहजं यत्परं ब्रह्म दोयं स्वेच्छामयं पभो । तस्मात्‌ परं न विच्येत तथापि नुद संशयम्‌ ॥र६॥ ब्रह्मा
बरह्मभूलस्य स्वेच्छा तत्र कुलो भवेत्‌ । स्वाधीनता दोषयुक्तं सहजं न परं मतम्‌ ॥३७॥ अतः शात्यथमेव लः प्रष्टं
समागतः । योगक्छांतिप्रदं परर्णं वद्‌ मां करुणानिध ॥३८] मसिष्ठ उवाच । वामदेववचः श्ुत्वा ह्षित्‌ः रकरोऽन्रतीत्‌ ।
तं पुनः सर्वयोगज्ञो गाणपत्यस्व भाववान्‌ ।।३९॥ श्रीशिव उवाच । योगां तिषदं परणं गणे विद्धि मो सुन | जानीदि र
बरह्म सदं योगसेवया ॥४०॥ स्वानदा्त्‌ सखत्पन्नमसत्यं सल्यरूपकम्‌ । समं च सदु च्‌ चलुधाऽसौ विभज्यते
॥४१॥ चतु्णीमन्न संयोगे स्वानंदः परिकीतितः । अयोगे नैव संयोगः केषांचिद्र्मणां भवेत्‌. ॥४२॥ गक्राराक्षरग
विद्धि तन्निजबोधतः। णकाराक्चरगं ज्ञानं निचरत्या लभ्यत जननः ॥४२॥ तयोः स्वामी गणेशानो योगसूपः कीलितः ।
च्ात्याऽसतौ कम्यते विप्र शांतिभ्यः रांतिदायकः ॥४४॥ चित्तं पंचविधं विद्धि बुद्धिरूपं न संशयः । चित्ते मोहात्मिका
सिद्धिर्माये ते परिकीर्तिते ॥४५॥ तयोविवं गणाश्च विविभावं यज भमो । अघुनग गणनाधरत्वं नविष्यसि न साच्‌;
।४६॥ एवसुक्तवा महदिवस्तस्मे मंत्रं ददौ घनः । एकाक्षरं गणेशास्य सविधि करुणायुतः. ॥*७। तं भरणम्य मर्हयान व
यातोऽहमादरात्‌ । तत्रैव गणनाथं तमभजं भक्तिसंयुतः ॥*८॥ एकाक्षरविधानेन संतुष्टो गणनायकः । योगात द्द

पूण मक्तवात्सल्यकारणात्‌ ॥४९॥ ततोऽहं योगिवंयश्च जातः सवत्र संमतः । तथापि विदहनम मजं नित्यमादरात्‌
॥५०॥ गतेषु दश्वर्षेषु गणाधीशः समाययौ । ममाश्रमं वरं दातुखवाच घनानिःस्वनः ॥५. १॥ गणं उवाच । 9
महाभाग वरं ब्रृणु हदीप्सितम्‌ । तव दास्यामि भक्त्याऽदं संवो योगिसत्तम ॥५२॥ गणस्य वचः श्वा च
ध्यानं समुत्थितः । प्रणम्य तं गणेशं संपूज्य स्तोतुं प्रचक्रमे ॥५३॥ वामदेव उवाच । गणेशाय नमस्तु सदा स्वान॑दवासिने ।
सिद्धिबद्धिपते तभ्य॑ विघ्नाय नमो नमः ॥५४॥ सूषकारूढ रंव भक्तवाञ्छापूरफ । इढेराजाय ते दव रक्ष नात

भ

५ प्रेयसः [१ क
नमो नमः ॥५८५ आदिमध्यांतदीनाय लंबोदर नमोस्तु ते । आदिमध्यांतरूपाय क्रांकरपियस्ूनवे ॥५६॥ नानामायाधरायव

व

2।.८720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

मापिभ्यो मोहदाधिने । मायामायिकभेदैस्त्वं क्रीडसे ते नमो नमः ॥५७॥ विष्णुपुत्राय शोषस्य पुत्राय ब्राह्मणाय ते ।
ब्रह्मपुत्राय सर्वेश सवेपुत्राय ते नमः ॥५८॥ सर्वेषां चैव पित्रे ते मात्रे सर्वात्मकाय ते । महोदराय देवेद्रपाय ज्येष्ठाय घै
नमः ॥५९॥ महोग्राय महेशाय विष्णवे प्रभविष्णवे । अग्धताय तु सूर्याय नानादाक्तिस्वरूपिणे ॥६०॥ पुरुषाय भकरूतये
गणेदाय गुणात्मने । एकानेकात्मकाथैव विन्नक्चे नमो नमः ॥६१। भक्तेभ्यः सर्वदाच्रे ते ब्रह्मणां पतये नमः । योगाय
योगनायाय योगिनां पतये नमः ॥द२॥ स्तौमि ररि त्वां गणेरान मनोवाणीविदीनकम्‌ । मनोवाणीमयं तैवातस्ते देव
नमोऽस्तु ते ॥६३॥ सहसैव संस्तुवतस्तस्य भक्तिरसेन च । रोमोद्गमः प्रादुरासीत्‌ कंठरोधो बभूव ह ॥६४॥ उवाच वामदेवं
स चत्यतं वित्रनायकः । बरं छृणु महाभाग यत्ते चित्ते स्थितं परम्‌ ॥१५॥ त्वया क्रुतमभिदं स्तोत्रं सर्वसिद्धिकरं परम्‌ ।
श्रणोति चः पठति चेत्तस्मै योगपदं तथा ॥९६॥ भक्तिदं भक्तियुक्तेभ्यः पुत्रपौव्रादिकपरदम्‌ 1 धनधान्यप्दं थोक्तं मथि
आओतिविवधनम्‌ ॥६.५॥। गणे्वावचन श्रुत्वा तं जगाद महामुनिः । वामदेवः प्रसन्नात्मा ब्मदां ब्रह्य भावितः ॥६८॥ भक्ति
दि गणाघीकू गाणपत्या विद्योषतः । नान्यं याचे वरं देव यदि तुष्टोऽसि विन्नप ॥६९॥ लयति लखुवाश्चैव गणेशोंऽतर्दे
स्वयम्‌ । वामदेव; पसन्नात्मा गाणपत्यो बभूव ह ।॥७०॥ तदादि द्वांतिमापन्नस्त्वहं विप महामते । अतस्त्वं गणराज तं
भज. काततिमवाप्स्यसि ॥७१॥ एकाक्षरं महामंत्रं सर्दताय दद तत; । सविधिं वामदेवः सोऽतधौनमकरोन्‌ खनि; ॥७२॥
सुद॑तो विस्मितो भूत्वा ययौ स्वस्थानमुत्तमम्‌ 1 राज्ञा संमानितः सोप्यमजत्तं गणनायकम्‌ ॥५२॥ बृहद्रथाय व्रत्तातं
कथयामास भो छप । तदाज्ञया पः सद्यो चोषयामास तद्रतम्‌ ॥७४॥ तत्रादौ पौषमासे था चतुर्थी छ्ङ्कगाऽऽ्गता । तां
चकार द्विजः सो जनै राज्ञा पुरः स्थितै; ॥७५॥ अरताचरण मात्रेण गर्भयुक्ता ब भूव ह । सुनिपल्ली सुतं लेमे ज्ञानयुक्तं चिरायुषम्‌
॥७द॥ तत्तो भूमितले सव चक्त्र॑तमनुत्तमम्‌ । शौक कार्ष्णं विरोषेण चतुर्थीसंितं प ॥७५॥ सर्वै रोगादिभिर्हीना
जाताः घुत्रादिसंयुताः । धनधान्यादिभियुक्ता अंते स्वानंदगा वसुः ॥५८॥ सखुदंतो योगिवंयश्च बभूवे योगसेवया ।
राजाऽपि ज्ञान संयुक्तो गाणपत्यो चभूव ह ॥७९॥ पौषुद्खचतुर्थीजमेतत्ते कथितं चतम्‌ । राजन्‌ सवां पर्णं पुनस्त्वं
खण मानद ॥८०॥ वैद्यो मार्गे स्थित; सोऽपि श्रमयुक्तो घनपियः ! तत्र चरिः समायातेक्छखितं तैर्धनं महत ॥८१॥
तेषां शाखाभिघातेन पपात धरणीतले । वैइयो वने दुःखितश्च बिख्खाप श्वृशातुरः ॥८२॥ दैवयोगन सा देवी चतुर्थी

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

श्द्छगा गता । पौषी तस्यां जलादैख हीनस्तत्र वभूव स; ॥८३॥ रात्रौ जागरणं तस्य संजातं पीडया तदा । चर्या
स्तः पापी धनछ्धो महामते ॥८४॥ अज्ञातव्रतजेनेव दिन्ना सोऽपि भूषत ॥ स्वान गवा शवा ष शूनो
बभूव ह ॥८५॥ एवं जना व्रतेनैव सुक्ताः संसारसागरात्‌ । इद खक्त्वाऽखिलान्‌ मोगान्‌ वर्णितं त्च दाक्यते ॥८३॥
इदं पौषचतुरथ्यास्तु माहात्म्यं यः श्रूणोति चेत्‌ । पठेद्रै तस्य भो राजन्‌ सवद प्रभविष्यति ॥८७ ॥ .
|| ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीभन्मौद्रले महापुराणे चतुथं खण्डे गजाननचसि पोषद्द्धचर्थामादहात्म्यवणेनं नामेकादकोऽध्यायः ॥
1 3 त न वि
॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ दक्षस्य उवाच । चतुथ्यौ महिमान च श्रुत्वा दषः भवधते | न त्वानि महायोशिन्टलादभिकं
मतम्‌ ॥१॥ माये शुक्कचतुर्थी खा तस्या मादात्म्यसुत्तमम्‌ । वद्‌ येन जनाः स्च भर्व॑ति सखभोगिनः ॥ ॥}२। वसिष्ठ ।
माधी छुद्धा चतुर्थी या तस्यां जातो विनायकः । कर्यपस्य गृहे साक्ला्दगारकयुता प ॥२॥ खत वा । एवसुक्त्वा
वसिषठस्तं विनायकचरिच्रकम्‌ । कथयामास भो दक्ष देवांतकवधाभ्चितम्‌ ॥२॥ श्ुत्वा सऽ खुदा युक्तो वभूवाजस्य
नंदनः । पुनस्तं मेरयामास ब्रताथं खनि मादरात ॥५॥ तस्यादरं स विज्ञाय वस्िष्टस्तख्ुवाच ह। हषण महता युक्तो माणप ब
सत्तमः ॥६॥ वसिष्ठ उवाच । अच्र ते वणेयिष्येऽहमितिदासं पुरातनम्‌ । श्रुतश्चेत्‌ सवदः प्रणा भववष्यति नरोत्तम ॥५\ कणे
-मानुपु्थी च राजा परमधार्मिकः । देवविप्रातिपिपरष्सुर्नीत्या राज्यं (चकार सः ॥८॥ चाखज्ञ, विरोषेण नाश्चा सोमच्च
वीर्यवान्‌ । जित्वा भूम॑डलं सर्वं चक्र सौराञ्यसुत्तमम्‌ ॥९॥ मायां यरोवती तस्य नाघ्ना पूणंपतित्रता । धमेशीटा रला

(8 [ऋ

दाने बभूवे रूपहालिनी ॥१०॥ तस्याऽपि दीधकालेन वतो राज्यसुत्तमम्‌ । अनावृष्टिमवं दुःखं पापं परमदारुणम्‌ ।११॥
स तु शौनकनामानं सुनि सवी्ैकोविदम्‌ । ययौ दुःखनिवृ्यथं गाणपत्यं वने पुरात्‌ ॥६२॥ महावनं समासाय त्‌ ननाम
महासुनिम्‌ । सांगं च पुरस्तस्य कतांजलिपुरोऽ भवत्‌ ॥१३॥ उवाच तं खनि सोमो विनयसंयुतः । धन्यं मे अन्म
कम्भदयं येन दृष्टो भवान्‌ सुने ॥१४॥ वद॑तमेवं राजानसुवाच दौनको खनिः । सवशाखाथतचज्ञो न्यस्तस्वपरविश्चनः॥ १५॥
शौनक उवाच । पुरा राजन. महामाग वद मां सकं तव ) चेष्टितं यद्रने कर्मादागतां दुगमेचम ॥ १६॥ एर्व ष्टो सुनीद्रण
सोमस्तं परत्युवाच ह ! हर्षयुक्तेन चित्तेन सुनि वेदज्ञमुत्तमम्‌ ॥१७॥ सोम उवाच । कणाटे भगलुपुया म वसातिधमासच्छतः ।

-------
~~~

---------~~---~--

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खे. ४ अ. १२ पान ३७
3

अनाघ्रष्टिमवं दुःखं प्राप्त तत्र महासने ॥१८॥ धमेण नीतियुक्तन मया राज्य प्रपालितम्‌ । तथापि पापयोगेन दुःखं परापत
जनै; सह ॥१९॥ तच्रोपायं वदस्व त्वं साक्लषादययोगीन्वरो भवान्‌ । राज्य त्यक्त्वा वने तेऽद्य रारण चागतो नरप ॥२०॥
शचुत्वा तस्य वचो रम्यं ततं जगाद महीपतिम्‌ । शौनको खुनिादृलो विनयेन समग्वितम्‌ ॥२१॥ शौनक उवाच । श्णु
राजन्‌ महत्‌ पाप तव राज्यं बभूव दे । तन रगयुता लाका वध्यतादाषसयुतांः ॥२२ तच्रापि यन्‌. महद्‌ दुःखमना्खा्ट-
समुद्भवम्‌ । संपा कारणं तच्र वदामि त्वां चपाधम ॥२२॥ चतुर्थी संज्ञकं राजन्‌ बतं नष्टं विदोषतः । चौक काष्णं तदथ
त्व यत्नयुक्तयं भवाधुना ॥२४॥ नो चद्वषसदसस्त्व सुख न ट मस कदा । अतः स्यैच्र विख्यात तद्रत क्रु मानद ॥२५॥
इत्युक्त्वा ब्तमादात्म्यं कथयामास विस्तरात्‌ । पाय सोऽपि सश्चुत्य 1वास्मता मानसेऽमवत्‌ ।॥२६।॥ पुनः पप्रच्छ
भावेन शौनकं छनिसत्तमम्‌ । वद ब्रह्मन्‌ गणेरास्य स्वरूपं रां तिदं परम्‌ ॥२७॥ शौनक उवाच । पुराऽहं तपसा युक्तो नषाऽतिष्ठ
स्वाश्रमे । अंतनिष्टस्व भावेन जह्मचितनतत्परः ॥२८॥ ततोऽकस्मान्‌ महायोगी भररुरस्माकमेव सः । बीजभूतः समायात
आस्रमेऽनुग्रहाय मे ॥२९॥ तं हृष्टा सहसोत्थाय प्रणतोऽदं मदाखुनिम्‌ । आसने सखुपावेद्याऽप्रूजयं च स्वभक्तितः ।॥३०॥
कृताजष्टिपुरं नरं पुरस्तस्य महात्मनः । संस्थितं मां ततो दष्टा सुविनीतस्ुवाच सः ॥३१॥ श्रगुस्वाच । तात किं योग-
निष्टर्त्वं छाति प्राप्नो वदस्व माम्‌ । किमिच्छसि महाभाग वद तेऽहं ददाभि तत्‌ ॥२२॥ अस्मत्कुले महाभाग भवान्‌
साधुगुणान्विततः । तेनाऽ तृ्िमायातः पूरयिष्यामि वाञ्छितम्‌ ॥३६२॥ एवं त्रव॑तमाद्ं तं सुनिमानम्य रैनक्ः । जगाद
दषसंयुक्तो श्रगु योगतपोनिधिम्‌ ॥३४॥ शौनक उवच । योगां तिप्रदं पूर्णं ब्रहि योगं महासने ! तेनाऽहं तृभिमत्यंततं
यास्यामि त्वदनुग्रहात्‌ ॥३५॥ श्यस्वाच ! योग्ांतिमयं विद्धि गणेदां ब्रह्मनायक्म्‌ । तं भजस्व विधानेन तेन द्रातो
मव्य ॥२६॥ 1चत्त पचावेध तात तत्न †चत्तामाणः [स्थतः तं ज्ञात्वा ब्रह्य्रूताश्चाऽ भवन्‌ ब्रह्मादयः सुत ॥३५॥ {चित्तेन
ज्ञायते यद्र तच्च मोहः प्रवतते । मोहं चित्तं परित्यञ्य भव चितामणिः स्वयम्‌ ॥३८॥ मनोवाणीमयं चित्तं मनोवाणी-
वि्व{जितम्‌ । चित्तं जानीहि पचर त्वं तत्त्यक्त्वा च सुखी भव ॥३९॥ एवसुक्त्वा गणेङास्य गणानां त्वा मनुं ददौ । इतैनकाय
मद्योगी श्वशश्चंतदितोऽमवत्‌ ॥४०॥ शौनक उवाच । शरगुणैवमर्हं राजन्‌ उपदिष्छोऽभजं परम्‌ । गणे सोगभावेन चित्त
निग्रहणे रतः ॥४१॥ कमेण योगिवच्यौऽहं जातस्तस्य सदात्मनः । क्रपया गणराजस्य तथापि स्म भजामि तम्‌ ॥४२॥

41.

2।<८1720021108@2411811. 011

2।.८720021108@24111811. 011
~~ ~ ~----- ~- धि
खं, ७ अ, १२ लल्लः ५

----~----------~----

ततो मे वरदो जातो गणेशो भक्तवत्सलः । गएणपत्यं चकाराऽसौ तददहात्‌ गणपोऽभवम्‌ ॥४३॥ एवसुक्त्वा स राजेंद्रं गणानां
त्वा भनु ददौ । शौनको खनिशादंलो विधियुक्तं विधानवित्‌ ॥४९। छतौनकं प्रणनामाऽऽन्ञं गहीत्वा राजसत्तमः । आययौ
स्वगृहे लच्र प्रधानिरभिनंदितः ॥४५॥ नागरैः सह सोमञ्च माघे शुक्कचतुथिका । समापा साऽऽदेकालं स चकार वत
मुत्तमम्‌ ॥४६॥ ततस्तेन प्रविख्यातं रतं भूमितले प ! शृङ्कक्रष्णचतुर्थीजं बतं चज्कुजना खवि ॥४७॥ बताचरणपुण्यन
बरष्टिस्तच्च वभूव च । सवे हषंयुता लोका गणेहामजने रताः ॥८<॥ गणेश्ाभजनं सोमश्चकार प्रेमसंयुतः। गणेशाप्रीतये
तच्राऽकरोदेवारयं तथा ॥४९॥ महामौल्यं चपाध्यक्षः स्थापयामास विघ्नपम्‌ । गणे वरदाख्यं सोऽप्रूजयान्नयमा वरात्‌ ॥५०॥
पुत्रपौचयुतो राज्ञा स चक्रे राञ्यखत्तमम्‌ । लोकाः सँ सुखे मन्ना रोगवंध्यत्ववजिताः ॥५१॥ स्वधमनिरता नित्य-
मभजन्‌ गणनायकम्‌ । न गणेक्वासमं किंचिद्धारयामासरादरात्‌ ॥५२॥ सोमश्वाति गणेशानं ययौ लोकसमन्वितः । स्वानंदे तं
प्रणम्याऽसौ ब्रह्मभूतो बव ह ॥५३॥ एतत्ते कथितं भूप तथाऽन्यच्छणु सदरम्‌। चरिच्र॑ तसं मृतं सवेपापप्रणाद्रानम्‌ ॥५०॥
कोऽप्य॑ल्यजो विदे वै कौडिन्ये नगरेऽवसत्‌ । भादनामा महापापी दुषटकमेपरायणः ॥५५॥ परस्रीरंपटोऽत्यैतं मच्ययूलरतः
सदा । मार्गे जनान्‌ जघानाऽस्यै द्रव्यलोमी विद्रोषतः ॥५.६॥ जीव दृष्टा दुषटकमा जघान स च श्मिष । कायहीनतया'
पापी ब्राह्मणानां वधे रतः ॥५७ इत्यादिदोषबाहुल्पथुक्तः परमदारुणः । कदाचिद्ैवयोगेन वने बभ्राम सोँऽत्यजः ॥५८॥
तस्मिन्‌ दिने समायाता माघी शौह्की चतुधिक्ता । तचरान्नजलदहीनोऽयं पचतांतरगोऽभवत्‌ ॥५९॥ न प्राप्ठवान्‌. वने
किचिद्‌ दुदटस्तेन सुदुःखितः । श्वुधातैस्तृष्णया युक्तस्तत्रैव निरि संस्थितः ॥६०॥ प्रभाते विमले सयः सशत्थाय गृहागतः ।
तृषितः स जरं तत्र पपावत्यतमादरात्‌ ॥२१॥ ततोऽकस्मात्‌ खुदधःखेन वमित्वा तज्ञ चप । ममार तं गहीत्वा ते गाणे
गणपं ययुः ॥६२॥ गणेदाददोनेनैव निष्पापो ज्ञानसंयुतः । सायुज्यं गणनाथस्य ठभ चै तत्प्रभावतः ॥६३॥ अज्ञान-
ब्रतजेनैव पुप्येनांत्यजजातिजः । ब्रह्मभूतो महापापी वभूव सूयवंशाज ॥६४।॥ एतादृशी महापुण्या चतुर्थी छक्कगा मता ।
माघी तस्याश्च माहार्म्यं कथितुं न क्षमो भवेत्‌ ॥६८५॥ एवं नाना जना भूप ब्रह्म सूता ब भूष्वर । कथितुं न पद्ाकयं यच्चरितं
तत्सजुद्धवम्‌ ॥६६॥ माये शुकचतुर्थ्या यो महिमानं श्रणोति चेत्‌ । पठेद्वा तस्य नो राजन्‌ सिद्धिदं खुभविष्यति ।॥६५॥
| ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे चतुर्थं खण्ड गजाननचरिति माघह्चतुथींमाहात्म्यवणैनं नाम द्वादङ्ोऽध्यायः ॥

--- =-= = ~~ ---------------- ~
_---~--------------------------------------
~ शः (< र २ त

8 प 4
4 <> + < >< >< >€ तं <> न (८ न ऽ "‡ +~ "र << 1 प |

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

ना र काल पान ३९
न्व ठलरऊछ

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दशरथ उवाच । अधुना च्रहि मे विप्र माहात्म्य फाल्यनोद्धवम्‌ । पुण्य दुद्धचतुर्धीजिं न तृप्यामि
कथागूतात्‌ ।।१॥ वसिष्ठ उवाच । फाल्गुने शङ्कपश्चे या चलुर्थी वरदा भवेत्‌ । तस्या माहात्म्यमादं ते संक्षेपेण त्रवीम्यदम्‌ ॥२॥
माख्वे नगरं ख्यातं सवेखोभासमन्वितम्‌ । भारक सर्वधर्मज्ञेलकैस्तत्‌ संङ्रं वभौ ॥६॥ तच हेमांगदो राजा चकार
राज्यसुत्तमम्‌ । जित्वा भूमंडलं सवं शाखास्त्ज्ञो विचक्षणः ॥२॥ प्रधाने राजभिः सवर्मान्योऽभूत्‌ सर्वसंमतः। पुचैस्तेजो-
युतैयुक्तो द्विजदेवातिथिषियः ॥५॥ ततोऽकस्मात्‌ स राजर्षिः शालयुक्तते ब भूव ह । उदरे राखसंपातैरिव युक्तो रुरोद ह ॥६॥
नानायत्नाः करता: सवैः खलनादाथमादरात्‌ । मंत्रश्यौषधिभिः शलं पिपीडातितरां षम्‌ ॥७५॥ तीभरदेवादिकं सोऽपि
ब्राह्मणेर्वेद पारभेः । असवत ततस्तस्य चलसुग्रं बभूव वै ॥८॥ ततः शूलेन राजाऽतिपीडितो दारुणेन वै । विषादिभि-
मतिं चक्रे देहत्यागे विशेषतः ॥९॥ तलोऽकस्मान्‌ महायोगी पर्वतः सहसराऽऽगतः । तस्य गेहे तं ननाम स राजा दुःखसंयुतः
॥१० ब्राह्मणैः पूजयामास त॑ स्वज्ञं विद्रषतः । उवाच दुःखसंयुक्तः दालपीडां नियम्य सः ॥११॥ देमांगद उवाच
धन्यं मे जन्म दानादि पिता माता कलादिकम्‌ । स्वधमपुत्रदारादि त्वद॑धियुगदर्छनात्‌ ॥१२॥ ततोऽतिपीडया युक्तः
पपात धरणीतले । रुरोद दारुणं राजा तत्‌ दृष्टा विस्मितो द्विजः ॥१३॥ पप्रच्छ सचिवान्‌ विप्रो सुनीनां पर्वतो वरः ।
किमिदं दुःखसुग्रं वै राज्ञा भातं भकथ्यताम्‌ ॥१४॥ सचिवा उचुः । शूलसुभ्रं बमभूवास्यानिवा्ं त्वौषधादिभिः । तीर्थम॑त्र-
मयोनेच् नानायत्मेमहासुने ॥१५॥ श्चुत्वा तेषां वचः कूरं पवतो ध्यानमास्थितः । ज्ञात्वा पापं महायोगी राज्ञः
सवाजुवाच ह.॥१६।। पवेत उवाच । श्यणु राज॑सत्वदीये यद्राज्ये पाप॑ सुदारुणम्‌ । वर्तते त्वं ततः पूणशलयुक्तोऽसि सातम्‌,
॥१७॥ चतुध्यास्ते वरते खुख्यं राज्ये नष्टं विद्ोषतः । तेन दोषसमूदहेन सजनस्त्वं खदुःखिलः ॥१८॥ पवेतस्य वचः श्रुत्वा
राजा तं हर्षितोऽवदत्‌ । करत्वा करपुटं भूप विनयावनतो वचः ॥१९॥) देमांगद उवाच । कीटदा तद्रतं स्वामिन्‌ केन संचरितं
पुरा । कस्यैव प्रूजनं तत्र वद मे सर्वर्मजसा ॥२०॥ पर्वत उवाच । सर्वसिद्धिकरं राजन्‌ बतं गाणेग्वरं परम्‌ । चतुर्ण पुरुषार्थानां
साधनं सवेसंमतम्‌ ॥२१॥ तलश्चतुर्थीमादातम्यं कथयामास विस्तरात्‌ । तेन संहषितो राजा श्चुत्वा तं पुनरत्रवीत्‌ ॥२२॥
कीद्शोऽयं गणाधीश्ो वद तस्य स्वरूपकम । ज्ञात्वा तं देवदेवेहां भजिष्यामि विरोषतः ॥२३॥ पव॑त उवाच । पुरा चत्त
-गणोरास्य चरितं यन्मया श्चुतम्‌ । तदेव कथयिष्यामि निदाघात्‌ सर्वदं परम्‌ ॥२४॥ अहं तपसि संतिषठन्नानायत्नपरायणः ।

2।<८1120021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

~ वर्हः रं
संव्याप्रं तपसा सर्वं मदीयेन महामते ॥२५ इद्रः भष्छभितोऽत्यंतं काममप्सरसा युतम्‌ । व ति
मदान्वितः ॥२द्‌॥। तत; सोऽपि भयोद्वि्नः कामो दाहसमन्वितः । तपसस्तजसा सत्य नासिते व लोऽतिभाग्य-
तपसा युक्तोऽतरमिष्ठश्चाऽमवं प । तपस्त्यक्त्वा महावाहो रामदमपरायणः ॥२८॥ नानाधरूनिपरा जातस ४
गौरवात्‌ । निदाघः सहसा तच्राऽऽगतोऽवधूतमागेवित्‌ ॥२९॥ द्रा तं योगिनं पूर्णं भरणतोऽहं विदंषतः । जर दरछनात्‌
ततस्तं स्म वदामि वे ॥३०॥ धन्यो मे जनको माता तपो धन्यं जतस्तथा । ब्रह्मभूयभरदस्याऽपि व र व
॥६१॥ अधुना बद मे नाथ योम श्ांतिपरदायकम्‌ । येनाऽहं योगिव॑यञ्च भवेयं साधनान्‌ खन । (0 4
र ४ परेन ॥ निदाघ व्वाच । श दृत्तं मदीयं ते कथयाम
महातेजा निदाघस्तसुवाच ह । पवतं तपसा शुद्ध प्रहृष्टनातरात्मना ॥२२॥ । धयं महायोगं
पुरातनम्‌ । येन योगींद्र व्॑यश्च जातोऽहं योगसेवया ॥२४ अहं योगाथमत्यंतं योगभूमिपरायणः, प ॥३६॥ दष,
ब्रह्मभूयकरं परम्‌ ॥३५॥ ततोऽतेऽदं सदानंदे समः स्वानंदकेऽभवम्‌ । संस्थितस्तत्र मो राजन्‌ दृ्टमानदरूपकम्‌ ॥९ १ ००
भु ध = __ _ क ९ नो विष्ण गतोऽभवम्‌ ॥३७ तं प्रणम्य महाःमानमवद चद
सर्वच संव्याघत द्रद्धे तद्‌ योगरूपि च । तेन शंतिगता मेऽशृत्ततो षिष्णं गताऽभवम्‌ । णोद्रां विद्धि मानद ।
कांतिदम्‌ योग॑ 4 विष्णो महायोगिन्‌ येन रातो "स वाम्यहम्‌ ।॥३८॥ विष्णुरुवाच । योगच्ांतिष्रद तातम्‌ ध विद त त
चांतिदम्‌ । योगं विष्णो महा ५ ‡ विद्धि गकारं च तयोः परम्‌ । मनोवाणीविहीनं तं
तं ज्ञात्वा शांतिमापन्ना वथ सवे च योगिनः ॥३९॥ मनोवाणीमयं विद्धि प च तयोः परम्‌ । 1
णकारं योगिसंमतम्‌ ॥४०॥ तयो; स्वामी गणाधीस्तं मजस्व विधानतः \ ततः छाति महाभाग लनस ना एकाश्चरस्य मरस्य
एवसुकत्वा महाविष्णुर्बिरराम स्वय ततः । तं परणम्य वने गत्वा वा नोऽ
संतुष्टोऽभूद्रजाननः। गतेषु ददा वषु जपेन सहसराऽऽगतः;॥४२॥ ध्यानस्यं मां समालोक्य जगाद दृण वाञ्कछतम्‌ । तत

रां ति

तै पणम्यैवापज्य स्तोतु भचक्रमे ॥४४॥ स्तोत्रं यत्‌ सामवेदोत्त तच्छत्वा तष्टिमागतः । भ प
प्रजगाम ह ॥४५॥ तदादि गाणपत्योऽदं जातस्तं परभजामि वै । भजस्व गणराज त्वमतसत शात ॥२ ५
निदाचः सं ददौ तस्मै महामलुम्‌ । एकाक्षरं विधानेन ततः सोऽतर्दितोऽभवत्‌ च भतो निलय तपोन्वितः ८
ततोऽहं नित्यमादरात्‌ । तेनोक्तविधिना राजन्‌ चाति प्राप्तो विरोषतः ॥४८॥ य टि गणपं ततो निः ४ व
ततो मां द्॑यामास रूपं योगमयं भः ॥४९॥ स्तुतः संपूजितो म स भक्ति दत्त्वा महामते । स्वान त
त

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

मक्तानंदविवधेनः ॥५०॥ एवयुकत्वा परथतस्तं ददौ म्न दद्चाक्षरम्‌ । गणेदास्य महाराज ततां तरदितोऽभवत्‌ ॥५९॥
राजा सवेजनैरादौ ब्रते चते स हर्षितः । फाल्णुने भूप श्धस्थचुर्थीसंक्कं परम्‌ ॥५२॥ ततो राज्ञापि सर्वत्र क्रतो थोप
जनैषप । रों काण तं मौ क्रियतां भावसंयुतै ॥५३॥ ततः श्ारन्यथाहीनो वभूव राजसत्तमः } दुःखहीना जनाः
सवै जाता व्रतम भावतः ॥५१४॥ पुपौत्ादिसंयुक्ता रोगादयभिविवजिताः । भनधान्यादिभिः स्वै सुदु मिमे ॥५५॥
ततो हेर्मागदो राजा भक्त्या वितरेशसुत्तमैः । उपचारः भषूज्याऽपि सिषेवे नित्यमादरात्‌ ॥५६॥ पुत्रं राज्ये निधायाऽसौ
सस्नीकः रातिसयुत; । गणे सवेमावेनाति च तन्मयतामयात्‌ ॥५७॥ क्रमेण भ्रूमिसंस्था ये नराः स्वानंदगा वथः |
खक्त्वा नागान्‌ (वच्षण व्रतपुण्यम भावतः ॥५८॥ अधुना छण चान्यत्त्वं माहात्म्यं जतसंभितम्‌ । भाकरे नगरे विमो
वसद जातिद्षणः ।५९॥ वाल्यात्पश्ति तेनैव करलं कर्म सढुःखदम्‌ । हिसादिसंयुतं राजन्‌ चौर्यं छ्हाविवर्धनम्‌ ॥६०॥
परस्ीलैपदो नित्यं यौवने सोऽतिदारुणः । पतिव्रता देनैव बतभ्ष्ाश्चकार ह ॥६१॥ दासत्रधारी बने गत्वा जतृन्‌ जघ्न
नित्याः । द्विजादीन्‌ दरव्यल्छुन्धश्च मानवान्‌ मजुजपिय ॥६२॥ एवं पापसमाचारो वने कस्मिन्‌ दिन स्थितः । वैदयं दष्टा चतं
दंतुमधावत्‌ स_ बधपमियः ॥६३॥ पठता वैदयपुत्रेण ` नादस्तच्न कूलो महान । तं शचुत्वा मार्मसंस्थाश्च चत्वारः ॥ रुष #
ऽऽययुः ॥६४॥ ते धृत्वा राजदूतास्तं ताडयामासुरल्वणम्‌ । राजानं दर्कयामासुभ्वौरं बद्धं जनास्ततः ॥६५॥ त
तत्राताडयस्ते द्विजाधमम्‌ । नाविदन्‌ ब्राह्मणं राजंधिश्िपुर्मिगडे द्विजम्‌ ॥३६॥ ततः फाल्युनसंस्था या चतुर्थी शयङ्धगाऽऽगता
बद्धस्तच्र निराहारो बभूवे स नराधमः ॥६७॥ पंचम्यां तं श्तं ज्ञात्वा ततो गाणरकाऽण्ययुः । दृता नेतं द्विज ।
वतपुण्यप्रभावतः ॥६८॥ स स्वानेदपुरे नीतो गाणपल्यैनपात्मज । तन्न वि्ेन्धरं दृष्टा ब्रह्मभूतो बभ्वुव र ततर
नाना जनाश्ैव ब्रह्मभूता वशूविरे । तेषां चरित्रव सर्वं वक्तु ते न प्द्राक्यते ॥७०॥ फाल्यने बरदायास्त ह्‌ ॥१९॥ एवं
णोति चेत्‌ । पठेद्वा तस्य विरद्ाः सर्वान्‌ कामान्‌ ददाति हि ॥७१॥ स्तु चरितच्रैयः
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुरणोपनिषरि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे चलुर्यै खंडे गजाननचस्ति फाल्गुनटचलुर्थीचसत्त्रिणैनं नाम त्रयोदशोऽध्यायः

४ द । ष्ये श <->, <¬,

स 2. य ङड्धङ्ल ११
न लत
ण्ड

ध:

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

~~~

स. ४ अ. १४ द न
० ०५ ्

८ र ॥, कू 8 ॐ ¢

॥ शओरीगणेक्ञाय नमः ॥ दस्य व्वाच । श्चुत चरितं खुख्यं यचतुध्याः फाल्य॒ने मया । र्का 1. सर्वदं व
वामि तु ॥१॥ अतो मां चैच्रगाया यद्वरदायाञ्चरिच्रकम्‌ 1 खरो खेदयया ब्रूहि पावनं स्वेजन्मिनाम्‌ ॥९ वाति
वमालं नगरं स्यातं को मानद्राख्यसुत्तमम्‌ । तत्र च॑द्रपिथो राजा प्रचक्रे राज्यसुत्तमम्‌ ॥२॥ व शाः भ
जित्वा वीरभिया युतः । सागरांतां धरिच्ीं स चकार वदावतिनीम्‌ ॥2॥ साम॑ता वदागाः सव चनुः ५

तस्य राज्ये पजाः सवः स्वस्वधमपरायणाः ॥८॥ स्वयं घमो राजा नीत्या वणोश्नमादिषु । स्स्व न रक्षयंन्भव 1
हीनानर्देडयत्‌ ॥६॥ चौराणां न भयं तच्र स्वस्वव्यापारकारिणाम्‌ । तथापि सिन रोगसंयुक्ता नरा क स
वंध्यादिदोषसंयुक्ता जनाः सवे समाययुः । राजानं सवनीतिज्ञं पप्रच्छुखष्ितं महत _॥<॥ ८ न
स्वधर्मस्था त्वदाज्ञावरावलतिनः । अपि त्वं धर्मसंयुक्तः प्रधानादिभिरादरात्‌ ॥९॥ तथा रोगदोचैच्च च॑प्यदोवेविदाषतः

धनयान्यविहीनाश्च पीडिता वयसुत्कटम्‌ ॥१०॥ परथिवी रसहीना वै फलरीना महीरुहाः । क दुग्धविहीनाश्च 8
राज्ये महामते ॥१९१॥ धर्मशील च्पे राजन स्वे रःखयुता जनाः । विपरीतं महाराज त्वच र साति ॥९ व
अतोऽस्मान्‌ रक्त भूपाल रोगादिभिः प्रपीडितान्‌ । अस्माकं बलमत्यतं त्वमेव परमं सतम्‌ ॥ १२ वसिष्ठ उवाच | ( |
वचः श्चुत्वा तेषामेवं सुदुःखितः । प्रधानेषु समाक्षिप्य राञ्यं निहतकंटकम्‌ ॥१०॥ वने गतु त म
अष्टावक्रो महायोगी तं दषा प्रणनाम सः ॥१५॥ संपूज्य भोजयामास पादसवाहन रत स्वयं ४ व
दुःखसंयुतः ॥१६॥ चद्रभिय च्वाच । धन्यं मे जन्म कादि पिता माता तपो या; । दानं ज्ञान तथा ब व प्व |
दर्खछानात्‌ ॥१७॥ ततः स्वं स्वघत्तातं कथयामास यत्नतः । अष्टावक्र संश्रुत्य तं जगाद नराधिपम्‌ ॥१८॥ सो
राजन्‌ राज्ये त्वदीये यत्‌ महत्पापं प्रवते । तेन दुःखयुता सवां प्रजा जाता न संशयः ॥ १९॥ चतुणां पुरुषाधानां
प्रापकं यन्महाबतम्‌ । चतुर्थीसंज्ञक नष्टं तव रास्ये नृपाधम ॥२०॥ पुरुषाथनरास्तन हाना सर्वेऽधुना परम्‌ । अति नरकना
राजन्‌ विष्यति त्वया सह ॥२१॥ अष्टावक्रवचः शयुत्वा तं णम्य महीपतिः । उवाच ठुःखसयुक्तो वचन्‌ रवात्‌

[ भै

भदम्‌ ॥२२॥ चंदरभिय उवाच । ब्रह्मन्‌ दयानिधे स्वामिन्‌ वद मे नयुत्तमम्‌ । कीददा कंस्य देवस्य प्रियमित्यादिरकः ५८॥
॥२३॥ अष्टावक्र उवाच । कष्णद्ुह्कचतुर्थीजं ब्रतं गणेश्वरं चप ॥ सर्वादौ तत्‌ प्रकतेव्यं घमकामाथस्क्तयं ॥२०॥ इत्युक्त्वा

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

ख, ४ अ. १४ । फान ७२
1 0 111

कथयामास चरित्रं सकर द्विजः । चतुर्थीसंभवं तात श्रुत्वा राजा सुविस्मितः ॥२५॥ पुनः पप्रच्छ तं विप्रं विनयेन
समन्वितः । कीरो गणराजोऽयं बतं यस्य महाद्भतम्‌ ॥२६॥ वदं तस्य स्वरूपं मे ज्ञात्वा तं सवभावतः । व्रतयुक्तो
भजिष्यामि गणेशं सर्वसिद्धिदम्‌ ॥२॥ अष्टवक्र याच । गणेशास्य स्वरूपं तु मया वक्तुं न शाक्यते । तथापि श्चणु भूपाल
येन त्वं ज्ञास्यसि प्रम्‌ ॥२८॥ पुराऽहं तपसि प्राज्ञ संस्थितो यललधारकः । सुरूपका अप्सरसो याताश्चलयितुं ततः ॥२९॥
तासामत्याग्रहं दृष्ट्रा कुपितः स्म पामि ताः । शल्युखोके पतध्वं वै चौरग्रस्ता भवेत हि ॥३०॥ इति मद्विरमाकण्यं
भयभीताः सर्म॑ततः । ता मां प्रसादयामासुस्ततोऽदं दयया युतः ॥६३१॥ अवदं तत्र विष्णुर्वै यादवेषु भविष्यति । लस्य
पत्न्यो भविष्य॑त्योऽते चौराणां भविष्यथ ॥३२॥ गता अप्सरसो राजंस्ततोऽदहं तप आचरम्‌ । प्रभावेणातितपसो ऽतक्ञानं
मेऽनवत्‌ परम्‌ .॥ र ॥ ततोऽहं तप उत्खञ्य रामी दमपरोऽभवम्‌ । नानायोगविचारेण समाधिं साधयश्चप ॥२३४॥ एवमंते
खमानदे संस्थितोऽदहं विरोषतः । तत्र मोहं समालोक्य समरूपे सुविस्मितः ॥३५॥ ततः शांत्यर्थमत्य॑तं छ्िदयामि स्म
जदामत ॥ ततोऽकस्मान. महायोमी ऋसुस्तत्र समागतः ॥३६॥ वर्णा्रमविहीनं तं दष्टा हर्षसमन्वितः । प्रणम्याऽं
विोषेणाप्रूज्यावोच महासुनिम्‌ ॥३६५॥ धन्य मे तप उग्रं यज्लन्म ज्ञानादिकं तथा । तव पादस्य योगेन क्रतक्रत्योऽस्मि
सांप्रतम्‌ ॥३८॥ एवं मदीयं वाक्यं स श्चुत्वोवाच महाखुनिः । कि वाञ्छसि महापान्न वदस्वाऽहं करोमि तत्‌ ॥२३९॥ ततस्तं
प्रणतो मत्वा कृतांजलिः पुनः । अवदं योगशांतिं मे वद योगींद्रसत्तम ॥४०॥ ऋमुरुवाच । संयोगः पंचधा तात
सदसत्समनेततितः 1 स्वसंवेद्यमयेनैव सुने योगेन लभ्यते ॥४१॥ अयोगः पंचभिर्हीनो निच्त्या छभ्यते जनत्नैः । तथोर्योगि
मव्ोगा कभ्यते शांतिमागतः ॥४२॥ तमेव गणराजं त्वं ज्ञात्वा भज महामते । तेन रांतिभवं सौख्य लभसे नान्यथा
कवित्‌ ।॥४३॥ संयोगो हि गक्रारञ्च णकारोऽयोगवाचकः । तयोः स्वामी गणेानः पर्य वेदे महामते ॥४४॥ अहं पुरा
युतो अरात्या नानायोगपरायणः । अभवं तत्र मो विप सहजेन समाश्ितः ॥४५॥ स्वाधीनत्वमहो दृष्टा तच्च तेन
सुविस्मितः । रारणं शंकरस्यैव गतोऽहं योगकाम्यया ॥२६॥ हांकरेणोपदिष्टः स्म भजामि गणनायकम्‌ । एकाक्षरविधानेन
तेन शतिं मतोऽमवम्‌ ॥४७] एवखक्त्वा गणस्य मद्यं संचरं ददौ ऋः । एकाक्षरस्य सन्नस्य जपैः शांतिं गतोऽभवम्‌
॥४८॥ अष्टावक्रः प्रसन्नात्मा योगिवंदो महायदाः । तस्मै नृपाय मंत्रं स ददौ द्रादरावर्णकम्‌ ॥४९॥ सविर्थिं म॑च्राजं तं

प

-----------

र व

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

-----------------_-__________________ पानं धइ `
पाने ४८

ऋ 1? तासा < अ. १५

वव ~ ~ ०22 >
+ {व तत॑ 4 ॐ. 9,

£^

न ॐ ८ > अ
८ (१८१ ८०८

दथा चांतर्दितोऽमवत्‌ ! राजा विन्ेश्वरस्यैव भजने तत्परोऽभवत्‌ ॥५०॥ तत्रादौ चैत्रमासे या चप खा समागना ।
चतुर्थी सा कृता तेन नागरैः; स्वजनैः पुरा ॥५१॥ ततः स घोषयामास व्रतं जनपदेषु तत्‌ । रौद कार्णं विरोषेण चक्ष
सै जनास्तथा ॥५२॥ ततो रोगादिभिर्हीना बभूवुः पुत्रसंयुताः । नानादोषविहीनास्ते विहारं चकररादरात्‌ ॥५२॥ चद्रा्या
गणेरानमभजन्नान्यचेतसा । पुत्रे राज्यं निवेधेव सखीको वनगोऽमवत्‌ ॥५४॥ ततः स्वल्पेन कालेन सखीको चपसत्तमः ।
स्वादे गणपं गत्वा ब्रह्मभूतो बभूव ह ।५५॥ क्रमेण भूमिसेख्धा ये व्रतपुण्यपरभावतः। ब्रह्म यूता वभूवुस्त ददवा गणपतिं
दप १५६ अन्यत्त्वं ण॒ चैत्रे वै शक्कपक्षे चतुधिका । तस्या्चरिनं पापश्र सर्बसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥५५॥ मालवे शद्रः
चापी कोऽवसन्‌ वनगोचरान्‌. 1 जघान पधिकान्‌ दुष्टो द्रव्यलोभी नराधमः ॥५८५॥ तस्य पापस्य संख्यानं करू नैव
-मवाम्यदहम्‌ । समर्थो गणना त्यक्ता प्र॑थबाहृल्यदोषतः ।॥५९॥ तं कदाचिद्रने संस्थं ब्क्षाग्र राख्लधारकम्‌ । वचयत्वा
ज्ञनान्‌ धते तन्न सर्पो ददं ह ॥६०॥ ततः सोऽपि भयोद्धप्रः स्वगं परत्यपद्यत । ततो विषेण राजेंद्र पीडितो मूच्छितो-
ऽमवत्‌ ॥६१॥ दैवयोगेन तस्यापि चतुर्थी शुङ्कगा प । चैत्रे प्राप्ता च राष्रोऽ भूत्‌ पीडयाऽन्नविवजितः ॥६२॥ पंचम्यां स शृतः
पापी गतः स्वानदकरे पुरे । वरतपुण्यपभरभावेणाऽज्ञानेनाऽपि पात्मज. ॥६२॥ एवं नानाविधा राजन्‌ ब्रह्मभूता वभ्ूषिरे ।
तेषां चरित्र वक्त शक्यते न मया कदा ॥६९॥ इदं चैच्रचतु्यास्तु शङ्कायाः संङणोति चेत्‌ । माहात्म्य स लभेत्‌
कामानीप्सितान्‌ पठते यदा ॥६५॥
॥ ओमिति श्रीमद्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ दरे महापुराणे चतु खंडे गजाननचसिति वैेत्र्चतुर्थीबणेनं नाम चतुदेशोऽध्यायः |
य ने कै €< <€

॥ स्रीगणेच्याय नमः ॥ दक्षस्य उवाच । अघुना शङ्कगायास्तु वैचखे चरितं वद। चतुर्थ्याः शुभदं पूर्णं न तृप्यामि कथाग्तात॥१॥
वसिष्ठ उवाच } शुसरे सर्वद्यो माद्य नगरं भद्रकं परम्‌ । तच्र राज्यं चकाररिव राजा ब्रह्मपरियो महान्‌ ॥२॥ सवदाख्राथ॑सं पन्नो
यज्वा दानपियः सदा । देवद्धिजातिथिपरष्सः रखा पारगोऽभवत्‌ ॥३॥ सर्वान राज्ञो बो कृत्वा पएथिवीमंडलाधिपः।
बभूव बलसंपन्नः सवंमान्यो महामतिः तस्य पत्नी खता सद्यो रजो दर्शानमाच्रतः । द्वितीया च कृता पत्नी समरीला

क $ + १ हापियी
सषेण ह ॥५॥ साऽपि तद्वन्‌ श्टृता राजन्नेवं पच खतास्ततः । पटन्योऽभवन्‌ सुदुःखार्तो राजा ब्रह्मप्रियीऽभवत्‌ ॥१६॥

2111<41200211082011121॥1.0111

20|<110/021108@201112||.0111

राज्यं निक्षिप्य राजपिः प्रधानेषु ययौ वनम्‌ । स्वरं -वेतकेतुं स प्रणम्य पुरतः स्थितः ॥७॥ श्वेतकेतुः स्वशिष्यं तमासनादिषु
मानदम्‌। संस्थाप्य कुदालत्वेन मानयामास हर्षितः ॥८॥ भोजयित्वा स राजानं महत्‌ पप्रच्छ कारणम्‌ । किमे
राजशादृल कृतमागमनं त्वया ॥९॥ वद तत्‌ कारणं सख्यं तत्‌ करिष्येऽहमादरात्‌ । ममाश्रमे त्वमेकाकी राज्यं त्यक्त्वा
समागतः ॥ १० एवं ष्टः स राजपिस्तं भरणम्य कृतांजलिः । जगाद सर्व वृत्तांतं पत्नीनारात्मकं स्वयम्‌ ॥११॥ तच्क्रत्वा
गाणपत्यश्च श्वेतकेतुमहातपाः । ध्यानेनालोकय तं भूषं जगाद कोधस्युतः ॥१२॥ श्रेतकेत॒राच । पाथम महापापिन ण॒
मे वचनं दितम्‌ । वतं सुर्यं चतुथ्यास्ते राज्ये नष्टं विदोषतः ॥१३॥ चलुर्थब्रतहीनस्य कर्म॒सर्वं सुनिष्फलम्‌ । नारकी च
भवत्य॑ते स नरो नाऽत्र संरायः॥१४॥ चतुभिः पुरषारथसत्वं वजितो नितरां दप । चतुःपदार्थदातृत्वाचतुर्यी कथिता बुधः ॥ १५॥
श्वतकेतुवचः शुत्वा कोपयुक्तं महीपतिः । प्रणस्य तखुवाचाऽथ लन्रितः खेदसंयुतः ॥१६॥ बरह्ममिय उवाच । अज्ञानेन कृतं
विभ, सबदस्य व्रतस्य यत्‌ । अनाचरणकं तेन क्षमस्व करुणानिधे ॥१७॥ वद मां कीटदा स्वामिन्‌ बतं स्वार्दं परम्‌ ।
पूजनं कस्य वा कायं विधियुक्तं च तच्च वै ॥१८॥ एवं षष्टो महातेजाः श्वेतकेतुस्तमत्रचीत्‌ । मादात्म्यं त्रतखुरयस्य शुत्वा
सोऽपि तमनत्रवीत्‌ ॥१९॥ त्रहमपरिय वाच । कीदृशोऽयं गणाधीश व्रतं यस्य महाद्भतम्‌ । स्वरूपं वद मे तस्य भजिष्यामि
तमादरात्‌ ॥२०॥ अतकेतुस्बाच । णु राजन्‌ पुराच्रत्तं कथयामि समासतः । मदीयं चेष्टितं तेन गणेरां ज्ञास्यसे परम्‌ ॥२१॥
अहं पुरा तपोनिष्टो वभरूवातितरां दप । उद्यालकं पणम्धैव पितरं साधने रतः ॥२२॥ ततोऽतितपस युक्तं दष्टा मां जनको
वचः । जगाद स्नेदसंयु्तः _छांतिदाता महायशाः ॥२३॥ उदारक उवाच । युत्र शांतयर्थमेव त्वं तपस्त्यक्त्वा महामते \
कुरु श्रमं विरोषेण ब्रह्माहमिति धारयन्‌ (रशा कोऽसि त्वं कुत आयातो कुतर गच्छसि मां वद । चित्ते चितामणि तात
पद्य परय विरोषतः ॥२५९॥ पितुवेचनमाक्रण्यै तमहं पुनरत्रवम्‌ । वद तात स्वपुत्राय ज्ञानं रांतिधदं मदत्‌ ॥२६॥
चित्तं च कीं तात तच्र चितामणिः कथम्‌ । सोऽपि तिष्ठति विप्रे कर्थ ज्ञेयो महात्मभिः ॥२.] वसिष्ठ उवाच । एवं पृष्टो
महायोगी तमारुणिरुकवाच ह । हर्षेण महता युक्तो गाणपत्यस्वभाववान्‌ ॥२८॥ चदालक उवाच । श्ण पुच्र महाभाग
योगच्यांतिपरदायकम्‌ । येन. त्वं सवयोगज्ञो ब्रत्मभूतो भविष्यसि ॥२९॥ चित्तं प॑चविधं घोत्तं क्षिं सूदं महामते ।
विक्षिधं च तथैकाग्र निरोधं भूमिसंितम्‌ ॥३०॥ तच्च पकाराकर्ताऽसौ हृदि चितामणिः स्थितः । साक्चा्योगेन
8 न

¬> .----.-----~--- ~~~ -~---~~-~~
~~ ~-------------- ---~
"~न
"=" ~~~ ५१५

~~~

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

= सक म्ल क ८६
__ ऋ. ७ अ व ४ अ. ९५ व्श्ः द >< ए > >> >> > (2६ >> <> 9 > 5 परस <245 <
व वु

८ {> ९. ने लेल ईइन्य्‌ हे
योगज्ञ्भ्यते भूमिनारानात ।३१॥ चित्तरूपा स्वथं ुष्ििन्तभातिकरी सिद्धिमाये क
।६२॥ अतो गशेक्ामंनच्रेण गणे भज पुच्रक्छ । तन त्व ब्रह्म भूतत्न (1113. 11 सीगन्‌ यास्यास | ।२२।। म । टं गसि ।
ददौ मं तथाऽऽरुणि; । एका्चरं स्वपुच्राय छप ध्यानादिसंयुतम्‌ ॥२२४॥ तेनाऽ्दं साधयाष्न सन व
मेण रांतिमापन्नो योगिवंद्योऽभवं ततः ॥३५॥_ अतस्त्वमाच राजद्र व | (त मनुम्‌ ॥३.५।॥
प्राप्स्यसि रााश्वतम्‌ ॥३द॥ ब्रह्मणि ब्रह्म मूतरत्वं म॒विष्यसि न संशयः । एवसुकत्वा स त 1 १
विधियुक्तं मल राजाऽऽ्ृद्य स्वण्हमाययौ । श्वेतकेतुं मणम्चव हषयुक्तेन चतसा ॥२८। 1 । शौह्ध कारष्ण
च समागता । चतुर्थी तां चकाराऽस्यौ नाग्रेहषसयुत ; ॥३९॥ तेन सवत्र प्रोष्य वतस्य प्रकृता व नो
रतं चङ भूमिसस्था जना दप ।॥४०॥ राजा स्वच्ीसमायुक्तोऽभजत्त गणनायकम्‌ । ज शा २ ब्ह्मरिभेति
संयुतोऽमवत्‌ ॥२१॥ मंन्नं जजाप विरद ध्यात्वा पूनापरायणय । ्रतयुक्तस्त त स न त चयेन भिप।
नामाऽभूत्‌ तदेवं सार्थकं कृतम्‌ । तेन्‌ राज्ञा मद्ाभाग गाणपत्यस्व नावतः ॥४३॥ तस्य राऽ्े न सच विख्यातौ ध शूषाति
मेष ब्रह्मभूतास्तेऽ भवन्‌ स्वानंदके पुरे ॥४४॥ उद्दाटक्वेतकतु. गाणपत्यस्व भावतः ४ ध

[री

महापमू ॥०५॥ श्वेतकेतुद्रिजेनाऽपि मर्यादा पकृता बलात्‌ । सर्वैभ्यः खुखदाऽत्य॑तं तां शणुष्व विशेषत; ।४९॥ क
(4 [ अ ¢ > , ट
व सस्रीकः स्वाश्रमे स्थितः । आजगाम द्विजः कथित्‌ सवशाख्नवि सारद ॥4७॥ जगा खियमेवं स आक

[सुणिरत्रवी
[ क

[द चत्वा ॐ 9 $ % भ क पुत्र
करामविह्ृलः । जेथुनाय समागच्छ मया सह खरूपिणि ॥४८॥ तच्छ्रत्वा "वतक त छुद्धमारुणिरबनीत्‌ व कुरुत
त्वमन्रतास्तु सियो मताः ॥२९) तच्छृत्वा पितरं प्राह श्वेतकेत्‌ रुषा युतः । एवं चेत्‌ पतिमेकं व्रणोति सा कामिनी कथम्‌ ॥५०॥
अतो वे वेधसा स्वामिन्न कृतं कम दाश्वतम्‌ ! अखमजसक मत्वा मयादा कारयाम्यदहम्‌ ।॥ अद्यप्रश्रति व

क ॐ क) 4 # 9 त्य | -६1 द्द |
६ त्यां { तत्र : स न संदाय ॥५२।॥ अथवा पुरुषं कचित्‌ पति त्यक्त्वा च क
परचियम्‌ ! सरीहत्यां लभतां तत्न पुरूषः स न २ पुर 0८
र पतिहत्यां तु सा मेत्‌ ॥५३॥ यद्ये गणराजस्य भक्तन्चा्ननाच क । तदा मे वचनं सः र क
दि संच्रता दी सा सेवते भावतः पतिम्‌ । विनायकप्रसादेन तनयं स्थापिताऽ नवत ॥५५॥ प्रसं
नम; 1५21 तदादि संघ्रता ख पः । टर द्विजः कथित्‌ परसखरीरंपटोऽभवत्‌ ।
ख्यातखुद्ालकविचेशितम्‌ । मादात्म्यमन्यदधुना चतुर्थीसं मवं णु ॥५६॥ महाराष्ट्र ष्वेजः

छल उद्नः ध
^ व ~ ~ 1 1

+~

2।<८1720021108@2411811. 011

2111<412002110820111211.0111
क्म ग
9 भ ्द्
€ ऋ (4 # #^ _ क ४०९१ +
ल्द्थ तेन मद्यस्य (3 पान वकविराषतः ॥५। । चौर्येण धनमादाय हिंसाकमपरायण ; । नानापापरतो भूत्वा परस्रियमसेवत
॥५८॥ जगाम सश्रगहं स 6 कामष्वहलः। धनं गृहीत्वा स्वं छन्धं धनं द्त्वा रराम ह ॥५९॥ एवं िचिद्गते कालि शद्रः
स्बगरहमागतः । तेन छखाभिघातेन इतोऽभूत्स द्विजाधमः ॥६०॥ लस्मिन दिने समायाता चतुर्थी दैवयोगतः। तत्र सहि
भिघातस्य पीडया सयुतोऽमवत्‌ ॥६१॥ अन्नादिभिर्विहीनख पंचम्यां स ममार ह । ततः स्वानदक्े रोके जगाम
् षे
शरराप्ूजितः ॥६२॥ वेशाखशङ्कपक्षस्य चतुर्धीत्रतयोगतः । ब्रह्मभूतः स तै जातो महापापपरायणः | ।६६॥ अन्ञानत्रतजेनैव
{ अ \. र | ४.
ण्येनाऽसौ ए्जाऽचमः । ब्रह्मभूत व सानना तच्च का कथा ॥६२॥ नाना जना बतत करत्वा ज्ञानतोऽज्ञानतो नेष ॥
षभूवुब्रह्यचूताश्च मया वक्तु न इहाक््यततं ॥दन)) पतद्‌ वेद्रालश्युक्कायाखतुथ्यीः द्णुयात्त यः । 4 ५
मेदीप्सितं ; दए ; । माहात्म्य घ्रप
सल फलम्‌ ॥द६॥ + ऽपि
॥। भोभिति श्रीमदान्स्ये पंश॑णोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महपुराणे चतुथे खण्डे गजानमचरति वैदालहचतुरथीमादात्म्यव्णनं नाम पंचदशोऽध्यायः; ॥

ने > <€

॥ आीगणेद्याय ममः || दशरथ उवाच । श्चुत वैशाखमासे वै इ्कायाः फलमुत्तमम्‌ | चतुथा अघुना योगिन्‌ ज्येष्टा
= प्रभो ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । जभ रोषपुरे राजन्‌ राजाऽचत्‌ करदैमाभिषः। राखाखनिपुणोऽत्यंतं नानाधर्मपरायण; 8
वशं भरूम॑डलं यस्य ससरत ब भरव ह । तेजसा धमनीत्या वै यतुलो थकासाऽभवत्‌ ॥३॥ दैवयोगेन त ५५
दारणः । अभिवद्‌ दाहको वेहे पापेन प्रेरितः परः ॥४॥ तेनातिषीडितो राजा भूधितुं न शशाक सः ! रुरोद करम ५8
सदा दाहयुतो राम्‌ ॥५॥ नानोपायाः कृतास्तेन शांतो रोगो बभूव न । ततो राञ्यं परित्यज्य सद्लीकः यो त्वा
वनाद्रनांतरं गत्वा महोग्रं मयवधेनम्‌ । सिदव्याघरादियुक्त च मरणाय सरोद ह्‌ ॥७॥। तच्राऽप्जगाम विगरद्रो ध ५६८
महायशाः । तं दा सहसोत्थाय सखीकः भणनाम सः ॥८॥ स हि बध्वा करपुरं तत्पुरः संस्थितोऽभवत्‌ । रो
दाहसंयुक्तः पपात च सरोद सः ॥९्‌॥ ताहदां पनां स दष्टा योगीद्रसस्तमः। ध्यानेनालोकथ 6
युतम्‌ ॥१०॥ मरन उवाच । शण कदम राजद वचनं मे हितावहम्‌ । येन दुःखविहीनस्स्वं भविष्यसि महामते ॥१९

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

चतुर्थवत्तमत्य॑तं नष्टं राज्ये त्वदीयक्रे । तेन पापसमायुक्तस्त्वं जातोऽसि पाधमः ॥१२॥ अतस्त्वं जन्युक्तो तरतं कुस

[ अ ४.८

महामते । पुण्येन तेन राजेंद्र ढःखहीनो भव्रिष्यसि ॥१२॥ भरद्राजवचः श्रुत्वा तं पप्रच्छ परणम्य सः । कर्दमो हषेसंयुक्तो
व्रतस्याऽऽचरणाय च ॥१४।॥ कदम उवाच । भगवन्‌ सवैतच्तवज्ञ त्वयाऽहमनुर्कंपितः । वतस्य वद॒ माहात्म्यमघुना
तत्‌ करोम्यहम्‌ ॥१५॥ भरद्वाज उवाच । संकटं वरदं कष्णे चतुर्थाजं च छु्खके । व्रत सवीथदं पूर्णं चतुणां साधकं मतम्‌ ॥१ ॥
सर्वादौ तन्नरः कुर्यात्तदा सर्व नराधिप । चतुर्ण पुरुषार्थानां दातृकरम॑फलं लमेत्‌ ॥१७॥ अतो हीनश्चतुभिस्त्वं स जनो
नरके दप । पतिष्यसि न संदेहस्तदथं यत्नभाचर ॥१८॥ एवसुक्त्वा स माहात्म्यं चतुर्थीसं मव दप । कथयामास रूपाय
श्चुत्वा राजा ननंद ह ॥१९॥ पुनः प्रपच्छ त॑ विप्रं भरद्वाजं सख कदम; । गणेद्कास्य स्वरूपं मे वद्‌ सवज्ञ ते नमः ॥२०॥
भरद्वाज उवाच । गणेक्रास्य स्वरूपं तु वक्तु वेदादिक्ता छप । न समथास्तथाऽपि त्वं शण सारं खप्रदम्‌ ॥२१॥ इरा
तपसा युक्तोऽतपं च तप उत्तमम्‌ । सर्वं चराचरं राजन्‌ मदधीनं वभूव ह ॥२२॥ तथाऽपि तपसोग्रेणाऽसाघय तु तपः
नः । ततोऽतनज्ञान मावे मे मतिर्जाता सुपुण्यतः ॥२३॥ तपस्त्यक्त्वा ततोऽहं तु कमी दमपरोऽभवम्‌ ) जडोन्मन्तादिजे
मा संस्थितो योगकारणात्‌ ॥२४॥ ततः कमेण भो राजन्नसत्स्वा्नदगोऽभवम्‌ । तच संपू्णयोगेन दां ति प्राप्नो विशेषतः ॥२५॥
तस्माद्धेदादिकं सर्वसुत्पन्नं तु विरोषतः। तद्‌ दृष्टा क्षुभितोऽत्य॑तं छां तिहीनो यथाऽभवम्‌ ॥२६॥ तततोऽकरमाद्रैवतो यो
महायोगी समागतः । आस्रमे मे चतं दृष्टा प्रणतोऽहं सुष्रूजयन्‌ ॥२७॥ स्वासने सुखमासीनमनव्रव तं महाखनिम्‌। अव्याऽदं
कृतक्घत्यश्च जातस्ते दश्तीनेन वै ॥२८॥ वद मे योगज्ञांति त्वं योगीद्राणां गुरुर्भवान्‌ । तिष्ठामि चांतिगो भूत्वा यथाऽदं
योगधारकः ॥२९॥ श्वत उवाच । स्वानेदः पंचधा भोक्त; सदसत्समनेतितः। चतुर्णा चैव संयोगे स्वस्वरूपः प्रकीतित्तः ।२०॥
अयोगः स्वस्वरूपेण हीनः सर्वत्र संमतः । तयोयौगो भरद्वाज योगक्छांतिप्रदायक; ॥६१॥ स्वसंवेयो गकार णकारो योग
उच्यते । तयोः स्वामी गणेरेऽय॑अह्मणसपतिवाचकः ॥३२॥ त मजरव महाभाग ततः क्ांतिमवाप्स्यसि । नान्यथा
रातवरधैरत्वं भ्रमयुक्तो भविष्यसि ॥३२) एतद्विष्णुमुखाद्रह्यन्‌ श्चुत्वा ज्ञानं महत्‌ पुरा तेनाऽदं शांतिमापन्नो गाणपत्य
अरामि षे ॥३४॥ एवसखुक्त्वा ददौ तस्मे स्वम॑च्ं सिद्धिदायकम्‌ । एकाक्षरं गणेक्रस्य सविधि न्याससंयुतस्‌ ॥२५॥ पूजितो
लेवतस्तेन जगाम स्वेच्छया चरम्‌ । भरद्वाजो गणेच्ानमभजन्नान्यचेतसा ॥२६॥ ततः राति समापन्नो तथापि भजने रतः ४

9

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

~ ता

खं. ४ अ. १६ पान ४९

#

गतेषु दशावर्षेु विन्नकास्तै | समाययौ ॥३७॥ तं इष्वा पूजयामास मरद्राजः प्रतापवान्‌ । स साश्नाम्टनामार्भस्तोजेण
प्रणनाम ह ॥३८॥ तता मां गाणपत्यं स कृत्वा स्वानंदगोऽभवत्‌ । गणेरास्तं विदोषेणाऽदं मजामि सुभक्तितः ॥२९॥
एव्ुक्त्वा ददौ तस्मै कृदमाय महामनुम्‌ । अष्टाक्षरं गणेशास्य विधियुक्तं विधानवित्‌ ॥४०॥ ततचांतर्हितो राजन्‌
भरद्वाजो महासुनिः । कदंमः सवगृहे गत्वा ₹षंयुक्तः पुपूज तम्‌ ॥४१॥ तत्राऽऽदौ ज्येष्ठमासे या चष छ्युङ्ा समागता ।
चतुर्थी सा करता तेन नागरैदेषंसंयुतः ॥४२॥ वरदं संकटं शङ्के चतुर्थीं च क्रष्णके । न करोति नसे यः स संताडयो
नगरादरहिः.॥४३॥ परकारिते ततस्तेन, सवन्र वरतसुत्तमम्‌ । कतं भूमितले राजन्‌ चक्रुः सवे जना तम्‌ ॥४४॥ पमेह-
दुःखनिञक्तो बभूवे राजसृत्तम्‌ः । कद॑मः स स्वकीयं बै राज्यं पुत्राय संददौ ॥४५॥ वारिकायां स्थितो राजा सस्त्रीको
दयभजव्‌ सदा गणे सवेभावेन सोऽते तन्मयतामयात्‌ ॥*६॥ तस्य राज्ये जनाः सर्वे ते कमेण महामते ¦ अभवन्‌ ब्रह्म-
भूताख व्रतपुण्यपर भावतः ॥*५॥ कथां रम्यां द्ारथ अन्यां श्ण ससिद्धिदाम्‌ । गौडदेशे ऽत्यजः कथि भवे पापक्ारकः ॥४८॥
वने गत्वा जधानाऽसौ द्रम्यलो भी जनान्‌ सदा । योनिरुपटभावेन दषिताभकरोत्‌ स्ियम्‌ ॥५९॥ वन एकािनीं दा
ब्राह्मणीं क्लननियां तथा । ध्रस्वाऽयभत्‌ स वेगेन श्रं वैदयसख्ियं खल; ॥५०॥ एवं नानास्व मावेन पापं चक्रे स नित्यः )
एकदा ब्राह्मणं कंचिद्‌ दद्रा ह॑तं तमाययौ ॥५१॥ पलायत भयोद्धि्नो हाहाकारपरायणः । तस्य नादं समाकण्यं पुरुषाः
पच आययुः ५२ गहतः , शखघातेन पपात धरणीते । तरिमिन्‌ दिने समायाता ज्येष्ठी इएङ्ा चतुर्थिका ॥५३॥ स
उपोषणयुक्तख् बभूवे दैवयोगतः । ममार पीडया युक्तः पंचम्यां पापरूपकः ॥५४॥ अज्ञानव्रतपुण्येन ब्रह्मभूतो बभूष ह ।
चांडाल; किं पुन भूप ज्ञानिनां चित्रमेव च ॥५५५॥ एवं नानाविधा राजन्‌ ब्रतपुण्यप्र भावतः। इह सक्त्वाऽखिलान्‌ भोगानते
स्वानंदगा बुः, ॥५६॥ तच्रैवं कति भूपाल करूयां वन्तु न शाक्यते । अपारमहिमा तस्मादानस्य॑ कथितं द्विजैः ॥५७॥
हदं ज्येष्ठचतुथयो यन्‌ माहात्म्यं संणोति सः । पठेद्वा यो भेत्‌ सर्व शु्काया मनसीप्सितम्‌ ॥५५८॥ |
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्सो दरे मदापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचसिते व्यष्ठु्चतुर्थीमादात्मयवर्णनं नाम षोडकोऽध्यायः ॥

प । (^ [~ -। ~ |

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

वा ~
ख. ४ अ. १५ = | ~
क

॥ सओरीगणेकाय नमः ॥ दशरथ उवाच । वद्‌ ब्रह्न शुद्धाया आषाहे चरितं महत्‌. । चतुध्या नेव तृप्यामि कथा श्युत्वा
सुसिद्धिदाम्‌ ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । मैथि विषये राजक्षगरं गंडकी महत्‌ । तत्र राज्यं मद्रसलेनश्कारानमिततेजसा ॥२॥
दाखराख्ननिषुणोऽत्यंतं परराष्रावमर्दनः । भित्वा भूम॑डकं सर्वं समुद्रवलयांकितम्‌ ॥३॥ राज्य चकार धर्मेण नीत्या डन
भूमिप । यज्वा विनीलक्ो मानी द्विजदेवातियिपियः ॥४॥ वश्छगाः सर्वराजानः स्रवते स्म नराधिपम्‌ । अपारसनया तृतः
करदा दतरेऽभवन्‌ ॥५॥ तस्य राज्ये छ्युका राजन शमा मूषकास्तथा । अपारा भक्षयति स्म धान्य वादेक
बलात्‌ ॥६॥ तेषां ना्ञाथमत्यंतं भद्रसेन; प्रतापवान्‌ । अैयेत्नपरो भूत्वा मारयामास तान्‌ बहून्‌ (
समंतान्तान्‌ दर्धानपि च तादृन्‌ । ददश पुनरत्पन्नां स्ततो राजाऽतिविस्मितः ॥८॥ यत्र त्र गृदातषु चरस्ते चालभादयः।
रात्तः स वने गत्वा बभूव ह सुदुःखितः ॥९॥ उपोषणपरो राजा तताप तप उत्तमम्‌ } दिवं स्षटत्वा ख तुष्टावाधूज्य
भद्रेण भावतः ॥१०॥ गते वधे महायोगी चकदाहभ्यः समाययौ । तं देर दैवयोगेन दद्रोऽसौ भ्रमनरषम्र्‌ ॥११॥ राजा
नं पूजयामास कं भोज्य नयघ्तंयुतः । प्रच्छ योगिनं तन्न दुःखयुक्तेन चेतसा ॥१२॥ भद्रसेन खवा । स्वाभिन राज्ये मदीये
बै मूषकाः रारभाः काः । अत्यंतं पीड्यंति स्म जनान्मां क्षणे रताः ॥१२॥ त करता विभाऽनवन से
सुनिष्फला; । राज्यं त्यक्त्वा ब्रनेऽहं च संस्थितो दुःखक्रारणाल्‌ ॥१८॥ करं सं मजंस्तच्र वर्वानं ते महामते } प्राप्तस्तपः"
श्रभावेण तच्नोपायं वद्‌ प्रभो ॥१५॥ वसिष्ठ उवाच । भद्रसेनबचः श्रुत्वा गाणपत्यो महायक्ताः । जगाद बकदाल्भ्यः स॒
लं यूपं हषेयक्षिव ॥१६॥ बकदालभ्य उवाच ) हिवेन प्रेषितोऽच्राऽदं त्वदर्थं राजसनलम । खण मे परमं वाक्यं दुःखनाखकर्‌
महत्‌ ॥१७॥ राज्ये ते भद्रसेनाऽ्य बतं नष्टं बभूव ह । चतुर्थीं संज्लकं तेन विघ्रयुक्तोऽसि सा यतम्‌ ॥९८॥ भजा: सवा

भयोद्रिम्मा जाता दुष्टे नराधिपे । राज्यकार्तरि रे पापिन्‌ नरके गच्छसि तः ॥१९॥ सवीदौ तद्रतं सवैः कन्य नित्यवत्प्रभो ।
चतुर्ण पुरुषार्थानां दायकः विघ्रहारकम्‌ ॥२०॥ न कृतं चेत्तदा सवं कृतं कम निरथकम्‌ । चतुःपदाथहीनत्वाद्विचारय
जामते ।॥२१॥ एवसुक्त्वा चतुथ्यी यन्‌ माहात्म्य बक्छदालट्भ्यक्रः । कथयामास राज्ञे ६। श्ुत्वात सोऽन्रचीष्रचः । २२॥
भद्रसेन उनाच । कीरदोऽयं गणाधीकतो वद तस्य स्वरूपकम्‌ । ज्ञात्वा तं सर्वदेवेशं भजिष्यामि विददोषतः ॥२३॥ बक्दारन्य
उवाच । पुराघत्तं मदीय यचेषटितं णु भूमिप । तेन त्वं गणराजस्य ज्ञाने सुनिषुणो भवे; ॥२४॥ पुराऽहं तपसा युक्तो

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

= च ----- -- = ~ पानं ५९

वायुमात्रारानोऽभवम्‌ । चराचरं ततो मत्तेजसा व्याघं भयातुरम्‌ ॥२५॥ तथापि तपसा राजन्‌ युक्तोऽहं तच्र भेऽङधलम्‌ ।
वभूव विश्वरूपस्य दक्षन सर्वगं परम्‌ ॥२६॥ तेनाऽदं ज्ञान भावेन संस्थितो योगकारणात्‌ । तपस्त्यक्त्वा विशेषेण
जडोन्मत्तादिके रतः ॥२७॥ शमी दमपरो भूत्वा योगं पूणंसुखप्रदम्‌ । असाधयं सदाऽस्यंतं मनोनिग्रहतत्परः ॥२८॥ र्व
ऋमेण भूपा सहजे ब्रह्मणि दहम्‌ । ब्ह्मभूतस्वभावेन संस्थितो हषंवांस्तदा ॥२९॥ ततो मयाऽतिमोदेन शल्यं स्वाधीन
रूपकम्‌ । इटं तेनाऽ मवं भ्रांतो ब्रह्मणि त्वीदद्यं कथम्‌ ॥३०॥ ततोऽहं शरणं रंसु गत्वा तं स्तुतवान्‌ स्तवैः । प्रसन्न छाकरं
दृष्राऽवदं योगं वद प्रमो ॥३१॥ शिव वाच । सत्यासत्यसमानानि सहजेन युतानि वै । निजात्मबोधरतो विद्धि
स्वानंदादुद्धवानि च ॥६२॥ संयोगे स्वस्वरूपत्वं ज्ञातव्यं वदवादतः । अयोगे सवैसंयोगो नदयत्यच्न न संदाय; ॥३२॥
संयोगश्च तथा योगस्तयोर्योमो महामते । योग्चांतिप्रदः प्रोक्तो योगिभियोंगसेवया ॥३४॥ योगज्ञांतिमयं विद्धि गणे
अह्मनायकम्‌ । तं भजस्व विधानेन ब्रह्मभूतो भविष्यसि ॥३५॥ संयोगश्च गकाराख्यो णकारो योगवाचकः । तयोः
स्वामी गणाधीक्रा; पद्य वेदे विरोषतः ॥३६॥ एवसुक्त्वा महादेवो ददौ म॑च्ं द्विजाय मे । एकाक्षरं गणेास्य विधियुक्तं
सुयोगदम्‌ ॥३७॥ पणम्य हाकरं भूप गतोऽहं वनमेव च । अभजं गणराजं तं ध्यात्वा जपपरायणः ॥३८॥ ततस्तत्क्रृपया
छांतिर्भया प्राप्ता विरोषतः । तथाऽपि प्रजने सक्तस्तं ध्यायामि स्म चेतसा ॥३९॥ ततो मां दद्रोयामास रूपं छा
विराजितम्‌ । दष्टा त प्रणमामि स्म स्तौमि दषसमन्वितः ॥४०॥ मक्ति दत्तवा गणाधीरो द्यतधानं चकार मे । तदारभ्य
महामाग गाणपत्योऽहमादरात्‌ ॥४१॥ एवसुक्त्वा ददौ तस्मै मच पेचाक्रं खनिः । अंतर्धनं गणेङास्य स चकार
द्विजोत्तमः ॥४२॥ बकदालभ्यं गतं दृष्टा राजा दषेसमन्वितः । चकार स्वपुरे राज्य पुनरागत्य धमतः ॥४३॥ ततः स
नाग्दैः सार्धं चकार वतसुत्तमम्‌ । आषाढे शृ्छपष्मे वै चतुथीजं सुभक्तितः ॥४४॥ ततः सव्र तेनैव प्रास्तं तद्रतं
कुतम्‌ । श्छकृष्णचतुर्थाजं तरतं चकतुजेना छप ॥४५॥ छुकाश्च सूषकासतच्र शलभा नाछशमाययुः । घनघान्ययुता लोकाः
पुषिलेसुः खुदषतः ॥४६॥ नानादुःखं परित्यज्यानंदेनेव समाषताः । अंति स्वार्नदगाः स्वे ब्रह्म भूता वभूविरे ॥४७॥
राज्येऽभिषिच्य पुच्च स्वं सपत्नीको ययौ वनम्‌ । तत्र तं गणराजं सोऽभजतानन्यभावतः ॥४८॥ अंते स्वानंदगो भूत्वा
सच्रीकोऽजसमुद्भव । ब्रह्मभ्ूलो वतस्यास्य प्रसवेन वभूव ह ॥४९॥ अन्यच्च चरित्रं तद्रतजं पुण्यवधेनम्‌ । जषा

1

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ष पानं ५२

वरदाया्च जुक्तिसुक्तिफटपरदम्‌ ॥५०॥ वंगदेदयो सखुत्पन्नो वाणिजः पापकरारकः । स्वधर्म॑स परित्यज्य दु्टकर्मरनो-
ऽभवत्‌ ॥५१॥ ब्यूतमव्यादिकं निलयं हिंसयाऽसेवतान्विततः । वलात्‌ धृत्वाऽसुत्त परच्िथं वरामनागलाम्‌ ॥५२॥ तस्य
कमं दुराचारं ज्ञात्वा पित्रा तिरस्कृतः । असकृत्तेन स ्षुब्धो विषं पित्रे ददौ खलः ॥५३॥ विषवाघधासमायुक्तः स ममार
ददाह तम्‌ । ततो मातरमागम्य धन॑ जग्राह वै बलात्‌ ॥५४॥ रोका सरवे ततो ज्ञात्वा चेष्टितं दुःखदं परम्‌ । तस्य दुष्टस्य
ते तन्न व्यथिताः संबभूविरे ॥५८५॥ जनाः श्रेष्टा पं गत्वाऽ्कथयंस्तद्धिरोषतः । चेष्टितं श्चुभितो राजा श्रुत्वा तं तत्र
चानयत्‌ ॥५६॥ छले छप नरैः घोतो दुमेति; स वपाज्ञया । तदिने दैवयोगेनाषादी शङ्का बभूव ह ॥५७॥ तत्राऽयं जलहीनश्च
निराहारः स्थितोऽभवत्‌ । प॑चम्यां पीडया युक्तो ममार चप दु्टधीः ॥५८॥ अज्ञानव्रततपुण्येन स स्वान॑दगतोऽभवत्‌ ।
महापापी व्रतस्यैव प्रभावेण महीपते ॥५९॥ स्वार्नदे गणपं दष्टा ब्रह्मभूतो वभूव ह । एवं त्रतप्रभावेण जना ब्रह्म
पलेभिरे ॥६०॥ तच्चैवं कति संरूयातु छाक्यते न कदाचन । वर्षायुतै्महाराजाऽखिं केनाऽपि योगिना ॥६१॥ यदि ज्ञानेन
सा देवी चतुर्थी साधिता भवेत्‌ । वरदा तन्न किं चित्रं तस्मै ब्रह्मप्रदा भवेत्‌ ॥६२॥ इदमाषाढगायाश्च चतुथयश्चरितं
पठेत्‌ । छणुयाद्ररदायाष्धेत्‌ स लभेदीप्सितं फलम्‌ ॥६३॥
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचसपिति आषाढशुछचतुथीचरितवर्णनं नाम सप्तददोऽध्यायः ॥
"92 क <<

1 ्रीगणे्ाय नमः ॥ दशरथ उवाच । श्रावणे बरदायाश्च माहात्म्यं वव विस्तरात्‌ । न तृप्यामि कथां श्रुत्वा ब्रह्मभूयपरदां
भ्रभो ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । अंगदेद्ो पुरं ्रीमच्छततारं घभ्रूव ह । राजा रास्यं चकाराश्वसेनसंज्ञोऽपि तत्न हि ॥२॥ धर्मेण
नीतियुक्तेन नानादानपरायण; । देवविध्रातिभिप्रप्सुबेभूवातिपराक्रमी ॥३॥ नानाब्रतपरो राजा यज्वा तेजस्विनां वरः ।
शसाः परथिवीं सर्वा जिग्ये बसमन्वितः ॥४॥ सार्वभौमः स विख्यातखिलोकीकीर्तिकारकः । राज्ञः सर्वान वशो
चक्रे सेवकान्‌. करदायिनः ॥५॥ एवं राज्य वहं कृत्वा भूतं स चकार ह । ततोऽकस्मा्वरस्तस्य समुत्पन्नोऽतिदाहकःः
॥६॥ ज्वरेण पीडितोऽत्यंतं निसि निद्रां न चाऽलभत्‌ । नानोपायांअकाराऽसौ ज्वरहीनो बभूव न ॥७॥ एवं वषे गते पूर्णे
सोऽस्थिचमोवर्रोषित्तः । अत्य॑तदुःखितो राजा विललाप भृशातुरः ॥८॥ विषेण देहपालार्थखुयतोऽभून्‌ महीपतिः। जगाम

त तॐ

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

खं. ® ॐ १८ पानं “२
न 999

सहसा तच्र देवरो योगिसत्तमः ॥९॥ तं दृष्टा प्रणनामाथ पूजयामास बांधवैः । सुक्त्वा तृचे जगादेदं वचनं साघुमागेवित्‌.
॥१०॥ अश्वसेन उवाच । धन्यं मे जन्म कमाऽपि पिता माता त्रतादिकम्‌ । अधुना सफलं दानं येन ते ददन सुने ॥११॥

ज्वरेण पीडितोऽत्य॑तं विषपाने महामुने । तत्परोऽहं प्रपडयाम्यागतं त्वां योगिसन्तम ॥१२॥ गतोऽहं विषपानेनात्महत्यां

न लभे कदा । तव दरनमात्रेण खुक्तो यास्यामि धाम तत्‌ ॥१२॥ एवसुक्त्वा ररोदाऽपि ततस्तं देवरो सनिः । उवाच

मावगं.मीरः सर्वशाख्रार्थतत्त्ववित्‌ ॥६४॥ देवल उवाच । राज्ये नष्टं त्वदीये यचःतुर्थासंज्ञितं व्रतम्‌ ¦ तेन त्वं रोगयुक्तोऽसि खतो
गच्छसि नारके ॥१५॥ चतुःपदाथेदं पूर्णं सवोदौ संमतं परम्‌ । न कृतं चेत्‌ फलेन कमं सर्वं भवेन्नप ॥१६॥ त्वया यच कृतं
कमे नानापुण्यात्मकं महत्‌ । चतुःपदाथहीनं तचतुर्थीत्रतहीनकम्‌ ॥१७।॥ एवमुक्त्वा महायोगी चतुर्थत्रतसंभिताम्‌ !
कथां सं श्रावयामास राजा श्रुत्वा तमन्रवीत्‌ ॥१८॥ अश्वसेन उवाच । अहो चतस्य माहात्म्य संश्रुतं परमाद्भुतम्‌ । अधुना वद्‌
मादारम्य गणेहास्य महासने ॥१९॥ देवल उवाच । गणेश्वरस्य माहात्म्यं मया वक्तु न शाक्यते । उपाधिना युतं राजन्‌
वदिष्यामि स्वरूपकम्‌ ।२०॥ असितान्‌ मे पितुबक्त्राच्छतं तत्ते वदाम्यदम्‌ । सर्वसिद्धिकरं पूण बद्ययोगपरकाद्कम्‌ ।२१॥

पुराऽहं तपसा युक्तोऽमर्व॑स्तच्न समागतः । जैगीषव्यो महायोगी दोवः सदहजगो बभौ ॥२२॥ मया सुसत्क्रतो योगी
संस्थितः पूजितः स्तुतः । ममाश्नमे न किंचिन्‌ माऽवदत्‌ सोऽपि महाय; ॥२३॥ तस्य विहं समालोक्य मनसा
धारयाम्यहम्‌ । अकमकारकश्च स्म देदरक्षणतत्परः ॥२४॥ ध्यानादिश्चून्यमावेन तिष्ठति भ्रष्ट एव च । रांतियोगेन हीनः.
रम तथा योगिस्वरूपधरक्‌ ।२५॥ ततोऽहं तं गृहे त्यक्त्वा गतः साखुद्रके जले । मदीयचित्तगं ज्ञात्वा स तत्रैव समाययौ
॥२द६॥ अहो केनैव मार्गेणाऽऽगतोऽय योगिसत्तमः । तापसेन मयाऽऽ्काक्े गच्छता नावलोकितः ॥२७॥ त्यक्त्वा ततस्तं
तन्राहमगमं स्वगमंडखम्‌ । तच्रापि ज्ैगीषव्यश्च मया दृष्टो भहामते ॥२८॥ एवं नानाविधैमार्गेः स्वरभेषु मतवानहम्‌ ।
मया तेषु महायोगी दृष्टः संपूजितोऽमररेः ॥२९॥ ततोऽकस्मान्‌ महायोगी सोऽतधीनं चकार द्‌! तद्‌ रषा सिद्ध संघांशापएृच्छे
तैः कथितं दप ॥३०॥ ब्रह्मलोके गतः सोऽपि तच्र तेन गतिभवेत्‌ । ततोऽदं खेदसंयुक्तः स्वाश्रमं पुनरागमम्‌ ॥३१॥

तच्रापि गृहमध्येऽसौ मया दृष्टो महायद्ाः । संपूज्य प्रणतो भूत्वाऽवदं योगपरायणः ॥३२॥ तारयस्व महायोगिन्‌
संसारान्‌ मां इशिष्यकम्‌ । छलनायां समायुक्तं दयया त्वं दयानिधे ॥३३॥ जैगीषन्य उवाच । ईदिंसात्मर्वी कुरुष्व स्वं

पव

८१ +>. ~ ---~----~---~-~ ~

211<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ७ अ. १८ पानं ५४
1.

कम मा यज्ञधारकः । ब्रह्माहमिति बोधेन रमी दमपरो भव ॥२४॥ यदाज्ञावच्रामं सर्व वतैते तं भजस्व च । तेन योगी
त्वमेयेद्‌ मविष्यसि न संदायः ॥२५॥ जेगीषव्यश्चैवसुक्त्वा तचचैवांतरधीयत । अदं तत्र समासीनो हिसां त्यक्त्वा
तथाऽमवम्‌ ॥३६॥ ततः स्म पितरः सर्वे महत्‌ कुर्वति रोदनम्‌ । अहो कर्म परित्यज्य देवलो न उपेश्चते ॥ ३५॥ जस्मान्‌
कः पुष्यति भ्राज्ञो निराधारा वय॑ कृताः । देवलेन न संदेहः श्चुघाविष्टास्तरषा युताः ॥३८॥ तान ष दुःखितोऽ्दं वे कमे
कर्तु सयत; । मया दृष्टा जोषधयो महत्‌ कुति रोदनम्‌ ॥३९॥ अस्मानहोऽभयं दत्वा देवलः करोयमाभ्रितः । निलः
नरेवाऽसौ छेदयिष्यति दुर्मतिः ॥४०॥ ततोऽहं नितरां खिन्नो द्यु भयत्रैव संकटात्‌ । विचार्यं स्वहिते सक्तः कामी दमपरो-
ऽभवम्‌ ॥४१॥ स्वौ मयस्व भावेन कर्मणा योगसेवया । कमेण सदे योग्यऽहं बरह्मणि परोऽमवम्‌ ॥४२॥ त्र स्वाधीनतां
ष्वा ांतिहीनोऽमवं पुनः । जगम पितरं तन्न योगी्र्यदितं स्तुतम्‌ ।॥०३॥ तत्राऽसितं पणस्येवाऽचछं बरह्म सनातनम्‌ ।
योगयांतिपदं पूर्णं तलो मां सोऽत्रवीद्भचः ॥४४॥ असित उवाच । संयोगाद्विद्धि पुत्र त्वं स्वसंवेयात्मकात्‌ क्रिल । चतुविधं
सखुत्पन्नं तस्यजस्व समाधिदम्‌ ॥४५॥ अयोगेन च संयोगो इयते योगिभिः कदा । संयोगायोगयोर्योगो योग्चांतिपरदो
मतः ॥४६॥ भजस्व गणराजं त्वै तदर्थं नित्यमादरात्‌ । सदा योगस्वरूपं तं छांतिदं योगिनोऽन्ुवन्‌ ॥०७॥ संयोगेऽयं
गकाराख्यो णकाराख्यस्त्वयोगके । तयो्योगि गणाधीश ज्ञातव्यो विवुधैः खदा ॥४८॥ एवसुक्त्वा ददौ मत्रं मद्यमेकाक्षरं
परम्‌ । गाणपत्य; व्रसन्नात्मा पिता मे गणपं भजन्‌ ॥४९॥ ततस्तं प्रणिपत्यैव गतोऽहं स्वाश्रमे कृप। गणका पूजयामि स्म
ध्यात्वा जपपरोऽभवम्‌ ॥५०॥ तत; स्वल्पेन कारेन शांतिं पराप्नोऽहमेव च । योगिवंव्योऽभवं राज स्तथापि गणपं भजे
॥५१॥ गते वरे समायातो गणेक्रो भक्तवत्सलः । स्तुतः संपूजितस्तत्र मया हृष्टेन चेतसा ॥५२॥ ततो मां गाणपत्य स
पित्रव॒ल्यं महोदरः । कृत्वा स्वा्नदक्ते धाञ्चि गतो जह्मपतिः प्रसुः ॥५३॥ उक्त्वा दच्चाक्षरं मंत्रं ददावेवं छपाय च |
अंतधांय स्वमात्मानं देवल; स्वाञ्रमेऽगमत्‌ ॥५४॥ ततः स राजदारलो गणेाभजने रतः । तच्राऽऽदौ श्रावणी भराता
व्रदए या चतुर्थिका ॥५९॥ तां चकार जनैः सवैः पुरवासिभिरादरात्‌ । उपोषणसमायुक्तः पंचम्यां पारणे रतः ॥५६॥
ततो दादविनिर्खक्तो ज्वरहीनो बभूव ह । जनाः सर्वे च रोगाचैरहीना जातास्त डतम्‌ ॥५७॥ ततस्तेन मही विख्यातं
तद्रतं कृतम्‌ । शद्धकरष्ण मवं चज्त्रैतं सवं धरातले ॥५८॥ आरोग्यादिस मायुक्ता हटपुष्टा जनाः बशः । तस्य पुण्ययोगेन

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

एत्रपौत्धनान्विताः ॥५९॥ पुत्रे राज्यं परित्यज्य राजा छांतिपरायणः । सस्नीक एकांते सोऽभूदभजद्कणनायकम्‌ ॥६०॥
अंते स्वानंदगो राजा ब्रह्मभूतो बभूव ह ! कमेण सर्वे लोका वै ब्रह्मभूता बभूविरे ।॥६१॥ एवं ब्तस्य माहालम्य सर्वसिद्धि
प्रदायकम्‌ । कथितं ते महाराज पुनः इणु कथानकम्‌ ॥द६२॥ गुजरे पापकमाकः क्षत्रियो दुरबखोऽनवत्‌ । चात्यात्‌ प्रारभ्य
दुष्टात्मा पाप्कमेपरायणः ॥६३॥ खीमांसमदिरासक्तो जनानां च पक्ोस्तथा । वधे रतो गुर चेव मारयामास सदधीः
॥६४॥ गरोद्रव्यं गहीत्वा स वनगश्च वभूव ह । एवं नानाविधं पापं चकार नित्यमादरात्‌ ॥६९॥ एकदा उवरयुक्तः स'
वभूव क्षत्रियाधमः । अत्यंतं व्याङ्कलो जातो देहशुद्धिं न चास्मरत्‌ ॥६६॥ दैवयोगेन शयुद्का सा श्रावणे सु्मागता ।
चतुर्थी तच्र तेनैवान्नं जलं भक्षितं न च ॥६७। पंचम्यां तेन किंचिद्र भश्ितं त्वन्नमादरात्‌ । रोगहीनो वभरूवाऽपि पुनः
पापं समाचरत्‌ ॥८॥ कालेन निधनं परां तं नेतु च समागताः । दुष्टं संगद्य गाणेक्ता जरह्मभूतं परचक्रिरे ॥६९॥ अज्ञान-
बतजेनैव पुण्येन क्षत्रियो ययौ । स्वानंदं विः पुनक्ञौनिनां कथा का चपात्मज ॥७०॥ एवं नाना जना्याश्च चतुर्था्रतपुण्यतः।
ब्र्यमूता मया वक्तुं न राक्यास्ते बभूविरे ॥७१॥ इदं आ्राबणगायाशच वरदाया; परेन्नरः । माहात्म्यं श्णुयाचेद्धा स सर्व
सदभतं फट म्‌ ।॥५२॥
॥ ओभिति श्रीमदांत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे चतुर्थ खंडे गजानन चस्ति श्रावणचयुह्चतुर्थीतरतकथनं नामाष्टादशोऽध्यायः ॥

">> > ह €< <,

॥ श्रीगणेशाय नमः॥ दररथ उवाच । वद ब्रह्मन्‌ मखे मासे चतुर्थी या समागता । वरदा चरितं तस्याः सर्वसिद्धिभदायकम्‌ ॥१॥
वसिष्ठ उवाच । अच्र ते कथयिष्यामि चेतिदासं पुरातनम्‌ । चतुर्थीं महिमायुक्तं वणात्‌ सर्वदं परम्‌ ॥२॥ आप्र राजा सुषेणश्च
चकार राज्यजुत्तमम्‌ । नगरे चंपके भूप राखरा्रे पारगो मतः ॥२३॥ नीत्या घर्मेण कीत्य च दानेन यश आजयत्‌ ।
देवविप्रातिथिप्रप्सु्थेज्वा वतपरायणः .॥४॥ जित्वा भूर्मडलं सर्वं राल्यं चकार धर्मतः! राजानः करदाः सवे सेवां
चकुर्महीपतेः ॥५॥ तस्य राज्ये महा सपा वभक्षुस्तञ्नान्‌ सदा । यच्र तत्राऽचरन्‌ क्षुन्थाः सर्पाः परमदारुणाः ॥द॥ जत्रेः कुच
महीपाल प्रगंतुं नेव राक्यते । तथैव दुःखितैः स्थातु वनेषु च गृहेषु च ॥५७॥ राजा तथैव दुःखार्तो मदहाभयपरायणः ।

2 व्र
मु. पु. ८

2।<८1120021108@2411811. 011

2111<412002110824111211.0111
[~
खं, ७ अ, १९ पान्‌ ५९
१
[^ ४
नागानां शांतये सर्वे; पचमी साधिताऽभवत्‌ ॥८॥ तथा स्म न दामं यांति नागाः परमदारुणाः । त
जना्चशर्विरोषतः ॥९॥ तथाऽधिकं यथु; करूरा नागा; सर्वत्र भूमिषु । राजेद्रः खयर तच जैमिनि द्रारण यय ॥६०॥

4

तं प्रणम्य पुरस्तस्य संख्ितः स कृतांजलिः 1 तं सुनिर्मानयामासाऽऽसनदानाद्विरोषतः ॥११॥ पप्रच्छ विनयेनैव युक्त
किम्थमागतः । सुषेणः स तथोवाच निःश्वस्य सुनिपुंगवम्‌ ॥१२॥ खुपेण उवाच । स्वामिन्‌ सपा अपाराञ्च घषतन्च सदा जनान्‌ ।
न स्थातुं शक्यते तच्च भयसकुकितैसने ॥१३॥ नानोपायाः करतासतच्र न कांतिं लेभिरे ततः । तदर्थ त्वां महासाग

प्रष्टुमन्र समागतः ।॥ १४॥ वद सर्षमणानां च चांतये कि करोम्यहम्‌। विप्र नो चेत्‌ त्वत्समीपे देहत्यागं करोमि वै ॥१५॥

वसिष्ठ उवाच । एवं पृष्टो महातेजा जैभिनिस्तसुवाच ह । स्वदिष्यं निंदयन्‌ राजंस्तच्छ्रणुष्व समाहितः ॥१॥ लैमिनिस्बाचच ।
चतुर्थाजं महापापिन्न्टं राञ्ये तव रतम्‌ । तेन त्वं च सतै; सयवैनरके परपतिष्यसि ॥ १५) चतुणा एरुषाधानां दातृत्वा्रदा
मता। तथा संकटनादित्वात्‌ सकैष्टी सा प्रकीर्तिता ॥१८॥ यदि त्रत च सादौ न कृतं चेन्लिरथकम्‌ । कमंहीनं |
चतु्िस्तन्नित्यं काया ततः; प्रभो ॥१९॥ एवसुकत्वा चतुथ्यौश्च माहात्म्यं सुनिसन्तमः। कथयामास तच्छत्वा स
तथाऽब्रवीत्‌ ॥२०॥ सुषेण उवाच । कीददेऽयं गणेदानो बतं यस्य महाद्ुतम्‌ । वद तस्य स्वरूपं भे भजिष्यामि माभ
॥२१॥ जेमिनिरवाच । न वक्तुं शक्यते राजन. केनाप्येतत्‌ स्वरूपक्षम्‌ । उपाधिना युतं इं वदामि शठं त्वतः
अहं पुरा खरांत्यर्थं व्यासं च कारणं गतः । म्यं संकथितं तेन साक्षान्नारायणेन च ॥२३॥ तदेव त्वां वदिष्यामि स्व य
च छेपाधमम्‌। यदि तं मजसि श्यदय सवसिद्धिपदायकम्‌ ॥२४॥ देददेहिमयं सर्व गकराराक्षरवाचकमू । णकारवाचकः
ब्रह्म संयोगायोगरूपकम्‌ ॥२५॥ तयो; स्वामी गणेशस्तु पद्य वेदे महामते । चित्ते निवासकत्वाच्चिताम णिव स कथ्यत्‌ ॥ २०
चित्तरूपा स्वयं बुद्धिर्तिरूपा महीपते । सिद्धिस्तच्र तयोर्योगि प्रलभ्येत तयो; पतिः ॥२७॥ एवसुक्त्वा गणेशास्य ददौ सन्न |
षडक्षरम्‌ । सुषेणाय यथान्याय विधियुक्तं विशेषतः ॥२८॥ ततस्तेनाभ्यनुज्ञातः स्वपुरं सख जगाम । तत्राऽऽदौ शा

सेपराघस्तेन भूमिप ॥२९॥ मलमासे गणेरास्य वरदाख्यं समागतम्‌ । सोऽपि शष्ट चतुर्थीजं रतं चक्रे सुभक्तितः ॥२०॥
नागरैर्विविधेलोकैः समीषग्रामर्सस्थितैः । तत्त॑ विधिना राजन्‌ सवेसिद्धिपदायक्म्‌ ॥२१॥ ततस्तेन खुषेणेन रदरास्तं

भूमिमेडले । कृतं ततो जनाः सव चक्षसमन्विताः ॥३२॥ अभवन त्रतपुण्येन सप अंतर्दिता वशु; । लोका रोगादिभिः

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

~~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~~~
, © अ.
र ॐ. २० । पान "७५

व्र न्ख्य ध >>> <> प्र
"१... 4-4-44, 4 56 १७, <> ५ >> ५.५2 > (7९4८2170, <> १21५ ॐ स्र ्, <> ०१.2९५ < ~> €> स <> ~~ >> 2 > (9 (282 प
02002622 226 06262628 22222 26226262262 62625 04.42
22८11८0 8 (ग) ८ ग्र

१-1-८५

स्वे वर्जिता हषसंयुताः ॥३२॥ पुन्नपौत्रादिरसयुक्ता धनधान्यसमन्विताः । नानासुखेषु संसक्ता अभवस्तत्र ते ततः ॥ २४॥
राज्ञा गणपतिं नियम भजन्नान्यचेतसा । षडक्षरेण मंत्रेण विधियुक्तेन प्रूजयन्‌ ॥२५॥ पुत्रे राज्यं विनिक्षिप्य सद्ीकः स
वनं ययौ । तच्र विघेामेवं सोऽपूजयञ्ञपतत्परः ॥३९॥ अंते स्वानंदगो भूत्वा ब्रह्मभूतो बभूव ह । जनाः सव चते संस्थाः
शुदछकरष्ण भवे परे ॥ ३५॥ स्वति कमेण ते स्व ब्रह्मभूता बभूविरे । व्रतस्यैव प्रभावेण न किंचिद्‌ दुभ भवेत्‌ ॥३८॥
अन्यच्छरणु महीपाल चरितं मलमासगम्‌ । पुण्यं शुङ्कचतुर्थीजं श्रवणात्‌ सवेदं भवेत्‌ ॥३९॥ हस्तिनापुरवासी च क्षत्रियः
कः सुदारुणः । बाल्यात्‌ मश्वति वै सोऽपि पापाचारो बभूव ह । ॥४०॥ द्रव्यरोभारथमेवं स्वजनकं स जघान ह । परखी-
लालसः प्रणश्चौरकमेपरोऽभवत्‌ ॥४१॥ एवं नानाविधं पापं चकरेऽसौ दुर्मतिः सदा । वने स्थितः कदाचिद्रे जनान्‌ जघ
महाखलः ।४२॥ एतस्मन्॑तरे तत्र सर्पेणैव महीपते । दष्टः सोऽपि भयोद्विभो गृहे गंतुं मनो दधे ।॥४३॥ लतो विषेण संव्यापतो
देहस्तेन पपात ह । दैवयोगेन तच्राऽसौ जलान्नरदितोऽभवत्‌ ॥४४॥ शुद्कपक्षे मरे मासे चतुर्थी सा तिथिस्तदा । तेन प्राकता
तत्र भूप जज्ञानेन बतं कृतम्‌ ॥४५॥ पंचम्यां स सृतस्तत्र वने घोरे महाखलः । स्वा्नदे गणपं दृटा ब्रह्मभूतो वभूव हं
।४६॥ नाना जना त्रतेनैव ब्रह्मभूता बभूविरे ! इह सुक्त्वाऽखिलान्‌ भोगानते वक्तुं न राक्यते ॥५७॥ हृदं चतुर्थीमाहातम्य
मरुमासे श्रुणोति चत्‌ । शुद्छपक्षे मेत्‌ सोऽपि पठेद्धा सर्वमंजसा ।४८॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौदरले महापुराणे चतु खण्डे गजाननचसति मल्मास्ु्चतुर्थाचर्तिवर्णनं नाम एकोनविदोऽध्यायः ॥

। व "च 97 < €<

॥ श्रीगणेछाय नमः ॥ दशस्य उवाच । संशचुल्य्‌ वरदाया वै माहात्म्यं सवद परम्‌ । अत्यतं कृतकृत्योऽहं जातो नास्त्यत्र
संदायः ॥१॥ नानेन सदा रकिंचिद्रर्तं सवा्थदं परम्‌ । धन्यास्ते पुरुषा विप चतुर्थव्रतकारकाः ॥२॥ अधुना संकटायाश्च

2।.८1720021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

न य व

ख. ४ अ. २० ___ [ऋ
श = 9 टि त्रा €> 1527 {6965 स

ध व २
अनच्र ते कथयिष्यामि चेतिदासं पुरातनम्‌ । मदापुण्यप्रदः पणश्नवणात्‌ पठनाद्भवेत्‌ क क २
महीपतिः । सभायां गानसंयुक्तो बभूवे भूपसेवितः॥(९॥ तन्नाऽकस्माद्विमानं वै पतितं ज्वलन मम्‌ सिरि 1 १॥
ज्ञातु दूतानचोदयत्‌ ॥१०॥ दूतैः खंज्ञापितो राजा विमानं वरष्डुसत्छकः । स ययौ _नगरप्रति पुरवा श न
त्रदं देवयुक्तं॑स दषा विस्मितमानसः । भरणनाम पदा गत्वा दंडवत्‌ एथिवीतले ॥१२ 8) नगरादिकम्‌ ।
करपुट शनैः । दर्षयु्त उवाचेदं वचनं भक्तिसंयुतः ॥१३॥ रसन स्वाच । धन्यं जन्म वयो दानं पितरा निमाने च
कूतकरूत्योऽस्मि देवेंद्र दरीनात्ते सहानुगः ॥ १४ वद्‌ छच्र विभो गेलं कुलो व्रजसि वा स्थलात्‌ । न १६॥
कथं निपतितं भुवि ॥१५॥ न जाने केन पुण्येन सर्वेषां दक्छनं च ते । जातं देवसमूहेन वदाज्ा ॥: क
विमानचलने यत्ने कुरु त्वं देवनायक । केन पापेन ते यानं पतितं तद्रदस्व मे ॥१७॥ एवं पृष्टो महातेजा व
ह । विनीतं भक्तिसं युक्तं राजद्रं दरषसंयुतः ॥१८॥ इ घवाच । कैव्तैको महापापी नामा विनद्यमाभजत्‌ । ख ४ र
नाम्मच्रपरायणः ॥ १९) सस्र तद्ररेणाऽसौ वर्षेषु ्राह्यणोत्तमः | पूमध्याननिःखता 8 भंडी क
तस्य दद्यनमात्रेण पुनर्जन्म न विद्यते । दशनाथ गतोऽहं तु संपूज्येह समागमम्‌ ॥२१॥) अत्रापि
यस्य कु्टिनः । विमान पतितं भूमौ तव दूतस मानद ॥२२॥ यदि संकष्टिका राजंश्चतुर्थी कूष्णपश्चगा । साता व
-भावेन तस्याः पुण्यं प्रदीयताम्‌ ॥२३॥ तदा विभानमेवेदं चेदत्र न सहायः । नान्यथा पुरुषाश्च विमानचलनं व
॥२४॥ एतस्मि्नतरे तन्न विमाने च द्वितीयकम्‌ । समागते गणेशस्य दृतयुक्तं महाद्भुतम्‌ ॥२५॥ तगैव नगरे व
पापकारिणी । अधा कुटयुताऽत्य॑तं कृमि भारसमाक्कुरा ॥२६॥ रयद्योणितदिर्धांगा दुःमधन समाता । व स
रै रता जलठरपोषणे ॥२०॥ पौषकरष्णतृतीयायां निका किंचावक्ोषिता । मद्यपानं तया तच्र कृत सुष्वाप न नचा ६
मद्यपानवल्ेनैव निद्रां लेभे तथाऽत्यजा । चतुध्यौखुदिते चंद्रे जाते जागरिताऽ भवत्‌ ॥९९॥ ततोऽपि
निश्लाैनेव च । वभ्राम तत्र केनाऽपि दत्तान्नं बुख॒जे च सा ॥३०॥ पंचम्यां सा दता तत्र दप संय गाणपाः |
विमानेन ययुस्ते वै स्वानेदे वतकारिणीम्‌ ॥३१॥ गच्छती वायुना र्ट विमानेत्यजजा प । स वायु; सहसा गत्या-
सछशदिन्द्रविमानकम्‌ ॥३९॥ व्रतकारिदरीरस्य र्टो वायु; सुुण्यवान्‌ । विमानं चालयामास देवेदरस्य मदाद्ुतम्‌ ॥९९॥

६

०
¬» ~~. ~~ ~~~ --------------- `` `` ~` `
~~~

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

पान ५९
सकष

तद्‌ दृष्टा विस्मिता; सर्वे देवा सुनिगणादयः । ज्ञानदया च तज्ज्ञात्वा शाश्ंसू राजसत्तमम्‌ ॥६४॥ इन्द्रे स्वर गते देवै
राजा स्वनगरं ययौ । विस्मितस्तं प्रणम्धैव वसिष्ठं मां समानयत्‌ ॥३५॥ मथा विधियुततं तस्योपदिष्टं सुरुयकरं रतम्‌ ।
चकार स॒ यथान्यायमंगारकयुतं पुरा ॥३९॥ माघे करृष्णचतु््या स॒ कृत्वा व्रतमनत्तमम्‌ । पुनः संपूज्य पंचम्यां गणेद्ं
संस्थितोऽमवत्‌ ॥३७॥ एतस्मिन्नतरे तच्च विमानं सहसाऽऽगतम्‌ । गणेशादूतसंयुक्तं शरसेनपुरे महत्‌ ॥३८॥ विमानाद्गण-
नाधस्य दृता उत्तीर्य तं चम्‌ ! जगु्रतप्रभवेण चल राजन्‌ गणेश्वरम्‌ ॥३९॥ दूतानां वचनं शरुत्वा राजा विस्मितमानसः ।
प्रणिपत्य पपूज्यैव तानुवाच सुृर्षितः ॥४०॥ शरसेन उवाच । आरभ्य जन्मतो देवा अद्यावधि मया दरात्‌ । यत्किचिन्नागरः
सार्धं सदा सक्तं छ्ुमाछ्युमम्‌ ॥४१॥ अधुना तान्‌ परित्यज्य कथं यामि गजाननम्‌ । ततस्तं गणराजस्य दूता ऊचुः शणष्व
तत्‌ ॥४२॥ गाणपत्या उचुः । नागरैः सह राजद्र॒ चल त्वं विघ्रनायकम्‌ । यथाविधि त्तस्यैव प्रभादेण महामते ॥४३॥
यथाशाखं व्रतस्यास्य महिमा केन गम्यते । अतो विन्वस्य चोद्धारे सम्धस्तु सुपण्यतः ॥४४॥ ततोऽतिहर्षितो राजा
चलुवेणेजनैः सह । नगरस्थर्विमान स समार्य स्थितोऽभवत्‌ ॥४५॥ ततो गाणेदाकैस्तच्र विमानं चालितं प । न चचाल
जडी भूतं ध्यानयुक्ता बभूविरे ।2६॥ ज्ञात्वा तं ङुिनं त्यक्तु गाणेराश्च समागताः । तान्‌ प्रणम्य जगादाऽसो राजेद्रो
रोदनाकुलः ॥४७॥ महापापी च वैरयोऽयं यस्य दृष्टया पपात ह । विमानं सुरनाथस्य तथापि श्रूणत पियाः ॥४८॥
किमनेन कर्त पापं मां ततो वदत ह्यहम्‌ । पायधित्तं करिष्याम्यनेन गच्छामि संयुतः ॥४९॥ ततस्तं गणनाथस्य दूता
ऊचु; प्रहर्षिताः । णु राजन्नयं॑वैरयः पृवेजन्मनि वाडवः ॥५०॥ बुधनामा महापापी बाल्यात्‌ प्रारभ्य सर्वदा ।
माता पतित्रता चास्य शाकिनी परिकीर्तिता ॥५१॥ दू्बो नाम पिता चास्य तपस्वी वेदपारगः । पत्नी पतित्रता भोक्ता
साविच्री कुलजाऽमवत्‌ ॥५२॥ यौवनस्थः लियं त्यक्त्वा परखीलाटसोऽमवत्‌ । कदाचिद्डपुर्या का वेदया रूपवती
ययौ ॥५२॥। तां दद्रा विस्मितोऽत्यंतं तया रेमे निर॑तरम्‌ । हत्वा ग्रहस्थं द्रव्यं स ददौ तस्थै विशेषतः ॥५४॥ पाच्रभूषण-
कायं वै हत्वा परद्र्थितम्‌। चौयेम्यादिसंयुक्तस्तया रेमे सुदुमेतिः ॥५०॥ कदाचित्‌ ख निक्ायां वै नागतः स्वये दप ।
तदर्धं सुनिखर्योऽसौ दर्वा बभ्राम तत्पुरे ॥५६॥ जनाः केऽपि न विप्रं त्वकथयंस्तं॑विराषतः । पुञ्स्य दर्बिनीतस्य चरितं
तेष भीतितः ॥५७॥ ग्रहे ग्रहे स्वपुच्र स ॒नारमच ततो ययौ । निकीथे स्वगृहे प्राते पप्रच्छ वनितां द्विजः ॥५८॥

रट

2111<412002110824111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

ख, अ. २० पान ६०

सोवाच नागतः स्वामिन्‌ पुत्रो मे स्वगृहे प्रमो } एकपुच्रलेहवशात्‌ पुनस्तं॑सो मवेषयत्‌ ॥५९॥ निङीथे निद्रित लोके
जनान्‌ पप्रच्छ मागेगान्‌ । बुधः कुज धटष्टो मामे वदत पुत्रकम्‌ ॥६०॥ एवं नाना जनास्तन पृष्टास्तेन जगः सुलम्‌ ।
ततो भीमोंऽत्यजो वद्धो भिलितस्तं जगाद सखः ॥६१॥ तेनैव कथितं स्पष्टं पुत्रो वेरयागृदे स्थितः । मव्यपः किं पृच्छसि
त्वं तपस्विन. जातिदूषणम्‌ ॥६२॥। तस्य तद्रचनं श्ुत्वा विस्मितो सुनिषुंगवः । चेयागरहे स्वप्र तं दष्रोवाच मदान्वितम्‌
॥&३॥ किं त्वं मद्यप वेदयाया गृहे तिष्टसि दूषक । अघुना देहसुत्छज्य व्रजस्व यमरमदिरे ॥६४॥ पुन्नामनरकात्‌ त्राता
-पुत्रस्तेन प्रकीर्तितः । नरकप्रद एवं मे किमर्थं पुत्र आगतः ॥द५॥। एवं पितुर्यचः श्चुत्वा बुध; क्रोधसमन्वितः । लत्तया
ताडयामास पितरं च पुनः पुनः ॥६६॥ बद्धः क्चुधातुरः सोऽपि मर्मस्थाने प्रहरतः । ममार तं प्रगृ्याऽसौ बुधधिक्षेष चै
बहिः ॥६॥ प्रभाते स्वगे पुच्रमागतं सा बुधं ततः । जननी लेहसंयुक्ता पप्रच्छ कं स्थितं त्वया ॥६८॥ गवेषितुं च ते पुत्र
पिता त्वां प्रजगाम ह। तमानय महाभाग ततः सानं समाचर ॥६९॥ मातुकंचनमेवं॑स बुधः श्चुत्वा पुनः पुनः।
ऋोधयुक्तः स्वयथ्या तां ताडयामास मस्तके ॥७०॥ मस्तकः स्फुटितस्तस्याः सा ममार तपस्विनी । बहिः प्रक्षिप्य तां
वेदयागृहमागात्‌ स दर्पितः ॥७९१॥ अदरस्तौ जनाः संतो ब्राह्मणीं ब्राह्मणं तथा । पित॒मौरव भावेन राजा तं न रासास
ह ॥७२॥ पुनणगरहागत सा तं साविच्री ठुःखसंयुता । उवाच किं कृतं स्वामिन्‌ पितुमतुरवधात्मकम्‌ ॥७३॥ वेशया त्वं मां
परित्यज्य किमर्थं गच्छसि प्रभो । सवांवयवसंपूर्णा संदरीं धर्मपाछिनीम्‌ ॥५४॥ चतुरा करजेष्वेव नरदेहः सदरंभः।
ज्ञानक्मादिसंयुक्तस्तत्र ब्राह्मण्यक कुतः ॥५५॥ ब्राह्यणत्वं समासाद्य पापमिच्छति दुमेतिः । निधि त्यक्त्वा स्वहस्तस्थं
विष्ठाभक्षणलालसः ॥७६॥ तथा कृतं त्वया नाथ तेनाऽहं दुःखिता भरह्ाम्‌ । कां गतिं च त्वया साधं गमिष्यामि
महामते ॥७७। एवमाकरण्यं दुष्छत्मा तां जघान स्वयष्टितः। काष्ठैः सा मम मेदेन ममार स्व्भगाऽभवत्‌ ॥७८॥ एवं स्वल्पे
गते काले बुधोऽगात्‌ स्वगरोगहे। अथभटुरूपत्नीमेकाकिनीं तां सदमतिः ॥७९॥ दारुणानि च पापानि एवं नानाविधानि
सः । चकारांते गृहे याम्ये या्तनां बुभुजे ततः ॥८०॥ शुक्तमोगः स वैरयोऽयं जातः कुषसमन्वितः । पापाचरणमच्रापि
रुते दारुणं महत्‌ ॥८१॥ द्रव्यलो भार्थमेवायं बने गत्वा द्विजादिकान्‌ । हंति नित्यं सतीनां च स वने दूषकोऽभवत्‌ ॥८२॥
शरारसेन अतस्त्यक्त्वैनंः याहि त्वं गजाननम्‌ । अस्य रपदन राजद्र॒ सचेलं स्नान मापतेत्‌ ॥८३॥ दूतानां वचनं श्रुत्वा

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

कंपितो राजसत्तमः । जगाद तान्‌ प्रणम्यैव हा हा कत्वा सुदारुणम्‌ ॥८४॥ शरसेन उवाच । पापानां गणना नास्ति प्रायधित्तं
न विद्यते । अधुना तादशं चात्र मया कि क्रियते गणाः ॥८५॥ कृपया सवेपापानां प्रायथित्तं मदाद्धतम्‌ । कथ्यतां
तत्‌ करिष्यामि देहपातावधिं किल ॥८६॥ ततस्तं गाणपत्यास्तेऽन्ुवन्‌ हर्षसमन्विताः । गजानन इति पाज्ञ श्रावयसव
जनाघमम्‌ ॥८७॥ चतुरवेदसखद्ुतं सारं ब्रह्मषखोद्भतम्‌ । चतुखंखैश्च संगीतं सुयोगन गजाननम्‌ ॥८८॥ तेषां वचनमाकण्यै
छरसेनः पर्षितः। गजाननेति वैदयस्याऽजपत्‌ कर्णे स सादरः॥८९॥ श्चुत्वा पापविनिसुक्तो वैरयः स्वर्णतनुर्येथा । कुष्ठहीनः
स दोभाभि्युक्तो चै दर्षितोऽभवत्‌ ॥९०॥ ततः सर्वैः समायुक्तो नगरस्पैर्विरोषतः । चतुराकरजै राजा ययौ विरा
मादरात्‌ ॥९१॥ स्वानदे गणपं दष्टा ब्रह्मभूता जंतवः । बभूवुः स॒ यथा राजा गाणपत्यो बभूव ह ॥९९॥ ब्रह्मभूतः स'
राजेद्रो ब्रतपुण्य प्रभावतः ! जवुभिः सदितश्चातः कोऽ वर्णयितुं वतम्‌ ॥९३॥ चतुर्विधं जगत्‌ सर्वं संकष्टं संमतं छप ।
तत्त्यक्त्वा व्तपुण्येन ब्रह्मभूतो भवेन्नरः ॥९४॥ इदं माघचतुभ्योस्तु संकषटधाः संदुणोति यः । माहात्म्यं वाऽपि पठतिः
सचोथ लभते परम्‌ ।९५॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे चतुर्थं खंडे गजाननचरिति माघकृष्णचतुरथामाहात्म्यव्णनं नाम विदसोऽध्यायः ॥

+^ 03

॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ वरस्य व्याच । ब्रह्मन्‌ श्चुत्वा च वै माधी संकष्टीजं सुविस्मितः । माहात्म्यं सर्ववं पुण्यं सवेसंकट-
हारकम्‌. ॥१॥ फाल्गुने कृष्णपक्ष या चतुर्थी संकी मता । तस्याश्चरिन्नमेवं मे कथयस्व कृपानिषे।॥२॥ बसिष्ठ उवाच ¦ पौलस्त्यो
रावणः प्रोक्तस्तपस्तप्त्वा स॒दारुणम्‌ } वरं लन्ध्वा चिलोकस्य राज्यं चक्रे महावलः ॥२३॥ भधानेषु समाक्षिप्य राज्य
राक्षससन्तमः । एकांते निजने गत्वा ध्यानसंस्थो बभूव ह ॥४॥ वेदोपनिषदि भक्तं रह्म वेदांतपारगम्‌ । ध्यायति स्म
विचारज्ञो ज्ञानयोगपरायणः ॥५॥ एवं बद गते कराले न लेभे ज्ञानुत्तमम्‌। तदा खेदसमायुक्तः सोऽतिष्ठच्छंकरं स्मरन ॥६॥
ततः दिवन तत्रैव प्रेषितो नारदो खुनिः। तं दद्रा नारदं रक्षः प्रणनाम करतांऽजलिः ।७॥ पप्रच्छ खेदसंयुक्तो नारदं योगिनां
वरम्‌। स्वामिन्‌ ज्ञानप्रदं किंचिद्रदस्व करुणायुतः ।८॥ ज्ञानार्थं ध्याननिष्टोऽहं नित्यं तिष्ठामि चादरात्‌। न लेमे तन्‌ महत्‌

„(~~~ - ---------------------------
2

4 <~ ४. \ ५1 <> ५ €>
(८0

2 ४८
टस्य

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

% +अॐ 4 तत्करं
ञानं कि करोमि महाने ॥९॥ नास उवाच । दिवेन पेषितोऽहं घ त्वदर्थं राक्षसोत्तम । श जानपद षण वात
सादरः ॥१०॥ चतुविधै जगदरह्य संकषटं सेमतं बुधैः । तन्नाशारथ तं खरं संकाष्टीसज्ञके कुर ॥ | ा स स
स माहात्म्यं नारदोऽत्रवीत्‌ । तच्छत्वा रावणस्तं चात्रवीद्धषंसमन्वितः ॥१२। राण उवाच । की क | शास्तु
ज्ञानं बद्‌ रभो । यस्य व्रतं चलुर्णा च पदाथीनां मदायकम्‌ ॥१३॥ न क्रतं चेचतुर्णा तन्नादाकं नाऽ स सीव
संमते विम सर्बसिद्धिपरदायकम्‌॥१४॥ एवं षष्टो महायोगी नारदस्तखुवाच ह। हर्षेण महता युक्तो रावर्णं लोकरावणम्‌ ॥* ५।
नारद उवाच । महञज्ञाने कथयितुं गणेशस्य न शाक्यते । उपाधिना _वदिष्यामि राक्षसाधिप तच्छ्णु ॥१९॥ गग: सद्द
रूपञ्च समूहा ब्रह्मवाचक्राः । बाद्यांतरादियोगेऽय समूहो जायते यतः ॥१७॥ देददेद्मयं ब्रहम 4 ।
संयोगायोगरूपं यण्णकाराक्षरगं मतस्‌ ॥१८॥ तयोरयोगे गणेशाश्च स्वामी सवेत्र संमतः । तं भजस्व विधानेन तदा शां
मवाप्स्यसि ॥१९॥ एवश्ुक्त्वा गणेास्य ददौ मंच दशषाक्षरम्‌ । रावणाय महायोगी विधियुक्तः तमव्रवीत्‌ ॥२०॥ य ।
लजसि दत्य तदा म्रंशमवाप्स्यसि । अतो गणेकामं्नो न त्याञ्यो रक्षः कदाचन ॥२१॥ एवखक्त्वा महातेजा नार
ऽतर्दरे स्वयम्‌ । रावणस्य तदा पापा संकष्टी फार्णुनी प ॥२२॥ सा कृता तेन हर्षेण विधियुक्तेन क ५४
प्रमावेण स्फूर्ति; पराठा च तत्क्षणात्‌ ॥२३॥ चकार स ततः उह, कृष्ना च राश्चसाधिषः स ० व |
सह तैर्मणयपे रतः ॥२४॥ ततो ज्ञान समालन्धं रावणेन महात्मना । ययौ स्वनगरे दैत्यै राज्यं च्रे मदान्वितः क
संगतियोगेन कमेण ज्ञानखुत्तमम्‌ । नष्टं तस्य सुदुष्टस्य खरीमांसादिपरोऽभवत्‌ ॥२६॥ अहं गणेरारूपञ्च ना मिवे 4
वर्तते । न पापपुण्य भोक्तृत्वं कस्य प्रजन माचरे ॥२७ ततो ज्ञानमदेनेव त्यक्तो ग सलपवः ॥ तत यका
पूजा त्यक्ता विरोषतः ॥२८॥ नष्टं ज्ञानं स्थितिनैष्ठा राक्षसो राक्षसोऽभवत्‌ । धमेरछोपे रतोऽत्यतं चकार व
तेनैव वोषयुक्तोऽभृद्धतो रामेण तत्क्षणात्‌ । राक्षसैः स्वजनः सार्धं तव पुत्रेण धीमता ॥३०॥ क = र च 4
विया रावणश्च प्रवतैते । किमिदं भाषते स्वामिन्‌, कूटरूपं श्रमभदम्‌ ॥३१॥ वसिष्ठ च्वाच । कर्थ करप स राम ` तव
सन्नोऽभवत्पसुः । जघान रावणं वीरो गाणपत्यबलान्वितः ॥९॥ अन्यच्छरणु चार त्वं फात्यन व व
रणै मुक्तिसुक्तिमदायकम्‌ ॥३३॥ महारा द्विजः कित्‌ पापकमा वश्व ह । ब्राह्मणत्वं पीत्व नावा

~ 9

धद ए 9696

2111<41200211082011121॥1.0111

201<110/021108@201112॥|.0111

पारनं देर
(< 962 परतर ( त्र {5 5 र 62 € 09499 9.9.

निरतोऽभवत्‌ ॥३४॥ चांड्टैर्योनिसंब॑धं पुच्एच्ीसखुद्धवम्‌ । चकार भंदघीः सोऽपि मब्यमां सपरायणः ॥३५॥ स कदाचिद्रने
संस्थो जनान्‌ हंतु ससुद्यतः । द्रल्यलोभी महापापी परसख्रीटालटसोऽभवत्‌ ॥३६॥ तच फास्यानमासे सा चतुर्थी कृष्णगा-
ऽऽगता । संस्थितः पवतद्रोण्यां बभूव ब्राह्मणोऽघमः ॥३७॥ तत्र कश्िन्नपः सैन्येश्वतुरंभैः समागतः । तद्भयात्‌ सोऽपि तच्ैव
संस्थितोऽन्नजलैर्विना ॥३८॥ महत्‌ सैन्यं खपस्यैव माभ गमनकारकम्‌ । किचिदिवसरोषे तत्‌ संूर्णगतमा भवत्‌ ॥॥३९॥ ततः
सोऽपि बदिरवीक्ष्य निःखतो भयवजित्त;ः । जगाम स्वगरहं चंद्रोदये दुष्टः श्चुघातुरः ॥४०॥ बमक्लान्न स्वपुत्रैः स रात्रौ सुशो
निजाख्ये । तत्र सर्पेण दष्ञ्च ममार चप दुमतिः ॥४१॥ ततो गणेशादृतैः स नीतः स्वानदके पुरे । दष्टा विघ्रश्वरं तन्न
ब्रह्मभूतो व भूव ह ॥४२॥ अज्ञान्रतपुण्येन विधिहीनेन भो छप । सुक्तश्तुशिरेवं स फं पुनक्लानिनां परम्‌ ॥४३॥ एतादश
महाभागा विधियुक्ता विधिं विना । अतपुण्यप्र भावेण ब्रह्मभूता बभूविरे ॥४४॥ तश्र कति ते ब्रूयां नालं बषौयुतैरपि ।
मवाभि छप माहात्म्यं संक्षेपेण निरूपितम्‌ ॥०५॥ हदं फाल्युनमासे या चतुर्थी करष्णगा मता । तस्याः श्वणोति माहात्म्यं
पठेम सवेमालमेत्‌ ॥४६॥
॥ ओभिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रे महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननच सति फाल्गुन्ृष्णचतुर्थीवर्णनं नामैकर्विङतितमोऽध्यायः ॥
“न> > परह ८< €<

॥ श्रीगणेकाय नमः 1 दकस्य उवाच । चैच्रकृष्णचतुर्थी या तां मे वद महाघुने। न तृप्यामि गणेास्य कथां श्रुत्वा
सखुखप्रदाम्‌ ॥१। वसिष्ठ उवाच । अश्र ते कथयिष्यामि चेतिहासं पुरातनम्‌ । चतुर्थीमरिमायुक्तं सवैसिद्धिभवायकम्‌ ॥२॥
कलिंगे खपवयश्चोग्रसेनो धमनत्परः । यज्वा दानपरो नित्यं घमीत्मा शंसितव्रतः ॥३॥ राखराखरङ्रको धीमान्‌
सत्यवाक्‌ नीतिसंयुतः । जित्वा राजगणान. सर्वाश्चकार राज्यसुत्तमम्‌ ॥४॥ तस्य राज्ये दपशनेष्ठ बभक्षुः सर्वमानवान्‌।
अपारास्तत्पुरे व्याघ्राः समागलय महाबला; ॥५॥ उ्सेनश्च शखरैस्तान जघान खपसंयुतः। तथा स्म न राभ यांति व्याघ्रा
दैवोद्धवा यथा ॥६॥ रोका संपीडिता न्याघररनिनिदुस्तं पं तदा । पापकमा दपोऽयं वै प्रजाभ्यो दुःखदायकः ॥७॥
धमंयुक्तो यदा राजा प्रजास्तच्र सखे रताः । किं कर्यं पजाभिश्च दुष्टे राजनि नित्यदा ॥८॥ स राजपिदूतसुखाष्चछत्वा
दुःखसमन्वितः । ययौ चनं प्रधानेषु राज्यं त्यक्त्वा छवारुणम्‌ ॥९॥ तत्र गत्वा स एकांते तताप तप उन्तमम्‌ ।

„_---~---------------------- ~~~ व वच

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

तप आचरम्‌ ॥१९६॥ राज्ञो वचनमाकण्यं विप्रस्तं पुनरत्रवीत्‌। निंदयन्‌ स्वंभावेन साक्लाद्वालः प्रतापवान्‌ ॥ १५] विज उवाच ।
महापापी त्वमेवासि कर्मदृषणतो प । चतुरथाजं बतं शुख्यं न्ट राज्ये सुदुर्मते ॥१८॥ सादो तत्‌ प्रकतन्यं सवसिष्धि-

१ ५. (त र । चयाघ्रास्तदौषभावेन
प्रदायकम्‌ । तदा कमे क्रतं भूप फलयुक्तं नवत्‌ सदा ॥१९॥ चतुःपदाधद्‌ पूण व्रतानारुत्तम व्रतम्‌

॥२१॥ जगाद ₹षसंयुकत्तस्तं विप्रं ज्ञानदं परम्‌ । छृतांजलिः पणम्याऽसौ वचनं स्वहितप्रदम्‌ ॥२२॥ समसेन उवाच । किं त्वं
साक्षात्‌ स्वय मालुस्तपसा तुषचेतसा । आगतोऽनग्रहाथ मे धन्योऽहं ते प्रदश्ानात्‌ ॥२६॥ अधुना वदम ब्रह न्‌ ४ णस्य
स्वरूपकम्‌ । ज्ञात्वा तं देवदेवं भजिष्यामि विछोषतः ॥२४॥ दज उवाच 1 छण राजन्‌ गणच्ास्य स्वरूपं योगदं परम्‌ ।
सुक्तिसुक्तिपदं पूर्णं धारितं चे्नरेण वै ॥२५॥ चित्ते चितामणिः साक्षात्‌ पंचचित्तपचालकषेः । पंचड्त्तिनिरोधेन माप्यते
योगसेवया ॥२६॥ असंप्रज्ञातसंस्थश्च गजङाब्दो महामते । तदेव मस्तकं यस्य देदः सवत्मकोऽभवत्‌ ॥२७॥ भ्ात्तरूपा
महामाया सिद्धि्वामांग संभरिता । घ्रांतिधारकरूपा च बुद्धिः सा दक्षिणांगके ॥२८॥ तयोः स्वामी गणेशाश्च मायाया
चलते सदा । ते भजस्व विधानेन तदा शं लभसे प ॥२९॥ एवसुक्त्वा गणेशास्य ददौ मंत्रं दाक्षरम्‌ \ विधियुक्तं ततः
सूयौऽत्धौनं प्रचकार ह ॥३६०॥ राजा स्वनगरे गत्वा प्रधानैरलमोदितः । कथयामास वृत्तांतं सर्वेभ्यः सुखदायकम्‌ ॥३१॥
तच्राद्यै चेच्रगा कृष्णा चतुर्थी सहसाऽऽमता । तां चकार विधानेन गणेन्रो ना्तसयुतः ॥ २२॥ समीपे नागराः सस्था नरा
ग्रामांतरे स्थिताः । चक्कस्ते दरषसंयुक्ताः संकष्टी कष्टदारिणीम्‌ ॥३३} तत्‌ सवत्र व्रतं सुर्यं प्रास्त स॒ चकार ह्‌ । नयाष्धुटन

[५ © | ^ © ©
चङ्कस्ते जना भूमिस्थिताः परे ॥३४॥ ततो व्याघ्रा महोाः स्म सर्यैऽतधानमाययुः । रोगादिभिर्विनिखक्ताधिक्रीड़दषिता

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

ख. ४ अ. ररे पान ६५

--------------------~---------- ~~~ ~~

जना; ॥२५॥ राजा गणपतिं निम मजन्नान्यचेततसा । ग॒रुरूपेण भालु स पूजयामास निलयदा ॥३६॥ गते काटे ततः पुच॑
स संस्थाप्य महामतिः; । राज्ये निचरत्तिमास्थाय गणेदाम भजत्‌ परम्‌ ॥३७॥ अंते स्वार्नदगो भूत्वा ब्रह्मभूतो बभूव ह ।
तस्य राज्ये जना; सर्वे कमात्ते सुक्तिमाप्लुवन्‌ ॥३८॥ एवं व्रतस्य माहात्म्य ले्राततः कथितं मया । अन्यच्छरणु महानाग
पापनाराकरं परम्‌ ॥३९॥ द्राविड भिष्टुजातिस्थः क्षियः पापकारकः । भिदः संस्कारहीनश्च संब॑धं स चकार द ॥४०॥
एकदा वन संस्थश्च द्रव्यो मी दुरात्मवान्‌ 1 कंचित्‌ दष्टा नरं तजाऽधावच्छखप्रधारकः ॥२१॥ पपाल सोऽपि दूरं वै नरो
भयसमन्वित; । ऋशक्षस्तच्र समायातो वने कथिन्‌ महावलः ॥४२॥ तेनैव क्षत्रियः पापी धरतो वेगेन भूमिप । कक्षं
सतं स शसखेण पातयामास भूतले ॥४६॥ भिद्टस्तन्र पपाताऽस्मे भृद्ामक्षेण पीडितः । निजने वनमध्ये स
विलापाऽतिदारुणम्‌ ॥४४॥ दैवयोगेन सा देवी चैच्री संकषहारिणी । तदिने तेन संप्राप्ता चतुर्थी क्रष्णपक्षगा ॥४५॥
जलान्नसं विहीनोऽयं बमूवे पापक्रारकः । चंद्रोदये फलं तत्र पपात नृप ब्क्षतः ॥४६॥ दुष्टेन क्षन्नियेौव भक्षितं विकटेन
तत्‌ । प॑चम्यां स सतस्तत्न ब्रह्मभूतो बभूव ह ॥४७॥ एवं नाना जना राजन्‌. वतस्यैव प्र मावत; । इह सुक्त्वाऽखिलान्‌
मोगानेते ब्रह्म परकेभिरे ॥४८॥ तच्र ते कति हक्य न वक्तुं वषायुतरपि । नानेन सदशं विचिद्भते सवोथेदायकम्‌ ५॥४९॥
अज्ञानेन कतं दुदधत्ेतं गाणेश्वरं महत्त ! ब्रह्म भूतकरं परोक्त ज्ञानिनां त्र का कथा ॥५०॥ इदं चेच्रचतुथ्यां यो माहारम्यं
प्रपटेञ्नरः । शखणोति चेच क्रुष्णायाः स सवं प्रलभेद्‌ श्रवम्‌ ॥५२१॥
॥ ओमिति श्रीमदंस्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्वरे महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचरिति चे्रकृष्णचतुर्थीचसिब्णेनं नाम द्वाविंशोऽध्यायः ॥
“> <€

॥ श्रीगजेक्ाय नमः ॥ दशरथ उवाच । वैशाखे क्ष्णगायास्त्वं चतुथ्यी वद्‌ साप्रतम्‌ । मादा्म्य सुनिकाादल न तप्यामि
समासतः ॥१॥ व॑सिष्ठ उवाच | अगस्त्यो सुनिखुख्यश्च समुद्ररोषणे रतः; । न दादाच्छ महातेजा ब्रह्माणं दारणं ययौ ॥>२
ब्रह्मणा नोदितः सोऽपि चकार त्रतसुत्तमम्‌ । वैदराखे करष्णपक्चे स चतुर्थ्या विधिप्रवकम्‌ ॥२॥ न्ञात्वा मादात्म्यसुग्रस

नित्यं म॑न्रपरायणः । कौं काष्णं व्रतं सर्वकार सुनिसत्तननै; ॥४॥ ददर उवाच । तपस्तेजोयुतः साक्षावगस्त्यः सर्ब.
कराखरवित्‌ | बरतहीनः कर्थं सोऽपि कुरित महाद्युतिः ॥५।! वसिष्ठ उवाच । दण राजन्‌ महानाग सम्यक पृ विचक्षण |

~~~ --~-------~----------~---=-=- ~~~

व

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

अधुना तस्य माहात्म्यं कथयामि समासतः ॥६॥ अगस्त्यस्तपसा युक्तो ष.मूवाऽतीव दारुणः । न समस्तेन राजद्रं बादमणापु
तपस्विषु ॥७५॥ न व्रतं तेन तदपि कृतमज्ञान भावतः । ब्रवीमि कारणं तच्र रण संहायनाकनम्‌ । ।८॥ बेदश्षाख्नपुराणषु
कर्म नानाविषं प । कथितं तच सर्थ तु कर्तु केन प्रहाक्यते ॥९॥ स्वेच्छया कर्मेणः कतं स्वयं भवति मानवः. । तच्च
मार्ग प्रवक्ष्यामि शणष्व सुसमादितः ॥१०॥ नित्यं नेमित्तिकं कमं द्विविधं शाखनमागतः । तच्रागस्त्यश्चकाराऽसौ नित्यं
कर्म महीपते ॥११॥ अन्यत्रतादिकं सर्वं त्यक्त्वा विधिसमन्वितः । तपस्खछु तत्परो नान्यदजानात्‌ स तपोधन ; ॥१२॥
अतस्तेन बतं सुख्य॑ न धृतं राजसत्तम । न समर्थेन त्राखेऽन्यच्चरृणुष्व कथयामि ते ॥१३॥ गणेश जन खुख्य सवषां
नान्न संद्रायः । सर्वसिद्धिकरं भोक्त वेदादिषु विरीषतः; ॥१४॥ राजसादृल तदपि नराः संस्कारहीनकाः । नामज॑स्तं
गणेानं ब्रह्मणां नायकं परम्‌ ॥१५॥ तपसा दर्चपापश्च पुण्यराशिः प्रजायते । तदा सचि भवेत्तत्र गणेशो भक्तिसंयुता
॥१६॥ अतोऽयं तपसा युक्तोऽगस्त्यस्तेजस्विनां वरः । जातः पात्रं विजानीहि ज्ञाने गाणेश्ासंज्ञिते ॥१७॥ अगस्त्यः
ननोधसंयुक्तो प वातापिरक्षकम्‌ । ससुतं तं शोषयितु क्षोभयामास चोद्यतः ॥१८॥ तच्राऽतिकठितो जातस्तदथं विस्मितः
स्वयम्‌ । गत्वा ब्रह्माणमानम्य वचनं स जगाद ह ॥१९॥ भगस्य उवाच । तपसा जरधि ब्रह्मन्‌ शोषयामि न संशायः
तच्र मे तपसः राक्तिः कुठिताऽभूत्‌ कथं वद्‌ ॥२०॥ नद्योवाच । इणु पुत्र महाभाग कारणं कथयाभि ते) नित्यक्‌मपरस्त्व
चै सदा तपसि संख्ितः ॥२१॥ गणेक्ारमरणं वत्स प्रूजनं नित्यमादरात्‌ । करोषि तेन भवति कमं ते सफलं खन ॥२२॥
तथापि नित्यवत्तात चतुर्थी व्रतसुत्तमम्‌ । कर्तव्यं यत््वया त्यक्तं तक्नेमित्तिकरमानतः ।२३॥ चतुणा पुरुषाथानां दायक्र
राख संमतम्‌ । तेन हीनस्त्वमधैव छठितो नात्र संशयः ॥२४॥ अधुना तद्रतं सुर्यं कुरु भावसमन्वितः । नित्यचत्तन्‌
महाभाग समाचर विक्षतः ॥२५॥ तदा संकटदीनस्त्वं चतुष्पदसमन्वितः । परणेयोगी भवसि वै गाणपल्यमवाप्स्यसि
॥1२६॥ ततस्तेन कृतं राजन्‌ रतं गणेश्वरं मदत्‌ । पुरुषाथसमायुक्तस्तेनेव स बभूव ९ ॥२अ। समुद शोषयामास
बतपुण्यप्रभावतः । अचलां गणनाथस्य भक्ति चकार निदा ॥२८॥ ततस्तेन सनद्रिषु विख्यातं तत्‌ कृत त्तम्‌ ।
निलयवत्ते नतं सख्यं चङ्क: सर्वार्थसिद्धये ॥२९॥ अन्यच शुणु माहात्म्यं पुण्यदं अवणान्नणाम्‌ । अवंतीनगरे वैश्यो बभूवे
पापकारकः ॥३०॥ बाल्यात्‌ प्रारभ्य तेनैव क्रतं पापं महाद्भतम्‌ । मरणावधि राजेंद्र वत्तु तन्न पराक्यते ॥३६॥

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

खं. अ. २३ पानं ६७
र 099

मातृहा द्रव्यलो भां पितहा संबभूव ह । गारुद्रोहं चकारिष ब्रह्महत्यां समाचरत्‌ ॥३२॥ ततो लोकैः समानज्ञपो राजा तं

निरवासयत्‌ । ग्रामाद्रनं समागत्य गुहायां सं स्थितोऽभवत्‌ ॥६२॥ जघान मागेगान्‌ रोकान्‌ जीवान्नानाविधान्‌ सदा । तत्र

प्रयोजनेनैव हीनो वा युक्त एव वा ॥३४॥ ततो बहुधनो जातथौराः संमिलिता; परे । सह्‌ तस्तन्न तेनैव कृतं दुर्ग
सुदुरमम्‌ ॥३५॥ पवेतद्रोणगं त्र गृहं चक्षे महाखलः । चौरास्तच्न निवासार्थमाययुः सरवतः स्थिताः ॥२६॥ तेषां राजा
चभूवाऽसौ भायां तत्र महीपते । समानीताऽतिदुष्टेन प्पुच्रीभिराघ्रता ॥३७॥ यथेष्टं रमते तच्र चेरेश्चौ्यैपरायणः ।
चक्रार लेखामान्नं स न पुण्यं दुमेतिः कदा ॥३८॥ मार्गे परख्ियं धृत्वा स सतीदूषकोऽयभत्‌ । काथित्तच्न रता राजन्‌
स्रिय सत्यो महामयात्‌ ॥३९॥ सोऽव॑तीपाल्को लोक राजद्रो षोधितस्ततः । मागरोधभयाचौरं तं दतुं प्रो्तोऽभवत्‌
॥४ग) सवैञ्र दद्रादिषश्वेव सैनिकाः प्रेषितास्ततः । राज्ञा चक्कः पयननेन रुद्धं सवच तं खलम्‌ ॥४१॥ ततस्ते संधतं चौरं
पत्रश्यौरै ¦ समन्वितम्‌ । राज्ञे निवेदथामासुस्तं दुष बैदययोनिजम्‌ ॥४२॥ राजा चौरान्‌ जघानापि जनैः शस्रधरैगैप ।
तं चेदयं च॑घने क्षिश्वा ताडयन्नित्यदा खलम्‌ ॥४३॥ ततोऽकस्माचतुर्थी सा वैराखी सदसाऽऽगता । कृष्णा तच्र च वैदयेन
न भ्रां त्वन्नमश्षणम्‌ ॥४४॥ नित्यताडन भावेन दुःखितोऽतितरां खल; । क्षुधया पीडितोऽत्यंतं पापी स निरि चैककः

॥४५॥ ततो दयायुतैस्तत्र राजदृततैश्च भक्षणम्‌ । किंचिदत्तं विधोरेवोदये वैद्यो बभक् सः ॥४६॥ प॑चम्यां स खतस्तज्न
चंधने ताडितो शाम्‌ 1 गाणेदहौन्रद्यभूतः स करतः स्वानंदक्े पुरे ॥४७॥ एतादरः सुदुष्टात्मा बतपुण्यप्र भावतः । ब्रह्मभूतो
वभूवाऽपि क्रिः पुनब्रेतकारिणः ॥४८॥ एवं त्रतभरभावेण जना ब्रह्म प्रलेभिरे } तेऽन्र वक्तुं न शाक्या धै भवंति ेपसत्तम

॥४९॥ इदं वैराखमासे वे चतुथ्योः संद्यणोति चेत्‌ । कृष्णाया वाऽपि पठति माहात्म्यं लभते परम्‌ ॥५०॥

॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रछे महापुराणे चसुर्थे खंडे गजाननचरिति वैशाखकृष्णचतुर्थीचरितं नाम त्रयोषिशोऽध्यायः |

“>> &<€

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ दक्षस्य उवाच । माहात्म्यं त्तं जुख्यं मया चैराखके परम्‌ । संकष्टीसं मवं सुख्य न तश्चस्तदपि
प्रमो ॥१॥ अतो ज्येष्ठे चतुर्थी या संकष्टी सनिसन्तम । तस्याश्ररितमेवं मे वद पूर्णं समासतः ॥२॥ वसिष्ठ उवाच ! निषधेषु
महाभागो नलो नामाऽभवन्रुपः ¦ तेजस्वी चखरसंपन्नः शास्त्रज्ञश्च वभूव ह ॥३॥ रूपवान्‌ धनसंपन्नश्यतुरंगवलान्वितः ।
दाखाखर भूमिपालाश्च बभौ जित्वा महाबलान्‌ ॥० साम॑ता वरागा यस्य करदा इतरे पाः । सावंनौमो महाराजः
रा दास प्रथिवीमिमाम्‌ ॥५॥ धर्मेण दानक्रीटेन नीत्या त्यागेन भूमिपः । यासा पूरयामास चैलोकयं स चराचरम्‌ ॥द॥
इन्द्रलोके विधेलके कैलासे वैष्णवे पदे । यस्य वार्ता परचक्रस्ते धर्मशीरस्य देवपाः ॥७॥ चिरोकीगमने सक्तः
साघुद#नतत्परः । देवविप्रातिथप्रप्सुर्दीनिांधादीन पाटयत्‌ ॥८॥ दमयंती महाभागा रूपेणाऽप्रतिमा सुषि । मायां यस्य
विक्रालाक्षी जगन्मोहकरी बभौ ॥९॥ गुणा वर्णयितुं नैव राक्यास्तस्य महात्मनः । पुण्यन्छोकः स चै राजा कलि निभ्य
महायशाः ॥१०॥ कदाचिद्धन गेनैव भ्राच्रा कचलिवद्ोन सः । जितो दुतेन राज्यं त्यक्त्वा वनं स जगाम ह्‌ ॥११॥ तत्राऽपि
कलिना मत्स्यमिषेणेव महासती । प्रेरितेन नरेनाऽसौ त्यक्ता प वनांतरे ॥१२॥ अर्धवखघरा साऽपि दमयतती पितुगरदे।
नानादुःखसमायुक्ता जगाम नलवर्जिता ॥१६। गधरूपेण वाणि चीणि क्रमणलाल्सः । नलो वभ्राम तेजस्वी
वने वखा्भधारकः ॥१४॥ धम॑शीलं स राजानं कलिना पीडितं परम्‌ । रद्रा ुनिचरस्तच्न नारदः प्रजगाम द ॥१५॥ तं दृष्ट्रा
ललितो राजा प्रणनाम क्रतांजलिः । ललित तं समाज्ञाय नारदः स उवाच ह ॥१द॥ नारद उवाच । मा रला कुरु राजेंद्र
कर्मणां गतिरीदृशी । सावधानमना भूत्वा छण मे परमं वचः ॥१७॥ तव राज्ये महाभाग व्रतं नं महाद्भुतम्‌ । चतुर्धी-
संक्जितं तेन राज्यश्रष्टोऽसि सप्रतम्‌ ॥१८॥ सर्वादौ तत्‌ प्रकर्तव्यं चतुर्व्भफलपवम्‌ । न कृतं चेन. महाराज कमं सर्व
निर्कम्‌ ॥१९॥ चतुःफरविहीनस्त्वं भवस्यत्र न सायः । अतोऽवदयकभावेन कर त्वं सवसिद्धिदम्‌ ॥२०॥ एवमुक्त्वा
महायोगी नारदः श्रावयश्रृपम्‌ । माहात्म्यं व्रतसुख्यस्य चतुध्यौः शांतिकरारकम्‌ ॥२१॥ तच्छत्वा विस्मितो राजा नलस्तं
प्रत्युवाच ह । गणेश्वरस्य माहात्म्ये मजिष्यामि वदस्व मे ॥२२॥ नारद्‌ उवाच । गणेश्वरस्य माहात्म्य छांतियोगफख्प्रदम्‌ ।
वक्तुं न राक्यते राजंस्तथापि शण मे वचः ॥२३॥ ब्रह्मा विष्णुश्च रांश्च राक्तिः सुर्योऽमरास्तथा । होषादिनागस्नुख्यास्तं
भजंति कुःलदैवतम्‌ ॥२०। अन्नप्राणादिकान्येव ब्रह्माणि दपसत्तम । भजंति तं विदोषेण कुलदेव सनातनम्‌ ॥२५॥

अ 94999;

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

पान ६९
998 1 0 103

महावाक्यादिभि्वैदास्तं मजंति सुयोगदम्‌ । महावाक्यानि राजेंद्र भजंति ब्रह्मनायकम्‌ ॥२६॥ सर्वसिद्धिप्रद यस्य
वामांगे पकरुतिः परा । पंचचित्तमथी बुद्धिदैक्षिणामे न्यवस्थिता ॥२७॥ स्वान॑दे वसतिर्यस्य सर्वपूज्योऽयसुच्यते । सर्वादिगण-
नाथश्च चिः सोऽतेषु तिष्ठति ॥२८॥ गणा; ससूहरूपाथ्ांतरवाद्यादियोगतः । तेषां स्वामी गणेश्ोऽयं तं भजस्व
विधानतः ॥२९॥ एवसुक्त्वा ददौ तस्मै दप मं षडक्षरम्‌ । विधियुक्तं ततः सोऽतर्दधे गाणेरको सनिः ॥३०॥ ततः स
खप्ादृलो ध्यात्वा हृदि गजाननम्‌ । मंत्रं जजाप भावेन स्वात्मानं निदयन्‌ भृ्ाम्‌ ॥३१॥ ततः ककोटकेनैव दष्टरतेन
चभ्रूव ह । विरूपस्तं ददौ वदं नागः पुनः स्वरूपदम्‌ ॥३२॥ तेन संहर्षितो भूप ऋतुपर्णं जगाम ह । तेनैव मानितोऽत्यंतं
विरूपो गुणसंयुतः ॥३६॥ पितुशहे गला नारी दमयंती महासती । तद्रतं कारयामास गत्वा तामपि नारदः ॥३४॥ नटेन
दमयंत्या तञ्ज्येष्टमासे समागतम्‌ । प्रथमं तद्रतं सुख्यं संकष्टी संज्ञव कृतम्‌ ॥२५॥ च्ीणि वर्षाणि पूर्णानि राप्चरूपेण संस्ितः।
नलशचतुर्थजिनैव पुण्येन ज्ञानवानभृत्‌ ॥३६॥ ततः श्व्युरमागम्य ऋतुपर्णेन संयुतः । स्वात्मानं नागवचख्रेण पूर्वरूपं
चकार ह ॥३७॥ दम्यत्या युतः सोऽपि श्वहुरेण च सेनया} ऋतुपर्णेन राजञद्रो गतः स्वनगरे ततः ॥३८॥ श्राच्ना संमानितो-
ऽत्य॑तं चकार राज्यसुत्तमम्‌ । विघ्नहीनः स्वभावेन हष्टपुष्टजनैव्रैतः ॥२३९॥ तत्तो बहौ गते कारे पुत्रं राज्येऽभिषिच्य सः
सपत्नीको वने गत्वाऽभजत्तं गणनायकम्‌ ।४० उंते जगाम राजाऽसौ स्वानेदे गणपं दप । तच्रैव ब्रह्मभूतः स बभूव
नखनामकः ॥४१॥ नलेन संप्रदिष्छा ये जना भूमितले तत;। शोकरष्णचतुर्थीजं खर्यं चक्रवत चप ॥४२। ते र्वे
सुखसंयुक्ता बुखज्ञ; सुखश॒त्तमम्‌ । पु्पौचादिभियुक्ता रोगैः संवजिता नेप ॥४२॥ अंते क्रमेण सर्वे ते ब्रह्मभूता
चभ्ूविरे । एवं कृष्णे ज्येष्ठमासे माहात्म्य संकटीभवम्‌ ॥४४॥ कथितं ते चपञ्रष्ठ पुनस्त्वं दण सिद्धिदम्‌ । ज्येष्ठक्रष्ण-
चतुर्थौजं सवेसंकटहारकम्‌ ॥४५॥ मालवेत्यजजः कथित्‌ पापकमी बभूव ह । वनं गत्वा द्विजादीन्‌ स जघान द्रव्य
लोपः ॥४६॥ एकाकिनीं खिर्य दष्टा बेन बुखजे खलः । सती परनरस्परदीना तत्याज सा तनुम्‌ ॥४७॥ एवं नानाविध
पापं चक्रार जातिदृषणः । न तच्छक्यं कथयितुं पापभोगभयान्‌ मया ॥४८॥ एकदा बवनसं स्ख चांडाल; शाखधारकः ।
कंचित्‌ परूषक दृष्टराऽधावत्‌ ख हननाय तस्‌ ॥४९॥ पलायनपरः सोऽपि जगाम भयसंङ्कलः ! हाहा कुत्वा पुरोदेश्ो स ततो
निष्फलोऽभवत्‌ ॥५०) एतस्मिन्नतरे तत्र पुरुषा; शस्रधारकाः । राज्ञ; समागतास्तच्र श्चुत्वा कोलाहलं तयो; ॥५१॥

4

~ ल क न नु मम

(४

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

त नव व

ते ध्रृत्वा ताडयामाखुः पुनस्तं राजसेवकाः । बद्‌ध्वा राक्ञे ददुुषट राजा चिक्षेप बंधने ॥५२॥। तत्रैव दैवयोगेन प्ात्ा जयेष्ठ
चतुरिका । कृता तेनान्नहीनोऽयं बभूवे बंधनाकुरः ॥५३॥ वद्रोदये दयायुक्तौ रक्षकैस्तै्भहामते । अन्ने दत्तं तथा शुक्तं तेन
देन तत्क्षणात्‌ ॥५४॥ राजाज्ञया च तं दुष्टं पंचम्यां जघ्नुरादरात्‌ । स रूर्तोत्यजजस्तत्र ब्रह्मभूतो बभूव ह्‌ ॥५५॥
एवं नाना जना राजन्‌ ब्रतपुण्यप्र भावतः ! शुक्त्वा भोगांश्च ते सरवे ब्रह्मभूता व भूविरे ॥५९॥ अपारमादात्म्ययुतं वरत वक्तु न
शाक्यते । तथाऽपि कथितं भूप माहात्म्यं संकटीभवम्‌ ॥५७॥ इवं ज्येष्टचतु्यास्तु क्रष्णायाः संद्चणोति य; । माहात्म्यं
चा पठति स लभते स्वेप्सितं फलम्‌ ॥५८॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे चतुर्थं खण्डे गजाननचस्ति ज्येष्ठकष्णचतुरथाविणेनं नाम चनुरविशोऽध्यायः ॥।
~, -3 4

॥ ओ्रीगणेच्ाय नमः ॥ दशरथ उवाच । आषाढे संकटी भोक्ता चतुर्थी चरितं छुभम्‌ । तस्या चद महायोगिन्‌ सेदं
पापनाद्ानम्‌ ॥१॥ बसिष्ठ उवाच । अच्र ते कथयिष्यामि चेतिहासं पुरातनम्‌ । सवैसिद्धिकरं पूणं सेवितं चेन्चृपात्मज ॥२॥
घृत्रेण पीडितोऽत्यंतं महेद्रध्चितयान्वितिः । वने वसन्तु सच्नस्तस्त्यक्त्वा राज्यादिकं पुरा ॥३॥ सुनयः श्चुतिभिर्दीना
भ्रष्टाचाराः समततः । अतिष्टस्ते भयोद्धिभ्रा वणी; स्वे तथा प ॥४॥ क्मेखंडन मावेन देवाः परमबिहृलाः। उपोषणपरा
भूत्वाऽति्टसते मरणोन्छुखाः ॥५) गिरेयंहार संस्थास्ते द्शखेनिपुंगवम्‌ । विदोषज्ं यत्समं योगिनां समागतम्‌ ॥६॥
तं द्रा दंडवत्‌ सर्व प्रणसुबन्द्रखख्यकाः । पथ्रच्छुः पूजयित्वा तं स्वासने संस्थितं खनिम्‌ |\9॥ श्र उवाच । दष्िधेन्या जन्म
धन्यं पिता माता अतादिकम्‌ । यज्ञो ज्ञानादिकं मे वै स्वद॑रर्द॑रौनात्‌ प्रभो ॥८॥ तव दरोनमात्रेण कल्याणं नो भविष्यति|
साक्चाद्योगीश्वरस्यैव सर्वसिद्धिभरदस्य च ॥९॥ वृच्रासुरेण दुष्टेन निजिता वयमेव च । राज्यं त्यक्त्वा चने विप्र तिष्ठामः
पद्ाचो यथा ॥१०॥ अच्रातिकर्मनाक्षेनोपोषणेन समन्विताः । मरिष्यामो न संदेहस्तन्न किं दशोनं मवेत्‌ ॥११॥ तथाऽपि
पुण्ययोगेन प्रा ते दद्यीने परम्‌ । वद ब्रह्मन्‌ दयां करत्वा चरत्रनाशकरं महत्‌ ॥१२॥ जगत्‌ सव महायोगिन्‌ भ्रष्टाचारं करत

---- न ङ ~~ +~
6963696 6 7699956 99526696 >> रः रः | 7 र >€ <>
५) प 5. | 1 9 अ, 9१0 | प ५ १५८८५) तरह म 6
~~~ ~~ ~^ "~-- +~" ~ = -* ~ „~, -~--- ------ ~~~ -- ~~ - ~~~ -~--

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

सदा । विः पश्यसि ससं हारे प्राप्ते धोगीद्रसत्तम ॥१३॥ वसिष्ठ उवाच । एवं धृष्टो गृत्समदस्तसवाच दयान्वितः । विभ्वरक्षण-
भावा दुष्टनाङहाकरं वचः ॥१०॥ सस्समद्‌ उ्वाच । राञ्यं प्राप्य महाभाग सुर वन्ता चतुधिका ! व्रततभ्रष्टोऽसि देवेंद्र अघुना तद्रतं
कुरु ॥१५॥ ज्ञानमदेन विन्नेदाम॑न्नस्त्य तस्तथा त्वया । किं चिच्नं राज्यद्ीनत्वे दुमते मदलालस ॥१६॥ एवसुक्त्वा चतुध्यौ
यन्‌ माहात्म्य सुनिसत्तमः । कथयामास तस्मै तत्‌. पुनमंन्नं ददौ स्वयम्‌ ॥१५५॥ यदच्छया गते राजन्‌ सुनाचिद्रेण तत्ततः ।
तरतं कृतं द्विरर्देषरगेणेरं संभपूल्य च ॥१८॥ तच्रादौ देवराजेनाषादी करष्णा महातिथिः । प्राप्न चतुधिकरा भूपसाद्कता
भूतिदाथिका ॥१९॥ गणेशं मनसा ध्यात्वा दधीचेरस्थिजं महत्‌ । वञ्ज धृत्वा ययौ देवच युद्धपरायणः ॥२०॥
चतुर्थीवतजनाऽसौ प्रभावेण महासुरम्‌ । कत्वा युद्ध महाघोरं वज्चेणैव जघान तम्‌ ॥२१॥ हत्वा छत्र महावीयं देवैः सह
शतक्रतुः । स्वस्थोऽभूदमरावत्या सुखदे स्वजनेन्धेप ॥२२॥ तततो देवगणा; स्च स्वस्वस्थानेषु नित्यः । शु्खक्रष्णमवं
चक्रुश्चतुर्थीसंक्ञितं मतम्‌ ॥२३॥ प्रिथिव्यां सवेटोकास्तद्रतं चन्तुविद्ोषतः। इन्द्रेण बोधितं भक्त्या सवंसिद्धिकरं महत्‌ ॥२४॥
मर्न्वतरे गते देवैरिन्द्रः स्वान॑ंदगोऽमवत्‌। दष्टा विद्नेश्वरं तत्र ब्रह्मभूतो बभूव ह ॥२५॥ भू।मसस्था नराः स्वे क्रमेण
प्रययुद्ेष । गणे ब्रह्मभ॒तास्ते व्रतपुण्यप्र मावतः ॥२६॥ एतत्ते कथितं स्वल्पं माहात्म्यं व्रतसं भवम्‌ । पुनरन्यच्छरणुष्व
त्वं पापकचुकनारनम्‌ ॥२७॥ गुजरे ब्राह्मणः कथिद्‌ बाल्यात्‌ पापपरायणः । परयोनिषु संसक्तो जीवघातं चकार ह ॥२८॥
एकदा भगिनी यन्या तेन दुष्टेन चाऽभवत्‌। मयमांसपरेणाऽपि चरता वन गहरे ॥२९॥ द्रव्यो भी जघानाऽसौ दह्िजादींश्च
विदोषतः। प्युपक्षिगणान्‌ राजन्‌ म्रष्टाचारः खुदुमेनि;॥३०॥ नित्य चकार स खो यवनैः सह्‌ भाजनम्‌ । न शक्यं तन्मया
तस्य पापं बणेयि्तु परम्‌ ॥३१॥ एकदा वनमध्यस्धो बभूवे जातिदृषकः । आषाढे क्रष्णपक्षे स चतुथ्या पापकारकः ॥३२॥
दैवयोगेन तेनैव न पापं चनगहरे । श्िचित्तेनाऽनिद्धुःखतिस्तदा बभ्राम पचेते ॥३३॥ तथाऽपि नालमत्‌ किंचित्‌ ततो
दुःखपरायणः । अपराहे पुनः सोऽपि स्वयं ग तुखत्घकरः ॥३८॥ न दर्दर स तच्ाऽपि जला सवथः (त; । जाजगाम
षुघातैः स स्वग्रहे रोकरछयुतः ॥२५॥ यवनजां समालिग्य निसि चंद्रोवये चप । बभक्तान्तं खत; साधं मोहितो मायया
भृदम्‌ ॥२३६॥ ततो ज्वर्युतोऽकर्माद भवे पापनिश्चयः । राजन्‌ यवनजातेन न सण पापकारिणीौ ॥३७॥ प॑चम्यां स
मूतस्तच्र श्रं दुःखेन पीडितः । मागेशास्तं प्ररद्यैव ब्रह्मभूतं प्रचक्रिरे ॥३८॥ एताहरा महापापः उद्धरति वरतेन घै ।

34994 स टू 93 र ऋ ल ऋ ०23 ; © 7 स्ख प = छु, स्रा 23 ष्णात नाप्रलाच्ताहनसकासक्रसद्रासाप्रालत्रसतप्वा साकार न 3 7 अ
सरु, पु, १०

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

इषः भ ८ (जनकः ९ स ्धूर् 17 ८,
2 श्र > £> (74.1६.79. ९ #2 ६> (26 7 + 1९ # 7९ प्युर < 47 4707. {> 7.4.265. 4.1 > 17 {74414199 25 > 9 1९> +> * $ 1 भ ६ त “4 प 6 "स" प" १ -
८94८ ह (^ हट (८) ^ क ~~~ न" 2411111 (^ (7 (८८ > न = ^ र कष), 4. (4414 (८.८८

अज्ञानक्ृतपुण्येन तत्र किं वणेयाम्यहम्‌ ॥३९॥ विधियुक्तं बतं भूप ये कुवति नरोत्तमा; । दर्लनेन जनानां ते
तारकाः संभवति हि ॥४०॥ एवं बतप्रभावेण नह्मभूता बभूविरे । अनंताश्चरितं तेषां वक्तुं तैव प्रह्क्यते ॥*१॥
इदमाषाढसंकषटयाश्चरितं यः णोति चेत्‌। पटेद्रा रभते सोऽपि वाञ्छितं नाच्र संङयः ॥८२॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुराणे चतुथ खण्डे गजाननचसिति आषाढङ्ष्णचतुर्थबिणेनं नाम पंचविंशोऽध्यायः ॥

<> > €<. €<

॥ श्रीगरो्लाय नमः ॥ दशरथ उवाच । श्रावणे कृष्णपक्षे या चतुर्थी संकटी नचेत्‌ । माहात्म्यं वद तस्या मे सर्वेभ्यः खुख-
दायकम्‌ ।॥१॥ वसि उवाच । इतिहासं परवक्ष्यामि खरावणे संकटीभवम्‌ । श्रवणात्‌ सुखदः पूर्णो भवते पठनात्तथा ॥२॥
चन्द्रव्ो ससुत्पननो युधिष्ठिरः प्रतापवान्‌. । धर्मशीलो वदान्यश्च मान्यान्‌ मानयिता म्म्‌ ॥ र साक्लाद्धमोवतारय्
सत्यवाक्‌ करुणायुतः । पांडुपन्नो महातेजाः प्रजापालनतत्परः ॥२॥ दरौष्या ्रातृभिनश्चैव सहितः सवेसंमतः। कुत्या मत्रा
महाभागतो विख्यातः सर्वमेडले ॥५॥ छृष्णो यस्य सहायोऽभूत्त्‌ सदा ब्रष्णिकुलोद्धवः । साक्षान्नारायणः श्रीमान्‌
भूभारहरणे रतः ॥६॥ एकदा स्वगृहे राजा संस्थितो राजभिध्रतः । राजसूयं महायज्ञं कृत्वा कृष्णविवर्जितः ।\9॥ धरूतरा्टेण
त्रैव ्रेषितो विदुरः स्वयम्‌ । आजगाम स तं दद्रा मानयामास कुतिजः ।}८1। मोजितं परमान्नेन विदुरं सदसि स्थितम्‌ ।
लसुवाच महाभागो हर्षितः स युधिष्ठिरः ॥९॥ धन्यं मे जन्म कमीदि त्वदंध्रियुगदश्चानात्‌ । वयं पाल्याः सदा तात
त्वया धर्मथ्रता प्रभो ॥१०॥ करालं स्वजनानां ते किम त्वं समागतः 1 वद मे सकलं पूर्ण धरत्तातं धृतराषट्रगम्‌ ॥१६॥
बिदुर उवाच । सर्वत्र कुलं वत्स स्वजनेषु महामते । धृतराष्द्रस्य दुबैदधेरावराद्रचनं शण ॥\१२॥ पुञ्रवत्सल भाविन
दुर्योधनसमाभितः । तेनाऽहं परेषितो भूप त्वत्समीये विचक्षणः ॥१३॥ इच्छति त्वां विजेतुं स प्रभो द्यृतेन मंदधीः ।
दुयोधनो महापापी रछदाविवर्धनः ॥।१४॥ कर्णेन म्ररितोऽत्य॑तं द्राकुनिना विद्दोषतः । सक्तस्ते राज्यद्रणे दुःचासन-
समन्वितः ॥१५॥ धृतराष्ट्रसतथा राजन्‌ मन्यते मनसि शरुवम्‌ । स त्वामाहयते लोभी मया चैव युधिष्ठिर ॥१६॥ मा गच्छ

दुर्मतिं तात पुत्रपश्चसमाश्रितम्‌ । धरतराष्रं च त्या त्वं सद्ीको तृभिः कदा ॥१७॥ वसिष्ट उवाच । विदुरस्य वचः

त ९234 स 223 71<2<2225234/
7752252४

2111<41200211082011121|.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

तसात ध 3.5

शयुत्वा युधिष्िरो महायशा; । उवाच तं महाभागं निःश्वस्य वचनं दितम्‌ ॥१८॥ युधिष्ठिर उवाच । शण तात प्रदीय त्वं
वाक्यं धर्मयुतं मदत्‌ । राज्ये खुसंखितो राजा धृतराष्ट्रो विशेषतः ॥१९॥ तदीक्ञावद्ागाः सवं वयं भीष्मादयः किल ।
अत्तो यामि त्वया सार्धं भावि यत्तद्भविष्यति ॥२०॥ धम॑युक्तं वचः श्चुत्वा विदुरः चिन्नमानसः । न विंचिदुक्तवांस्तत्
त॑ निः्वस्य महायद्याः ॥२१॥ विदुरेण युताः स्वे सख््रीकाः पांडवा दप । समागताश्च द्रौपद्या धृतराष्ट्र समास्थितम्‌
॥२२॥ तेनाज्ञप्ताश्च ते स्वै भ्रातरः कलहे रताः । चिक्रीडुदयुतसुग्रं वे वुर्योधनसुंखेः पुरा ॥२२॥ कङुनिना महोभ्रेण तपसा
साधितं पुरा । यूतं तदेव राजेंद्र तदधीनं ब भूव ह्‌ ॥२०॥ ऋभेण राज्यसुग्र तत्‌ सर्वं जित्वा योधन ¦ । बनवासे पाडवान्‌
स स्थापयामास दुर्मतिः ॥२५॥ द्रौपदी तेन दु्ेन समायां सवसंनिधौ । समानीता स तां प्राह पल्ली मे भव संदर
॥२६॥ पतयः पच कुत्राऽपि न इदयंते खियाः कचित्‌ । अस्माकं कुलजं सर्व यरो नष्टं त्वया खले. ॥२७॥ घ्राता तां
हटसंयुक्तो नश्रां चक्रे भहाखलः । भीष्मादी् तिरस्कृत्य दुःरासनसमन्वतः ॥२८॥ # पांडवा ध्मरक्षाथमसदस्तस्य
कर्म तत्‌ । द्रौपद्या संसृतः कृष्णो ग्तरूपधरो ययो (॥२९९॥॥ मायया वच्च संयुक्ता द्रौपदीं स पुनः पुनः । चकार च ततः
सवे क्षुभिताः स्वगृहं ययुः ॥२०] द्रौपदी पांडवैः साधं ययौ सक्ता वने तदा । तन्न छ्रष्णः समायातो बलेन कोधसयुतः
॥३१॥ उवाच राजद्ादलं युधिष्ठिरं प्रतापवान्‌ । कृष्ण उवाच ! हृत्वा दुर्योधन तात सपक्षं राज्यकराखुकरम्‌ ॥३२॥ त्वां राज्ये
स्थापयिष्यामि मा गच्छ वनमेव च । ततस्तं धर्मराजस्तु जगाद वचनं हितम्‌ ॥३६॥ क्रोधं त्यज महावाहो धमं रक्त
जनादन । ध्ेयुक्तं च राज्यं मे देहि बरष्णिङकलोद्भव ॥३४॥ एवसुक्तो महातेजाः कृष्णस्तं मल्युवाच ह । ख तवं भ्रातृभिः
साध गणेदोपासनं ख्या ॥३५॥ सत्यासत्यसमाना व्यक्तेशतुधा बभौ मजः । सवान॑दवासकतोऽसावस्माकं रदैवतम्‌
॥३६॥ एवसुक्त्वा ददौ तस्म सुर्मन्ं दश्ाक्षरम्‌ । स विधिं दषसंयुक्तः सवसिद्धिकरं परम्‌ ॥२७॥ माहात्म्य बतज तत्र
श्रावयामास केरावः । युधिष्ठिरस्य सर्वं वै पुण्यदं श्रांतिनाद्रानम्‌ ॥३८॥ चतुविधपवं पूण सवोदो संमतं व्रतम्‌ । कृतं चेत्‌
कम तत्‌ सर्वं सफलं भवति भमो ॥६९॥ तव राज्ये वरतं सुर्यं नष्टं तेन महामते । राज्यश्नष्ट संजातश्चतुःपदविव्जितः
॥४०॥ श्चत्वा युधिष्ठिरो राजा विस्मितः सुमहायद्राः । गणेदं मनसि ध्यात्वा चकार विधिसंयुतः + ॥४१॥ तत्रादौ आावणे
मासे प्राक संकटनारिनी । चतुर्थी कृष्णपक्षे तां साधयामास सानुज्ञेः ॥४२॥ शयष्ककरष्णचतु्धीजं व्रतं चङ्क पांडधाः।

~------------------------------------------------------ -- -

ल = अ
८ ८5 स € ०4249 66962366 969६969 १.4.211 17 4
त (न 1 1 1 द" स स - 1 स" १ ८5 (7
त्र ~~~ --------- =---~~------------ <~ =

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

कवयति मासि

पाने ७४७
व ००96

सख्ीक्रास्तेन ते सवे वनेषु सुखिनोऽभवन्‌ ॥४३॥ पुनः स्वराज्यक्तीरो बभूवुश्च सुयोधनम । हत्वा सवधेयुक्तं कुष्णेन
हर्षसंयुतः ॥४४॥ पुनस्तेन पथिव्यां तद्विख्यातं पक्रं तम्‌ । शु्ककृष्णचतुर्थीजिं चक्रः सवं जनास्ततः ॥*५॥ इह खक्त्वा-
ऽखिलान्‌ भोगान्‌ पौत्रं राज्येऽभिषिच्य ते । पांडवा ज्ञानसंयुक्ता भुः स्वांशेषु संगताः ॥४६॥ अन्ये जनाः क्रमेणैव
गता गाणेश्वरं पदम्‌ । दष्टा गणेश्वरं तन्न ब्रह्मभूता बभूविरे ॥४७॥ एवं त्रस्य माहात्म्यं कथित ते खपोत्तम ! अन्यच्छृणु
महाभाग महापुण्यपरदं परम्‌ ॥४८॥ क्णीटे कारकः कथिन्‌ महापापपरोऽभवत्‌ 1 चनेषु श खधारी जनान्‌ जघान स
नित्यदा ॥४९॥ परखिय॑ तच्र दृद्रैकाकिनीं स तथा दरात्‌ । अयभद्धठसंयुक्तते बेन स मदाखरः ॥५०॥ गोवधादिकभेवं
स ब्राह्मणानां च हिंसनम्‌ । चकार दुष्टभावेन द्रव्याथ मां सकारणात्‌ ॥५१॥ एवं नित्यं वने गत्वा पापं चक्र स वुमात्‌ः |
चोरो ग्रामे जनान जघ गृहीत्वाऽथ विरोषतः ॥५२॥ कदाचित्‌ सल वने गत्वा गुहायां संस्थितोऽभवत्‌ । जनान्‌ हंतुं महाचोर-
स्ततो ब्रष्िवभूव ह ॥५३॥ अतिचरृ्टिप्रमावेन जकेर्मद्यश्च प्ररिताः । यत्र तत्र जलं पूर्णं गंतु मागो न विद्यते ॥५४॥ तच्र
वृष्टिभयेनैव संस्थितः क्षुधितो प । दैवयोगेन सा देवी चतुर्थी तिथिराव भौ ॥५५॥ श्रावणे करष्णपक्षे सा प्राप्ता तस्या
रतं शभम्‌ । कृतं तेन सुदु्टेन द्यन्रहीनप भावतः ॥५६॥ चन्द्रोदये समुत्पन्ने जलेनागतमादरात्‌ । फलं च नारिकेलं
यत्तह मंज ब भश्च सः ॥५७॥ निक्षे बहिः पापी निःखतस्तच्र चाययौ । व्याघ्रः संगृ्य तं हत्वा बभ्ष क्षुधितो भराम्‌
॥५८॥ माणपास्तं संप्रय्य ययुः स्वानेदके पुरे । चज्रव्रलप्रभावेण तच ब्रह्ममयं ततः ॥५९॥ महापापी त्रतेनेवाज्ञानजेन
खपात्मज । ब्रह्मभूतो वभूवाऽय वणेये कि महाद्भुतम्‌ ॥६० नानाजना व्रतेनेव शुक्त्वा भोगान्‌ हदीप्सितान्‌ । ययुः
स्वानेदके व्यित तत्न न शाक्यते ॥६१॥ इदं श्रावणक्रष्णायाश्चतुध्यौ वणेनं पठेत्‌ । मादात्म्यं शणुयायो वै शुक्ति
सुरि स विंदति ॥६२॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननचरिते श्रावणकृष्णचतु्ीमाहातम्यवणनं नाम षडर्धिकोऽध्यायः ॥

"न> >< €<

---~~ ~> =-=

स

ध

"^$ 1 >
५

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

॥ सओीगणेशाय नमः ॥ दशस्य वाच । भाद्रकूष्णचतुभ्यीस्त्वं माहात्म्य वद भो सुने । न तप्यामि कथां शण्वन्‌ सवेसिद्धि-
प्रदायिनीस्‌ ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । द्राविड राजशादंलो बभुव परमद्युतिः । वीरसेनो यजोयुक्तः सावेमौमो महाबलः ॥२॥
नीतिज्ञो नीतियुक्तश्च चक्रे सौराञ्यसुत्तमम्‌ । स्वान्‌ राज्ञो वरो कृत्वा कर भारेण संयुतान्‌ ॥३॥ धम्॑लील; सदानदं
चाददाद्वक्तिसंयुतः । क्षुधितं न नरं नारीमसहत्‌ रखकारकः ॥2॥ पुत्रानिव प्रजाः सवौ; पालयामास यत्नतः 1 अपुच्रो
दैवयोगेन बभूव परवीरहा ॥५॥ पुत्रार्थं यल्नमत्य॑तं जपहोमादिभिः सदा । चकार तीथक्षेत्रादि विधाने तादृङोऽमवत्‌ 1) द॥
एवं बहौ गते काले पुत्रो नासीन्‌ महीपते } ततोऽतिदुःखितो राजा राञ्यं त्यकत्वा ययौ वनम्‌ ॥७॥ सखरीकः स वने राजा
भ्राम यन्न तच्न ह । ततो महावनं गत्वा पपात क्षुधयान्वितः ॥८॥ खमंतुस्तच्र विप्रषिः समिदर्थ समाययौ । चष दद्रा
दयायुक्त आययौ तं निरीक्षितुम्‌ ॥९॥ वेदवेदांगवित्‌ सक्षात्‌ सवैशाखप्रवतंकः । पुराणज्ञो महायोगी व्यासरिष्यः
प्रतापवान्‌ ॥१०॥ तं दष्टा सदसरोस्थाय प्रणनाम महामुनिम्‌ । वीरसेनः प्रहर्षेण सद््रीकः संयुतो चपः ॥११॥ करसं पुटसत्थाय
पुरः कूत्वा महाखनेः । तं जगाद विषोषन्ञं राजा वचनमुत्तमम्‌ ॥१२॥ वीरसेन उवाच । घ्न्य मे क्म जन्सादि पिता माता
कुलं यदा: ! विद्या तादितः सर्वं त्वद्॑रियुगदर्श॑नात्‌ ॥१३॥ राज्यं त्यक्त्वा वने संस्थः पुत्रार्थं पापवानहम्‌ । तच्च ते दशनं
भाप पूर्मपुण्यफलोदयात्‌ ॥१४॥ नानायत्नेन विग्र पुन्न मे नाऽभवत्किल । त्वत्करपोपायमेकं च पदयामि सुखदायकम्‌
॥१५॥ वसिष्ठ खाच । एवं तस्य चपस्याऽसौ श्रुत्वा वचनसुत्तमम्‌ । संतुष्टरतं जगादेदं सुम॑तखंनिस्त्तमः ॥१६॥ सुम॑तुसुबाच ।
मा चितां कुरु राजेद्र पुत्रस्ते ङरतारकः । भविष्यति न संदेहः शणु मे चचनं हितम्‌ ॥१७॥ राञ्ये नष्टं त्वदीये तच्वतुर्थीजं
व्रतं महत्‌ । तेन त्वं पुच्रहीनोऽसि पाधम न बुध्यसे ॥१८॥ सर्वीदौ तद्रतं ख्यं कर्तव्यं सवसिद्धिदम्‌ । चलतुःपदा्भैदं
स्ैनोचेत्‌ सर्व. सुनिष्फलम्‌ ॥१९॥ त्वया कमे कतं नानापुण्यदं सर्वसंमतम्‌ । चतुः पुरुषाधेदीनं चतुर्थीविवजितम्‌ ॥२०॥
एवमुक्त्वा खपायाऽथ माहारस्यं॑ब्रतजं महत्‌ । आआवयामास तं सोऽपि श्चुत्वा पप्रच्छ 'भाविकः ॥२१॥ वीरसेन उवान ।
बद्‌ ब्रह्मन्‌ गणेशास्य ज्ञानं यस्य चतुःप्रदम्‌ । जतं सवोदिसंमान्यं तं भजिष्यामि नित्यदा ॥२२॥ स॒म॑तुरबाच । गणे्ास्य
स्वरूपं यद्रक्तं शक्तो भवेत्तु कः । उपाधिसंयुतं ज्ञानं शण राजद्र स्वेदम्‌ ॥२३॥ अहं तपःप्रभावेण पुरा जातो विहोषतः।
कापानुग्रहणे राजन्‌ समथः सवमंडटे ॥२४॥। ततोऽतितपसा युक्तोऽमवं तेन महामते । अंतज्ञानं सशुत्पन्नं स दष्टा

धः

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

उः = -_~-~-------~-------------~--~--~-~- म*~
व

विस्मितो दहम्‌ ॥२५॥ ततो जडादिका नाना भूमिकाः साघर्यस्ततः । नानान्रह्मवि भेदेषु संस्थितो ब्रह्यधारकः ॥२६॥
एवं क्रमेण राजेंद्र आसं स्वानंदगोऽभवम्‌ । तत्र शातिख्ुखे सक्तो ब्रह्मभूतस्व मावतः ।॥२५॥ तस्माद्धेदमयं द्र दद्रा शांतो
महासुनिम्‌ । च्यासं गत्वा प्रणम्थैवाऽऽप्च्छं तं स्वहितप्रदम्‌ ॥२८॥ ब्रह्मभूतस्वरूपां मे चद दाति महासुने । रिष्योऽहं ते
महाभाग तारथस्व भवार्णवात्‌ ॥२९॥ इति पष्टो महायोगी मासुवाच प्रहर्षितः ! तत्तेऽहं कथयिष्यामि गणेदाज्ञानक्षारकम्‌
॥३०॥ व्यास उवाच । शुणु पुत्र प्रवक्ष्यामि बह्मभूतस्वरूपकम्‌ । कांतीनां शांतिरूपं तं ज्ञातव्यं योगसेवया ॥३१॥
स्वत उत्थानं ब्रह्म उत्थानं परतस्तथा । तयोरभेद भावे च हसत्‌ स्वान॑दं उच्यते ॥३२॥ तच्राखरतमयं यत्तत्‌ सद्रूपं
स्वस्वरूपकभ्‌ । तयोरभेद.मावे चानदः स्वान॑द उच्यते ॥६३॥ चिभिर्दीनं नरिभिर्युक्तमन्यक्तं ब्रह्य कथ्यते । चतुणौमेव संयोगे
स्वानदो ब्रह्य उच्यते ॥३२॥ प॑ंचभिग॑तिरीनं यन्मतं चायोगवाचकम्‌ । न तत्र कस्यचिद्योगस्ततः इुत्ाऽपि पुत्रक ।३५॥
संयोगायोगयोयोगे योगः हांतिप्रदायकः । स एव गणराजश्च ज्ञातव्यो विबुधैः सदा ॥३१॥ गणाः समूहरूपाांतर-
बाद्यादियोगतः 1 अन्नादिव्रह्मरूपास्ते ज्ञातव्या योगसेवया ॥३७॥ तेषां सवामी गणेदयानस्ते भजस्व विधानतः । तदा त्वं
ब्रह्मभूतश्च भविष्यसि न संदाय; ॥३८॥ चित्तं पंचविधं परोक्तं तदेव बुद्धि वाचकम्‌ । चित्तं मोहस्वरूपं यत्‌ सिद्धरूपं वद॑ति
च ॥३९॥ तयोः स्वामी गणाघीद्यो मायाभ्यां क्रीडति प्सुः! प॑ंचचित्तनिरोधेन लभ्यते चित्तधारकः \॥४०॥ अतधितामणिः
प्रोक्तो परय वेदेषु पुत्रक । चित्त त्यक्त्वा समोहं त्वं भव वितामणिस्ततः ॥४१॥ एवखुक्त्वा ददौ म्यं मंच्रमेकाक्षरं
प्रभुः । सविधि तं प्रणम्यैवाऽऽगतोऽदहं स्वास्नमे पुनः ४२॥ ध्यात्वा गणपतिं राजन्‌ मंत्रे जपपरोऽभवम्‌ । ततः स्वल्पेन काठेन
छाति प्राप्रोऽहमेव च ॥४३॥ तथाऽपि गणराज त्वप्ूज्यतं विोषतः । ततो मे दद्ौयामास स्वात्मानं विघ्रपः परशुः ॥४०॥
समागतं गणेरानं इष्टा विस्मितमानसः । अपूजयं प्रहषेण त प्रणम्य पुनः पुनः ॥४५॥ अथर्वोपनिषद्धिः स संस्तुतो
गणनायकः । भक्ि दत्त्वा स्वकीयां मेंऽतधौनं प्रचकार ह ॥४६॥ तदादि गाणपत्योऽहं प्रभजे नित्यमादरात्‌ । त भजस्व
महाराज ततः सर्वं शुभं भवेत्‌ ॥४७। एवसुक्त्वा ददौ तस्मे स मंत्रं षोडाक्चरम्‌ । सविधि ख॒निषुख्यः सोऽतधौीनमगम-
ततः ॥४८॥ राजाऽतिविस्मितो भूत्वा सपत्नीकः प्रणम्य तम्‌ । स्वपुरे स समामत्याऽभजत्तं गणनायकम्‌ ॥४९॥ तत्राऽऽदौ
'माद्रमासे सा क्ष्णा प्राप्ता चतुधिका । करता तेन जनैः सवैः पुरवासिभिरादरात्‌ ॥५०॥ विशोषतस्ततस्तेन प्रशस्तं तद्रतं

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ, २७ पान ७७
044...

कृतम्‌ । शुङ्ककृष्णचतुर्थीजं चक्क: सवै धरातके ॥५१॥ व्तपुण्यप्रभावेण राजा पुत्रसमन्वितः । बभूवू रोगहीनास्ते भूमिषेवं
जनास्तथा ॥५२॥ ध्र राज्यं परित्यज्य राजा नित्तिसंयुतः। सपत्नीको गणेश्चानमभजन्नित्यमादरात्‌ ॥५३॥ अंति गणेका-
लोके स गत्वा ब्रह्ममयोऽभवत्‌ । क्रमेण सवंलोकाश ब्रह्मभूता बभूविरे ॥५४॥ एतत्ते कथितं भूप माहात्म्यं संकरी भवम्‌
अन्यच्छणु चतुथ्योरत्वं पापघ्न सर्वदं परम्‌ ॥५५॥ आंत्र च धीवरः कश्चिद्‌ बभूवे सर्व्दिसकः बाल्यात्‌ भूति सोऽस्य॑तं
पापकमेपरायणः ॥५६॥ ब्धा साक्ष्यपरो भूत्वा कलहं सोऽकरोन्‌ मिध; । लोकानां लोभरीख् चौरयदरव्यं समाहरत्‌
॥५७॥ वने गत्वा महापापी मागेस्थान्‌ प्रजघान वै । ब्राह्मणादीन्‌ विषेषेण नानापापपरायणः ॥५८॥ न तस्य कर्म वक्तु
वै शाक्यते पापभीतितः । म्रंथवाह्वस्यतो भूष परस्रीलालसोऽभवत्‌ ॥५९॥ भाद्रकरष्णचतुर्थीजे वनमध्यस्थ एकदा । बते
परा्ते महापापी निराहारो बभूव ह ॥६०॥ अकस्मात्‌ तन्न संपातो जनसंघो महाच्रप । भयात्तस्य प्रलीनोऽभू हरहायां
घीवरः स तु १ ॥द१॥ किंचिदिनावङरोषे स जनसंधो गतोऽभवत्‌ । तदा बहिर्विनिःखत्य गहे ग॑तं मनो दधे ॥६२॥ नं पां
तेन दुष्टेन किंचित्तदपि दाख्णः । स्वात्मन्यास्थाय धैर्यं स मार्गसंस्थो बभूव ह ॥६३॥ रात्रौ समागतो दुष्टः स्वगे
राजसत्तम । चन्द्रोदये सुतैः साधं भोजनं स चकार ह ॥६४॥ प॑चम्यां सर्पदंशेन शतः पापेन निश्चयः । गणराजस्य तदपि
दूता नेतुं समागमन्‌ ॥६५॥ गृहीत्वा धीवरं तेऽयुगंणाः स्वान॑दके पुरे । गणेशानं स तं दष्टा ब्रह्मभूतो बभूव ह ॥६द॥
नतेनाऽन्ञानजेनाऽयं विधिहीनेन भूमिप । ब्रह्मभूतो घीवरञ्च संब भूव वदामि किम्‌ ।॥६७॥ एवं नाना जना राजन्‌ ब्रह्मभूता
च भूविरे । चतुध्यो व्रतपुण्येन वक्तुं नैव प्रश्यक्यते ॥९६८॥ हदं भाद्रपदे करष्णचतुर्थीजं श्णोति यः । माहात्म्यं वाऽपि
पठति स रैष्सितमवाप्नुयात्‌ ॥६९॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरडे महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचरिते भाद्रपदकृष्णचतुर्थीमाहात्म्यवर्णनं नाम सप्तविरोऽध्याय ॥
"न> >€ €

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

~ पान ५८
लं. ज. २८ र

9 98

---~---~-~--~------~-

क भ

सेहकारकः । न तथा प्रीतिरुत्पन्ना गणेशे च तयोरभूत्‌ ॥०॥ कार्तिकेयो गणेशानं स्पधते नित्यमादरात्‌ । विवा

चुरा प्चात्तवापि स्म भविष्यति ॥५॥ एवं सपर्धयतोवीक्ष्य पुत्रयो; पाचतीरिवौ । विचारं चकतुस्तचर ववाह म दानत ॥६॥
अयं विघ्रभ्वरः साक्नाद्नह्यरूपो न संदायः। क्लोभित्तश्चेत्‌ पदश्रषटं करिष्यति विशेषतः ॥७॥ साश्वात्‌ पुनं समुत्पन्नं सकद स्यश्य
विघ्नपम्‌ ! ज्येष्ठं चिवाहयेचेदधा सेनानीः कोपितो भवेत्‌ ॥८॥ त्यकत्वा स्वपुन्न सनान्य विवाहो नैव ५४ । जतः कपर
रूपेण कर्तव्य कार्यमुत्तमम्‌ ॥९॥ ततः शिवो गणेशानं स्कदं चै वाऽब्रचीटचः, धरापदक्षिणां कृत्वाय जाद्‌ ॥ क ॥ १
पूर्वं विवाकः तस्य करिष्यामि न संङायः । ततस्तं गणनाथरतु जगाद वचन दितम्‌ ॥११॥ उमे मां †क प ४
वदसि शांकर । बेदहीनं तथा मेऽस्तु भवदान्ञां करोम्यहम्‌ ॥१२॥ स्थूलवेदधरोऽदं मे वादन मूषको मतः । क
कर्तु न शक्रोमि सदारिव ॥१३॥ एवसुक्त्वा गणाधी; सवणे संख्खितोऽभवत्‌, । जगाम स्कंद जस्य मयूर र्षः
संयुतः ॥१४॥ ए्रथ्वीप्रदक्षिणायां स रतः स्कंद; सं वेगवान्‌ । चक्रार्‌ मायया तच गणेक्रः कतु मदत. ॥ १ ५॥ संपूज्य
चारवे चाकरं चकार परदश्चिणाम्‌ । उवाच कंकर तत्र विवाहो मे विधीयताम्‌ ॥१द॥ भदक्षिणा व प पिम
सदादिव } पृथ्वीधरदक्षिणा तेन कृता दाख न संदायः (॥१७॥ शरुत्वा गुणपतेवाकयं कपितः व त्‌ । ते
विवादं वे कों मा कुरु पुत्रक ॥१८॥ तत एकातगं र पावती प्रमव्वेहलर, | उवाच कालिकेयं त्यक्त्वा डु + क
मानितः ॥१९॥ ततस्तां शंकरो वाक्यं जगाद यणु पावेति । अय करुद्धश सवेस्व हरत्यन्न नं ५ ; ॥२०॥ त ।
परित्यज्य रश्च घर्म सनातनम्‌ । नाय पुत्रो महादेवि ब्रह्मभूतः समागतः ॥२१॥ एवखुकत्वा स तीं 1 ततः।
गणेशस्य विधानेन हृदयेनाविद्यता ॥२२॥ सिद्ध विवादके पर्णे कातिकयः समागतः । तन्न विध्नकरो विन्न चकार
परमाद्रतम्‌ ॥२३॥ नारदः सदसाऽऽगत्य कातिकेयखुवाच द । विवाहकरत्यमेतस्य पित्रा माच्रा कृतं एुरा । । ।
वचयित्वा सेनानीः कृतं कम जखप्सितम्‌ । नावलोक््य खखं मातुः पितुश्चापि त्वया कदा ॥२५॥ एवसुक्त्वा ग

पलल

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

~ =-= ~~~ ~ ७९,

रव. ७ अ. २८ त्््ट्छ्दधद्द

५

नारद; कलहमियः । स्कंवो निःश्वस्य तस्मात्‌ स ययौ श्रीद्रुपवेतम्‌ ॥२६॥ ज्ञात्वा एत्रस्य वृत्तांतं पावतीकंकराविमम्‌ ।
कतोषा तत्र दौरे तौ गलौ ज्ञात्वा पपाल सः ॥२७॥ ऋचे स्वादं स्थितं ज्ञात्वा पावेतीांकररौ प । शोकसंविभ्रचिनत्तौ ॑
तौ विलापं चकतुः पुरा ॥२८॥ तच्राऽऽजगाम वि्रदरो खुद्धलः सवसुद्धलः । तं दद्रा सहसोत्थाय पूजयामासतुखेनिम्‌ ॥२९॥
सुखासीनं महाभाग उवाच शोकसंकुलः । भगवन. सवेततत्वज्ञ वद मां शोकुनादानम्‌ ॥३०॥ स्कंदसंयोगदं पूणसुपायं तं
करोम्यहम्‌ ! सरोद पार्वती तच्र ततस्तौ सुनिरत्रवीत्‌ ॥३१॥ सद्र उवाच । इनो दयूणु महानाग त्व सा्तात्‌ सव्‌ावत्‌ पसु; ।
विद्यारूपेयमाद्या सा राक्तिः सर्वार्दायिनी ॥३२। तथापि कथयामि त्वां पुत्रौ राखे मकीतितौ 1 द्विविधौ तौ त्वया
पराप्तौ त्वत्समो चैव दशयते ॥३६॥ योगाभ्यासेन विघेशो ब्रह्मणां नायक्रस्तव । धनन समाधिजः भोक्तस्तनध्ितामणिः
स्मृतः ॥३४॥ देददः क्तिमयसतच्रात्मा त्वं पुरुष उच्यसे । ताभ्यां योगबलेनैव कियते जह्यपुच्रकः ३५ अधनारीश्वरस्त्वं
च तस्माज्ातो गजाननः । जह्यभ्रूतपदस्याऽसो पालको नाच्र संशाय: ॥३६॥ भिन्ना रक्तिरियं जाता भिननसत्वं देहघारकः।
भिन्नभावात्‌ सखुत्पन्नः पुच्स्ते स्कंद एव च ॥३७॥ देदसौ ख्यकरः प्रोक्तः स्कंदः सवच्र संमतः । शांतिसौ ख्यकर्चैव गणाः
सुत्रभावतः ॥३८॥ तत्र त्वं भिन्न भावेन मोदितोऽसि न संकाय; । स्कंदं स्नेदेन चभो त्वमधिकं मन्यस सदा ॥२॥
न तथा ब्रह्मणि श्रद्धाऽधिक्रा विश्वेश्वरेऽघुना । तेन विघ्रसमायुक्तो जातोऽसि च भजस्व तम्‌ ॥2०|| ब्रह्माण स्नह भावन
चिषयाननिदयन स्थितः 1 तदा विषयनापास्ते स्वयं वद्या भवंति वै ॥४१॥ विभरश्वरम नादृत्य कद्‌ विवादसंयुलम्‌ । जादो
द्यामि चक्त्या वै संधरतं मानसे त्वया ॥४२॥ तदैव निष्फलं सवे कतं विधकरेण त । वियोगच्च खसुत्पन्नस्तस्मात्त
चारणं चज ॥४३॥ एवखुक्त्वा सुद्धलस्तं जगाम स्वेच्छया चरन्‌ । रिवः राक्त्या युतः ख स्म मन्यते सत्यमव ॥४४॥
त्यक्त्वा स्कंद मय स्नेहं विनरेरामभजत्‌ सदा । तचरादौ संकटी पराघ्राऽऽभ्विनी तां तौ प्रचक्रतुः ॥४५॥ मायां श्रांतिकरीं
सर्वा भिन्नमाव्रमोहतः । स्यक्त्वा शिवश्च द्ाक्तिञच दांतिस्थौ तौ च भूवलुः (४ कस्य पुत्रश्च का माता पिताको
श्रमदायकम्‌ । कतं विन्नश्वरेरोव तमावां छरणं गतौ ॥२७॥ ततो वि्रेन्वरेणैव कुतं कौ तुकमादरात्‌ । बुद्धि मेदः कृतस्तत्र
स्कंदस्य छप तच्‌ षणु ॥४८॥ त्यक्तौ मयाऽतिमूढन पावतीश्करावहो । ज्ये गणपति नित्य स्पधेयामि माभ खम्‌ ॥०९॥
काकल्या रिवेन विघ्नेशास्तपसाऽऽराधिलोऽमवत्‌ । सोऽयं पुच्रस्वरूपेण बश्ूव वरदानतः ॥५०॥ स्वानदवासकारी सः

लल

न

मु. पु. ११

2।<८1120021108@2411811. 011

2/11<411120/021108@24111211.011

पन ८०

वव 0690022६

सिद्धबद्धिपतिः स्वयम्‌ । योगद्रांतिस्वरूपोऽयं न जानामि मूर्खवत्‌ ॥५१॥ एवं विचार्य स्कंदः स ययौ कैलासमादरात्‌ ।
आदौ मणम्य वितरेशं पूजयामास भक्तितः । ।५२॥ अथवशिरसा तं॑स ततः स्तुत्वा सदारिवम्‌ । उमां संपूज्य तुष्टाव
परणनामाऽय दंडवत्‌ |५२॥ संमानितः स तैः ्कंदोऽतिष्ठत्तदभक्तिसंयुतः । तदाज्ञावदागो भूत्वा छांतियोग परोऽ भवत्‌ ॥५४॥
विवाहा शिवेनाऽसौ पररितस्तशवाच ह । चिं ब॑धकरीं नाध नेच्छामि गणपे रतः ॥५९॥ अत्याग्रहयुतः स्कंदोऽभजन्तं
गणनायकम्‌ । मायारखं परित्यज्य त्िष्ठः स बभूव ह ॥५६॥ एवं संकटहारिण्या चतु्यौ महिमाद्भुतः 1 कथितः च्रांतिदः
सवसंमेलनकरोऽभवत्‌ ॥५७॥ अन्यच्च महाभाग चरित्रं पापनारानम्‌ । गदे द्विजः कथित्‌ पापकमा वभूव ह ॥५८॥
स्यक्त्वा ब्राह्मणमागं स मद्यपानरतोऽभवत्‌ । यवनीं स समादाय यवनोऽभून्‌ महाबल; ॥५९॥ वक्तुं न दाक्यते तस्य करम
पापमयं महृत्‌ । कथने परदोषाणां दोषी भवति मानवः ॥६०॥ कदाचिङूवरसंयुक्तो व भूवे जातिदूषणः। तत्राभ्विन भवा
प्राप्ता चप कृष्णा चतुथिका ॥६९१॥ तत्र तेन जलातन्नं च भक्षितं न भयान्रप । सुपकानां त॑दुकानां पीतं चद्रोदये जलम्‌
॥९६२॥ ततो बहौ गते काटे ममार यवनो द्विजः । संगरद्य ब्रह्मभूतं तं गाणेडाश्क्रिरे छप }६६॥ एतदा महापापा
भतदङुज्यम मावत, । ब्रह्मता मूड का कथा विधिकारिणाम्‌ ॥द९]) एवं नाना जना राजन्‌ सुक्त्वा भोगान्‌ यथेप्सितान्‌
ब्रह्मण्यं ते गतास्तत्तु मया वक्तुं न राक्यते ॥६५॥ इदमाश्विनजायास्तु माहात्म्यं चः श्ुणोति वा । पठेत्‌ स कूष्णसंकष्धाः
सवाथ लभते नरः ॥द१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुरणोपनिषदि श्रीभन्मौद्रखे महापुराणे चर्थे खण्डे गजाननचपिति आश्धिनकृष्णचतर्थीमादात्म्यवर्णनं नाम अष्टावि्ोऽध्यायः ॥

++2 33

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दशरथ उवाच । कार्तिके करष्णपक्षे या चतुर्थी संकदी मता । माहात्म्य वद तस्यास्त्वं सर्वपापहरं
परम्‌ ॥१॥ बसिष्ठ उवाच । अचर तै कथयिष्यामि चेतिहासं पुरातनम्‌ । महाराष्ट्रे महातेजा राजाऽमूत्‌ कद॑माभिधः ॥२॥
वेदचेदाथैतत्त्वज्ञः स्वधमेनिरतोऽमवत्‌ । रोकान संगृह्य षांदं पालयन्‌ पुत्रकान्‌ यथा ॥३॥ अपारसेनया युक्तथतुरंग-
प्रमोदया । पणकोाः कुबेराभो वभौ राखाख पारगः ॥४॥ रवबलेन खपान्‌ सर्वान्‌ वच्रान्‌ करत्वा महावलः । चकार

अ

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

वदागा थ्वी समुद्रातां विद्रोष॒तः ॥५॥ करदा इतरे सवै राजानः सेवका इव । साभेताश्च महाराज तस्याज्ञा-
वक्रावतिनः ॥६॥ पुण्यवान्‌ धमी नानादानपरायणः । देवविप्राऽतिथिमेप्सुः स्वदारनिरतोऽभवत्‌ ॥७॥ ञ्चा
विनीतकस्तीथकारकः परवीरहा । नानागणयुतः सोऽपि मया वक्तुं न दाक्यते ॥८॥ स एव यक्ष्मणाऽत्य॑तं पीडितः
पापरूपिणा । शोकाककुलोऽमवद्राजा अस्थिरोषो वभूव ह्‌ ॥९॥ नानोपायाः कृतास्तस्य शांतये न च सोऽमवत्‌) शांतस्ततो
महाराजस्तीथयाच्नापरोऽभवत्‌ ॥१०॥ नानातीर्थानि राजाऽसौ चकार तदपि द्यो । पीडया नैव सुक्तोऽभूत्ततो दुःखित.

© | भ [स द {खत
मानसः. ॥११॥ देवाचेनरता विप्राः कृतास्तेन महात्मना । तथापि रोगसंयुक्तोऽधिको राजा वभूव ह ॥१२॥ ततः
चांतिधरो राजा वैराग्ये निदधे मनः । राज्यं त्यक्त्वा प्रधानेषु सखरीकः स वनं ययौ ॥१३॥ बभ्राम वनगो भूत्वा यन्न
तत्र महीपतिः । ततो मंकणकं विपरमददाद्योगिसत्तमम्‌ ॥१२४॥ तद्‌ दृष्टा निपपातो््या सरोद भृक्ामेव सः । ततस्तं
खनिख्योऽसौ जगाद दयया युतः ॥१५॥ सकणकं उवाच । शुणु राजन महाभाग येन त्वं रोगपीडितः । अभवस्तदघं सं
कथयानि चपाधम, ॥१६॥ सुर्यं नष्टं च राज्ये ते चतुर्थीसंक्ञितं व्रतम्‌ 1 तेन त्वं पापसंयुक्तो नरके गच्छसि श्रवम्‌ ॥१७॥
सवोदौ तद्रतं कार्य नित्यवद्राजसत्तम । सवसिद्धिकरं पूर्णं चतुर्विधफलप्रदम्‌ ॥१८॥ तद्रतेन विहीनस्त्वं नानाधर्मपरायणः ।
चतुःपदाथहीनत्वान्निष्फलोऽसि दपाधम ॥१९॥ -एवसुक्तवा च माहात्म्यं चतुर्थीसंभवं सुनिः । श्रावयामास तस्मै तच्छत्वा
सोऽपि तमनत्रवीत्‌ ॥ २०॥ श्वम उवाच । धन्यं मे जन्म कमादि त्वर्द॑धियुगदर्दानात्‌ । अतस्य श्रवणाद्धन्यो कृतकरल्यो
न संशयः ॥२१॥ दयानिधे गणेशस्य स्वरूपं वद विस्तरात्‌ । सवैदेवाधिदेरवं तं भजिष्यामि निरंतरम्‌ ॥२२॥ मंकणक उवाच ।
गणेशास्य स्वरूपं कथयितुं शक्यते न तत्‌ । तथाप्युपाधिसंयुक्तं बदामि शण कदम ॥२३॥ पुराऽहं पच्रभक्षः संस्तपसे
संस्थितोऽभवम्‌ । बहुकाले गते हस्तो विद्धो मे कैटकेन च ॥२४॥ तदा पच्ररसस्तरसमादखवत्‌ किचिदप्यहो । दृष्टा बिस्मित-
चित्तोऽदं चत्यं॑चाकरवं तदा ॥२५॥ अहो देहाद्रतं कुत्र रुधिरं मे स्वभावजम्‌ । पत्र मक्षण भावेन रसः स्वति हरतत;
॥२६॥ ततो चत्यस्य वेगेन कंपितं स चराचरम्‌ । मदीयतपसा युक्त देवाः दंकरमाययुः ॥२७॥ शंकरः सर्वदेैश्वागत्य
मामनत्रवीद्रचः) किं त्यसि महाभाग पद्य मे कौतुकं महत्‌ ॥२८॥ इत्युक्त्वा चटिका तेन कृता तन्न रसस्य मे । भस्मरूपं
कतं भूपाऽभर्वं तेनातिविस्ितः ॥२९॥ त्यक्त्वा द्यं महेदानं परणम्य स्तुतवान्‌, क्षणात्‌ । अंतघीय स्वमात्मानं दाकर; स

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

0

6 4
गतोऽभवत्‌ ॥३०॥ मया मनसि राजञंद्र संतं चंकरात्‌ परम्‌ । विदयते न तथा कलौमन्यथा कलतुमीभ्वरः ॥३१॥ द्शयित्वा
तपोरूपमतो मस्म कृतं महत्‌ । रसस्य सर्वगः सोऽपि ब्रह्माकारः प्रह्दयते ॥३२॥ त्यक्त्वा विष्ण मेकास्य भजनं निरतो-
ऽमवम्‌ । क्रमेण योगयुक्तोऽदं तपस्त्यक्त्वा रामे रतः ॥३३॥ जडादिका मया योगञरूमयः कमितास्ततः । क्रमेण स
संस्थोऽभवं त्र मोहवजितः ॥३४॥ यच्र तच्र महीददो भ्रांलोऽहं योगधारकः । सहजं ब्रह्म मोदेन हीनं दृष्टं मया ततः ॥२५॥
स्वाधीनं सहज ब्रह्म न योग्यं शांतिदे परे । तेनाऽ ब्रह्मणि श्रांतः सूयं च हरणं गत; ॥३९॥ भणम्च सौरमारभेण
स्तोत्रेण भरस्तुतो मया । प्रसन्नो माऽवद्तच् वरं वरय चेप्सितम्‌ ॥२७॥ ततोऽदमवदं सूर्य वद शांतिथदं परमो । सहज
मोदहीनत्वात्‌ स्वाधीनं नैव रांतिदम्‌ ॥३८॥ ततो मामन्रवीत्‌ सूयः प्रसन्नो भक्तिय॑चितः । , गणेक्ं भज भावेन तदा
शांतिमवाप्लयतसति ॥३९॥ असच्छक्तिश्च सत्‌ सूयः समो विष्णुमहाखुने । सदजः शंकरः भोक्तस्तेषां योगे गणेश्वरः ॥४०॥
चतुर्णा वैव संयोगे स्वानेदः परिकीर्तितः । अयोगः प॑ंचभिहीनस्तच्न निमौयिको वभो ॥४१॥ संयोगे मायया युक्तो योगे
मायाविवल्ितः। तयोर्योगे रांतिदः स गणे ब्रह्मनायकः ॥४२॥ चित्तरूपा महाबुद्धिः पंचधा परिकीर्तिता । चित्तमोहः
्रदा सिद्धिस्ताभ्यां ऋीडति वित्रपः ॥४३॥ चित्तं मोदयुतं विथ त्यक्त्वा योगेन आांतिदम्‌ । चितामणि भजस्व त्वं
योगिवयो भविष्यसि ।४२॥ एवमुक्त्वा ददौ मंत्रं प्रयु्॑द्यं षडक्षरम्‌ । स विधि तं नमस्कृत्य स्वाश्रमऽहं समागमम्‌
॥४५॥ तच्र विनश्वरं मक्त्या मजं तं नित्यमादरात्‌ । ततः स्वस्पेन दांतिस्योऽभवं योगस्य सेवया ॥४६॥ तथापि गणराजं
संपूज्य मंच्रपरायणः । अभजे तेन संतुष्टः प्यक्ष प्रययौ स्वयम्‌ ॥४७॥ मया संभूजितो नक्त्या स्तुतो नानाविधैः स्तवैः }
मद्यं दत्तवा इदां -भक्तिमतर्धानं चकार ह ॥४८॥ तदारभ्य महीपाल गाणपत्योऽहमादरात्‌ | भजामि तं गणेशानं
स्वच्छैदेन महामते ।॥\४९॥ एवसुक्त्वा ददौ तस्मै कदैमाय षडक्षरम्‌ । मन्नं विधियुतं विपो गणेशाकूपया युतः ॥५०॥
अंतथीनं चकारापि महान्‌ म॑कणको सुनि; । राजा हर्षसमायुक्तः स्वयं परत्यपद्यत ॥५१॥ तच्राऽष्दौ कातिके मास्यागता
करष्णा चतुर्थिका । तां चकार पुरस्थैश्च जनेरषयुतो प ॥५२॥ ततो भूपेन विख्यातं कृतं व्रतमुत्तमम्‌ । ख्कष्ण-
चतुर्थि व्रतं चक्रर्जना खुवि ॥५३॥ रोगहीनः स राजषिर भजद्रणनायक्म्‌ । जना वैष्यत्वहीना्ाऽभज॑स्ते भावसंयुताः
।५४॥ पुत्रे राज्य परित्यज्य सखीकः ख वनं ययौ । तत्र विघरश्वरं `मक्त्पाऽमजचानन्यचेतसा ॥५५॥ अति स्वानंदगो

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@4111211.011

क

भूत्वा ब्रह्मभूतो बभूव ह । क्रमेण भूमिसंस्थास्ते ब्रह्म भूता बभूविरे ॥५६॥ एवं वतस्य माहात्म्यं कथितं ते खपोत्तम ।
अन्यत्त्वं णु भावेन परं कार्तिकसं भवम्‌ ॥५७। चांडालः कोऽपि पापात्मा हिंसायां तत्परोऽमवत्‌ । जघान ब्राह्मणा-
नन्यान्‌ ज॑तून्‌ वनसमाधितान्‌ ॥५८॥ परसख्ियं चने दृष्राऽयभत्तां हटसंयुतः । एवं नानाविधं पाप॑ चकार दुम॑ति; सदा
।॥५९॥ कदाचित्‌ कातिके मासि चतुर्थ्या बनमाभितः । क्रष्णायां तच्च सर्पेण दष्टः पापपरायणः ॥६०॥ ततोऽतिमयसंयुक्तः
स्वगृहं परत्यपद्यत । तच्नोपायाः करता नाना स्वजननैर्विषदारकाः ॥६१॥ तथापि विषबाधा च न ज्यौ तं सुदुर्मतिम्‌ ।
ततश्चन्द्रोदये किंचित्‌ सावधानो बभूव ह ॥२॥ तत्रान्नं भक्षयित्वा स पुनस्तद्गरलेन च । व्याङुकः पतितस्तच्र गतवेषटो-
ऽत्यजोऽमवत्‌ ॥६२॥ पंचम्यां सं खतः पापी जरह्मभ्रूतो बभ्रूव ह । त्रतपुण्यप्र भावेन तदद्भतमिवाऽ भवत्‌ ॥६४॥ एवं
नानाविधा राजन्‌ व्रतपुण्यप्र भावत; । बभूविरे ब्रह्मभूता भया वत्तं न राक्यते ॥६९॥ एतत्ते कथितं सर्वं मादाय
कार्तिके छप 1 संकष्ट्या यस्तु पठति दणोतीप्सितमाल भेत्‌ ॥६९६॥
1} ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे चतुर्थ खंडे गजानननच सि कार्तिंककरष्णचतुर्थीमाहात्म्यव्णेनं नाम एकोन्निदोऽध्यायः ॥

न > <<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दस्य उवाच । मार्मद्यीषे च कृष्णायाश्चतुथ्यी वद मानद । माहात्म्यं सर्वदं स्वामिन्‌ येन तृप्तो
भवाम्यहम्‌ ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । इतिहासं पुराचत्तं कथयामि सविस्तरम्‌ । राजा वभूव तेजस्वी दरिश्व॑दरः प्रतापवान्‌ ॥२॥
अयोध्यायां स्थितः सोऽपि नानाधर्मपरायणः । सदा सह्वुणसंयुक्तो यञ्वा कर्मपरायणः ॥६॥ यद्य थाचते विप्रस्तददाति स
हर्षतः । तस्य पुण्येन तुल्यं तु न बभूव धरातले ॥४॥ ततदच्ख्यितुं योगी विन्वामिच्रः समाययौ । स्वराज्यं चपस्यैव जगहे
दानमार्गतः ॥५॥ रास्यश्र्टं चप कृत्वा परप्राते गते पुनः; । नानाभिषेण तं तच्राच्छरयन्‌ उखुनिसत्तमः ॥६॥ ततः सोऽपि
चृपोऽत्ं॑तं घर्म॑युक्ततो बभूव ह । न चचालातिदुःखेन संयुक्तः परमार्थवित्‌ ॥५॥ तत्रैकदा चतुथी सा मागें समागना ।
क्ष्णा दपः ्षुधायुक्तो बभूव तृषया युतः ॥८॥ छकितौ स॒निनाऽत्य॑तं ततशंद्रौदयोऽभनवत्‌ । तत्रान्नं भक्षयामास राजेद्रो
दैवयोगतः ॥९॥ पंचम्यां बुद्धिखंभेदो विश्वाभिच्रस्य चाऽभवत्‌ । तज्ज्ञात्वा विरिमितो योगी विचचार स्वचेतसि ॥१०॥

~=

.--- ~ --_-~---------------------- ----------------- ~ ------------------ ्
६.१८.५.५ 9८9 1291294 9४ > 8, > ०9292292 भ >< ०96; 7 >> >> 7 9 द्र ऋ 4 ७ (> &. ऽ "शट> 9 <>#€ ट +<4:* ६2 >> >> $ => ऋ 2 > ऋ
१ "स दु. १.१; > + (2 म प 515 धय 2, 51 4 4 भ ९ 3 (१

2।<८720021108@2411811. 011

2

201<(110/021108@201112||.0111

- खं, ४ अ. ३० पान ८४
44:

ततस्तेन बतं तन्न ज्ञातं राज्ञा कृतं महत्‌ । परत्यक्षं वरदो भूत्वा हरिश्रंदरशुवाच ह ॥११॥ कर राज्यं महावुद्धे शण मे परमं
वच; ! तव राज्ये चतुर्थीजं तरतं नष्टं बभूव ह ॥१२॥ तेन त्वं पीडया युक्तः परजातोऽसि ऋपाधम । अदं संक्चुभितो वाऽपि
तदथं नात्र संशयः ॥१३॥ सवादौ तद्रतं कार्य चतुःपादभदं छप । नित्यवन्नात्र संदेदः सर्वसिद्धिपरदायकम्‌ ॥१४॥ स्वया
नानाविधं पुण्यं क्रतं विधियुतं महत्‌. । तत्सर्वं निष्फलं जातं व्रतहीन्र भावतः ॥१५॥ जनैः सवै्महाराज नरके त्वं
पतिष्यसि । त्वया कृतं बतं खुख्यमधुनाऽज्ञानतो महत्‌ ॥१६॥ तेनाऽहं प्रीतिसंयुक्तः कृतो वै राजसत्तम ! तत्‌ कुरुष्व
महीपाल जनैः सौरुयमवाप्स्यसि ॥१७॥ एवसुक्त्वा ददौ तस्मै मंत्रमटास्तरं सुनि: । सविधिं गणनाथस्य सोऽपि तं
पुनरज्रवीत्‌ ॥१८॥ दस्थि उवाच । गणेशास्य स्वरूपं मे वद सर्वज्ञ ते नमः । व्रतस्यैव प्रभावं त्वं विधियुक्तं महासुने ॥१९॥
सामिन्‌ उवाच । गणेश्वरस्य मादात्म्यं शुणु संक्षेपतो दप । एक एव गणेकोऽयं स्वे तसय गणा; स्ताः ॥२०॥ मनोवाणीमयं
विश्व॑ तदेव गणवाचकम्‌ । नानाभावसमायुक्तं मया वक्तुं न शाक्यते ॥२१॥ मनोवाणीविहीनं यन्नाना्रह्ममवाचकम्‌ ।
गणरूपं तु विज्ञेयं वेदे पद्य महीपते ॥२२॥ सिद्धिर्भातिकरी भोक्ता उुद्िर्ातिधरा प । ताभ्यां ऋीडति विप्रेराधित्त
चितामणिः स्थितः ॥२३॥ तं भजस्व विधानेन तदा श्ांतिमवाप्त्यसि ) राज्यकतीऽपि बन्यस्त्वं योगिनां प्रभविष्यसि ॥२५॥
चित्तं पंचविधं प्रोक्तं तत्र मोहश्च पंचधा । समोऽहं चिनत्तसुत्छञ्य चितामणिर्भविष्यसि ॥२५॥ एवसुत्तवा व्रतस्यैव
माहात्म्यं सुनिपुंगवः । भ्रावयामास तस्मै तत्ततश्चांतर्दितोऽभवत्‌ ॥२६॥ विश्वाभिनत्रं गतं ज्ञात्वा राजा हर्षसमन्वितः । अयो-
ध्या्ां यथौ वेगात्‌ पधानैरलुमोदितः ॥२७॥ नागरः सह राजाऽपि चकार ्रतसत्तमम्‌ । शद्धकृष्णचतुर्थीजं गणेदा भजने रतः
॥२८॥ सवत्रैवं प्रास्तं तद्‌ वर्तं चकार हष॑तः। भूभिसंस्था जनाः सर्वे बतं चकघर्बिरोषतः॥२९) नानेन सद किचित्‌ सवेद
भ दिरि [७ वपि ¢ $ ति
्रतसुत्तमम्‌ । ततो रोगादिभिहीनो बभ्रवे हषसंयुतः ॥२०॥ राजा गणपतिं नित्यमभजन्नान्यचेतसा । पुत्रे राज्यं विनिश्लिप्य
सखरीकञच ययौ वनम्‌ ॥३१॥ तत्रैव गणराजं सोऽभजत्‌ सतपसा युतः! शांति पापो विरोचेणाऽमवद्योगी स पार्थिवः ॥३२॥
अते स्वानंदगो मत्वा गणेहो लीनता गततः । एवं व्रतस्य माहात्म्यं कथितं तेऽजनंदन ॥२३३॥ जनाः सरवे क्रमेणैव ब्रह्मभूता
वभूविरे ॥ चतुर्धीत्रतजेनैव पुण्येन परमेण ते ॥३४॥ अन्यच्चृणु महीपाल मार्वे नगरं महत्‌ । कर्णा नाम च तच्राऽऽसीद्रेदया
नरविमोदिनी ॥३५॥ लोकान्‌ सा हाव मावेन मोहयामास तत्क्षणात्‌ । नाना जना; स्वधर्मं त्यक्त्वाऽभवन्‌ वै तदात्मकाः

2111<41200211082011121|.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान ८५
व 449

॥३६॥ स्वस्वच्रियं परित्यज्य तच्रिष्ठास्ते बभूविरे । मय्यमांसरताः सर्वे नराधिप कृतास्तया ॥३७॥ ब्राह्मणादय एवं ते
भ्रष्टा जाता विरोषतः । चौयोदिक्मसंयु क्ताः किः वदामि महामते ॥३८॥ कथने परदोषाणां दोषी भवति मानवः ¦
एतादृशी तु सा वेद्या पापरूपाऽतिदासुणा ॥३९॥ नानाजनैयुता राजन्नरके क्रतनिश्या । न विरामं चकाराऽपि नराणां
मोदने कदा ॥४०॥ एकदा ज्वरसंयुक्ता मागंदीषे वभूव च । चतुर्यौ कृष्णपक्षे साऽमवदाहेन पीडिता ॥४१॥ पंचम्यां
सा सृता तत्र ब्रह्मभूता ब भूव ह्‌ । व्रतस्यैव प्रभावेण पतितानां सहायिनी ॥४२। एवं नाना जना राजन्‌ ब्रह्मभूता बभूविरे !
तन्न ते कति वै ब्रूयां नारं वर्षायुतैरपि ॥४३॥ मा्गरीर्षचतुथ्या यन्‌ माहात्म्यं कथितं परम्‌ । पठनात्‌ श्रवणात्‌ सवसिद्धिदं
भवति ह्यहो ॥४४॥
॥ ओमिति श्रीमदा्ये पृराणोपलिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे चतुर्थं खंडे गजाननचरिति मागक्षी्षङृष्णचतुर्थीमाहासम्यवणैनं नाम त्रिंशोऽध्यायः ॥

0 उ -

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दशरथ उवाच । पौषक्रष्णचतुर्ण्यास्तु माहात्म्य वेद्‌ मो गुरो | न तप्यामि कथां दण्वन्‌ सवैसिद्धिकरीं
पराम्‌ ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । इतिहासं परवक्ष्यामि पुरातन भवं महान्‌ । राजा वीरसहो नाम व भूवे हस्तिनापुरे ॥२॥ चलवान्नीति-
युक्तामवच्छ्नाखपारगः । धर्मीलो वदान्यः स मान्यान्‌ मानयिता भृराम्‌ ॥६॥ नानादानरतश्चापि वांध्यदोषयुतो-.
ऽमवत्‌ । तदर्थं यत्नमास्थाय देवसेचापरोऽमवत्‌ ॥॥ ब्राह्मणैः पुच्रकामार्थं पुच्रीयाभिषटिमादरत्‌ । नैव ठेभे स तदपि पचर
वंशराविवर्धनम्‌ ॥५॥ ती्थक्षे्रादिकस्थाने नानाघमानकारयत्‌ । स्वयं पूजापरो भूत्वा न ठेमे संततिं ततः ॥६॥ ततोऽति-
दुःखितो राजा त्यक्त्वा राज्यं वने ययौ । सस्रीको चममाणः स रीतोष्णैः पीडितोऽभवत्‌ ॥७॥ महावनांतरं गत्वा
दुःखद्रोकसमन्वितः । सिहव्याघादिकान. दष्ट्वा भयहीनश्चचार ह ॥८॥ तचाऽऽजगाम यो्गीद्रसितो नाम महाञ्निः।
तं दृष्टा प्रणनामाऽऽदौ क्रतांजरिपुटः स्थितः ॥९॥ तेन पृष्ट उवाचाऽसौ निजं सर्वं महायक्राः । रुरोद तं महायोगी जगाद
करुणायुत्तः ॥१०॥ तित उवाच । राज्ये ते दपरादल सर्वसिद्धिकरं वत्तम्‌ । नटं चतुर्थीजं पूर्णं तेन वंध्योऽसि निशितम्‌ ॥११॥
सवष तत्‌ प्रकर्तव्यं चतुवेगफलपरदम्‌ । तदा कर्म क्लूतं सर्वं चतुःपादपदं भवेत्‌ ॥१२॥ नानाधर्मैपरस्त्वं वै जनास्तथैव

4 2 009 य

-~------>---~ ~~.

2।.८720021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

न्न,

ख. ४ अ. ३१ +

नव

मानद । फलदहीनप्रभविण पतिष्यति च रौरवे ॥१३॥ एवसुकत्वा चतुथ्यास्तु माहात्म्यं खनि सत्तमः । श्रावयामास संपूण
ततस्तं त्वन्रवीश्चुपः ॥१४॥ वीरसद उवाच । गणेश्वरस्य माहात्म्यं वद्‌ मे करुणानिधे .। एतां व्रतं , यस्य त भजिष्यामि
नित्यदा ॥१५॥ तरित च्वाच । गणे्ास्य स्वरूपं यद्रक्तुं शक्यं कथं भवेत्‌ । उपधियुक्तं भावन कथयाण्न्‌ सणुष्व तत्‌ ॥६६॥
अहं पुरा तपोयुक्तः शापानुग्रहणे क्षमः } एको द्वितश्च मे राजन्‌ घ्रातरौ विव्यया युतौ ॥१७॥ ताभ्यां यज्ञाथमेवाहं गतो
राज्ञो महात्मनः! अभवे कारयित्वा तं स्वग्रदे ग॑तुसुत्छुकः ॥१८॥ दक्िणापड्छुमियुक्तं विषुचेमागसंस्थितम्‌ ध भ्रातरौ
लोकसंयुक्तौ कूपे क्षिघ्वा प्रजग्मतुः ॥१९॥ जलदीने हि क्रूपेऽहं पतितः खेदसंयुतः । तच्च मानसिकं यज्ञं भचकार
दितावदम्‌ ॥२०॥ आजग्खुसतच देवाद्या हविभोगाथमादरात्‌ । मया संपूजित्ताः स्व तृप्ताः संहषिता वसुः ॥२१॥ अमरा
ईप्सितं सरवे वरं मद्यं ददुद्ेप । ततः करूपाच भां सर्वे चहिः क्षिप्त्वा परजग्मिरे ॥२२॥ ततोऽहं याचयित्वाऽन्यं दपं गोभिः
समन्वितः । हर्धेण स्वाश्रमं गत्वा संस्थितस्तप आचरन्‌ ॥२३॥ ततोऽतितपसा ज्ञानं सवं छ मवत्ततः । तपरुत्यकत्वा
च योगेन पराभवं भूमिसाधकः ॥२०॥ जडोन्मत्तपिक्वाचाव्या श्रूमयः साधिता मया । अंते ब्रह्मगतोऽतिष्ट समात्माऽह्‌
स्वकां तिदे ॥२५॥ स्वाश्रमे दर्षयुक्तोऽहं ततो सद्वल आगतः । धमंशीलो वदान्यश्च मान्यान्‌ मानयिता भाम्‌ ,॥२९॥
योगीदरर्बदितो नित्यं तं दृष्टा प्रणतोऽभवम्‌ । पूजयित्वा सृविग्रांतं तमणच्छ कृतांजलिः । शंतियोगं चद्‌ स्वामिन्‌ शांतिभ्यः
छंतिदायकम्‌ ॥२७॥ र्रर उवाच । असच्छक्तिञ्च सत्सूयैः समो विष्णुमहाखने । अव्यक्तः रंकररतेषां संयोगे गणपो-
ऽभवत्‌ 1) २८॥ संयोने मायया युक्तो गणेशो ब्रह्मनायकः । अयोगे +. हीनो मच ते सुनिसत्तम ॥२९॥ सयागा-
योगयो्योगि योगो गणकरसंज्ञकः । शांतिभ्यः दांतिवः प्रोक्तो भज तं भक्तिसंयुतः ॥२०॥ , एवसुक्त्वा गणे स्य ददौ
म्॑ं स श॒द्रलः । एकाक्षरं विधियुत ततः सोऽतरितोऽमवत्‌ ॥३१॥ ततोऽहं गणराजं तमजं सवभावतः । तेन रांति-
समायुक्तरामि द्यङ्ुतो भयः ॥२२॥ न गणेक्ात्‌ परं ब्रह्म न गणात्‌ परं तपः । न गणात्‌ परं कम ज्ञान न गणपात्‌
परम्‌ ॥३६३॥ न गणेरात्‌ परो योगो भक्ति गणपात्‌ परा } तस्माच सवेपूज्योऽयं सवाद सदायकः । ।२४ । ° गात्‌
परित्यज्य कर्म ज्ञानादिकं चरेत्‌ । तत्सर्वं निष्फलं याति भस्मनि प्रहुतं यथा ॥३५॥ सवास्त्यक्त्वा गणेशान्‌ भजतेऽनन्य-
चेतसा ! सर्वसिद्धि रभे सव्यो ब्रह्मभूत; स कथ्यत ॥३६॥ एवसुकंत्वा त्रितस्तस्मै ददौ म॑ दशाक्षरम्‌ । विधियुक्तं ततः

333

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

साक्लादंतर्थानं चकार ह ३७ राजा वीरसहो राजन्‌ हर्षतः स्वपुरं ययौ । पधाने नागरैः स्ैमोनितः संस्थितोऽभवत्‌ ॥३८॥
तत्रादौ पौषगां कृष्णां चतुथ तां समागताम्‌ । चकार स्वपुरस्थैः स विधियुक्तां खरषितः ॥२९॥ प्रशस्तं तद्‌ व्रतं तेन
कृतं सर्वत्र भूमिप । शा्खक्रष्णचतुर्थीजं व्रतं चक्रुजना खवि 1४० ततः पुत्रं मदर नीतिज्ञ धमसंयुतम्‌ । लेमे
नानागणे यत्तं जनाः संहर्षिता बुः ॥२१॥ रोगादिभिर्िनिखेक्ता हृष्टाः पुष्टा तेऽभवन्‌ । यत्र तन्न चतुरधीजं माहात्म्य
वदन्‌ जनाः ॥४२॥ पुर॑ राज्ये समरास्थाप्य राजा निच्ेत्तिधारकः । सस्नीको गणनाथं तममजद्धावसंयुतः ॥४३॥ अंते
ब्रह्ममयः सोऽपि वभूव व्रतपुण्यतः । कमेण भूमिसंस्थास्ते अरह्मभूता बभूविरे ॥४७॥ एवं व्रतस्य माहात्म्यं कथितं तेः
पोत्तम । अन्यच्छरणु मदाभाग पापनााकरं महत्‌ ।॥४५॥ गौडे कथ्िदू वणिक्‌ पापी रो मयुक्तो व भूव ह । द्रव्यार्थं
पितरं सोऽपि जघान विषदोषतः ॥४६॥ मातरं स तथा दुष्टो माग नानाजनांस्तथा । वणिजो विषयोगेन मारयामास
नित्यदा ॥२५७॥ एव॑ बहुधनो जातः परख्नीरखालसोऽभवत्‌ । मद्मांसपरो दुष्टो सतीसंगेषु लालसः ॥४८॥ नानामिषेण
दुष्टः स्म सतीर्थभति बेगतः। परच्रियस्ततो राज्ञा धृतोऽसौ ताडितोऽभवत्‌ ।॥४९॥ निगडेष॑द्ध एवाऽसौ संस्थितो राजवेदमनि
दैवयोगेन पौषी सा प्रापना कृष्णा चतुर्थिका ॥५०॥ तस्यामन्नादिभिर्हीनिः स्थितो दुःखसमन्वितः । चंद्रोदये रक्षकैयदत्त-
अन्नवमक्षयत ॥५९१॥ पंचम्यां राजदृन्नैः स शपतो ममार ह । ब्रह्मभूतः स वै जातो त्रतुण्यप्रभावतः ॥५२॥

यः विरे । ज्रह्यभूता व्रतस्यैव प्रभावेण महामते ॥५३॥ तञ्नैव कति ते राजन्‌ कथयामि
एवमज्ञानसंयुक्ता ज्ञानयुक्ता बम्बू भ ए महामते | स ८०
विद्रोषतः 1 न वक्तुं काक्यते तस्मादुक्तं संक्षेपतो मया ॥५४॥ हदं पौषस्य सकष्टवा माहातेम्यं संश्णोति यः । पटेद्रा
तस्य हु भद भविष्यति निरंतरम्‌ ॥५५॥

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मोद्रछे महापुरागे चतुय खंडे गजाननचसति पौषषृष्णचलुर्ीमाहतम्यबणेनं नामेक्तिरोऽध्यायः ॥

++ ¬+

पु
ख. पु. १२

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः .॥ दशरथ चाच । मलमासे च संकष्टयाश्चतुथ्यी वद॒ मानद । माहात्म्यं धीतिदं प्रूणं न तृसोऽदं
करपानिपे ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । आदे महाराजो बभूवे रेवतांतरे । धर्मंदत्त इति ख्यातो नानाधमरंपरायणः ॥२॥
यञ्वा विनीतकोऽत्यतं नीतिज्ञोऽखिल्तोषक्रत्‌ । षष्टांराग्राकंः सोऽपि भजापालनतत्परः ॥३॥ जलोदरयुलोऽकस्माद भवन
मानदायकः। सावे मौमोऽतिपापेन गृहीतः सर्वहास्नवित्‌ ॥४॥ नानोपायाः करतास्तस्य रातये छपसत्तम । तथाऽपि
रोगनिर्मुक्तो न वभूव महीपतिः ॥५॥ तुलादानादिकान्येव महादानानि पीडितः । चकार रोगयुक्तस्तदप्यल्यंतमजायत ॥॥
परिभ्रमन्‌ स तीर्थानि चकार विधिसंयुतः। देवताऽऽराधनं राजा नाऽभवद्रोगवनितः ॥७॥ ततोऽतिुःखितो राजा जलेनेवा-
त्मघातनम्‌ 1 विषेण करतैखुद्यक्तो नानाजनैः सविहरेः ॥८॥ ततोऽकस्मान्‌ महायोगी चाटवः समाययौ । तद्रे तं
नमस्क्त्य पूजयामास बांधवैः ॥९॥ मोजितं तं प्रणम्यैव कृत्वा करपुटं चपः । घमैदत्त उवाचाऽसौ विनयाचनतोऽभवत्‌।॥१०॥
ध्मैदत्त खाच । धन्योऽसम्यनुशहीतोर्मि सफलो मे नवोऽमवत्‌ । तव ददरीनतो विप्र साक्षाद्योगीश्वरस्य तु ॥११॥ आत्मघाते-
ऽहखुदयक्तस्तत्न ते दद्रानं महत्‌ । प्राप्तं पुण्यसमूदेन नरको न. भविष्यति ॥१२॥ वसिष्ठ उवाच । एवं वद॑तमानदयुक्तो .
योगींदरसत्तमः ! उवाच त॑ महाराजं दयया करुणानिधिः ।॥१६॥ अष्टावक्र उवाच । किमर्थं देहघाते त्वसुद्यतोऽसि ध महामते ।
रोगदुःखविनि्ुक्तो भविष्यसि न संखयः ॥१४॥ तव राज्ये महीपाल चतुर्थीखुख्यकवतम्‌ । नष्टं तेन महोन्रण पापिन,
संयुतो भवान्‌ ॥१५॥ राजा राष्ट्रकृतं पापं . त्वया परां तथेव तत्‌ । त्वमपि बतसंहीनः पतितोऽसि चूपाघम ॥ १६॥.
सर्वादौ तद्रतं कार्य चतुर्व्मफलप्रदम्‌ । तदा कमं कृतं राजन. फल्युक्तं भवेत्‌ किल ॥१५७॥ त्वया धमयुतं कम कृतं
नानाविधं तथा । चतुःपदार्थहीनं तद मूव ह जनैः कूतम्‌ ॥१८॥ स्वैः सह जने राजन्नरके त्वं पतिष्यसि । तदथ त्रतराजः
तत्‌ कुरु सवसमन्वितः॥१९॥ एवखुक्त्वा चतुथया यन्‌ मादात्म्यं खनिसत्तमः । आआवयामास तस्मै स करुणायुतचेतसा ॥२०॥
श्ुत्वा सख्यं स माहात्म्यं भमदत्तः सुविस्मितः । उवाच तं दि योमी्र॑ दषयुक्तेन चेतसा ॥२१॥ धमदत्त उवाच ।
पूर्वपुण्यं महन. मेऽस्ति कथनाय न काक्यते । मयेदं व्रतं विथ शतं तेन महाद्भुतम्‌ ॥२२॥ अधुना विघ्रराजस्य स्वरूपं मे
दयानिधे । कथयस्व सदा देवं भजिष्यामि महाप्रशुम्‌ ॥२३॥ न सामान्यं चरितं तत्तस्य दवाधिपस्थ यत्‌ । यस्येदं चतं
सुरूथं सर्वसिद्धिप्रदं भवेत्‌ ॥२४॥ अक्र उवाच । धमेदत्त महाभाग शृणु त्वं गणपस्य यत्‌ । यस्येदं बतं सुख्यं सर्वसिद्धि-

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पानं ८९
६

प्रदं मवेत्‌ ॥२५॥ निर्युणं गजवाच्य यद्रह्म मस्तकमेव च 1 तस्य देहः सगुणकं ब्रह्म योगे गजाननः ॥२६॥ सिद्धिर््ातिस्वरूपा
सा उुद्धिर्भातिधराऽभवत्‌ 1 ताभ्यां कीडति विघ्रेशो मायाभ्यां परमा्थतः |।२७॥ स्वसंवेदन योगेन लभ्यते दोन महत्‌ ।
तेनं स्वान॑दवासी स कथ्यते योगिभिः प्रसुः ॥२८॥ संयोगेऽयं गकारः सो योगेभ्यं च णक्ारक्छः । तयोः स्वामी गणेदरानः
खांतियोगेन लभ्यते ॥२९॥ पंचधा चिन्तवरत्तियां तस्यां मोहस्तु पंचधा । समोहं चित्तसुत्खल्य लभ्यते चित्तचालकः ॥३०॥
तेनाऽय गणनाथस्तु चितामणिरिति स्मृतः । तं भजस्व महाभाग तदा हांतो भविष्यसि ॥३१॥ एवमुक्त्वा ददौ तस्ते म॑न्न
मारात्मक परखुः। सविधिं धम॑दत्ताय ततः सोऽतर्दितोऽभवत्‌ ॥३२॥ राजाऽपि हषंसंयुक्तो बव भूवातितरां ततः।
धन्यमात्मानमेवं स्म॒ मन्यते भाग्यगौरवात्‌ ॥३३॥ तच्रादौ भलमासे या चतुर्थी करष्णपश्चगा । समागता जनै राजा तां
चकार विधानतः ॥२४॥ ततस्तेन वरतं सख्यं तत्‌ सर्वच प्रकाशितम्‌ । ततो जना व्रतं चक्रु भूमभिस्था यत्र तच्र ते ॥२५॥
ततो रोगविनि्क्तो धमदत्तो वभूव ह । जनाः सवे तथा हृष्टा बभूवू रोगवरिताः ॥३६॥ नित्य गणपतिं राजाऽमजचानन्य-
मानसः} गणेकाप्रीतये नानादानानि स ददौ सदा ॥३७ ततो राज्ये स्वपुत्रं स संस्थाप्यैकांतसंस्थितः । सस्रीको गणनाथं
तममजद्धथानमागंतः ॥३८॥ अंते जगाम विवे त्नः स बभूव ह । जनाः सच कमेणैते बह्मभूता बभूविरे ॥३९॥
एवं व्रतस्य माहात्म्य सवेस्तिद्धिरवायकम्‌ । कथितं ते महीपाल शण्वन्यत्त्वं कथानकम्‌ ॥४०॥ गांधारददावासीयः क्षियः
पापकारकः । बभूव स परद्रग्यहारकन्चौयेमागतः ॥४१॥ द्ूतमथरतो निलयं परखीकंपटोऽभवत्‌ । गोमां स भक्षणे सक्तो
मिथ्यावाक्‌ साक्ष्पूरकः ॥9२॥ नानामेदैः सुदु; कलहं यत्र तन्न वै । चक्रार स्वेदा राजन्‌ हिंसाकमं परायणः ॥४३॥
ततो राल्ञा महापापी वने निष्कासितो वरात्‌ । जघान मा्गगास्तच्र जंतुन्नानाविधान्‌ खलः ॥४०॥ द्विजादीनां वधे सक्तः
स्रीवालवधकारकः । एवं नानाविधं पापं नित्यमेवं चकार सः ॥२५॥ ततो द्रव्ययुतोऽलयतं . बुणुजे भोगसुत्तमम्‌ ।
हृदीप्सितं स दुष्टात्मा नानाचौरसमन्वितः ।॥४६॥ कदाचित्‌ पर्वतद्रोणीं मलमासे स आधितः । चतुर्थ्या कृष्णपश्चस्य
दिंखा्भं रोभसंयुतः ॥४७॥ ततो मानवमेकं तु. मागेस्थं स ददद ह । निःखल्याधावदत्यंतं साखरहस्तो वधाय चै ॥४८॥
पपाल क्रूरकर्माणं दृष्टा तं सोऽपि 'भीतितः । कोरामात्रं ततो दुष्टः पपात पदब्युत्क्रमात्‌ ॥४९॥ पतितं तं समाज्ञाय नरः
क्रोधसमन्वितः । पाषाणेन महादु्टं भारयामासे मस्तके ॥५०॥ मस्तकः स्फुटितस्तच्र क्षन्नियस्य नराधिप । तेन स
व छह

८ ^^ ¬~ ----- ~न

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

च 1 ररर म क
खं, छ अ. २३ पान ९०

तस

व्याङ्कलोऽत्य॑तं गतचेष्टो बभूव ह ॥५५१॥ रात्रौ चंदरोदये चित्‌ सावधानोऽभवत्‌ कुधीः । पायसं भक्षयामास स्वल्प
दुःखसमन्वितः ॥५२। ततो ममार प॑चम्यां गतः स्वानंदके पुरे। तत्र दद्रा गणेशानं जश्पमूलो घम ह्‌ |(५३॥ एव न्तम नाका
पापकर्मा स श्चत्नियः। ब्रह्मभूतो बभूवाऽपि कि पुनर्ञानतः करत्‌ ।५४॥ नानाजना वरतेनैव खकस्वा मोमान्‌ हदीष्सितान ।
ब्रह्मभूता बभूवुश्च कथितुं तन्न हाक्यते ॥५५॥ इदं कुष्णचतुथया यन्‌ माहात्म्यं मलमासके । शृणोति यस्तु पठति स
ईप्सितमवाभ्रुयात्‌ ॥५६॥

॥ ओमिति श्रीमदास्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराण च॑तुथ खंडे गजाननचसिते मङमास्रष्णपष्ठचतुर्थीमाहात्म्यवणेनं नाम ्रात्रिदोऽध्यायः ॥

^ 34

॥ ओगणेराय नमः । दशरथ उवाच । मीमूले च यस्ति्ठेचतुथ्यौ खनिसत्तम । संकष्य्यां सस्य माहात्म्यं वद मे करुणा
नि ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । इतिहासं प्रवक्ष्यामि पुरातन भवे दप । सर्वसिद्धिकरं पूर्णं श्रवणात्‌ पटठनाक्रृणाम्‌ ॥२॥ पांचाल
त्राह्यण; कथिदच्रिगोत्रसमुद्धवः । पूवेकमविपाकेन कुयुक्तो वश्चूव हे ॥२॥ नानाक्षतखमाकीणे; प्रस्रवत्‌ पूय्षोणितः ॥
कीटकैः सर्वतो व्याघ्रो दयंधः कुन्जोऽभवन्रष ॥2॥ तं दष्रा तादशं प्रं पितता परमदुःखितः । अत्रि जगाम शरणं तं पप्रच्छ
प्रणम्य सः ॥५॥ तेनापि कथितं राजन्‌ कामीमूले स्थितो भवेत्‌ । चतुथी संकरं कुयोत्तदा पापात्‌ परखुच्यते ॥॥ ततः
सोऽपि स्वप्र तं छमीमृखे महीपते । समानाय्य धव॑धैव दास्ना सवोधसाधकः ॥५॥ स्योदयात्‌ समारभ्य व
ऽभवत्‌ । तावत्तत्र महारोगी सोऽतिषठदघनाकुलः ॥८॥ ततः पितरा समानीतः स्वये सोऽपि तत्क्षणात्‌ । नेत्रयु ए
यभूवाऽ्थ रोगादिभिर्बिव्जितः ॥९॥ कुञ्जतादीनरूपं तं संस्थितं विगतज्वरम्‌ । तद्‌ दा परमाश्चर्यं विपाः सवं विसि
॥१०॥ ततः सोऽपि गणेद्यानम भजन्नित्यमादरात्‌ । चतुर्थ्या कृष्णपक्षे वै शमीसूले स्म तिष्ठति ॥११॥ अते शांतिसमायुक्तो
ब्रह्मभूतो वभूव ह । एवं तिषठेच्छमीमूले सोऽसाध्यं कुरुते वाम्‌ ॥१२॥ अन्यच्छरणु महीपाल माहात्म्यं सवेसिद्धिदम्‌ ।
चोरः कश्चिन महान्‌ पापी नगरे सख गतोऽभवत्‌ ॥१३॥ स्फोटयित्वा यदं किंचित्तेन तत्र प्रथिहय सः 1 घनं गृहीत्वा नियातो
नरेश्छः पपाट सः ॥१४॥ जनैः कोलाहलस्तच्न कृतः परमदारुणः । श्चुत्वा राज्ञो ययुरदैताः शसरहस्ता महाबलाः ॥१५॥

४ 99

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

ज्ञात्वा घरत्तांतसुग्र ते धाविताः क्रोधसंयुताः । वेगेन तं महाचौरं जघ्लुः शखप्रहारतः ॥१६॥ चिन्नांगं पतित चौरं
दूताः संग्रद्य दारुणम्‌ । नं बर्व॑घुः हामीघ्क्ले ततो राजानमाययु; ॥१७॥ समागता चतुर्थी सा त्राऽकस्मान्‌ महीपते ।
कृष्णा सोऽपि महाचौरो शमीमूलस्थितोऽभवत्‌ ॥१८॥ पंचम्यां क्षतहीनांगं चौरं सर्वत्र शोभनम्‌ । संजातं राजदूतास्ते
ज्ञात्वा राज्ञे न्यवेदयन्‌ ॥१९॥ राजा तत्र समागम्य तं प्रणम्य पुरःस्थितः । एतस्मिन्न॑तरे तत्र विमानं सहसाऽऽगतम्‌ ॥२०॥
तं तच्रागृहय निक्षिप्य गणान्‌ हंडाविराजितान्‌ । तान्‌ प्रणम्य स पभच्छ राजषिर्तुसुत्सुकान. ॥२१॥। महासेन उवाच । भो
भो गणपततेदता; क्रिमनेन कृतं महत्‌ । वदेत करुणायुक्तास्तद्रयं करवामहै ॥२२॥ गणेशा उलुः । कृष्णपक्षे चतुध्यौ यः
रशमीमूले जपेन्मलुम्‌ । तित्‌ सूर्योदयाद्यावत्तथा चन्द्रोदयो भवेत्‌ ॥२३॥ निराहारः स विघ्ना पूजयेत्‌ वतकारकः ।
पञ्चा्िपां्च सं भोज्य स्वयं संजीत वाग्यतः ॥२४॥ रान्नौ जागरणं कुर्यात्‌ पंचम्यां पूजनं पुनः । पङुर्यात्‌ गणराजस्य स
दैष्सितमवाघ्रुधात्‌ । ।२५॥ फटयुक्तः सव्य एव्‌ भवल्यच्च न संहाय; । अंते स्वानेदगो भूत्वा ब्रह्मभूतः स जायते ॥२६॥
एवसुक्त्वा गता दूताश्चौरेण सहिता प । चौरो वितनेश्वरं दष्टा ब्रह्मभूतो वभूव ह्‌ ॥२७॥ ततो राजा महाभागो गणेश्ा-
भजने रतः । स चतुर््या शमीमूले तिष्टन्नियमसंयुतः ॥२८॥ ततो राजा गति लेमे चिलोक्यां जतपुण्यततः । ब्रह्मादीनां
सभायां स गत्वाऽतिष्ठत्‌ स्वयेच्छया ॥२९॥ पुनः स्वनगरे राजा च॑पावत्यां जगाम ह । एवं सर्वत्रगो भूत्वा रराजे राजमंडे
॥२०॥ अते सवेजने राजा नगरस्थेमेहामते । जगाम विघ्रराजं तं ब्रह्मभूतो वभूव ह ॥६१॥ इदं ते सुख्यमाहास्म्यं रामीमूल-
स्थितेमहत्‌ । चतुर्थ्या कथितं राजन्‌ संकष्वयां सर्वसिद्धिदम्‌ ॥३२॥ गाणयाद्यः पठेद्वा स सद एव फलं लेत्‌ । ईप्सितं
गणराजस्य भसादान्नात्र संशयः ॥३६॥ एवं नाना जना राजन्नंध्यदोषादिवर्जिताः । बभूवुशरितं तेषां मया वक्तुन
शाक्यते ॥३२॥

॥ ओोमिति श्रीमदांये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्धले महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचरिते शमीमूख्चतुर्थीत्रताचरणचणैनं नाम त्रयिदयोऽध्यायः ॥

"> -पै> # €<. <
कः व: 1
--~----- 10060 3 966.

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

ययल छ अ. २४ [1 पान्‌ रर _
4 @{ ; अ ; थ ~ र च
ददः वल:
स्क" पक + ९१५८ { च

॥ आगणेकाय नमः ॥ दर्थ उवाच । खावणादिषु मासेषु लड्वादीन्‌ यस्तु भश्ठति । तस्य विधियुतं व चद्‌
सर्वदम्‌ ॥१॥ वसिष्ठ उवाच । मनोरवैवस्वतस्यैव पुत्र दश्वाकुसंज्ञकः । राञ्यरोमी कनिष्ठः सन्‌ व सिद्धिदम्‌ ॥र॥
बमश् श्रावणे कृष्णसंकष्टधां पचखायजान्‌ । रडडकान सत्त नाचन्‌ बहसाधनतत्परः ॥३ ॥ द्‌ वा ८
कृष्णे चकार ह । आश्विने निजं तद्चकार त्रतमडतम्‌ ॥०॥ कार्तिके दुग्धखुक्‌ राजाऽतिष्टत्‌ स्वनियमे रतः 1 मागं

जलं पीत्वाऽभजत्तं गणनायकम्‌ ॥५॥ पौषे मोमूत्रमाच्रं तु रतं पीत्वा समाचरत्‌ । शा हुङ्तिखान्‌ राजा
्रतकारणात्‌ ॥द॥ फाल्मुने शारषीरायुक्तं मानबोऽमक्षयद्‌ घृतम्‌ । वेच तद्त्‌ पचगव्यं पूजयित्वा विनायकम्‌ ॥७॥ पेया

पद्यवीजं स वभश्ल व्रतधारकः 1 ज्येष्ठे घृतं गवां मक्षश्चकार ब्रतखत्तमम्‌ ॥८॥ जापाठ त स 4 ६
च॑द्रोदये गणेशानं पूजयित्वा विधानतः ॥९॥ ततस्तस्य नतस्यैव प्रभावेण महामते । सुद्यः म य इलो ज्येष्टो
ऽभवन्नप ॥१०॥ ततो सुनिभिरायं तं राजानं स चकार ह्‌ । मलाररक्ष्वाङ्कन्व तु सावभौम मद्ादयुतिम्‌ ॥११॥ एवं त्वसाध्यवं
राजन्निच्छ्र यदि मानवः । धर्ममार्गेण तत्‌ सोऽपि लभते नाच्र संय: ॥१२॥ एवं नाना जना राजन्‌ बतपुण्यघ्र भावतः ।
लञ्ध्वांऽते ब्रह्मभूताश्च बभूवुभूमिमंडले ॥१३॥ अतरत्व राजकश्ादृल पापरूप^स सांप्रतम्‌ । तव राज्ये व्रतं नष्टं चूपाघम

[ भेऽ
$ ~ #

न बुद्धयसे ॥१४॥ जनेः सह व्रतं तस्मात्‌ रुष्व त्वं भविष्यसि । पुत्रयुक्त्च विघ्नेर्मते गच्छसि निधितम्‌ ॥१८९॥

त €
सुद्र उवाच । प्रणम्य तं दङारथो महाराजो जगाम ह्‌ । स्वपुरे जनसंयुक्तश्चकार व्रतखुत्तमम्‌ ॥६१६॥ ततौ भूपेन सवच

फ

प्रदरस्तं तद्रतं कतम्‌ । चकुः सवैजना भूमौ वतं गणेश्वरं महत्‌ ॥१७॥ त्रतपुण्यप्र माकण विष्णुः साक्लाह भुव ह ॥
चतुर्घाऽऽत्मानमा ज्य पुच्रस्तस्य महात्मनः ॥१८॥ रामन्च भरतो राजा लक्ष्मणः राचुसूदनः । पुत्रा्चत्वार्‌ एवं ते
&लसंयताः ॥१९॥ अते जगाम विघ्रं दश्चरथः प्रतापवान्‌ । लोका दु;खविहीनाश्च ब्रह्मभूता बभूविरे ॥२०॥
1 1 स ले विदरन्वरः ति
वसिपरदकारथस्येमं विषस्य धीमतः । संवादं व्रतहेतुं तु यः छणोति पठेन्नरः ॥२१॥ तस्मै वितनश्वर्‌ः सस्लाददात
फलमुत्तमम्‌ । पुच्रपौच्ादिरसयुक्तः धनधान्यसमन्वितम्‌ ॥२२॥ नानारोगविहीनत्वभन्वयादियुतं महत्‌ । अते गणपतौ लीनं
करोत्यच न संरायः ॥२३॥ चतुध्यौश्चरितं पूर्णं कथित ते प्रजापते । ग्रोतुमिच्छा पुनः किं ते वतेते वद्‌ साप्रतम्‌ ॥२४॥
| ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्सौद्टे महापुराणे चतुथे खंडे गजाननचस्ति बसिष्ठदशरथसंवादसमाप्निव्णनं नाम चतु्िशोऽभ्यायः ॥
<> >> ^< <<
ल्द

2021

तलङ्ग
1 2.1
५८.2१.१८. ९. ५८

2111<41200211082011121॥1.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

र्व. ७ अ. २५

मः कन
76 0 > ९4 <> मस (> 1) न 99 (7 > सस > ाद्मलाष्रस > सप्रसाश्राख्र > सस > स {८ ५५ @& सद्यास ध इ (>> र,
7 2226262622222262626262262262262622

26 (9 >> र (>> >> ९५

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दक्ष उवाच । उद्यापनं व्रतस्यास्य वद त्वं सुनिसत्तम । येन सांगं फलं सर्व मते त्रतकारकः ॥१॥
सुद्र उवाच । उद्यापनं प्रजानाथ त्रतस्यादौ मतं वुधैः । अथवा वषेमध्ये तत्‌ कर्तव्यं व्रतकारिणा ॥२॥ अथवा माद्रमासे वे
छरुङ्कायां च प्रजापते । उद्यापनं प्रकर्तव्यं कृष्णायां माघमासक्रे ॥६॥ महामंडपकं कुयात्‌ कदलीस्तममंडिततम्‌ । नाना-
रो भासमायुक्तं विभवे सति मानद ॥४॥ वित्तराव्यै न कुर्यात्‌ स यथाविमवमाचरेत्‌ । चन्नाऽऽदच्नीदिभिः शोभां
दीपमालाविराजितम्‌ ।५॥ मणिसुक्तादिकैः पूर्ण भूषणैश्च विदोषतः । यत्र तत्र यथायोग्यं प्रङुयाद्रतकारकः ॥६॥ मध्याह-
समये तस्याः खुङ्कायाः कथितं प्रमो । चन्द्रोदये च कृष्णायाश्चतु््याः पूजनं चरेत्‌ ॥७॥ गोमयेन प्रकिप्याऽथ धान्यराद्धिः
प्रकल्पयेत्‌ । तन्मध्येऽ्टदलं पद्म कुयीत्तद्ररुणा स्वयम्‌ ॥८॥ तच्र संस्थाप्य सौवर्णं कलद्रां ताञ्रजं तथा । चप्यं वा मृन्मयं
दक्ष वख्रयुग्मेन वेश्येत्‌ ॥९॥ तस्योपरि सुबणंस्य पात्रं स्थाप्य महामतिः । व्रं ततो गणेहास्य य॑चं कुयाद्विचक्षणः
॥१० तश्र गणपतेश्चैव मूर्तिर्धातुविनिमिता । सवावयवसंयुक्ता भूषणे राजिता भवेत्‌ ॥११॥ द्विजोत्तमश्च संस्थाप्यः
पूजयेन्तां यथाविधि । ब्राह्मणानं वरयेच्छुद्धानेक्विद्यतिसं ख्यक्तान्‌ ॥१२॥ गणानां त्वेति संच्रस्य जपं कुधाद्रिरोषतः ।
ततो होमं परकुर्वीत सहस वा तदर्धकम्‌ ॥१३॥ अष्टोत्तरशतं वाऽपि तथा जपदशां रकम्‌ । गीतवादयपुराणानि वेदाध्ययनमेव
च ॥१२॥ (नानादाख्नपरवादांश्च कुर्वतु ्राह्यणास्तत्‌ः । यत्र तन्न गणेक्रारय कया; क्षकथयंतु ते ॥१५॥ ततः पूणीहुति.
कुर्याद्रसोर्धीरां स पातयेत्‌ । बलिदानं ततः कुयत्ततो वायन चरेत्‌ ॥१६॥ एकविातिपक्ाननैरेकर्विातिसंख्यकैः ।'
नैवेगेन्रोह्यणान्‌ संमोञ्यार्थयेत्तान विद्रोषतः ॥१७॥ दक्षिणां विपुलां दत्त्वा सपलीकान्‌ प्रतोषयेत्‌ । योषिद्धधः कंचुकी या-
दुषणानि महामतिः; ॥१८॥ कृष्णायां च चतुथ्यौ स चन्द्रायार्घ्यं प्रदापयेत्‌ । श्धायां तत्तथा दक्ष चरेचन्द्राघ्यैवजितम्‌
॥१९॥ आदौ स तिथये दद्यात्‌ पश्चाद्रिघरेश्वराय वे । व॑त्चन्द्राय तन्‌ म॑चैरर्घ्यं मच्रसमन्वितम्‌ ॥२०॥ तिथीनां मातुरूपे त्वं
देवि सर्वा्भदाथिनि । गृहाणाध्यं मया दत्तं चतुथ्यै ते नमो नमः ॥२१॥ गजानन नमस्तुभ्यं नानासिद्धिप्रदायिने । ग्रह्यणा्वं
बुद्धिपते मथा दन्ते छुमप्रद ॥२२्‌। अच्रिगोच्रसजुद्धुत गणेाग्रीतिवर्घन । गृहाणार्ध्यं मया दत्त रोरिण्यासूतधारकः
॥२३॥ कृष्णपक्षे सदा राच्रौ भोजनं स समाचरेत्‌ । शङ्कपसे च पंचम्यां ब्राह्मणादींस्तु भोजयेत्‌ ॥२४॥ चतुध्यी'
आगरं कुयीत्‌ गणेाकथयान्वितः । पंचम्यां प्रववत्‌ पूज्य नेवेदयायैर्महामतिः ॥२५॥ दीनांधकरपणेभ्यश्च दव्यादन्नादिकं

वहः

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ, २६
व 9

तथा । ब्राह्मणेभ्यो विरोषेण दक्षिणां दापयेन्नरः ॥२६॥ सर्वान्‌ संमोञ्य दानेन तोषयदेवसन्निधौ । गणेाहट भक्ति स
याचयेत्तेभ्य आदरात्‌ ॥२७॥ ततः सोपस्करां मूरति दब्यात्‌ स्वयुरवे स्वयम्‌ । एकविद्रातिविपरेभ्यः करद्रान्‌ दापयेत्ततः
॥२८॥ संतोष्योदारधी; सवोन्‌ स॒ भविन क्षमापयेत्‌ । ततो गणपतिं नित्य भजेतानन्यचेतसा ॥२९॥ एवसुव्यापनं
कुर्याद्रतस्यास्य महामतिः । सख संपूणेफलं सुक्तवा ब्रह्मभूतो भविष्यति ॥३०॥ वक्तुं न ऋक्यते दक्ष माहात्म्य च
ब्रतोद्धवम्‌ । सोद्यापनं विरोषेण कथितं ते यथामति ॥३१॥ इदं चतुर्था दक्ष चरितं संखणोति चेत्‌ । पठेद्धा तस्य विघ्रेरो
मानसेप्सितदो भवेत्‌ ॥३२॥

॥ ओमिति श्रीमदान्तये पुराणोपनिषदि श्रीमम्मौद्रले महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननचसिति चलु्ययापननिरूपणं नाम पंचरत्रिंशोऽध्यायः ॥

"न> > प <<

॥ श्रीगणेदयाय नमः ॥ दष उवाच । माहात्म्यं यच्छतं सख्यं चतुरथीसं भवं मदत्‌ । करतक्रत्यश्च तेनाऽ संजातो सुनिसत्तम ॥१॥
अधुना बद माहात्म्य रोभासुरनिवरदेणे । गजाननस्य योगी चरित्रं सर्वसिद्धिदम्‌ ॥२॥ सुद्रर उवाच । इतिहासं प्रवक्ष्यामि
परातन मवं प्रभो । सर्वसिद्धिपदं दश्च श्रवणेन न संशयः ॥६॥ एकदा दौलवये तु कैलासे रकरः स्थितः । पार्वत्या स्वगणैः
सार्धं देवैसुनिभिराटतः ॥०॥ तच्राऽऽजगाम पौलस्त्यः कुवेरो निधिसंयुतः। प्रणम्य गिरिजायुक्तं शंकरं पुरतः स्थितः ॥५॥
समीपे शंकरस्यैव गत्वा चामरसंयुतः। असेवत महात्मानं भक्तियुक्तेन चेतसा ॥६॥ अकस्मादैवयोगेन दृष्टा पवंतनंदिनीम्‌ ।
रूपेणाप्रतिमां सर्वावयवैः रोभनेयुताम्‌ ॥५॥ साक्षान्‌ मायामयीं शाक्तिः मोहयुक्तो वभूव हे । कामवाणाभिभूतः
सन्नपदयत्तां खविहलः ॥८॥ सकामहष्टिसंयुक्तं परयतं तं धनाधिपम्‌ । दृष्टा कोपसमायुक्ता व भुवे शंकरपिया ॥९॥
क्रोधेन वक्रनेच्नं सा ज्वालयामास तस्क्षणात्‌ । कुबेरस्य महादेवी सोऽपि रहोकाङलोऽभवत्‌ ॥१०॥ अतिविहटगाव्रत्वात्‌
पास्कंदद्‌ वीर्थसुत्तमम्‌ । धनपस्याऽच्र पु्रोभूत्‌ पपात शोभया युतः ॥११॥ ततः स रल्लया युक्तः प्रणनाम महेम्वरीम्‌ ।
नियम्यात्मानमानिंदय तुष्टाव विविधैः स्तवैः ॥१२॥ ततः सा कशंकरेणैव सांत्विता जगदैविक्रा । पिंगाक्षं तं चकाराऽपि
पुत्र भावप्रदशिनी ॥१३॥ जगदंबा लो भना कुबरोऽभूत्‌ सद्यतः । मातगामिस्वरूपत्वात्‌ पुत्रस्तस्य पतापवान्‌ ॥१॥

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ४ अ. २६ पान ९५
व ्छ्ख्छ्ड्
लोभ एव समाख्यातं नाम तस्य द्विजैस्ततः । संग्द्य तं ग्रहं देवो धनदः प्रजगाम ह ॥१५॥ कुबेरनवने संस्थं लोभं तं
नारदो खनिः । ज्ञात्वा जगाम पातारे वीणागानपरायणः ॥१६॥ तारं पातालसंस्थं तं दानवानां हितैषिणम्‌ । हद्रेण निजितं
ज्ञात्वा नारदः प्रययौ सुनिः ॥१७॥ तारः ससुत्थितो विप्रं पभणनाम खुदा युतः । प्रपच्छाऽऽपूञय वृत्तांतं दानवानां हिताबवदम्‌
॥१८॥ तार उवाच । इद्रेणाऽहं जितो विप्र दानवा मर्दिता राम्‌ । अधुना किसु कुर्यां तद्द मे खुनिसत्तम ॥१९॥ नारद उवाच ।;
अलकायां कुबेरस्य पुत्रोऽभूद्रीय॑पाततः । लो मस्तच्र समागत्य हर त्वं पुत्रमादरात्‌ ॥२०॥ त पालय महामागतेनते
वाञ्छितं महत्‌ । भविष्यति न संदेहो मम तस्माद्रचः कुरु ॥२१॥ एवसुक्त्वा महायोगी नारदोंऽतर्दितोऽभवत्‌ । तारः स्म
हर्षितोऽत्यंतं मेने स करतकृत्यताम्‌ ॥२२॥ मायया दानवाधीरास्त्वलकायां जगाम ह । गृहीत्वा लोभकं पुत्रं सुध
स्वग्रहमागमत्‌ ॥२३॥ लोभं केनचिदागत्य हतं ज्ञात्वा धनाधिपः । न रोकं मानसे सोऽपि प्रचक्रे दुनिमित्तजम्‌ ॥२४॥
तारः पुत्र समानीय पाटयामास दषेतः । वालकीडनकैयुं क्तं तं दृटा विस्मितोऽभवत्‌ ॥(२५॥ उत्पाय्य वाल्कैचक्लान्‌ रेमे लोभः
प्रतापवान्‌ । तलप्रहारवेगेन दारुणां बिभिदे रि लाम्‌ ॥२६॥ एवं नानाविधं कमांस्य दष्टा दानवोत्तमः । हषंयुक्ता व मूवुस्ते
मेनिरे कृतक्रत्यताम्‌ ॥२७॥ ततः पचमवर्षे स चकार वतवंधनम्‌ । वेदानध्यापयामास हकरिष्यै्मदाबलः ॥२८॥ स आसुरीं
महामायां सवेदेवविभोदिनीम्‌। विव्यामभ्यस्य लोस्तु चाखराखे पारगोऽभवत्‌ ॥२९॥ ततः प्रणस्य विप्रद्रं छुकतं
सर्यविदांवरम्‌ । पप्रच्छ स्वेदं पूणंखुपायं लोन आदरात्‌ ॥३०॥ ततः पंचाक्षरीं विद्यां ददौ तस्मै मदामुनिः। दौवीं
विधियुतां खो नस्तं प्रणम्य ययौ वनम्‌ ॥२१॥ तत्र गत्वा तपस्तेपे शिवं ध्यात्वा महासुरः । जपं चकार भावेन निरादार-
परायणः ॥३२॥ मस्मांगलेपसंयुक्तः दौवमागेपरायणः । तोषयामास यत्नेन रशंकरं सर्वदं परम्‌ ॥३३॥ एवं तपसि रोभः
स संस्थितो बहुवासरम्‌ । ततस्तस्य हारीरेऽपि वल्मीको वच्रृघे महान्‌ ॥३४॥ दिव्यवषैसदस्रेण प्रसन्नः रकरः पसु; ।
आययौ तं वरं दातुं पावैत्या सह दलश्त्‌ ॥३५॥ समागतं महेक्ानं न बुबोध स दानवः । ततस्तं जलमासिच्य शासुः
दात्तः चकार ह ॥२६॥ ततः शंखं समालोक्य दषेयुक्तेन चेतसा । जगाद त॑ प्रणम्यादावबुत्थितो दानवाधिपः ॥२३५॥
लोभाखुर उवाच । धन्यं मेऽद्य तपो मंत्रो घन्यौ मे जनकौ प्रभो । जन्म ज्ञानादिकं सर्व येन रो महेश्वरः ॥३८॥ किः स्तौमि
त्वां महेद्ान साक्ाद्रहय सनातनम्‌ । तथापि स्तौमि देवेरा त्वदशेनसफुरन्मतिः ॥३९॥ नमस्ते विश्वनाथाय सर्वातर्याभिणे

क
मु. पु, १२

2।<८1120021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

खं ४ अ. २७ पान ९द
तिनि 96996

नमः । रकराय रिवायैव छन॑तयुणराहाये ॥४०॥ चिनेच्राय महादेव शक्तियुक्ताय द मवे । निशणाय गुणानां ते चारकाय
नमो नमः ॥४१।॥ अमेयकक्तये तुभ्यं गिरीशाय वृषध्वज । सखष्टरे पात्रे च संहरे च्रिधारूपाय वै नमः ॥४२॥ अकतुं
मन्यथा कतुं कर्तु रक्ताय ते नमः। सदा मोहविरीनाय शडाय सततं नमः ॥४३॥ स्वाधीनाय परेाय सहजे खेलकारिणे ।
छलदस्ताय देवानां पतये ते नमो नमः ॥४४॥ कैलासवासिने तुभ्यं भस्मरेपकराय वै ! दिगंबराय सर्वेभ्यः सवेदाय नमो
नमः ॥४५॥ एवं स्तुत्वा महेकानं तूष्णीं मावेन संस्थितः । लोभाखरः प्रसन्नात्मा साश्चकः स करृतांजटिः ॥४६॥ तसुवाच
मद्ादेवो वर घ्रूणु हृदीप्सितम्‌ । दास्यामि तपसा स्तोत्रेण तुषो दानवोत्तम ॥४७॥ त्वया कृतमिदं स्तोन्रं मम प्रीतिविवधैनम्‌ ।
भविष्यति न संदेहो सुक्तिसुकितिप्रदायकम्‌ ॥४८॥ यः पषिष्यति दैत्येद्र ्रावयिष्यति वा नरः । श्रोष्यते स लमेत्‌ सद्यो
वाञ्छितं मप्पियः सदा ॥४९॥ श्रुत्वा शंकरवाक्यं स तं जगाद महासुरः । दर्षेणोत्फुदनेत्रश्च भक्त्या विनयसंयुतः ॥५०॥
खोमाघुर उवाच । वरदोऽसि यदि त्वंच तदा भर्चितच ते दृढाम्‌ । देहि राज्यं महादेव ब्रह्मांडस्य विदोषः ॥५१॥
ननैश्वयैसमायुक्तमारोग्यादिसमन्वितम्‌ । मनसीप्सित्मेवं मे सिद्धधतु त्वदलुग्रहात्‌ ॥५२॥ भनोवाणीमयं यच्च तस्मान
सत्युरन मे भवेत्‌ । सदान॑दसमायुक्तं मां कुरुष्व कृपानिधे ॥५३॥ लरोभासुरस्य वाक्यं चे श्चुत्वा चफितमानसः।
शंकरस्तपसा बद्धस्तथेति तसुवाच ह ॥५२॥ अंतधाय स्वमात्मानं कैटासस्थो ब्रुव ह । लो भासुरः प्रसन्नात्मा स्वगं
प्रत्यपययत ॥५५॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रले महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननचसति लोभाुसवरप्रापिवणैनं नाम षटटर्िशोऽध्यायः ॥।

"न ॐ <<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच ! रो भासुरः समागल पितरं मातरं ततः ¦ प्रणम्य सुद; सबन. यथायोग्धं चकार
ह ॥१॥ मदिषासुरपुत्रीं स उवाह रूपरालिनीम्‌ । तृष्णां गणयुतां सोऽपि तया संहर्षितोऽभवत्‌ ॥२॥ एवं नाना विभोगेन
सुटदानंदकारकः । बभ्वूव बलसंयुक्तो मदेन भृचामोहितः ॥३॥ मह्यां समागतः सोऽपि दानवैः परिवारितः । नगरं निर्ममे
तच्र सदा विषयवर्धनम्‌ ।॥2॥ चकार नाम तस्यापि सुखदं दानवेरितः । ततो दिग्भ्यः समायाता नाना दैत्यगणाः

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

+~ ~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~ ~
खं. ४ अ. ३७ पान ९७
त्म 62232222 2222 ०८222222 9 क
77825 (स 5 0८3 10 र ~-----------~-------~~----~-~-~---------- वा 7525 | > ५,

पुरे ॥५॥ ततो लोमोऽसुरैः सवैः स्वयं गत्वा महाखनिम्‌ । शुक्रं समानयत्तन्र प्रणम्य भावसंयुतः ॥६॥ शुक्रेण प्रिता
दैत्या गतास्तच्र महापुरे । देवांतकश्च ब्रच्रश्च बलिर्जु भः प्रतापवान्‌ ॥५। नरांतकः प्रहेति हेतिर्विप्रचितिस्तथा । इत्याद्या
बहवश्चान्ये मिलिता अभवन्‌ प्रभो ॥८॥ ब्राह्मणैः कारयामास ततः शुक्रोऽभिषेचनम्‌ । दैत्यादीनां महाराज्ये स्थापयामास
तं सनिः ॥९॥ स्वे संहष्टकास्तन्र बभूवुदानवोन्तमाः ! तत; स्वस्वगदेष्वेतेऽगमन्‌ घोषकरा भराम्‌ ॥१०॥ ततो बहौ गते
कालेऽखुरो रो भः प्रतापवान. । आहयामास दृतैसतान्‌ दानवान्‌ बरसंयुतान. ॥११॥ आज्ञामान्ेण तस्यैव समाजगसुर्बला-
न्विताः । असुरा भयदाः सर्वेऽसुरं लोभं प्रजापते ॥१२॥ लो मासुरोऽसुरान्‌ सर्वान्‌ संपूज्य यथाविधि । उवाच तान्‌
महावाक्यं हषेयन्‌ दानवोत्तमः ॥१३॥ रोभार उवाच । विप्रचित्यादिकाः सर्वे शणुध्वं मे वचो दितम्‌ । भवतां पुण्ययोगेन
जेष्यामि सकलं जगत्‌ ॥१४॥ यदीच्छा भवतां वृद्धाः भ्रष्टा अन्रैव संगताः । तदाऽऽन्ञा मे प्रकर्तव्या करोमि वलसंयुतः
।।१५॥ एवं तस्य वचः श्रुत्वा षिता दानवोत्तमाः । जगुस्तं भावगं भीरं साधु साधु त्वयेरितम्‌ ॥१९॥ जेष्यामर्त्वत्पमसादेन
देवान. विष्णुपुरोगमान्‌ । पराक्रमलुखा तेन विद्यते जगति प्रभो ॥१७॥ ततोऽतिहर्षिताः सचे छुक्रं तच्र समानयन्‌ ।
तेनाज्ञप्ता महाभागाः सल्नास्ते प्रवभ्रूविरे ॥१८॥ गजासुरो विधवित्तिर्देवांतकनरांतको । प्रतापवांश्च तारो चै प्रदेतिर्ईैतिरेव
च ॥१९॥ वलिजि भस्तथाऽन्ये वै द॑दिता अभवंस्तदा । स्वस्वसेनायुताः सवे नानावाहनगा शुः ॥२०॥ पदातयोऽप्य-
संख्याता अश्वारोहास्तथाऽपरे । प्छसंस्थाः खगारांहा अपाराश्च समाययुः ॥२१॥ गजारोहा रथारूढा नानावादनसंस्थिता;।
महासुराः राखसंयुक्ता लो भाखुरमाययुः ॥२सा तैः समेत्य महाबाहुलोभः संहर्षितोऽभवत्‌ । एथिवीजयनार्थाय
काल्कपनकारकः ॥२२॥ एताद्का महावीरा यच्नातिष्टन्‌ सुदंशिताः । तैरयुदं खपच्ार्दृलाः किं कर्तारोऽर्पमानवाः ॥२४॥
पाः केचिन्‌ खतास्तच्र संग्रामे दारुणे प्रमो । केचित्तान्‌ छरणं जगुः पलायनपरा ययुः ॥२५॥ एवं सप्तससुद्रांतां एथ्वीं
जित्वा महाचलाः 1 असुरा दषिताः सवे सार्वभौमा बभूविरे ॥२६॥ ये स्रतास्तत्सुतास्तेस्ते स्थापिताः फरदायिनः ।
पलाथिताश्च तत्स्थाने स्यापिता दानवोत्तमाः ॥२७॥ दारणं ये गतास्तेऽपि ख्यापिता द्ष॑संयुताः । वरं तस्य समाज्ञाय
दषस्तांश्च समाययौ ॥२८॥ वार्षिकं कर मारं स कृत्वा दत्त्वा महाधनम्‌! सान्ना तैः पूजितः सोऽपि स्वगृहे नागरा यथौ ॥२९॥
ततोऽतिदषिता दैत्या ययुः स्वर्गं॑सुह्लोभनम्‌ । लखोभासुरेण संयुक्ता महामाया मदाचखाः ॥३० इद्रः सुरगणैः साध

व ससससटरख्द््कदछ्छ्छ्ट 1

~~~

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

८ द 1

~~~ ~~~ ~

दंदधितो वज्जधारकः । ब्रहस्पति प्रणम्यैवं जगाद स्वमतं परुः ॥३१॥ इ उवाच । रोमासुरः समायातो दानवैषेलवत्तरः ।
तेन योद्धं गमिष्यामि त्वदाज्ञावद्रागः प्रभो ॥३२॥ इदस्य वचनं श्ुत्वा निःग्बस्य सुनिपुंगवः। जगाद तं महद्र वृहस्पतिः
स प्रतापवान्‌ ॥३२॥ रुरुस्वाच । दौवेन वश्दानन युक्तोऽसौ दैत्यनायकः । नानारूपधरः सोऽपि जेतुं नेव परहाक्यत्‌ । ।२४॥
अत; सर्वं परित्यज्य विष्णोश्च कारणं सुर । मच्छ सोऽपि महाबुद्धिः करिष्यति दितं महत्‌. ५२५॥ यरोषेचनमाकण्य
सुरे; रोकसंयुतः । सदेः सहितः सोऽपि विकुठमगमत्तदा ॥२६॥ देवस्थानानि स्वाणि ष्टा शल्यानि सवतः । दैत्या
हर्षयुताः सवे परवद चककरंजसा ॥३७॥ दैत्यराजोऽमरावत्यां लोभ; सवंसमन्वितः 1 गत्वाऽऽसने मरहद्रस्य समारूढा वमौ
स्वयम्‌ ॥३८॥ स्वौन्‌ संमान्य दैत्येद्रो ददौ नानापदानि सः } दैत्यंद्रास्तच्र संस्थास्ते सुसुदुर्मोगकारकाः ॥३९॥. गधकसस्त
जहादैत्यमप्तरोभिः समन्विताः । सिषेविरे प्रजापाल विदयाभावयाः समादृताः ॥४०॥ देवोद्यानेषु दैेद्रा बभ्रसुहंषसंयुताः ।
यच्र तच्र महाभागा व्यदरस्ते यथासुखम्‌ ॥२१॥ लो मासरं प्रणम्यैव संस्थिता विगतञ्वराः । अवदन्न समः कथिह्ोमेन
सुवनेषु च ॥४२॥
| ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ ले महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननचसिते लोभासुरसयेन्द्रपदप्राप्निवणेनं नाम सप्रत्रिोऽध्यायः ॥

"ये भ €<. €< `

| शरीगणेद्याय नमः ॥ सुद्र उवाच । इद्रः सुरगणैः सार्षं॑शरृदस्पतिपुरोगमः । वैकुंठे विष्णुमानम्य गत्वा तुष्टाव तं स्तवैः
।।१॥ ततस्तुष्टो दरिः पाह महेदं मान्यभावतः । स्थीयतां दैवतैः सवैः किं कायं ससुपस्थितम्‌ ५२॥ लयक्त्वाऽमराचतीं तात
किमर्थं चागतौ मवान्‌ । सिया हीन; पदा देवैवद दुःखं महाद्भूतम्‌ ॥३। इदं उवाच । वि बदामि जगत्पा सवेज्ञं त्वां
महामते । तथापि छणु दृत्तांतं खोकदं दैवकारितम्‌ ॥४॥ खोभासुरश्च दौवेन वरेण वलदपितः। दानवेद्रैमेहावाहर्यो त्वं
स दछ्यागतोऽधुना ॥५॥ शुरुणा बोधिताः सर्वे वयं प्राता जनार्दन । त्यक्त्वा राज्यादिकं सर्य विचारं र सवधा ॥६॥
दैत्योऽमरावतीसंस्थो देवस्थानानि माधव । प्रददाति च दैत्येभ्यः स्वर्भराज्यं करोति सः ।७॥ त्वं पालकः श्युतौ परोक्तस्तस्मा-
चछरणमागतान्‌ । रश्च लोभासुरं इत्वा देवानामीश्वरो भवान्‌ ॥८।॥ तेषां तद्वचनं शरुत्वा विष्णुः कोपसमन्वितः ।

2।<८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

श्ल. ४ अ. ३८ पान ९९

“१, ८-१-८१ ^" ~. ~~~ ------~--~----------~~---~-~-----~- --- ~ ~~] --‡---~~-~-~~~~~~~ ~~~

जगाद देवराजं तं महाबाहूर्विचक्षणः ।॥९॥ शरीदरिस्ाच । हनिष्यामि महादैत्यं लोम॑ दानवसंयुतम्‌ । मा कुरुष्व घ्रथा चितां कुस
राज्यं मयार्पितम्‌ ॥१०॥ एवसुक्त्वा मद्रं स देवेद्रैः सद माधवः ! बेगेनाखह्य गरुडं ययौ ताममरावतीम्‌ ॥११॥ समागतं
महाविष्णुं महासैन्यसमाकुलम्‌ । ज्ञात्वा दृतसुखात्‌ सर्वे दानवा; सज्ञक्रा ययु; ॥१२। लोभः करोधसमाविष्टं आययौ
योद्धमाहतः । रथारूढः स्वयं साक्षान्‌ शत्युरूपोऽयसुच्यते ॥१३॥ लोभे दष्राऽसुराः सवे भयभीताः समंततः । महाकाय
महावीर्यं कालकालं परदुद्रुवुः ॥१०॥ पलतस्तान्‌ समाश्वास्य विष्णुर्युद्धोद्यतोऽमवत्‌ । तेन सार्धं ययुः स्वे मदरा्याश्च
दंशिताः ॥१५॥ समागतं रमानाथं रणभूम्यै प्रतापवान्‌ । रोमः क्रोधसमाविष्टो चोदयत्‌ सोऽसुरांस्ततः ॥१६॥ ततो युद्ध
समभवदेवानां दानवैः सह । तुखुलं रखसंघातैमोरयंतः परस्परम्‌ ॥१५॥ अन्योन्यं ते जयं सर्वे दानवाः सुरनायकाः ।
इच्छतो न जयं तत्राभुवन्‌ दश्च हेतोयमाः ॥१८॥ रक्तौधैः संवृत्ता स्म नदी परम भीतिदा । विश्रामं निशि चज्रनं क्रोधा-
वेदौः परस्परम्‌ ॥१९॥ विनत्रयं महाघोरं युद्धं दारुणरूपकम्‌ । तच्र प्रवर्तं कोधेन युक्ता देवाः समाययुः ॥२०॥ गणा
विष्णोश्च संक्ुद्धास्तथा देवेद्रसुख्यकाः । नानासखैर्कनवान्‌ सवीन. ममदः सवेतः भर भो ॥२१॥ ततो हाहारवं कृत्वा दानवा
भयसयुताः । न छेभिरे यसो दैत्याः पलायत समततः ॥२२। ततो हषंयुता देवा नादं चक्रः सुदारुणम्‌ । जय विष्णो
महाभाग व्दति स्म परस्पर ॥२३॥ तत्तोऽतिक्रोधसंयु क्ता दानवेद्राः समाययुः । विपरचित्तिसुखास्तच्र रारब्र्िं भचक्रिरे
॥२३॥ तेषां बाणैः सुराः स्वँ छिन्ांगाः पतिता सधे । तद्‌ दष्टा कोधयुक्ताश्च देवेद्रस्तान. पदु; ॥२५॥ अनवत्‌ दद्यु
च नियतं रोमहर्षणम्‌ । तेषां मध्येऽथ किचिक्तवां कथयामि समासतः ॥२६॥ हंदरेण युयुधे तच्र गजासुरः प्रतापवान्‌ ।
अभिना च स्वयं तारो वायुना विप्रचित्तिकः ॥२७॥ वरुणेन ययौ तच्च बलिः कोधसमन्वितः । कुबेरेण प्रहेतिश्च मदनेन
च हेतिकः ॥२८॥ सूर्येण युयुधे कोधात्‌ स प्रतापी नरांतकः । देवांतको विष्णुना स क्रोधयुक्तः समाययौ ॥२०॥ जमः
सोमेन दैत्येशो युयुधे बरसंयुतः । यमेनैव महाबाहृद्च्रश्च युयुधे शरदाम्‌ ॥२०॥ नानाद्र भवं युद्धं चक़रदवेदरकैः सह ।
देत्येद्रा बलगर्विष्टा वणैनाय न हाक्यते ॥३१॥ अहोराच्रं रता युद्धे न विरामं प्रचक्रिरे । नानाराख्राखवर्षेण वदषुस्ते
परस्परम्‌ ॥३२॥ दिवसास्तच्र पैचैव गतास्तेषां प्रयुध्यताम्‌ । नाप्राप्यत्त जयो देवेदैत्येः परमदुर्जयः ॥२३३॥ ततोऽतिकोप-
संयुक्तः स प्रतापी गजासुरः । इर संय््य चिक्षेप महापवैतमस्तकरे ॥२४॥ सूच्छितो देवराजः; स ततो देवाः पलायिताः ।

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

स. ४ अ. २९ पानं १५०
90992

~ ~~~ ~~~ ~~~ -------------- ~ -~ ~ -~---- न ---------------------~-------~ ~. -- -- > ^ ~ ^ > +~.

यवं द्वरतेदत्रदवेद्रा मूच्छिताः कृताः ॥३५॥ हा हा करत्वा ततः सर्वं देवसैन्यं दिशो ददा । पपाल तन्‌ महाश्रयं दृष्टा
विष्णुश्चुकोप ह ॥२९॥ चक्रं पग्रृ्य चिक्षेप महाबाहुः स दारुणम्‌ । दैत्यसैन्ये ततस्तेन इता दैत्या अनेकाः ॥३५]
केषांचिन्मस्तकंष्वतदपतदारुणं महत्‌ । चिच्छेद हस्तपादादीन्‌ दानवानाभितस्ततः ॥३८॥ ततो दैत्पद्रकाः सरवै जआययुस्ते
जनादनम्‌ । ाखराखरैः सवतो दुष्टा मारयामासरेव तम्‌ ॥३९॥ नारायणस्ततः कोपसंयुक्तोऽतिप्रतापवान्‌ । गजासुरं स `
विन्याध वाणैवकाभिरावरृतम्‌ ॥४०॥ तं मूच्छितं चकाराऽसौ ततो देर्वांतकं हरिः। सप्तभिस्तादयामास पातयामास भूते
१।४१॥ एवं सवान्‌ महाविष्णु; दानवेद्रान्‌ सुदारुणान्‌ । विन्याघ सूरच्छितांशचक्रे शरव्ैः समंततः ॥४२॥ ततो हादार्
कृत्वाऽपलत्तत्‌ सैन्युल्वणम्‌ । दानवानां भयार्तं वै दह्यादिश्ु विरोषतः ॥४३॥ ततो लोभः समायातः करोधयुक्तो
जनादेनम्‌ । जगाद वचनं सोऽपि मोहयुक्तो महासुरः ॥४४॥ रोम वाच । सम्यक्‌ कृतं त्वया विष्णो येन मे दर्छनं गतः ।
अधुना त्वां न सुंचामि जीवयुक्तं कदाचन ॥४५॥ नामरूपात्मकेभ्यश्च मरणं नैव मे भवेत्‌ । ज्ञात्वा किमर्धरमायातो
ज्ञानहीनो यथा नरः ॥*९॥ गदां गृही्वैवसुक्त्वा ताडयामास केशवम्‌ । पपात सूर्च्छया विष्णुस्ततः सैन्यं व्यमर्दयत्‌
५४७ सुहतमात्रकालेन सावधानो बभ्यूव ह । पपाल देवराज्ञैः स त्यक्त्वा संग्रामम॑ंडरम्‌ ॥४८॥ प्रहस्य दानवान्‌
सवन सावधानानथाऽकरोत्‌। लोभासुरः प्रसन्नात्मा तैः सार्ष स्वपुरेऽगमत्‌ ॥४९॥ स्तुतो वंदिजनैस्तेभ्यो दत्त्वा दानानि
हर्षितः । इद्रासने समासीनो रेजे दानवसत्तमः ॥५०॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रटे महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचसिति विष्णुपरजयो नामाष्टश्निशोऽध्याय! ॥

"ने <€

॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ सुद्र उवाच । ततोऽतिदुःखितो विष्णुदेवेदर्च समन्वितः । त्यक्त्वा विकटमेव स ययौ रासं
शरण्यकम्‌ ॥१॥ गत्वा कैलासके दश्च रिव नत्वा जनादनः । स्तुत्वा छत्तांतमेवं स कथयामास विस्तरात्‌ ॥२॥ श्रुत्वा
महेश्वरो विष्णुं स देवं स्वपुरागतम्‌ । सांत्वयामास युक्तै नानादधंतदरोनैः ॥६।। शिव उवाच । मा चितां कुरु विष्णो
त्वं सवैज्ञ जगदीश्वर । तपःपुण्यं महोग्र यत्तेन त्वं स पराजितः ॥४॥ तपः कृलं च लोभेन फलं तस्य जनादन । खुवत्वा

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

` ग्मन्‌] ~~~ ~ _

खं. ४ अ. ३९ पान १०१
॥"

मरिष्यति नाथ काटस्तच्न पतीक्ष्यताम्‌ ॥५॥ देवैः सह महाविष्णो मत्सभीचे स्थिरो मव । मदीयभक्तियुक्तो च्यागमिष्य-
स्यत भेव सः ॥६॥ एवसुकत्वाः वचो विष्णं शंकरः शोकसंगुतः । देवैर समायुक्तोऽतिष्ठत्‌ कैलासपर्वते ॥७॥ अथ
रो भासुरं सवैः संस्थित दान्तम्‌ । दंरासने महाबाहुं तमूचुर्दानबोत्तमाः ॥८॥ विपरचित्याथा उचुः । लोभ रोम महाभाग
ख नो वचनं हितम्‌ । विष्णुदेवगणेः स्वैः कैलासे रांकरं ` ययौ । ।९॥ अस्माकं शंकरः सोऽपीष्टदेवः पूज्य आदरात्‌ ।
राचन रक्षति नः दां खुभविष्यति विपक्षगः ॥१०॥ अधुना शांकरस्यास्य भावार्थं मेष्यतां महान्‌ । दूतः सर्वाथ॑सूज्ञः करतत:
क्षेमं भविष्यति ॥११॥ रिवो यदि स देवानां पक्षगो मवति पभो । तदा शंखं प्रजेष्यामस्तपोवलसमन्विताः ॥१९॥
न ते शंसवरस्यैव दाता जानीहि मानद । कर्मणां फलदातार; कूला देवाश्च कर्मणा ॥१३॥ कमीधीनं जगत्‌ सर्वं सदेवाखर.
मानुषम्‌ । कमाज्ञावदागं दैत्य कर्सणा त्वं महाप्रञखुः ॥१४॥ देवाः कर्मफलं लोभाददते न विदोषतः | तदैभ्व्थविहीनास्ते
पततति स्वपदात्‌ किल ॥ १५॥ अत्तरत्यक्त्वा स्वसंदेहं त्यज शंखं विपक्षगम्‌। कर क्माश्रयं त्वं वै तेन कषेमं भविष्यति ॥९६॥
इत्युक्त्वा दानर्ेद्रस्ते विरामं चज्करंजसा । रो भासुरस्ततस्तेषां वचने निरतोऽभवत्‌ ॥१७॥ गजासुरं महावीर्यं मेषयामास
सत्वरम्‌ । कैलासे शंकरस्यैव भावार्थं मावधारकः॥१८॥ गत्वा रां महादैत्यः पणम्य परत्युवाच सः । वचनं रो.भदैत्येन
पेषितं सामपूर्वैकम्‌ ।\१९॥ गजाघुर उवाच । महादेव नमस्तुभ्यं णु मे वचनं दितम्‌ । छोभासुरेण देवेदा मेषितोऽहं
विशेषतः ॥२०॥ तेन संकथितं वाक्य तच्छृणुष्व सखखपदम्‌ । त्वं साक्षादीश्वरः पर्णोऽस्माकंः पज्यो निरनरम्‌ ॥२१॥
विष्वैववरः स्वामिन्नागतस्ते प्रसननिधौ । अस्माकं राञ्चरेवाऽसौ तं त्यज त्वं सदादिव ॥२२॥ वयं भक्तास्त्वदीयाथास्माकर
मिच्रं तदेव ते । भिन्नं राछुस्तथा शं मो पालयस्वाद्राद्धि न; ॥२३॥ नो चेत्‌ संग्राम भावेन जेष्यामस्तवां न संदायः । कर्मणा
त्वं समथभ्चत्‌ संजातो खुंछ्व विष्टपम्‌ ॥२४॥ कमणा लोभकः शंभो सवेन्वययुतोऽघुना ! तस्मादस्मान्‌ महाभाग रक्च ते
भक्तिसंयुतान्‌ |॥२५॥ तस्य तद्रचनं श्युत्वाऽत्रवील्निःन्वस्य चाकर | गुजासुरं स्वयं साश्चा बचन दितकारकम्‌ ॥२६॥
रिष उवाच । गृजास््रुर महाटोमं वदमे वचनं दितम्‌ । गत्वा त दान्चदर त्व सवौरुरसमन्वितम्‌ ॥२७)) कैटासं विष्णुना
त्यकत्वा सहितोऽहं स्वदेवपेः। गच्छामि यत्र कुत्रापि न त्यजामि जनावनम्‌ ॥२८॥ कर्मणा त्वं समर्थश्चेत्‌ संजातो युक्षव
विष्टपम्‌ । सर्वं चराचरं तेऽभूत्‌ स्वाधीनं नात्र संशाय: ॥२९॥ एवसुक्त्वा सुदुर्द्धि रकरः सुरनायकः । जगाम पवैतोहेशेः

नि ख्व व वट

2।<८1120021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पान १०२
न लव 22222224 अ. ४० अद ऋ ऋ > ॐ भ्र र =
तततः 72.99६

त्यकत्वा केरासमात्मनः ॥३०॥ महावने महेशानः पर्वतद्रोणिमाभितः । देवेरविष्णुुखेः सर्वैः पञछुवत्‌ कालचालकः ॥३१॥
गजासुरः सभां गत्वा जगाद सकरैयुतम्‌ । रोभाखुरं स दृत्तांतं त्वा संहषितोऽभचवत्‌ ॥३२॥ ततः स सत्यलोके च
विकटे हौकरालये । दानवान. स्थापयामास नानादेवपदेषु वे ॥२३॥ इंद्रासनं पररत्यज्य ययौ भूम्यां महासुरः । स्वषुर
दानवेद्रैशरावसद्धोमपराघणः ॥३४॥ न ममो (निजात्मानं गवित्तः कैवलं सतु । खीमांसमदिरादिष्वासंसक्तोऽमत्‌
सुमतिः ॥ २५९] घन्यमात्मानमेवं स मन्यते स्म कृताथक्म्‌ । ब्रह्माडं वक्राम भेऽभून्न मत्तः ओष्ठ एककं; ॥२१६॥

॥ ओमिति श्रीमदान्स्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले म्ापुरणे चतु खण्डे गजाननचरिते छोभादुरह्माण्डजयो नामैकोनचत्यारिंशोऽध्यायः ॥

“>> <€

| ओगजेक्ाय नमः ॥ खरक उवाच । ततो बहौ गते काले दानवा वल्दपिताः । ध जगी मासरं तत्र लोभयुक्ता विरोषतः
॥१।। दान्द्रा उचुः । देवा लो मासुर स्वामिन्नस्माकं रात्रवो मताः । खुराश्चासुरवयाणां वदे भोक्ता विचारय । २] कास्ता
देवसचास्ते न मरिष्यति कर्दिचित्‌ । अमरा बेदच्ाखेषु कथिता नात्र सायः 8 ॥३॥ कमान्ना देवताः स्वामिन्‌ क्षते कमणि
तत्क्षणात्‌ । मरिष्यति महाभाग तदर्थं यत्नमाचर ॥ २॥ जित्वा ब्रह्मां रगो किं संस्थितोऽसि महासुर । न करूताथस्त्वमेवैवं
कदा जीवत्सु शनरुषु ॥५॥ दिरण्यकरिपुर्जित्वा पुरा देवगणान्‌ स्वयम्‌ । राज्यं चकार सव्र शुवनेषु न संशयः ॥६॥ ततो
देवैः प्रयत्नेन निर्मितो चरिः प्रभो । तेन हत्वा सुराधीद्रा देवा; स्वस्थानगा बभु; ॥७॥। अतस्त्वं दैत्यराजं हितं कुर
विेषतः । तदा चिरं महाराज सुखयुक्तो भविष्यसि ॥८॥ तेषां वचनमाकण्यं लो भासुरः सुम॑दधीः । आज्ञापयत्ततो

लोभासुरयुतं सवैः कमे तै; प्रतिपादितम्‌ । ततो हाहारवैर्यक्ता वभूवुमानवा; प्रभो ॥१५॥ ब्राह्यणा वनगा भूत्वा केचिन्‌,

[नसा वा्ररासात्रसस्रसात्रसान्रसण्स्रासपमूसात्रसप्रर्रराप्रूलघ्रसणरराप्रसाप्रसाध्रसा्रसाप्रात्रस्ररत्रसायाररस्र प्न प्न वाास्रनाव व्ल स्क 27 \ (8८. ५ 1/. ए १ | र (1८ ५ £) ५, ५, १,2८१.१८. ८ (५8 (+.

र स्रत स॑ ९ स्रा ा्रूरप्र ५१८ ९८.२4८ ५ १८.०८ १4-०५-29 >€ ५ >€ ५ 43, 2. ५ ४.3 >>| >> >| 62 ध

ग 22 2 [य द्रज9४ ष 02211 द 2 4-र- अअ. 22262225
(4 क. ।

2।.८720021108@2411811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

~~~ _~______॒___~~~_~~_~~-]~] ~~~] _
म ४ अ. ४१ छलः पान १०३

मरणनिश्रयाः । चकः कमं तथा श्रष्टा बभूवुर्बहवो दिजाः ॥१६॥ एवं बहौ गते काले देवाः परमदुःखिताः ! उपवासपराः
सवे बभूवुस्ते भजापते ॥१७॥ ततोऽतियलसंयुक्ता विचारं चछुरंजसा । रो भासुरविनादाय न पापुस्ते दिवौकसः ॥१८॥
ततोऽतिदुःखिताः सर्वे किं छम इति विहताः । संतस्थुः पवेतोदेदो गप्तभावेन देवपाः ॥१९॥ तच्राऽऽजगाम योगींद्रो रेभ्य
सवप्रिय॑करः । अवधूतः स्वरूपेण साक्ाद्टिेन्वरो यथा ॥२०॥ तं प्रणम्य हिवादयास्ते पप्रच्छुर्लोभनादाकम्‌ । उपायं
दीन भावेन सारिथिचमोवरेषिताः ॥२१॥ ततोऽतिकरुणायुक्तो रैभ्यः सर्वाैकोविदः । जगाद तान्‌ सुरद्रान स दीनान्‌
दष्टा विरोषतः ॥२२। रेभ्य उवाच । उणुध्वं विष्णुं भ्वाद्या खुनयस्तत्त्व भाविताः । खो भासुरो महापापी दुजयो नाच्र संदायः
॥२३॥ विश्रराजं तदपि वै भजध्वं भक्तिसंयुताः । तेनाऽयं सजयो देवा भविष्यति विदोषतः ॥२४॥ स्वयं साक्षाद्‌ उद्धि-
पतिबद्धि सचारयिष्यति । गजाननस्य म॑ वै जप्यं विधिप्रय पोगी रेभ्य स्वच्छंद

पूवेकम्‌ ॥२५॥ एवसुक्त्वा महायोगी रैभ्यः स्वच्छंदगोऽभवत्‌ ।
िवादयो महाभागा हिताः संवभभूविरे ॥२६॥ _गजाननस्य मंत्रं ते जेपुस्तपःपरायणा;! सविधि ध्यानसंयुक्तास्तोषया-
माखरन्वहम्‌ ॥२७॥ निराहारभभावेण संतुष्य भक्तिभावितः । शतवर्षेषु देवेदानाययौ स गजाननः ॥२८॥ दृष्ट्रा गजाननं
ते तु षिता देवनायकाः । देवा खनिगणाः सर्वे पुपरलः लेहसंयुताः ॥२९॥ कृत्वा करपुदं भक्त्या तुष्टुवुस्तं गजाननम्‌ ।
पुनरुत्थाय तै सवं भणस्स्तं गजाननम्‌ ॥३०॥ देनध्य उलुः । गजानन नमस्तुभ्यं सर्वेषां वीजरूपिणे । निर्बाजाय गणेशाय
विघ्नानां पतये नमः ॥३१॥ अन॑तायैकरद॑ताय देरंवाय नमो नमः । चतुशैजाय स्वा सर्वपूज्याय ते नमः ॥२२॥ सवेसिद्धि-
प्रदात्रे च सुरासुरमयाय ते । सिद्धिबुद्धिभचालाय सिद्धिवबद्धिपते नमः ॥२३१॥ अगुणाय गुणेशाय युणरूपाय गतौणिने ।
मायामयाय मायायाश्नालक्राय परात्मने ॥३०॥ सवीदये महोदार पराक्रमपराय ते । स्वानदवासिने तेऽस्तु नमः स्वान॑द-
दायिने ॥२३५॥ योगाकाराय योगानां स्वामिने शांतिदायिने । ब्रह्मणस्पतये तेऽरतु ब्रह्मणां ब्रह्मणे नमः ॥३६॥ अनाधाराय
सर्वेषामाधाराय नमो नभः । आदिमध्यांतहीनायादिमध्यांताय ते नमः ॥२३७॥ परश्वंक्ककहस्ताय चिनेच्ाय महोदर ।
नमो सूषक्रवाहाय षक्रध्वज्ञिने नमः ॥३८॥ नमो नमस्ते सकलाय धाने सदा सुखानंदकराय पाच ! जगत्‌ सुसर
सकलस्य हतर यणेविहीनाय गणाधिपाय ॥३९॥ विदेहरूपाय पराय भोकने बोधेन हीनाय सुसाख्यकाय । सदा स्वबुद्धौ
पररसंस्थिताय गजञात्मरूपाय नमो नमस्ते ॥४०॥ बोधदीनं च यदर्य तदेव गजवाचकम्‌ । गजचिहेन योगीद्राः पषयति

॥ लल

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

५

त्वा गजाननम्‌ ॥४१॥ यथा सुखस्य चिहेन ज्ञायते मानवादयः । तथा विदेहबिह्येन ज्ञायसे त्वं तु योगिभिः ॥४२॥ विवेद
गज्ञरूपं यत्तेन ते सुखसुच्यते । गणेशास्य प्रािकरं गजानन नमोस्तु ते ॥४३॥ किं स्तवाम गणाधीड्य यत्र वेदादिकास्तथा ।
योगिनः छांतिमापन्नास्तं बयं रारणं गता; ॥४४॥ स्तुत्वा विधरेश्वरं ते तु प्रणेषस्तं पुनः पुनः । तालवाच गणाधीच्ो दषयन
सर्वभाववित्‌ ॥४५॥ गजानन उवाच । स्तोत्रं भवत्करतं देवा हंश्वरा सुनयश्च मे । सर्वसिद्धिप्रदं पूर्ण भविष्यति निरंतरम्‌
॥२६॥ यद्यदिच्छति तत्तद दास्यामि भक्तियंन्नित्तः । पठनाच्छरवणादस्य संतुष्टोऽहं विदोषतः ॥०७॥ वरदोऽहं वृणत वो
दास्यामि बरमीप्तितम्‌ । तपसा भक्तिभावेन स्तोत्रेण तुष्टिमागतत; ॥४८॥ गजाननवचः श्रुत्वा हर्षिता देवतषेयः ।
्रत्यूचिरे प्रणम्येदं वचन स्वसौख्यदम्‌ ॥४९॥ देवधैय उचुः । लोभासुरेण भो स्वामिन्‌. चासितं जुवनच्रयम्‌ । व्य
कार्मविहीनत्वादुपोषणयुताः छता ॥५०॥ अतस्त्वं जहि दैत्ये स्वाजेयं गजानन । तव भक्ति चां देहि लोभरीनां
विशेषतः ॥५१॥ तेषां वचनमाकण्थं गजानन उवाच तान्‌ । मा भयं कुरुत प्राज्ञा हनिष्यामि महासुरम्‌ ॥५२ खोभहीना
मदीया या भक्ति्वश्च भविष्यति । अधुना दानवेंद्र तं जेष्यामि च न संङायः ॥५३॥ सुनीन्‌ देवानेवञुकत्वाऽभवत्तन्रैव
संस्थितः । सर्वेषां का्यसिद्धधर्थ गजाननः प्रतापवान्‌ ॥५४॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्भले महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचसिति गजाननप्रादुमोचो नाम चल्वारिरोऽध्यायः ॥

"वे पथे र्र <<

॥ ्रीगणेद्ाय नमः ॥ सुद्रर उवाच । दूतं गजाननस्तच्र प्रेषयामास शंकरम्‌ । स गत्वा दैत्यपं दक्ष जगाद स॒णु तदच: ॥१।
शिब उवाच ! शुणु लोमासुर त्व॑ मे वचनं हितकारकम्‌ । करिष्यसि यदा साज्ना भविष्यसि तदा सुखी ॥२॥ गजाननः स्वय
ड क नेभिन्रेत # भ क +
साक्षाष्रह्यणां नायक्छः स्तः । स आगतः सुरैः सवैदेवेदरे फैनिभिव्रेतः ॥३॥ नगरपांतभागे ते दङायोजनदूरतः । संस्थितेन
्रेषितो [1 नस ७ € #

च दैत्येदा ऽहं विद्रोषतः ॥४॥ मदीयवरदानेन निभयोऽसि हि मानद । अतस्त्वदीयरश्चाथ प्रेषयामास मां प्रः
॥५॥ जह्यांडं वहामानीय त्वं सर्वेद्योऽसि सांप्रतम्‌ । देवान्‌ प्युसमानांश्च कृत्वा दैत्येर्निरंतरम्‌ ॥६॥ अघुना वैरसुत्छज्य
० 6 +*३ + (~ | क ५०३ $ सु
स्नेहं कुर महामते । देवा; स्वपदमाः संतु ब्राह्यणाः कमेकारिणः ॥७॥ गजाननस्य वतंस्व मिच्र भावेन दानव । ख्व

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

42 ल
भोगान्‌ महा माग नोचेत्त्वां स हनिष्यति ॥८॥ दिवस्य वचनं शचुत्वा ऋरोधयुक्तो महासुरः । जगाद तं तिरस्कृत्य महादेवं
मदान्वितः ॥९॥ छोभासुर उवाच । कोऽस्षौ गजाननः चां भो त्वं मेदकर एव च । मोरेयस्यघुना मां किं देवानां पक्षगः पुरः

$ निष हि [ ऋ ०५ “ |
॥१०॥ अधुना त्वा महादेव दन्मि कोधसमन्वितः । पिः करोमि च दूतस्त्वं गच्छ देवं गजाननम्‌ ॥११॥ वद वाक्यं मदीयं
त्वं हनिष्यामि सदेवकम्‌ । गजाननं न संदेहः पद्य मे पौरुषं महत्‌ ॥१२॥ एवं निर्भस्सितः श्रं णुः क्रोधारुणविलोचनः।
जगाद तं महादैत्यं विोषल्षः खुदुमेतिम्‌ ॥१३॥ शिव उवाच । बतयुयोगेन पापिष्ठ स्वं युतोसि न संशयः । गजाननं तेन
रोभ निंदसि बह्मनायकम्‌ ॥१८॥ शिवः पुनः सुदुबुद्धिमेवखुकत्वा ययौ प्रसुम्‌ । गजाननं प्रणम्यादौ छत्तातं संजगौ
पुनः ॥१५५॥ तद्रक्ण्यं वचः करूरं गजाननः प्रतापवान्‌ । कोषसंरक्तचक्चुः सन्‌ परश्च त्वक्षिपत्ततः ॥२६॥ अन॑तादित्यसंकाकाः
परह्यः कालमीतिदः । आययौ दैत्यपुर्या वै ज्वालामालाभिरावृतः ॥१७॥ तेजोमयं महां तद्‌ दृष्टा दैत्यगणा; परम्‌ ।
भयभीत ययुस्तं ते हाहाकाररवाङलाः ॥१८॥ दानवेद्ैः सभासंस्थं लोभं दष्टा सुखं वचः । जगार्दसणरूपं यत्‌ सर्वेभ्यो
मयदायकम्‌ ॥१९॥ नागरा उचुः । किं स्थितोऽसि महादैत्य खोभ उवालासमाङुखम्‌ । अचरं समागतं करं दादयामास
दानवान्‌ ॥२०॥ तेषां तेद्रचनं त्वा भयहषैसमन्वितः । जगाद दानबाधीदान्‌ महाकोपयुतोऽसुरः ॥२१ ॥ लोभासुर उवाच ।
गजाननोऽमरेः साधं समायातो न सद्रायः। समथो ददयते नृनं यस्याख्नवबलमीदकराम्‌ ॥२२॥ तस्य तद्भचनं श्चुत्वा दानवेंद्र
महाबलाः । उचुः प्रांजलयः सवे मा मयं कुरु सत्तम ॥२३॥ गजाननं हनिष्यामः पदयति त्वयि मानद । एवसुक्त्वा ययुः
सर्वे दंशिता योदुमाहताः ॥२२॥ ततस्तैथेमसंका्रष्टं तेजोमयं महत्‌ । अस्रं ब्रह्मपते रं प्रख्यस्य प्रकाराकम्‌ ॥२५॥
ददाह दानवांस्तत्र सवतस्ती्णतेजसा । दाहाकाररवाः सवं पप्छ्मयविहलाः ॥२६॥ दानवे्ैस्ततो दश्च मेघाखं मोचितं
महत्‌ । जलौधैः सवतो मेघा बदरषुदौरुणं परम्‌ ॥२७॥ जलं सर्वं महां तच्छोषयामास तत्क्षणात्‌ । मेधस्थं ते तलो
मेघा निस्तेजस्करा बभ्ूविरे ॥२८॥ दैत्ेद्रान. दैत्यसुख्यां अ ज्वालया परदयस्तदा । ददाह च ततो भीता पपचर्य्र तच्च ते
॥२९॥ तद्‌ इष्टा परमाश्चर्यं स खोभाखुर आययौ । रथारूढो महातेजास्तच्निचतयर्थमादतः ॥२०॥ पर्यतो दैत्यराजस्य
ज्वालाऽकस्मात्‌ समागता । रथं साश्वं ददाहाऽपि ततः चाख्राणि सर्वतः ॥३१॥ ततः पपार देत्येद्रः कविं लोभासुरो
यथो । तं प्रणम्य महा मार्ग पप्रच्छ विनयान्वितः ॥३२॥ लोभासुर उवाच । स्वामिन्‌ गजाननो देव आगतः स महाबलः ।

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ७ अ, ४१ पानं १५६

दाहयामास शखरेणाऽनिवार्येण रथं स मे ॥३३॥ तत्निषृततय्भमेवाहं न पदयामीद किचन । अतस्ते शरणं नाथ प्राप्तोऽहं रक्ष
मां सुने ॥३४॥ मनोवाणीमयं सर्वं तस्मान्‌ खत्युने मे भवेत्‌ । नामरूपधरः सोऽपि कथं मां घक्ष्यति प्रभो ॥३५॥ यदि म
मरणं प्राप्रमेवं तस्तु सांप्रतम्‌ । देवानां शरणं नाथ न गमिष्यामि कर्दिचित्‌ ॥३६॥ अलो वद महाभाग उपायं
दितदायकम्‌ । त्वदाधारं च योगींद्र जीवनं मे प्रवर्तते ॥३७॥ इति तस्य वचः श्चुत्वा क्रः सर्वज्ञखुख्यकः । लो भारं
मयोद्धि्नं त जगाद प्रहर्षयन्‌ ॥३८॥ छक उवाच! मा कुरुष्व भयं वत्स शुणु मे वचनं दितम्‌ । तत्‌ समाच.र दैत्येद्र ततः
क्षमं मविष्यति ॥२९॥ गजाननः प्रसन्नात्मा यदिच्छति महासुर । तदेवं सत्यरूपं वे भविष्यति न संरायः ॥४०॥
ब्रह्मणां नायकः; प्रोक्तो गच्छ त विनयान्वितः । नाऽयं देवाधिपो दैत्य सुरासरमयः प्रञुः ॥४१।। एवं तस्य वचः श्चुत्वा
लोमरतं पुनरब्रवीत्‌ । निःश्वस्य देवपैः सार्घं कथं योद्धं समाययौ ॥४२॥। मध्यस्थभ्चेन्‌ महाभाग तं गच्छामि रारण्यकम्‌ ।
न लला तेन मे स्वामिन्‌ संशयं छिंधि हत्स्थितम्‌ ॥४६॥ कर उवाच ¦ देदरूपं महद्रह् देद्यात्मा वेदभाषितम्‌ ! तयोर्योगि
महादैत्य बोधोऽसि पदवाचकः ॥४४॥ बोधनारो विदेहाख्यं ब्रह्म सौख्यं प्रकीर्तितम्‌ । सुसिद्धिदं तदेव त्वं विजानीहि
गजाननम्‌ ॥४५॥ सर्वेषां बीजरूपं यत्तसय बीजं न विद्यते । तदेव गजशान्दाख्यं ब्रह्म वेदे प्रकीर्तितम्‌ ॥४६॥ गजचिहेन
गच्छंति योगिनो हि गजाननम्‌ । तेन नान्ना समाख्यातो खनिभिस्तच्वदश्िभिः ॥४७॥ यथा सुखस्य चिहेन ज्ञायते
मानवादिभिः । गजचिह्ठेन तद्ह्य ज्ञायते योगिभिः सदा ॥४८॥ तेनैव स्थापितं विभ्वं घोधरूपं महामते । स्वस्वधमंयुतं
पूर्ण तच्राऽय संस्यितोऽभवत्‌ ॥४९॥ पाताटे दानवानां च राज्यं स्वर्गे दिवौकसाम्‌ । पृथिव्यां मानवानां वै त्रिविधं
रचितं पुरा ॥५०॥ यदा देवा महाभाग रो मयुक्ता मदान्विताः । पातालस्थान्‌ दैत्यगणाज्ञप्लुसरंखविनादाकाः ॥५१॥ तदाऽयं
देहधारी च दैवयेभ्यो वरदोऽभवत्‌ । देवानां विघ्रसंदाता गणेशाः सवं भाववित्‌ ॥५२॥ ततो दैत्यगणाः सर्वे बलयुक्ता
सुरेद्रकान्‌ । जघ्लुर्वीरभिया राजन्‌ विघ्रहीनपरभावतः ॥५३॥ यदा दैत्या महालोभ लो भयुक्ता विरोषतः । देवानां
जीवनाशार्थमभवन्‌ कर्मखंडनात्‌ ॥५४॥ तदा विघनेश्वरः साक्षारेहं धृत्वा च दानवान्‌ । हत्वा स्वस्थानगान्‌ देवानकरोद्धमे-
पालकः ॥०५॥ सुराऽसुरादयः सर्वे स्वस्वधर्मरता यदा ! तदाऽयं ब्रह्मरूपः संधित्ते चिंतामणि भौ ॥५६॥ चित्तरूपा स्वयं
उद्धिश्रीतिरूपा महामते । सिद्धिस्ताभ्यां गणाधी्ः खेलति ब्रह्मनायकः ॥५७॥ स्वसंवेयात्‌ मनस्तस्य ददनं जायते यतः।

[र --------------------------------------------- = ---------- ----र ~~
>> 2 > >>> >> | |
|
+^ ~~~ -----~----~---

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

=
रख. ४ अ. ४२ पानं १०७
भ 4344244 7 ८ ्ु (7 ०222222 प्मार्र नभ
ग ०, ५ 9449 40 >> 6 >> 77 €> 7 "(292 |) ~ 2 <> ९ 6 ९१८०९ <> सस्र ॐ ५ > ९ (<> (1८20 4 <> स <~ ५५ > 4 (<> ५/7, > एं (966 74८24442. ] ९. < ९. €> ५ < ५, 67 ९ > 26 2967 <> (9९4२८. ध 627 र 2९ ऋ 6
9: 02622660 22622226

तेनाऽय गणपः स्वानंदवासी कथ्यते बुधै; ॥५८॥ अतस्तस्यैव दैत्येद्र शरणं सुखदं वेत्‌ । अन्यथा सकारं हत्वा मरिष्यसि
४ ५ 1 [4 (4 कै
न संङायः ॥५९॥ गजाननस्य दैत्ये राख ब्रह्ममयं खतः । तस्मै कुर नमो भक्त्या चांतरूपं भविष्यति ॥६०॥
॥ भोमिति श्रीमद्ाय पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचसिि शुक्रोपदेशवणैनं नासैकचल्वारियोऽध्यायः ॥

">> <<

॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ सुद्र उवाच । शुक्रस्य वचनं श्रुत्वा लोभासुरः प्रणम्य तम्‌ । तथेति प्रतिषादैव सकविः रारण
ययौ ॥१॥ नगरधांतमागे तच्छस्र॑ गजाननस्य च । समीपस्ंस्थान्‌ जज्वाल दानवादीन्‌ समास्ितम्‌ ॥२॥ तं प्रणम्य
4 परद्युखुत्तमम्‌ । कृतांजलिः प्रतुष्टाव भयभीतः स्म॑ततः॥२॥ ोभासर उवाच । नमस्ते शाखरराजाय दाख्ाणां
णो । नानाराखाणि शाख्रेडा त्वदाधाराणि ते नमः ॥४॥ पलयानलसंकारं स्वरूपं धरते नमः । अनंलवीर्य॑युक्ताय
भास्करामिततेजसे ॥५॥ ददयादद्यमयायैव सवेदपंदेराय ते। घर्मसंस्थापनार्थाय नानारूपधराय च ॥६॥ साक्लाद्रजाननस्थैव
यद्रीय नियतात्मकम्‌ । तदेव त्वं महारस किं ते स्तौमि नमो नमः ॥७॥ शरणागतपालाय सदा स्वानंदसंस्थित । रक्ष
मां भयमीतं भोः परशो ते नमो नमः॥८॥ एवं रोभासुरं संस्तुच॑तं तं तु महाबलम्‌ । काव्येन शखराजं तच्छांतिरूपधरं
वभौ ॥९॥ गत्वा गजाननस्यैव हस्तगं तड. भूव ह । लोभासुरः स शुक्रेणाऽऽययौ विन्नश्वरं ततः ॥१०॥ समागतं महादैत्यं
दद्रा देवषयोऽभवन । विस्मिता हर्षिताः सर्वे परस्परसुखेक्षणाः ॥११॥ गजाननं प्रणम्यैव लो भासुरः प्रतापवान्‌ । काव्येन
पूजयामास भक्तियुक्तो विद्रोषतः॥१२॥ प्रणम्य तं पुनदेत्यः कृत्वा करट परखम्‌ । गजाननं भावसंयुक्तस्तुष्टाव
प्रहषितः ॥१३॥ लोमाुर उवाच । नमस्ते गजवक्चाय नानासिद्धिपदायिने । बुद्धिचालकवेषाय ब्रह्मणे वै नमो नमः ॥१४॥
हेरंबाय सदा स्वानंदवासिने महात्मने. । परात्परतरा्धैव विप्नेदाय नमो नमः ॥१५॥ सुरासुरपियकर सुरासुरमयाय ते ।
लो भयुक्तान. विधमस्ान्नाशनाय नमो नमः ॥१६॥ देवानां पालका्ैव दैत्यानां रक्षकाय ते । सर्वेषां दर्षत वे गणेशाय
नमो नमः ॥१७॥ कंबोद्राय देवे दैत्येदा मूषकध्वज । अनादये च सवेषामादिरूपाय ते नमः ॥१८॥ आदिमध्यांत-
हीनायादिमध्यांतस्वरूपिणे । ब्रह्मेशाय महेशानां पालकाय नमो नमः ॥१९॥ ब्रह्मभ्यो ब्रह्मदात्रे च सदा श्रांतिधराय

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

ख. छ. ४२ ` पान श०८
लसल

ते । शांतीनां शांतिरूपाय नमो योगाय वै नमः ॥२०॥ एकदंताय सर्वेक्ा वक्रतुंडाय ते नमः । महोदराय पूर्णाय पूर्णानदाय
ते नमः ॥२१॥ सर्वेषां मूलवीजाय मात्रे पित्रे नमो नमः । ज्येष्ठराजाय ज्येष्ठानां पालकाय नमो नमः ॥२२॥ बीजरूपं
गणाधीा जगतां ब्रह्मणां गजम्‌ । चिहेन_लभ्यसे तेन गजानन नमोऽस्तु ते ॥२३॥ बोधदीनाय रूपाय सदा सांरूमयाय
च । बिदेहाय नमस्तुभ्यं परत्यक्षं रूपधारिणे ॥२४॥ य॑ स्तोतुं न समथ वेदा योगिरिवादयः । तं किं स्तौमि गणाधीदा
नमस्ते बरदो भव ॥२५॥ त्वदद्नजमादात्म्यात्‌ संस्तुतोऽसि महाप्रभो । तेन मेऽभयदो भूत्वा रक्ष दासं विदोषतः ॥२६॥
रवं स्तुत्वा महालोमः प्रणनाम गजाननम्‌ । तसुबाच दयासिघु भक्तं भक्तपपालकः ।।२.७। गजानन उवाच । षरं वेणु मदालोभ
ददामि मनसीप्सितम्‌ । प्रसन्नोऽहं विशेषेण भक्तया काचयप्रदन्तया ॥२८॥ त्वया क्रूतमिदं स्तोच्र॑ सर्वसिद्धिकरं भवेत्‌ ।
पठतः सण्वतश्चैव खोभ तं नैव पीडय ॥२९॥ पुत्रपौच्रादिसंयुक्ते खक्त्वा भोगान्‌ मनेष्सिलान्‌ । अंति स्वानदलोके स
ब्रह्य भ्रूतो भविष्यति ॥२३०॥ यः स्तौति मामनेनैव स मे मान्यो न संरायः । सदा सरस्व भावन हीनः सोऽपि भविष्यति
॥३१॥ त्वां हंतु कोधसंयुक्त आगतोऽहं न संदाय: । शरणागतमेवं तु दानवोत्तम हन्मि न ॥३२॥ गजाननवचः; श्चुत्वा लोभो
दषेसमन्वितः । उवाच तं महावुद्धिभीवेन ब्रह्मनायकम्‌ ॥३२॥ लोभाघुर उवाच । गजानन वरं म त्वं देहि संपूणीदायक ।
तच भक्तिस्वरूपं च गाणपत्यपरियात्मताम्‌ ॥३४॥ स्थानं देहि विशेषेण प्रभो चत्ति च चाभ्वतीम्‌ । कार्य कथय सर्वेरा
करिष्यामि गजानन ॥३५॥ गजानन उवाच ¦ मदीया भक्तिराद्या ते भविष्यति मदामते । माणपत्येषु ते स्नेहो वरद यास्यति
नित्यदा ॥३६॥ स्वस्थाने त्वं स्थिरो भूत्वा तिषठ मे भक्तिसंयुतः । यच्र मे स्मरण नास्ति पूजनं वाऽसुरोत्तम ॥२६५॥ आदौ
कमादिषु मान्न तत्‌ समाहर नित्यदा । यथा देवाः धरिया मे तु तथा त्वमपि खोभक ॥३८॥ मम भक्ताश्च ये दैत्य तान्‌
रश्चस्व विेषतः । मदीयभक्तिरूपं तु लोभ वधय तेषु वै ॥३९॥ एवसुक्तः परं रोभस्तं परणम्य गजाननम्‌ । काव्येन
सहितः सोऽपि स्वपुरं परययौ प्रभो ॥४०॥
॥ ओमिति श्रीमदन्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे चर्थे खण्डे गजाननचसिे रोभा्ुरशंतिवशनं नाम द्विचत्वारिदोऽध्यायः ।

+> >+

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

॥ ओगणेकाय नमः ॥ सुद्र उवाच । ह्ांतिरूपधरं लो भ॑ दष्टा देवषंयोऽमलाः । गजाननं निजं नाथं दर्पिता नेखुरादरात्‌ ॥१॥
गजाननं पूजयित्वा विधानेन सुरषयः । पुनः प्रणम्य तं सवे तुष्टुवुः करसं पुटैः ॥२॥ विदेहरूपं नववारं सदा स्वनिष्ठ
स्वसुखप्रदं तम्‌ } अमेयसांख्येन च रभ्यमीद्ं गजाननं मक्तियुता भजामः ॥३॥ ख॒नींद्रव्॑ं॑विधिबोधहीनं सुबुद्धि
बुद्धिषरं प्रशांतम्‌ । विकारहीनं सकलमतगगं वै गजाननं भक्तियुता नजामः ॥४ अमेयरूपं हदि संस्थितं तं ब्रह्माहमेकं
भ्रमनाराकारम्‌। अनादिमध्यांतमपाररूपं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥५॥ जगत्यमाणं जगदीकामेवमगम्यमादय जगदादि-
हीनम्‌} अनात्मनां मोदपदं पुराणं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥६॥ न भूर रूपं न जलं प्रकाशं न तेजसिस्थं न समीरण-
स्थम्‌ । न खे गतं प॑चविभूतिहीनं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥७॥ न विश्वगं तैजसं न प्राज्ञं समध्िव्यष्टिस्थमनंतगं न ।
गणौर्विहीनं परमाथैभूतं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥८॥ ग॒णेागं नैव च विदुसंस्थं न देहिनं बोधमयं न दुंदिम्‌ ।
संयोगहीना; परवर्दति तत्स्थं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥९]॥ अनागतं नैव गतं गणेशं कर्थं तदाकारमथं वदामः।
तथापि सर्य प्देहसंस्थ गजाननं मक्तियुता भजामः ॥१०॥ यदि त्वया नाथ क्रतं न किंचित्तदा कथं सर्वमिदं विभाति
अतो महात्मानमचित्यमेव गजाननं भक्तियुता भजामः ॥११॥ खसिद्धिवं भक्तजनस्य देवं स कामिकानामिह सौख्यद
तम्‌ । अकाभिकानां भवर्वधहारं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥१२॥ सुरेद्रसेव्यं चसुरैः सुसेव्यं समान भावेन विराजयतम्‌ ।
अनंतवाहं सुषकध्वजं तं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥१६॥ सदा सुखानंदमये जले च समुद्रजे चेष्ुरसे निवासम्‌ ।
द्रस्य पानेन च नाशरूपे गजाननं भक्तियुता भजामः ॥१४॥ चतुःपदार्था विविधप्रकाशास्त एव हस्ताः स चलुखुजं
तम्‌। अनाथनाथ च महोदरं वै गजाननं सक्तियुता भजामः ॥१५॥ महाखुमारूढमकालकालं बिदेहयोगेन च रुभ्यमानम्‌ ।
अमायिनं मायिकमोहदं तं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥१६॥ रविस्वरूपं रविभासहीनं हरिस्वरूपं दरिषोधरहीनम्‌ ।
शिवस्वरूपं दिव भासनाद्ां गजाननं `मक्तियुता भजामः ॥१७॥ मदेश्वरीस्थं च सुदाक्तिदीनं प्र परेद परवंद्यमेवम्‌ ।
अचालकं चालकवीज मूलं गजाननं मक्तियुता भजामः ॥१८॥ हिवादिदेवैश्च खगैः सुवं नरैरेतात्रक्षप्यपभूभिः !
चराचरैलोक्विदीनमेवं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥१९॥ मनोवचोहीनतया सुसंस्थं निच्रत्तिमाच्रं चजमव्ययं तम्‌ ।
तथापि देवं पुर आस्थितं तं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥२०॥ वयं सखुधन्या गणपस्तवेन तथैव नत्यार्चनतस्तवैव ॥

~ 4 (<>
(|
८.0 ः

2 [दह त -------------
~त; स = च ् ६
५१, ९.१/24426 <> =, < न> 471 > * स १, ४ शरीर क „4 ७५ ६ 92८9 ॐ (204.2९.42 €> घ्रः > ९५ ८ >> 20 € <. €> स ¢ ए > छ 4 ९1.2५ ९> ९४2५. 4: ९ ॐ ५४2 ॐ ५, €; स > अप्रजघ्यरद्

रं (य र ५ = ८, ^ ~ ५ (ट ८८९) ९1, ९) (9 ९7
„अल 1110 45४८ 92.54 <> ८८222222 15 > 22 ठै 26 626 76

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान ११०

गणेरारूपाश्च करूतास्त्वया तं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥२१॥ गजास्यवीकजं प्रवदंति वेदास्तदेव चिहेन च योगिनस्त्वाम्‌ ।
गच्छंति तेनैव गजाननस्त्वं गजाननं भक्तियुता भजामः ॥२२॥ पुराणवेदाः हिवविष्णुकाद्याऽमराः श्युक्ताद्या गणपस्तवे
। विककुठिता; कि चे वयं स्तवाम गजाननं माक्तयुता भजामः ॥२३॥ शद्रल उवाच ¦ एवं स्तुत्वा गणे्ानं नेसुः सर्वे पुनः
पुनः । तायुत्थाप्य वचो रम्यं गजानन उवाच ह ॥२४॥ गजानन उवाच । वरं न्रूत महाभागा देवाः सर्षिगणाः परम्‌ ।
स्तोत्रेण प्रीतिसंयुक्तः परं दास्ामि वाञ्छितम्‌ ॥२५॥ गजाननवचः श्रुत्वा हर्षयुक्ताः सुरषयः । जुस्तं भक्तिभावेन
साश्युनेच्राः प्रजापते ॥२६॥ देवषेय उचुः । गजानन यदि स्वामिन्‌. प्रसन्नो वरदोऽसि भोः ¦ तदा भक्ति दृढां देहि रखोभहीनां
त्वदीयकाम्‌ ॥२७॥ लो भासुरस्य देवेक्रा कृता दाति; सुखप्रदा । तदा जगदिदं सर्व॑वरयुक्तं कृतं त्वया ॥२८॥ अधुना
देवदेवे कमेयुक्ता द्विजादयः। भविष्यति घरायां वै वयं स्वस्थानमास्तथा ॥२९॥ स्वस्वधमेरताः सव गजानन क्रतास्त्वया ।
अतःपरं वरं याचामहे ददे कमप्यदहो ॥३०॥ यदा ते स्मरणं नाथ करिष्यामो वथं प्रभो । तदा संकटहीनान वै कुरुत्वंनो
गजानन ॥३१॥ एवमुक्त्वा प्रणेखुस्तं गजाननमनामयम्‌ । स ताुवाच प्रीतात्मा मक्त्यधीनस्व भावतः ॥२३२॥ गजानन उवाच ।;
चच प्रार्थितं देवा मुनयः सवैमंजसा । भविष्यति न संदेहो म्स्खृत्या सर्वदा हि वः ॥३३॥ भवत्क्रतमदीयं तर
स्तोच्र सवत्र सिद्धिदम्‌ । भविष्यति विशेषेण मम भक्तिप्रदायकम्‌ ॥२३४॥ पुच्रपौच्नधरदं पूर्णं घनधान्यविवधनम्‌ । सर्व-
संपत्करं देवाः पठनाच्च्वणान्चणाम्‌ ॥३५॥ मारणोचाटनादीनि नदति स्तोत्रपाठतः । परक्रृत्थ च चिपरद्रा अद्युभ नेव
वाधते ॥३६॥ संग्रामे जयद्‌ चैव या्राकाटे फलप्रदम्‌ ! राच्चाटनकादयेषु प्रास्तं तद्भविष्यति ॥२७॥ काराग्रहगतस्यैवः
वंधनाराकरं भवेत्‌ । असाध्यं साधयेत्‌ सवेमनेनैव सुरषयः ॥३८॥ एकविद्ातिवारं वेकविशाति दिनावधिम्‌ । प्रयो चः
करोत्येव स भवेत्‌ सवसिद्धिभाक्‌ ॥३९॥ धर्मर्थकामभमोक्लाणां ब्रह्मभूयस्य दायकम्‌ । भविष्यति न सदेः स्तोचरं मद्धक्ति-
वधेनम्‌ ॥४०॥ एवसुक्त्वा गणाधीङास्तव्रैवांतरधीयत । देवाः सर्षिगणाः सर्वेऽभवन्‌ खिन्ना इव प्रभो ॥४१॥ गजाननस्य
मूतिसनैः स्थापिता सिद्धिदा ततः । नैक्रैते कोणभागे स्म दानेन सुखप्रदा ॥४२॥ तभ्रैव संस्थिता देवा खुनयो भक्ति-
संयुताः । अंशेन स्वाधिकारेषु स्वाश्रमेषु गता वसुः ॥४३॥ ततः स्वधर्मसंयुक्ता ब भूवु्मानवा खुवि । यथायोग्यं जगत्‌ सर्वं

न
ध स
५) १ 7 , 9 0 (१ 1 9 0 1 743 ५) १ ५ ५.५
क

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

पान ११२१

च रवे दर्पितं विषे ॥४४॥ एतद्रजाननस्थैव चरितं पापनाखानम्‌ । सुक्तिघुकितिभवं दक्ष कथितं ब्रह्मदं परम्‌ ॥४५॥ यः पठेत्‌
पायेद्भापि शण॒ते रद्ध यान्वितः । स हैप्सितफलं सुक्त्वा ब्रह्मभूतो भविष्यति ।।४द॥ |

॥ ओमिति श्रीमदान्तये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्घले महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननचरिति देवमुनिद्रतस्तुतिवर्भनं नाम त्रिचत्वारिंोऽध्यायः |
> <€
॥ आओरीगणेद्ाय नमः ॥ दश्च उवाच । धन्योऽहं सुद्धल स्वारभिस्त्वत्संगान्नात्र संदाय; । लोभदांतिकरं चिन्न श्रुतं भक्त्या
चरिच्रकम्‌ ॥१॥ न तृ्रोऽ्हं गजास्यस्य खधापान इव प्रभो । वद क्षेत्रस्य माहात्म्यमघुना तस्य सर्वदम्‌ ॥२॥ गजाननस्य
मक्त्र्थमवतारान्‌ धृतान्‌. वद्‌ । संक्षेपेण महाभाग सवज्ञोऽसि च ते नमः ॥३॥ सूत उवच । दक्षस्य वचनं शयुत्वा सुद्रलो
षंसंयुतः । । जगाद तं महाभागं महाभागो दयान्वितः ॥४॥ मुद्र उवाच । अवतारा अनंताश्च गजाननस्य मानद । भक्तानां
काथसिद््यथं कथन्‌ नैव शक्यते ॥५॥ तथापि छण दक् त्वमवतारचरित्रकम्‌ । गजाननस्य कथयामि समासेन सवदम्‌
॥दे॥ पावत्या रंकरेणेवाऽऽराधितो मणनायकः । दिव्यवषैसहसरेण पसन्नो वरदोऽभवत्‌ ॥9॥। ताभ्यां संप्रजिनो देव; स्तुतः
संयाचितोऽभवत्‌ । त्वं पुत्रो भव नौ स्वामिन्‌ संसारोत्तारणाय वै ॥८॥ तथेति पतिपान्याऽसौ गणेदोऽतर्दे स्वयम्‌ ।
पुत्रः सिधुवधायाभून मयूरा इति स्मृतः ॥९॥ इत्वा सिधु महावीयं गतः; स्वानेदके पुरे । एवं नानाऽवतारान्‌ स दधार
चिवबयोगे ॥१०॥ अ्टकोल्यवताराश्च गणेरास्य प्रकीर्तिता; । शिवपुत्राश्च ते रुयाताः कायौरथ त्वं भावतः ॥११॥
केचिच्छवात्‌, खखद्ुताः केचिच्छक्तेमहात्मनः । उभयोर्योगतः केचित्‌ करलं शा अभवन्‌ पराः ॥१२॥ यादशं संकरं प्रां
तदं संस्ष्तो विशः । तावत्‌ कलांश योगेन पुच्रोऽमूत्‌ सुखदायकः ॥१३॥ करत्वा कार्यस्य संसिद्धि घुनः स्वानेदगोऽभवत्‌।
तद्वियोगेन संततौ शिवौ किल बभूवतुः ॥१४॥ अन्ये नानाऽवताराश्च कदेयपादिगेऽङरातः । धरना गजाननेमैव वक्तु तैव
भकाक्यते ॥१५॥ इनिहासं परवक्ष्यामि सवसिद्धिपरदायकम्‌ । गजाननावतारेण युक्तं णु पजापते ॥१६॥ एकदा निद्धितं
रंमब्ह्माणं भरययौ थुः । किचित्‌ कायोधमेवं तमुत्थाप्य स्वगृहेऽगमत्‌ ॥१७॥ स उत्थितो महाभा चकार कोधसंयुतः।
तस्मान्नातः पुमानेको रक्तवणेः सुशोभनः ॥१८॥ सुवासबहलेनेव युक्तः काम इवापरः । तं ष्टा विस्मितो ब्रह्मा जरी

वत
खः पु, ६५ _ ॑

2।<८1120021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

ख. ४ अ. ४४ # पानं ११२

स सहावलम्‌ ॥१९॥ नद्योवाच । कोऽसि त्वं पुरुषश्रेष्ठ किमर्थं यागतो वद । एवं पृष्ट; स तं द्वं जगाद मेघनिःस्वनः ॥२०॥
पुमाठुवाच । ज भायास्ते समुत्पन्नः पुत्रोऽहं देवनायक । स्थानं नामादिकं देहि भक्षणं विविधं पितः ॥२१॥ ततोऽतिहर्षितो
ब्रह्मा पुत्रं दष्टा मदाद्रतम्‌ । ददौ तस्मै विदोषेण वरांस्तास्‌ दणु मानद ॥२२॥ सुवासबहुलं रक्तं वपुस्ते तेन सिदुर ।
नाम नानाविधान्‌ भोगान. श्व सर्वत्रगः स्वयम्‌ ॥२३॥ न बलेन समस्ते वै भविष्यति चराचरे । ब्रह्मांडजयसंयुक्तो
भव पुत्र ममाज्ञया ॥२७) यद्यदिच्छसि तत्तत्ते सफलं प्रभविष्यति । कोधादारटिगसे य त्वं भस्मसात्तं करिष्यसि ॥२५॥
एवं नानावरान्‌, दत्वा संस्थितं श्रपितामहम्‌ । तं प्रणम्य स सिदूरो जगामास्तुत्य भूतले ॥र२द॥। शौनक उवाच । तपोहीनाय
दाताऽसौ ददौ संदु्लंभान्‌ वरान्‌ । किं कारणं वद प्राज्ञ संदायो मे महान्‌ हदि ॥२.७॥ सूत षवाच । इच्छासंकल्पसिद्धवथ
तपस्तपति यो नरः । विपे सोऽपि तपसि खतो यदि भवेन्‌ सुने ॥२८॥ अन्यस्मिन्‌ जन्मनि पराज्ञः एलयुक्तः प्रजायत ।
स्वल्पश्रमेण देवोऽपि वरं ददाति निश्चितम्‌ ॥२९॥ एतत्त कथितं स्वे संदायच्छेदनं वचः । अघुना शुणु संवाद परकृतं यं
पुरा भवम्‌ ॥३०॥ विचारं मागंमध्ये स गत्वा सिदूर आकरोत्‌ । तपोहीनायाऽपि देवो मे ददाति वरं कथम्‌ ॥२१॥
अतोऽहं व॑चितो नूनं विधिना नात्र संदायः। किगयित्वा शतं कुरवे तं सत्यत्वदिदृक्षया ।॥२२॥ निःसंदायं भवेदेवं चिचाय
सिदुरासखरः । आययौ ब्रह्मणः सोऽपि समीपे क्रोघसंयुतः ॥(३३॥ गजेयित्वा विधातारमारिगितुं प्रचक्रमे । तद्‌ दष्टा
परमाथर्यं ब्रह्मोवाच सुदारुणम्‌ ॥३९॥ ब्रह्मोवाच । मद्ररस्य प्रभावेन मां रतुं ससुपागतः। अतो दैत्योऽसि दुष्ट त्वम भाग्या-
न्नात्र संरायः ॥३५॥ पुच्रसतेदेन रे दुष्ट वरा दत्ताः सुदुरेभा; । अतो गजाननस्त्वां वै हनिष्यति कुराधम ॥२९॥ एवसुक्त्वा
पपाराऽसौ विङकुठे शरणं ययौ । नारायणं च सिदरस्तमनु प्रययौ खलः ॥३७॥ नारायणाय च्रत्तांतं कथयामास विस्तरात्‌ \
सोऽपि श्चुत्वा विनिःश्वस्याऽभवत्‌ संपूज्य संस्थितः ॥३८॥ एतस्मिन्नतरे तच्र सिदूरश्च समागमत्‌ । जगाद विष्णुमव्यक्तं
वचः कोधसमन्वितः ॥३९॥ सिंदूर उवाच ) विष्णो रक्ष विधातारं भां दावा प्रसमागतम्‌ । हरिष्यामि त्वया साध परयमे
पौरषं परम्‌ ॥४०॥ विष्णुरुषाच । अहं सत्वगुणश्चायं वेदाध्ययनतत्परः । आवां हत्वा महादेत्य न यद्रास्ते भविष्यति ॥४१॥
त्वदधीनौ च सिदूर आवां जानीहि मानद । शंकरः सर्वसंहती स यास्ते रिष्यति ॥॥४२॥ विष्णो्वचनमाकपण्यं त्यक्त्वा
विष्णु चतुसखम्‌ । जगाम शंकरं स्यः कैलासे युद्धलाल्सः ॥४३॥ ध्यानस्थं शंकरं दष्टा विचारमकरोद्धदि । असुं न्नं

(25266.

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

अ ४ ~~~ ~ -~-~-~---~-
ख. ४ अ. ४५ पान द्र

वट

भ

+ © (9 $ स्थितां नारीं # $
तपोयुक्तं किमर्थं हन्मि मूलवत्‌ ॥४४॥ वामांगे सं नारीं रूपेणाप्रतिमां पराम्‌ । तां गहीत्वा गभिष्यामि स्वेच्छया
ऋडानोत्सुकः ॥४५॥

। ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचस्ति सिदूरशिवसमागमो नाम चलुश्चत्वारिशोऽध्यायः ॥।

"2 न> <<

॥ ओगणेशाय नमः ॥ सदरल उवाच । एवं निध्ितसंकल्पः सिद्रो गिरिजां ततः। ग्रद्योड़ीय ययौ सयो मूच्छितां भयविहलाम्‌
४१॥ तस्य श्वसनवेगेन पतिता नंदिसुरुयकाः । गणाः पुनः समुत्थाय हाहाकारं प्रचक्रिरे ॥२॥ हस्लगा पावती त्र
सावधाना वभूव ह्‌ । सस्मार गणपं देवं दैत्यपारानि्यंत्निता ॥२३॥ गौयवाच । गजानन ज्ञानविहारकारिन्‌ न मां च
जानासि परावमरशाम्‌ । गणेशा रक्षस्व न चेच्छरीरं त्यजामि सद्यस्त्वयि भक्तियुक्ता ॥४॥ विश्चस्य रात्रोऽसुरसंघरहतर्वितरेरा
हेरे महोद्रपिय । मां रश्च दैत्यातत्वयि भक्तियुक्ता ठबोद्र परेमविव्धनाच्युत ॥५॥ किं सिद्धिवुद्धिभसरेण मोदयुक्तोऽसि
किंवा निशि निष्ितोऽसि । किं लक्ललाभाथविचारयुक्तः किं मां च विस्मत्य सुसंस्थितोऽसि ॥द॥ किं भक्तसंगेन च
देवदेव नानोपचरेश्च सर्यत्रितोऽसि । किः मोदकराथर्मणपाऽऽछृतोऽसि नानाविहरेषु च वक्रतुंड ॥५॥ स्वान॑द भोगेषु
परिप्ठतोऽसि दासीं च विस्खत्य महानुभाव । अन॑तलीला् सलारसोऽसि किं भक्तरक्र्थसुसंकटस्थ ॥८॥ अहो गणे.
खतपानदक्षामरस्तथा वाऽखुरपैः स्छृतोऽसि । तदथ॑नानाविधिसथुतोऽसि विरज्य दासीं त्वमनन्यभाकवाम्‌ ॥९॥ रक्षस्व मां
दीनतमां परेश सवत्र चित्तेषु च संस्थितस्त्वम्‌ । प्रभो विरुबेन विनायकोऽसि ब्रह्मेका फं देव नमो नमस्ते ॥ १०॥
भक्ताभिमानीति च नाम खुख्यं ७ वशरूवाच्र न किं महात्मन्‌ । आगत्य हत्वा दितिजं सुरेश मां रक्त दासीं हदि
पादनि्ठाम्‌ ॥ ११॥ अहो न दूरं बत किः कथं न बुद्धीश समागतोऽसि । संचित्य देहं प्रजहामि ते हि यः करिष्ये
विपरीतमेव ॥१२॥ रश्च रश्च दयार्सिधोऽपराधान्‌ मे क्षमस्व च । क्षणे क्षणे वय॑ दास्यो रश्चितव्या विोषत; ॥१६३॥
्तुव॑स्यामेव पावत्यां शंकरो बोधसंयुतः । वभ्नूव गणपानां चै श्चुत्वा हाहारवं विघे ॥१४॥ गणेशं भनसा स्थत्वा वः
समाययौ । क्षणेन दैत्यराजं तं दष्टा डमरुणी त्वहन ॥१५॥ ततः सोऽपि शिवं वीक्ष्याऽऽकिगितं धावितीऽभवव्‌ | दिष्य

222 -332 ्् ््- > 042

& 2... व ल्ललतसलललललसछलत ध
चै. के |) 1 + 7" 4
१०१०2057: 0

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

-------_____{_{__`___ (पनर

शलकादीनि शखराण्याकुःटितानि वै ॥१६॥ तद्‌ दद्रा परमाश्चर्यं भयभीतो महेश्वरः । सस्मार गणपं सोऽपि निर्वा
^ ४

प्रजापते ॥१७॥ पार्वत्याः स्तवनं श्रुत्वा स गजानन आययौ । ब्राह्मणस्य स्वरूपेण तयोमेध्ये भयुद्धयतोः 4
कतं तच्र कौतुकं परमाद्भुतम्‌ । पपात्त यु्रूपश्च परशुरदैयवक्षसि ॥१९॥ तेनाहं मदादत्यं व्याङ्कुल वीक्ष्य विन्रपः।
ततस्तं ब्राह्मणः प्राह शण दैत्य वचो दितम्‌ ॥२०॥ जगज्ञनिमिमां चकितं संच नो चेच्छिवः स्वयम्‌ । युतरूपण ध
मारयिष्यति निधितम्‌ ॥२१॥ अहं शंस करिष्यामि त्वदाज्ञावकावर्तिनम्‌। भायां तरय परित्यञ्य कर राञ्थ न्निलोकगः॥ ९९॥
तथेति सिदुरणैव कृतं सोऽपि शिवं वचः । जगाद हास्पवदनो दैत्याधीनो भव प्रभो ॥२३॥ बरह्मरन्धवरं दत्य न जतु त
क्षमो भवान्‌ । मदेशाराकितं संगृह्य कालस्य क्रमणं कुरु ॥२४। तथेति शंकरेणोक्तं ददौ राकिति रिवाय सः । त्यः
कैलासो भत्वा ननद विजयी ततः ॥२५॥ ततः कैलासमेवं स त्यक्त्वा भूलोकमोऽ भवत्‌ । दैत्यखिुवनं ॥जत्वा जगदीशो
बभूव ह ॥२६॥ अंतर्धानं चकाराऽसमौ गणेशो द्विजरूपध्रक्‌ । तत्‌ दद्रा पाती तच्र रोकयुक्ता बभूव ह ॥२०॥ अह

ब्राह्मणरूपेणाऽऽमतोऽय गणनायकः । मोचयित्वा स मां रोमो त्वां संरक्ष्य ययौ पुनः ॥२८)। ततस्तौ पावती
परलीवनगौ प्रभू । बभूवतुश्च विघ्नेदां तपसा वि चितकोौ ॥॥२९॥ तताप तप उग्रं स सखरीकः शंकरस्ततः । गत वेके
पूरणे तं गज्ञानन आययौ ॥३०॥ गणेश उवाच । वरं वरुण महादेव यत्ते चित्ते परवर्तते । दास्यामि तपसा तु वाच्छत माहं
कंकरम्‌ ॥३१॥ ततस्तं शौकरो नत्वा स्तुत्वा नानाविधैः स्तवैः । पार्वत्या पूज्य विघ्रं प्रणस्य प्रत्युवाच ह ।।३१॥। शिव उवाच ।
वरदोऽसि गणाधीश तदा मे त्वं सुतो भव । यावल्ञीवनपर्यतं तिष्ठ नाथ नमोऽस्तु ते ॥३३॥ त्वया नानाऽवताराच्च धृत्‌
मदीयवेहमनि । ते सर्वे स्वल्पकांरास्था बभूवुर्गणनायक ॥३९॥ तादश मा कुर स्वामिन्‌ वस नित्यं चमेगृहे। तत्रा त्वां
मजिष्यामि पुत्रभावेन विघ्रप ॥३५॥ संसारे पुत्रभावेन मूतौ त्वां कुख्दैवतम्‌ । हृदये योगयुक्तोऽदं भजिष्यामि व
१३६॥ तथेति गणनाथस्तं जगादांतर्दषे पुनः । कैकासमागतः शंजुः रोकयुक्तो विशेषतः ॥२७॥ ततः किंचित काले
पावती सानमाचरत्‌ । नभ्रा तत्र महेक्षानः सहसा ससुपागतः ॥२८॥ लनल्िता तं निरीक्ष्यैव जगर्दबा स्वफेडातः ।
देहं सञ्छादयामास रकरो ग्रहगोऽभवत्‌ ।॥३९॥ ततः कदाचित्सा देवी सखीभ्यां संस्थिताऽभवत्‌ । उवाच ता सखी तत्र

# ५ ~ ।
ज्ञया च विजया परा ॥४०॥ जयाविज्ये उचतुः। गणा नंदिखुखाः सर्वैऽस्मदीया नात्र संशाय; । दिवं यदि निरुद्धेव

._..___-~-----~--------------~----------------

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

क 1 म णणणगरीषययषयगपयाययषि

ध. 1. ४ अ. द पानं २९५
त

तिष्ठामश्चेच्छिवार्मकराः ॥४१॥ अतः कै च महादेवि स्वकीयं वाग गणम्‌ । कुर त्वं सा तत; राक्तिस्तथेति प्रत्युवाच ते
॥४२॥ स्वांगान्‌ मलं समाकरष्य कृत्वा तं पुरषाकरतिम्‌। पुनः संजीवयामास पार्वती तं जगाद ह्‌ ॥४३॥ द्वारे तिष्ठ महावाहो
मदाज्ञावकगः सदा । मदाज्ञया विना पुत्र मा प्रवेदयस्त्वया नरः ॥४४॥ अदं लानार्थमन्रैव संस्थिता काटपयेये 1 पनि
तच्न रे बहस त्वागतोऽपि भवेत्‌ स्वयम्‌ ॥४५॥ केनापि कथितं तच्राऽतो मा कुरु च ताराम्‌ । स्वामिनं कंकर पुत्र निषेधस्व
मदाज्ञया ॥४६॥ तथेति तां प्रणम्याऽष्दौ द्वारसंस्थो बभ्रूव सः । पुरुषः सा सखीभ्यां च सुदिता संस्थिताऽनवत्‌ ॥४अ]
एतस्मन्नतरे त्र गणयुक्तः शिवो ययौ । तं न्यषेधत्‌ स्ववेगेन बोधितोऽपि प्रजापते ॥४८॥ ततोऽतिकोपसंयुक्तः रकरः
वभूव ह । तज्ज्ञात्वा सा सखीभ्यां च खुदिता संस्थिताऽभवत्‌ ॥४९॥ ततोऽतिक्रोपसंयुक्तो गणान्नदिसुखान्‌ शिवः ॥
आज्ञापयच युद्धाय हतव्योऽयं न संदाय: ॥५०॥ ततस्ते दाखरसंघातैजश्ुस्तं करोधसंयुता; । पावस्या तेज उग्रं यन्निक्षि
पुरुषे तदा ॥५५१॥ तेजसा रखसंघाता मोघा जाता विशेषतः । सुसटेन जघानाऽसौ गणान्‌ सवान्‌. महाबलः ॥५२॥
ततः पलायनं चकघुर्मणाः सर्वे भयान्विलाः । तलः स्क॑दं शिवः कृद्धः प्रेषयामास दारणम्‌ ॥५३॥ कुिताखरो मयोद्ठिपरः
सेनानीस्ताडितो श्राम्‌ ! पपाल च ततः शं शः सस्माराऽमरसुख्यकान्‌ ॥५४॥ ब्रह्मा विष्णुश्च देर्वेदरो यमा्याः स्वं जआगताः।
प्रणिपत्य महेशानं संस्थिताश्वाऽभवन्‌ पुरः ।५५॥ तान्‌ शिवः कथयामास वृत्तांतं ते ततो ययुः । इद्रादयः समंधवौ युथुधुः
पुरुषेण च ॥५६॥ पलायनं तेऽपि चक्क; कुंरिताखरा नयातुराः। ताडिता खुसलेनैव शंकरः शक्षोभितोऽभवत्‌ ॥५.५॥
ततस्तच्र विचारं ते चक्रुः सर्वै सुरेद्रकाः। विष्णुसुख्याः रिवेनैव सुनिभिश्च प्रजापते ॥५८॥
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोौद्रले महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचस्ति रिवषिचारबणंनप्रसंगो नाम पंचचलारिसोऽध्यायः ॥
">> >> <, ८< ~

॥ ओगणेक्ञाय नमः ॥ सुद्रक उवाच । विचार्य देवपैः सर्वैः प्रेषयामास रकरः । ब्रह्माणं ब्राह्मणैः सार्धं स्नेदाथं सोऽपि तं
ययौ ॥१॥ त दृष्टा गद्य पुरुषो सलं सोऽपि दारुणम्‌ । आययौ तं निरीक्ष्यैव पपाट स पितामहः ॥२॥ वयं स्वे द्विजाः
पुत्र दाखहीन(ः समागताः । शण वाक्यं विचारज्ञ पलंतस्ने तमञ्चवन्‌ ॥३॥ तथापि न बुबोधेव पुरुषस्तं विलोक्य सः ।
ह्या जगाम शंखं तं ध्रत्तांतमवदत्ततः ॥४॥ ततो विष्णुयुतः रसंखुः क्रोधानलविटोचनः । संग्रामाय ययौ तत्र मुसलं

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ८ अ. ४६
>>> ५ सदा (~ >*६ ८2 < >>> >> <> ८; ८2222222 22222222 22222 द्र
>€ ऋ ^ (1 011 1/1 9 ऋ <> त्र हर ८८ त्र € 1 4.

सोऽपि चाददे ॥५॥ आगत्यैव न्यदञ्कछशुं हृदये यमसन्निभः । छलं पपात तद्धस्लाच्छिवश्च व्याक्ुलोऽ मवत्‌ ॥६॥ ततस्तं
गदया विष्णुर्योधयामास दारुणम्‌ । ततखिश्चलघातन शिरथिच्केद हांकरः ॥५। ममार पुरुषस्तच्र श्रुत्वा सा पार्वती
पुनः । कोपयुक्ता च कोटीः सा श्राक्तीस्ता नव निर्ममे ॥८॥ तयाऽऽ्जञप्ता मदादेव्यः संहत सकलं जगत्‌ । पापा आरोक
देवास्ते भय भीता बभूविरे ॥९॥ कशंकरेण द्विजास्तच्र प्रेषिता नारदादयः । अंतरिश्चचराः सरवे प्रणेखुः पावतीं ततः ॥१०॥
रक्ष रश्च जगत्सर्व जगर्द॑व त्वदुद्धवम्‌ । तुष्टबुस्तामथोवाच खुनीन्‌ क्रोधयुता सती ॥११॥ पावेत्युवाच । मम पुत्रः किमर्थ तैर्हतः
सवैः सुरेश्वरैः । सजीवं संहरिष्यामि कुरुध्व चेन्न संरायः ॥१२॥ तथेति प्रतिपाद्ैव गतास्ते कशंकरं पुनः । राक्तय-
स्तंभिताः सवाः शिवः सवैः समाययौ ॥१३॥ युद्धे सतस्य बालस्य मस्तकं त्वपष्सरोगणाः । जगृहुस्तच तं दष्टा शिरोहीनं
सुदुःखितः ॥१४॥ हिवस्ततो गणान्‌. प्राह यः पूर्वै ददयते त्वया । तमानयत हत्वा वै तस्य मस्तकमन्र यत्‌ ॥१५॥ ततो
गजासुरः पराप्तः सहसा नारदेरितः । हतु देवगणान्‌. स्वान्‌ महाबलपराक्रमः ॥१६॥ ततश्च क्लोभिताः स्वै पठाय॑त दिको
दकल । छ्यलचातन र सस्त मारयामास तत्क्षणात्‌ ॥१} तस्य मस्तकयोगेन पुरुषं ते दिवौकसः । योजयित्वा प्रजानाथ
सजीवं चक्रिरे नरम्‌ ॥१८॥ सरवे हतोयमा जातास्ततो ब्रह्मा समागतः । जीवयामास तं तत्र सजीवो न बभूव ह ॥१९॥
ततो विष्णुः स्वयं तन्न जीवयामास विद्यया । सजीवो न बभूवाऽपि दुःखितोऽतिततोऽमवत्‌ ॥२०॥ तततः रिवः स्वयं
तत्र जीवयुक्तं चकार तम्‌ । सजीवं न दद्व दुःखितोऽतितरां तदा ॥२१॥ ततो किपनि्वरं सर्वे तुष्टुवुः कार्थसिद्धये ।
अथर्वशिरसा दक्ष शांकरादयाः सुरेश्वराः ॥२२॥ प्राथेयामासुरत्यंतं निर्विघ्रं कुरु विघ्रप ¦ अघुना विन्वमेवेदमकाले टयमेष्यति
॥२२॥ गणेरास्मरणेन स्म बुद्धिः पराप्ता दिवौकसाम्‌ । बेदमंत्रेण देवास्ते तारमावादर्थंति च ॥२४॥ ओंकारस्तच्न मंत्रेणाऽऽकर्षितः
खहसाऽऽगतः । दावं प्रविहय संतस्थौ ततः सोऽमवदुत्थितः ॥२५॥ ततो ज्ञानयुता देवा जाता विघ्रविदीनकाः ।
तं दृष्ट्रा गजवक्त्रं वै प्रणवं प्रणवाक्रुतिम्‌ ॥२६॥ तुष्वर्दैवदेवेदयां नानास्तोन्रैः प्रजापते । पुपूस्तं च सवा पूज्य चक्रः
स्वमूलकम्‌ ॥२७॥ क्च उवाच । साक्षादोकाररूपश्च गणेद्योऽयं न संशयः । स कथं मलजः राक्तरदैत्यमस्तकधारकः ॥२८॥
एनं मे संदाय ब्र्मञ्छेत्तुमहैसि सापरतम्‌ । श्चुत्वा कथां महारम्यां ज्ञानयुक्तो भवाम्यहम्‌ ॥२९॥ सद्र उवाच । सती दक्र
तात दग्धा सा रैलजाऽभवत्‌ । हिमाचले स्वयं रं खुस्तताप तप उत्तमम्‌ ॥३०॥ तच सा पावली देवी शुश्चषायां प्रजापते ।

6966266 62669

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

= ~

वव व्च्व +

निरता तां निरीक्ष्यैव राः सस्मार प्रवेगाम्‌ ॥३१॥ ममाज्ञावरागा देवी नेयं दशक्षगहे गता 1 अतोऽहं न घ्रृणोम्येतां
युन; शक्ता कदा ॥३२॥ तारकासृरभीतिरदेवैः कामः प्राधितस्ततः । स ययौ रांकरस्थानं मोहित मदसंयुतः ॥६३॥
तं प्रज्वाल्य महेानस्त्यक्त्वा हिमगिरिं ययौ । अन्यत्र सा ततो देवी खेदयुक्ता बभूव ह ॥३४। मनसि ज्ञानमार्गेण
ज्ञात्वा दांसुविचेष्टितम्‌ । तपसा संयुता भूत्वा वनगा दिवमार्चयत्‌ ॥२५॥ गते वर्षद्राते रंशुः पसन्नो न वभूव ह्‌ ।
ततः सा विघ्रराजं च सस्मार ध्यानसंयुता ॥३६॥ वर्षेणेकेन हेरंवः प्रसन्नश्च बभूव ट । रिववुद्धिपरभेदं स चकार
बद्धपारकः ॥२७। ततो दयायुतः शंसुस्तां ययौ द्विजरूपधरक्‌ । शंकरं निंदयामास नानावाक्यैः समीपगः ॥३८॥
तच्छत्वा कंपिता देवी बोधयामास छां भवैः । चेष्ितैस्तं तत्त; सोऽपि पुन्िंदां चक्रार ह ॥३९॥ स्थानं त्यक्त्वा ततो
देवी तं जगाम द्विजं पुनः । तिरस्कृत्य शिवस्तां स्वं दशयामास रूपकम्‌ ॥४०॥ ततः सा तं प्रणम्यैव तुष्टाव विविधः
स्तवैः । गणेकां मनसा ध्यात्वा प्राथ्यं तं सिद्धिदो भव ॥४१॥ ततः परस्नभावेन शंकरः पददौ वरम्‌ । चिस्मितस्तां
निरीक्ष्यैव १९ करितां मसु; ॥४२॥ रिव उ्नाच । श्रृणोमि त्वां महादेवि वद्योऽदं ते सदाऽनघे । तपसा भक्तिभावेन न
वियोगो भवष्यति ॥२२॥ धृलिधूसरितं तऽग शिरोभूच जटान्वितम्‌ । अतो मलस्तवां गस्य सर्यपूज्यो भविष्यति ॥४४॥
इत्युक्त्वा द्ंकरस्तत्रांतधानं परचकार सः । पार्वती प्रेमसंयुक्ता स्वगरहं वै जगाम ह ॥४५॥ स्वभक्तस्य रिवस्यैव रक्षणार्थं
वचो महत्‌ । , गौरीमलांगसं भूलो बभूव ह गजाननः ॥४६॥ गणे्यान्न परः कोऽपि सर्वपू्यो महामते । मणेकावरदानेनः
सत्यवाक्याः दिवादयः ॥४७॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे चदु खण्डे गजाननचसिते श्क्तिमरमाहासम्यवर्णेनं नाम षटच्यादोऽध्यायः ॥
ष >> 3 # <<< #

॥ ्रीगणेकाय नमः ॥ सरल उवाच । अन्यच्छणु चरित्रं तु गजमस्तकधारणे । मेदा इति विख्यातो राजा ध्मयुलोऽभवत्‌
॥१॥ तस्य भदे गुरुः साक्षाल्गाम कीतिमोहितः । राज्ञा संमानितः सोऽपि पाय च ददौ वरम्‌ ॥२॥ बृदस्पतिरुवाच ।
44 महीपाल मूधा मे परभविष्यति । सर्षूज्यो विरेषेण गतोऽभूत्‌ स्वगृहे युरुः ॥३॥ ततः कदाचिद्राजर्षिनरदं
मागसंस्थितम्‌ । अवमत्य ययौ सोऽपि तं शाप खपाघमम्‌ ॥४॥ नाण उ्वाच । मदेन राजशार्दर मामनाहत्य गच्छसि ॥

2111<412002110824111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

खं ५ अ. ४७ पाने ११८ `

अतोऽसुरस्य योनो त्वं पतिष्यसि न संदायः ॥५॥ काठे सोऽपि ममाराऽथ गजयोनौ बभूव ह्‌ ¦ गजाखुर इति ख्यातो
नरङ्ुजरवेषभ्रत्‌ ॥ द गजासुरेण श्रं भोस्तपः करत च विद्रोषतः । मंच जजाप होवेनालोषयन्नियमे रतः ॥७॥ सहस्रेषु
गतेष्वेव वर्षेषु वरदः शिवः । जगाद व्रृणु दैत्ये यत्ते मनसि वतैते ॥८॥ स वव्रे राज्यसुग्ं मे देहि लोकत्रयस्य च । बलं
स्वातिं इमो आरोभ्यं सर्वप्ज्यताम्‌ ॥९॥ अते मोक्षं च मे देहि तथेति हांकरोऽत्रवीत्‌ । मस्तकः सवेपरूञ्यस्ते विष्यति
गजासुर ॥१०॥ अतो मजासुरस्यैव मस्तकं गणपेन तत्‌ । धृतं वचो रक्षणार्थं रंकरस्य वृहस्पतेः ॥११॥ अन्यच्च
प्रजाना इतिहासं पुरातनम्‌ । कदाचिच्छंकरेणैव पूजितो गणनायकः ॥१२॥ ददौ शिवाय निमालयं मूर्तिसंस्थश्च विघ्रपः !
स्वने तस्य स माहात्म्यं कथयामास विस्तरात्‌ ॥१३॥ श्रीगणेश खाच । एकनिष्ठतया रां भो भक्त्याऽदहं प्रूजितसत्वया ।
प्रसन्नोऽहं स्वमूरतिस्थः श्णु मे वचनं दितम्‌ ॥१४॥ नि्मस्यं मे गृहाण त्वं सर्वसिद्धिप्रदं शिव । येनेदं मस्तके पुष्पं धृतं
मान्येन भक्तितः ॥१५॥ सर्वपूज्यः स वै भावी सवातिगयदोधरः । ततः सोंऽतदैधे दुंडिः शिवो जागरितोऽमवत्‌ ॥१६॥
हस्ते पुष्पं समालोक्य विस्मितः राकरोऽभवत्‌ । विचारं स चकारैव किमिदं देव माषितम्‌ ॥१७॥ सर्व॑पूज्यो गणाधीरो
नान्यो ब्रह्मांडम॑डले । अतो मे मक्तिमाहात्म्यं परीक्षार्थं ददौ परख; ॥१८॥ ततः शिवेन निमास्यं न धृतं मस्तके स्वके ।
पूजायां स्थापितं दक्ष महाभक्तेन सर्वदम्‌ ॥१९॥ ततोऽतरिसंभवस्तत्र दुवौसाः सहसाऽऽययौ । दशनां महेशस्य रिवेन
भृररामानितः ॥२०॥ रिवो विचारमकरोदयं योगी सयोगवित्‌ । वणाश्रमविहीनश्च मतः साक्लाद्विनायकः ॥२१॥ अलो
निर्माट्ययोग्योयं ददै तस्मै सदादिवः । निर्माल्यं विध्रराजस्य कथयित्वा यदो महत्‌ ॥२२॥ तं प्रणम्य महायोगी
दुर्वासाः प्रययौ परखुम्‌ । यथेच्छं विचरन्‌ मा ददद्रो देवनायकम्‌ ॥२३॥ विचारं मनसा योगी चकार स्वहितावहम्‌ +
सर्वप्रूज्यो गणेद्ाद्व नान्यो भवति निधितम्‌ ॥२४॥ व्यं भक्ता गणेरास्य भजामोऽनन्यचेतसः । अतो निमांल्य-
योग्योऽहं तैव कौकरवत्‌ कदा ॥२५॥ अयं देवपतिः साक्षारदिद्रः सक्वगुणान्वितः। योग्योऽयं नैव संदेहस्तं ययौ सुनिसत्तमः
॥२द॥ तं दृष्टा मघवा नत्वा स्थित पेराक्ते परसुः । आज्ञां कुरु महाभाग सुने दासोऽस्मि ते जगौ ॥२०॥ ततः सोऽपि
प्रसन्नात्मा ददो तस्मै महामुनिः । निर्माल्यं गणनाथस्य माहात्म्यं पोच्य सादरः ॥२८॥ इन्द्रो राज्यभ्चिया युक्तो गहीत्वा
गजमस्तके । निर्माल्यभिद्रः संस्थाप्य ययौ मागमवस्थितः ॥२९॥ निमाल्यस्यापमानेन श्रष्टोऽभृदेवनायकः। गता सत्त्वमयी

1 1 ~-¬~>~--~-~--~~~-~~~-~~---~--~--~---~----~-------------~~------------------- -- - ------ ~

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

66696 > >< 467 >> 4 = 6>#> ५ 96 > >> भः < <> >€ >> > (12 ॥ <> > > 2 >> >> 2620292 <> स <> ८ <>
2 22111111 (1. 79015715 <> 577 5१521751 गवि

री)
क

लश्व्मीमजस्ते

स्वभावेन प्रसन्नोऽहं कृतस्त्वया ॥३५। । सथुद्रतनया लक्ष्मी मेविष्यति सुसिद्धिदा । तां प्राप्य पूर्ववदेवा; भिया युक्ता
भविष्यथ ॥३६॥ पूजाक्रतफलं यच निमाल्ये संस्थितं भवेत्‌ । तस्य वंदनमात्रेण सफलो जायते नरः॥३७॥ भावेनाऽऽगृद्य

मलतः
मु. पु. १

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

चाखः स्तुतो ज्ञात्वा मनेष्सितम्‌ । तस्या जले दिवा; सर्वे टषदश्च कृतास्तदा ।५६॥ ततो _ गंगासमं _ तेजो व भूव
सरितः प्रभोः । नर्मदायास्तथा सापि न संतोषयुताऽभवत्‌ ॥५७॥ पुनस्तताप तीव्रं सा तपो विनश्वरे रता । गतेषु वै सहसरषु
वर्षेषु वरदोऽमवत्‌ ॥५८॥ स्तुतः संपूजितः सोऽपि हदीप्सितवरं ददौ । रक्तवणी गणेक्ाना दृषदो जलगाः कृताः ॥५९॥
तत; साऽतीव मादात्म्ययुता जाता सरिद्ररा । दद्ोनेन जनानां वै गंगासलानफलग्रदा, ॥६०॥ यस्यास्तीरे त
हदः हाकरात्मिकाः । रक्ता गणेदारूपास्तत्‌ साम्यगा का भवेन्नदी ॥६१॥ मदिमानं णयिलुं रेवायाः कः क्लमो भवत्‌ ।
गणेशाशिवसंयुक्ता यच्च तच्च भहानदी ॥६२॥ एतत्ते कथितं सर्वं विस्तराद्गणपस्य चै । चेष्टितं सवेपापप् सवेसंखयनादानम्‌
॥६३॥ आदौ दश्च गणेशस्य दैत्यमस्तकधारणम्‌ । एरावतस्य तद्वद मक्तमाहारम्यरक्षणात्‌. ॥६०८॥ शिरदच्दाष्दिकः तस्त
चरित्रं तद्‌ ब्रृहस्पतेः। निमीस्यस्य च रक्ताभं माहात्म्यं गणपाभितम्‌ ॥द५॥ मक्तवचः समाबद्धो गणे; क्रि प्रजापत ।
न करोति मदाभाग भक्ताधीनस्ततः स्तः ॥६६॥ येन स्वरिरसरछेदः क्रतो भक्तस्य कारणात्‌ ॥ मलजो गजवक्त्रश्च
बभूवे भक्तिमोहितः ॥द७॥ एतत्ते कथितं सवं चेष्टितं परमाद्तम्‌ । करते दखण्ण दक्ष स्व॑ गज्ाननचरिचकम्‌ ।६८॥
पायैती प्रेमसंयुक्ता पूजयामास तं सुतम्‌ । देवा हर्षयुताः सरवे जग्मुः स्वं स्वं निवेशनम्‌ ॥६९॥)
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रके महापुरागे चतुथ खंडे गजाननचसतिः गणेभक्ताधीनलरबणैनं नाम सप्तचल्वारिकोऽध्यायः ॥

^ 34

॥ श्रीगणेराय नमः ॥ सुद्रल उवाच । एकदा नारदो योगी सिदृरासुरमागमत्‌ । पूजितस्तेन त॑ विपो दषयुक्तो जगाद ह ॥१॥
नारद ऽवाच । कैलासे दांकरस्यैव बभूवे पुत्र उत्तमः । गणेस्तपसा तुष्टः सिद्धिुद्धिपतिः स्वयम्‌ ।॥२॥ देवैः सप्राधितः
सोऽपि त्वां हनिष्यति निधितम्‌.। अतो यत्नपरो दैलयय भव गच्छामि मानदं ॥३६॥ एवश्ुक्त्वा महायोगी नारदः स्वेच्छय।
चरन्‌। गतः सोऽपि भयोद्रि्नो बभूवासुरनायक्रः ॥४॥ एतस्मिन्नंतरे तन्न भ्रधानं सहसाऽऽगतम्‌ । विचायं तेन वैल
ययौ रतु सुरान्‌ पुरा ॥५॥ समागतं विलोक्यैव पलाय॑तेद्रखुख्यकाः । ब्रह्माणं रारणं स्वे भयभीता दिवौकसः ॥६।
सिदूरः कोपसंयुक्त आययौ तच्न मानद । ब्रह्मा हंसं समार्य देवैः पपार तत्क्षणात्‌ ॥५॥ विङ्कठे स गतो विष्ण

जलवाल अक वव या 9

2111<412002110824111211.0111

201<(110021108@201112||.0111

देत्यस्तन्न 8 । ततो विष्णुः दिवं देषेैयंयो सत्वर एव च ॥<८] तच्राऽपि सं ययौ दैत्यः रंसुदेधैर्मणोभ्बर |

दैत्यनाशाय तत; स वरदोऽमवत्‌ ॥९॥ सिदूरमाययौ तच्च भजु; परदयुधारकः । गजाननो मूषकारूढको वति
॥१०॥ त्‌ दषा योद्धमायांतं सिद्रः कोधसंयुतः । जगाद स्वमदेनैव युक्त; परमदुजंयः ॥११॥ सिंदूर उवाच । किमर्थं रण मौ
त्वमागतोऽसि गजानन । बालभावेन मां सूरे न जानासि सुरेरितः ॥१२॥ मच्छरासेन चकति स्म ० ।
तल्पहारवेभन ब्रह्मांडं शतधा भवेत्‌ ॥१३॥ दिवादयः सुरेशाश्च मय मीताः समागताः । तान्‌ दृष्टाऽपि गणाधीका योग
कयसुपागतः ॥ ५ बालमावेन संयातं न त्वां हन्मि गजानन । त्वत्पेरकान्‌ सुरां हं हनिष्यामि न संदायः। [6
क्रोधेनाहं च यं कैचिदािगामि गजानन । स भस्मसाद्भये्रनं फिं करिष्यसि मां वद ॥१६॥ एवं श्त्वा गणाधीडो
दैत्येक्ास्य वचो महत्‌ । स १ ५ सिदूरं लोकषीडकम्‌ ॥ १७! श्रीगजानन उवाच । दैत्याधम महाबाहो मां न वेत्सि
म भाविणम्‌ । स्वानंदवासिनं परणं ज्ह्मभूतं विद्रोषतः ॥१८॥ एवसुक्त्वा विराड्पं दधार स गजाननः हस्ताभ्यां
मदेयित्वा तं मस्तके विशुरालिपत्‌ ॥१९॥ ब्रह्मणो रक्षणार्थं स वचः सिदूरधारकः । गजाननो चभूवापि
भक्तिभावितः ॥२०॥ सिदूरं मर्दितं द्रा देवा ह्षसमन्विताः । तु्डुसतं यपूजयैव भक्तिनम्ात्मकंषरा; ॥२१॥ 9
गजाननाय प्रूणाय सांरूयरूपम्‌याय ते । बिदेहेन च स्वश्च संस्थिताय नमो नमः ॥ रर अमेयाय च हेरंबाय ते परड्ाधा वा
सूषकवाहनायव विपरेशाय नमो नमः ॥२३॥ अन॑तविभवायैव परेषां पररूपिणे । गुहाग्रजाय देवाय रिव व ।
॥२द॥ पावतीन॑दनाचैव देवानां (पालकाय ते । सर्वेषां प्ूज्यदेहाय गणेशाय नमो नमः॥२९५॥ स्वान॑दवासिने स विक र
करुदैवत । विष्ण्वादीनां विदोषेण कुदेवाय ते नमः ॥२६॥ योगाकाराय सर्वेषां योगांतिपदाय श ।
नमस्तुभ्यं ब्रहमूयपदाय, ते ॥२५॥ सिदधिुदधिषते नाय सिद्धवुदधिप्रदाधिने । मायिने मायिकेभ्यश्च मोहदाय नराय
॥९८॥ रंबोदराय वे तुभ्यं सर्वोदरगताय च । अमायिने च मायाया आधाराय नमो नमः ॥२९॥ गजः व
यत्तेन चिहेन वित्नप । योगिनस्त्वां प्रजानंति तदाकारा भवंति ते ॥३०॥ तेन त्वं गजवक्च्रश्च कि व बीजं
वेदादयो विटाश्च रोंकरादयाश्च देवपाः ॥३१॥ छकादयश्च दोषाव्याः स्तोतुं शक्ता भव॑ति न । तथापि संस्ततो नन 1
स्फूत्या त्वदशानात्मना ॥३२॥ गजाननं प्रणेषुस्तमेवसुक्त्वा दिवादयः! स तानुवाच भीतात्मा भक्तिभावेन तोषित, 0 क

ता

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

______]]----- ~~न

स पानं १२
उ ७ अ* ४९ गप्र सरस वः ट ८ ० >= > पथः

्ीगजानन उवाच ! भवत्करृतमिदं स्तोत्र मदीयं सवेदं मवेत्‌ । पठते श्युण्वते देका ब्रह्मभूयभरदकायकम्‌ ॥३०॥ वरं रणुत
देवेद्रास्तुष्टि स्तोत्रेण चागतः । दास्यामि सकला मीष्टं मवतां यचचिकीषितम्‌ ॥२५॥ पिवाद्य उधुः। यादि पन्त महकन वरदोऽसि
गजानन । तदा तिष्ट हे शं भोः सर्वदा विघ्ननाशनः ॥३६॥ त्वां दद्रा विघहीनाञ्र (भविष्यामो निरंतरम्‌ । प्रत्यक्षं योगरूपं
च पदयामस्तेन सार्थकाः ॥२७॥! शद्रल उवाच । गजाननस्ताजुवाचाऽथ तथेति सुरेश्वरान्‌ । स्वलोकं कल्पयामास तत्रैव
दिवपार््वगम्‌ ॥३८॥ दश्ायोजनसाहखविस्तारस्तस्य मानद । गणाः कुखुदसुख्याश्च कल्पिता मोद्कादयः ५३९॥ तिष्टति
स्वर्मलोकेषु तदादि गणनायकः । गणेदालोक एवाऽसौ भूते सुक्तिमुक्तिदः ॥४०॥ सकामास्तं समागम्य पतंति एथिवीतले |

क क च $
निष्कामासतस्य देहे ते अंते रीना भवेति दि ॥४१॥ एतत्ते कथिते सारं गज्ञाननचरिच्रकम्‌ । शिवुचत्व भावेन जह्मदाऽय
वभूव ह ॥४२॥ यः श्णोति नरो भक्त्या पटेद्रा तस्य सिद्धिदम्‌ । भविष्यति प्रजानाथ तथा नानासुखपदम्‌ ।४२॥

॥ भिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मो द्रे महापुराणे चतुर्थे खण्डे गजाननचसिति सिदूरवधो नामाष्ट्वल्वारिशोऽष्यायः ।।

रे > <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दक्ष वाच । निर्माल्यस्य च माहात्म्यं छतं यत्‌ परमाद्धतम्‌ । विस्तरेण पुनः स्वामिन्‌ वद्‌ तस्य
चरिच्रकम्‌ ॥१॥ सुद्र उवाच । पराद्रारणहे देवो बभूव ह गजाननः। पुत्र भावेन तस्यापि चरितं कथितं पुरा ॥२॥ पराारेणैव
तच्र स्थापिता मूर्तिरादरात्‌ । गजाननस्य मो दक्ष सर्वदाऽभूत्‌ सुसेविता ॥३॥ नित्य त्रैव देवेकचा ्रह्मविष्णुद्धिवादयः।
रात्रौ गजाननं ते संपूजयति सुसिद्धिदम्‌ ॥२॥ गजासुरवधादक्च प्रारभ्य भक्तिसंयुतः । स्वगंपुष्पोपहारादः सुप्रसन्तानना-
बुजा ॥५॥ कदाचित्‌ तन्न राजर्षि्मगयासक्त आययौ । सैन्येन स्वप्रधानैश्च संतो वीरमद्रकः ॥३॥ स जगत्य गणान
पजयन भक्तिसंयुतः | ततैव निरि संस्थोऽभूद्राणपलयो मरटायद्ाः ॥9) उषःकाले समागत्य सख पुप्रज गजाननम्‌ ।
एष्पाणि दष्टवान्‌ सोऽभूत्‌ तत्र स्वर्गोद्धवानि च ॥८॥ सुवासवहुलान्येव मंदाराद्यानि भूमिपः । विस्मितो मानसे
ूत्वाऽभवत्तन्ैव संस्थितः ॥९॥ देवारयं पिधायाऽसौ शूषः संस्थाप्य रक्षकान्‌ । हेन्ययुक्तो जजागार दैवददानलालसः॥६०॥

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

१4

श उमा जावा पान ९२३
व व

ततो दे्वद्रखुख्याश्च रा्रौ देवाः समाययुः । तद्‌ रृष्रा गु्ररूपेण पुपूञ्स्तं गजाननम्‌ ॥११॥ पूजयित्वा गताः सवे राजा तच्च
समागतः । प्रजां दष्टा महाभागो विस्मितोऽभ्रूत्‌ पुनः पुनः ॥१२॥ ततः स्वगुरवे गत्वा पप्रच्छ विनयान्वितः देवदक्ल॑न-
काश्ली कृतांजलिः स विद्ोषतः ॥१३॥ वीरभद्र उवाच । स्वामिन्‌ देवगणा; पूजयितुं चात्र गजाननम्‌ । निल्यमायांति तान्‌
द्रष्टुमिच्छामि वद कारणम्‌ ॥१४॥ रिवरर्मोबाच । निमोल्यसं भवानि त्व पुष्पाणि यत्र तच्च च । आच्छादय महीपाल तेषां त
दशनं भवेत्‌ ॥१५॥ तथेति वीरभद्रेण कृतं देवालये पुनः । देवाः समागता राच्रावज्ञानेनाचरंस्ततः ॥१६॥ निभौस्यरपर-
क पण्यहीना बभूविरे । पूजां कृत्वा पुनर्गतुमिच्छां चक्रः सुरेश्वराः ॥१५॥ ततोऽतिवेगरहीनैश्च देवेदवेद्रसत्तमैः।
विचारेण समाज्ञात कारणं गतिखंडने ॥१८॥ पादस्पद्ः कृतोऽस्माभिर्निमाल्ये गणपस्य च । अतो गतिविहीनैश्च कि कार्तस्यं
विद्ोषतः ॥१९॥ ततो राजा समायातः पूजार्थ देवसन्निधौ । निमा ल्यमार्जनं कृत्वा ददश देवसुरूयकान्‌ ॥२०॥ तान्‌ प्रणम्य
महाभक्त्या तुष्टाव विविचैः स्तवैः । प्रसन्नास्ते च राजानमूचुः शंभ्वादयः सुराः ॥२१॥ रिवादथ उचुः । राजंस्त्वया कृतं कं
स्वाथभावेन दुःखदम्‌ । देवानां तन्न चोपायं कुरु गतिप्रदायकम्‌ ॥२२॥ ततो राजा भयोद्धिञ्नः स्वयुर भरणिपत्य तम्‌ ।
पप्रच्छ चलने तेषासुपायं पुण्यदं परम्‌ ॥२३ ुरुणा बोधितो राजा हृदि ध्यात्वा गजाननम्‌ । गणेरापूजया जातं पुण्यपुष्पं
ददौ तदा ॥२४॥ अगाधयपुप्ययोगेन देवा गतियुताः क्ताः । विष्ण्वादयो जगुस्तं ते वरं घरण महीपते ॥२५॥ अमोघं
दानं भोक्तमस्माक राखसंमतम्‌ ! अतो मनेप्सितं भूप दास्यामो नात्र संशयः ॥२६॥ ततो राजा च ब्रह्मायानुवाच स
करतांजलिः। गणेकचे दभक्ति्मऽस्तु मवत्करपया परा ॥२७॥ ततस्ते विस्मिताः सवे पार्थयित्वा गजाननम्‌ । ददुर्मक्ति
गणराने ब्रह्मभूतपदभ्रदाम्‌ ॥२८॥ गताः स्वरीषु देवास्ते राज्ञा तच्च समास्थितः । राज्यं पुत्रे विनिक्षिप्य वाले
प्रधानसेयुते ॥२९॥ नित्य गजाननं मक्त्याऽमजदनन्यचेतसा । अंते सवानंदग्ते रत्वा -मजते गणनायकम्‌ ॥३०॥
एवं नि्मास्यमाहातम्य संक्षेपेण निरूपितम्‌ । पठनाच्चरवणाश्नभ्यो खकतिखुक्तिफल्पदम्‌ ॥६१॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ दले महापुराणे चतुथे खण्डे गजाननचसति गणेरानिमील्यमाहात्म्यव्णनं नाभैकोनपंचाशन्तमोऽध्यायः ॥

"9 <€
वरस दश्च

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पानं १२४
क

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । पाश्वेण श्रुनिना पूर्व दीपवत्सलया सह । पत्न्या परमसत्य वै तपसाऽऽराधितो
विः ॥१॥ दशावषेसहखेषु गणेशो वरदोऽमवत्‌ । स्तुतः संपूजितस्तेन नानास्तोजरैः प्रजापते ॥२॥ ताभ्यां पुत्रो भव
स्वामिन्‌ च्रतस्त्वन्नौ वरो महान्‌ । तथेति गणराजस्तौ कथयित्वा ययौ पुरम्‌ ॥३॥ ततः कदाचिदेवर्षिनारिदस््विद्रमाययौ ।
पूजितः सुरनाथेन जगाद वचनं हितम्‌ ॥४॥ नारद व्वाच । हिभवत्यां हिमप्रांते राजा मदसमन्वितः । अभिनंदन एवाऽसौ
यज्ञं करोति दुमेतिः ॥५॥ ब्राह्मणान्‌ स समानीय धरोवाच बलगर्वितः । यज्ञमिद्रेण हीनं मे कुरुष्व यत्नसंयुताः ॥६॥
नो चेत्‌ सवन. हनिष्यामि क्रोधयुक्तो महषंयः। तस्य तद्धचनं श्युत्वा तथेति ब्राह्यणा जगुः ॥७॥ अद्य श्वो वा करिष्यति यज्ञं
भयसमन्विताः । ब्राह्मणा नात्र संदेहो यथेच्छसि तथा कुर ॥८॥ एवसुक्त्वा महायोगी नारदः प्रययौ ततः । विकठुरे स
महाविष्णुं ततः स्वच्छंदगोऽभवत्‌ ॥९॥ इद्रः ऋोधसमाविष्टः सस्मार कालरूपिणम्‌ । भगवंतं महाकायमिद्र स प्रययौ
प्रभुः ॥१०॥ तं प्रणम्य .प्रतुष्टाव कथयामास दुःखदम्‌ । व्रत्तांतं प्राथेयामास यज्ञविध्वंसनाय तम्‌ ॥११॥ कालस्तथेति तं
वष्टः कथयित्वा ययौ धराम्‌ । धारयामास मनसि कालः कलयतां परशुः ॥१२॥ काराधीनं जगत्‌ सर्य सदा कालेन सुञ्यते।
कारं योगवलेनैव ज्य॑त्यच्र हि योगिनः ॥१३॥ तत्रादौ कमेसंशृद्धा योगनि्ठा मवति च । अतः क्मंविनाशार्थं यतिष्येऽहं
विेषतः ॥१४॥ कमेहीना नराः सर्वै मलिनाः संभवंति च । नेच्छति योगमाद्यं ते भविष्यति मदात्मका; ॥१५॥
जन्म्््युयुताः सवे मदधीना न संक्वायः । इद्रेण प्ररितस्तच्र च्छ्म नैव करोम्यहम्‌ ॥१६॥ विचार्य कार इति स आसुरं
रूपमादघे । विघ्ररूपेण तं भूपं ययौ क्रोधसमन्वितः ॥१५॥ यज्ञं बभंज वेगेन ब्राह्मणास्ताडयन्‌ पुरा । ततो नानास्थले
दुष्टो गमद्रि्ररूपधक्‌ ॥१८॥ कर्मखंडन मवेन चचार वलमोहितः। सर्वत्र कर्मलोपाय वि्नेनापीड्य मानवान्‌ ॥१९॥
तनः सोऽपि महावेगो जनान्‌ कालेन मोहयन्‌ । भ्रामयामास विप्रान्‌ योगिनो नानास्वरूपधुक्‌ ॥२०॥ प्रातःकाल चकाराऽसौ
निशीथं सायमादरात्‌ । मध्याहं कारयामास नानाभ्रमकरः सदा ॥२१॥ चकार राच्िरूपं स दिवसं कर्मखंडकः । रारि
दिचसरूपां तां वक्तु नैव प्रशक्यते ॥२२॥ लोकान्‌ भ्रमयुतान्‌ सवान्‌ कमंहीनां अकार सः । च॑द्रमाच्छाय कालस्तु सूर्यं
नश्चन्रकादिकान ॥२३॥ ततोऽतिभयसंयुक्ता देवा भ्रांता वभूविरे । कमंहीनपर माकण चोपोषणपरायणा; ॥२४॥ न समौ
बभूवुस्ते कालं चर्यितुं प्रथुम्‌ । काराधीनाः खुराः सव ष्टिस्थितिलयात्मकाः ॥२८५॥ ततो वसिष्ठसुख्याश्च ब्रह्माणं

न स

न ~~~ ---------------------८-~- > +¬ +.

2111<412002110824111211.0111

2111<412002110820111211.0111
"----------"~-~-~-~--~-~---~--------~----- ~~~ ---~------~- ---~-~-~-~- ~--
ए पान १२५
त 9-1-22
224;

रारण ययुः । तेन साधं च वैकुंठं जग्मुः कारभयान्विताः ॥२६॥ विष्णुना द्ंकरं जग्सर््ह्मणा भयसंकुलाः । स्तुत्वा
नानाविधैः स्तोत्रैः चारासुः काटलवेशितम्‌ (२.५ शिवेन संयुताः सर्वे विघेद्र तुष्टुवुः प्रञ्धम्‌। तपसा ध्यानयुक्तेन तोषया-
मासुरावरात्‌ ॥२८॥ गते वषदाते काटे परमात्मा गजानन; । वरदस्तान्‌ ययौ देवान्‌. बोधयामास तापसान्‌ ॥२९॥ ततस्तैः
संस्तुतो देवः भायितो विष्ननाकने । तथेति प्रतिपा्यैव पान्वतनो बभूव सः ।॥२०॥ दीपवत्सलया युक्तः पावः परम-
योगवित्‌। पुरा तताप घोरं स तपो विघनश्वरं स्मरन्‌ ॥३१॥ पगतेषु स वेषु सदसे गणनायकः । प्रसन्नस्तं ययौ तेन
ए संस्तुतोऽभवत्‌ ॥३२॥ स वव्रे मे मव स्वामिन्‌ पुत्रः परमलारकः। संसारे पुत्रवात्सल्याद्भजिष्यामि सह सिया ॥३३॥
मूती देवस्वभावेन हृदये योगमागतः । मजिष्यामि चरिधा दुंडे त्वां सर्वञ्च विशोषतः ।॥३४॥ नानाकर्मपरोऽहं चै तव देव
गजानन । पिता जातश्च तेन त्वं तारको मे भविष्यसि ॥३५॥ तथेति विश्रराजस्तखुवाचांऽतर्दधे पसः । विघ्नासुरविनाद्याय
बभूव दहधारकः ।३६॥ दीपवत्सलिकायाः स जठरे संगतो विसु; । स्तनपानादिकं सर्वं स चक्रारातितोषितः ॥३७॥
पचवषाोत्मको वाखो बभूव सुनिवदमनि । तदा देवर्षयः स्वेतं ययुभेक्तिसंयुताः ॥३८॥ रांभ्वायान्‌ स सुरान्‌ वीक्ष्य
वसि्ठादिसुनीश्वरान्‌ । पावे; संभ्रमसंयुक्तस्तान्‌ पुप्ूज यथाविधि ॥३९॥ उवाच प्रमसंयुक्तो धन्यं मे जन्म कमं च । येन
दवगणाः सर्वे नयो गृहमागतः ॥४०॥ आज्ञां रुत देवेदा दासोऽहं भवतां द्विजाः । करिष्यामि न संदेहो भवत्स्छृति-
बन वं ॥८१॥ देवषेय उचुः । तव माग्यबलनेव सुतः स्वान॑दगोऽभवत्‌ । गजाननः स्वयं सर्वे प्रार्थयामो दिताय लम्‌ ।॥४२॥
विघ्रासरेण दुष्टेन जगद्धष्ट कतं सुने । तस्य नाद्ाथमेवं त्वं कुरु यत्नं महामते ॥४३॥ शचुत्वा तेषां वचः करूरं खनिः रोकयुतो-
= भवत्‌ । एतस्मिश्नतरे तत्र सं गजानन आययौ ॥४९ तं दद्रा सहसोत्थाय नेसुः सर्वे सुरेश्वराः । सुनयस्तुष्टुवुदैवं
माधयामासुरादरात्‌ ॥०५॥ तेषां हृदि स्थितं ज्ञात्वा राखहरतश्चतुखंजः । मूषकोपरि संस्थो यो ययौ हंतुं महासुरम्‌ ॥५६।४

॥ ओमिति श्रीमदत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदररे महापुराणे चतुथे खंडे गजाननचरिते विघ्नासुराश्रमगमनं नाम पंचारान्तमोऽध्यायः ॥

">> <€

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ सुद्रढ उवाच । केनाऽपि विच्नदैत्यस्य स्थानं न ज्ञायते सदा । कालस्य गणनाथस्तु ययी तस्याऽश्रमं
प्रसुः ॥१॥ युक्षरूपधरं विघ्रमंङकरोन समानयत्‌ । तद्‌ दष्टा परमाश्चर्यं देवाः सर्वै विसिस्मिरे ॥२। ततस्तं स॒ महाकालः
प्रावमत्य गजाननम्‌ । अंतधौय स्वमात्मानमभ्निरूपो बभूव ह ॥२॥ शरैलोकयसंस्थितं ज्ञात्वा तेजस्तत्वसमाभिलम्‌ ।
विघ्रं गजाननः कुद्धो वायुः संहारकोऽभवत्‌ ॥४॥ ततः कालः स्वर्यं दक्षाऽभवदाकाशतत्वगः । वायुस्थं गणनाथं स
कर्षयामास दारुणः ॥५॥ आकाकास्थं महाकालं ज्ञात्वाऽहंकारधारकः 1 गजाननश्च तं क्ुद्धोऽकषंयत्‌ प्रलयं परुः ॥६॥ ततो
विघ्नो महत्तत्त्वं समाभित्य गजाननम्‌ । ताडयामास संकुद्धः कालः कलयतां प्रसुः ॥७॥ ततो गजाननः कृद्धः प्रधानखूप-
धारकः । महत्तत्वस्थमेवं तं कर्षयामास दारणम्‌ ॥८॥ ततोऽभवत्‌ सोऽपि मदन्तं त्यक्त्वा गुणेकागः । प्रधानं हतुमरेमे
कालः परमदुर्जयः ॥९॥ ततो गजाननः साक्षाद दुब्रह्मस्थितोऽ भवत्‌ । चतुष्पादमयीं शक्ति दतु चिक्षेप सोऽतकम्‌ ।॥१०॥
गणरान्न परः कालस्ततः खंडितविक्रमः । कालो मायां चतुष्पादां निरीक्ष्य ्रासितोऽभवत्‌ ॥११॥ राक्ति रृष्रा महाधोरां
कालगर्वहरां पराम्‌ । दारणं गणराजं स ययौ कालः प्रजापते ॥१२॥ समागतं महाविघ्नं देवा सुनिगणास्ततः । विस्मिताश्चा-
ऽमवन्‌ सव जयेति गणपं जणुः ॥१३॥ विश्नासुरः प्रणम्यादौ पुप्रूज द गजाननम्‌ । तद्‌ दद्रोनजबोधेन तुष्टाव स कृतांजलिः
॥ १४॥ विन्नासुर वाच । नमस्ते गणनाथाय गजाननस्वरूपिणे । योगाय योगनाधाय योगिभ्यो योगदायिने ॥१५॥
अनाकाराय साकाररूपाय ते नमो नमः । नानामेदविहीनाय मेदानां पत्ये नमः ॥१६॥ विघ्रेशाय परेशाय काल भीति-
हराय ते । हेरंवाय परेषां वै परात्पर नमो नमः ॥१५॥ अनादये हनाधाय सर्वेषामादिमूर्तये । भक्तेशाय सदा भक्तवाज्छित-
रद ते नमः ॥१८॥ स्वार्नदवासिने तुभ्यं सूषकध्वजिने नमः 1 सूषकोपरिसंस्थाय दुंडिराजाय ते नमः ॥१९॥ जादिमध्यांत-
हीनायादिमध्यांतस्वरूपिणे । गजवक्त्राय वै तुभ्यं सर्वपूज्याय ते नमः ॥२०॥ सिद्धिवुद्धिस्वरूपाय सिद्धिवुद्धिभदाय च ।
सिद्धिब॒द्धिपते तभ्यं महोदर नमो नमः ॥२१॥ अमेयमायातिगमूर्तयेऽपि ते सदा सुछांतिप्रदपूणमूतेये । मनोवचो-
हीनमयाय तेजसे मनोवचोयुक्तकलाय ते नमः ॥२२॥। अज्ञानदोषेण कृतोऽपराधो हेरंब तं क्ष॑तुमि दासि त्वम्‌ । रक्षस्व मां
भक्तियुतं दयाब्धे अष्ट वरं देहि परेशपाल ॥२३॥ अधुना हि मया बुद्धं स्वरूपं ते गजानन । योगाकारमयोऽसि त्वं ततोऽहं
निजितस्त्वया ॥२४॥ त्वां विना कः समर्थः स्यात्‌ कारं कल्यतां प्रभुम्‌ । जेतुं घन्यः कृतो नाथ पादपद्मस्य दनात्‌ ॥२५॥

न ८24 ८22 2

"०८ >^ >~ ~~ ~~~ ----- ~~~ ~

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

~ न
> वयल प ~ -~ - _ . पान श्‌ २५७
११८41 ‡ ध ५ | < ३

एवं स्तुत्वा महाविघ् प्रणनाम गजाननम्‌ । तसुत्थाप्य जगादेदं वचनं सर्वदः परः ॥२६॥ श्ीगजानन वाच । त्वया करत
मदीयं वै स्तोत्रं सवेप्रदं ए । कारस्य न_भयं तेषां पठतां शण्वतां सदा ॥२७॥ यद्यदिच्छति तत्तद दास्यामि
स्तोच्रपाठतः । म चास्तु स्तोत्रं मत्ीतिवधेनम्‌ ॥२८॥ हंतु त्वां ऋोधसंयुक्त आगतोऽहं न संक्रायः । वाञ्छितं
चरण नो दन्मि अधुना शरणाथिनम्‌ ॥२९॥ महाकाल उवाच । भक्ति देहि त्वदीयां मे सुरढां तां गजानन । दासरूपेण मां
नाथ रक्षस्व त्वत्समीपगम्‌ ॥३०॥ ब्रह्मे कार्य कथय तत्‌ करिष्यामि त्रितः । स्थानं मक्ष्ययुतं देहि तन्न तिष्ठामि
त्यशः ॥३१॥ मन्नामपूर्वकं नाम करर त्वं ते गजानन । सवेसिद्धिकरं नाथ पूर्णयोगप्रदं परम्‌ ॥३२॥ जगाद गणराजस्तु
ततस्त भक्तसुत्तमम्‌ । निविकृल्पं मनस्तस्य ज्ञात्वा भक्तप्रपालकंः ॥३३॥ श्रीगजानन उवाच ! मदीया भक्तिरचटा भविष्यति
तवाऽनघ । यद्यदिच्छसि तन्तत्ते सफलं चास्तु सवेदा ॥३४॥ मत्‌ समीपे गणो भूत्वा तिष्ठ त्व बलसंयुतः । महाविप्नस्वरूपेण
क रचत (ति ४ ^ {~ <
नानाषिघ्नगूतः ॥३५॥ विन्राजेति मन्नाम भविष्यति खसिद्धिदम्‌ । ब्रह्मभूयकरं पूर्णं वाञ्छिताथथदायकम्‌ ।२६॥ यत्र
मे स्मरणं नास्ति कमोदौ पूजनं तथा । तत्‌ सर्व सुश्व विन्न त्वं श्रंरापित्वा सर्रकान्‌ ॥३७॥ शिवविष्णुसुखा देना अन्ये
खानखखा नरा; । शोषाद्या नागराजास्ते नानाजंतव एव्‌ च ॥३८॥ अहंकारेण संयुक्ता भव॑ति यदि तेऽखुर । तदा तान्‌

। ओ

भरंशयित्वा त्वं ख्व मोभान. यथेप्सितान्‌ ॥२९॥ मद्क्तिकारिणः स्वे त्वया पाल्या विोषतः । तेषां निर्वित्र भावेन रो

'भावपरो भव ॥४०॥ एवसुक्त्वांतदषेऽसौ गजाननः प्रतापवान्‌ । विघ्नो चिच्नः समायुक्तः छंतरूपो घभूव ह ॥४१॥ देवा
खनिखुखाः सर्वे स्वस्वस्थाने ययुस्ततः । सपन्नीकस्तत्र पार्थो मूर्छितोऽभूत्‌ भजापते ॥४२॥ तयोर्हदि गणाधीदा; परवो-
ऽमृह्चोऽत्रवीत्‌ । मां चितामणिरूपं ते पडय तात हदि स्थितम्‌ ॥४३॥ मूर्तौ प्रूजनमाच्रेण हदि ध्यानेन मानदौ । संतुष्टौ
जनकौ नित्य संरायो न भविष्यथः ॥४४॥ यदा मे स्मरणं तातौ महाकाये करिष्यथः । द्रक्ष्यथो भां न संदेहो योगद्चातौ
भविष्यथः ॥४५॥ एवसक्त्वातिदधे सोऽपि गणेद्ो हदि रूपध्रक्‌ । तौ स्वस्थौ मूर्तिमास्थाप्य निरंतरमप्रूजलाम्‌ ॥४६॥ हति
ते गणराजस्य कथितं चरितं महत्‌ । अंशा गजाननस्थेते अवतारा विधे स्टृताः ॥४७॥ वरेण्यघुत्रमाचेन वभूव ह गजानन; ।
कस्मिन्‌ काटे वधाधाय सिदूरस्य न संङशायः ॥४८॥ फल्पभेदानु सारेण नानारूपधरः प्रसुः । गजाननो छभृद्र्णयितुं पिं

2।<८120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

$ + _ € वर्णयि # "= # ७ णं
न कयते ।॥४९॥ इत्याद्या बहवो मेदा मज्ञाननस्य सिद्धिदाः । तांश्च ज्ञातु कोति त वा प्रजापते ॥५न संक्षेपे
मया तुभ्यं कथितं पापनाशनम्‌ । चरितं वि्रराजस्य सक्तिखुकतिफलपदम्‌ क ॥ वा
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रढे महापुराणे चतुथे खंडे गजाननचसिति बिघ्रराजा नामैकप्‌ ऽध्यायः ॥

"कै < "<

1 विरा [

॥ ओगणेद्राय नमः ॥ द्व उवाच । गजाननस्य क्षत्रं मे वद कुत्र परति्ठितम्‌ 1 माहात्म्य तस्य विपरेखा संक्षेपेण 1
॥१॥ सुद्रल उवाच । दिराति ैर्कते कोणे देवैखनिभिरादरात्‌ । स्थापित्तो गणनाथश्च पन ० ष
स्वस्वसंडेषु विसुनेतकोणगः । पूज्यते मानवैः सयेदवे्च खनिभिस्तथा ॥२॥ माद्रह्चतुथ्या तैः ६ ा ५४
मध्याहृसमये दक पुरा सोत्सववधिनी ॥४॥ तस्यां चाचा परकुर्वति जना भक्तिपरायणः । व चि

नानासिद्धिषल्द्धये ॥५॥ दरायोजनविस्तारो विख; क्षेचस्य मध्यगः । सूषकञ्चतुरस्रस्य पुरतस्तिष्ठति प्रभोः ध
सिद्धिस्तस्याऽपि वामांगे दक्षिणांगे च बुद्धिका 1 अष्टदिष्चु प्रजानाथ सिद्धयोऽषटौ व्यवस्थिता : ॥७॥ अष्टमातृगणः
पञ्ात्ततोऽटौ मैरवा मताः । दादिष्षु च दिक्पाखाः साखा; संस्थिताः भ्रमोः ॥८॥ शिवविष्ण॒सुखा देवा वामांगे
संस्थिता विमो; । कारयादिसुख्यक्षेत्राणि गंगा्याश्च तथोत्तरे ॥९॥ सनयः रोषकाया्च पष्ठभागे श भक्ता
सुद्धलखख्याश्च पुरतः संस्तुवंति तम्‌ ॥१०॥ चिलोकेषु च ये सख्यास्ते स्व तत्र संस्थिताः । अंदान देवसेव ६.
मानद ॥११॥ तीर्थेषु स्नानकतोरः समुद्रे भक्तिसंयुताः। स्वस्वनाम्नांकितेष्वेव स्वल्पदेहधरा अपि॥ १२॥ परस्परं बोधय॑तो
गज्ञाननचरिच्रकम्‌ । चत्य॑ति ते हसंत्येव देवचेष्ापरायणाः ॥१२॥ गणेकातीथ वै तत्र गजाननससिद्धिदम्‌ । तच्र लानं
धरकुर्थति ये नरास्ते प्रजापते ॥१४॥ कृतकृत्या न संदेहो मनेष्सितफलयदे । तत्र यात्रां प्रकुर्बति चतुर्विघफलपदाम्‌ ५]
धन्यास्ते पुरुषा रोके करृलक्रत्या भवंति वै । वसंति ये यच्च कुत्र _ गजाननपरायणाः; ॥६९॥ १ ते प ।
दर्शनात्‌ पापनाकानाः । अन्यदेवस्य ये भक्ता खता; क्षेत्र मवति ४ चत्‌ ॥१५॥ ते तस्य लोकमासाद्य गान्‌ सुजं व
काश्वतान्‌ । तर्व॑ते गणनाथं वै गच्छति ब्रह्मसिद्धये ॥१८॥ तच्च सिद्ध गता नाना नरा नार्यश्च भो विधे । तेषां चरि

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान १२९

खं. ४ अ. ५२

3262229
पूणं मया वक्तुं न ₹ाक्यते ॥१९॥ याच्रामाच्रेण तच्चैव चतुर्विधफल लभेत्‌} मरणे ब्रह्मभूतञ्च नरो भवति निधितम्‌ ॥२०॥
संक्षेपेण मया तुभ्यं कथितं क्षे्रगं महत्‌ । माहात्म्यं विस्तरेणैव कोऽपि नाति निश्चितम्‌ ॥२१॥ इदं गजाननस्यापि चरितं
सवसिद्धिदम्‌ । भविष्यति महाभाग सवसौख्यकरं तथा ॥२२॥ नानाख्यानसमायुक्तं कथितं ॑ते प्रजापते । यः शृणोति
नरो भक्त्या पठेद्वा तस्य सिद्धिदम्‌ ॥ भविष्यति महाभाग सवस्षैर्यकरं तथा ॥२३॥ नानेन सदशं किंचित्‌ पावन
ब्रह्मदायकम्‌ । विद्यते स्वेश्षाख्रेषु सुक्तिखुक्तिप्रदायकम्‌ ॥२२॥ स्व्णं भारसदस्राणि नित्य थो वै ददाति चेत्‌ । तदस्य
अवणान्‌ मर्त्यो भते नात्र संद्ायः ॥२५॥ गोदानानि नरो यस्तु ददाति भक्तिसंयुतः। नित्थ सहस्रे दक्ष फलं प्राभोति
शाश्वतम्‌ ॥२६॥ नानादानानि यो दद्याद्राह्मणेभ्यो यथाविधि । तेषां पुण्यफलं सुक्त्वा पतति मानवो सवि ॥२७॥
अस्य ्रवणमाच्रेण सुक्त्वा भोगान्‌ मनेष्सितान। अंते स्वान॑दगो भूत्वा ब्रह्मभूतो `भवेन्नरः॥२८॥ नानायज्ञाविकं कम कुरते
मानवः सदा । नास्य अवणमात्रेण कलांकषमपि तत्‌ फलम्‌ ॥२९॥ जन्मण्त्युपरदान्येव कर्माणि सकलानि च । इदं सवेप्रवं
भोक्त्मते ब्रह्मपरदायकम्‌॥३०॥ संक्षेपेण पजानाथ कथितं सुखदं परम्‌ । गजाननस्य माहात्म्यं किः भूयः आओतुमिच्छसि ॥३१॥
सृत उवाच । एवसुक्त्वा महायोगी सुद्भलो विरराम ह । श्ुत्वा दक्षोऽपि संहृष्टो बभूव सुनि सत्तम ॥३२॥ मयाऽपि कथितं
सर्वं माहात्म्य पूणैसिद्धिदम्‌। तुभ्यं विपर्षियुक्ताय यथा सुद्रलभाषितम्‌ ॥३३॥ धन्योऽहं कृतक्रलयोऽहं भवतां संगमेन
वै । गणेचाग्रृतधारायां पडृत्तः सवै भावतः ॥३४॥ गणेशाघ्न परं किचित्‌ सवद तेन स स्षतः । सर्वपूज्यश्च विप व्रह्मेरो
ज्र्मदः परः ॥३५॥ श्ुतं त्वया महाभाग ब्राह्मणः राखकोविदैः । अधुना कि च ते विभ इच्छा ओतु वदस्व ताम्‌ ॥३६॥
॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे चतुर्थे खंडे गजाननचस्ति चत्रिमाहात्म्यवर्णनं नाम द्विपचारात्तमोऽध्यायः

">> <€

रू € सल
(77.

॥ इति चतुथ; खंडः समाप्तः ॥

लतलल्तसततखलतः

[7 7 64 ' 1.7. 1.7. ६> "12121 1.0 > भ, (
\३६./ (1८ ८5

(770

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

५.
खं. ५ अ. १ पान ?
34 <+ ¢ एश. स र ऋ >> स 2 ऋ ०92 > 2: > = >€ € ध >>> >>> >> +> 2:,23-8 २८222233
विमि ----~~-~-----------------~- 71777575
८ ~ >

॥ श्रीगणेद्ाय नमः ॥ शौनक उवाच । श्रुतं मया मराख्यानं गजाननकथाभितम्‌ । स्व॑सौर्यकरं तात ब्रह्म भूतपदप्रदम्‌ ॥१॥
तथा तिं न याम्येव पीत्वा ब्रह्माश्रतं परम्‌ । गुणज्ञो गणराजस्य कस्तं सचति मानद ॥२॥ धन्या वयं महाभाग त्वदासंग-
समाश्रयात्‌ । यत्र योगप्रदा गाधा वतैते त्वन्मुखे द्विज ॥३॥ ंबोदरस्य मादात्म्यमधुना वद स्वेदम्‌ । कीरशोऽयं गणेशानः
कीदृशौ ब्रह्य तस्य च ॥४॥ कति तस्यावताराश्च विंकरमा सोऽपि विघ्रपः। किमर्थमागतो भूमौ तत्‌ सर्वं वद विस्तरात्‌ ॥५॥
सूत उवाच । एवं दक्षेण संश्युत्य गजाननचरित्रकम्‌ । पृष्टो योगीँदरसुख्यश्च गाणपत्योऽय सुद्धलः; ॥६॥ दकष उवाच ¦ गजाननस्य
माहात्म्यं श्रुत्वा संक्षेपतः परम्‌ । न तृ्रोऽदं महाभाग पार्यं पायं सुधामिव ॥७॥ अतो रबोदरस्य त्वं चरित्रं वद विस्तरात्‌!
सर्वसिद्धिप्रदं पूर्ण श्रवणात्‌ पठनान्रृणाम्‌।८॥ गणे्वास्य कथां योगिन्‌, श्चुण्व॑ति च पठंति ये । श्रावयति प्रप्च्छंति चत्वारः
युण्यमागिनः ॥९॥ धन्या ये पुरुवा लोके सादरा सुनिसनत्तम । कथायां कृतक्रूलयास्ते योगिनो योगभूषणाः ॥१०॥ सूत उवाच ।
एवं तस्यादरं द्रा हर्षितो सुद्धलो सुनिः । जगाद तं महाभागं प्राजापत्येद्रमादरात्‌ ॥११॥ सरक खाच । साक्षाद्रद्यसुतस्त्वं
च ब्रह्मतुल्यो न संक्षयः । तच कि गणनाथे वै चित्रं रसयुतः प्रभो ॥१२॥ येषां शुखारविदेषु गणेश्ास्मरणं भवत्‌ ।
इच्छामि तेषां दासत्वं नित्यं दश्च प्रजापते ॥१२॥ अघुना इणु वक्ष्यामि संक्षेपण चरिच्रकम्‌ । रंवोदरस्य विस्तारे कः
समर्थो मवेत्‌ भ्रमो ॥१४॥ संवादं पूण॑संभूतमसितस्य महात्मनः । जैभ्रवस्याऽत्र वक्ष्यामि सर्वेसिद्धिमदायकम्‌ ॥१५॥
प्रणम्य सुनिरार्दलो नैभरवो वत्सरं वनम्‌ । ययौ तपःप्रसिद्धवर्थं महाभागो महासुनिभ्‌ ॥१६॥ स तताप तपो घोरं
दिन्यवर्षसदसखरकम्‌ । तपसा तस्य देवेंद्रा भीताश प्रवभ्यूविरे ॥१७॥ किमयं तपसा साध्यं कतुमिच्छति वाडवः । न तुल्यं
तपसोऽस्याच्र ब्रह्मांडे किं भविष्यति ॥१८॥ ततस्तस्याऽऽश्रमेऽकरमादसितोऽभवदागतः । पितेव्य सुनिर्त्थाय प्रणनाम
कृतांजलिः ॥१९॥ पुप्रूज भक्तिसंयुक्तः कृतांजलिपुटः स्थितः । तस्याऽऽज्ञया विनीतः स आसने संस्थितोऽभवत्‌ ॥२०॥
तसुवाच महायोगी सोऽसितो दितकारकम्‌ । वचो भावेन संतुष्टो भ्रातृपुच्रं तपोधनम्‌ ॥२१॥। असित उनाच । देहं विः तपसा
पुत्राऽति्ोषयसि तापस । देहशोषणरूपं यत्तपो सुर्यं न हाखरतः ॥२२॥ अतो देहश्नमं त्यक्त्वा तपो सुख्यं समाचर ।
येन त्व ब्राह्मणो भूत्वांऽते ब्रह्मणि गमिष्यसि ।।२३॥ सदर उवाच । असितस्य वचः श्युत्वा नैव भक्तिसंयुतः । पुनः प्रपच्छ
योगीद्रं संरायेन समन्वितः ॥२४॥ नेधरष उवाच । कूच्छचांदरादिधर्मेण यथाविधि छृतं सने । तपो हुव॑ति सर्वन्ञास्तच मुख्यं

------------,

व्ल त 1

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

.__- ___]_-----~_-_--_-_-__~________~____

पान
र्व षु अ. (4 „त नत्वततत्-त ऋ न भ प 4
प

किमप्यहो ॥२५॥ जसित उवाच । तपश्च त्रिविधं धोक्त॑ तापदं नान्न संशयः । तच्छणुष्व विधानेन योगिर्वयो भविष्यसि 1२द॥
कृच्छचांद्रायणादीनि तपांसि प्रवदति च । पचाग्रिसाधनादीनि वायुमक्लात्मकानि च ॥२५॥ इत्याद नदा वहवस्तपसो
विविधस्य च । तदेव बाद्यभावस्यं पुत्र जानीहि निथितम्‌ ॥२८॥ इहाघुत्रपरदं तात तपः फएलमय रष्तम्‌ । फल छना
पुनः सोऽपि दीनरूपो भवेत्‌ किल |॥२९॥ अन्यच्छणु महाभाग तपः परमदुखरम्‌ । वायुरोधात्मर्क देहे 1
॥३०॥ तन्न प्राणस्य संतापो ज।यते नान्न संदायः। देहस्यापि तथा पुच्र तपस्तेन तदुच्यते ॥३१॥ षट्चवक्भदन्‌ दक्षता
परायणः । सदसे गत वायुं रोधयेत्तच्र लालसः ॥२२॥ तपःप्रभावेन तेन ्द्रसिद्धियुतो नरः| भवति ज्ञानमागज्ञ-
खिकालब्ञानसंयुतः ॥३२॥ दूरश्रवणसामीप्यं कुरुते कामां गतिम्‌ 1 जले स्थरं स्यले तोयमाकारे नगरादिकाम्‌ ॥३२
अहताज्ञश्च सर्वैर भवते परमयुतिः । अपरायु; समायुक्तो ्रह्मायांश्चाखयत्यपि ॥३५॥ एककर्परय सया च्रताता
कथयत्यपि । जानाति स तपो योगादतर्ध्यानपरायणः ॥३६॥ सोऽपि गत्वा विधे खनक्ति विविध सुखम्‌ । पुण्यात्‌
पुनरचरैव दीनो भवति निशितम्‌ ॥३७॥ तृतीयं त्वं तपोरूपं शण मन्तो ्योगदम्‌ । द्विविधं च तपो यन साधित युर्मागत्‌ः
॥३८॥ तेनैका्रमयं चित्तं भवत्यत्र न संरायः। सवैत्रात्मस्वरूपं स पदयति ज्ञानच्ुषा ॥३९॥ ततराजुमवमानत्रण चम्‌ म,
परायणः । भवते तेन संतापो देदे मनसि जायते ॥४०॥ विषयान्निदयन्‌ सोऽपि जडोन्मत्तपिच्लाचवत्‌ 1 चरति
सर्व॑ मावज्ञ आत्मनिष्टतया सुत ।४१॥ ततो निरोधयोगेन निदृत्तिषु परायणः । चित्तं संरुष्य सवत्र निद्त्ति लभते स्वयम्‌
(४२ अर ब्रह्मेति यत्‌ प्रोक्तं कुतस्तत्र भय भवेत्‌ । न जगज्नगदात्मा चै मनो वाणीविदहीनकः ॥४२। स्वत उत्थान भावो
नोत्थानं परत एव न । न स्वतः परतस्तत्र उत्थानं वर्जितं भवेत्‌ ॥४४॥ एवं निरोघयोगेन शमी द्मपरायणः । संतोषेण
स्वयं योगी वतते नित्यदा सुत ॥४५॥ तत्र संतोषभावेन स्थितस्य देहचेतसोः । संतापो जायत नित्ये तदेव 0
॥४६॥ ततो निरोधभूमि स त्यक्त्वा शांतिपरायणः। त्यकत्वा पंचविधं चित्तभेवं ब्रह्मैव जायते ॥४०॥ ततो विधिनिषेधाभ्यां
हीनो योगधरः स्वयम्‌ । रसहीनश्वरत्यत्र प्रारन्धालुभवेन सः ॥४८॥ यथा जलाने सवत्र खत गच्छंति सागरं 2,
तथा सोऽपि मोक्ता जोगेन नित्यदा ॥४९॥ तच्रांऽतरे दारीरेऽस्य ताप; संजायते सदा । शत्या भागपरत्वन तवव

ऋ =>

अ

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

` ब.प्र- 7 {~~
"व्य पान

वकण

त उच्यत ॥५०॥ एत्योगात्मकं खुज्ञ तपस्ते कथितं मया । तृतीर्य ब्रह्मं पूर्णं तदथं यत्नमाचर ॥५१॥ तपोधना महाभागा
यागनस्तत्परायणाः । ब्राह्मणास्तपसा युक्ता ब्रह्मभूता भव॑ति ते ॥५२॥
५, व #__ ¶ ५
॥ ओमिति श्रीमदत्ये पुसणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खंडे रंबोदरचसिति असितनेधरुबसंबादे त्रिबिधतपोवणने नाम प्रथमोऽध्यायः ।

>> <<
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ उद स्वाच । असितस्य वचः श्रुत्वा ज्व विस्मिनोऽमवत्‌ । परणम्य तं महाभागं जमाद

विनयान्वितः ॥१॥ नेधुव उवाच । स्वामिन्‌ वद महायोगं योगदं साधनं परम्‌ । तदर्थं कस्य भक्ति कर्तव्या योगिसत्तम
॥२॥ असित उवाच । इणु पुत्र प्रवक्ष्यामि लंबोद्रकथानकम्‌ । तेन सर्व महायोगं लभसे नाच संदाय; ॥३॥ एकदाऽहं तथा
पुन्न वत्सरस्ते पवता पुरा । तपसा छद्धनावेन भवावः स्म च निर्मलौ ॥६॥ ततो योगस्य प्राश्य्थं यल्रव॑तौ सुसंस्थितौ ।
अतनज्ञानसमायुक्तो जडान्मन्तादिसुभियोौ ॥५॥ एकाग्रं साधयित्वा वै निरोधे संस्थितौ तथा । सदजावस्थया युक्तौ सुखयुक्तौ
भवावदे ५६॥ तत्रैव मोहहीनत्वं इष्टा परमविस्मितौ । शांतिदीनौ ततो जातौ गतौ च ब्रह्मणो ऽतिकम्‌ ॥७॥ तच्र स्पधौ-
समायुक्त विश्वामिच्रवसिष्टक्ौ । समायातौ प्रणम्यैनं परतिष्ठतौ मदान्वितौ ॥८॥ करोधयुक्तौ विधातारं धण्च्छतौ विरोषलः।
कोऽधिको वद धातस्त्व तपसा योगसेवया ॥९॥ तच्छत्वा तौ जगादाऽथ ब्रह्मा सर्वपितामहः । येन क्रोधो जितो नृनं तं
जानाम्यधिरकं खनिम्‌ ॥१०॥ युवां कोधयुतौ पणौ त्र किं वियते तपः । सर्वत्र शांतिदं योगं तं यो जयति सोऽधिकः
॥ ११ ॥ ततः प्रणम्य विभ्वे वद्तः स्म तपोधनौ । विनयेन समायुक्तौ तपस्पधौपरायणौ ॥१२॥ वसिष्ठविशवामिव्ावूचतुः ।
१0 र सव भयकरः । त्र ५६ देवे किंरूपः रकिस्वभाववान्‌ ॥१२॥ ज्यति केन योगेन
; वे वद विभो तस्य तं जे रायः ह कथयिष्यामी तिदहासं

सवसिद्धिदम्‌ । तेन कोध च कामं चाभिमानं जयति व त व ५.
गय विद संचारी रोऽततपत्‌ । उपस्ंगम्थ
खद्ह्य ।चद्या पचन्लर्‌। पुरा ॥६६॥ दीक्तां यद्य महदेवसुपासनविधानतः । साधयामास भावेन भस्मोद्धलितविग्रहः
॥१५॥ सदस प्रगतेष्वेव प्रसुवर्धषु प्रकरः । तं ययौ वरदानार्थं॒॑सर्चदेवसमाघृतः ॥१८॥ सगतं राक षटरा उत्थाय

त लव््छलललसछॐः

~---*----~"
=^ >~ ~.

2।<८1120021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

न स वलरदतयग्ल्रभणयरप्रजधयसश्ुजष र स

परणिपत्य तम्‌ । प्रूजयित्वा परतु्ाव स्तोत्रैः दौवैमैहाखरः ॥१९॥ जगाद शंकरो दैत्यं संतुष्टो मक्तसुत्तमम्‌ । वरं वरय
दास्येऽहं भक्त्या ते तपसाऽस्ुर ॥२०॥ भस्मासुर उवाच । यस्य रांभो मदेान मस्तकेऽद्‌ पराम स; । रस्त स्यो शतो
भूत्वा ततो मवतु भस्मसात्‌ ॥२१॥ अन्येभ्य; सवेमूतेभ्यो न मयं मे कदाचन । भवत्‌ सवोतिगा राक्तिस्तथा ङस
महेम्बर ॥२२॥ तच्छ्रत्वा विस्मितः रस्तं जगाद महासुरम्‌ । सर्व च ते महादैत्य भविष्यति मदाज्ञया ॥२३॥ दस्तस्ते
यस्य हिरसि दक्षिणः संपतिष्यति । स चै भरममयः सयो भविष्यति न संशयः ॥२०॥ ततः शिवो ययो स्थानं कैलासं
गणसंशृतः । दैत्यस्तश्नैव तिष्ठन्‌ स विचारमक्रोत्‌ स्वयम्‌ ॥२५॥ अहो शिवस्य वामांगे संस्थिता जगर्दविका । रूपलावण्य-
सयुक्ता रल्भूताऽतिसंदरी ॥२६॥ एतादङी मया कुत्र दृष्टा नैव सुरूपिणी । न्न; रासुरयं तस्याऽ्योग्यो म्रैव भवेद्रतौ
॥२७॥ अतोऽहं यन्नमास्थाय वरदानप्र भावतः । शंसं भस्ममयं कृत्वा ग्रहीष्यामि च पावतीभ्‌ ॥२८॥ एवं विचाये दैत्येंद्र
आययौ शंकरांतिक्कम्‌ । कैलासे भिरिवर्थे स वेगमास्थाय दारुणः ॥२९॥ दक्षिणं हस्तमू््व स कृत्वा शंकरसन्निधौ ।
आययौ तं विकोक्यैव पपाल गिरिजापतिः ॥।२०॥ नमस्कारादिविदटै्च हीनं दद्रा स्वसन्निधौ । असुरं भावसंयुक्तं भयभीतः
समततः ॥३१॥ तत; सोऽपि महादैत्यः ऋरोधयुक्तो विद्रोषतः । धावयित्वा तमनु वे ग्रहीतु भोयतोऽभवत्‌ ॥३२॥ ततो-
ऽतिवेगमास्थाय शिवो भीत्या पलायत । अधावत्‌ एष्टमास्थाय तं भस्मासुर एव च ॥३३॥ पठत रशंकर तत्र ददर
कमलापतिः । सस्मार गणपं चित्ते किं भविष्यति विल; ।२४॥ सोऽपि तुष्टाव चाथवदिारसा वि्ननायकम्‌ । विष्णुः
चरमश्चोका्तो महादेवस्य कारणात्‌ ॥३५॥ दिवश्च भयस्षयुक्तो गणेशं स्वयमस्तवीत्‌ । महासंकटनाार्थं शरणागतवत्सलम्‌
॥३६॥ शिव उवाच । कि पद्यसे नाथ विनायक्‌स्त्वं दैत्येन सवत्र च मां खत्रासितम्‌ । दन्त | गणे क्रत्वा
स मां -मस्ममयं करिष्यति ॥३७॥ नानाजनैः सेविततपादपद्य किं विर्ष्तो मां मयभंगकारिन्‌ । चितामणे चित्तनिवासक
त्वं संरक्ष वित्रे दयाचनाच्र ॥३८॥ त्वदन्यदेवे श्रारणं गजास्य श्रु समथ न च यामि नाथ ! न कोऽपि हेरंव महानुभाव
शमो हि मां रक्षितुमीश्वरः कः ॥३९॥ रंबोदरामोघ सुचितनं ते स्वान॑दवासिञ्च महोदरस्य । रक्षस्व मां सतयुखएागतं त्वं
त्वत्पादनिष्टं -भयभंजनाद्यु ॥४०॥ कि सिद्धिवुद्धिपविदहारकेण सक्तः प्रजातोऽसि विनायक त्वम्‌ । भक्तानुकंषीति तथेव
नाम वेदे कथं संकथित महात्मन. ॥४१॥ किं लक्षलानघभवार्थमेवं संसक्त मावेरसि विस्मर । मां रक्ष नो चेध्िगमस्य देव

वः

ऋ

2111<412002110820111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

पाम ५

खे. ५ भ. ३
या + 041

जान ~ - ~

व्यथं यकाः संभविता परात्मन्‌ ॥४२॥ यथा दिनेशः समकाल्युक्तः पकादादाता भवतीति नित्यम्‌ ! तथा हि ते भक्त-
जनानपारान्‌ क्षमोऽसि तान्‌ रक्षितुम॑तरं किम्‌ ॥४६॥ कि योगरूपातिविलंबनेन रक्षस्व भीतं मरणे सुसंस्यम्‌ । हेरंब
वितर विनायकाद्यु रक्षस्व रक्षस्व त महेरापुच्र ॥४४॥ एवं स्तुवति रा भौ स विष्णोदि गजाननः । प्रविरय बुद्धिसंदाता
बभूवे भक्तवत्सलः ॥४५॥ धूत्वा खीवेषकं विष्णुययौ तं मस्मकारकम्‌ । महासुरो खमोहाऽसौ तां दष्टा मोदिनीं चियम्‌
॥२६॥ ` तां समागत्य पमरच्छ दैत्यदरो मोदसंयुतः । कुत्र गच्छसि श्रोणि किं ते कार्यसुपस्थितम्‌ ॥४७ वद मां तत्‌
करिष्यामि त्वदासोऽहं न संदायः । अहं स्ेश्वरोऽत्रैव न समो मे प्रियते ॥४८॥ भज भां भावसंयुक्ता भजतं ते च
दासकम्‌ । त्वदधीनो भविष्यामि सदा वरां गने मतम्‌ ॥४९॥ तस्य तद्भवनं श्रुत्वा स्मित्वा सा तं जगाद ह । अहं मोहपरदा
नारी मोहिन्यत्र समागता ॥५०॥ मदाज्ञया दैत्य यदि वर्तसे त्वं निरंतरम्‌ । तदा ते गृहगा भूत्वा तिष्ठाम्यश्च न संदायः
॥५१॥ तथेति ैत्यराजस्तां जगाद साऽत्रवीत्‌ पुनः । वछत्यं कुरु मद्रे त्वं यथा चत्यामि वै अहम्‌ ॥५२॥ तथेति
भतिपाद्ैव सा ननतं कलान्विता । तथा दैत्याधिपस्तच्र ननतं काममोहितः ॥५३॥ तया दक्षिणहस्तश्च स्थापितः शिरसि
स्वकरे । तथा सोऽपि चकाराशु भरांतो विघ्र्मायया ॥५२॥ मस्मसादभवदैत्यो भस्मासुर्च तक्षणात्‌ । ततः सा विस्मिता

भूत्वा तुष्टाव गणनायकम्‌ ॥५५॥
॥ भमिति श्रीमदान्त्य फुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे पंचमे खण्डे रंबोद्र्चपति भस्मासुरबधो नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥

"> > ऋ €< <

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ब्रह्मोवाच । गाणे; स्तोत्रखुख्ैः संतुष्टाव विष्टरश्नवाः। गणेशं सिद्धिद पूर्णं भक्तेभ्यो भक्तवत्सलम्‌ ॥१॥
ततः स मोदिनीरूपमभूत्‌ त्यक्तु सखच्यत्‌ः । एतस्मिन्नतरे तच्राऽमरैः संबोधितः शिवः ॥२॥ ज्ञात्वा भस्मासुरं
शं खतं विस्मितमानसः । ननते भक्तिसंयुक्तो जय विने उचरन्‌ ॥३॥ ततः सवैः समायुक्तो ख॒कुदकपुरं ययौ । तख
नारीस्वरूपस्यमदरदोत्‌ केदराव द्विव; ॥४॥ महामोहप्रदं रूपं दृष्टा विष्णोः सुषिस्मितः। तदज्ञानो महदेवस्तां ययौ काभ-
विहलः ॥५॥ तं दद्रा मोहितं विष्णु; पपाल सखरीस्वरूपधृक्‌ । तामन्वधावदेवेशः शंकरो विहलो भरम्‌ ॥६॥ ततस्तत्याज

क रवछछव्छछछजछकडकः 2 अ

2111<41200211082011121॥1.0111

201|<110/021108@201112||.0111

तद्रूपं विष्णुः स पुरुषोऽमवत्‌ । शिवः खिन्नश्च तत्रैव स्खितोऽभ्त्‌ सृविहलः !॥॥1 ततः सर्वे ययुर्देवाः स्वस्वस्थानं
खदा युताः । स्तुत्वा विष्णुं महाभागं शिवः स्वस्थानगोऽभवत्‌ ॥८॥ क्चिवस्य वीयसंपातात्तद्रीयैप भवोऽसुरः । वभूव
इयामवर्ण तान्रचष्ुः प्रतापवान्‌ ॥९॥ स शुक्ररुपसंगम्योवाच तं विनयान्वितः । प्रणम्य तेजसा युक्तः शिष्यं पाटय मां
सने ॥१०॥ ततो ध्यानेन स ज्ञात्वा तस्य स्वं महासुनिः । पुनस्तं प्रजगादैव वचनं हषयश्नरम्‌ ॥११॥ ञक्र व्वाच । मोहिनीं
करो दषा कामबाणप्रपीडितः । पञ्चाद्विष्णुं समालोक्य स्वचित्ते क्रोधमादधे ॥१२॥ मनो मे चंचलं परणं तद्‌ ग्रहीष्यामि
यत्नतः! मनोभ्रहणरूपञच क्रोधस्तच्र प्रतते ॥१३॥ तस्मिन्‌ काले च वीर्यस्य स्वलनं सदसाऽभवत्‌ । तस्माज्जातोसि तेन त्वं
कोधनामा भविष्यसि ॥१४॥ ततो दानवसुख्यैः स कारयामास विप्रप। मौज्यतसवे संस्कारान्‌ यथाविधि स राख्रवित्‌ ॥१५॥
क्रोधो वेदादिकं सवंमभ्यस्य गुरुसन्निधौ । दंबरस्य सुतां तुल्यासुपयेमे महासुरः ॥१६॥ प्रीतिनास्नीं महारूपां सवोवयव-
छालिनीम्‌ । रूपलावण्यसंयुक्तां विषयानां प्वद्धिनीम्‌ ॥१७॥ ततः छुक्रं समागम्य जगाद प्रणिपत्य तम्‌ । कृतांजलिमंहातेजा
दैत्येभ्यः सुखदं वचः ॥१८॥ कोधासुर उवाच । ब्रह्मांडविजथं स्वामिन्‌ करिष्यामि त्वदाज्ञया । मंत्रं देरि तद्ध मे सर्व
यद्ोविवर्धनम्‌ ॥१९॥ त्रहमोवाच । तसथ तद्वचनं श्चुत्वा काव्यः सर्वज्ञसत्तमः। दैत्यानां प्रदिताथोय ददौ तस्ते महामनुम्‌ ॥२०॥
सूर्य॑स्य विधियुक्तः प्रणम्य संगृख तं ययौ । वनं व्याघ्रादिसंकीर्णं तपसे कृतनिश्चयः ॥२१॥ एकपादेन तिष्ठन्‌ समजपन्‌
मत्रसुत्तमम्‌ । चित्ते ध्यायन्नयमाणमूध्वदष्टिमंहासुरः ॥२२॥ निराहारेण देवें तोषयामास यत्नतः । शीतोष्णादि भयं
त्यक्त्वा काष्ठवत्‌ संस्थितोऽभमवत्‌ ॥२३॥ दिव्यवषैसहसखेण तुष्टो नानुस्तमाययौ । वरं दातुं महादैत्यसुवाच घननिःस्वनः
॥२४॥ रविराच । वरान्‌ चरण महाभाग कोधाऽहं ते वदामि तान्‌ । संतुष्टस्तपसाोग्रेणण्सितान्‌ हृदि महामते ॥२५॥ श्रुत्वा
रवेवंचो दैत्यो दष्टा तं पुरतः स्थितम्‌ । प्रणनाम महामक्त्याऽप्रूजयत्तेज सां निधिम्‌ ॥२६॥ पुनः प्रणम्य तुष्टाव कृतांजटि-
पुटोऽसुरः । सौरसुक्तेन देवेशं पुनः संनत आदरात्‌ ॥२५॥ तश्ुवाचायेमा दैत्यं वरं च्रृणु महामते । य॑ यमिच्छसि तं तं ते
दास्याम्यत्र न संदाय ॥२८॥ क्रोधासुर उवाच । उत्पत्तिस्थितिसंहारयुक्ता ये देवनायकाः } तेभ्यो मे मरणं भानो न भद
कदाचन ॥२९॥ ब्रह्मां जयने राक्तः मां कुरुष्व विरोषतः । राज्य चराचरस्यैव देहि मेऽदितिनदन ॥३०॥ आरोग्यं मनसा
यव्य्ितितं सफलं भवेत्‌ । न मे समो भवेत्‌ कुत्र तथा कुरु दिवस्पते ॥३१॥ श्चुत्वा तस्य वचो रम्यं सर्वेभ्यो भयदायकम्‌ |

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

ख. ५ अ. ७ । पान ७
ध

विस्मितस्तेजसां नाथस्तं जगाद सुय॑त्रितः ॥३२॥ मानुस्नाच ! क्रोध त्वया च यत्‌ प्रोक्त तदेव सफलं भवेत्‌ । तपसा य॑त्रितो
दैत्य तस्मादन्तं मया परम्‌ ॥३३॥ एवसुक्त्वायंमा लोकमगमदुःखसंयुतः । कोधो दर्षसमाविष्टः प्रयथौ स्वगरहं ततः ॥२२॥
खुदो नेदयामासासरान्‌ सर्वान्‌ महायकाः। काव्यं प्रणम्य स्वस्थाने संस्थितोऽभून्‌ मदान्वितः ॥२५॥ हर्षः रोकभ्च पुत्रौ द्रौ
प्रीत्यासुत्पाद्य दैत्यपः। नानाभोगान्‌ पञुंजानो गर्वितोऽमूत्ततः परम्‌ ॥३६॥ शक्तं सकलनीतिज्ञे समानाच्य प्रपूञ्य तम्‌ ।
तस्यानुमतमागृह्य नगरं निमृमेऽसुरः ॥२७॥ आव्नास॒कं रम्य सवो भासमन्वितम्‌ । तच्राजग्सुश्च विगप्रधे दानवा
दैत्यराक्षसाः ॥३८॥ चातुदेप्यसमायुक्ता निवासं चक्रिरे पुरा । जना दषयुतास्तच्र सुदुः सखद्रणा; ॥३९॥ ततः
काव्यः समागत्य क्रोधं चकार विप्रैः । अभिषिक्तं स सर्वेषां दानवानां पदे भरसुम्‌ ॥४०॥ ततः कोधस्य तत्पुर्य पधानाः
पंच दारुणाः । बभूवुः सवेनीतिज्ञा महामाया महाबलाः ॥४१॥ वलि भस्तथा राह रावणो माल्यवान्‌ परः । तैर्युक्तः
शश मेऽत्यंतं कोधः परमदारुणः ।।४२॥ अन्ये पदहस्तसुख्याश्च राक्षसा दानवास्तथा । सिषेविरे भावयुक्ता महाक्रोधः
महाबलाः ॥४३॥
॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्गले महापुराणे पंचमे खण्डे छंबोद्रचस्ति क्रोधासुरराज्यप्राप्िवशनं नाम तृतीयोऽध्यायः ।}

न> €< <:

॥ ख्रीगणेश्ाय नमः ॥ जद्योवाच । तत; किंचिद्ते काटे क्रोधो हर्षसमन्वितः । उवाच बलिखुख्यांश्च दानवान्‌ गर्पूरितः ॥१॥
कोधासुर उवाच } शणुध्वं दानवाः सर्वे बलिखुख्या महाबलाः । ब्रह्मांडं प्रजयिष्यामि भवद्भिः संयुतो हदम्‌ ॥२॥ तस्य तद्रचनं
शचुस्वा दैत्याः संदर्षिता छप्‌ । जगुस्तं भक्तिसंयुक्ता कृत्वा करपुटं वचः ॥३॥ बस्याया उचुः । सम्यगुक्तं त्वया नाथ
प्रजेष्यामः सुराधिपान्‌ । त्वत्परसादेन्‌ दैत्यहा आज्ञापय महासुरान्‌ ॥४॥ पराक्रमतुटां ते न तिष्ठंति ब्रह्मगोलके । निभंयोऽसि
महाराज जय त्वं सवदेवपान्‌ ॥५॥ तेषां वचनमाकण्यौऽसरः रोधः पद्षितः । छक नत्वा समानाय्य बभौ तेनानुमोदितः
॥दे॥ ततो दैत्यगणान्‌ सवानाज्चहाव नरैः स्वकैः । ते सर्वे हषंसंयुक्ता आययुस्तं नराधिपम्‌ ॥७॥ ततः सैन्यसमायुक्तो
निर्जगाम महासुरः । चतुरंगवलैयुक्तोऽपारिः सवच् संवभोौ ॥८॥ रथस्थश्च स्वयं कोधो वैत्यपैः संघ्रतो घभौ। तत्रादौ

व वलल्क्छक्ः
मु. पु. २

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

__ ~~~ ~~~] पन:
ऋ
न लतलललल

४
शथिवीं जेतु ययौ मूम॑डे पान्‌ ॥९॥ वरिसच्यमदावीरे; स्थितै च मानदौ । तैं कः पमान यूमौ करत्‌ न
भवेत्तदा ॥१०॥ राजानः शरणं जग्सुदैतयदरमयपीडिताः । केचिन्‌ ताश्च तैयुदधं कुत्वाऽ्देकारसंयुताः ॥९५॥ ऋ चता ` १
परित्यज्य सुदारूणवनं ययु; । एवं वसुंधरां जित्वा खख॒द्ः; सप्तसागराम्‌ ॥६१२॥ रस्त करदांश्चकदैतयाः ४
सृतास्ेषां खताः सर्वे करदान्‌ स्थाप्य चरिरे ॥१२॥ वनेषु ये गतास्तेषु दत्याः संस्थापिताञ्च तैः। बुः सस्थाप्पत्ता दत्ताः

५५ >

सर्वत्र नरेषु वै ॥१४॥ ततः पाताललोकेषु यथुदैतयेदरखर्यकाः । क्रोधासुरस्मायुक्ता जेतुं नागान, 4
दूतमुखेन चत्ता ज्ञात्वा शोष उदारधीः । वरगवेसमायुक्तं कोधे ज्ञात्वा ययौ स्वयम्‌ ॥१९॥ समागतं मदा र
ज्ञात्वा सभाव्रतम्‌ । कोधाररः प्रसन्नात्मा मान्यं सादरोऽभवत्‌ ॥१७॥ करमारं वाधिकं स वरत; स्वीकृत्य नाग 2 ।

रत्नादि दोषो ययौ स्वस्थानमेव च ॥१८॥ ततः स दैत्यपेः सर्वै्य॑यौ शुकरिण पालितः 1. सवचु ८
न्यभंजयत्‌ ॥१९॥ ततो दृतं मदहष्दैत्यः परषयामास हर्षितः । जगाद मघवतं च स गत्वा चेष्टित महत्‌ ॥ ९० व त ॥ |
देदेद्रैस्तत इद्रः समाययौ । तेन संज्ञापितः सर्वैः प्रपपाल ग॒हांतरम्‌. ॥२१॥ तज्ज्ञात्वा दैत्यपेः सवैदेषितः, त

आययावमराबत्याभिंद्रासनस्थितोऽभवत्‌ ॥२२॥ देवस्थानानि सवाणि विभज्य प्रददौ स्वयम्‌ । असुरेभ्यो महदादत्यस्तघु
दैत्याः खिता वभुः ॥२३॥ नाना मोगान्‌ परशुजाना देवसौख्यकरान्‌ खुनी । अन्योन्यस्नेदसयुक्ता बभूवुः साहसप्रियाः ॥२२॥
मेधर्वीश्रारणादयाश्चाप्सरसस्तान्‌ सिषविरे । ठुःखयुक्ता विोषेण देवैरहीना महामुनी ॥२५।॥ ततः कदाचिदैतय द्रो दैत्यैः
संव्रृते यथौ । सत्यलोकं सविरूयातं ज्ञात्वा ब्रह्मा पपाल ह ॥२द॥ तत्रैव संस्थितो दैत्यः क्रोधः परमदारुणः । वृखन
सत्यलोकोत्थान्‌ भोगान्‌ दैत्येमेहाबहैः ॥२७॥ ततो विकटमेव स जगामासुरसंद्तः । ज्ञात्वा, तच्च स्थितो विष्णुः पपा
करोधभीतितः ॥२८॥। तच्र स्थित्वा विङ्कैटस्य भोगान्‌ विष्णुकरतान्‌ स्वयम्‌ । बुस॒जे ज्ञातिभिः साध क्रोधः पर्‌मदास्ण; (ह
ततः कैलासक दैत्यः शंकरं जतुमाययौ । महादेवः पपाटैव क्रोधसंतापतापितः ॥३०॥ तत्रस्थः कोधको द्या लन
चाद्भतम्‌ । दैत्यैः समातरतः ऋूरस्तान्‌ जगाद बलान्वितः ॥२१॥ कोर उवाच । बले रावणखुख्याच्च सुणुच्व म अ प्देतच्‌ ।
अधुना न जितै स्थानं बदताऽ्दं जयामि तत्‌ ॥२२॥ दद्र उचुः । सव जितं त्वया राजन्‌ मानुरकः सुराधिपः । न जितः

# क 4 पिरय # 9.2 दैः | ।
स तदर्थ स्वं प्रयतस्वाऽसुरयाधिप॥२३॥ जगाद क्रोधको दैत्यस्ततस्तान्‌ हर्षसंयुतः। इष्टदेवं मदीयं तं भानु त्यजत वत्यपाः॥२४॥

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

स. ५ अ. ५ | ननः
क्ष एष्छ अलल पान ९

= शरुत्वा कषोभयुक्ता महाुराः । जुस्तं मायया युक्ताः क्रोधं मेद परायणाः ॥३५॥ अस्माकमिषटदेवोऽयं सूयः
स्वामिन्न संङायः । मजिष्याभो विशेषेण तं सदा भक्तिलालसम्‌ ॥२३१॥ देवानां पक्षसुत्खज्यच्छत्यस्माकं दितं यदि ।
तदा वयाऽयमा नाथ नान्यथा जय तं बलात्‌ ॥३७॥ परपक्षाभितं देवमस्मत्संहनने रतम्‌। जयिष्यामो वयमतो हितं राजन्‌
त्येदा # + ४ + पितो # [न ¶ +
समाचर ॥३८॥ दैत्येशानां वचः शचुत्वा कोधः संहर्षितोऽभवत्‌ । दृत संपेषयामास रावणं गवसंयुतम्‌ ॥३९॥ रावणात्‌
# $ $ भ
सचेघत्तात ज्ञात्वा भाल; भरतापवान्‌ । तञुवाच तदा कुद्धो मयमीतश्च मानदौ ॥४०॥ रविरुवाच । देवानां पक्षमुत्खलञ्य
कोधासुरपरायणः ।न भविष्याभि भो दूत देवोऽहं नात्र संरायः ॥४१॥ उन्मत्तं चरसंयुन्तः क्रोधं वद्‌ महामते । त्यकत्वा
राञ्य बनं भाचुगता राञ्य डुरुष्व च ।४२॥ एवसुक्त्वा रावणं स सथः सवेसमन्वितः । पपा रोकसुत्छञ्य रावणस्तं
= त्य ॐ + [|
समाययौ ॥४२॥ ततोऽतिहर्षितो दैत्यः कोधो दृष्टेः समाचरत । आययौ सौरलोकं तं सुसुदे प्राप्य दुजंनः ॥४४॥ आत्मानं
+ © (~ + [वा ९ भ # [नि #
कृतकृत्यं स मानयामास ठुमेतिः। ब्रह्मांडविजयी भूत्वा भोगांश्च वुसुजे परान्‌ ॥४९॥ ततः संस्थाप्य दैत्येद्रान्‌ तेषु
स्वर्भषु क ¦| परथिव्यां नगरं सुख्यमाययो पीतिसं्क्म्‌ ॥४६॥ ऋोधाखुरोऽसौ तन्नस्थः परा्चास प्रतापवान्‌ । चैटोकयं
भागसयुक्तः सुद्छदानददायकः॥४७॥ खरीमांसमदिरासक्तो बभूव विषयप्रियः। न बुबोध गतं कारं यथाकाटेन वंचितः॥४८॥

॥ भोमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रल महापुराणे पंचमे खण्डे छंबोदस्वसि कोधासुररह्याडविजयो नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥

“>> <<

॥ ओ्रीगणेक्ाय नमः ॥ तद्मोवाच । ततोऽतिभदसंयुक्तोऽसुरः कोधः पतापवान्‌ । दैत्यानाक्ञापयत्‌ कूरान्‌ कर्मणः खंडनाय
तान्‌ ॥ ९ ॥ १. ययुदैत्या ४ तच्र महीतले ॥ ब्राह्मणांस्ताडयामासुर्वणी्रमप्रवतकान्‌ | |२। । अन्यान्‌ वर्णस्तथा
गृह्य कमेहीनां शच चक्रिरे । देवतीयोदिकं दैत्या व भ॑जञयेजञघृक्षकान्‌ ॥३॥ सर्वच घ्रासिता लोकाः कर्महीना बभूविरे ।
न स्वाहा न स्वधा कुत्र न वषट्कार एव च ॥४॥ ततो विपरालुवाचाऽथ क्रोधास्ुरः प्रतापवान्‌ । मदीयनामसंयुक्तं कर्म
कर्तु विप्रपाः ॥५॥ जगदीशो महाभागा अहं द्िजा न संदायः। भजतां पादयो नो दुकमं फं भविष्यति ॥६॥ लतो
द्रिजास्तपोनिष्ठा गता वनेषु मानदौ । त्यक्त्था विषयजं सौख्यं सिंदव्याघ्युतेषु ते ॥७॥ केचिद्‌ भ्रष्टास्तदाज्ञायां संस्थिता

2।.८1120021108@2411811. 011

2111<41200211082411121॥1.0111
न

[* 4 5 >
दुःखसंयुताः । वणाश्रमविदहीना्च जना; सरवे बभूविरे ॥८॥ सवत्र कोधकस्यैव परतिमा स्थापिताऽमवत्‌ । ह्‌ छट त

[५ ई # भरत
तस्याऽसुरैः सूना परवतिता ॥९॥ एवं हा हा कृतं सर्व शरैटोकयं तेन वैरिणा । देवाः सरवे मयोद्वि्ना वथूवुः अ
॥१०॥ कर्मखंडनभावेनोपोषणैः संयुताः सुराः । ततस्तस्य विनाशाय यज्ञवंतो बभूविरे ॥१६॥ न वस्त ०५
ः प्व र + (~ य भभ {~ $
छुपायं ते सुरेश्वराः । ततोऽतिखेदसंयुक्ता वभू वुखासकपिताः ॥१२॥ एतस्मिन्नतरे तन्न वसिष्ठो योणिनां वरः ।

# £~

तान. सुरे्ानाजिःश्वस्य हितकारकः ॥१३॥ वसिष्ठ उवाच । उत्पत्तिस्थितिसंहारैवयं युक्ता न संदाय; । अस्मभ्यो मरणं
तस्य न भविष्यति निश्चितम्‌ ॥१४॥ स्वान दवासक्ररणं गणेचं ब्रह्मनायकम्‌ । ्रिभिर्हीनं जणावेवास्तं सेवध्व खर्वय,

| केप

।॥१५॥ हत्वा क्रोधासुरं सोऽपि स्वपदानि प्रदास्वति । भस्मभ्य नाच्र संदेहं कुर्वैतु यताः सुराः ॥९ उषो 1
शत्व हर्षयुक्ताः सुरषयः । साधु साघु खनि सवे जगुज्ञाननिधि परम्‌ ॥१७॥ ततस्ते म॑त्रराज वैजे १५
क्तियुक्तास्तपोनिष्ठा ध्यानसंस्था बभूविरे ॥१८॥ नानानुष्टानयोगेञातोषयैस्ते गजाननम्‌ । उपोषणपराः सखव प्व्युत्तगा

महासुनी ॥१९॥ एवं व्ष॑सहसरे च प्रगते तोषसंयुतः । लंयोद्रः परसन्नात्मा तान्‌ ययौ वरदायकः ॥२०॥ समागत गणान्‌
दृषा देवर्षयः पुरः । उत्थाय हर्षसंयुक्ताः प्णेुर्दडद्धवि ॥२१॥ पुपूज मक्तिसंयुक्ताः प्रशं नानापचारकः । उन ' ६
संतु्टास्तुष्टुवुः कर संपुटः ॥२२॥ देवपय उचुः । नमस्ते गणनाथाय रंवोद्रधराय च ! गजवक्त्राय सर्वेषां नमः; पूञ्याच ते

भि

~ 9 २
नमः ॥२३॥ स्वानदपतये तुभ्यं सवैस्वानंददायिने । अनाथाय च सर्वेषां नायकाय नमो नमः ॥२४॥ नमा (िघ्धश्वराचव
-मक्तवि्रविनारिने । अभक्तानां महाविघ्रकारकाय नमो नमः ॥२५॥ उत्पत्तिस्थितिसंहारदीनाय सवरूपिण ] अनाद्य

| प वि

= 4 © [9 ॐ [ॐ द्या । 3 न

परेदाय महोदर नमोऽस्तु ते ॥२६॥ मायिनां मोहकायैव मायाविने परात्मने । सर्वसिद्धिभदायैव नानाविद्याकलात्मन

9 ष [ भ ट ४ ५.

गुणे गुणानां ते चालकाय नमो नमः ॥२८॥ आदेमध्यातरूपाया्द

॥२७॥ अपाराननरूपायापारदस्तपदाय च । य यणानां र त
मध्यांतस्वरूपिणे । अनाक्राराय ते चाकारयुक्ताय नमो नमः ॥२९॥ ज्ये्टराजाय ज्यछाना पतय सचदां 8

(~~ + ७ ~ $ #
वचाति त संस्थिताय नमो नमः ॥२०॥ नानाविधं जगत्‌ सव ब्रह्म नानावध प्रमो । संभूतसुदरात्त वै तेन रंबोदरा भवान्‌

॥२३१॥ तयोदरभवा; सरवै त्व न कस्योदरोद्भवः । तेन ठबोदरोऽसि त्वं रंबोदर नमोऽस्तु ते ॥३२॥ सर्वषाखुदराणां त्व पार्‌

जानासि विघ्नप । उदरस्य न कस्तेऽपि पारं जानाति ते नमः ॥३३॥ एतादरोऽयमा्नदानामानदप्रदायकः । प्रत्य

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

+~ ~~~ ~~ ~~~ ~~~
ख, ५ अ
ह वकण > ऋ तह ऋस ऋ > ऋ ऋ पक न कु स पान १९
| 33

दष्टिगो जातोऽस्माकं धन्या वयं ततः ॥३४॥ मनोवाणीविहीनो न मनोबाणीमयो न च । लंबोदरः समायात आश्र्थं
भाति ते नमः ॥३५॥ किं स्तुचीमः गणेदानं यत्र वेदादयः पभो । रांत प्राप्ता वय॑ तच नः प्रसीद नमो नमः ॥३६॥
एवमुक्त्वा सुराः सर्वे नचतुखैनयस्तथा । लाजुवाच गणेशानो मेघगं भीरनिःस्वनः ॥३७॥ लबोदर उवाच । वुरं व्रत महाभागा
दवेद्रा खुनयोऽमलाः । तपसा मनसाऽभीषटं भक्त्या तुष्टो ददाम्यहम्‌ ॥३८॥ मवत्करतं मदीयं यत्‌ स्तोत्रं सर्वप्रदं भवेत्‌ ।
पठते छण्वते चेहासुत्र सौख्यपदं परम्‌ ॥३९॥ यद्यदिच्छति तन्त्रे दास्यामि स्तोच्रपाठतः । नानासिद्धिथदं चास्तु मम
` भक्तिविवधनम्‌ ॥४०॥ त्रबोवाच । लंबोद्रवचः श्ुत्वा हृष्टा देवष॑योऽभवन्‌ । जयुस्तं पणिपत्यैव सर्वेशं भक्तपालकम्‌ ॥४१॥

देवषैय उचुः न यदि प्रसन्न भावेन वरदोऽसि गजानन । तदा क्रोधासुरं नाथ मारथस्वाधुना भ्रमो ॥४६॥ स्थानश्नष्टा वय॑ तेन
कृताः नकाः । कषयञ्च जगत्‌ सवं स्वधास्वाहाविवर्जितम्‌ ॥४२॥ अतो खयोदर स्वाभिस्तवोदर समुद्भवान्‌ । एकं
इत्वा तथा सवान्‌ रक्ष स्वमक्तकान्‌ परमो ॥४०॥ भक्ति देहि त्वदीयां नः सर्वकोधविनारिनीम्‌ । तया शांतिखमायुक्ता
भजिष्यामो विरोषतः 1 । तव भक्तियंदा प्राछ्षा रंघोद्र तदा छुभम्‌ । खनक्ति सर्वदा स्वामिन ब्रह्मभूतः स वै
स्तः ॥४६॥ सव खुनीनां देवानां वचः श्ुत्वा महाघञुः। लंबोदरश्च तान्‌ पराह तथेति मक्ति्यत्रितः ॥४५॥ ततः सोंऽतर्हितो
देवो देवास्तन्रैव संस्थिताः । खुनयश्च भयोद्वि्माः कारकांश्तां परचक्रिरे ॥४८॥

॥ ओमिति श्रीमदान्दे पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ ररे महापुराणे पचने खंडे रबोदर्चरिते देवर्िवरम्दानं नाम पचमोऽष्याय; ॥
(>

॥ स्रीगणेक्षाय नमः ॥ नह्मोवाच । विन्वामिच्रवसिष्ठौ च शण॒ते परमाद्तम्‌ । चरितं गणनाथस्य महाछांतिप्रदायकम्‌ ॥१॥
कदाचित्‌, कोधको दैत्यः सभासनगतोऽभवत्‌ । तच्राकाद्रमवां वाणीं हुश्राव भयदाथिनीम्‌ ॥२॥ ंबोदरण्च सुमिभिदेषे;
साधं वधाय ते। प्राथितः स तु हत्वा त्वां जगत्‌ सुखि करिष्यति ॥३॥ तच्छत्वा मूच्छितं कों सहसा भयविहृटम्‌ ।
तं दैत्येद्राख्च विप्र्षी सावधानं परचक्रिरे ॥४॥ खोकयुक्ता विरेषेण पप्रच्छुस्तं मद्यासराः । बल्याद्या मय मीताश्च किं जातं
चदं मानद ॥५॥ दैत्येदानां वचः श्रुत्वा भययुक्तो महासुरः 1 जगाद तान्‌ स वरत्तातमाकारे चाक्ससुद्धवम्‌ ॥६॥ तच्छत्वा

~----------- ----~---~--.--.
~----------~ ~,

धत्तः

~~~ --~-----=- “~ ~

>८¶१ > ५८१
>~

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

कुपिता दैत्यास्तमूचुर्मदसंयुताः । देवान्‌ सुनिगणान्नाथ हनिष्यामोऽद्य निश्चितम्‌ ॥५॥ अस्माकं दावो देवास्त ¦ क्रत दारणं
महत्‌ । आज्ञापय महाभाग स्वीन्‌ दवजिघांसया ॥८॥ ततोऽतिदहषितः कोधः स्वर्य युद्धाय सल्ितः। दैत्यः संचरतः सयो
ययौ लेलेद्रसुर्यकम्‌ ॥९॥ समागतं महाक्रोधं देत्येददौः संबृतं तलः ) देवाः सर्वे मयोद्रि्राः सस्मरुगणनायकम्‌ ॥१०॥ तषां
स्मरणमात्रेण ठंोदरः प्रतापवान्‌ । सूषकारूढ एवासावागतोऽभून्‌ महाप्रखः ॥११॥ पारादिशस्रसंयुक्तं सिद्धिवुद्धि-
समन्वितम्‌ । नानिरोषं चिनेच्नं तं वदशुञ सुरर्षयः ॥१९॥ ततस्तं ते प्रणेशुवै भयं त्यक्त्वा खुहषिता; । स्तुत्वा वृन्तांतमुग्र
तं कथयामासुरादताः॥१३॥ श्युत्वा चरत्तांतग्रं स तान्‌ जगाद सुराधिपान्‌ । रंबोदरः प्रसन्नात्मा सुनीन्‌ क्रोधयुतः पुः ॥१४॥
रबोदर उवाच । मा भयं कुरुत प्राज्ञा हनिष्यामि महासुरम्‌ । स्वधर्मस्थान्‌ जनान्‌ सवान्‌ करिष्यामि न संदाय: ॥१५॥
ततः करोधासुरस्तत्र समीये सखुपामतः। इद्वा कंबोदरं देवं भयभीतो बभूव ह ॥१६॥ उवाच दैत्यपांस्तच्र सत्या वाक्‌ सा
न संद्ायः । अयं लबोदरो नूनं देवैः संपराथ्यैतेऽसुराः ॥१७॥ तस्य तद्वचनं शरुत्वा दैत्याः ऋोधारुणेक्षणाः। उचुस्तं दैत्यनाथं ते
गर्वयुक्ता बलान्विताः ॥१८॥ दैयेश उतुः। लंबोदरगुतान्‌ देवान्‌ हनिष्यामो न संङायः। मा कुरुष्व व्रथा चितां रक्त षष्ठं महामते
।१९॥ देहधारी गणाध्यक्ष आगतो नात्र संशयः । उत्पत्तिनादावान्‌ देहः कि करिष्यति तेऽद्युनम्‌ ॥२०॥ कान्यं

दैत्यगणास्तन्न सस्मसर्मक्तिसंयुताः । तेषां स्मरणमात्रेण स चापि द्यागतोऽभवत्‌ ॥२१॥ तं प्रणम्य गुरं दैत्या वृत्तां
सर्वमंजसा । कथयति स्म तं श्रुत्वा शुक्रस्तान्‌ प्रत्युवाच ह ॥२२॥ छक्र उवाच । सिद्धिपतिं परित्यज्य सिद्धिमिच्छति दुमतिः।
तथा त्यक्त्वा बुद्धिपतिं स्फूतिमिच्छति मूखवत्‌ ॥२३॥ विध्रराजं सदैक य तं त्यक्त्वा विघ्रहीनकाः । कथं भवंति वदत
देत्येदरा मां विनिश्चयात्‌ ॥२४॥ अतो युद्धं परित्यज्य रारणं तस्य शोभनम्‌ । भविष्यति न संदेहो नोचेत्‌ कोधो मरिष्यति ॥ ५॥
इाक्रस्य वचनं श्चुत्वा बलिस्तन्न जगाद तम्‌ । कमणा सिद्धिदाताऽयं स्षर्तिदाता भवत्यहो ॥२६॥ कमेणा विघ्रहीनत्वं
सवित्त प्रकरोति च । अतो वयं महायोगिन्‌ कर्मणा तं जयामहे ॥२७॥ तस्य तलद्रचनं श्ुत्वा सर्वे दैत्येद्रकादयः।
साधु साध्वघ्ुवंस्तत्र संग्रामायोद्यता बसु; ॥२८॥ ततो भावि बलं वीक्ष्य काव्यस्तत्र मुनीभ्वरौ । तूष्णीं मावे समाधरत्य
संस्थितोऽभूत्‌ स॒ योगवित्‌ ॥२९॥ देवाः स्वे मास्ते युक्ताः क्रोधसमन्विता; । जाययू रणचूमि च दैत्याश्च तथा
ययुः ।३०॥ ततः परस्परं युद्धं बभूवे दारुणं महत्‌ । दैत्यानां चैव देवानां परस्परविनादछानम्‌ ।॥३१॥ देवा दैत्या युयुधिरे

_-__~--------~-~--------------------~----~~~------------ ~ द)

अ ८8

१८.>(^^ +~. ~ ----- ~~~. -------------~- - ~ ----------~ -~-~~ ~~~

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

ल. ५4 अ ७ पान १३

~~ {~~~ ~~~ -------- ~ ----------- -/ ~- ` 1 ^ (~ 1 ८1/41 1.८.411 {८,८.८५

करत्वा मरणनिञ्यम्‌ । राखाखैबेलगर्वेण परेरिता रणदढुरमदाः ॥३२्‌ बीराणाम भवक्नादैवीदिच्राणां च वाजिनाम्‌ । बरदितानां
च हंखानां दिको नादयुतास्ततः ॥३३॥ सेन्यपाद नवो रेणुदछादयामास भास्करम्‌ । नाभूत्‌ स्वपरबोधोऽपि जघ्ठस्ते च
परस्परम्‌ ॥३६४॥ ततो रक्तप्रवाहश्च सं भूतः राख्रघाततः । रजःकणास्तेन सर्वे मलिता अभवन्‌ खपे ॥३५॥ ततः; परस्परं
दषटाजभिरे कोधसंयुताः । देवाश्च दानवास्तद्त्‌ परस्परजये रताः॥३६॥ दिनत्रयमभूयुद्धं घोरं सर्वभयावहम्‌ । ततो दैत्यगणाः
सवं पपल्लाससंयुताः ॥३७॥ देवा द्षयुतास्तत्र जय लंबोदर प्रभो । उचुस्तान्‌ हंतुमायाता दैत्येदाः कोधरसंयुताः ॥३८॥
बलिश्च रावणो सभो माल्यवान्‌ कुभकणकः । राुश्चान्ये महावीरा; संख्यातुं न प्रशक्यते ॥२९॥ तैः राखनिचयेदैवाः
संहृताः पपच्छुस्तदा । दत्वा संग्रामभूमि ते छिन्नभिन्नाः समंततः ॥४०॥ तत हृद्र्च संरुद्धः रांकरो विष्णुरेव च ।
सूयच्चद्रश्च देवेंद्रा जाययुः कोधसयुताः ॥४१॥ तैर खराणां महावरष्टि; करता परमदारुणा । तया दैत्यगणाः सवें पपल्टृश्च दिर
दरा ॥४२॥ ततोऽतिकोधसंयु्ता रषवणाद्याः समाययुः । द्रंढयुद्धमभूद्धोरे सर्वेभ्यो भयदायक्रम्‌ ॥४३॥ जंभो ययौ महेदरेण
राहुः सण संयुगे । वचि विष्णुना कद्धो रावणः ककरण च ॥४४॥ कुँ मक्र्णश्च चंद्रेण नाना दैत्येद्रकादयः । देकेर्वायु-
सुख्यैश्च युयुधुजयकांस्षिणः ॥४९५॥
॥ ओमिति श्रीमदत्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे प॑चमे खंडे टंबोद्रचसते देवासुर्युद्धवणैनं नाम षष्ठोऽध्यायः ॥

>> <€

॥ श्रीगणेशाय १११९ होवाच । एकरात्र महाघोरं युद्धं बभूव दारुणम्‌ । ततो रक्तप्रवाहैख नद्यो जाता जलौघवत्‌ ॥१॥
न जयः पाप्यते देवेनीसुरेयमसन्निभः । मघवा वज्जपातैस्ताशूर्णयामास दानवान्‌. ॥२॥। ततो ज मोऽतिखंछद्धो गदामादाय
दारणाम्‌ । युयुधे देवराजेन महाबलपराक्रमः ॥३॥ गदया देवराजं स सूतं परचकार ह । ततो दादाक्रतं सवदैव सैन्य
पपाल तत्‌ ॥४॥ इद्रः सज्ञासमायुक्तः पुनः संयुयुषरे चम्‌ । वञ्चेण पातयामास सुभं तं धरणीतले ॥५॥ ्रिश्चलेन दतस्तच्र

+ 9 [पि [प छ {२
भा पतितो खवि। टाकरंण ततः सवे पपत्छृदानवा मृधे ॥६॥ गदया विष्णुना लच्र बिः संमूच्छितः कृत; । कुःभकर्णश्च
$ मूच्छ ५ १०७ # >, भ [क
चंद्रेण पीडितो मूचच्छतोऽमवत्‌ ॥५। राहुः सूर्येण संग्रामे तेजसा पीडितो श्राम्‌ । पपात मृच्छया भूमौ हा दा कृत्वा

+

2।.८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

बन" न्क ---------~7---

- पान १४
लं. = अ, ७ च ----- प्र
न 0 व 4 0

महासुनी ॥८॥ द्व्युद्धं परेये ये ह्यकुर्वन्नमरेचलात्‌। ते ते स्च च देचेद्रेजिताः सवं पलायिताः ॥९॥ भक्तवत्सल मावेन
ककरो विष्णुरंजसा । रावणं च बिं तत्न चकतुने श्तौ खधे ॥१०॥ ततोऽतिकोपसंयुक्ता देवेद्राः रखना भिः। जसरान्‌
मारामाखः सर्वच मयसंयुतान्‌ ॥११॥ प्रलयं मेनिरे तच दैत्याखराससमाङ्लाः ! देवास्त सारणं जग्खः केचित्‌
प्राणपरीप्सया ॥१२॥ जय ठंबोदर स्वामिन्‌ जय विघे देवप ! हेरंब वक्रतुंड त्वं जयत्यून्ुः महषिताः , ॥१३॥ दैत्यानां
कदनं दृष्टा क्रोधः परमविस्मितः । निःश्वस्य चिलतया युक्तो वभूव किं भविष्यति ॥१४॥ पितुः चोकं विदित्वा तौ दषे
रोक संयुगे । ययतुः शछखवर्षेण ववषं तौ घनौ यथा ॥१५॥ तयोरमोघरूपैञ्च कासैदेवा हता षधे । एचन्लागाः पप्स्तन्न
देत्यसंच्नासतापिताः ॥१९॥ इंद्रं च सदसाऽऽगलय चाकः परमदारुणः । चकार मूर्छितं सयो गदया सूधि घाततः ॥१७॥
संगृद्य स्ववले सोऽपि स्थापयामास देवपम्‌ । ततः हाक्रिण दैत्यंदरा विद्यया नीरुजाः कृताः ॥१८॥ विख्या ययुः संग्रामं
पुनश्च महाखुनी । चक्रेण सहसा षशचद्रं चक्रे स सूच्छितम्‌ ॥१ ९॥ ततः कोप समायुक्त ¦ शंकरो युयुष शम्‌ । चिशलन
महादैत्यान्‌ जघान सकलान्‌ प्रु; ॥२०॥ रांकरस्थ चलं वीश्चय दषस्तत्र समाययौ 4 यु तन ेस्ेद्रपुत्रस्तेजस्विनां ॥
॥२१॥ नानाविधं मदाघोरं युद्ध बभूव दारुणम्‌ । हर्षस्य शंकरस्यैव परस्परजयैषिणोः ॥२२॥ ततच्िशालचातेन चंकरस्तं
जघान ह । पतितं मूतं दषं दष्टा दैत्या भयातुराः॥२३॥ पतितान्‌ दैत्यपान्‌ दद्रा काव्यस्तन्र समागतः। हष सूच्छोविरीनं
वै चकार स्वेन तेजसा ॥२४॥ ततो इषेसमायुक्ता दैत्येद्रा युयुधुश्ेशम्‌ । विष्णुस्तेषां बलं वीक्ष्य चक्रं खमोच दारुणम्‌ ॥२५॥
चक्रेण श्षुरधरेण इता दैत्या अनेकद्राः ! प्पे मयसंयुक्तारिछन्नभिन्ांगका सधे ॥२६॥ ततः रोकः समायातः दलं
सुमोच तैजसम्‌ । आगत्य सदसा विष्णोः पपात हदि विप्रपौ ॥२७॥ ततः संमूच्छितस्तत्र पपात च जनादन; । दैत्या
दर्षयुताः सरवे नादं चजमहारणे ॥२८॥ ततो दर्षो महाकोधाद्भद्या मप्युकल्पया । चक्रार शंकरं तन्न पतितं मूच्छया शाम्‌
॥२९॥ ततो हा हा र॑ क्रुत्वा देवाः सर्वे पराजिताः । पपेत्रः सवदेवेद्रा देत्याभ्यां चालिता बलात्‌ ॥३०॥ तद्‌ दृष्टा परमाञ्चयं
छवोदरः प्रतापवान ¦ कुदं कोधसंयुक्तो सुमोच दैत्यमंडले ॥३१॥ तेजोरूपं मदां तदू दद्रा दैत्या विसिस्मिरे ।
यावत्तावच दैत्यवर हतौ हर्षश्च दोककः ॥२२॥ मायया गणनायश्च शुक्रं गृह्य गुदांतरे । चिक्षेप च ततः सवं प्रपद्‌
राहृखुख्यकाः ॥२३॥ ततोऽतिकोपसंयुक्तः क्रोधः स्वयसुपागतः। पु्ररोकं हठात्‌ गद्य बाणच्रष्टि चकार ह ॥३४॥

--------~--~. >~ य

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

देवेरास्तान्‌ प्रतापवान्‌ । आययौ रणभूमिं स पाद्ाहस्तोऽसिधारकः ॥२द॥
॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुशाणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्वरे महापुराणे पचमे खण्डे ठंबोद्रचसिति कोधासुरसमागमो नाम सप्तमोऽध्यायः ॥

> 2 <<“

॥ श्रीगणेक्षाय नमः ॥ ब्रह्मोवाच । कबोदरं महादैत्यः समालोक्य रणं गतः । जगाद क्रोधस॑युक्तः कोधः सर्वविचारवित्‌ ॥१॥
कोधासुर उवाच । रबोदर महामखे फिम्थ रणमागतः । देवानां दितमिच्छन. सन्‌ मरिष्यसि च मेऽग्रतः ॥२॥ येन ब्रह्मांडं
पर्ण जितं देवादयः कृताः । षञ्चुतुस्या वने संस्था जेतुभिच्छसि तं सुधा ॥३॥ मम कोधो दहेत्‌ सर्वं चैलोकयं
सचराचरम्‌ । तत्‌ पुरः कथमायातः संग्रामाय सुय॑चितः ॥४॥ त्वया मदीयकं सैन्यं हतं पुत्रौ हतौ तथा । अघुना रोक-
संयुक्तो इनिष्यामि मदान्वितम्‌ ॥५॥ कारणं याहि मां नो चेन्‌ मरिष्यसि गजानन । उदरं स्फोटयिष्यामि बाणेनैकेन ते
महत्‌ ॥६॥ इत्यादि विचिधरैवाक्येटबोदरं महासुरः । भत्सग्ामास तं देवो जगाद मदसंयुतम्‌ ॥७॥ रंबोदर चाच । क्रि मां
वदसि दैत्येंद्र दनिष्यामि महाखलम्‌ । त्वां धमंस्य निहेतारं स्वधमंस्थापको द्यहम्‌ ॥८॥ सूयैदत्ताद्‌ वराद्‌ दुष्ट वुष्टक्ैरतो
भवान । अतिपापैञ्च तत्‌ सर्वं निष्फलं ते बभूव ह ॥९॥ उत्पत्तिनारयुक्छेभ्यो मरणं नैव ते भवेत्‌ । नाऽ जातो न दैत्येद्र
मरिष्यामि कदाचन ॥१०॥ ब्रह्मभूत च मां विद्धि सदा स्वानंदवासिनम्‌ । कथं जेष्यसि तं दुष्ट मनोवाणीविवर्जित्तम्‌
॥११॥ रंबोदरस्य वचनं श्रुत्वा तत्तस्य धीमत; । उवाच विस्मितो भूत्वा तं पुनदैत्यनायकः ॥१२॥ कोधासुर उवाच । न
जातोऽसि यदा ब्रह्मन्‌ कथं देहधरोऽसि वै । मनोवाणीविहीनश्चेत्‌ कथं पडयामि मां वद्‌ ॥१३॥ लबोदर ष्वाच । इयं भदीय-
वामांऽगे सिद्धिर्भ्रतिस्वरूपिका । सिद्छ्थं सवलोकाश्च धमति श्रांतिसंयुताः ॥१४॥ दक्षिणांऽगे स्वयं बुद्धिः संस्थिता श्राति.
धारिणी । वृष्या वुध्या पुनस्तच्र भ्रंतो भवति मानवः ॥१५॥ चित्तरूपा स्वयं बुद्धिः पंचधा परिकीतिता । प॑चभ्नांतिमयी
सिद्धिस्तयोः पतिरहं किल ॥१६॥ नाना विश्वं मदादैत्य नाना ब्रह्म तथा सदा । मदीयोद्रभं विद्धि तेन ठबोदरः; स्मतः
॥१७॥ ममोदरात्‌ सखुत्पन्नं मया संपालितं तथा । अंते उदरगं कृत्वा क्रीडयामि निरंतरम्‌ ॥१८॥ अतो मां हरणं

--------------~ 6
>£

8

~~ -----------

गच्छ
छ

~~~“ +
----- ~

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111
नग्न =
पानं १६

खं, ८ न. व ८
नि 8 क 1 1 4

जीवितुं यदि वाञ्छसि । शुक्रो मां वेत्ति तेन त्वं बोधितोऽपि न बुद्यसे ॥१९॥ नाऽहं दैत्यवधाकाक्षी तथा देववधपरियः ।

स्वस्वधर्मयुतान. सर्वान्‌ पारयामि न संङायः ॥२०॥ पाताले दैत्यपाः सर्वे नरा भ्रमौ सुरा दिवि । संस्थिताश्दरं दैत्य

स्वानेदस्थो भवामि च ॥२१॥ देवाः कोधसमाविष्टा जघदैत्यान विशोषतः। पातालस्थांस्ततोऽहं वै दैत्येभ्यः सिद्धिदोऽभवम्‌
॥२२॥ पुनस्तपोयुता दैत्या जित्वा देवान्‌ महावलान्‌ । कर्मखंडन भावेन हंतुमिच्छां प्रचक्रिरे ॥२३॥ तदाऽहं देवसंचेभ्यः
सिद्धिदाताऽभवं पुरा । तेन च्षद्रज्ञका देवा जघ्लः सवीस्रान्‌ पुनः ॥२४॥ त्वया सर्वं जितं दैत्य देवमूलनिकरतनः ।
सवैद्रसलेन भवसि त्वां हनिष्यामि निधितम्‌ ॥२५॥ तस्य तद्रचनं रम्यं श्चुत्वा क्रोधासुरः पुन; । विस्मितसतं जगादेव
हर्षनिर्भरमानसः ॥२६॥ कोधाखुर उवाच । नमामि त्वां गणाध्यक्ष सुरासुरमयं परम्‌ । अधुना भक्तिसंयुक्तं पालयस्व
दारण्यद्‌ ॥२७॥ दच्रीय स्वात्मरूपं मे सर्वसंहायनाङानम्‌ । ठंबोदराथेसंयुक्तः ब्रह्माकारं गजाननम्‌ ॥२८॥ कंबोद्रस्तस्य
वाक्यं समाकण्य सुरर्षिः । भक्तियुक्तं मनस्तस्य ज्ञात्वा रूपमवदौयत्‌ ॥२९॥ ज्ञानचक्षुञ्च संदत्तं तेन दैत्याय तं पुनः ।
लंबोदरं महाकरोधोऽपदयत्‌ परमविस्मितः ॥३०॥ ब्रह्मेह पणनामाऽथ सरोमांचो महासुरः । रंबोदरः पुनस्तत्र प्वेरूपो
वभूव ह ॥३१॥ तत्र कोधासुरस्तं बै पूजयन्‌ भक्तिसंयुतः । नत्वा तुष्टाव संहृष्टः साश्चुनेचः प्रतापवान्‌ ॥३२॥ कोधासुर उवाच ।
ठंबोदर नमस्तुभ्य॑शांतियोगस्वरूपिणे । स्दांतिप्रदात्रे ते विघ्रेराय नमो नमः ॥३३॥ असंपरज्ञातरूपेयं शंडा ते नान्न
संदायः । संप्ज्ञातमयो देदो देहधारिन्नमो नमः ॥३४॥ स्वानेदे योगिभिर्रित्यं दष्टसत्वं ब्रह्मनायकः । तेन स्वानंदवासी त्वं
नमः संयोगधारिणे ॥३५॥ सञुतपन्नं त्वदुदराज्नगन्नानाविधं भरभो । ब्रह्म तद्वन्न संदेहो लबोदर नमोऽस्तु ते ॥३६॥ त्ववीय-
करुपया देव मया ज्ञातं महोदर । त्वत्तः परतरं नास्ति पराय नमो नमः ॥३७५॥ हेरंबाय नमस्तुभ्यं विघ्रह कृपालवे ।
आदिमध्यांतहीनाय तन्मयाय नमो नमः ॥३८॥ सिद्िबुद्धिविहारज्ञ सिद्धिवुद्धिपते नमः । सिद्धिबद्धिपरदाचरे ते वक्रतुंडाय
वै नमः ॥३९॥ स्वीत्मकाय सर्वादिपूल्याय ते नमो नमः । सर्वपूज्याय वै तुभ्यं भक्तसंरक्षक्षाय च ॥४०॥ अतः प्रसीद
विघ्रेरा दासोऽदं ते गजानन । ठंबोदराय नित्यं नमो नमस्ते महात्मने ॥४१॥ स्वत उत्थानपरत उत्थाने ब्रह्म धारयन्‌ ।
तवोदरात्‌ ससुत्पन्न तं किं स्तौमि परात्परम्‌ ॥४२॥ इति स्तुत्वा महादैत्यः प्रणनाम गजाननम्‌ । तसुवाच गणाध्यक्षो
मक्त भक्तजनपियः ॥४६॥ लबोदर उवाच । वरं श्ण महाभाग क्रोधासुर हदीप्सितम्‌ । दास्यामि भक्तिभावेन स्तोत्रणाऽ्दं

व 964.

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

= व द ~ = ० ~~~ ~ ५ ८; 0 4 ~~~ ~~~
इवच यय स्च न पान १७

हि तोषितः ॥४२॥ त्वया कृतमिदं स्तोत्रं सवसिद्धिमदं भवेत्‌ । यः परिष्यति तस्यैव फ्रोधजं न नयं भवेत्‌ ॥२४५॥
खणययात्तस्य तद्र भविष्यति न संदायः । यद्यदिच्छति तत्तद दास्यामि स्तोत्रपाठतः ॥४६॥ क्रोधासुर उवाच । यदि ठबोदर
त्वं मे भसन्नो वरदोऽसि भोः । तदा त्वत्पादपद्ये च भरि देहि दां प्रभो ॥४७॥ आज्ञां कुरु महाभाग सेवार्भंतां
करोम्यहम्‌ । स्थानं वृत्ति च मे देहि देहपोषणकारिणीम्‌ ॥४८॥ ब्रह्मोवाच । कोधासरस्य वाक्यं तच्छत्वा दषंसमन्वितः ।
रंबोदरस्ं जगाद स पुनैदैत्यनायकम्‌ ॥*९॥ र्वोद्र वाच । मदीया सहा भक्तिः प्रभविष्यति तेऽनघ; वस त्वं भयहीनश्च
स्थाने ते नात्र संशयः ॥५०॥ यच्नारदमे महादैत्य मदीयं स्मरणं न हि । तच्र त्वं दैत्यभावेन कुरु राज्यं महामते ॥५१॥
तदीयपुण्यजं सवं शक्ष्व नित्य सुकमंजम्‌ । ज्ञानादिसकलं तद्रत्‌ त्वदीयं नात्र संय ॥५२॥ मद्भक्ता ये महादैत्य तान्‌
रक्षस्व यथा्ृलम्‌ । माणपत्यप्रियस्त्वं वै भविष्यसि न संशयः ॥५३॥ एवसुक्तो महादैत्यः कोधः परमहर्षितः । रंबोदरं
प्रणम्यैव ययौ स्वस्थानसुत्तमम्‌ ॥५४॥ दैत्या राहुखुखाः सर्वे तं त्यक्त्वा भयसंयुताः । पातारं विवि ।
संहरषितोऽभवत्‌ ॥५५॥ एवं करोधासुरं शांतं चकार गणनायकः । कोधो गणे्ाभक्ि वै कुवन्‌. सन्‌ संसितोऽभवत। व
॥ भोमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे पंचमे खण्डे लंबोदरचस्ति कोधासरवांतिवर्णनं नामाऽष्टमोऽध्यायः ॥ ॥

">>> >< - <,

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ नहोवाच । एवं ऋोधासुरं शांतं दष्टा देवर्षयोऽभलाः । हषयुक्ता विोषेण पुष्ज्गैणनायकम्‌ ॥

पूजयित्वा विधानेन नेखुखुबोदरं पुनः । ततस्तं तुष्टवुः स्वँ मक्तिनम्रात्मकधराः ॥ २ देव्य उ्छुः । अरष्ठं प्रधानं सक्रलादि ॥ =
सर्वात । पूणमन॑त मावम्‌ । नित्यं निजात्मानमचित्यसंस्थं ख्बोदरं तं च वयं नताः स्मः । ।२॥ बोधेन हीनं स्वसुख ति
वीजात्मकं सां र्यमनंतवे्यम्‌ । वेदेहयोगेन च रभ्यमेवं रंघोद्रं त॑ च वय॑ नता; स्मः ॥४॥ जीवं परानदमर्यं भरेवा
बोधस्वरूपं पकृतेरंयस्थम्‌ । देहैर्विहीन॑च तदात्महीनं लंबोदरं तं च वयं नताः स्मः । ।५॥ सोऽहं सदाभदविवक्जितं वै
देहात्मयोगं सकलावभासम्‌ । नित्यै पुराणं पुरुषं गणेदरा रंबोदरं तं च वयं नताः स्मः ॥६॥ बिवुस्वरूपं मनसाऽथ
पादेविहीनं च चतुष्पदं यर्‌ । नानात्मभेदाभितमेकदंतं लंबोदरं तं च वयं नता; स्म; ॥७॥ नादस्वरूपं भ

र -----------~----------------~-~----

ध स्कसस्छ्कससज्छ्छछखडडः

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

----_________ [ब -------11---- पनर ` पन १८
सल. ५ भ. ९ म ्दासतठलण्छछज्छः .
न 546 # य 11 11

$ 4 + ॐ,
सर्वत्र चक्षुः श्युतितडभ्रूलम्‌ । सक॑त्र हस्तोदरपादपद्यं ठंबोदरं त च वर्यं नताः स्मः ॥८॥ संस्थ सुषौ सम भाव च
द्ज्ञमाद्यं द्विविधावभासम्‌ 1 आनंदकंद तमसा विमतं ठेबोदरं तं च वर्य नता; स्मः ॥९॥ सुक्ष्मस्वरूप च तथान्तरस्थ

क.

सर्वज्ञमाद्यं गणनायकं यम्‌ । विज्ञानकोरास्थविहारकारं लंबोदरं तं च व्यं नताः स्मः ॥१०॥ स्थुलस्वरूपं सकलानिमानं
श्रे्ठं रजोयुक्तमनतमाच्यम्‌ । अन्नात्मनोगेषु विहारसिद्धं लबोदर तं च वयं नता; स्मः ॥११॥ अध्यात्मरूप , तमसा चरत
दरव्यप्रकारां परमा्थभूतम्‌ । देहेद्रियज्ञानमयं च दुंहि टंबोदरं तं च वर्य नताः स्मः ॥१२॥ ननत्य रजादहप्वकारग

[क

कर्मस्वरूपं विविधेद्रियस्थम्‌ । तल्ञापिभूतात्मकमप्रमेयं रंषोदरं त॑ च वयं नता; स्मः ॥१३। ज्ञानस्वरूपं सकलामरस्ध
सर्वद्वियज्ञानकरं प्रथ वै । तज्नाधिदेवपरचुरं महांतं लंबोदरं तं च वयं नता; स्मः ॥१४॥ आकारारूपं सकंलावभास्‌

[ कड भ

के, 1, 4 . # + व 2
नादपचुरं सकलादिभूतम्‌ । भरतैः सदा खेलकमादिनाथं कंबोदरं तं च वथं नताः स्मः ॥१५॥ वायुस्वरूप जगद्कचाछ
्राणादिसंस्थ स्वविभागदं यम्‌! देदपचारं ददा नामभिश्च रंबोदरं तं च वयं नताः स्मः ॥१६॥ तेजःस्वरूप सकलाव नासं

श

[ ऋ । # ॥; # 1.4
द्रद्रपरचारं जठरे सुसंस्थम्‌ । संघो सदा व्याप्य विभागकारं लंबोदरं तं च वर्थं नताः स्मः ॥१७५) जलस्वरूप रसखयुक्तमव
¢ क

* ऋ कै
प॒ष्टिपरदं षड्समं परेशाम्‌ । नित्याद्रमावस्य प्रकादादं थं ठंबोदरं तं च वयं नता; स्मः ॥१८॥ पृथ्वीरवरूपं च धराधरा

सरवाहनमूरं विविधौषधिस्थम्‌ । आकाररूप च गजाननं चै रंबोदरं तं च वयं नताः स्मः ॥१९॥ विराटुस्वरूपस्थमन॑तपारं
सर्वन्रनत्रं च सदस्ररीर्षम्‌ । सर्वत्र हस्ताननपादकादिं लंबोदरं तं च वयं नताः स्मः ॥२०॥ रजोयुतं खष्टिकरं द्विजरामादि-
स्वरूपं प्रपितामहं यम्‌! समान मावेन सुराखरस्थं ठंबोदरं तं च वथ नताः स्मः ॥२१॥ सच्छप्रचारं दरिरूपधारं थं तामसं
छाकरवेषसंस्थम्‌ । सूर्यप्रचारं जगद॑बिकागं टबोदरं तं च व्य नताः स्मः ॥२२॥ इत्यादिभेदैः सुविराजमानं सवैविहीनं
तु कथं स्तुवीमः ! देवाः दिवाद्याञ्च विकुठिता वे लंबोदरं तं च वय नताः ॥२६॥ ब्रह्मोवाच । स्तुत्वा देवषयसत्ववं पणेखुस्त
गजाननम्‌ । रुबोदरस्तानुबाच महाभागान्‌ सुसिद्धिदः ॥२४॥ भवत्करृतमिदं स्तोत्रं भवेन्‌ मत्प्रीतिवधनम्‌ । पठतां श्चण्वतां
सद्यः सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥२५॥ धमीभकाममोक्ाणां साधनं ब्रह्मदं परम्‌ । भविष्यति सदा मान्यं सवकार्येषु सवेदा ॥२६॥
मारणोचाटनादीनि स्तोच्रेणैव सुर्य: । भविष्यति न संदेहः परक्रूत्यविनारानम्‌ ॥२७॥ पुत्रपौत्रादिकं सर्वं लभते स्तोच्-

विंदति ¢ + क न
पाठतः । चनधान्यकलच्रादि सुखं विंदति मानवः ॥२८॥ काराखृहगतं सयो मोचयेत्‌ स्तोत्रपाठतः। हृदीष्सितं रमेत्‌ सव-

2111<41200211082411121॥1.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं, ५ अ. ९ पान १९
वि

मेकरचिातिवारतः ॥२९॥ एकविदातिपाटांश्च स्तोच्नस्यास्य करिष्यति । क्ष सदयो हि फलं शुक्त एक्विरादिनावधि ॥३०॥
प्रसन्नोऽहं प्रदास्यामि स्तोत्रेण सुनयोऽमराः। वरं ब्रूत महाभागा यदपि स्यात्‌ स॒दुरंमम्‌ ।॥३१॥ रंबोदरवचो देवषेयः श्चुत्वा
प्रणम्य तम्‌ । जगुः प्रहृटचित्तास्ते साश्चुनेचाः खयचरिताः ॥३२॥ देवषेय उचुः । टंबोद्र प्रसन्नोऽसि वरदोऽसि मदाप्रमो ।
तव भक्ति सुसंपूर्णं देहि क्रोधविवजिताम्‌ ॥३६॥ क्रोधासुरस्त्वया नाथ करतः सुरांतिधारकः। तेन विश्वं गणाधीरा वरयुक्तं
कृतं प्रभो ॥३४॥ स्वस्वकमेरता; स्वँ भविष्यंति सुध्मिणः । वय॑ च स्वाधिकारेषु स्थास्यामस्त्वत्पसादतः ॥३५॥ खनयो
भयहीनास्ते यथाऽऽचारकराः प्रभो । भविष्यति गणाधीक्च कँ वरं तु श्रणीमहे।॥२६॥ एवसुक्त्वा प्रणेमुस्ते टंबोदरं सुखप्रदम्‌ ।
नन्तुस्तत्पुरः सवे हषनिभरमानसाः ॥३५॥ लंबोदरस्तानुवाच तथेत्येव प्रतापवान्‌ । अंतधीन चकाराऽसौ पर्यता-
ममरषिणाम्‌ ॥३८॥ ततो देवा दिजास्तन्र सूतिं कृत्वा सुरो मनाम्‌ । चतुखंजां गणेरास्य स्थापयामासुरादरात्‌ ॥३९॥
पश्चिमे सागरे तीरे पुपूजस्तां विशेषतः। तदादि तत्‌ सुद्ध क्षेत ठबोदरस्य च ॥४०॥ अंरोन स्वाधिकारेषु स्थिता देवषंयो-
ऽमलाः । पूणं नावेन त्रैव भक्ति कुर्वति नित्यदा ॥४१॥ पएत्टुंबोदरस्थैव कथितं सुचरित्रकम्‌ । विन्वामिच्रवसिध्मौ च
संश्चुतं ऋोधनादानम्‌ ॥४२।॥ असद्रह्यमयो ंबोदरश्चाय गणेश्वरः । स्वतः परत उत्थानं करेति लीलया प्रः ॥४३॥ तस्य
रूपं परं केन वक्तुं नैव प्रराक्यते । स्वसंयोगयोगेन रकुभ्यते योगसेवया ॥४४॥ अर्यं रंबोदरश्चैव पूणंयोगप्रवाचकः |
संयोगायोगयोर्योगे लभ्यते योगसेवया ॥४५॥ उदरात्तस्य संभूतौ संयोगायोगरूपक्रौ । तेन लंबोदरश्चायं कथ्यते
वेदवादिभिः ॥४६॥ भसित उवाच । एवमुक्त्वा स्वयं ब्रह्मा विरराम महामते । वसिष्टस्तं प्रणम्धैव गतः स्वाश्रममंडले ॥४.५॥
विश्वामिच्रश्च मेधावी निःश्वस्य स्वस्थलं गतः । एवं गते मया तच पृष्टः सोऽपि पितामहः ॥४८॥

॥। ओमिति श्रीमदतत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खंडे गजाननचसि छबोदर्देवर्विङ्तस्तुतिवणनं नाम नवमोऽध्यायः ।।

+^ 34

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ख. ५अ. १० । - पान २०

॥ स्रीगणेशाय नमः ॥ नैधुव उवाच । श्ुत्वा कथां महाभाग क्रोधशांतिकरीं प्रभो । न तृप्यामि पुन; स्वामिन्‌ वद वित्तेश
चेष्टितम्‌ ॥१॥ त्वया ष्टः कर्थं ब्रह्मा ख जगाद किंमप्यहो । तद्रदस्वं द्यासिधो तात योगप्रदं हि चेत्‌ ॥॥२॥ सुदल उवाच ।
एवं षृष्टो महातेजा नैधरवेण पितृव्यकः । कथांतरसुवाचेदं महायोगग्रदं मदत्‌ ॥३॥ असित चाच । छण पुत्र परवक्ष्यामि
योगददांतिपदयप्रदम्‌ । गणेदानस्य माहात्म्यं ब्रह्मास्य विचक्षण ॥२॥ ब्रह्माणं च प्रणम्यादावणृच्छं विनयान्वितः ।
वद तात महायोग शांतिदं सवैतारक ॥५॥ सहजे च महायोगिन्‌ स्वाधीनत्वं पदयते । स्वेच्छामयं कथं नाथ भवति
ब्रह्म ते नमः ॥६॥ अतः शांतिविहीनौ त्वां समागतौ न संदायः | शांत्यथं वद कि सेव्यं करिष्यावस्त्वदाज्ञया ॥9]
असित उवाच | वत्सरेण मया तात पृष्ट; सर्वविदां वरः । उवाच प्रेमसंयुक्तो गाणपत्यः पितामहः ॥८॥ होवाच । कम॑जञानं समं
बरह्म सहजं तु चतुर्थकम्‌ । तेषां संयोगभावे वै स्वानंदो मौनधारकः ॥९॥ तत्र स्वाधीनं ब्रह्म पराधीनं कुतस्रिधा ।
स्वसंबेव्यमयेनैव खतो योगेन लभ्यते ॥१०॥ संयोगो मायया युक्तः सर्वसंयोग भावतः । अयोगे सवसंयोगो नयति
उयतिरेकतः ॥११॥ निन्त्या स्वधिया ब्रह्म प्राप्यते नान्यथा कचित्‌ । स्वकीयाऽमेदतस्तत्र निचृत्तिर्योगिभिध्रता ॥१२॥
संयोमायोगयो्योमि योगः शांतिप्रदायकः । कात्या स एव लभ्यश्च सुतौ भवति नान्यथा ॥१३॥ छांतिरूपधरं परण गणेशं
संवदति च । वेदास्तं मावसंयुक्तो खुनी यदि भजिष्यथः ॥१४॥ तदा शांतियुततौ योगी भवंतौ योगिसंमतौ । भविष्यथो
महाभाग्ये नान्यथा मे वचोऽनतम्‌ ॥१५॥ संपन्ञातमयो देदहोऽसंप्रज्ञातमयं हिरः । गजाकारं तयोर्योगे गणेशो देहधारकः
॥१६॥ गणाः समूहरूपाश्च समूहा ब्रह्मवाचक्राः । तेषां स्वामी न संदेहो गणेरो नामधारकः ॥१७॥ चित्तरूपा मदावुद्धि-
धित्तमोहकरी मता । सिद्धिस्तयोः पतिः साक्नाद्रणेरो वेदवादतः ॥१८॥ चित्तं मोदयुतं त्यक्त्वा चिंतामणि भजिष्यथः।
योगचांत्या महाभागौ नित्य॑तं योगरूपकम्‌ ॥१९॥ असित उवाच । एवघुक्त्वा विधाता वां विरराम महामते । वत्सरेण
समायुक्तस्तं प्रणम्य वनेऽगमम्‌ ॥२०॥ आवाभ्यां साधितं पुत्र यथोद्दिष्टं च वेधसा । रशमदमयुताभ्यां वे शांतिः पराप्ता
सुनिश्चला ॥२१॥ तथापि गणराजस्य भजने निरतौ पुरा । गते वपं गणाध्यक्ष आययौ वरदायकरः ॥२२॥ तं दद्रा प्रणतौ
देवं पुनः पूज्य यथाविधि । गणेशानं तुष्टुविव भक्त्या नभ्रात्मकंघरौ ॥२३॥ असितवत्सरावूचतुः । ठंबोदर नमस्तुभ्यं
सततं योगरूपिणे । योगाकारदारीराय योगकछांनिप्रदायिने ॥२४। वित्नेदाय महाभक्तानां विच्रहरणाय च । अभक्तानां

| व 98 व 0-04-4

211<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

` १4 ~~

व्ल लल त्रसरः तलखखछलछरलछछञछः वला परनि २२१
न 4

वि श्णिते ५ ४९ $ $

1 सवानदबासिने तुभ्यं सदा स्वानंददाधिने । सूषकवाहनायेव ूषकध्वज वै नमः ॥२६॥
६० गणेय सर्वेषां नाथरूपिणे । नाथानां नाथरूपाय विनायक नमोऽस्तु ते ॥२७॥ हेरंबाय च सवेषां माचरे पिन्ने
व र जयष्ठाना ज्यष्ठ ते नमः ॥२८॥ अमेयायाऽप्रमयायाऽनतखेलकराय ते । अनंतानतरूपाया-
न स्वेवामावि ।९\॥ [सष्धबुद्धिपते नाथ भक्तरक्षाय च । नानाहाक्तिप्रपालायानंतमायाविहारिणे ॥३०॥
क सर्वेषा पूज्याय ते नमः । सवपूज्याय सर्वेषां सिद्धिदाय नमो नमः ॥३१॥ वक्रतुंडाय वीराय चैकर्दताय ते
नमा नमः ॥३३॥ ब्रह्मणां पतये तभ्य ब्रह्मणां दिन =. ~
विहीनाय मनोवाणीम म णा ब्रह्मवादिनं । ब्रह्माक्राराय वें दुंद वेदवेद्याय ते नमः ॥२३४॥ मनोवाणी-
वेदा योगींद्र ण भयाय च । योगाय परदाय सबामयविवित।।३५॥ विं सतुवसत्वां गणाधीश यत्र शांतिं समागताः!
ध सुख्याश्चास्तुबन्त परणमावहे ॥ ३६॥ एवं स्तुतो गणाधीदास्तौ जमाद महाखनी । वरं संव्रणतं विधौ दास्यामि

न्तयाच्रतः ॥२७॥ भवद्भयां यत्‌ क्रं स्तोन्रं तदेव मे पियं भवेत्‌ ! सर्वसिद्धिपदं पर्ण तथा मद्धक्तिदायकम्‌ ॥३८॥
एवमुक्तौ महायोगिनावृूचतुर्गजाननम्‌ । भर्वित देहि गणा त्वत्प
नाथ नमोऽस्त ते । नान्यं स त देहे गणाध्यश्त त्वत्पदे खां पराम्‌ ॥३९॥ गाणपत्यप्रियत्वं नौ देहि
पि स्तु ६ न्य वरं गणाधीा च्रृणुवः सखद कदा ॥४०॥ तथेति ताुवाचाथ गणेशोंऽतर्वैधे स्वयम्‌ । आवां
४. तसमायुक्तौ भजावो गणनायकम्‌ ।॥४१॥ इति ते कथितं वत्स ज्ञानं गणपते्मया । दामदमपरो भूत्वा भज त॑
गणनायकम्‌ ॥४९॥ एवसुक्त्वाऽसितस्तं वै नैश्ववं गणपस्य सः । मंत्रं ददौ प्रजानाथ तस्मा एकाक्षर पनः ।४३॥
ततश्चांतर्हितो योगी सोऽसितः दि + = । पुनः ॥४२॥

¦ परमाथषित्‌ । गणे नेभुवस्तेषे तपः संपूज्य यत्नतः ।४४॥

मिति दन्द न्भ => ै, 1 ~ ४ र ४ £ 4
॥ शरीमदान्त्ये पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खंडे दबोदरचरिति बत्सराऽसितङंतिव्णनं नाम दृकमोऽष्याय ॥

> >€ <, <

+

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110021108@201112||.0111

1 कक्ष न्त
खं ५अ. ११ पान २२

नन

प ध १ 49 9 1

॥ श्रीगणेद्याय नमः ॥ खरल उवाच । तैश्रवो योगमार्गेण शमदमपरायणः । कांति परासः क्रमेणैव योगि्वंद्यो वभ्रूव ह ॥१॥
ततः सोऽपि गणाधीकं न सुमोच तताप सः । तपः सेवापरो भूत्वा गाणपत्यपियाथतः ॥२॥ एवं तस्य तपो ज्ञात्वा तं
ययौ स गजाननः । तं दष्क सहसोत्थाय प्रणनाम कृतांजलिः \२॥ पुषूज भक्तिसंयुक्तः साश्चुने्ो महायशाः ५७५ सरोमाचः
परतुष्टाव सूक्ैगणाङाकैः पुम्‌ ॥८॥ तततस्तुश्रे गणाधीचास्तस्तै भक्ति ददौ. दृढाम्‌ '। गाणपत्यपियं छत्वांऽतधानं स॒ चकार
चै ॥५॥ तदादि नैश्ुवो योगी गाणपत्ये बभूव ह । भजते गणनार्थं सोऽधुना सर्वत्र संमतः ॥६॥ इति ते कथितं दक्ष
चरि सर्वदं परम्‌ । रैबोदरस्य माहात्म्यं सर्वहांतिपदं प्रभो ॥७॥ कोधासुरचरित्रं तत्तथा ते कथितं मया । न संशरायो
भवेत्तस्मे श्रवणात्‌ ऋरोधश्ांतिदम्‌ ॥८॥ स्वस्वखंडेषु सवत्र पथिमांतदिग॑तरे । सुनिभिः स्थापितो ठंबोदरश्ैव गजाननः ॥९॥
तस्य दद्वीनमान्रेण यथेप्सितफलं लभेत्‌ । समुद्रतीरसंस्थस्य मूषकारूढकस्य वै ॥१०॥ एवं लंबोदरस्यांशा अनेता
विविधाः स्मृता; । स्वस्वधर्मपररक्ता्थं जनेभ्यः सवदाः प्रमो ॥११॥ तेषां चरिच्रकोव्येदो वक्तुं नैव प्रराक्यते । ब्रह्मा-
दिभिर्महाभाग तत्र कोऽहं नराकरतिः ॥१२॥ जगद्भद्यक्रियाथ स याचितस्तैः पुरा प्रभो । रक्तिरूपावतारं च धुत्वा
सर्वर्भदोऽमवत्‌ ॥१३॥ महिषासुरनाकार्भ याचितो मायया पुरा । विघ्नराजः स्वयं सोऽपि बभूवे धमपारकः ॥१२॥
मायाकरविनाशाय रोषपुत्रो बभूव ह । ठंबोदरः स्वये साक्षात्‌ स वै मूषकमः स्मरतः ॥१५॥ सावणिमनुना चैवाऽऽराधितो
गणनायकः । बभूव वै तत्र रैवोदरः शक्तिविनायकः ॥१६॥ ब्रह्म नानाविधं वेदे कथितं तु प्रजापते । जगत्तषां तथा
सिच्च विहारार्थं बभूव ह ॥१७॥ तेषु स्वान॑द भावेन स्थितोऽयं ब्रह्मधारकः । संयोगाभेदयोगेन स वै लंबोदरः स्तः ॥१८॥
संयोगामेदयोगेन समाधिना प्रजापते । नानाविधं जगद्भह्य भवन्नरयति तद्गतम्‌ ॥१९॥ तेषां भेदा गणेशोन तथा
खष्टा्च पाठिताः । हतास्तेन समाख्यातो वेदे स ब्रह्मवाचकः ॥२०॥ भदा असत्यरूपाश्च तेषां ब्रह्म भकथ्यते । शक्तिजोनीदि
तां ठबोद्रमेव गजाननम्‌ ॥२१॥ समुत्पन्नास्तदुदरा्द॑ते तच्र गता बसुः। भेदा टधोदरस्तन समाख्याता दयसन्मयः ॥२२॥
इदं ठंबोदराऽऽख्याम कथितं ते प्रजापते । श्रवणात्‌ पठनात्‌ सवदायक्तं सवसंमतम्‌ ॥२३॥ श्रोतुमिच्छसि किं भूयस्तद्रदस्व
प्रजापते ! कथयिष्यामि ते माव प्रभो ज्ञात्वा गणेश्वरे ॥२४॥ |

| ओमिति श्रीमदान्तये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खण्डे रंबोदर्चसति रंबोदर्रह्मवणैनं नाम एकादशोऽध्यायः ॥
"च> > < <~ ना
स 6 4 0 1

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

चपला ____`_`_{__`_`________________________~_~_~ ५अ. १२ व

वज म
॥ श्रीगणेक्ाय नमः॥ शौनक उवाच। लंबोदरस्य माहात्म्यं त्वं जानासि खुखधदम्‌। सुखां बुजात्‌ खवति च यस्यैवं रांतिदाश्रतम्‌

॥१॥ रंबोदरस्य माहात्म्यं शयुं कोषहरं परम्‌ । ्नोतुमिच्छा तथा मेऽपि वरते मावसंयुता ॥२॥ अतो वद महाभाग पुनरवि्ेका-
सत्कथाम्‌ । दक्षेण संशुतां पुण्यां सुद्गलायोग सागरात्‌ ॥॥ सूत घ्वाच । मुने द्रैनक धन्यस्त्वं महच्छण कथामरतम्‌ । दक्तेण
संतं पूणं सुद्रलेन पभाषितम्‌ ॥४। लंबोदरकथां श्रुत्वा हृष्टरोमा प्रजापतिः । प्रणम्य सुद्रलं विपरसुवाच वचनं दितम्‌ ॥५॥
दक्ष उनाच । षन्योऽसि योगिर्व्योऽसि सुद्गल त्वं न संशयः । कथां वदसि कल्याणदायिनीं हर्षवर्धनीम्‌ ॥३॥ शयुत्वा श्चुत्वा न
म तधिजायतेऽखतस॒ननि भाम्‌ । अधुना वद योगींद्र पुनगेणपतेः कथाम्‌ ॥७५॥ लंबोदरः कथं चायं शक्तिरूपो बभूवे ह्‌ ।
तस्य सख्यं चरित्र मे वद सवोथदायकम्‌ ॥८॥ दाक्त्या संराधितो देवो महिषस्य वधाय च । कथं भकटरूपोऽसौ वभूवे
तद्वदस्व म ॥९॥ रावदुच्रः क्थ साक्लाह्‌भूव गणनायकः । मायाकरविनाशाय कथं मूषकगः स्तः ॥१०॥ सावर्णिमनुना
चैव कथमाराधितोऽभवत्‌ । कथं राक्तिगणेशयानोऽवतारः प्रब्रव ह ॥११॥ एतत्सर्वं सविस्तीयं वद मे कुरुणानिषे ।
कंबोदरावताराश्च सुखदाः वणात्‌ पमो ॥१२॥ अन्यत्त्वं वद योगीद्र गाणपत्यस्वरूपक्रम्‌ । दीक्लायुक्तं विशेषेण कीरो
गणपः स्तः ॥१३॥ पूजा गणपतेन्चैव , कीददी क्रियते जनैः । मंत्रः केन प्रकारेण गद्यते य॒रूवक्त्रतः ॥१४॥ विधियुक्तं
भाणपत्यमार( ज वद विस्तरात्‌ । यनाहं गाणपत्यश्च भविष्यामि छदीक्षया ॥१५॥ गाणपत्यश्च योगींद्र प्रभो ज्ञास्यामि
दष्िगान्‌ । तदथं वद विप्रं सवेज्ञोऽसि न संायः ॥१६॥ महाभाग्येन ते विथ दनं मेऽभवत्‌ किल । तव पादस्य वैचि्यं
सवंसंतोषकारकम्‌ ॥१७५॥ सूत उवाच । एवं प्रष्टौ महायोगी दक्षेण गणपपियः । जमाद तं प्रजानाथं पुन भौवेन तोषितः ॥१८॥
सदर उवाच । धन्योऽसि करतक्रूल्योऽसि दक्ष त्वं नान्न संदएयः । येन भीतिर्मणपतावइ्रता ते प्रजापते ॥१९॥ प्रष्ठः भ्रोतश्च
वक्तु पावनीं सवेदा पराम्‌ । गणे कथयिष्यामि भक्ति दष्टा खृतोषितः ॥२०॥ आदौ ब्रह्म च यत्‌ धोक्तं तदेव न
स्थितम्‌ । स्वेच्छा तन्न सखत्पन्ना माया तस्य प्रजायते ॥२१॥ स्वेच्छया द्विविधं जातं तदेवात्र न संदाय; । स्वत; परत
उत्थानात्तणुष्व सुयोगवम्‌ ॥२२॥ सदा स्वलनिठं वै नानामायाविव्जितम्‌ । तद्र परत उत्थानवाचकं कथितं मया ॥२३॥
मायाखेरकर यच ब्रह्य स्वेच्छामयं पभो । स्वत उत्थानक्रं घोक्तः पद्य वेदेषु मानद ॥२२॥ स्वत उत्थानकं ब्रह्म विकल्पं
प्रकार ह विकल्पात्तत्‌ द्विषा सूतमेकानेकमयत्वतः ॥२५॥ एकं देदिश्वरूपं तदरूपं रारीरकम्‌ । ताभ्यां चतुर्विधं खष्ट

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ५अ. १२ पान र

~~~ 1.

जगदेतचराचरम्‌ ॥२६॥ एते ब्रह्मगणाः स्वँ क्रियाखामथ्येहीनतः । न शक्ता; स्वस्वकार्धेषु तपोयुक्तास्ततोऽभवन्‌ ॥।२५॥
स्वस्वरूपं च सर्वेषां -मवेत्तु किल यादशाम्‌ । ताहृछाय नमस्तुभ्यं मत्र जेपुः परेश्वरा; ॥२८॥ दिचयवषसहस्रेण प्रस

गणनायकः । नरङुजररूपः स प्रकटोऽभूत्‌ हृदि प्रः ॥२९॥ तं दृष्रा ज्ञानसंपन्ना जाता ब्रह्मगणा; परम्‌ । ततस्ते ध्यानरी-
लाश्च पुपृरज॑र्हदि संस्थितम्‌ ॥३०॥ तेषां पुरः स्वयं साक्षात्‌ परकटोऽमूत्‌ प्रजापते । हाक्तिरूपधरो भुत्वा प्रसन्नो वरदायकः

[+>

॥२१॥ चतुबाहधरा देवी सर्वावयवसयुता । स्तन मार भराकरंता छदने परमात्मिका ॥३२॥ तां दद्रा विस्मिताः सर्व पप्रच्छः

स्वहिते रताम्‌ । का स्व॑ कस्मादिदहदायाता वद नः सकर परे ॥३३॥ श्रीदेव्युवाच । गणेकोऽहं महाभागा य ध्यायथ तपोन्विताः ।
तपसा तुष्टभावेन वरदाता समागतः ॥३४॥ एवसुक्त्वा स्वथं तत्र राक्तिः सा परमाद्ुता । गजवक्त्रयुलं रूपं दध तेषां
प्रपदयताम्‌ | ३५॥ लंबोदरं समालोक्य पुनर्विस्मितचेतसा । स्तोत्रं तैव समारब्धं तावत्‌ ख्रीरूपमादघे॥२६॥ दृष्टा ब्रह्ममणास्तां
ते विस्मिता गणपे रताः । गणेचाक्रपया सच ज्ञानयुक्ता बभूविरे ॥३७॥ ततस्तैश्चेितं तस्य ज्ञातं भक्त्या प्रजापते ।
लंबोदरः स्वयं चाक्तिरूपोऽय नात्र संचयः ॥३८॥ या श्वाक्तिः स गणेद्ानो गणेशाः छक्तिरच्यते । लंबोदरास्मिका
साक्षात्‌ सर्वेषां जननी परा ॥३९॥ ततस्तां ते प्रणम्यादौ तुष्टवुः करसंपुटैः । प्रजानाथ ब्रह्ममणाः सरोमांचा विद्रोषतः ॥४०॥
रह्मगणा उचुः । नमस्ते क्तिरूपाथै सर्वेषां च क्रियात्मने । सवैसत्ताप्रदान्यै ते जगदंब नमोऽस्तु ते ॥४१॥ अपारायै च
सर्वेभ्य; सर्वदायै नमो नम; । भक्त्या स्वाधीनरूपायै महामाये नमोऽस्तु ते ॥४२॥ सदा स्वानदसंस्थायै जगट्रह्य-
प्रचा । नानामेदधरायै ते विरद नमो नमः ॥४३॥ अमेया नमस्तुभ्यं मक्तसंरक्चरूपिणि । क्ये पत्ये च
संहन्यै गणे नमो नमः ॥४४॥ ससुत्पन्न त्वदुदरात्‌ जग्रह न संदाय: । तदेव ख्ष्टिरूपं त उदरं ते नमो नमः ॥2५॥
स्तनपानेन देवेदि पोषणं कुरुषे सदा । स्थितिरूषं तदेवांगे स्तनौ ते वै नमो नमः ॥४६॥ अंते भ्रल्यकालन्ञे त्वया ग्रस्तं
सुखेन च । संहारक तदेवांगे सुखं ते वै नमो नमः ॥४७॥ मनोवाणीविहीना त्वं भक्तवत्सल भावतः । स्वयं देहधरा जाता
भक्तरायै नमो नमः ॥४८॥ कि स्त॒मस्त्वां महामाये शक्तिनामधरे परे । सवत्र रात भावेषु संस्थितायै नमो नमः ॥४९॥
वेदानां योगिनां चैव क्तत तत््वदीयकम्‌ । त्वाँ स्तोतुं कः समर्थः स्यादतस्ते प्रणसामहे ॥५०॥ इति स्तुता जगन्माता
ब्रह्मणां जननी पभो । भ्रसन्ना तासुवाचाऽथ भक्तिभावेन तोषिता ॥५५१॥ शक्षिश्वाच । वरान्‌ ब्रह्माणि चरृणुत येषां ये

न नुन्न न्कल पन नवक न

ध

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

लल

मनसीप्सिताः । दास्यामि तपसा तुषा भक्त्या स्तोत्रेण सर्वेपाः ॥५२। भवत्कृतं मदीयं यत्‌ स्तोत्रं सर्वार्थदं येत्‌ !
भक्तिं महाभागाः सवसामथ्यदायकम्‌ ॥५२॥ यद्यदिच्छति तत्त्व दास्यामि स्तोच्रपाठतः । श॒क्तिसुक्तिषदं पूर्ण भविष्यति
न संशयः ।५०॥ एवं रक्तेवेचः श्वा तां ब्रह्माणि प्रणम्य च । जगुः प्रह््टभावेन तां परां स्वमातरम्‌ ॥५५॥ ह्यणुः ।
वरान्‌ दास्यसि सरवैदि तदा ते भक्तिसुत्तमाम्‌ । देहि रक्ते यया मोदो नदयत्यत्र न संदाय; ॥५द॥ दि कतैध्य महादेवि
तत्र सामथ्यसुत्तमम्‌ । दद्यस्मभ्यस्ततो मातः करिष्यामश्च ते पयम्‌ ॥५७॥ तेषां वचनमाकाण्यं संतु सर्वदाथिनी । तयेति
तान्युवाचा्ांऽतधानं सा चकार दे ॥५८॥ ततो वरवलेनैव खषा विश्वं चराचरम्‌। स्वस्व भोगपरदं भिन्नं तेषु कीडंति नित्यदा ॥५९॥
पा्यति च विश्वानि संहरति परजापते । स्वमदिश्चि स्थितान्येव ब्रह्माण्यत्र न संङायः ॥६०॥ इति ते करथितश्ायमवतारः
षुरातनः। रंबोद्रस्य मो दद्न शक्तिरूपः सुखप्रदः ॥६१॥ यः णोति नरो भक्त्या तस्मे सर्वर्थवो वेत्‌ ब्रह्मभूलकरथापि
शक्तिसुक्तिपरदः परः ॥६२॥ सूत च्वाच । श्ुत्वा सुद्भलवाकयं वै दक्लो हृष्टमना; स्वयम्‌ ! जगाद तं पुनर्विप्र शरण संरायसंयुतः
॥६२॥ दश्च उयाच । त्वया खल माहात्म्यं कथितं शक्तिसं मवम्‌ । युतं मया महाभाग तथापि चद संशयम्‌ ॥६४॥ ब्रह्माणि
देदहीनानि देहिहीनानि योगिप । तपादिकं तेषु नाथ कथं मवति तद्वद ॥६५॥ साश्ुनेतरादिकं सर्व स्वुतिपूजादिकं प्रभो ।
कर्थं तेषु मवेदेतद्भांतोऽहमघुना दतः ॥१६॥ तस्य तद्वचनं शचुत्वा दषेयुकतो महाघनिः। जगाद तं प्रजानाथं सर्ब्ञानां शिरो
मणिः ॥६७॥ अदर उवच । ब्रह्माणि _ब्रह्मभूतानि तेषु नास्ति महामते । देहदेदिमयो भाव इति सत्यं शुतेखेखात्‌ ॥६८॥
तथापि सबेरूपाणि वर्द॑ते तानि निचितम्‌ । देहविक्ारहीनानि देदरूपाणि सर्वतः ॥६९॥ देदिविकारहीनानि देदिरूपाणि
सवेत; । ताभ्यां हीनानि भो दश्च द्वाभ्यां तै संयुतानि च॥७०॥ ब्रह्माणि सवेशाखेषु विचारय महामते। अतः सर्वं सवा ते
संमवति न सदाय ॥७१॥ अन्यच्च श्ण वाक्यं मे सवेसक्वायनारानम्‌ । जह्मणि ज्म भावश्च वक्तुं फेन न राक्यते [न
सवं मोगाविकें तेषां तपञादि महामते । कथनीयं कर्थं रासर्दैहवद्रण्यते चतः ॥७३॥ क्विष्यस्य योधदानार्थं जानीहि ।
प्रजापत) मा कुरुष्व चथा लच्र सदायवा विकारकम्‌ ॥७८॥ सूत उवाच । सुद्रखस्य वचः; श्चुत्वा हृष्टो दक्षस्तमत्रवीत्‌ । स
गतः स्वामिस्त्वकुक्तवच साऽधुना ॥७५॥ लंबोद्रस्य मादात्म्यमघुना वव मानद । सर्वज्ञसत्वमतो निःसंशयं सर्व करोषिवे

॥ भमिति श्रीमद पुसणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महपुराणे पंचमे खंडे रोदर्वसति धक्तिखरूपावतारवणनं नाम द्वाद््ोऽष्याय; † ॥७६॥

य ल्ल्र बटछल्ठत्वतवकातव वटर म्् ^ (0 €<, €<
क ललवत्लतछल्ललकल्छल्छ ङ पह्ः

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

-----~ ~ ~ ~=

॥ आरीगणगेदाय नभः ॥ सुदल उवाच । पुरा दैत्याधिपः क्रूरो ब्रह्मणो -वरदानतः । मदिषासुरनामाऽष वभूव 1 ॥१॥
जित्वा देवगणान्‌ सर्वास्तथा स्वरभेषु दैत्यपान्‌ । स्थापयामास दुकुद्ध्रवध्यः सवमावतः ॥२। ततः ९ वै व
स धरातलम्‌ । अभवन्नमराः सर्वे उपोषणपरास्ततः ॥२॥ ततो देवर्षिभिस्तन्न तपसाऽ्राधिनाऽभवत्‌ । शक्तिः सव

साक्षादसंत्स्वानदवासिनी ॥४॥ भरगतेषु सहस्र बै वषषु प्रक्टाऽनवत्‌ । वरदानडता देवी वधाय. मदिषस्य सा ॥५॥
पुरुषात्तस्य भवति न भयं मदिषस्य च । लिता वयं महदेवि रक्ष नो महतो भयात्‌ ॥६॥ तस्य नाई त त्वं सर्चषा
स्खकारणात्‌ । पुच्रास्ते च वथ देवि रक्त रक्ष महाभयात्‌ ॥७॥ तथेति ताुवाचैव सिंहगा कोधसंयुता । र दस्यवधाय
सा महामाया प्रजापते ॥ ८॥ स्थिता वनांतरे धूत्वा मोदिनीरूपक जगौ] मानं रसयुतं शक्तिः छषशचुवे तत्र के ७ ॥९॥
स आगत्य महादाक्ति द्रा मोहयुतोऽभवत्‌। गत्वा दैत्याधिपं सद्यः कथयामास विस्तरात्‌ ॥१०॥ न बर्मा समं 1 केचित्तया
रूपेण तेजसा । खरीरल्नं तद्विजानीहि राज्यमोगि गृहाण च ॥११॥ दैत्यस्य वचनं श्चत्वा मोदयुक्तो महासरः । 5
्रेषयामास तां समानेतुमादरात्‌ ॥१२॥ थधानेन महामाया दृष्टा मोहविवर्भिनी । मोदितः स उवाचाथ तां सवातिग-
रूपिणीम्‌ ॥१३॥ मरिषो देवि सवस्य ब्रह्मांडस्य पति; पर; । खत्युहीनः सदा यौवनशाली शोभया ध ४) तेना
प्रेषितो नूं त्वदर्थ रूपरगछिनि । भव पत्री महाभागे दैत्यस्य महात्मनः ॥१५॥ तस्य तद्वचन चत्वा कंधयुक्ता च
ह । जगाद तं मदोत्सिक्तं दैत्यामात्यं प्रजापते ।॥१६॥ शक्तसताच । परस्याऽदं मादित्य खरी र्वि वदसि मां वचः ।
मूढवत्त्वां हनिष्यामि पुन भौषणसंयुतम्‌ ॥१७॥ तस्यास्तद्वचनं श्रुत्वा करोधयुक्तो महासुरः । 1 तां
समानेतमादरात्‌ ॥१८॥ तदाज्ञया महादैत्या; समाजग्खुः समततः । तान्‌ दद्व काचसयुक्ता सा 1 ॥१९॥
क्रोधानटेन सवान्‌ सा ददाह च प्रजापते । तद्‌ इद्वा परमाश्चय पपाल सचिवो भयात्‌ ॥२०॥ ज्ञात्वा वत्तातख् स
महिषो मोहसंयुतः । स्वयं सेन्यसमायुक्ल_ आययौ तां यज्ास्विनीम्‌ ॥९१॥ तां ष्वा कामवाणः स विद्धो ५
स्वयम्‌ । सचिवान्‌ प्रेषयामास घर्तं समीपसंस्थिताम्‌ ॥२२॥ देच्या चस््रमरहारेण हताः सच भजापते । ततोऽतिकोपसंयुक्तः
स्यं रणसमागतः ॥२३॥ समागतं मददत्यं देवी करोवसमन्विता । धनः सज्वमथो कृत्वा बाणान्‌ चिक्षेप दारुणान्‌

[ ॐ [ कोनो

(र॥। तद्ाणेरपि इत्येसा शताः केचिद्रणाजिरे } केचिच्छिननास्तथा केचिन सूच्छिताः संव श्रूविर ॥२५॥ ततः कोपयुतो

व 3

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख, ५ अ. १२ पान २७
ल्व
८.८. 214 सर ४ ८.1 ~ १.८ रा ड (\ 0999067 ‰ ८.) (1८१८. ८1. प.प “५ 4.८ 6: (13८१-0 6

परापरं यं ध्यायसि निरंतरम्‌ । वरं दातुं वृणुष्व त्वं दास्यामि भकितिथंचरितः ॥४१॥ भक्त्या च तपसा देवि संत॒ष्ट॑ते
विरोषतः । तवाधीनं न संदेहः पय मां वरदाचिनम्‌ ॥४२॥ तस्य तद्रचनं श्रत्वा जगदंबा बुबोध च । अपरयद्रणराजं
तसुत्थाय प्रणनाम सा ॥४३॥ पुप्रजन भक््तिसंयुक्ता तुष्टाव करसपुडैः । पनः प्रणम्य विद्रा सवेसिद्धिपदायकम्‌ ॥४४॥
रक्तिर्वाच । विघ्नाय नमस्तुभ्यं मक्तविन्तविनारिने । अभक्तानां विशेषेण विघ्नकर्त्रे नमो नमः ॥४५॥ गणेराय गणानां
वै पालकाय परात्मने । युणरूपाय सवेच्र संस्थिताय नमो नमः ॥४६॥ अमेयराक्तये चैवामेयमायाप्रचाख्क । मायाहीन-
स्वरूपाय मायिभ्यो मोहदाथिने ॥४७१ ब्रह्मभ्यो ब्रह्मदात्रे ते ब्रह्मणस्पतये नमः । ब्रह्मणे ब्रह्मरूपाय हेरंवाय नमो नमः
॥४८॥ कमणां फटवात्रे ते कमेणां कमेधारक । कर्मयोगस्वरूपाय परेशाय नमो नमः ॥४९॥ ज्ञानानां ज्ञानरूपाय
ज्ञानिनां ज्ञानधारिणे । सदा ज्ञानविहीनाय ज्ञानयोगाय ते नमः ॥५०।॥ समाय च स्वरूपाय समेभ्यः साम्यदाय ते ।

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

सतक

6 अ क क कज क क क ध नि प यरि नो तोप द तोत किय न दतीी र
ख. ५अ. १३ पानं २८

जआन॑वानदक॑दाय समहीनाय ते नमः ॥५१॥ सदजाय विहीनाय सहजैः सदजात्मने । सहजानां तु योगाय निर्मोदाय
नमो नमः ॥५२॥ स्वार्नदाय सदा स्वानेदानां स्वानेदमूतये । मायायुक्ताय देवेखा सवोधीदाय ते नमः ॥५३। अयोगा
सदा ्रह्मनिघ्रसति धारिणे नमः ! असंप्रज्ञात्तमावाय ठंबोदर नमो नमः ॥५४॥ रांतिरूपाय योगाय योगेभ्यो योगदाय ते
चित्तभूमिविदहीनाय नमध्चितामणे नमः ॥५५॥ क्षमापराधकं नाथ विस्खत्या भ्रमसंयुता । अप्रपूज्य गणाधीक्ष गत।
योद्धुं परात्परम्‌ ॥५६॥ अधुना मे वरं दे त्वत्पादरखदायकभ्‌ । महाभक्िपदं नाथ येनाऽदं तोषिता त्वया ॥५अ] जयं
देहि गणाधीदा महिषस्य वधाय वै । रतायै देवदेवेहा नमस्ते परमेश्वर ॥५८॥ एवं तस्याः संस्तुवत्या भक्त्या रससमुद्धवः
तेन युक्ता ननतैव साश्ुनेत्रा परजापते ॥५९॥ कंबोदरस्तारश्चीं स निरीक्ैव जगाद ताम्‌ । त्वया यद्याचितं देवि तत्‌ सं
सफलं मवेत्‌ ॥६०॥ त्वया कृतमिदं स्तोत्रं भवेद्‌ भक्तिरसपमरदम्‌ । अपराधस्य देवेदि सहने कारणं मयि ॥६१॥ सक्ति
मुक्ति प्रदास्यामि स्तोतच्रेणाऽहं हि संस्तुतः । यं यं चितयसे कामं तं तं दास्यामि निधितम्‌ ॥६२॥ एवसुकत्वांऽत्दधेऽसं
गणेशो बरह्मनायक्रः । राक्तिः खिन्नेव तत्रैव संस्थिता ध्यानसंयुता ॥६३॥ स्थापयामास मूर्तिं सा ब्राह्यणै्वैदपारगीः
पूजयामास तां तत्र ततो योद्धं समागता ॥६२॥ तदादि गणराजस्य स्थानं तत्‌ पप्रथे खुवि । सवेसिद्धिकरं परणं
याच्राकारि जनस्य च ॥६५॥ ब्रह्मभूयप्रदं पूर्ण तश्रैव मरणे सति । विघ्रेश्वरस्य दक्षैतद्‌ व भूवे सवेदा प्रियम्‌ ॥६६।
महिषासुर देवी जघान बरदानतः । युद्धं कृत्वा महाघोरं जगद्रक्षणलाटसा ॥६७॥ पुनः समागता देवी विघ्नद्ाक्षच्वे
प्रभो । तन्न नित्य महाभक्त्या भजते गणनायकम्‌ ।॥६८॥ इदं लंबोदरस्यैव चरित्रं सेदं परम्‌ । यः दणोति नरो भक्त्य
पठेद्वा तस्य सं भवेत्‌ ॥६९॥

| ओमिति श्रीमदा्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे पंचमे खंडे छंबोदर्चसि शक्तिवरप्रदानं नाम घ्रयोद्दोऽध्यायः ॥

„ न~~ ~र त ल लत त्य पत व्यण्ददयन्दवत्य

व

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ५अ. १७ पान २९.
य

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । अन्यच्छृणु महाभाग लंबोदरचरित्रकम्‌. । रात्त्यधीनस्व भावाख्यं सवेसिद्धिप्रदायकम्‌
॥१॥ एकदा मिलिता देवाः सर्वे तच्र प्रजापते । विध्य देर महाक्षेत्रे यात्रार्थं गणपस्य च ॥२॥ तच वादः ससुत्पन्नो

खुनीनां सवेसन्निधौ । पंच देवाः समानाश्च सण॒णा निेणा मताः ॥६॥ कथं वि्रश्वरो देवः सर्वपूज्यो बभूव ह्‌ 1 स्वादौ
पूजनीयः स चलुभिरपि निथितम्‌ ॥०॥ अन्यदेवस्य भक्तैश्चेषटदेवादौ गजाननः, प्रूजनीयः प्रयत्नेन किमिदं विपरीतकम्‌ ॥५॥
गणदोच्छिष्टमोक्तारो देवा विष्णुरिवादयः। इदं किं वेदवादेषु कथितमादिप्रज्यतः ॥६॥ यथा देवाश्च चत्वारस्तथाऽय
गणनायकः । स्वस्वभक्तविधानिन पूजनीयो यदा भवेत्‌ ॥५॥ तदा सवं समीचीनं स्वस्वमा्मपरं भवेत्‌ । छ्य माद्यभे
गणाधीशः सवादौ संमतः कथम्‌ ।८॥ इति प्राप्रे विवादे तु हाक्तिः कोघसमन्विता । जगाद तान्‌ सुनीन्‌ सवान्‌
देवांस्तद्धितकाम्यया ।९॥ शक्तिरुवाच । टंवोदरोऽयमेकश्च वेदे संकथितोऽभवत्‌ । न व्यं तादक्ा विप्रा टैवोदरप्रवाचकाः
॥१०॥ तस्योदरात्‌ ससुत्पन्नं नाना विश्वं न संदायः । नाना ब्रह्य तथेद्राश्च तत्राति संस्थिता बसु; ॥११॥ मध्ये कलांदारूपेण
क्रीडते गणनायकः । जतः स्वादिपूञ्यः स स्वपूज्यो वभूव ह्‌ ॥१२॥ सर्वेषां जनको माता तथा सर्वप्रदायकः । तच र्विः
संशयं विप्राः कुरुथ ब्रह्मणस्पतौ ॥१३॥ तस्यास्तद्वचनं श्चुत्वा जगद॑बासुवाच ह ! शंकरः करोधसंयुक्तरतथा विष्णुश्च
मानद |।१४॥ शिवविष्णू ऊचतुः । किं दाक्ते वदसि पेम्णा गणेच्तो भक्ितिभाविता । व्यं पच समानाश्च तच्ाधिकयं न विद्यते
॥ १५ परस्परं च देवेशि `भावयामो न संरायः । आधिक्यं तेन क्रि देवे कत्थसे त्वं गणेश्वरे ॥१६॥ यदि लंबोदरश्चायमेको
देवो न खंकायः । तस्योदरात्‌ सखुत्पन्ना वय॑ स्वे सुनिश्ितम्‌ ॥१७॥ तदाधारास्तथांऽते वै तच्च लीना भवामहे । तदा वयं
खजामख जगद्रह्य कथं वद ॥१८॥ पालयामो हरामश्चाधिर्कं भवति कि मः । तथापि वेदवादेषु वथं ठंबोदरा नहि ॥१९॥

अतो ठयोदरंस्यादौ साम्य कीदहां मदत्‌ । पदयामस्त्वत्सन्निधाने पश्चात्तं प्रभजामहे ॥२०॥ यदापिक्यं प्रपद्यामस्तदा
सवादिप्ूज्यकम्‌ । सवूज्य करिष्यामो नान्यथा देवि निथितम्‌ ॥२१॥ ततः शिवश्च विष्णुश्च कल्पयित्वा छपारकम्‌ ।

नैवेद्यं सत्यसंकल्पौ प्रजायां संस्थितौ परौ ॥२२॥ एककालसमाविष्टावावाद्य गणनायकम्‌ । पुपूजतुर्महा भक्तया छलधम-

स्वरूपा ।।२२॥ गणेश्वरस्तच्न साक्षात्‌ समाघातः मजापते । दङ्काऽपारं स नैवेद्यं विस्मितोऽभूत्‌ स्वेचतसि ॥२४॥ ध्यानेमालोक्य

विघ्नेशो ज्ञात्वा तयो्दि स्थितम्‌ । सत्यसंकर्परूपां तां सिद्धिमाक्ृष्य संस्थितः ॥२५॥ सिद्धिरीनौ विष्णुशिषौ प्रजायां

ततल लतततलसठठछ्ः

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

निरतौ खुदा । नैवेदं गणराजाय ददतु; परमं ततः ॥२३॥ एकम्रासेन तैवेवयमपारं गणनायकः । घ मक्ष पुनरूचे तौ क्षुधितोऽहं
विशेषतः ५२ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा शिवो विष्णुः पुनः प्रभू । नैवेद्यं सत्यसंकस्पात्‌ कल्पयामासतुः पुरः ॥२८॥
तथापि न च नैवेयं बश्रूवाणुस्वरूपक्षम्‌ ! तेन खेदसमायुक्तौ परस्परमथोचतुः ॥२९॥ सत्यसंकर्परूपं यदेन्वर्य क गतं परम्‌ ।
आवां नरसमौ जातौ किं भविष्यति दैवतः ॥३०॥ ब्रह्माणामीग्वराणां च महत्‌ ब्रह्मत्वमैश्वरम्‌ । सत्यसंकल्प भावार्यं
तेन हीना नराः स्यृता; ॥३१॥ अघुना कि करिष्यावो जीवतुल्यौ न संरायः । अयं ठंबोदरः क्रोधाच्रके पातयिष्यति
॥३२॥ अथवा ख्त्युलोके वै निथितं भयमागतम्‌ । कै चावः हरणं नाथं छलनायां परायण्यै ॥३३॥ चक्त्या संबोध्रितं पूर्वं
तच्राज्ञानसमन्वितौ । वादं कृत्वा महाविघ्रमावाभ्यां प्रकटीकृतम्‌ ॥३९॥ अधुना शरणं श्रेष्ठ दुमर्द प्रभविष्यति ।
गणेराश्च विशेषेण ब्रह्मनायक एव सः ॥३५॥ ततस्तौ भक्षितुं तच्र क्रोधयुक्तो गजाननः । बभूवाद्ुतरूपञ्च द्रा तं
संप्रपेलतः (॥३६॥ रा्तेशवरणमासाद्य पेततुभयविहल्यै । ततः सा तौ समाग्वास्यागरद्य दूर्वा तमाययौ ॥२७॥ प्रणम्य
गणनाथं सोवाच कृत्वा करांजलिम्‌ । हृष्टरोमा च स्वेंदी मक्तिनम्रात्मकधरा ॥३८॥ शक्तिरवाच । क्षमापराधमत्युम्रं देवदेवेश
ते नमः । त्वन्मायागवव॑संयुक्तयोर्िष्णुशिवयो; भ्रमो ॥३९॥ ससुत्पन्नौ त्वदुदराद्‌ बालभमावधरौ तथा । शिवविष्णुगणे-
द्ानतयो्दंड च मा कुर ॥२४०॥ सर्वेषां पोषणे स्वारभिस्त्वं शक्तो नात्र संङखयः। त्वदीयपोषणं पूर्णं त्वमेव कुरुषे सदा ॥४१॥
एवखुक्त्वा महामाया तस्मै दृर्बाङ्करं ददौ । मनसा कल्पयामासात्न चतुर्विधसुत्तमम्‌ ॥४२॥ ततो दूर्वाङ्गरेणैव तृपो-
ऽभूदेणनायकः । महाभक्ति ददौ तस्थै राक्तये भक्तवत्सलः ॥४३॥ प्रसन्नं तं गणाधीडां दृष्टा तत्र समाययौ । दस्थि
हांकरो देवः प्रणम्य प्रोचतुवेचः ॥४०॥ क्षमापराधमुग्रं नौ गणाधीडा विरोषतः } त्वन्मायया मोहितयोः सदा
स्वानंददायक्‌ ॥४०॥ अधुना ते स्वरूपं चञ्ज्ञातं पूर्णं महाप्रभो । सवीदिपू्य एकत्वं सर्वपूज्यो यथातथम्‌ ॥४६॥ एवसुक्त्वा
तुष्डुवतुगणेशानं मदेभ्वरो । अथवैशिरसा भक्त्या संतुष्टः स ततोऽमवत्‌ ॥४७॥ शक्त्या संप्ार्धितस्तच्र भावयुक्तेन
चेतसा । यथापूर्व रिवो विष्णुस्ताददो स चकार ह ॥४८॥ संकल्पसिद्िसंयुक्ततौ संवश्वतुरीन्वसे । सदा मक्तिसमायुक्तौ
भजतो गणनायकम्‌ ॥४९॥ संदायेन विहीनाश्च जाता देवषयो जनाः । पूण भावयुतं दुंडिम भज॑स्ते विमत्सराः ॥५०॥
न गणेरात्‌ परं किचित्तस्मादादौ गणेश्वरः । अते सोऽपि न संदेहो मध्ये नानाविधः स्तः ॥५१॥ सर्वेषां वीजरूपोऽयमतः

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

>> (>< ><>6 >€ (>> 5 9 (2.4; † €> €> > ५६24 पु 2 667 24429 स > > २६.॥.। ्
1.1.1८1 1 (11८72779 7211521 7996 6> (5125 द, 25152521 7: > व त >>> ~: ८7 (7-2 १-17-0 (ह

सवोदिषूज्यकः । सवपरज्यो गणेकनो वेदेषु कथितोऽभवत्‌. ॥५२॥ गाणपत्यस्वभावस्था बभूवुखनयोऽमलाः । यच्च तन्न
गणेशानं भजते तेऽधुना प्रसुम्‌ ॥५३॥ एतद्धबोदरस्यैव चरिन्रे थः श्णोति वा । पठते तस्य विघ्रः सवेदः प्रभविष्यति ॥५४।॥
॥ ओमिति श्रीमदांसे पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रले महापुराणे पंचमे खंडे खंबोदश्चरिते शिवबविष्णुगवहरणं नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥

“ने > <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ खद्रल उवाच । सुरथो नाम राजषिः प्रधानैनयवर्जितैः। बलिः पीडितोऽस्यतं राज्यं त्यक्त्वा चनं
ययौ ॥१॥ तच्र सुनिवरेणैवोपदिष्टः दाक्तिमाभजत्‌। तस्याश्च क्रुपया राजा समर्थः परवञूव ह ॥२॥ स्वराञ्यं प्राप्य
राजपिश्चक्र तद्धमंसंयुतः । अभजच्छक्तिमत्य॑तं भावयुक्तेन चेतस्प ॥३॥ ततो खतः पुनः सोऽपि सावर्णिश्च बभूव ह ।
ममान खतो दश्च सवेमान्य उदारधीः ॥४॥ परवेसंस्कारयोगेन राक्तिभक्तो बभूव ह । वने गत्वा मदादाक्कि पूजयामास
नित्यदा ॥५॥ उपोषणस्मायुक्तस्तताप तप उत्तमम्‌ । ध्यात्वा हृदि महामायां नवाणेजपकारकः ॥६॥ माहार्म्यम-
पठन्नित्यं राक्त्या भक्तिसमन्वितः] एवं वषेदाते पूर्णे पसन्नाऽभून्‌ महासती ॥५॥ अंते तत्तपसा युक्तं ज्ञानमार्मपरायणम्‌।
जञात्वा रुबोदरस्तन्र बरदाता समाययौ ॥८॥ हृदि तस्य स्थितं ध्यानं द्राक्तेस्तच्र गणेभ्वरः । उमे रक्तवणीभो दष्टा
तं सोऽपि विस्मितः ॥९॥ ततः छकतिस्वरूपं स ददश पुनरंजसा । पुनर्दबोदरं देवं पुनः रावितयुतं प्रशम ॥१०॥ वामांगे
संस्थितां शर्विंत हावमावसमन्विताम्‌ । मक्तियुक्तां गणेकास्य ततोऽतिविस्मितोऽभवत्‌ ॥११॥ टंबोदरा्थजं दश्च
राक्तेशच क्रूपया महत्‌ । ज्ञानं भकटरूपं तदभूव हदये मनो; ॥१२॥ ततो मलुर्विशेषेण भक्तियुक्तो हदि स्वयम्‌ ।
विचारमकरोत्‌ पर्णं तच्छरणु त्वं प्रजापते ॥१३॥ रंबोदरः स्वयं शाक्तिः क्राकितरकबोदरात्मिका । रशक्ते्छबोदरस्थैव नांतरं
विद्यते कदा ॥१०॥ शाकितिवामांगसं भूता दक्षि्णांगाद्भणेश्वरः । तयोर मेद भावे यद्य स्वानंदसंक्ञकम्‌ ॥१५॥ कीडार्षं
भक्तरक्षा्थ देदाकृतिधराविमौ । ब भूवतुनं संदेहस्ततः सर्वमिदं बभौ ॥१६॥ एवं विचारयुक्तः स मनु्यावत्‌ प्रतापवान्‌ ।
तावन्तौ बहिरायातौ वरदौ च प्रजापते ॥१७ हवि संस्थौ विस्मितः स क गतौ राकितिवितपौ । पनर्यानवलेनैव

स. पु. ५ गि

2।<८1120021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

ख, पञ. १५ पान दर न
99

चितयामाख भूमिपः ।॥१८॥ ततस्तं तावृचतुश्च वरं वरय सुव्रत । तपसा भक्तिभावेन तुष्टौ दास्पावहे सुने ॥१९॥
तयोर्वचनमाकषण्यौन्मील्याऽपदयद दिनः । दृष्टवा शक्तियुतं देवं प्रणनाम खुदायुतः ॥२०॥ प्रूजयित्वा विधानेन तुष्टाव
मक्तिसंयुतः । पणम्य तौ युनरदेवौ करत्वा कर पुरं विधे ॥२१॥ सावर्णिर्बाच । नमस्ते गणनाथाचै नमस्ते गणपालकं । चतुद
धरा्ेव चतुर्बाहुधराय ते ॥२२॥ अनाव्याभै ह्यनाद्याय परेदायै परात्मने । भक्तविप्रदरायै ते भक्तविघहराय च ॥२३॥
देरंवायै नमस्तुभ्यं हेरंबाय नमो नमः। लंबोद्रस्वरूपाधे नमो खंवोदराय ते ।२४॥ नानारूपधरायैव नानारूपधराय च ।
नमो नमो महादेच्थै देवाधिपतय नमः।॥२५॥ गजवक्चधराये ते गजवक्च्रधराय च । रार्पकर्णस्वरूपायै शप॑करणाय ते नमः॥२६॥
एकर्दतघरायै चैकदंतरूपिणे नमः । मायामोहहरायैव मोदद््रै नमो नमः ॥२) स्वानदपुरसंस्थाये नमः स्वानंदवासिने ।
परण्वादिधरायै च परन्वादिधराय ते ॥२८॥ नमः सर्वप्रबोधायै नमः सर्वप्रवोधक । मापिभ्यो मोहदाच्यै ते मायिभ्यो
मोहदाय च ॥२९॥ दुंदिरास्यै नमस्तुभ्यं दंदिराजाय ते नमः । वक्रतुंडघरायै ते वक्रतुंडाय ते नमः परग सवोदिपूञ्यकाये
च सर्वादिष्रञ्यकाय ते ! नमस्ते स्पूज्यायै सर्वपूज्याय ते नमः ॥२१॥ अन॑ंतखलकारिण्ये चछयन॑तखेखक्रारिणे । नमो नमो
महादहाक्ते नमः शक्तिधराय ते॥६२॥ नानाभेदकरायै ते नानामेदमयाय च । नमो नमः परेशाय परेशणय नमो नमः॥२३॥
या राक्किः सैव विरो नांतरं विते कचित्‌। अज्ञानेन महा भागौ खीपुं भावः पद्दयते ॥२४। यच वेदादयो योगिनो
देवेशा विसिस्मिरे! तन्न स्तोतौ च कोऽहं तावल्पन्ञानप्रधारकः ॥३५॥ भवतोर्दनेमैव बोधयुक्तोऽहमंजसा । तेन स्तुतौ
गणाध्यक्तौ योगन्लांतिप्रदायको ॥३६॥ प्रयच्छतं महायोगमधुना मे नमाम्यहम्‌] भक्ति च भवतो तु सुदृढां दातुमदेथः|॥२७॥
इत्युक्त्वा दंडवद्धुमौ पपात पदयोस्तयोः ! मलस्तौ दृषेसंयुक्तावृचतुस्तं मही पतिम्‌ ॥३८॥। शक्तिषिनायकावृचतुः । कांतियो
महाभाग रमसे योगसेवया । भक्ति दृढां च नौ पादे सदाऽऽदित्यकुमारक ॥३९॥ सुक्त्वा मन्व॑तरं पर्णं यशः स्थाप्य
जगन्नये ! अते स्वानंदगो भूत्वा ब्रह्मभूतो भविष्यसि ॥४०॥ त्वया कृतमिदं स्तोत्र सर्वेसिद्धियदायकृम्‌ । पठते शृण्वते
चेव भविष्यति न संदायः॥४१॥ एवसक्त्वा गणाध्यक्ता्चतर्थानं प्रचक्रतुः। मनु; स्वगहमागत्याऽभजत्तौ मावसंयुतः॥४२॥
मन्वतरसमा सखुक्त्वा ब्रह्मभूतो वभूव ह । गाणपत्यो महाभागः सावणिः भ्रथितोऽभवत्‌॥४३॥ मयाऽवतारः कथितो नान्ना
दाक्िविनायकः। सर्यसिद्धिपरदः पूर्णो लंवोव्रस्य भक्तितः ॥४४॥ मायया मोदितानां वै भिन्ना दाक्तिः भददयते। या शक्तिः

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

कक्कक्रदकगव्ययययरिषरषिणीषि णि कककाककन्याायमववानककवकककककषय

ख. ५ अ. १६ पाने ३२

स स्वयं दश्च लंबोदरो न संहाय: ॥४५॥ ख्ीपुंभावमयी माया त्यक्तव्या योगसेवया । तदा लंबोदरः प्राप्तो योगिभिर््ह्य-
नायकः ॥४६॥ केचिच्छर्कित वरद॑त्येन केचिह्ुबोदरं परम्‌ । भक्त्या भिन्नं सवसरुच्य्थंजानीद्यत्च न संदाय; ॥४७॥
असत्स्वानंदरूपा वै राक्तिवेदे प्रकीर्तिता । स लबोदर आख्यातो गणेरास्यावतारभ्रत्‌ ॥४८॥ शाकितिविनायकस्यैतचरिश्
य; दृणोति वा । पठते भविता तस्य सुक्तिसैक्तिन संदाय ॥४९॥

॥ भोमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ ररे महापुराणे पचम खण्डे ठबोदस्वसिते शकितिविनायकमाहात्म्ये प॑चद्दोऽध्यायः ॥

न्धे चै, ५ < ४ { ५)

॥ श्रीगणेशाय नमः॥ दरर उवाच । शोषयुन्नस्य माहात्म्यं कथयामि समासतः। तच्छृणुष्व प्रजानाथ योगक्रांतिप्रदायकम्‌॥ १॥
एकदा सलयलोकस्थो ब्रह्मा ध्यानपरायणः । बभ्रूव सर्वजंतूनां हितार्थ मोहित; स्वयम्‌ ॥२॥ सदा खष्टि्मदीयेयमखंडा
जायत कथम्‌ । तच्र तस्य स्वनिःश्वासात्‌ पुरुषः संबभूव द्‌ ॥३॥ स परणम्य विधातारं तुष्टाव विविधैः स्तवैः । तछ्वाच
तदा बह्मा किं वाञ्छसि वदाऽ्ु मे ॥४॥ ब्रह्मणो वचनं श्चुत्वा दषंयुक्तः पुमानभूत्‌ । तं जगाद प्रजानाथं भक्ति-
नस्रात्मकथरः ॥५॥ पुमाज़वाच । तव ॒निःश्वाससं भूतं पुत्रं मां पार्य पभो । देहि नाम तथा स्थानं भक्ष्यं नानाविधं
विधे ॥६॥ अन्यत्‌ सुखकरं स्वे देहि नाथ नमोऽस्तु ते । त्वं गतिः सर्बभूतानामधुना मे विरोषतः ॥७॥ तस्य तद्रचनं
श्चुत्वा ब्रह्मा स्नेदयुतोऽभवत्‌ । स जगाद तमादिग्य चु्चुवे पुत्रवत्सलः; ॥८॥ नद्योवाच। माथादरछनमाच्रेण वरस त्वं महामते ।
मायाकरस्ते विख्यातमतो नाम भविष्यति ॥९॥ ययदिच्छसि तत्तत्ते सफलं च भविष्यति । श्रेलोक्ये वसतिः एत्र
गतिरव्याहता भवेत्‌ ॥१०॥ चतुःपदाथैसं भूतं सदा वद्यं भविष्यति । चतुर्विधमयेभ्यस्ते मरणं न कदा मवेत्‌ ॥११॥
युद्धे चतुविधं सवं प्रजेष्यसि न संशयः । सदाऽऽरोग्यादिसंयुक्तो भविष्यसि मदात्मज ॥१२॥ ब्रह्मणो वचनं शुत्वा
हर्षितोऽभूत्‌ पुमान, स्वयम्‌ । मायाकरः पणस्व तं ययौ स्वेच्छया चरन्‌ ॥१३॥ ततो दानवसुख्यश्च विप्रचित्तिः प्रतापवान्‌ ।
तं दषा बलसयुक्त समागत्य ननाम सः ॥६८॥ ज्ञात्वा इत्तांतमेतस्य मायाकरस्य दु मेति; । जगाद तं पुनः सोऽपि
विप्रचित्तिः प्रतापवान्‌ ॥१५॥ वि्रचि्िराच । मायाकर महाभाग शणं मे परमं वचः । वराः भाक्ास्त्वया स्वँ दुरुभा

च छ७ङउ्छखङ्डख्

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं- ५अ. शद पान २४
1.

नान्न संङायः ॥१६॥ तेषां मोगः प्रचार्तव्यस्त्वया नित्य महामते । तदा कसोभायुता जाता वरास्ते नान्यथा परो ॥१७
यथा रूपवयोयुक्ता नादी स्वपतिना युता । नित्यं क्ता विरोषेण शो भतेऽतीव मानद ॥१८] भिखिला विविधा मोगा
शुक्ताश्चेत्‌ सार्थकं मवेत्‌ । निक्षिघ्षा भोगहीनास्ते हाप॑ति पुरषं सदा ॥१९॥ अतो वरान्‌ महाभाग साधयस्व विरोषतः।
नोचेत्ते त्वां शपिष्यति वरा भोगविहीनतः ॥२०॥ वयं दानवमुख्या त्वदधीना भवामहे । अस्माभिर्वखसंयुक्तेशंश्व
भोगं महाबल ॥२१॥ दानवा बलसंयुक्ता अजेया; सवैभावतः । त्वदाज्ञावहागा नाथ चरिष्यंति न संरायः ॥२२॥
एवं मायाकरस्तेन बोधितो दुष्टधी; स्वयम्‌ । तदधीनो बभूवाऽपि ययौ तेन रसातलम्‌ ॥२३॥ तत्र दानवसुस्यैश्च
भिकितिर्यमसन्निभ्नेः । तैर्मानितो विधेः पुत्रो मायाकरस्तुतोष द ॥२४॥ ततः दुक्तं समानीय प्रणतां दानवा विधे । ब्राह्मणे-
रभिषिक्तं तं कारयामासुरादरात्‌ ॥२५॥ असुराणां महाराजो बभूव ब्रह्मणः सुतः । मायाकरोऽतिष्युद्मे स्वेभ्यो
मयदायकः ॥२६॥ नानाभोगान्‌ प्रसंजानो वेन गर्वितोऽभवत्‌ । अमन्यतासुराधी् आत्मनः क्रतक्रत्यताम्‌ ॥२५॥। ततो
दानवसुरूयैः स भित्वा पृथ्वीं ससागराम्‌ । ततो देवगणान्‌. जित्वेद्रासने संस्थितोऽमवत्‌ ॥२८॥ ततः सिचेषिरे सर्व
दानवास्तं विद्धोषतः । स्वगं मोगकरा भूत्वा हर्षिता; स्वजनैः प्रभो ॥२९॥ ततः दिवं समागम्य स युद्धायोद्यतोऽमवत्‌ ।
त्यक्त्वा कैलासमादौ स पपार रकरः; स्वयम्‌ ॥३०॥ ततो विङ्कठगो भूत्वा रराज दानवाधिपः । त्यक्त्वा विककुरमेवं स
विष्णुः पपाठ मीतितः ॥२१॥ ततः शांतिधरं वीक्ष्य तमूचुदीनवाः पुनः । जय त्वं सत्यलोकस्थं ब्रह्माणं देवनायकम्‌ ।॥६२॥
सुरेभ्यः सर्वदाता स पक्षगश्च पितामहः ॥ असराणामहो हता न समो वतते कदा ॥३३॥ तमाभित्य महादेवादयोऽमूचंश्च
संस्थिताः । कारं प्राप्य महाविगा मारयिष्य॑ति नः खलं ॥३४॥ त्वया सर्वं जितं राजन्‌ तदपि परय चेष्टितम्‌ । ब्रह्मणा
दूततवर्थेण सत्कृतो न कदा भवान्‌ ॥३५॥ मायाकरस्ततस्तेषां वचः श्ुत्वाऽसुरः स्वयम्‌ । सत्य॑ विचायं धातारम भूत्‌ जेतुं
समुद्यतः ॥२६॥ दानवेब्रह्मलोके तमागतं वीक्ष्य वै विधिः । रशोकयुक्तः पपालाऽसौ देवौघैः संबतः भुः ॥३७॥ ततः स
सत्यलोकस्थः हद्यमेऽतीव तत्क्षणात्‌ । दानवान्‌ मानयन्‌ दैत्यः सह तैवबुखंजे सुखम्‌ ॥३८॥ ततः स सत्यलोके च कैरासे
बैष्णवे पदे ! सौरे काक्तेऽन्यदेवानां पदेष्वास्थापयत्‌ स्वकान्‌ ॥३९॥ पुनभरूमौ समागम्य संस्थितो नगरे स्वके । प्रप॑चास्ये
महादेत्यो दैत्ये; संचरतो बभौ ॥४०॥ ततो दानवश्चुख्याशथ पाताटजयने सुरः । परास्थापयच ते सवे गताः सर्वे

ॐ =
भन्न ~~~ ~~ त) = ०८ ८ न्व

0.1.01.

2111<412002110820111211.0111

201|<(110021108@201112||.0111

खं ५अ. १७ पान ३५
वट 9 9996

समन्विताः ॥४१॥ तेजिताः सर्पराजास्ते शोषस्ताञ्छरणं ययौ । स्वीक्रुत्य कर भारं स संस्थितो नागयै्तः ॥४२॥ तथापि
दानवास्तत्र संस्थिता मयदायकाः ।! नागानधषेयन्‌ सर्वै यमकालनिभा बलात्‌ ॥४३॥ ततोऽतिदधुःखितः रोषः सस्मार
गणनायकम्‌ । निर्विध्नार्थ प्रजानाथ पुत्र भावार्थमावरात्‌ ॥४४॥ अंतर्ध्यानेन विध्नेशं तोषयामास नागपः । तत्तो वे गते
पूणं प्रकटोऽभूद्‌ गजाननः ॥४५॥ हृदयाद्‌ बहिरेवाऽसौ निगत्य तसुवाच ह । परय रोष महाभाग ध्यानजं ते सुतं च
माम्‌ ॥४६॥ दश्च उवाच । स्वल्पायासेन हेरंबः कथं पुच्रो बभूव ह । कथयस्व महायोगिन्‌ शेषस्य चरितं महत्‌ ॥४७॥

॥ ओमिति श्रीमदांवये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ वले महापुराणे पंचमे खंडे छंबोदस्चसिते शेषातिदुःखवणनं नाम पोडशोऽध्यायः ॥

+ 34

॥ श्रीगणेदाथ नमः ॥ युद उवाच । पुरा कदयपविप्रेणाराधितौ तपसा प्रभू। शिवविष्ण्‌ च पु्ार्थं मच्ध्यानसमाधिना ॥१॥
दद्रा वे गते तौ च वरदौ तं समागतौ । सतौ सुनिषरेणैव वरं दत्वा प्रजग्मतुः \२॥ तयोरंशोन रोषश्च पुत्रस्तस्य बभ्रू ह्‌ ।
धराधरण भावेन पालको विष्णुरेव सः ॥३॥ ब्रह्मणो दि वसाति स उवाख्या विष्टपं महत्‌ । ददाह दांफरांर् महानाभ
प्रतापवान्‌ ॥० सहखरक्रीषी पुरषः रोष एव स उच्यते । खृत्युहीनो छखन॑तोऽयं सरवेषामंतकोऽभवत्‌ ॥५॥ लय एक्रोऽवरोषश्च
तेन रोषः प्रकीर्तितः । ब्रह्मांडं धारयामास सवांधारो बभूव ह ॥६॥ उत्पन्नोऽभूत्‌ स्वयं रोषः साक्चाद्धरिदरात्मकः । ब्रह्मणा-
गत्य तश्रेवाऽभिषिक्तो राञ्यकर्मणि ॥७॥ नागानामीभ्वरो भूत्वा स्थितः सवत्र संमतः । ततः स कदयपं नत्वा जगाद
वचनं हितम्‌ ॥८॥ शेष उवाच । ब्रह्मांडं धारयामीहा कथं सवंसमाकुलम्‌ । तदर्थं मां महायोगिन्‌. शाधि शिष्य पितः
प्रमो ॥९॥ ततस्तस्मै सनिभ्रेष्टो ददौ भन्न षडश्चरम्‌ । गणदास्य यथान्यायं शोधयित्वा प्रजापते ॥१०॥ ततस्तं प्रणिपत्यैव
तताप तप उत्तमम्‌ । वने गत्वा गणेशं स ध्यात्वा जपपरायणः ॥११॥ निराहारेण विघ्रं तोषयामास नित्यदा । पप्रूज
भक्तिसयुक्तस्तुष्टाव विविधे; स्तवैः ॥१२॥ एवं वषसहस्रेण पसन्नो गणनायकः ।. अस्थिमात्रावशोषं तं त्वचायुक्तं
समाययौ ॥ १३॥ तं दष्टा नागपः रोषः प्रणम्योत्थाय चादरात्‌ । पुप्रूजन दषं संयुक्तस्तुश्व करसं, ॥ १४॥

पलल

~ ~ ~ --~---~~---- : > ~~ - ---*+~ ~~~ ~~~ --~-- =

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

व
क
2

ततस्तं मणराजः स जगाद व्रण वाञ्छितम्‌ । दास्यामि तपसा तुष्टो यत्ते चित्ते भविष्यति ॥१५) दोषः; प्रणस्य विधं
जमाद रर्षसंयुतः । ब्रह्मांडधारणे रातिः देहि नाथ नमोऽस्तु ते ॥१६॥ क्तिः देहि गणाधीश क्तिष॒क्तिपदायिनीम्‌ ।
खृत्युहीनं दिदयां नाथं मां कुरुष्व यद्लोतिगम्‌॥१७॥ तथेति गणराजस्तु तसुक्त्वांऽतरधात्ततः । रोषो हृष्टः स्वयं दक्ष स्वस्थानं
प्रजगाम ह ॥१८॥ तदारभ्य स्वयं नागो धराधारो बभूव ह्‌ ¦ दिक्पारुत्वं सदा केभे मान्यः सवाथदोऽभवत्‌ ॥१९॥
तततो योगबलेमैव नाना मायाविारद्‌ः । नाना रूपधरः दोषः श्ृ्युमे सर्वम॑डले 11२० एवं बहौ गते काले हिरण्य
करिपोभ॑यात्‌। देवर नश्वरं मत्वाऽभवत्‌ ज्ञानारथसुयतः ॥२१॥ विपुलं स तपस्तप्त्वा रामदमपरायणः । योगनरूमिस्थ-
भावेनांतर्मिष्टश्च बभूव ह ॥२२॥ ततः कमेण नागे; समस्वानंदगोऽभवत्‌ । योगेन तच द्रांतिं च स दृष्ट्वा संस्थितो
ऽभवत्‌ ॥२६॥ विष्णु ज्ञात्वा परं नावं तदर्थं संयतः स्वयम्‌ । वैष्णवेनैव मार्गेण तोषयामास केशवम्‌ ॥२९॥ ततस्त वरदो
विष्णु्ैयौ शोषेण संस्तुतः । याचितो नित्यमेवं मे ददानं देदि केशव ॥२५॥ मदीयदेहसंस्थसत्वं भव नित्य जनादन ।
तथेति तस्रुवाचाऽसौ नारापणो चभरूव ह ॥२६॥ रेषद्रायी सदा तस्य स देहे संस्थितोऽभवत्‌ । तेन संदर्षितोऽव्यतं बभूवे
नागपालकः; ॥२७॥ ततो योगवबलेनाऽसौ मायामोहं ददं ह । समानंदं द्दमयमरां तोऽपि बभूव द्‌ ॥२८॥ एवं बहौ गते
काले योगमार्मरतोऽ भवत्‌ । समाधिना प्रजानाथ सदजं ब्रह्म संभितः ॥२९॥ सादज दांकरं ज्ञात्वा होवमागंपरोऽमवत्‌ ।
ब्रह्म स्वेच्छामयं दृष्ट्वा दाति प्राप्य समास्थितः ॥३०॥ ततस्तं वरदः शंसुराययौ तं प्रणम्य सः । दरोषस्तुष्टाव
सहः रते; स्तोत्रैः सदारिवम्‌ ॥३१॥ प्रसन्नं॑रांकरं दृटा ययाचे भक्तिसुत्तमाम्‌ । सदा ददौनभावार्थं संगतिं
कांकरस्य सः ॥३२॥ तथेति शंकरो देवः स चकार प्रजापते । मस्तफे तं बव॑धाऽथ नित्यदद्रौनकांक्षिणम्‌ ॥३६३।॥
ततोऽतिहषितोऽनेतः . चौशुमार्भपरायणः । सिषेवे भावसंयुक्तः रांकरं वृषभध्वजम्‌ ॥६४॥ ततो योगवलेनैव
शोषस्तत्‌ सजे परम्‌ ! मोहहीन विदित्वा स हंतिहीनो बभूव ह ॥ ३५॥ मनसा शांकरं ब्रह्म नामन्यत परं प्रसम्‌ ।
दिवं नत्वा महानागः प्रच्छ योगशांतिदम्‌ ॥३९॥ पात्रं गणेश्रयोगे तं ज्ञात्वा प्रोषं सदारिवः। जगाद गणनाथस्य
ज्ञान सर्षदितावदहम्‌ ॥३७॥ शिव उवाच । योगद्ांतिषदं पूर्ण गणे विद्धि मानद । सत्यासत्यसमानानि सहजेन
युतानि घै ॥३८॥ ब्रह्माणि यच्र लीयते संयोगेन मह्यमते । स्वसंवेद्यं॑तद्रद॑ति ब्रह्य रांतिप्रदं परम्‌ ॥ ३९॥ संयोगे

2111<412002110824111211.0111

201<110021108@201112||.0111

ख. ५ अ. १८ । पान्‌ २७

स्ख > 4८4 ५४८ ५५4८ <> प्ल ५,६८,५.४.। > ८2 <> \ 8 1, ९ >> >> > €> \,१.. 76 >>> ५ > ‹ 9. >€ €> >> >> € ५,४८.९. >€ (८८ (1 ~ 42.1८. 2. >€ ६ ५.4८, 4) ६४६
72525 र ८1625 >€ > (25175 “4 44. (66769696 >< 4 (1 "1 7 1" न (11 0" ^" 10" स^ इ ६2 212 .:
= -------------~-~--~- ~~~ ------ ८-८८-८ ८१ ८१८ 9 , ८18/ 4

५५८१,

गणनाथस्य स्वसंवेद्यात्मकं परम्‌ । दशनं जायते येनाऽभवत्‌ स्वानंदवासिकः ॥४०॥ सर्वसंयोगरूपश्च वोषस्तच्र महान्‌
स्तः । तेन रांतिप्रदं पूर्णं न मतं योगिभिः कदा ॥४१॥ स्वसंवे्यविहीनं यद्रह्य योगमर्यं भवेत्‌। तत्र संदरीन तस्य न
भवेद्यतिरेकतः ॥४२॥ स्वकीयाऽभेदतस्तच्र निदृत्तिजायते णाम्‌ । तच्र शांति; समाख्याता सा न सुख्या मला
बुधैः ॥४६॥ अयोगात्मकरूपश्च दोषः संवर्तते सदा! मायाही नप्रभावेण तिष्ठते गणनायकः; ।४४॥ संयोगायोगयोर्योगि
योगः शांतिप्रदायकः । सा रातिः सर्बमान्या वै भवते वेदवादतः ॥४५॥ संयोगश्च गकारस्थो णकारो योगम; प्रभो ।
तयोरीदो गणेकानो वेदे पय विचक्षण ॥४६॥ प॑चभूमिभयं चित्तं तदेव बुद्धिभावगम्‌ । मोहो भ्रातिपरदस्तेषु सा
सिद्धिः संमता बुचैः ॥४७॥ तयोः स्वामी गणेक्रानः वितामणिः प्रकथ्यते । चित्तपकाराकः साक्चाच्छांतिदो योग-
सेवय! ॥४८॥ तं भजस्व महानाग ततः शां तिमवाप्स्यसि । नान्यथा कोधिवधैः कः शांतिं पभरलभते नरः ॥४९॥ एवसक्त्वा
महादेवो विरराम स त॑ भरञुः। भणम्य रोषनागञ्च ययौ तपोवनं परम्‌ ॥५०॥

।। जोमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरे महापुराणे पंचमे खंडे छंबोद्स्वसति रेषयोगोपदेरवणनं नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥

> > <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सदर उवाच ॥ ततः रोषः स्वयं त्र तताप तप उत्तमम्‌ । कामदमपसे भूत्वा योगभूमिमरो-
धयत्‌ ॥ १॥ क्रमेण पंच भूमीनां चित्तस्य पारमागतः । हंति भारो मदहानामोऽभजत्तं गणनायकम्‌ ॥२॥ गाणपत्य-
स्वभावेनाऽप्रूजयद्‌ भक्तिसंयुतः । एवं तपःश्रभावेण संतुष्टोऽमूद्‌ गजाननः ॥३॥ तमाययौ महा भक्तं ध्यानस्ति-
मितखोचनम्‌ । जगाद स श्रृणुष्व त्व॑वरान्‌ मत्तो सुदुखभान. ॥४॥ तस्थ तद्वचनं शचुत्वा पवुदधो गण-
नायकम्‌ । दृष्ट्वा रवोदरं देवं प्रणनाम कृतांजलिः ॥५॥ परणम्य विघ्नप मक्तिसंयुक्तोऽप्रजयत्‌ पुनः । तुष्टाव
सखस्थिरो भूत्वा निबद्धकरसंपुटः ॥६॥ रेष उवाच । गणेह्याय नमस्तुभ्यं सिद्धिबद्धिपते नमः । चितामणे
महाविध्ननादानाय नमो नमः ॥७॥ सरवादिगरूज्यरूपाय सर्वपूज्याय ते नमः। ज्येष्टराजाय च्येष्ठानां मात्रे पिरे नमो

क 0

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

णण मस
खं. ५अ. १८ पान ३८
910 292

नमः ॥८॥ विनायकाय सर्वेषां नायकाय नमो नमः । नायकानां प्रचालाय नायकैः सेविताय ते ।1९॥ विष्नेलाय च सर्वेषां
पदभ्रंदाकराय ते । अमक्तानां खभक्तानां विषघ्नर्हैतरे नमो नमः ॥१०॥ दुंडिराजाय सर्वैश्च दुंहिताय सखुसिद्धिद । दुंडितानां
महाराज परेशाय नमो नमः ॥११॥ बरह्मणां पतये तुभ्यं ब्रह्येभ्यो ब्रह्मदाथिने } ब्रह्मभ्यः सुखदायाऽथ दांतिरूपाय ते
नमः ॥१२॥ स्वानंदवासिने तुभ्यं सदा स्वानेदसू्तये । नाना विदहारक््र ते समाधये नमो नमः ॥१३॥ सूबकवाद्नायैव
मूषकपियमूतैये । मूषकध्वजिने तुभ्यं स्तेयरूपाय ते नमः ॥१४॥ अयोगाय सदा ब्रह्मन्‌ ब्रह्मणे ब्रह्मूतंये । असमाभिख
हेरंव मायाहीनाय ते नमः ॥१५॥ योगाय योगनाधाय योगेभ्यो योगदायिने । चित्तवरृत्तिविहीनाय गणेशाय नमो
नमः ॥१६॥ क्रि स्तौमि त्वां गणाधीदा मनोवाणीविवर्जितम्‌ । मनोवाणीमर्थं स्वामिन्‌ ह्ाभ्यां हीनतया स्थित ॥१५७॥ अतो
वेदादयः सवे कुठिता नात्र संक्यः। योगिनः द्ुकसुख्याश्चातस्त्वां पहयामि भाग्यतः ॥१८॥ एवं संस्तुवतस्तस्य
भक्तिरिसससुद्धवः । ननतं तेन रोषश्च हष्टरोमाऽश्चुलोचनः ॥१९॥ जगाद गणराजस्तु ततस्तं भक्तसुत्तमम्‌ । वरान्‌
वरय हष त्वं दास्यामि भक्तिभावितः ॥२०॥ त्वया कूतमिदं स्तोच्रं रांतियोगप्रदं भचेत्‌। ध्माभकाममाोक्ाणां दायक
सर्वसिद्धिदम्‌ ॥२१॥ यद्यदिच्छति तत्तद दास्यामि स्तोत्रपाठतः। ख्रवणान्नाऽत्र संदेहो मवेन्‌ मद्भक्तिवधेनम्‌ ॥२२॥ ततस्तं
नागराजश्च जगाद वचनं हितम्‌ । प्रणम्य भावरसंयुक्तो विघ्रं भक्तिलालसः ॥२३॥ रेष उवाच । भक्ति देहि गणाधीडा
तव पादांवुजे पराम्‌ । सदा दांतिख्यमत्य॑तं छुरुष्व गणनायक ॥ २४ ॥ चित्तं पंचविधं पोक्तं तन्न त्व सततं प्रभो ।
तिष्ठस्व स्फूर्षिरूपेण मदीयभ्रमनादाकः ॥२५॥ मनश्ंचलभावेन संसारविषय रतम्‌ । भविष्यति न संदेदोऽतस्स्वं मे
तनयो भव ॥ २६॥ संसारे पुत्रभावेन भजिष्यामि निरंतरम्‌ । हदि शांत्या तथा देव कुरदैवतरूपिणम्‌ ॥२७॥
गणेशाक्षे्रमश्ैव भवतु त्वतप्रसादलः। स्वैसिद्धिपरदे नाथ भक्तेभ्य; द्रांतिदायकम्‌ ॥२८॥ चित्तभूमिधरं वीक्ष्याऽ्ं
चातोऽत्र गजानन । धरणीधरसंजञं त्वां वदिष्यति जना; प्रभो ॥२९॥ येनाऽहं वै गणाध्यक्ष त्वद्रपो नाऽत्र संखयः।
अतो मदीयनान्ना त्वं घरणीधरको भव ॥३०॥ अहं धराधरः प्रोक्तः स्थूलदब्दप्रधारकः । त्वं चित्त मूभिगः स्वामिन्‌
योगेन धरणीधरः ॥३१॥ एवसुक्त्वा गणेक्ानं विरराम च कारयपः । तसुवाच गणाधीक्राः संतुष्टो भक्तवत्सलः ॥ ३९॥
श्रीगणङ्ष उवाच । त्वयोक्तं सकलं दोष सफलं ते भविष्यति । सदा शांतिस्वरूपस्थो मां भजिष्यसि निधितम्‌ ॥ ३३॥

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

योगकाखस्य कतां वै त्वं भविष्यसि मानद । न योगे त्वत्समः; कापि विष्यति महामते ॥३४॥ सदा 'मक्तिकारस्त्वं
मे नाभौ तिष्ठ धराधर । भ्रमहीन्‌; स्व भावेन मां भजस्व विङोषतः ॥२५॥ धराधरणदुःखश्रमादिकं वै कदाचन } न चधि-
प्यति ते शेष सधपेण समा भवेत्‌ ॥३६॥ तच विष्णुः चारीरस्थः इायिता नित्यमादरात्‌ । पुष्पतुस्यो भवेदेव; सोऽपि
बरह्दाडनायकरः ॥३७॥ सदा यज्ञेषु मागस्थो भविष्यसि न संद्ायः ! दिक्पालस्त्वं महाभाग सर्वमान्यो न संायः ॥३८॥
एवसुक्त्वा गणाधीश रूपं नानाविधं स्वकम्‌ । दद्ांयामास शोषाय नाना योगधरं परम्‌ ॥३९॥ समष्टिग्यष्टिरूपं ४ ददर
नाव्‌ रूपय । चिदु सोऽहं तथा बोधं विदे नागराट्‌ प्रभो ॥४०॥ स्वस्वरूपमयोगस्थं योगश्चांतिमय तथा । ददर विस्मितः
शेषोऽभवत्‌ संसायवजितः ॥४१॥ अंतधोनं ययौ स्यो गणे ब्रह्मनायकः । रोषस्तच्र गणेन स्थापयामास विषयैः ॥४२॥

#

धरणीपरविभेशोऽभवत्तचैव संस्थितः । मक्तेभ्यः सिद्धिदाता स याच्रामात्रेण निधितम्‌ ॥४२॥ दोषो जगाम वश्च स्वभवनं
हषंसंयुतः । विघ्रराजस्य नाभौ च स्वथ तिष्ठति नागराट्‌ ॥४४॥ अनन्य भावसंयुक्तोऽभजत्तं गणना ग व्यासा
व तिष्ट । यकम्‌ । अथो व्यासा-
एच बच्छृन चमपालकः ॥४५॥ ब्रह्माणं रारण गत्वा गाणे छुवे खनिः । पुराणं स तथा देवम भजत्तपसा यतः ॥४
प्रसन्ना गणराजः स तस्मै दत्वा थयो वरम्‌ । ३ दिकं सर्व मि 4 य
0 म्र । वदखशाखादेकं सव चकार भिन्नमादरात्‌ ॥४७॥ ततो बहौ गते काटे मायया
तिसंयुतः 1 योगश्रष्टोऽभव गी चित्तच॑चल भावतः ॥४८॥ कदा नदीजले च्यासस्तर्प॑णं नित्यमाकरोत्‌ । तस्थांजलौ
व ति खक्ष्मरूपधरक्‌ ॥४९॥ तं दष्टा विस्मितो व्यासस्तत्याज स जले मयात्‌ । सुनि तं परत्युवाचेदं
क छेष माणक्र; ॥५०॥ सप उवाच । जले सत्त्वा महोग्राश्च पग्रसिष्यति मां मनो । रक्षस्व त्वं महाभाग शरणं त्वां
समा र ॥५१॥ तच्छुत्वा विस्मितो व्याखस्त प्रणम्य महायशाः । जगाद दष॑संयुक्तो वचनं स्वदितावहम्‌ ॥५२॥
ध ॥ 8 कर्त्व , श मम समागतः {५ नरवन्नाध वदसि न त्वां जानामि मावतः । ।५३॥ तस्य ॒तद्रचनं
त्वा तं जगाद पतंजलिः । दयन्‌ देत॒गभौभिवाग्मिरैषैसमन्वितः ॥५४॥ चितनं यदि संत्यक्तं तदा कुत्र प्रवसते ।
जघ्न खनाल मायया एृच्छसि धमो ॥५५॥ मायया सर्पजातिस्थो नरवद्धाषणं सदा । करोति नाच्च संदेहो न तया
क न ५६ स्थि ४ श्युत्वात् वणक्थ खनिः पुनः । पथच्छते स्वरूपंमे दद्ंयस्व नमो नमः, ॥५अ]
तता नरातत्वा स्त व्यता भगवान स्वयम्‌ । रोषो तराह्मणरूपस्थस्तं जगाद महाखुनिम्‌ ॥५८॥ पतंजठिस्वाच । तचवांजल्यै
लललतम ङ
= न 99 00

न न ने
९९ , १६

2।<८1120021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

>

महाभाग पतितोऽहं हिताय ते। पत्तजलिचमां विद्धि सने रोषं धराधरम्‌ ॥५९॥ गणे्ाऽनेन विप्रे परितं मां
विदोषतः । भ्रातिनाद्चाष॑मेवं त जानीहि सहसाऽऽगतम्‌ ॥६०॥ ज्ञात्वाऽतिहर्षितो व्यास; परणम्य तश्वाच ह्‌ ! चितनं च
कर्थं नाथ त्यक्तव्यं चित्तेन तु ॥६१॥ नानाभावमिदं दद्रा तच्च तत्तादृ भवेत्‌} चित्तं ना द्र्य त्वं वदस्वातिमरादधुतम्‌ ॥प२)
योगश्ाखरं स्वयं तस्मे जगाद स पत॑जलिः । यथा विघेम्बरेणैव दितं ताद परम्‌ ॥६२ विपेशोऽनर्दितो योगी दोषः
सर्वार्थदायकः ! व्यासस्तत्र प्रजानाथ खेदयुक्तो बभूव ह ।६४॥ शुश्राव स यथाच्चाखं परं रशोषखात्‌ षरा । तथा चित्तं
समागृद्य योगिवंदयो वभूव ह ॥६५॥ पंचधा चित्तभूमिस्यस्त्यक्त्वा तचितनं स्वयम्‌ । चितामणौ तदाकारो चमूव
मुनिसत्तमः ।६६॥ तस्य भाष्यं चकारापि व्यासो गाथेसिद्धये । नराणां प्रहितार्थाय सुगमार्थं प्रजापते ॥६५॥ इ दोषस्य
माहात्म्यं कथित योगदांतिदम्‌ । अधुना णु दश्च त्वं प्रकतं यत्‌ कथानकम्‌ ॥६८॥

॥ भोमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ ले महापुराणे पंचमे खंडे ठंबोदस्चसिि शेपास्यानवणेनं नामाष्टादश्रोऽध्यायः ॥
(34

॥ ओगणेज्ाय नमः ॥ सुद्र उवाच ! हृद याह दहिरागत्य दोषस्य गणनायकः । पुत्रभावेन संस्थोऽभून्‌ मूषकारूढ आदरात्‌ ।॥१॥
तत उत्थाय रोषस्तं प्रणनाम कृतांजलिः । पूजयामास सर्वैश पुनः स पणतोऽमवत्‌ ।।२॥ अधर्वोपनिषद्धस्त तुष्टाव
करसंपुटै; । नगे; पार्थयामास भक्तिनम्रात्मकंधरः ।\३॥। शेष उवाच । योगेरास्त्वं गणाध्यक्ष ब्रह्मणां नायकः स्नतः।
कर्थं मे पुत्रभावेन संस्थितोऽसि विडबनम्‌ ॥४॥ ततो गजाननस्तं वै मोहयामास मायया । मोहितो नागराजस्तं पुत्र
मेने गजाननम्‌ ॥५॥ रोषः सस्त्रीकं भाग्य लालयामास बालकम्‌ । क्रमेण प॑चवषंस्थो बभूवे तद्गृहे मखः ॥६॥ अथ शरण
प्रजानाथ वत्तं देत्यसंभवम्‌ । माथाकरासुरो दष्ट्क्षार कर्मखंडनम्‌ ॥७॥ आसुरं करम सर्वत्र कृतं तेन दुरात्मना ।
तेनोपोषणसंयुक्ता व भूवुर्देवनायकाः ॥८॥ तलो दाहाकृतं सवै्व्णीश्रमयुतैजतरेः । न स्वाहा न सवधाद्यं वै कर्तु केनाऽपि

क ४. [4 थ © +
राक्यते ॥९॥ ततो सुनिवराः सर्वे देवा; रांखपुरोगमाः । विचारं दैत्यनाका्थं चछ्भंयसमन्विताः ॥१०॥ तन्नोवाच

वव 6 4

~~~ ~~~ --~--- ~~~ ~ ~---- ~~

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ५अ. १२ न
स 1 पान
वि ललक
महायोगी रहस्पतिरुदारधीः । गणेरां भक्तिसंयुक्ता भजध्वं षदपराप्तये ॥११॥ चतुःपदार्सं योगे गणेदते निजयोधकः ।
चतुभिवेनितश्चाऽयं दनिष्यति महाखलम्‌ ॥१२॥ श्चुत्वा ते गुरुसंयुक्तास्तपस्तेपुमहत्‌ प्रभो । निरादारादिसंयुक्ता
नानाऽलषटानतत्पराः ॥१३॥ गते वषंशते पूर्णे प्रसन्नोऽभूद्‌ गजाननः। आययौ तान्‌ वरान्‌ दातुं भक्त्या तुष्टो मदाथराः॥१४॥
तं ष्ट्वा दषेसंयुक्ता देवा खुनय आदरात्‌ । प्णेखु; प्रूजयामासुस्तुष्डुवुर्विविधैः स्तवैः ॥१५॥ वरयामास्रादत्य गणे
सवेनायकम्‌ । दैत्य जहि गणाध्यक्ष पभो मायाकराखुरम्‌ ॥१६॥ तथा मायाविहीनां वै भवित देहि त्वदीयकाम्‌ ।
दासास्ते 'पादपद्मस्य वयं स्वं न संङायः ॥१७॥ शरुत्वा तान्‌ गणराजस्तु जगाद हर्षसंयुतः। मायाकरं हनिष्यामि शेष
पुच्रोऽहमंजखा ॥१८॥ यदि मे -बाहनं तत्र सुख्य भवति देवपाः । चतुर्देवमर्य विप्रास्तदाऽऽरोहं करोम्यहम्‌ ॥१९॥ मदीया
भक्तिरुग्रा बो भविष्यति तु निशितम्‌ । सुदृढा मे सदा दासा भविष्यथ विरोषतः ॥२० एवम्ुक्त्वांऽतद॑घेऽसौ गणेशे
देवनायक: । रेषध्यानात्‌ सखदधुतो भक्तानां कायसिद्धये ॥२१॥ अथो देवर्षिुख्यास्ते विचारं चछ्रंजसा । चतुदेवमयं
तस्य वाहनं कीटदा भवेत्‌ ॥२२॥ सर्वास्त्र शिवः साश्नादुकतवान्‌ वाक्यसुत्तमम्‌ । वेदमूर्तिमयो देवः; सर्वेषां
रसरंजसा ।२३॥ शिव उवाच । अयं -खूषकवादच्च वेदेषु कथितोऽभवत्‌ । मूषस्तेये तथा घातुर्ञातव्यः स्तेयवद्यधुक्‌ ॥२४॥
नामरूपात्मकं स्वं तच्राऽसदरहय वतेते । नामरूपेषु मे भोमास्तेषां मोक्ता स्वमायया ॥२५॥ भोगेषु मोग भोक्ता चस्तदाकारेण
वतेते । अरहंकारयुत्तास्ते वै न जानति विमोदिताः ॥२६॥ वयं भोक्तार एवं ते मानयति विशेषतः । हैभ्वरः सर्बभोक्ता
च चौयंदर्तिषु संस्थित; ॥२५॥ स एव मूषकः प्रोक्तो मनुजानां प्रचालकः ! मायया गूढरूपो मोगान्‌ सुमक्ति स
चोरवत्‌ ॥२८॥ तदरल्लीवनगो देवः ख्य आत्मा विशेषतः । नाना जीवेषु भोगान्‌. युनक्ति वै चौरवत्‌ स्वयम्‌ ॥२९॥ समे
सवंभोक्ता च विष्णुस्तद्न् सयः । सदसन्मयरूपञ्च चौरवन्‌ माघया पसु: ॥२०॥ सहजेषु तथा देवः दिवो त
तुरीयगः । चौरवन्नाऽच्र संदेहो युतो निमादमायया ॥३१॥ भोक्तारं चौर भावस्य वाहनं कुरत प्रियाः ¦ मूषकाकरृतिरूपं घे
दीयतां गणपाय तत्‌ ॥३२॥ शुत्वा ते हिता; सर्वे चिथ देवर्षयोऽछवन्‌ । साधु साधु त्वया भक्तं सर्वजनरन्व
सदारिव ॥६३॥ ततो गणेश्वरं ध्यात्वा चतुभिः कल्पितं वपु; । तच्र स्वांशं ददुवा भोक्तरूपं परजापते ॥२३४॥ तदंशेन
सजीबोऽभरून्‌ मूषको बलसंयुतः । बह्मा देवर्षिभिः साैमभिपेकः चकार ह \६५॥ आंतर्बाद्यादिकं स्तेय परं सन्न वतैते ।
व ्ततललललततसलतललः

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

न्ना 7 ४२

वा ५अ. १९
1 ८ (८. ५. 1 <> (८ ५ ज 4; > * + *# *< {>~ > "2 र ०. (८
पन क, ह ५ ५) ५१८9५) ५१६८१) गा 711८1८0 ८916 (4.1.11)

नानाविध त्थेकं च तेषु राजाऽयखुच्यते ॥३९॥ अभिषिक्तः स्वयं तत्र मूषको हर्षितोऽभवत्‌ । यज्ञ मागर्य भोक्ताऽसौ
करूतो देवैः सवासवैः ॥३७॥ संग सवैदेवास्तं सुनयः शोषमदिरम्‌ | आजग्स॒स्तान्‌ समालोक्य शेषश्च विस्मितोऽभवत्‌॥२८॥
पूजयामास सर्वान्‌ स नागराजो महायशः ! नानाऽऽसनेषु संस्थाप्य पुनस्तान्‌ प्रत्युवाच द ॥३९॥ केष उवाच । धन्यं मे जन्म
दानं शै तपो ज्ञानं स्वभावजम्‌ । पितरो खनयो देवा दरीनाद्भवतां किल ।॥४०॥ किमथेमागताः सर्य वदत मां सुरषेयः।
भवतां कपया युक्तः करिष्यामि सुभक्तितः ॥४१॥ तस्य तद्रचनं श्ुत्वा शंकरः सवैनायकः । जगाद नागराजं तं
हर्षयन्‌ हर्षवर्धनः ॥४२॥ शिष उवाच । दोष रोष महाभाग धन्यस्त्वं सवैमंडले । तव पुत्रत्वमापन्नो ब्रह्मणां नायकः प्रभो ।॥४६॥
मूषकगोऽवतारोऽथं पचवषवयोन्वितः । मा पुत्रं तं विजानीहि तपसा ध्यानजं प्रथम्‌ ॥४४॥ तस्येदं वाहनं सुख्यं चतुर्दैव-
करा राजम्‌ । स्तेयधर्मधरं पूरणं सवेषां हृदि वतेते ॥४५॥ अस्योपरि समारुह्य मूषकगः भरतापवान्‌ । मायाकरासर सदयो
हनिष्यति गणेश्वरः ॥४६॥ एवं तेषां वचः श्रुत्वा खेदयुक्तः स नागराट्‌ । न किंचित संजगौ देवान्‌. पुत्रवत्सर भावतः \\४७॥
ततस्तं रोको देव उवाच वचनं पुनः । मा खेदं कुरु कल्याण विद्रा न मरिष्यति ४८1) तपोभिर्विवियेदवेः सुनिभिः
पार्थितोऽभवत्‌। मायाकरविनाशाय तव पुत्रो गजाननः ॥४९॥ त्वयाऽऽदौ तपसा देव आराधितो गजाननः) वरदानपर भावेण
तव पुत्रो बभूव ह्‌ ॥५०॥ एतस्मिन्न सूषकगस्तच्न समागतः । नागवाकैमेहा मानैः कीडायुक्तो गजाननः ॥५१॥
सख॒त्तस्थुः प्रणसुस्तं दृष्टा विषाः सदेवपाः } तुष्टुवु; सामवेदस्थेन स्तोत्रेण गणेश्वरम्‌ ॥५२॥ ततस्तान्‌ गणराजो चै चचर्न
हितकारकःम्‌ । उवाच व्रणुत प्राज्ञा वरं मनेप्सितं परम्‌ ॥५६३॥ ततोऽतिहर्षसयुक्तास्तमूचुस्ते सुरषयः । माधाकराखुरं
स्वामिन्‌ जहि सर्बमयकरम्‌ ॥५४॥ भरि देहि गणाधीडा तव पादे च निश्चलाम्‌ । दासा वय गणेद्ान पालयस्व
विदोषतः ॥५॥ तयेति तालुवाचाऽथ वाहनं मे न वर्तते । अतो योग्यं मदादेवा वादनं दीयतां परम्‌ ॥५६॥
चतुःपदार्भरूपेभ्यो भरर्ण न प्रवियते । मायाकरस्थ दुष्टस्य कथं कार्य मया खुराः ॥५० चतुःपदार्भरूपं मे वाहनं
यदि जायते । तदाऽहं तं हनिष्यामि नाऽत्र काया विचारणा ॥५८॥
॥ मभिति श्रीमदान््ये प्राणोपनिषदि श्रीमन्मौदधे महापुराणे पंचमे खण्डे रंबोदरचसति मूषकदेवसमागमो नाम एकोनविंशतितमोऽध्यायः ॥
> > 9६

ल 2 (392

2111<41200211082411121|.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सुद्र उवाच । सूषकगवचः श्चुत्वा देवँद्रा हर्षिता बुः । उचुः पांजलयस्तं ते वित्रे वित्रवारणम्‌॥१॥
देवषेय उचुः । चलुत्रह्ममर्य देव वाहनं ते परवर्तते । स्वान॑दे मूषकाख्यं च सर्वेभोगकरं परम्‌ ॥२॥ अधुना भोगकारं तु
चतुभिः रिवसुख्यकैः । क्रतं स्वस्वकांरोन वाहनं ते गजानन ॥३॥ जीवेषु स्वैभोक्ता वै चौरवत्‌ परमेश्वरः । तदेव
वाहनं तेऽभृद्‌ ग्रहाण स्तेयरूपिणम्‌ ॥४॥ एवसुक्त्वा गणेशानं देवा सुनिसमन्विताः । तुष्टुवुस्तं महावीर्यं मूष; मूषका-
कृतिम्‌ ॥५॥ देवषेय उचुः । नमस्ते स्तेयरूपाय सवहत्स्थाय धीमते । अंतर्भोगकरायैव मूषकाय नमो नमः ॥६॥ मायया
स्तेयरूपिण्या मोहयित्वा चराचरम्‌ । चौरवद्धोगकतां त्वं चौररूपाय ते नमः ॥७॥ चराचरमयायैव चराचरधराय ते ।
स्ांधीकशाय लोकाय कालकाराय ते नमः ॥८॥ अनादये महेशाय चतुवगप्रदायिने । गणेद्ावाहनायैव गणोद्राध्वज-
संस्थित ॥९॥ सवेत्रग गणाधीरास्त्वया हतस्य न संक्रायः । चाल्कात्मकवीर्यं यद्धणेशास्य त्वभंजसा ॥१०॥ ब्रह्माकार-
डारीराय स्तेयानां स्वस्वरूपिणे। नमो नमः परेशाय चतुमयस्वरूपिणे ॥११॥ चतुर्णा गणपः पाता त्वया तदरपधारिणा।
मव वाहनसुख्यं वै गणेास्याऽधुना प्रभो ॥१२॥ इति स्तुतः परसन्नात्मा मूषकस्ताुवाच ह । भविष्यामि महाभागा
वाहनं गणपस्थ च ॥१३॥ एवघुक्त्वा गणेशानं प्रु तुष्टाव लग्धधीः । मरषको दशनेनैव हष॑युक्तो मराय्युतिः ॥१७॥
मूषक उवाच । देवाय योगरूपाय नमो मूषकगाय ते । गणेकाय परेशाय परात्परतराय ते ॥१५॥ अन॑ताय मदाय
महेदीः संस्तुताय च । विशाय महाविन्नधारिणे ते नमो नमः ॥१६॥ अन॑तस्ूनवे तुभ्यं दैत्यदानवमर्विने ! देवानां
पालकायैव हेरंबाय नमो नमः ॥१७॥ स्वान॑दवासिने तुभ्य भक्तस्वानैददायिने । ब्रह्मणे ब्रह्मणां चैव पतये ते नमो
नमः ॥१८॥ चतुर्णा चालकायैव चतुः संयोगमतये । चतुर्णण पददाचरे ते तैरहीनाय नमो नमः ॥१९॥ योगेशयोगरूपाय
योगिभ्यो योगदायिने । शंतिरूपाय चै तुभ्यं हांतिदाय नमो नमः ॥२०॥ मूषकवाहनायैव मूषकध्वजिने नमः ।
सिद्धिबुद्धिपते नाथ मक्तदाय नमो नमः ॥२१॥ वेदवाक्यप्रमाणेन मां कुरुष्व गजानन । वाहनं भक्तियुक्तं सेवायै ते
नमो नमः ॥२२॥ हदं मूषकगो नाम मदीयं तु त्वया धृतम्‌ । अतोऽमेदमयीं भवित देहि नाथ नमो नमः ॥२६॥
मदीयनाधरूपेण नाम ते चाऽभवत्‌ प्रभो । ततो सूषकगो भक्तं मां कुरुष्व महाद्तम्‌ ॥२४॥ एवं स्तुत्वा गणाधीद
प्रणनाम स दंडवत्‌ । भक्तिसयुतसुत्थाप्य गणाधीरो जगाद तम्‌ ॥२९५॥ सूषकग उवाच । वाहनं मे सदा साधो भविष्यसि

244 ८29#.29 {स ००2०29५2 29.29 + 15920. ~~ 929
72177177 (८4९) ८/5 नतत 4६ रध

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

महामते । मदीया -भक्त्तरत्यंतं सुदृढा ते भविष्यति ॥२६॥ त्वया कृतमिदं स्तोच्नं मदीयं मकतिदं भवेत्‌ । धमीथ-
काममोक्चाणां दायक सर्वदं परम्‌ ॥२७॥ पठते शण्वते चैतत्‌ पुच्रपौच्रादिकप्रदम्‌ । यद्यदिच्छति तत्तद सफलं प्रभवि-
ष्यति ॥२८॥ अन्यत्वं शणु मे वाक्यं देवेर्विपरैः कूतं महत्‌ । स्तवनं सर्वमान्य ते भविष्यति न संखयः ॥२९॥ यस्त्वां
स्तोष्यति चौरेदास्लोत्रेणानेन मानवः। सख सर्वं कुमते नित्यमीप्सितं नाऽत्र संदाय; ॥२०॥ अंति स्वानेवगो भूत्वा
ब्रह्म भूतो भविष्यति । मदीयक्रूपया सोऽपि त्वत्समो मे भियो भवेत्‌ ॥२१॥ एवमुक्त्वा महदेव मूष गणनायकः ।
तमारुद्य यथौ तच्र यच्र दैत्याधिषोऽभवत्‌ ॥३२॥ ते देवराजास्तमनुदेवाश्च सुनयः प्रभो । नागाः शोषजुखाः सर्वे
ययुर्रह्मसमन्विताः ॥३६॥ ब्रह्माणं प्रेषयामास सूषकगः प्रतापवान्‌ । दृतं मायाकरस्याऽग्र चोधारथं नीतिपालकः ॥३४॥
गत्वा तमसरं ब्रह्मा जगाद वचनं हितम्‌ । आखुवाहं च रारण यादि नो चेन्‌ मरिष्यसि ॥३५॥ चतुणां ब्रह्मणां मूषकगो
योगे प्रकीलितः । स्वान॑दवासकारी स गणेक्ोऽयं विचारय ॥३६॥ सुराखुरमयश्चायं गच्छतं भक्तिसंयुतः । मम
पुच्रत्वमापन्नो दितं ते प्रवदाम्यहम्‌ ॥३७॥ ब्रह्मणो वचनं श्चुत्वा कोधयुक्तस्तमन्रवीत्‌ । मायाकरासुरः पापी पापयुक्तेन
चेतसा ॥३८॥ मायाकराघुर उवाच । त्वं देवपक्चषगो भूत्वा मोहनार्थं समागतः । पचमं ब्रह्म सवत्र योगरूपं प्रतिष्ठति ॥३६९॥
तदेव नागतं कुच न गततं च प्रजापते । समागतं गणेकानं त॑ हनिष्यामि सामरम्‌ ॥४०) त्वं गच्छ दृतरूपेणागतस्तस्मान्‌
महामते । सहामि तेऽपराधं चै नोचेद्धन्मि सुरप्रियम्‌ ॥४१॥ ततो ब्रह्मा गणेद्रानमाययौ प्रणिपत्य तम्‌ । इत्तातं
कथयामास तच्चरत्वा क्रोधमादघे ॥४२॥ देवानाज्ञापयामास जेत मूषकगोऽपि तम्‌ । ततस्ते शखसंघातैजेष्लुदैत्यगणान्‌.
सपे ॥४३॥ असुराः छिन्नभिन्नास्ते पपष्दर्यल्मसंस्थिताः । सभासीनं समाचख्युवंचो मायाकरासुरम्‌ ॥४०॥ दैत्या उचुः ।
वि खितोऽसि महावीर देवाः करोधसमन्विताः । आगता नगरं सर्वं तेषाम; सुपीडितम्‌ ॥४५॥ तेषां तद्रचनं श्रुत्वा
श्रोधयुक्तः समाययौ । प्रधानैरसुरैः सवैः संतो रणमंडलम्‌ ॥४६॥ मायाकरं समालोक्य पपल्छर्दवसत्तमाः । आगम्य तं
मूषकं रा सुश्चेशितं महत्‌ ॥४७॥
॥ ओमिति श्रीमदव्ये पुराणयोपनिषदि श्रीमन्मौ दके महापुराणे पंचमे खंडे रुबोदरचसिति मूषकगमायाकरासुरसमागमो नाम विङोऽ्यायः ॥
न> वे> €< €< `

92699626

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ जुद्रर उवाच । मायाकरासुरं वीक्ष्य तुतोष गणनायकः । मूषकं स समारद्य यथौ संग्राममंडलम्‌ ॥१॥
चतुरायुधसं युक्त दष्ट्वा विधश्वरं खलः । दैत्यानाज्ञापयामास देवानां हननाय सः ॥२॥ ततो दैत्यगणाः सर्वे क्रोधयु्ता
महाबलाः । वचरषुः शाखधाराभिमेघा इव सुदुमेदाः ॥३॥ दष्ट्वा देवगणाः छृद्धा युयुधुस्तान्‌ समागतान्‌! एवं युद्ध
महाघोरं सैन्ययोरुभयोर भूत्‌ ॥४॥ पररपरं मम्ररेत्य ससुखं ते जयेप्सवः । रक्तैः सरितस्तच्र संजाता भयदायिकाः ॥५॥
कदाचिज्जयिनों दैत्याः कदाचिदमरा खधे । न राननौ विश्रमं ते लु चक्रिरे कोधसंयुताः ॥६॥ एवं दिनानि समेव युयुधुः
'हाखकोविदाः | पलायतामरा भिन्ना हादारवकरा श्वकाम्‌ ॥७॥ तद्‌ दष्ट्वा रकरः कुद्ध आययौ रणम॑डटे । ततो विष्णुसुखा
देवा युयुधुः कोधसंयुता; ॥८॥ तेषां शखरप्रहारेण खता दैत्या अनेकदाः । धजापते पलायत भयभीता दिको दा ॥९॥
मूच्छिता देत्यराजास्ते सर्व भूतलमाधिताः । इष्ट्वा सिहरवं मायाकरः क्रत्वा समागतः ॥१०॥ क्रोधयुक्तो महादैत्यः
रस चकार ह । तयः देवाः क्षता भूमौ पेतुः सर्वँ प्रजापते ॥११॥ अग्रयख्ेण महादैत्यः पातयामास राकरम्‌ ।
अन्ये दाहयुताः स्वँ पलायत दिरो दशा ॥१२॥ एवं मूषकगस्तस्य धरं दष्ट्वा तुतोष ह । स्वयं समागतो दषाद्रणभूमौ
महावलः; ॥१३॥ दष्ट्वा मूषकसंस्थं तमवोचद्‌' दैत्यनायकः । क्रोधयुक्तः प्रहस्याऽऽदौ वचन॑ मव्यपोः यथा ॥१४॥
मायाकरासु उवाच । फं संभरामाय विभेशा मया सह समागतः । एकवाणन हेत्वा त्वां हनिष्यामि सुरान्‌ सुनीन्‌ ॥१५॥
चतुःपदाथरूपं वै जगत्‌ सर्वं पवतेते । तस्मान्मे मरणं नास्ति कि करिष्यसि देवप ।१६॥ ब्रह्मांडं निर्जितं येन तेन सार्थं
गजानन । योद्ुमिच्छसि चालः सन्‌ बालभावान्न संायः ॥ १७ नत्वा मां स्वगृहं याहि न हनिष्यामि निधितम्‌।
त्वामज्ञानसमायुक्तं भेरकांस्तान्निहन्म्यहम्‌ ॥१८॥ नाम मूषकगस्तेचाखुतुल्यर्त्वं मतो मम । मूर्सवन्ेव जानासि मां सथ-
भयदायकम्‌ ॥१९॥ एवं मायाकरं वीष्त्य छवंतं स्वपराक्रम्‌ । मूषकगस्तमेवं वै जगाद वचनं हितम्‌ ॥२०॥ सूपकग उवाच |
किमां वदसि दैत्येंद्र नाऽहं बालोऽसुराधम । स्वानंदवासकारी वै त्वां हंतुं रूपवान्‌ परः ॥२१॥ हनिष्यामि न संदेह-
अतुभिवजितोऽपुना । वालस्य पदय मे सूखं पौरं दैत्यनायक ॥२२॥ इत्युक्त्वा कोधसंयुक्तः कमर निजदहस्तगम्‌ ।
विवुब्रह्ममयं ज्योतिस्तत्याज मूषकेरागः ॥२३॥ आगतं कमलं दृष्ट्वा ज्योतीरूपमय॑ महत्‌ । मायाकरासुरस्तद्वै जग्राह
वल्गवितः ॥२४॥ गृहीतं दैत्यराजेन हस्तगं न च दस्तगम्‌ ¦ पपात कैठेदोऽस्य ममार दैत्यनायक; ॥२५॥ कमं

+

=+
कन 9

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

गणराजस्य हस्तगं पुनरंजसा । वभव चासुरेदाना विस्मिताः संबभूविरे ॥२९॥ अहो मायाकरो राजा कर्थं ममार गर्बितः ।
हारीरं यादौ तस्य ताददां दरयतऽघुना ॥२७॥ तेजः समागतं यत्र तेन तेजो हतं धे । रसख्रघातविहीनोऽय ममार
देत्यनायकः ॥२८॥ ततो दैत्यगणाः; स्वे मयभीताः समंततः । पातारं विविषरदक्च देवा हषंयुता वसु; ।॥२९॥ सूषकगं
नमस्कृत्य सुनिभिस्तत््वकोविदै; । सर्वे पुश्जदैवेशास्तुष्टुवुः करखंपुरैः \३०॥ देवष॑य उचुः । सर्वेषां मोग भोक्च ूषकमाय
नमो नभः । स्यैदेवाधिदेकाय गणेशाय नमो नमः ॥२३१॥ लंबोदराय विघ्नानां नायकाय परात्मने ! मक्तानां विष्ट ते
विघ्रदात्रे दुरात्मनाम्‌ ॥३२॥ देरंवाय नमस्तुभ्यं मक्तवत्सलरूपिणे । स्वानंदबासिने चैव परेशाय नमो नमः ॥३३॥
महोदराय पूज्याय सर्वेषां सर्वरूपिण । सवादिप्ूल्यकाचैवं वक्रतुंडाय ते नमः ॥३४॥ चिनेन्राय चतुदंस्तकमरस्य धराय
ते । मूषकोपरिसंस्थाय च्येष्ठराजाय ते नमः ॥३५॥ अमेयाय गणाध्यश्च शुपंकणैप्रधारिणे । सर्वाय नमस्तुभ्यं ब्रह्मणे
ब्रह्मरूपिणे ॥३६॥ अनादये तथा मध्ये नानारूपधराय ते । अंते तादरारूपाय चरिस्वरूपाथ वै नमः ॥३७॥ रोषपुच्राय
दोवाय पारारायांय ते नमः । सवेषां जनक्ायैव मात्रे ब्रद्येरा ते नमः ॥३८॥ खष्ट्रे पात्रे च संहर्त्रे गणेराय नमो नमः।
दांतिरूपाय चां तिभ्यः रांतिदाय नमो नमः ॥३९॥ अपारयुणधाराय योगिनां हृदि संस्थित । तत्‌ किं स्तुमो नः प्रसीद
गणाधीदा नमो नमः ॥२०॥ एवं स्तुत्वा गणे्ानं प्रणेसुस्ते सखुरषेयः । प्रसन्नात्मा सूषकगस्तानुवाच प्रहर्षितः ॥४१॥
मूपकग उवाच । कृतं मे स्तवनं सवै भवद्भिः सवैदं मवेत्‌ । यद्यदिच्छथ तत्तदास्यामि वै भक्तिततरितः ॥४२॥ पठतां श्रुण्वतां
नित्यं स्वाधीनोऽदं मवामि च । सुक्तिसुक्तिप्रदं पूर्णं पुच्रपौच्रादिवधंनम्‌ ॥४३॥ वरं च्णुत देवेरा देवा सुनिसमन्विताः ।
दास्यामि स्तोच्नतुष्टोऽदं वाञ्छितं नात्र संरायः ।४४॥ देवषेय ञ्चुः । माथाकरासरस्यैव त्वया नाराः कृतो महान्‌ । तेन
तुष्टा गणाधीदा किः वदामो वरं परम्‌ ॥४५॥ भक्ति देहि दृढां नाथ त्वदीयां ₹ांतिदायिनीम्‌ । तया वं मणेदान
कृतक्त्या न संदायः ॥४६॥ तथेति तानुवाचाथ गणेशोंऽतदेषे स्वयम्‌ । देवाः खिन्ना ययु; सच स्वस्वस्थानं
निरामयाः ॥४अ॥ सुनयः स्वाश्रमं जगखुम॑हादषसमन्विताः । पूर्ववत्‌ कर्मकतांरो वभूवुः सर्वजंतवः॥२८॥ दोषः संमूर्छित-
स्तत्र पपात धरणीतले । हदि तस्य गणेकानः प्रकयेऽभूच्च तत्क्षणात्‌ ॥४९॥ जगाद तं महानागं मन्मूर्तिस्थापनं कुस ।
तच्र पूजापरो भूत्वा कालं क्राम च सपेप ॥५०॥ पाताखविवरे श्षेच्रं भविष्यति खुसिद्धिदम्‌ । तन्न मां पूजयिष्यति

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

(> © ५ क ५

तेभ्यः सर्वं ददाम्यहम्‌ ॥ ५१॥ एवसुक्त्वांऽतदेघेऽसौ गणको ब्रह्मनायकः । दोषः रवग्रहमागत्य तथा चक्रे स
। ४५२३१ ॥५२। । शतयोजनपर्यतं कें गणपते; सूतम्‌ । पाताले सिद्धिदं सर्व स्वानंदं कथ्यतेऽपरम्‌ |॥५३॥ तच प्रूजनमान्रेण
वाछत्‌ लभते नरः । अचु्ान विधानेन ब्रह्मभूयं लभेत्तथा ॥५४॥ इदं ते कथितं दश्च सूषक्रगस्य चेष्टितम्‌ । सुक्तिखक्ति-
मदं प्रण वणात्‌ पठनाच्णाम्‌ ॥५८९॥ जगत्सु ब्रह्मसु स्थित्वा चौरवद्‌ गणनायकः । शुनक्ति भोगकान्‌ सवस्तिनाऽयं
सयूषकध्वजः । (५६। । भक्ताना स्मरणेनाऽयं पुण्यपापभवं मलम्‌ । हत्वा ब्ह्मम्यांस्तांशच कुरुते मूषकध्वजः ॥५५॥
ज्येषटद्य्चतु्यां महोत्सवो वै प्रवर्तते स्तिथिरगणेरास्यां ग तेयानां चि

क र ते । जनुरस्ति स्यांगारकी मध्यगे रवौ ॥५८॥ स्तेयानां विविधानां स
राजवाहोऽयसुच्यते । ततो मूषकगो ¦ पक्क प्रजापते ॥५९॥

न्त्य [¬ म म ् (4 चरिते कं
॥ भमिति ्रीमदान्त्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे पंचमे खण्डे छंबोद्र मूषकगावतारचसिं नाम एकविरातितमोऽध्यायः ॥
"2 > €<. <

॥ ्रगणेद्ाय नमः ॥ मुद्र थाच । रंबोदरावतारो मूषकगोऽयं प्रकीर्तितः) स एव राक्तिपुत्रोऽशृत्तच्छ्रणुष्व प्रजापते ॥ १॥
शक्तिलोकर्थिता देवी निर्ममे सकलं जगत्‌ । तदरक्षणविहारा्थ निधाऽभूत्‌ साऽपि मायया ॥२॥ महाकाली तथा दक्ष
महालक्ष्मीः कीर्तिता । महासरस्वती पोक्ता भक्तानां मेदनादानात्‌ ॥३॥ ताभ्यो नानाविधा जाता देव्यो दुगीदिकाः
किल । देवीभिः सहिता साऽपि तताप तप उत्तमम्‌ ॥४॥ एकाक्षरविधानेन दिव्यवर्षसहखक्षम्‌ । ततः परसन्नभावेन
वितेरो वरदोऽभवत्‌ ॥५॥ स्तुतः संप्रनितस्ताभिभैरं चित्तेप्सितं ददौ । घहुत्वान्नो कथयितुं भवेच्छकयं प्रजापते ॥६॥
चरस्पैव प्रमावेण स्वस्वकायैरता वशः । देच्यो लंबोदरं नित्यं भजते कुरदैवतम्‌ ॥७। आदिकाक्तिरमहामाया दातय
एनरार भत्‌ । तपो दुत्करमत्यतं ततः शांतिमवाप सा ॥८॥ तथापि तपसा युक्ता पुप्रज गणनायकम्‌ । ततो वर्षेषु णेषु
राते हदि समागतः ॥९॥ तं दद्रा हृदि संस्थं सा तुष्टाव विविधैः स्तवैः । ततो बहिविनिःखत्य जगाद जगदविकाम्‌ ॥१०॥
ुतरोऽदं ते महाभागे ध्यानजो नाऽत्र संरायः । पद्य मां त्वं महामाये स्थितं लंबोदरं वहिः ॥११॥ सा प्रबुद्धा बहिरबोदरं

42. .3

न~~

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

न ग) गणणषषकयषयषशपििसििं
खै. ५अ. २२ पान ४८

वीक्ष्य तुतोष ह । अथर्वशिरसा देवी तुषवापूञ्य साश्चुका ॥१२। तुस्ता गणराजश्च जगाद ब्रुणु वाञ्छितम्‌ । दास्यामि
भक्तियुक्ताय पुत्रोऽहं पालयस्व माम्‌ ॥१३॥ शकिरुवाच । अनेन वपुषा नाथ स्थिरो जव गजानन । भक्ति देहि दृढां वत्स
तव पादांबुजे पराम्‌ ॥१४॥ योगिनां ध्यानजं ब्रह्म पुत्रो वेदे पकीतितः । तत्र किं चिचमेवेदं विनायक क्रतं त्वया ) १५
श्ुत्वा तां गणराजस्तु जगाद वचनं हितम्‌ । मन्मूतिस्थापनं कृत्वा पूजयस्व निरंतरम्‌ ॥१६॥ पुत्रवत्सलां तन्न
कुलदेवत्वमादरात्‌ । ब्रह्मभावं तथा देवि कुरु त्वं सर्वदा मथि ॥१७॥ तच्न पूजोपचाराथैः पूजयस्व निरंतरम्‌ । तया
त्वं कृतकृत्या च भक्तियुक्ता भविष्यसि ॥१८॥ एवसुक्त्वांऽतर्दधेऽसौ ठंबोद्रः परजापते । दाक्तिस्तथैव करत्वा तं भजते
ब्रह्मनायकम्‌ ॥१९॥ एवं नानाऽवताराश्च ठबोदरस्य मानद । भक्तानां सवसिद्छर्थं भजतां परमाद्धताः ॥२०॥ रक्त-
द॑तादिभिश्रैव देवीभिस्तपसा पभुः । आराधितो वधार्थाय दैत्यानां गणनायकः ॥२१॥ देवीभिः संस्तुतो देवः प्रसन्नो
वरदोऽभवत्‌। वरस्यैव प्रभावेण हता दैत्या अनेकः ॥२२॥ योगनिष्ठा महादेव्योऽभजंस्तं विघ्ननाक्नम्‌ । कुल्दैवत-
भावेन शांत्यर्थं च प्रजापते ॥२६॥ ते स्वँ गणराजा घै स्मरता रंबोदरात्मकाः । ज्ञातव्याः सवैभावेन ब्रह्मभूतपदप्रदाः ॥ रट
इद ठंबोदरस्थैवावतारस्य कथाग्तम्‌ । शृणोति पठते वापि स सर्वेफल भाग्‌ भवेत्‌ ॥२८५॥

॥ जमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषरि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे पंचमे खण्डे ठंबोद्रचसि शक्तेपुत्रचरितं नाम द्ाविशोऽध्यायः ॥

“92 €< €<:

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ उद्र उवाच । अथो शण महाभाग गाणपल्यस्वरूपकम्‌ । येन त्व॑ गाणपत्ये वै पदे सुनिपुणो
भवेः ॥१॥ नरो गणेशभक्ति यो भवेत्‌ कर्तुं समुद्यतः । गणेरापीतिकामार्थ दीक्लायुक्तो भवेदयम्‌ ॥२॥ गाणपत्यं
सुकांतिस्थं गुरं वेदार्भपारगम्‌ } नत्वा तं संवदेत्‌ पूर्वं दीक्षां ददि महाप्रभो ॥३॥ त्वमेव गणराजोऽसि गाणपल्यपरायणः ।
मां रुष्व भहामाग गाणपत्यं सु्ीरकम्‌ ।॥४। एवं पृष्टो गरुः दिष्य वदेद्‌ दृष्टया सुक्ीलगम्‌ । श्रौतस्मातंक्रियायुक्तं
गणेहाभावलालसम्‌ ।५॥ ततस्तं दिक्लयेदादौ धर्मान्‌ गाणे्रकान्‌ परान्‌ ! तांरतुभ्यं कथयाम्येव छण सवंसुखपरदान ॥६॥

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

व राक व्यना क नछक अ. २२
व जलकाललककठठलकछछणणडणः व 17

--~---~---~~--~----- ~

परान्न भक्षयेन्निवारोकयेन्न रजस्वलाम्‌ । परखीगमनं कापि न कुर्यान्‌ मनसाऽपि सः ॥७॥ स्वाथौय कोध संयुक्तो न
भवेद्यो भसंयुतः। अभक्ष्यभक्षणं नैव कुर्यात्‌ दिसं कदापि न ॥८॥ गसुद्रोहं च चेश्छल्यं॑ज्ये्ठानामपमानकम्‌ ।
वेदश्ास्रादि + ॐ ्

छास्रादिमार्भेभ्यो हीनं नैव समाचरेत्‌ ॥९॥ इहामुत्र विरक्तः स मवेद्भद्मपरायणः । इत्यादिविविधान. धर्मीनुपदिदय
मल दिशेत्‌ ॥१०॥ आदौ कूच्छादिकं तस्मै दापयेच तत; परम्‌ । गाणप्यान. समाज्ञाप्य सुदिनं त्ववलोकयेत्‌ ॥११॥ अथवा
गणराजस्योत्सवदां तिधिमादरात्‌ । चतुथी शुक्कपक्षस्थां वा करष्णामवलोकयेत्‌ ॥१२॥ गणेदामियकालं वा समालोक्य
खसिद्धिदः । गसः; रिष्याय मंच वे द्याद्भक्लयर्थमादरात्‌ ॥१३॥ खण तत्र विधिं दक्ष कथयामि सुखप्रदम्‌ । ह्च
मंडपिकरां कृत्वा गोमयेनाऽवलेपयेत्‌ ॥१०॥ सृन्मयां तु स्वयं तत्र वेदिं कुर्यादविचक्षणः । चतुरं च तन्मध्ये दिषु
संस्थापयेद्‌ चरान्‌ ॥१५॥ आदौ गणेयं स्व॑ कुंकुमेनाच्न कारयेत्‌ । स्वेष्टमष्टगणेदानान्‌ पूजयेद्‌ विधिपूर्वकम्‌ ॥१६॥
वीक्षायुक्तांश्च गाणेश्ान्‌ पूजयेत्‌ स ततः परम्‌ ! तेभ्यो भूषणवच्रादीन्‌ दापयेच्छाटवर्जितः ॥१७॥ माणेदोनैव म॑न्रेण
स्‌ जप कारयन्तु तः। पुरञ्चरणसख्याकृमथवा लक्षमादरात्‌ ॥१८॥ अथवा दरासाहसखरमथवा च सहस्रकम्‌ । तदरां शेन
होमं वै इरयात्तत् महामतिः ॥१९॥ ततो विप्रदानं वै र्यात्‌ परूणीहुतिं ततः । पुनः संपूज्य विघ्ने स प्रणम्य ततो
रुम्‌ ॥२०॥ भराथयेत्‌ सव भावेन दिष्य मां तारय प्रभो । मच देहि महाभाग गाणपत्यं विरोषतः ॥२९१॥ पुन थरं
समभ्यच्य ततः सकट पुनः । स्थापयेत्‌ स्वेषटदेवाद्यं गाणेरोनैव मंत्रतः ॥२२॥ तच्र विनश्वरं ध्यात्वा पूजयेत्‌ स्वल्प-
मागतः । ततो चं समाच्छाद्य मस्तके युखसंयुत्तः ॥२३॥ प्रणम्य स्वसुखं तत्र प्रार्थयेद्द मंन्रकम्‌ । संसारतारणा्थाय देहि
मन्नं द्विजोत्तम ॥२४॥ एवं गुसुमहधिश्च धाधितस्तं सरिष््य वै । गणेशं मनसा ध्यात्वा मंच्र रिष्याय दापयेत्‌ ॥२५॥
ततस्तान्‌ कलान्‌ ग्रद्य पूवदिक््कमतशच तैः । अष्टोत्तरदातं मंच जपंस्तं लापयेद्कसः ॥२६॥ पएकीकसिद्धिदः पोक्तः कलदा;
सन्निमान्रतः । ब्रह्मथूयकर्‌ः प्रोक्तो मध्यमः; सवैसिद्धिदः ॥२७॥ सातं रियं समादाय गणे प्रणिपत्य च) शिष्येण
पूजयददेवं ततस्त स विसजेेत्‌॥२८॥ प्रणमेद्‌ गाणपत्यांस्तांस्तते दाच दश्चिणाम्‌ । पुष्कलां शाव्वहीन; स भोजयेत्तान्‌
महायशाः ॥२९॥ मोदकापपलडङ्ूकपायसान्महामते । स्मतंदुलसंयुक्तननीनापकान्नमिभितैः ॥२०॥ यथेष्ट भोजयित्वा
धे प्रणमेत्‌ स पुनः पुनः । प्राथयेत्तान्‌ विररोषेण तारितोऽदं भवार्णवात्‌ ।॥६१॥ संमारं गुरवे दश्याद्ररुवंदां नमेत्‌ सया ।

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

न ्च्--~ ----- -- ---- -- - ~ ~~ ~ ~-

शं, ५ अ. २७ पान ५५०
त (क.

गाणपत्यान्‌ प्रहदयैवोत्थाय तां नमेन्नरः ॥६२॥ गाणपत्यान. समालोकय न नमेदयः प्रजापते । तेन विघ्रश्वरः साक्षाद्धिसितो
नाऽ संदायः ॥३२॥ एवं दीक्षां समाग्रद्य गणे पूजयेत्‌ सदा । तत्समीपे तु मंत्रस्य पुरश्चरणकं चरेत्‌ ॥३४॥ अथ घमौन्‌
प्रवक्ष्यामि श्ण तान सुसमाहितः । द॑तकाछमसुक्त्वा तु न गनच्छेद्रणपाल्यम्‌ ॥३५॥ चरैथुनं यदि करत्वा देवालय च
गमिष्यति । स सदयो भ्रंशामागच्छेदतः खात्वा च तं ब्रजेत्‌ ॥३६॥ अद्यद्धवख्र संयुक्तो विघ्नराजं न संस्णकोत्‌ । परवख-
धरो भूत्वा प्रूजयेन्न गणाधिपम्‌ ॥३७॥ चिद्रयुकतं न वस्तं स धारयेदेवप्रूजने । मौनेन प्रूजयेदेवं यथाविधि गणेश्वरम्‌ ॥ ३८॥
गणशाप्ूजने सक्तो यदि वाचं वदेन्नरः । प्र्जातरायदोचेण विघ्रयुक्तो भवेन्नरः ॥३९॥ अभ्यंगसंयुतो यस्तु स्नानहीनो यदा
भवेत्‌ । देवालयं समागच्छेन्तदा भ्र॑रामवाप्लयात्‌ ॥२०॥ उपानत्स्पद्त संयुक्तः पादक्षाटनवजितः । गणेक्नानालयं
गच्छेद्ि्युक्तो भवेन्नरः ॥४१॥ म॑घादिचवितो भूत्वा यो नाच्यं गणनायकम्‌ । देवालय गतो देवाहछभेद्‌ शर॑रं स
मानवः ॥४२॥ अजीर्णदोषसंयुक्तो यस्तिषठेदेवसन्निधौ । उद्वाराधः समीरेण विघ्रयुक्तो भवेन्तु सः ॥४३॥ भरीदाव्दमनावाद्य
गणेश्ालयगो भवेत्‌। ख भ्रंदं च मेदश्च देवगुद्यपरभजनात्‌ ॥४४॥ देवालयं समागत्याऽन॒तवाचं वदेन्नरः । अथवा
देवस्तुल्यादिष्टीनां स भ्रैरिततामियात्‌ ॥४५॥ नित्य तत्र भरजानाथ संयतो देवसंनिधौ । मयोदां पालय॑सितिष्ठेत्‌ स
ईस्सितफलं लमेत्‌ ।४६॥ यथाशा विचारेण गणे सर्वसिद्धिदम्‌ । यो भजेत्‌ गाणपत्यस्तं स गणेद्रो भवेन्नरः ॥४७॥
॥ ओमिति श्रीमदान्दये पुराणोपनिषदि श्रीमम्मौदरले महापुराणे पंचमे खंडे ठंबोदस्चरिते गाणपत्यदीक्षावणेनं नाम व्रयोविशोऽध्यायः ॥

> ॐ <€

2।<८720021108@24111811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

"न ~ 1 ---~------- -

खं. ५ अ. २४
। पात ५९१

त्यक्त्वा दद्र दीक्ां लभेत्‌ पराम्‌ ॥५॥ नामर्मत्रेण सर्व वे कुर्यात्‌ श्रः स्वथं विधिम्‌ । मणेश्वरस्य पूजादि न छोकादि
सखुचरेत्‌ ॥६॥ न होमादिभवं कमं प्रायधित्तं चरेत्तथा। गाणपत्यो भवेच्छरद्रो दीक्लायुक्तो महायशाः ॥७ गणेहादीक्षया
युक्तो भवेद्‌ विपथगो यदि । स एव विद्रसंयुक्लो भविष्यति प्रकोपतः ॥८॥ अथ दीक्षितजंतुनां चिह्ानि ते वदाम्यहम्‌ ।
तैयुक्तान्‌ गाणपत्यान्‌ वै परान्‌ जानाति मानवः ॥९॥ प्रातः स्नानादिकं क्त्वा संध्यां राखोक्तमा्मतः। आगमोक्तां
च वेदोक्ता प्रजां करत्वा समापयत्‌ ॥१०॥ अचेनं द्वादश्चांगेषु यः कुर्यान्‌ म॑च्रपूवंकम्‌ । सर्वागटेपमेनेव त्र मंच्रान्‌
खण प्रभो ॥११॥ गणेशोच्चष्टगंधं वै यद्यादौ नियतो न्यसेत्‌ । स्वानदवासिने जप्त्वा नमो मूधौनमचयेत्‌ ॥१२॥
रुाटं गणनाथाय नम उचा चाचयेत्‌। दक्षिणे करणसू च गजकर्णाय वै नमः ॥१३॥ वामकार्णं तथा दश्च चछ्षकर्णीय ते
नमः। अचयेच्च ततः कठं विघरेराय ततः पठन्‌ ॥१२॥ बाहुं दक्षिणम तद्वद्‌ हेरंबाय नमोऽचयेत्‌। वामं समच॑येत्‌ सुज्ञः
सिद्धिनाधाय चै नमः; ॥१५॥ हदयं चाचयेत्तन्र बुद्धीराय नमो विधे । उदरं नाभिसंस्थाने नमो ठबोदरायते ॥१६॥
दक्षिणं चेव कुरकि स वक्रतुंडाय चै नमः । वामं तु चितामणवे द्यचयेननात्न सायः १७] पृषठदें नाभिसममच॑येत्‌ दंढये
नमः। एते वादका मंत्राश्च कथितास्ते प्रजापते ॥१८॥ रलादं चार्चयेत्‌ सन्तः सर्वभद्रविधानतः। अंगानि स तथा दश्च
नानेरूध्वं समर्चयेत्‌ ॥१९॥ सर्वागलेपनं शस्तं गणेशानां विशेषतः । रक्लच॑दनसंयुक्तो गंधस्तेषां मतः सदा ॥२०॥
मालां दामीभवां वाऽपि प्रभो मदारद्क्षजाम्‌ । परास्ता स्वगले बाहौ सवेसिद्धिपदाथिनीम्‌ ॥२१॥ धारयेन्नात्न संदेहो
देवकाष्ठममाणतः । जन्यकाष्ट नवां मालं धारयन कदाचन ॥२२॥ वैष्णवानां यथा दक्ष॒ तुलसीकाषटसंभवा। तथा वे
गाणपत्यानां दामीमंदारसं मवा ॥२३॥ तदभावे प्रजानाथ विद्रुमजां तु धारयेत्‌ । अथवाऽक्नमयीं मालां धारयेन्‌
मदमागतः॥२य्‌) सदा छचिस्व भावस्थो मिच्रराच्त्ववर्जितः । ह मावविनिशक्लो गाणपत्यश्चरेन्‌ महीम्‌॥२५॥ द्ुष्क्रष्ण-
चतुर्थीजं घतं नित्यं समाचरेत्‌ । गाणपत्यानि सर्वाणि त्तानि श्रद्धयान्वितः ॥२६॥ अन्यदेवपि्य दश्च घतं तीर्थं चरेत्तथा ।
राक्तियुक्तो भवेत्‌ सोऽपि तदा सर्वं प्रतिष्ठितम्‌ ॥२७॥ क्षेत्राणि गाणपत्यानि चरे्नियमसंयुत; । अन्यानि हाकतियुक्त-
श्चेत्‌ निशितं सुनिभिः एर ॥२८॥ यथा गणेश्वरो देवः सर्वेषामादिप्ूल्यकः । अन्यदेवस्य भक्तानां शातं
स्य
नतादिकम्‌ ॥२९॥ गाणेानां यथा दश्न एक एव गणेग्वरः । आवदयकेन तद््रतादिकं च समाचरेत्‌ ॥३०॥ सदां

व ज ललललतलललतल्ललसल्ड

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

गणेङानाश्नश्च कीर्तनं तच्र वर्तते । कथा नानाविधा रम्याः कथयति परस्परम्‌ ॥३१॥ चरित्राणि गणेकास्य गायेयुहषं संयुताः]
पाच्रीभ्रूतान. जनान्‌. दृष्ट्वा बोधयति सुसिद्धये ॥३२॥ अच्र ते कथयिष्यामि संवादं नारदद्रजम्‌ । एकदा नारदो योगी
ज्रमन्निद्रं समाययौ ॥३२॥ दद्रेण परजितः सोपि गाणे्लं मानमाकरोत्‌. } तं परणम्य मदहेद्र् जगाद वाक्यखुत्तमम्‌ ॥३२॥
इद्र उवाच । वद्‌ ब्रह्मन्‌ महाभाग चिह्ानि गणपात्मनाम्‌ । कैथिद्ैः संयुता नित्य गाणपत्याश्चरंति दि ॥३५॥ नारद उवाच ।
सर्वानि चंदनाकेपो रक्तचंदनसंयुतः । रामीमंदारमाला च तेषां हस्ते गले भवेत्‌ ॥३६॥ सदा गणेशनाश्नश्च श्रवणे
तत्पराः स्षताः। कीर्तने भावसंयुक्ताः गाणपत्या इमे बुधाः ॥३७॥ हद्रस्य भावो हदि नोभवेत्‌ कदा ये निःस्प्दा
योगधराः सनिर्भ॑खा; । गाणेग्वरा वदनरीलकाः सदा तान्‌. गाणपत्यान्‌ प्रवदंति योगिनः ॥३८॥ नित्य स्वधर्मेण च
संयुतास्तथा न मानयति ह्य पवर्मकं कदा । भक्तौ निमस्ना गणराजवतत्मनि तान्‌ गाणपत्यान्‌ प्रवदति योगिनः ॥३९॥
न स्थानगेदादिकमाश्चय॑ति ये प्रारन्धमात्नेत्यवलंविनोऽपरे । चितामणौ चित्तनिवे्काः सदा तान्‌ गाणपत्यान्‌ प्रवदंति
योगिनः ॥४०॥ ओौते तथा स्मार्तमवे सुकर्मणि संसक्तदेहा गणराजसिद्धये । सर्वाणि कर्माणि समप्ये मैज्यपे तान्‌
गाणपत्यान्‌ प्रवदन्ति योगिनः ॥४१॥ निंदां स्तुतिं वीक्ष्य विकारवज्िताः कांतासुव्णादिषु भनावरीनकाः । प्राठेति
वित्नेश्वरभक्तिलालंसा तान्‌ गाणपत्यान्‌ प्रवदन्ति योगिनः ॥४२॥ आच्छादिता ये न च केन भावितास्तिरस्करता देववरिष्-
मोजिनः। जीवै्हता दोषविदहदीनचेतसस्तान्‌. गाणपत्यान्‌ प्रवदंति योगिनः ॥४३॥ नेच्छति कैटासविकुठकादिकं न ब्रह्मभूयं
न रसां रसातलम्‌ । भक्ति सदेच्छंति गणेराभाषिकान्‌ तान्‌. माणपत्यान्‌ प्रवदंति योगिनः ॥४२ सुद्र उवाच । एवमुक्त्वा
महेद्रं स नारदः स्वेच्छया सुनिः। ययौ विनश्वरं गायन्‌. यत्र तच्र प्रजापते ॥४५॥ एतत्ते गाणपत्यानां स्वरूपं कथितं मया।
श्रवणात्‌ पापसंमूतमज्ञानं नाहामाव्रजेत्‌ ॥४६॥

॥ अमिति श्रीमदान्त्ये परणोपनिषदि श्रीमन्मौप्रले महापुराणे पचमे खण्डे छेबोदस्चरिते गाणपत्यस्वरूपवणैनं नाम चतुविशतितमोऽध्यायः ॥

23

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112॥|.0111

॥ अओरीगणेश्ाय नमः ॥ दध उवाच । छमीर्मदारमाहात्म्यं वद मे करुणानिधे । कर्थं वित्नभ्बरस्थेव पियो तो संबभूवतुः ॥१॥
क सवान्‌ । ओवो नामाऽभवद्विपरः श्रौततस्मातैक्रियापरः । स्वधर्मरतया पलन्या ब्रह्मनिष्टो महाय; ॥२॥ तयो; कालेन
संजाता पुत्री तेजस्विनी भरभो । तस्या नाम द्विजौ तौ तु शमीकेति प्रचक्रतुः ॥६॥ सा कन्या रूपयुक्ता -गुणयुक्ता प्रजापते ।
सप्चवषैवयः सस्था बश्चूव जनकभिया ॥२॥ तदर्थ ब्राह्मणः सोऽपि वरमिच्छन्‌ समाययौ । दौनकस्याश्चमं तत्न ददद्ती
खनिसत्तमम्‌ ॥५॥ एजित रौनकरेनैव मंदारं शिष्यण॒त्तमम्‌ । चयैनकस्य ददरछाऽसौ विव्याद्यं घौम्यनंदनम्‌ ॥६॥ सरीरं
यरुसेवायां निरतं धमेलालसम्‌ । दर्षयुक्तोऽ मवत्तत्र मेने जामातरं हृदि ॥॥ विचायं इतौनकेनैव स्वगृहं परत्यप्त !
सुदिने तं समानाय्य ददौ कन्यां महात्मने ॥८॥ तेन युक्ता शमी तच्र शुने रूपसंयुता । रत्रकांचनयोर्योगस्तथा
जातः परजापते ॥९॥ पुनगते कियत्काले यौवनस्थां विभाव्य ताम्‌ । रामीकां स समानेतुं म॑दारः प्रययौ स्वयम्‌ ॥१०॥
त चषूज्य ददौ कन्यामोौर्वो र्षसमन्वितः । मंदारः ग्वह्ुरं नत्वा मा्मसंस्थो बभूव ह ॥११॥ कदा भूटडिनामा यो
गाणेश महायकाः । वि्रांतिमा्नमे तस्य चक्ततुर्दपती परे ॥१२॥ स्वका्रमविहारारय भद संगतोऽभवत्‌। तं दष्टा
डया युक्तं जहसतुञ्च सरखवत्‌ ॥१६३॥ छंडाया अपमानेन पापं प्राप्रं महाद्भतम्‌ । तेन संमेरितो योगी चुकोप
रक्तलोचनः ॥१४॥ उवाच तौ महायोगी भर्ंडी च ह्विजाघमौ । दृष्टा जहसथुः डां पादपौ भवतं सषा ॥१५॥
खंडाया अपमानं य; करिष्यति नराधमः । स मे काञ्चने संदेदो गजास्यस्यावमानतः ॥१६॥ तौ तं भद्ंडिनं विभौ
प्रणेमतु: सुदुःखितौ । अज्ञानेन क्रतं हास्यं क्ष॑तमर्दसि योगिप ।१७॥ उच्छा वद विपरा दात ते नात्र सायः ।
जलत्यतं गणराजस्य भियौ कुरु च मानद ॥१८॥ ततोऽतिकरुणाचिष्ठो जगाद सुनिसत्तमः । हंडाया अपमानेन मया
शक्ौ न संशयः ॥१९॥ अतः शछंडाधरो देवः पसन्ञश्च भविष्यति! तदा सर्वं छुं पूरण युधयोरवाभ्छितं भवेत्‌ ॥२०॥
ममाधीनं, न किचिद्व शापदाता गजाननः । कोषहीनस्य मे क्रोधः प्रेरितस्य समाययौ ॥२१॥ एवसुक्त्वा महायोगी
स्वासनस्थो वभूव ह । तौ स्यो दृषक्तयोनिरथौ बभूवतुः प्रजापते ॥२२॥ अथ मासे गते विभः शतैनकश्चितयान्वित; ।
रिष्यान्‌ गद्य ययौ विप्रमौर्व दुःखान्‌ महाखनिः ॥२३॥ तं पप्रच्छ शनैः सोऽपि भदारः कुत्र वर्तते । शमीकाया नियति
प्रेषितोऽयं मया सुतः ॥२०॥ ततस्तं शोकसंयुक्तमौ्वो जगाद विस्मितः । दत्वा कन्यां मया सव्यः प्रेषितश्च त्वद॑तिक्े ॥२९॥

-------~-----~----- न 23
~. ध ~" ~---"~---+~----~-

छः

- ----->-"--- ---ग्- ~
[0

2111<.412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

शं, ५ भ. २५ पान =

[सक ना कनकासनत त्र तक्रसनकानसात्रतरसणसणरसरप्रसानासग्र तप्र सणर सरण चाप्रचप्चप्सचरण्सप्रास्र सस्रा लास्स सस्या सष्न्त

०900026

“~~~ ---

श्ुत्वैवं रोकसंयुक्ता जौवैरौनकखुख्यक्ताः । तयो; रोधनकामास्ते निससुस्त्वरितास्ततः ॥२६॥ तच्र मार्ग जनान्‌ सवान्‌
ग्रामस्यान्‌ वन संस्थितान्‌ । पपरच्छस्ते समू चुस्तान्‌ मासमाच्राद्‌ गतौ किर ॥२५। एवं विचायं ते याता भरद्खया-
श्रमसुत्तमम्‌ } तत्र विश्रांतिक्रत्‌ स्थाने जनानां ददृशुस्तरू ॥२८॥ असुपेतौ ततो ज्ञात्वा क्ौनको ध्यानमाभितः । ज्ञात्वा
भ्ररडिना रापौ इृत्तांतं तानवेदयत्‌ ॥२९॥ ततः सर्वान. महायोगी विज्य तपसि स्थितौ । शौनकौर्वौ महादुःखाद्‌
गणेराराघने रतौ ॥३०॥ अवायुमक्च भावेन ध्यानेन गणनायकम्‌ । तोषयामासतुः प्रीत्या तयोरघविभुक्तये ॥२१॥
एवं द्वादक्ावर्षेषु गतेषु दविरदाननः । आययौ तौ वरं दातुं भरर तत्‌ छेदातापितः ॥३२॥ हष्रा वि्ेश्वरं तौ तु प्रणम्या-
पूज्य हर्षतः । गणाध्यक्षं तुष्टुबतुः प्रणम्य करसंपुैः ॥३३॥ शोनकौवौ चतुः । नमस्ते गजवक्त्राय वित्ेद्याय परात्मने ।
अपाराय महेदणय हेरबाय नमो नमः ॥३०) संसाराणेवताराय भायामोहहराय ते । ब्रह्येराय रहिवादिभ्यो योगदाय
नमो नमः ॥३५॥ ज्येष्ठानां ज्येठराजाय सर्वेषां पूज्यमूतये । आदिपूज्याय देवाय चांत्तःस्थाय नमो नमः ॥३६॥ अनादये
च सर्वेषां मात्रे पित्रे परात्मने । स्वानंदवासिने तुभ्यं गणेदाय नमो नमः ॥३५॥ शछकणाय शूराय रंबोदराय दंढये |
विघ्रकत्र द भक्तानां भक्तानां विच्रदारिणे ॥३८॥ ब्रह्मेशाय नमस्तुभ्यं ब्रह्मभूतप्रदाय च । योगेक्ाय सुहांताय द्ांतिदाय
नमो नमः ॥३९॥ य॒णांतं॑न ययुरयेस्य रिवविष्ण्वादयोऽमराः । योगिनः सयुणस्यापि निगणस्याऽ्् का कथा ॥४०॥
नमो नमः प्रसन्नस्त्वं भव स्वामिन्‌ गजानन । घौम्यपुत्रं च म॑दारं दिष्य मे तारयाऽघुना ॥४१॥ तारयस्व शामीमोवेकन्यां
ताँ नाथ विन्नप । व्रृक्षयोनिगतौ तौ तु माचुषौ कुर तादरौ ॥४२॥ मरि ते देहि हेरंव यया श्रांतिर्विनदयति । दासौ
ते पादपद्स्य वाञ्छितं कुरु सवदा ॥४६॥ तयोर्वचनमाकण्यं जगाद गणनायकः । तौ भक्तौ तपसा युक्तौ मक्तिबद्ध-
स्वभावतः ॥४४॥ श्रीगजानन उवाच । श्ृहंडिना च विधर्षी राप्रौ तौ दंपती पुरा) ज्ञात्वा मदीयतुंडस्यापमानान्नाच्न
सहायः ॥४५॥ श्रद्यंडिनोऽतिभक्तस्य मम ॒मिभ्यावचः कदा । न करोमि महाभागौ देदादधिक एव सः ॥४६॥ शरृद्युंडिनो-
ऽपमानश्च क्रियते विविधरैजेनैः । न तत्र कोपसंयुक्तो भवते खुनिसत्तमः ॥०७॥ मदीयमपमानं स सहते न कदाचन ।
अतोऽहं तस्य वाक्यं वै न करोमि निरथकम्‌ ॥४८॥ भवद्भ्यां तपसा बद्धः करिष्यामि दितावदम्‌ । श्यत मे वचो रम्यं
वरं दास्यामि खरूयकम्‌ ॥४९॥ मदारस्यं च राम्याश्च सूले स्थास्यामि निश्चलः । मद्रूपो बक्षजातीनां सवंवंयौ भविष्यतः ॥५०॥

ध

~~.

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

~
पै € 42 | स > ४2 > 20,
८/८

वेषास्तौ प्रणमस्यति किं पुनर्जतवो मताः। दशनात्‌ स्पर्दानाच्ैव पापश्नौ तौ भविष्यतः ॥५१॥ मत्मियो स्वभतिन
देवानां प्रियरूपिणौ । भविष्यतो विदोषेण वरक्लराजौ महासुनी ॥५२॥ रउामीपत्रेण मां विप्रा पूजयिष्यति मानवाः ।
तेषां वाञ्छां सदाऽहं वै पूरयिष्यामि शाश्वतीम्‌ ॥ ५३ ॥ मंदारपुष्पमेकं समर्पयिष्यति मे नरः । तन हृष्टो भविष्यामि
फं दास्थामि वाञ्छितम्‌ । ।५२॥ करता नानाविधा प्रूजा मदीया मानवेन च । दृ वहीना ब्धा सर्वा भवत्वच्न न संदाय; ॥५५॥
अध्य प्रभृति विपरेरौ दामीपन्नेण संयुता । मंदारङ्कसखुमेनैव सफला सा भविष्यति ॥५६॥ शामीपच्चं नरेणैव भवेन्‌ मयि
समर्पितम्‌ । न तु ऋतुरातेनैव तुर्यं तेभ्योऽधिकं मतम्‌ ॥५७। शामीपन्रेण संतुष्टो भविष्यामि निरंतरम्‌ । मदारपुष्प-
कफेणैव को वदेत्तु तयोः फलम्‌ ॥५८॥. नित्यं शमीं नमेचस्तु प्रजयेद्वा तु संस्एरोत्‌। स सपङ्करसंयुक्तः स्वानंदं मे
गमिष्यति ॥५९॥ तथा मं दार्रक्तं यो नमेत्‌ संपूजयेन्नरः । संस्पररोत्‌ सोऽपि स्वानंदं ब्रजेत्‌ सधङ्लेयँतः ॥६०॥ प्रदक्षिणां
मह्कर्बति शामीमदारब्क्षयोः । सप्तद्वीपवती पथ्याः करता तेन प्रदक्षिणा ॥६१॥ यदि भविन वृक्षस्य प्रदक्षिणा करता
भवेत्‌ । रातभरमिप्रदाक्षिण्यसमं पुण्यं रुभेन्नरः ॥६२॥ बहुनाऽ किमुक्तेन मदरपौ बृक्षजातिषु । तयोश्च महिमानं को
भवेद्भणेयितु लमः ॥६३॥ दृष्षवुद्धया चमी यो चै म॑दारं यदि परयति । स नारकी नरे विप्रौ मविष्यति न संदाय; ६४]
चामीं मदारकैः वीय न नमेद्यो नराधमः। दक्षिणं कुरुते मैव नष्टपुण्यो मवेत्तदा ॥६५॥ रामी यदकेदयेद्धापि मंदार
सुनिसत्तमो । नरकेषु महापापी पतिष्यति न संहायः ॥६६॥ शाखां पचर तु यः पापी छेदयिष्यति मानवः । नारकी स
मवेकरनं ददोनात्‌ पापदो भवेत्‌ ॥६७॥ रामी यो निंदयेद्वा यो मदारं वृक्षसत्तमम्‌ ¦ सर्व॑भाग्यविदहीनः स नारकी जायते
ततः ॥६८॥ मद्भपेणेव मंदार रामीं यस्तु पपरयति । स शुक्त्वा विविधान. भोगान॑ते स्वानदमो भवेत्‌ ॥६९॥ मदार-
मूलमादाय मूर्ति कृस्वा मवीपिकाम्‌ । प्रूजयिष्यंति मद्धक्तासतेषां साध्योऽहमञ्सा ॥७०॥ मदारसरल्जा मूर्तिः सद्यः
सिद्धिदायिका । तदननैवान्यसं शूला मम सूर्तिभविष्यति ॥७१॥ मदारमूर्तिगं पूजेत्‌ हामीपन्रेण मावतः । र्वामदार
ष्पे त्रयं खुदुल मं मतम्‌ ॥७२॥ खामी मदारदूर्बाश्च त्रयसेकन्र कारितम्‌ । भक्तेन स तु मत्तुस्यो पूजां मे भविष्यति ॥५३॥
च्रामीभदारजां मां करत्वा जपं समाचरेत्‌ । अन॑तफलभोक्ताऽसौ भविष्यति न संदाय; ॥७६॥ हशामीभमदारजां मालां
दधानः पुरूषो भवेत्‌ । तस्य देहं समालोक्य विघ्ना नदय॑ति पापकाः ॥७५॥ उति दामीभवं पत्रं मदारकुसमं तथा ।

-----.----~
-------------

वणल 11 कछ
यु. पु. ८ न्ड

2।.८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पानं ५द

ल तलत 2 01 0 0 1

द्वीपं धृतं येन धरिष्यति यमो न तम्‌ ॥७६॥ रशमीमदारसामीप्य पूजयेन्‌ मां च मानवः । व ४ कुता
मर नाऽत्र संरायः 1७७॥ एवसुक्त्वा पुनस्तौ स जगाद गणनायक्तः, । मद्भक्ति यदि प्नका+वच्छ माव ४५
तदा भैदारशक्लस्य मूलजां मूतिमादरात्‌ । कृत्वा परजा भुवां यथा विधिसमन्वितौ ७९) ध न
संतुष्येऽहं भवामि तु} नान्यथा पृणनावन मम तु्टकर नच ॥८०॥ लुलसीवजितां पूजा मद्या देवस खष्
चामीमदारमारखानिजेपं मे कुरुतं सदा ॥८१॥ एवसक्त्वा गणाधीकदास्तच्रैवांतरधीथत । विप्रौ बवभूवतुहषसमायुक्ता
विद्ोषतः ॥८२॥ ॥ (1 ॥

॥ ज्नोभिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रके महापुराणे पंचमे खंडे ठंबोदस्वरिते शमी्दारलसरदान नाम प॑चविक्षतितमोऽध्यायः ।)

य व< €< `

॥ ओ्रीगणेक्याय नमः ॥ सुद्रड उवाच । ततो धौम्यं समागम्य शौनको दषसंयुतः । क इतां क
ऽभवत्‌ ॥१॥ धन्यो मे बरक्षगः पुत्रः सवेसिद्धिमदायकः । साक्षाद्रणश्ारूपञ्च सर्वेषां वंद्य व ॥र२॥। त
दषसंयुक्तस्तत ओौ्वकः। तताप तप उग्रं स रामीसंयोगकारणात्‌॥३। स एव मरण तन्न शमीगमस्थितो द्य भूत्‌। ज १
धानञ्च गाणपत्यो महायक्षाः॥२॥ कर्पाति गणनाथं स ययौ योगसमन्वितः । शौनक तथा दु्ठमनजत्‌ लहूर युतः ॥५॥
मंदारमरलजां मूर्तिं कृत्वा प्ूजापरायणः । छमीमंदारद्वोभिस्तोषयामास विघ्नपम्‌ ॥९॥. कामीम॑दारमालागिः २
ब्राह्यणोचमः । माणपत्यस्वरूपेण तथा धौम्यो व मूव ह ॥9॥ ब्रह्ंडी तद्भवं इतत श्युत्वा हषसमान्वतः । जगत्य स्वाम
संस्थौ ननाम वृ्षसत्तमौ ॥८॥ नित्यं पुषूज च शमौ मंदारं भक्तिसंयुतः । रमीमंदारदृवोभिः पूजयामास विघ्नपम्‌ ॥९॥

दामीमंदारमाराभि भूषितो स॒निसत्तमः । छद्म गाणपत्येषु गणराज इवापरः ॥ ८ ०॥ एवं ये ये स्थिता दक्ष गाणपत्या
विक्षत; । ते ते स्वै रामीमंदारपूजासंयुता बसु; ॥११॥ एतत्ते कथितं सवं दामीमंदारसंभवम्‌ । माहात्म्य

2111<412002110824111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

नु
अन ऋ ; 9 ६26 ५

गजाननं देवं हृष्टरोमा च साश्चुकः । हदि प्रणम्य विघेदासुवाच भयसंकुलः ॥२९॥ मदीयकिकरेः स्वाभिन्चपराधः कृतो
महान्‌ । तं क्षमस्व दयास्सिधो प्रमो द्यज्ञानसंयुतै; ॥३०॥ गाणपत्यैमहाभाभर्विवादो नैव दोभनः। स एव तु मया प्रापो
भाग्यहीनबलेन चं ॥२१॥ एवं क्षमाप्य विधरेरां स्थितं मनसि रविंकरान्‌! आक्रायं भालजः सर्वान्‌ जगाद वचं
दितम्‌ ॥३२ यम उवाच । म॑दारमालाशमिकाष्ठजा च यस्यैव देहे भवति प्रमाणम्‌ । पुष्पं तयोः प्रयुतं च शूराः संत्यज्य
दूरं चरत प्र भीताः ॥३६॥ दृबीयुतं विघहरस्य गाधां संगायमानं यदि पापयुक्तम्‌ । पूजादिकारं गणनायक्स्य संलयज्य
दूरं चरतत प भीताः ॥३४॥ गणेक्रा हेरंब गजाननेति महोदर स्वानुभवप्रकारिन्‌। वरिष्ट सिद्धिभिय बुद्धिनाथ वद॑तमेवं त्यजत
प्रभीताः ॥३५]॥ अनेकविघ्रांतक वक्तुंड स्वसंज्ञवासिश्च चतुखुजेति । कवी देवांतकना्कारिन्‌ वद॑तमेवं त्यजत
प्रभीताः॥३६॥ मेद्सूनो गजदैत्यक्रात्नो बरेण्यसुनो विकट च्रिनेच्न । परोहा धरणीधर एकदत वद॑तमेवं त्यजत प्रमीता; ॥२७॥
प्रमोदमोदेति नरांतकारे षड्र्भिहंतगेजकणं दढ । द्वद्वारिसिधौ स्थिर भावक्रारिन्‌ वद॑तमेवं त्यजत प्र भीताः ॥२८॥

__-..--~---~-~-~-------------~

=--------------~-------- ----~--~---------- ~

व

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

पातं ५८
निनि

विनायक ज्ञानविघातश्ात्रो पराारस्यात्मज विष्णुपुत्र । अनादिषूडयाखुग सव॑पूञय वद॑ततमेवं त्यजत प्रमीता, ॥६९॥
विधे्जं रंबोदर धूमत्रवणं मयूरपाठेति मयूरवादिन्‌ । सुरासुरैः सेवितपादपद्म॒वद॑तमेवं त्यजत प्रमीता; ॥६०॥
वरिन्‌ महाखुध्वज दापकणं हिवाज सिंहस्थ अनंतवाह्‌ । दितौज विचेश्वर दरोषनाभे वद॑तमेर्वं त्यजत प्रीताः ॥२१
अणोरणीयन्‌. महतो महीयन रव योगे ॒वरिष्टराज । निधी मंचे च दोषपुच्च वदंतमेवं त्यजत प्रमीता; ॥४२॥
वरपदातद्यदितेश्च सुनो पराारज्ञानद तारवक्च्र। गुहाग्रज शरष्यप पा्वपुच्र वद॑तमेवं त्यजत प्रमीता; ॥४३॥
सिंधोख हात्रो परश्युपपाणे हामी पुष्पपरिय विघ्रहारिन्‌ । दूर्वा मरैरित देवदेव वद॑तमेवं त्यजत प्रभीताः ५४९
धियः प्रदातश्च दामीपरिथति खसिद्धिदातश्च सुरांतिदातः। अमेयमायामितविक्रमेमि वद॑तमेव त्यजत प्रमीता, ॥४५॥
द्विधा चतुर्थीपरिय कदयपाल्ल धनप्रद ज्ञानप्रदध्रकादा । चितामणे चित्तविहारकारिन्‌ वद॑तमेवं त्यजत प्रभीताः ॥४६॥
यमस्य रचो अभिमानशत्रो विधेजंह॑तः कपिलस्य सूनो । विदेह स्वानेद अयोगयोग वद॑तमेवं त्यजत प्रभीताः ॥४७॥
गणस्य चाच कमलस्य दाच्रो समस्थ भावज्ञ च भालचंद्र | अनादिमध्यांतमयप्रचारिन्‌ वद॑तमेवं त्यजत प्र भीताः ॥४८॥
विभो जगद्रूप गुणेश भूमन्‌ पुष्टे; पते आखुगतेति बोघ । कतं पातश्च तु संहरेति वद॑तमेवं त्यजत प्रभीताः ॥४९॥
इदमषटोत्तरातं नाघ्नां तत्‌ प्रपठति ये । शण्वंति तेषु कुरुत भीता मा वै प्रचेरानम्‌ ॥५०॥ सक्तिसुक्तिप्रदं हंटेर्धनधान्य-
प्वधनम्‌ । ब्रह्मभूयक्षरं स्तोत्रं जपतो नित्यमादरात्‌ ॥५१॥ यत्र कुत्र गणेास्य विहयुक्तानि वै भटाः । धामानि तत्र
कुरुत सं भीता मा प्रवेदनम्‌ ॥५२॥ तेन संस्थापिताः सव स्वस्वकायेषु सेवकाः । केशाच्यास्तन्च के यूयं वयं मजत तं
सदा ॥५३॥ एवसुक्त्वा यमः सर्वान्‌ किंकरान मौनमादधे । यामाः सर्वे गणेशानं भजते भावसंयुताः ॥५०।} इदं
दामीभवं पुण्यं माहात्म्यं यः शणोति चेत्‌ । पठति सिद्धिदं तस्य सैदारस्य भविष्यति ॥५५॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खण्डे रबोद्र्चसति शमीमंदारस्पदीमटिमावणेनं नाम पडूर्वशषपितमोऽध्यायः ॥

> >> <€

वव

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

॥ सीगणशाय नमः ॥ दक्‌ उवाच । दृवांया्चरितं दर्पकारफ ब्रूहि सुद्रल । अहो छम्यासमं नास्त मंदारेण पचिच्रकम्‌ ॥१॥।
ध ८ देवदेवेशो ब्रह्मा खषा चराचरम । तेषामन्नाथमतय॑तचितायुक्तो वभूव ह ।।२॥ ध्यात्वा त देरव
त क एका वै देवी ५८७२५ वमौ ॥२॥ सर्वतः पाणिपादां तां सहस्रवदनां पराम्‌!
सर्व॑पोषणकारिणीम्‌ ॥५॥ धातारं ध व सौ , संस्थ व 3
४. व 1 ता करसयुटा । आज्ञां करु जगद्धातः किं करोमि पितामह ॥६॥
। सेषामन्नभूला त्वं दूवानान्नी भविष्यसि । तपस्व च ततः सर्वमन्नं ज विधानतः ॥७॥ तयेति तं प्रणम्यैव
तताप तप उत्तमम्‌ । गणेशं मनसि ध्यात्वा निराहारसमन्विता ॥८॥ एकाक्षरस्य मंत्रस्य जपेन द्विरदाननः । दिद्यवर्ष-
सहस्रेण ४५ तां वरदायकः ॥९॥ त दष्टा सहसोत्थाय प्रणनाम पुप्ूज सा । अथर्वदिरसा देवं तुष्टाव करसंुदा ॥१०॥
व शानः खृष्टि ०. सदा । करिष्यसि महाभागे सर्व्वदा भविष्यसि ॥११॥ एवसक्वा गणाधीरो
४ म ह। सारप दषसमायुक्ता खष्टि कतु मनो दषे ॥१२॥ तस्या मस्तकभागाद्‌ वै स्वर्गान्नं विविध मदत्‌
{खतं तन स्वगस्था खंजते विविधान्‌ रसान्‌ ॥१३॥ उदराद्‌. भूमिसंस्थानः निःनं विविधं विये । अन्नं तेतरैव भमिस्था
॥१४॥ क पद्‌भ्यामन्नं नानाविधं परम्‌ । जते षङ्सान्निल्यं निः खतं तेन र ॥ ह
नानान्न सजे भमो । देवी तेन तु संतुष्टा वभूनुः सर्वजतवः ॥१६॥ हृष्ट पुष्टजनान्‌ वीक्ष्य
संतोषमादधे 1. तामागत्य द्विजर्मैरभिषेकं चकार इ ॥१७॥ अन्नानाभाभिपटे व
सवंमान्या सा देवी दबी विद्रोषतः ॥१८॥ राज्यश्रीसयुता देवी व 9. # न
प्रजापते ॥१९॥ ततो विघ्ाकुला जाता स्पर्धा चक्रे विरोषतः । पार्वलया निलयमानेदादन्नप्रणाहमादरात्‌ ॥२०॥ जगदा ह
स॒वेषामन्नपूणेत्वकारणात्‌ । , साऽहमन्नस्वरूपस्था बरे गर्वंमादपे ॥२१॥ तस्याश्रेितमाज्ञाय क्रोध युक्ता जग र
दौरात्म्यसदने छृत्वा छातिष्टच्छिवसंनिधौ ॥२२९॥ एकदा चंद्रगेहे बै बभूव ह महोत्सवः । लन्र देवादिका; सर्वे र
समाययुः ॥२३॥ तन्न न दवी मदोत्सिक्ता निनिव जगदंविकाम्‌ । व्रयेय॑ जगदंबा वे नाम्ना कयो व
हदयादिविविधैवोक्पै्निर्निंद जगद॑धिकाम्‌ । ततः करोधसमायुक्ता पार्वती तां दादा ह ॥२५॥ पर्व्युबाच | त

न तलललसतलातवतततससतः

2।<८1720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

ख. भ अ. २७ ~~ ` पनष्न ६०

निःखता त्वं न संङायः। बृथा मां स्पर्धसे दुष्टे पत्तस्व तृणरूपिणी ॥२६॥ ्थिव्यां तृणरूपा च सा वभूव जापते ।
तदादि सर्ववंयेयं द्वौ परमपावनी ॥२७॥ ततोऽतिदुःखसंयुक्ता सस्मार द्विरदाननम्‌ ! नो क्षमस्वापराधं मे मचल्याग-
क्रतं प्रमो ॥२८॥ गत्वा वनांतरे दृव तताप ततप उत्तमम्‌ । ध्यात्वा विच्नश्वरं देवं म॑न्रजपपरायणा ।॥२९॥ गत वषद्रात
पूरणी प्रसन्नोऽभूद्‌ गजाननः ¦ तामाययौ बरं दातुं भकतिस्थां भजनपियः ॥३०॥ जागतं गणराज सा दृष्टा ननाम मावतः ।
संहृष्टा पूज्य तुष्टाव क्रत्वा करपुटं विधे ॥३१॥ दर्वोवाच । गणेशाय नमस्तुभ्यं विघ्नराजाय ते नमः । भक्ताना वि्रसं द्र
त्व भक्तानां मर्यकर ॥२२॥ अन॑तायाप्रमेयाय नानालीलाघराय च । देरेषाय मदे्ानां नमः पूज्याय ते नमः ॥२२ ॥ सथे-
पूञ्याय सर्वादिपूज्याय ब्रह्मरूपिणे । ब्रह्माकाराय सरवे ब्रह्मणस्पतये नमः ॥३८॥ अनाकाराय साकारमूतेय ब्रह्म रूपपण ।
चांतिभ्यः दांतिदात्रे ते परेशाय नमो नमः ॥३५॥ लंबोदराय चौरेदावादहनाय परात्मने । चतुखजाय सवषां माच्र
पिच्रे नमो नमः; ॥३६॥ ज्येषटेभ्यो ज्येष्ठराजाय च्येष्ठपदयप्रदायिने । महोदराय परूणीय परणोनंदाय ते नमः ॥२अ]
स्वानेदवासिन तुभ्यं सिद्िबुद्धिमयाय च । सिद्धिबुद्धिपते नाथ मक्तेश्ाय नमो नमः ॥३८॥ किं स्तौमि त्वां गणाधीचा
यत्र वेदा विसिस्मिरे । अतस्त्वां प्रणमाम्येव तेन तुष्टो मव भरभो ॥३९॥ एवं स्तुत्वा गणेशानं भक्तियुक्ता ननतं ह ।
जगाद गणराजस्तु दूर्वा तां हषेसंयुतः ॥४०॥ श्रीगणेश उवाच । त्वया कृतमिदं स्तोत्रमपराधसहं भवेत्‌ । मां | स्तौति तस्य
दवैऽहमपराधं सहाम्यदम्‌ ॥४१॥ यं यं चितयते कामं तंतं दास्यामि सवेदा । व स्तीच्च भविष्यति
सुसिद्धिदम्‌ ॥४२॥ बरं बरय दास्यामि चित्तस्थ भक्तितोषितः । क्रोधयुक्तोऽपि देवि त्वा मच्रलयागकर पुनः ॥४३॥ श्चुत्वा
तं भयसैयुक्ता जगाद वाक्यशुत्तमम्‌ । दूवी ठंबोदरं प्रीत्या साश्रुनेत्रा परजापते ॥४०॥ दूोवाच । वरदोसि यदा नाथ तदा
ते भक्तिसुत्तमाम्‌ । दां देहि मणाध्यक्च तया सर्व छम भवेत्‌ ॥४५॥ अन्यच मदसंयुक्तां जगदंवां गजानन । स्पर्ध
तत्कलांशा वे तया राघ्राऽतिदारुणम्‌ ॥४६॥ तरणरूपा भविष्यामि पतिष्यामि घरातटे । तदर्थं त्वामनुपाप्ता रश्च मां
महतो मयात्‌ ॥४अ॥ श्रीगनानन उवाच ! मा कुरुष्व घरथा चितां दूर्वे मे शरणागते । सर्व दुभ करिष्यामि भविष्यामि
नियचितः ॥४८॥ अंरोन तणरूपः त्वं भविष्यसि महीतले । देवी देहधरा स्वर्गे चरिष्यसि यथा पुरा ॥४९॥ परथिव्यां
तृणरूपा त्वमण्धतरूपधारिका । छतमूला परकांडाद्‌ घै परोहा च शतांुरा ॥५०॥ सवेमान्या सवेपूज्या देवादीनां सदा

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

444 <> >
(> 22

$

१ एल त 0.
प्रिया । भविष्यसि न संदेहो मद्वरादन्ननायिक्रे ॥५१॥ महाम॑गख्दा परोक्ता मम प्रीतिविवर्धिनी । भविष्यसि तु लोकानां
छममंगल्दायिका ॥५२॥ स्वत्पत्रेण नरा भूमावर्चयिष्य॑ति देवपान्‌ । न त्वत्समं तु पत्रेषु पुण्यदं प्रभविष्यति ॥५३॥
राक्तेश्चैवावतारा ये लक्ष्मीरलितिक्रादयः । तासां भरिया विशोषेण भविष्यसि महाश्युमे ॥५४॥ क्ापिता गिरिपुत्या
त्व सात्वां नैव स्प्टोत्‌ कदा। अन्यन्न मान्यभावेन भविष्यसि न संदाय; ॥५५॥ मदीया भवितरत्य॑तं दढा ते
प्रभविष्यति! मित्ता मद्गतप्राणा भविष्यसि च द्विके ॥५६॥ मदीयामिच्छसि भक्तिमतसतेऽहं खद्र्षितः । करिष्यामि
सदा देवि मम प्रीतिविवर्धिनीम्‌ ॥५७॥ दृवापन्नं विना देवि पूजयिष्यति मां नराः । तेषां नैव फलं तस्याः पूजायाः
प्रभविष्यति ॥५८॥ दृवांसरमं न मे किंचित्‌ पूजायां सुपि भवेत्‌ । विना दूर्वा निराहारी भविष्यामि निरंतरम्‌ ॥५९॥
त्यक्त्वा दूवौदलं ये वै पूजयिष्यति मानवाः । हाच्रवस्ते मता नित्यं नरकेषु पच॑तु ते ॥६०॥ येनार्षितं च पूजायां
द्‌वोपन्रं महामते । तेनापारमयं सर्वं दत्तं मद्यं विद्रोषतः॥६१॥ दृर्वापत्रेण संतुष्टो दास्यामि सकलं च मे । देश्व्य तदपि
भाज्ञे न समं दूवैया भवेत्‌ ॥६२॥। ये मद्भक्तश्च तैर्मित्य कर्तव्यं दूर्वया युतम्‌ । प्रजन मे सदा देवि जितोऽहं नात्र
सवायः ॥६३॥ एवघुक्त्वा गणेक्रानोंऽतदेघे च परजापते । दूर्वा हषसमायुक्ता विघ्ने भजते परम्‌ ॥६४॥ यथा रंबोदेरेणव
कथितं ताहो नराः । देवेकायास्ततश्चक्ुः पार्वती सा विङेषतः ॥६५॥ सर्वमगलरूपा सा बभूवे पापनारिनी ।
गणेक्रावरदानेन गाणपत्या तथाऽभवत्‌ ॥६६॥ एतत्ते कथितं सर्वं दृ वामाहात्म्यत्तमम्‌ । श्रुण्वते परते तस्मे सुकति-
सुकितिप्रदं भवेत्‌ ॥१६७॥

॥ ओमिति श्रीमद्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरे महापुराणे पचमे खंडे ल्मोदरचसति दूर्ोसत्तिकथनं नाम सप्तविदापितमोऽध्यायः ॥

(त-न -----------

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

क राणी सशाेष क पकाकषयकषयोषणयणण णि वक

#
स पान ६२
< >> + >62>6>€>€> न >> 2८229 (र स, २; 4

॥ श्रीगणेदयाय नमः ॥ सुद्र उवाच । अच्र ते वणेयिष्येहमितिहासं पुरातनम्‌ । दूर्वाया मदिभा यत्र ज्ञायते मानधै; परः ॥१॥
द॑डकारण्यदेशास्थो ब भूवांत्यजजः पुमान्‌ । पिद्धुनो नाम दुबुद्धिः पापकमेपरायणः ॥॥ चौरकमी वने गत्वा जनान्‌ जघान
दारुणः । कचित्‌ परसि ददरैकाकिनीमयमत्‌ खलः ॥३॥ शिश्नोदरपरो भत्वा विचचार वनांतरे । ग्रामे च नगरे वाऽपि
हाखधारी दुरात्मवान्‌ ॥2॥ ब्रह्महत्यादिकं पापमपारं स चकार ह । न वक्तुं शक्यते दश्च मथा तस्य चरित्रकम्‌ ॥५॥
एकदा वनसंस्थोऽयं द्विजं ष्टा मदाखलः । कोटरात्‌ स विनिःसत्याधावच्छखधरः स्वयम्‌ ॥६॥ तमागतं समारोक्य
कारं दंडधरं यथा । पपाल स द्विजस्तस्मात्‌ हाहाक्ारकरो भराम्‌ ॥ ७ ॥ द्विजान्दं समाकष्यं क्षत्रिया आगता वनात्‌ ।
दैवयोगेन प॑चैव समीपे मागेयायिनः ॥ ८ ॥ तैः दारैः स हतः पापी ममार च पपात ह । ब्राह्मणो दर्षसं युक्तः स्वाश्रमं
चागतोऽभवत्‌ ॥९॥. ततो यामाः प्रगद्यैव पिद्युनं तं महाखलम्‌ । रौरवे ते विनिक्षिप्य नरके पाचय॑स्तदा ॥१०॥ प॑चमे
दिवसे प्रासे तत्राश्चयं बभूव वै| नरकः शांतरूपश्च यातनाव्जितोऽभवत्‌ ॥११॥ तं दष्टा परमाश्चर्यं यमदूता यमं ययुः ।
वरत्तातं कथयामासुनैरकस्य खुक्ांतिजम्‌ ॥१२॥ तच्छत्वा विस्मितो घमं ध्यानसंस्थो घभूव ह । ज्ञात्वा तान्‌ कथयामास
स्त्वा लंबोदरं पुः ।॥१३॥ घमैरान उवाच । पिश्युनोभ्यं महापापी चांडालो नाऽत्र संकायः । न योग्यो नरके दूता अधुना
पुण्यवान त्‌ ॥९४॥ यच्राऽयं तु श्तस्तच्र गाणपत्य; समागतः | तस्य मस्तकगा दूवीं पपात पिद्युनोपरि ॥१५॥ यस्य
स्प भवेद्‌ दृता अस्थिकस्य हवस्य वा । तस्य पापे रयं सर्वं गमिष्यति न संदाय; ॥१६॥ पुप्यरारि भवेत्‌ सोऽपि
सर्वमान्यो विदोषतः। अत एनं तु निष्कास्यानय॑तु मम संनिधौ ॥१७॥ यमस्य वचनं श्चुत्वा विस्मितास्ते समाययुः ।
निष्कासितुं समुदुक्तास्तावचिच्र वभूव ह ॥१८॥ गणेरादूतसंयुक्तं विमानं नेतुमाययौ । तं गृह्य गाणपत्यास्ते ययुः
स्वानंदकं पुरम्‌ ।॥१९॥ पिशचनं ब्रह्मभूतं ते च्हषसमन्विता; । ूरवदेहस्थ दूवायाः स्परे भक्तिपरायणाः ॥२०॥ धर्मोऽति-

[त्‌ भूत्वा तान्‌ जगाद स्वसवकान । अही पदेयत दूतेत्ा दृवोमादात्म्यमुत्कटम्‌ ॥२१॥ धन्योऽयं पिद्यानो चापी
यस्य देहे समागता ! दूवां यया विषेण योगिनां पदगोऽभ्‌वत्‌ ॥२२॥ महिमानं तु दृ्वायाः को जानाति समग्रकम्‌ ।
च्ावस्पर्ोन दूते ब्रह्म भूतपदप्रदम्‌ ॥२३॥ तानुक्त्वा खाश्चुनेन्नः स वभूव रविनंदनः;। गणेहां मन्यते नित्य मजतते
भक्तिसंयुतः ॥२४॥ हदं दूवा नवं चिन्न माहात्म्यं यः णोति चेत्‌ ! पठति तस्य विद्वो वाच्छति ददते सदा ॥२५॥

॥ भोभिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ दरे महापुराणे पंचमे खंडे छंबोदस्वसिति दुवौपत्रस्पशमहिमाव्णैनं नामाष्टाविद्यतितमोऽध्यायः ।

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

इ~ ~~~
, ५ ॐअ. २९ पाम ६२

0 र्ख्छछछ्छछल्छव् गवि

॥ ओगणेद्राय नमः ॥ सुद्र उवाच । अन्यत्त्वं शुणु माहात्म्यं दर्वायाः स्वसुखपरदम्‌ । यया तृ्िसमायुक्तो बभूव
दिरदाननः ॥१॥ एकदा नारदो योगी जगाम जनकाल्यम्‌ । पूजितो जनक सोऽपि जगाद दष संयुतः ५२॥ नारद उवाच ।

न्यस्त्वं गणनाथस्य भक्तः परम भाविकः । मनेप्सितं गणाध्यक्षो ददते ते निचितः ॥३॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा तं
महस्य महाखनिम्‌ । जगाद जनको वाक्यं योगयुक्तं स योगवित्‌ ॥३॥ जनक उवाच । या्ञवस्व्येन योगञ् कथितो मे
श भपघदः। परूणरांतिप्रदो विप्र गणेशो नान्न संशयः ॥५॥ एकाक्षरं गणेशास्य ददौ म॑चं सिद्धिदम्‌ । महयं स करूुपया
योगिन्‌ साधनं प्रजगाम ह ॥द॥ तथा मया महायोगिन्‌ साधितं ज्ञानखुत्तमम्‌। गणेरक्रपयाऽहं तु योगी जातो गारू्यथा ॥७॥
अतोऽ गणनाथञ्च न भिन्नौ निसत्तम । गणेन्चास्य कूपा कुत्र वर्तते मेददायिनी ॥८॥ मया यचितितं तत्तत्‌ कर्थं
ददाति वित्नपः। अयोगिनामिद सर्वं भ्रांतिदं भवतीत्यहो ॥९॥ पचधा चित्तच्र्तिश्च तासां प्रकःदाकारक; । चिततामणि;
स्वथं साक्षात्‌ खेटति हदि संस्थितः ॥१०॥ जनकः कुत्र योगींद्र वर्त्ते वद सांप्रतम्‌ । तस्योपरि गणेास्य क्रपादिकमिदं
सने ॥११॥ अहं हती अदं कतऽ पाता च मदात्मनाम्‌ । श्रांतवद्धाषणं योग्यं शैव ते योभिसत्तम ॥१२॥ जनकस्य वच; शचुत्वा
नारदः कोधसंयुतः । उवाच त॑ महाभागं नि मत्स्य जनकं पुनः ॥१६३॥ नारद उवाच । ज्ञानमतोऽसि राजद्रं नश्वरस्त्वं कथं
भवेः । गणेहाकार रूपञ्च देहवान्‌ भ्रमधारकः; ॥१४॥ ब्रह्मणस्पतिनामा वै गणेशो वेदवादतः । शारीरे तस्य सा सत्ता
वतेते पूणैभावतः ॥१५॥ योगिदेदेन सा सत्ता कदापि प वर्तते । समाधिना च योगीद्रो गणेशः कथितो चेः ॥१६॥
भारन्देहधारित्वान्नरो योगी न संशयः । नरतुस्या शरीरस्य भवेत्‌ सन्ता हि सर्वदा ॥१७॥ गर्विष्ठो योगमादाल्म्या-
जनक त्वां विदोषतः । भविता गवव॑भ॑गस्ते गजाननप्रसादतः ॥१८॥ एवमुक्त्वा प॑ योगी कैलासे गणपं ययौ । तं
परणम्य विनीतः स वृत्तांतं प्रजगाद ह ॥१९॥ पुनः प्रणम्य विप्रं ययौ स्वेच्छाचरो सुनि; । नारदो गणनाथस्य माना-
सक्तो महामतिः ॥२०॥ ततो गजाननो भूपं बदधव्राह्मणरूपधृक्‌ । आययौ जनकं कुष्ठी कमि भाराङ्कलः पतन्‌ ॥२९१॥
कंपेन संयुतः सोऽपि दुगधेन खमाष्रतः । प्रयशोणितघमवैन्या्च मक्षिकाल्रतः ॥२२॥ द्वारपालेन राज्ञशचाज्ञया तच्र
मवेदितः . ययाचे त द्ध विभो भोजनं तोषक्रारकम्‌ ॥२३॥ राज्ञा संप्रजितो विभो बुख॒जेऽन्नं समागतम्‌ । अन्न
पुनरयंयाच्े तं पुष्कलं प्रददौ दपः ॥२४॥ तवेव तेन संकल पुना राजा मयाङलः ! अयुतानां समं तस्मै ददावन्नं

2।<८1120021108@2411811. 011

2111<412002110824111211.0111
, ५ अ. २९ ष _ --------- ` पान ~.
~ म
खतिदम्‌ ॥२५॥ भक्षयित्वा तदपि स ययाचेऽन्नं महाखनिः । ततोऽपक्व ददौ तस्मे तद्‌ बभक्च दिजोत्तमः ॥२द

णेऽ

ततो राजा पुरे संस्थं भूमिस्थं प्रददौ पुनः । अन्न बनक्ष तत्‌ सोऽपि ययाचे त॑ धरापतिम्‌ ॥२५ पुरपराति स्थिता

आमास्तेभ्यो राज्ञा समाहृतम्‌ । अन्नं दत्त च विप्रेण भक्षितं सकलं प्रमो ॥२८॥ ययाचे स पं विप्रो देदयन्न
राजसत्तम । राज्ञा लल्ञासमायुक्तो न किंचित्तसुवाच ह ॥२९॥ राजानं घुनिवर्थश्च जगाद प्रहसन्निव । त्वं गणेको
न संदेहः कथं सत्ताविवजितः ॥२०॥ अकर्तुं कतुमदैवान्यथा कतु गजाननः । समथस्त्वं कर्थ राजंस्तृष्णीं तिष्टसि
तद्‌ वद ॥३१॥ घ्रांतो योगमदेनासि राजद्रा्र न संदाय; । परत्यक्षं नरतुल्येऽसि न गणेदो मतः कदा ॥३२॥
एवसुक्त्वा गणेकानो ब्राह्मणस्य स्वरूपधरक्‌ । वहिनिःखत्य लोकान्‌. स ययाचेऽन्नं क्षुधातुरः ॥३२ लोका; सर्वे
समूचुस्तं सर्वेषां गहगं सुने । राज्ञा समाहतं चान्नं त्वया सर्वं प्रमक्षितम्‌ ॥३४॥ नास्मद्वेहेऽधुना किचिदश्नं त्वं
-गच्छ वाडव । सर्थमक्चषः कुतो यातः कोऽसि न ज्ञायते जनैः ॥३५॥ श्त्वा सोऽपि हसन्‌ विभो वभ्राम यत्र तच्र ठु ।
पुरपांते गतो दैवाद्‌ ददश्रोद्‌ वाडवालयम्‌ ॥३६॥ चिदहिरा सुनिवर्य॑श्चायाचिता वरत्तिधारकः । माणपत्याग्रणीः पत्न्या स
विरोचनया युतः ॥३७॥ तं ददद्ची गणेक्ानः परविवेश तदाश्रमम्‌ । सर्वापकारसंयुक्तः धातुघान्यादिवजितम्‌ ॥३८॥ ययाचे
तं महाभागमन्नं तृधिकरं सुने । दीयतां म ्ुधार्ताय गाणपत्यस्वरूपधुक्‌ ॥३९।। जगाद त्रिरिष्यस्तच्र ब्राह्मणे वाक्य-
मुत्तमम्‌ । मद्गृहे नैव विभरेद्र धान्यं किचित्‌ भवते ॥४०॥ दरिद्राणां महाराजोऽ्दमेको नाच्र संशयः । मत्समो मानवो
युक्तो दारिद्रधण न तिष्ठति ॥४१॥ र्वाक्कराः समानीता गणेराप्ूजनाय च । तेष्येको विद्यते विप्र नान्यत्‌ किंचिद्‌
तिचारय ।४२॥ तस्य तद्‌ वचनं श्युल्वा जगाद क्षुधितो द्विजः । भक्त्या देहि महाभाग दुर्वाकुरं श्चुधापदम्‌ ॥४३॥ ततो
विरोचना विं ददौ नत्वा गजाननम्‌ । ध्यात्वा दूवीक्रं तस्मै नानान्नं करप्य तत्र सा ॥व८॥ _ मक्त्वा दत्तं तथा विप्रो
व मश्च प्रीतिसंयुतः । तेन दुर्वाक्रेणैव संतघोऽभून्‌ महामते, ॥२५॥ भक्त्या तृष्टो ददौ विप्रं दोन गणनायकः ।
गजववच्रादिचिहैष्च युतं रूपं परात्परम्‌ ॥४९॥ दृषटरा लंबोदरं तौ तु प्रणमतुः घनः घनः । तं साश्चुनयनो पूज्य तुष्ड्वतुः
करतांजरी ॥७७॥ विरोचनाननिशि्तावृचतुः । मणेक्चाय नमस्तुभ्यं नमः सर्वपिय॑कर । ब्रह्मणे ब्रह्मनाथाय विघ्राय नमो
नमः प८॥ हेरंबाय परेखाय म्बूषकध्वजिने नमः । आत्मनेऽनात्मने तभ्य॑नमो रंबोदराय चै ॥०९॥ अनामय नाधार

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

भ, त ८८ ४५५ धब.
वि मषिं 1

खं. ५ अ. २९ ` पान द

पष्ट वु रसद्यर) र र + यु र 7 छ ऋः श स == - वि पान ६५
वः
सवाधार सुमूर्तये । वक्रतुडाय सर्वेषां नमः पूज्याय ते नमः ॥५०॥ आदिमध्यांतहीनाय तदाक्राराय हदये । ज्येषठराजाय
सर्वेषां मात्र पित्रे नमो नमः ॥५१॥ सवादियपकरणांय परणांय धरणीधर । रोषनाभिविभूषाय नमश्चितामण नम; ॥५२॥
सिद्धिबुद्धिमदान्रे ते स्वानेदे बासकारिणे । भक्तेभ्यः शांतिदात्रे वै शांतिस्थाय नमो नम; ॥५३॥ सिद्धिुद्धिवरायैव नमो

व पीतिकरं बहु । भविष्यति जनानां वै खने मद्वकितिवधंनम्‌ ॥६१॥ यः परिष्यति यो मर्त्यः श्रोष्यते सवंमालमेत्‌।
क्ति खुकति बह्मभूयं सवदा मत्परियो भवेत्‌ ॥६२॥ चरान्‌ ब्रणु महायो्भिखििरो मनसीम्सितान । सर्वं दास्यामि

नम्रो महाखनिः ॥६४॥ त्रिशिरा उवाच । मां मोहयसि किः नाथ न ब्ृणोमि गजानन । सर्व श्रांतिपरदं मत्वा मदत याचे
त्वयि स्थिराम्‌ ॥६५॥ शरुत्वा जगाद तं॑विघ्रराजोऽसौ विस्मितोऽभवत्‌ । अदो यः सुदृढां -भविततमेकां घ्रणोति

गहु तस्य महासुनेः । छम रत्नसंयुक्तं सुवणेभित्तिराजितम्‌ ॥६९॥ द्वारि नाना जनास्तन्र सुबणेयशिधारकाः ।
सिितास्तथा खियो दासाः सेवां कर्तु खुललसाः; ॥७० नानासंप्तिसंयुकतं दष्ट्वाऽसौ विस्मितोऽभवत्‌ । तावदासाथ तं
गय सेवां चकुः स नाविकाः ॥७१॥ तद्‌ दष्ट्वा परमाश्चर्यं सुनि; पत्नीं समव्रवीत्‌ । माया भक्तिपरणादा वत्ता
वितिश्वरेण च ॥७२॥ जतो यत्नसमायुक्ता शश्व भोगान्‌. महासति । एषं मदविहीनौ तौ परं बुखुजतुः सुखम्‌ ॥७६॥

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

_____- ~~~ --- `` पन ६९ `
----------- पान षदे
खं. ५ ॐ, ३०

व
1

~~

दानमागेण स ददौ द्रव्यं नानाविधं विधे । तथापि तादा तच्र रेजे सोऽपि सुविस्मितः ॥५४॥ एतत्ते कथित किचित्‌
दृव माहात्म्यसुत्कटम्‌ । गणेदातोषव पूर्ण सर्वसिद्धिपदायकम्‌ ॥७५] गणेरारोमक्ेषु ब्रह्मांडानि , नेकः } जहम

थ नप ; क स
नानाविधं देहे स्थितं तस्य प्रजापते ॥५॥! तत्सर्व त॒धिमायाति तृपे चिच्नि्वरे परे 1. फलं तस्य च लीके 4 |
मानद ॥७७॥ चरैलोक्यादिकमेतस्मान्न तुल्यं दृवेया भवेत्‌ । अपारपुण्यदा प्रोक्ता गणेरो तोषक्रारिणी ॥७८॥ दूवोया माहेमा

दश्च कथितो ब्रह्मदायकः । सुक्तिखक्तिप्रदः पणेः पठते शृण्वते भवेत्‌ ॥५९॥
॥ भोमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिपदिं श्रीमन्मौदरे महापुराणे पंचमे खंडे रंबोदस्चरिते त्रिशिरसश्च स्तिब्णैनं नाम एकोनत्रिरत्तमोऽध्याय; ।।

034

॥ श्रीगणेशाय नमः ।। दक्ष उवाच । श्तं दू वापंणस्याऽपि माहात्म्य सबेसिद्धिम्‌ । न दूर्वया समं किंचिद्‌ दयते कः
चे ॥१॥ तथापि त्रिं नो यामि योगाद्तपरायणः । अतोमे वद योगींद्र जनकस्य कथानकम्‌ ॥ (3 मणेन ४०
जनकरछलितोऽनवत्‌ । किं चकार ततः सोऽपि गते विनश्वरे वद्‌ ॥३॥ सरल उवाच । शण परजापते चित्रे चरितं ॥
च गते गणेश्वरे सोऽपि दुःखयुक्तो वभ्बूव ह ॥2॥ शछुरोच हदि संशचुग्धो जगाद स्वस्य चेतसि ॥.जहो त चेपेण
कथितं सलयमेव तत्‌ ॥५॥ देहो भक्तिकरः भोक्तो न भजे्यस्तमाप्य स; । गजानन नरो नित्य वेचितो मायया

परम्‌ ॥६॥ कर्मनि्र्मणेद्रानः सन्यः स्वहितकारणात्‌ । त॒पःफलप्दः सेव्यः तपोनिष्टस्तथाऽपि सः ॥७॥ ज्ञाननिषः ध
सेन्यो ज्ञानसिद्धिपदायकः । योगिभिर्योगदाता स सव्यो ब्रह्ममयः रसः ॥८॥ अहा दहरः प
वेदेषु कथितश्च गणेक्रो नात्र संशयः ॥९॥ संत्यज्य मूखवद्धाताऽहं गणा भावत, । योगस्य चावदं ॥
नरतुल्यस्व माववान्‌ ॥१०॥ गणेशमजने खुख्यं धूतं थेन महात्मना । स, योगींद्रथरः साक्षात्तत्समं नेव विद्यते

९, ४ ¦ सर्वत्र पूज्य
एवं क्षोभसमायुक्तो जनकः स्वगृहे खिलः । समाययुश् योगी द्रास्त नवषभनंदना; ॥ १२॥ नभ्रा; सव्र १
सदा यौवनधारकाः ।! अन्याहताखिलोकेषु भ्रमतः स्वेच्छयाचराः ॥१३॥ सववद्याः सदा दशत ब्रह्मश्रूयपरायणाः ।

अल्कव वः

2111<412002110820111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

धैः प अ. ३० 1 ` चपनद्छ `

व क जकः

विधिनिषेधहीना्र योगरूपधरा इव ॥१४॥ गणेास्य चरित्राणि कथयतः परस्परम्‌ । तद्रपासतस्य नामानि वद॑तो
हषसयुताः ॥१५॥ स्वपरभ्रांति्धल्याञ्च समलोष्टादमकांचनाः । भेदाभेदविहीना चै व्णा्रिमविवजिताः ॥१६॥ सवेच्छया
कमं कतारः स्वेच्छया ज्ञानधारकाः । स्वेच्छया समशीला वै स्वेच्छया सदज्प्रियाः ॥१८]॥ स्वेच्छया स्वस्वरूपस्था स्वेच्छया
योगतत्परः स्वेच्छया पूणेयोगस्या वर्णवंतश्च स्वेच्छया ॥१८॥ स्वेच्छयाऽऽश्रमसंयुक्ताः स्वेच्छया विधिधारकाः । निषेधे
स्वेच्छया युक्ता; स्वाधीनास्ते च योगिनः ॥१९॥ विधिनिषेधहीनाख स्वेच्छया वै विनायकाः । दंडादिभिर्विहीनास्ते
गणरागानतत्पराः ॥२०॥ तान्‌ दष्ट्वा जनको राजा संभ्नमाङ्खल्चेतसा । सखुत्थाय ननामाऽऽदौ दंडवत्‌ परथिवीतले ॥२१॥
उत्थाय तान्‌ परपृूज्याऽथ मोजयामास चांधसा । पादसंवाहने संस्थो जगाद वचन दितम्‌ ॥२२॥ जनक उवाच । घन्यौ
मे पितरौ विद्या तपःस्वाध्यायकादयः । ब्रह्मणस्पतिरूपाणां भवतां दद्ीनात्‌ किल ॥२३॥ निःरहाः सवंमावेषु भवंतो
नान संरायः । तथापि भवदाज्ञां वै कतुंमीहे च योगिनः; ॥२४॥ मवतां किचिदाज्ञायां संख्ितो यदि मानवः ।
स्कत्तस्य पुनजेन्म विद्यते नैव भक्तिभाक्‌ ॥२५॥ अवमानेन सद्यो वै नारकी जायते नरः । साक्षादयोगसवरूपाञ्च भव॑तः
छृपयाऽऽगताः ॥२६॥ न मत्समच्िरोकेषु भवतां दद्रानाद्ववेत्‌। अधुना करतक्गयोऽस्मि जातोऽहं भाग्यगौरवात्‌ ॥२७॥
सदर उवाच । जनकस्य वचः श्ुत्वा साधु तं ते प्रजापते । जगुः प्रहष्टभावेन राजानं शांतिदायकाः ॥२८॥ नवयोगिन उचुः |
धन्यस्त्वं मानवो राजा विदेहोऽसि न संशयः । साधुत्वे देहसंस्थोऽपि त्वयि चिच न संभवेत्‌ ॥२९॥ साधुदर्शनकामा
वयं ते गृहमागतः । दद्रा त्वां योगिनं पृण तप्ताः स्मः श्चुतकीर्तयः ॥६०॥ गच्छामो राजकार्दृर नेच्छामः किंचिदप्यहो ।
पूजां त्वया रूतां दष्ट्वा संतुष्टा; स्मो महामते ॥३१॥ तेषां तद्भचनं शचुत्वा तान्‌ जगाद पः पुमः । परणम्य भक्तिसंयुक्तो
हितं सवजनभियः ॥३२॥ जनक उवाच । वदेत्‌ योगसंसिध्ये किं कर्तव्यं जनै सदा । येन योगींद्र व॑यास्ते मवति मानवा
बधाः ॥३३॥ कषिस्वाच । स्वधम॑पाटको नित्यं भवेदयोगपरायणः । रजस्तमस्तिरस्रृत्य सत्वयुक्तो ससुश्चुकः ॥३४॥
गणेश्ापेणबुद्धवा चै कमाणि सततं नरः! कयौचदरौतानि स्मातीनि तादीनि विरोषततः ॥२५॥ आंतराणि महाराज
वायुसाघनक्षानि वै 1 स्छतानि तानि सवोणि रयात्‌ ध्यानपरायणः ॥३६॥ गणेद्रस्य सद्¶ ध्यानं ङयौत्‌ स्वहृदि भूमिप ।
एकाक्षरादिमंत्राश्च तेष्यैकजपकारकः ॥३७॥ संप्रज्ञातसमाधिस्थः सं मवेद्यदि मानवः । तथापि गणराजस्य ध्यानं च्नैव

2499 व ल्लतलल्ः

2111<41200211082011121|.0111

201<110/021108@201112||.0111

एक) यिप षयोग

परित्यजेत्‌ ।॥३८॥ असंपरज्ञातयोगस्थः भवेद्यदि स मानवः ! तथापि विघ्रराजस्य सदा ध्यानं समाचरेत्‌ ॥३९॥ गणेक्राध्यान-
संयुक्तो योगभूरभिं पात्मज । स च स्वल्पेन कालनोष्टंघयेद्धि्हानतः ॥४०॥ ततो योगी भवेन्नूनं शांतियोगपरायणः |
चित्ते चितानणौ सोऽपि तदाकारः सुसाधनात्‌ ॥४१॥ न गणेरासमं किचिञ्जगत्सु ब्रह्मदं मवेत्‌ । स्वेभ्यो योगदानार्थं
बभूवे देदधारकः ॥४२॥ एतत्ते कथितं भूष योगप्राप्तौ सुसिद्धिदम्‌। भजनं सिद्धिनाथस्य योगसिद्धिपरदायकम्‌ ॥४२॥
जनक उवाच । कथं चितामणिः पोक्तो गणेक्ानो वदंतु मे तस्य रूपं कथं ज्ञेयं नरैश्चित्ते विरोषतः ॥४४॥ रिसबाच । चित्तं
पंचविधं प्रोक्तं त्र चितामणिः स्थितः । चित्तप्रकाहाकत्वद्र विध्रेसानः प्रकथ्यते ॥2५॥ क्षिं मूढं च विक्षिपतमेकाग्रं च
निरोधकम्‌ । पचधा चित्तमेवं तु मवते श्रुणु भूमिप ॥४६॥ यच्च क्षि मनः स्वैस्तच्र ज्ञानयुतं भवेत्‌ । तदेव कतैखुदयु्त
समर्थं संभवेत्‌ कथम्‌ ॥४.७॥ क्षिप्रं चित्तं विजानीहि स्खरतस्तच्र पकादाकः; । चितामणिर्मणाधीश्चस्तं भजस्व महामते ॥४८॥
यत्र क्षिं नरेणेव चित्तं त्र न गच्छति । ज्ञानहीनतया तस्य मूहवन्‌ मूदसंज्ञितम्‌ ॥४९॥ अन्यच्च भ्रांतियुक्तानां पिाचवत्‌
स्थितं सदा । चित्तं तदेव मूढं च ज्ञातव्य जनवत्सल ॥५०॥ तच्च भ्रकाराकती स नानाखेलपरायणः । चितामणिर्गणाध्यक्तः
स तिष्ठति भजस्व तम्‌ ॥५१॥ सत्व भावंसमायुक्तो मानवो मोश्षकासुकः । ब्रह्मार्पणतया सर्वं कुरुत कर्म नित्यदा ॥५२॥
ब्रह्माचुमवहीनो न जगत्सु सुखलाटसः । ब्रह्माथ तस्य चित्तं वै विक्षिप्तं कथितं बुधैः ॥५३॥ संसारे क्षिप्त भावश्च
तस्माद्विगतक्षेपणम्‌ । कतु ससुद्यतः सोऽपि सदा साधनतत्परः ॥५२॥। अनेन विधिना राजन्‌ विक्षि वित्तमुच्यते । तत्र
प्रकाद्ाकतीरं चितामणि भजस्व तम्‌ ॥५९॥ ज्ञानदष्िः सखुत्पन्ना हदि सर्वत्र भूमिप । साक्लाद्धावस्येकयक्रावयवादिकः-
वजिता ॥५द॥ तया सोऽपि नरस्तत्र यच्र परयति योगवित्‌ । आकाररदितं माति विश्वं सर्व न संद्रायः ॥५५॥ अष्टधा
सा समाख्याता संधकज्ञातस्वरूपिका । एक भावकरा दत्तिरेकाग्रा कथिता बुधैः ॥५८॥ तच्र चिंतामणि; साक्षात्‌ प्रकादाकारकः

स्पतः ! तं भजस्व विधानेन सवैसिद्धिपदायकम्‌ ॥५९॥ जगदवयवैयुक्तं चतुर्दहमयं छप । बिदुस्तस्य परा काष्टा
ब्रह्मकायाप्रधारकम्‌ ॥६०॥ देही मेदविहीनश्च देदचालकर उच्यते । सोऽहं मारात्मक; सोऽपि कथितो वेदवादिभिः ॥६१॥

तयो्योगे निरोधश्च सदा मवति चेतसः । तस्य मेदौ समाख्यातौ सथोगायोगरूपिणौ ॥६२॥ स्वत उत्थानयुक्तं परत

उत्थानघारकम्‌ । स्वतः परत उत्थानवजितं ब्रह्म उच्यते ॥६३॥ एतत्‌ सं योगकं भोक्त समाधेधरिकं परम्‌ । सर्वषां तत्र

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ख. ५ अ. ३० पाने ६९
ठव

संयोगो ब्रह्माकारेण जायते ॥६४॥ अन्यदयोगरूपं वै निचरत्तरधारक परम्‌ । ब्रह्म मायाविहीनं तु च्यतिरेकम भावतः ॥९५॥
केषां चित्तत्र संयोगो ब्रह्मणां जगतां भवेत्‌ । नैव केषु च तस्यापि ब्रह्मायोगं प्रकथ्यते ॥६६॥ स्वकीयसमेदनारोन लभ्यते
नान्न संङायः । तदेव ब्रह्मभूतत्वै निरोधद्रत्तिजं मतम्‌ ॥६७॥ निरोधे चित्तके राजन्‌. परकाशदगणेश्वरम्‌ । विलामणि
भंजस्व त्वं परं तत्‌ सेललालसम्‌ ॥६८॥ पंचधा चित्तभूमिस्थं त्यक्त्वा योगपरो भवेत्‌ । स्वयं चिंतामणि; साक्लाङ्वते
चित्तनादानात्‌ ॥६९॥ शांत्या सर्वत्र राजेद्र चित्तेषु नित्यमादरात्‌ ¦ चितामणिः प्रटभ्येत त्यकत्वा सव्यश्च चितनम्‌ ॥७०
एतत्ते कथितं पूर्ण चितामणिस्वरूपकम्‌ । तं भजस्व विधानेन शांतया योगपरायणः; ॥७१॥ जनक उवाच । एताहदाो
गणेङानः कर्थं देहधरोऽमवत्‌ । तच ्रद्धादिकं नाथास्तादरं जायते कथम्‌ ॥७२॥ भंतरि् ष्वाच । वाम मागे राजसस्च दक्षिगे
तामसः स्तः । मध्ये सत्वमयः प्रोक्तस्तेषां योगे तुरीयकः ॥५२॥ चतुर्बिधमयो देदरतत्राकारधारकः । देही च तन्मयः;
सक्षात्‌ कंठाधो गणनायक; ॥७४॥ यस्मात्‌ सर्वं ससुस्पन्नं यत्र गच्छति भूमिप । समाधिना मरोग्रण प्रलये तद्ज
सखतः ॥७५॥ कदा न जायते भूप ख्यं गच्छति नो कदा । तदेव गजश्ान्दाख्यं ब्रह्म वेदैः परवःभ्यते ॥५६॥ तदेव मरतकं
तस्य गणेशस्य महात्मनः } तयो्योगि गणाध्यक्षः साकारो भवतीत्यहो ॥७७॥ संघज्ञातमयो देः कंटाधस्तस्य कीतित्तः।
असंप्रज्ञातरूपं च कंठादू्वं हिरः स्मृतम्‌ ॥७८॥ तयोर्योगि स्वयं साक्लाद्क्तानुग्रहकारणात्‌। देहधारी च भूवाऽपि मणेकरो
बह्मनायकः ॥७९॥ न सवेसखमःभावाख्यो देहस्तस्य महात्मनः । देहधारी गणाधीक्ो भक्तिभोगावमजसा ॥८०॥ न
भक्तेश्च समे तस्य प्रियं राजेंद्र वर्तते । तदर्थं सकर ॑हित्वा मक्ताधीनो भवेत्‌ स्वयम्‌ ॥८१॥ मायया भ्रांतचित्तानां
देदधारी यथा नरः । तथाऽयं मवति प्राज्ञ साक्लाद्यो गस्वरूपधरक्‌ ॥८२॥ जनक उवाच । की ददी गणराजस्य माया भ्रांतिकसि
मता । तां म वदत योगींद्र ब्रह्मभूया्ैमजसता ॥८३॥ प्रुद्ध उवाच । वामांगात्‌ सिद्धिरूत्पन्ना वाम भागप्रकादिनी ।
दक्षिणां गात्तथा बुद्धिदैक्षिणांमधरा बभौ ॥८४॥। सिद्धिषत्रः रवयं लश्षो बुद्धिपुत्रो महामते । लाभस्तयोखख चिन्तात्तौ
संजातौ लेखको परौ ॥८५॥ मायामोदितचित्तानां भ्रामकौ नाच्र सद्यः । तयो सूपं प्रवक्ष्यामि श्ण लोकहिताय
च ॥८९॥ पापिषु च नरा राजन्‌. यदा लक्षं रकुषैते । तदा नरकदो खाभो भवते पापकारिणाम्‌ ॥८७॥ यदा पुण्येषु लष वै
कवते मानवा प । तदा स्वगप्रदो लाभो जायते पुण्यक्मैणाम्‌ ।८८॥ यदा ब्रह्मणि लक्ष चे कुवते मानवा नष । तदा

व लव्तल्छल्वतछलछत्षक 2622096

सवकछछछछकछख्लछ्छछ

2111<412002110820111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

ख. ५ 9 कर ञ ५अ ३०
व त अ 9269: क 9 3909

योगमयो लाभः सदा भवति योगिनाम्‌ ॥८९॥ हदि लक्षः सितो नित्य सर्वन्र लक्षदायकः ¦ पदार्थेषु स्थितो लाभो मतो
नाना फलप्रदः ॥९०॥ ताभ्यां स युवराजाभ्यां विचरे मायया चरन्‌ । ब॑धहीनः खेटति च स्वेच्छाचारिस्वरूपधुक्‌ ।॥९१॥
चर शरांतिकरी भोक्ता सिद्धिः सर्वत्र वर्तते । सिद्ध्यर्थं सर्वलोकाञ्च बभ्रसुस््वं विचारय ॥९२॥ घर्मसिद्धिस्तथाथस्य सलिद्धिः
करामपरदायिनी । मोक्षसिद्धिस्तथा राजन्‌ ब्रह्मभूयकरी मता ॥९३॥ अदं गणेरारूपश्चेत्‌ कथमत्र प्रवतेते। खक्तिखक्ति-
ब्रह्मभूयं सिद्धिः खु्ातिदा भता ॥९२॥ भ्रांतिधारकरूपा सा बुद्धिः सर्वत्र वतेते । बुद्ध्या बुद्ध्वा तु राजेंद्र पञ्चान
मोहो निवतैते ॥९५॥ प॑ंचचित्तमयी बुद्धिः स्वयं विन्वात्मिका मता । ब्रद्याकारा तथा भिन्न पदमिच्छति दुःखदम्‌ ॥९६॥
सकामा चेव निष्कामा ब्रह्मभूयपरायणा । बुद्धि्भवति सा श्राया च्रांतिधारकतां गता ॥९अ॥ नानाभ्रांतियुतं स्वं चकार
सिद्धिमंजसा । नानामोदयुतं तद्वद्‌ बुद्धि्कार खल्या ॥९८॥ ताभ्यां संमोहितं सर्ब लक्षलाभयुतं भवेत्‌ । नानालक्ष-
समायुक्तं नानालाभफकैयतम्‌ ।९९॥ अतो मायायुत्तः सोऽपि गणे्ो ब्रह्मनायकः । विवे खेलति विवीव जानीहि
चपसत्तम ॥१००॥ एतन्‌ मायास्वरूपं ते कथितं मोदहकारकम्‌ । यज्ञात्वा योगिवंचयश्च जायते मानवः क्षणात्‌ ॥१॥
जनक उवाच ¦ भक्तप्रियो गणेशाश्चेत्‌ कथं मोहयुतान्‌ जनान.। स्व भक्तान्न स योभमींद्रा; करोति वदत प्रियाः ॥२॥ न
पराधीनता तस्य स्वप्रियं गणनायकः । पराधीनसमान न न करोति मदाद्भतम्‌ ॥२॥ पिप्पलायन उवाच । गणेशेन महाराज
ऋीडार्थं रचितं जगत्‌ । मायामयं विरोचण नानखलयुतं तथा ॥*८॥ तचादये द्विविधं तेन तदर्थं रचितं पुरा } तच्छरणुष्व
विधानेन सर्वसंदायदारकम्‌ ॥५॥ स्वस्वस्वा्थयुतं पूर्णं मायासुखकरं मतम्‌ । तदं सर्वलोक ब्रह्माणि संभ्रममति वै ॥६॥
योगमार्मस्तथा राजन्‌ गाणेशः शांतिदः परः। रचितो मोहनार्थं मायानाङाकरो मतः ॥५॥ योगेन गणपं ज्ञात्वा नरः
पूर्ण ततो ष ! भजतेऽनन्य भावेन तत्निष्टस्तत्परायणः ॥८॥ यस्य मावो भवेद्यत्र याददासतारसं चरेत्‌। तत्र विघ्नन्वरः
साक्तादाग्रह न करोति च ॥९॥ यदा गणेश्वरो विश्वं भक्तियुक्तं निरंतरम्‌ । करोति चेद्धणेक्यस्य तदा खेखः कुतो
"मवेत्‌ ॥१०॥ न पराधीनता तस्य नीडां गणनायकः । विष्वं तु द्विविधं करत्वा परां पदयति भावनाम्‌ ॥११॥ एतत्त
कथिते राजन्‌ श्रोतुमिच्छसि क परम्‌ । स्वाधीनं तु पराधीनं मायया द्यते सदा ॥१२॥ जनक उवाच । वि कम किमकमोपिं
विकर्मीपि कथं भवेत्‌ । कर्मयोगश्च विभद्राः कीडको वदत भिया; ॥१३॥ नविहीत्र उवाच । स्वस्वधर्मयुतं कमं विधियुक्तं

व 93

(2.1 < <> ५ $ ॐ ४
८ ५
1 ८

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

शख. ५ अ. ३० ।
महामते । देहसौरुयप्रदं परोक्तं जन्ममृत्युप्रदं भवेत्‌ ॥१४॥ स्वस्वध्मविहीनं यद्विधिदहीनं विशेषतः । विकम विद्धि राजद
तदेवं पापरूपक्षम्‌ ॥१५॥ पापाचरणमान्नेण नरो दुर्गतिमाप्नुयात्‌ । देहवुःखकरं भक्तं परिणामे न संदाय; ॥१६॥
सत्कमं ख॒क्तिकामाथं कुस्ते नित्यमादरात्‌ । ब्रह्मार्पणस्व भावेनाकर्म विद्धि महामते ॥१७। शरञ्चगत्या नरो वेदे सुक्ति प्राभोति
शाश्वतीम्‌ । अकर्मणः प्रभावेण स निष्कामपरो मतः ॥१८॥ कममयोगमयं विश्वं सर्वं जानीहि पार्थिव । क्रियायां यत्‌
स्थितं ब्रह्म स एव कमयोगकः ॥१९॥ क्रियमाणं च यत्पोक्तं तदेव काम उच्यते ! तस्य भेदान्‌ प्रवक्ष्यामि समाहितमनाः
श्यणु ॥१२०॥ मौनं यदि धृतं तेन तदा जातं ऋषात्मज । अतः कर्ममयं विद्धि घारणान्नाच्च संदायः ॥२१॥ वायु्धन-
योगेन पाणो नीतः स्वमस्तके । तदेव कर्मरूपं धै वायुचाटनतः परम्‌ ॥२२्‌]। ध्यानं करोति चेचित्ते दमयित्वा मनः
स्वयम्‌ । तदेवं कर्मरूपं तु मनोनिग्रहकारणात्‌ ॥२२॥ जाग्रतिजागरं कर्मं स्वप्नः सुिमयं भवेत्‌। अज्ञानं विद्धि सौपु
कमेरूपं न संकाय: ॥२४॥ इत्याद्या बहवो मेदा मया वक्तु न शाक्यते । नामरूपधरः कोऽपि कर्महीनो न वर्तते ॥२५॥
उत्पत्तिश्च स्थिती राजन्‌ संहारख्िविधं परम्‌ । सर्वं कममय विद्धि कमधोगेन जायते ॥२६॥ असद्भह्य च यत्‌ भोक्त वेदे
तन्मायया चमौ । कमैरूपं न संदेहो नामरूपप्रधारणात्‌ ॥२७॥ नामरूपपरित्यागे द्यसत्‌ स्वानंदं भवेत्‌। मानवो ब्रह्मरूप;
स कमेयोगी प्रकथ्यते ॥२८॥ एतत्‌ कर्मस्वरूपं ते कथितं बरह्मवाचकम्‌ । कर्मीधीन जगत्‌ सर्वं ब्रह्म नानाविधं तथा ॥२९॥
जनक उवाच । ज्ञानं च कीं भोक्तं तन्मे वदत योगिनः। येन योगी भवेऽजंतुर्ञानयोगपरायणः ॥१६०॥ दमि उवाच । हृदि
सतिमयं ज्ञानं ज्ञातव्यं विबुधैः सदा । रफूर्तिदातस्वरूपेण ब्रह्म तत्र स्थितं भवेत्‌ ॥३१॥ नामरूपविहीनं यत्‌ सवाऽरूतमयं
भवेत्‌ । आयत भावहीनं वै तद्विदि ज्ञानमुत्तमम्‌ ॥३२॥ ज्ञानचक्षुः स्वभावेन ब्रह्माचु.भवकारकम्‌ । नानाज्ञानलयं क्रुत्वा
ज्ञानयोगी भवेत्ततः ॥३३॥ सलत्यस्वानेदरूपं त्वं जानीहि क्ञानमूलकम्‌ । ज्ञानानां योग भावेन लभ्यते योगसेवया ॥२] जनक
उवाच । आनंदः कीराः पोक्तः सहजं कीटं मतम्‌ । ब्रह्मभूयं च योगीदराः की ददं कथयंतु मे ॥६५॥ चमस उवाच । बाह्यांर-
विभेदेनानेदः सवेन्न वतेते । उभयात्मकभावस्थः समरूपधरो मतः ॥३६॥ नानाष्ट्षु राजद स्थितमानंदरूपकम्‌ । समं विद्धि
च सवत्र जगत्छु ब्रह्म परम्‌ ।॥२७॥ सत्यासत्यमयं तद्धि समस्वानेदमं परम्‌ । ब्रह्म राजन सदानंदरूपं तदेव संमतम्‌ ॥३८॥
द्ढेषु त्वासम॑तागन्ञदनात्तन्‌ महीपते । आन॑वः परमानेवो ब्रह्मान॑दः प्रकथ्यते ॥३९॥ समभावस्थितानां च योगेन ब्रह्य

क

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

४०३ # © 4 ड (3 मोग
लभ्यते । आनंदाख्यं प्रजानाथ योगसाधनतः परम्‌ ॥१४०॥ एतत्ते कथितं प्रणमानंदस्य स्वरूपकम्‌ । जानदाना समा
समस्वान॑दमो भवेत्‌ ॥४१॥ द्विविधा तस्य माया तु दंहमावधरा मता । तयोः संयोगभाषे स उभयात्मक उच्यत ॥ट२॥

[ ९

तदेव द्विविभेष्वेव मोदयुक्तं नराधिष । समं सर्वत्र जानीदि दढमोहादिदायकम्‌ ॥४२॥ धिषु मोहविहीनं यत्‌ सदा नेति

स्वरूपकम्‌ । स्वाधीनं सहजं विद्धि चतुथं राजसत्तम ॥४५॥ स्वेच्छया सत्‌ समायुक्त स्वेच्छया सत्‌ परायणम्‌ ।
स्वेच्छयाऽऽन॑दसंय्तं च्रिभिर्हीनं निजेच्छया ॥*५॥ आज्ञया तरिविधं रह्म वतेते नात्र संशयः । नाद्राकरं तुय
सहजं नेति भावतः ।॥४६॥। न तस्य नेति कतां वै विद्यते योग भावतः । तेन नेतिमथं स्वच्छंदगं भोक्त सनातनम्‌ ॥४७॥
स्वेच्छया ब॑धयुक्तश्च स्वेच्छया वंधवर्जितः । स्वेच्छया समभावस्थो भवते सहजार्यकः ॥४८॥ अव्यक्तेन त्र नावषु तन

र

योगेन लभ्यते । सहजं ब्रह्म वेदेषु यत्‌ परोक्तं वेदवादिभिः ॥४९॥ स्वाधीनानां समायोगे व्यक्तः स्वानद्‌ उच्यते ।
अच्यक्तयोगभावत्वान्निराकरतु न दाक्यते ॥१५०॥ एतत्ते कथितं भूप सहजं मोटवजितम्‌ । अघुना श्ण योग त्वं ब्रह्मभूय-
धकादाकम्‌ ॥५१॥ स्वानंदः सर्वसंयोगे भवति ब्रह्मधारकः । चतुर्णा तच्र संयोगः कतेव्यः स्वसमाधिना । (५२। च्रिविधं
मोहयुक्तं च मोदहीनं चतुथकम्‌ । नैव ब्रह्मणि राजेंद्र मोहयुक्तविदीन ते ॥५२॥ स्वाधीनं न भवेत्तत्तु पराधीनं न
वतैते 1 ब्रह्मणां जगतां तच्र संयोगो जायते परः ॥५४॥ स्वसंवेव्यमयो भूत्वा यस्तु तिष्ठति मानवः । तेत्र कि
भिन्नमावाख्यं वर्तते योगनाराकम्‌ ॥५५॥ संयोगे नाराभूते तु ब्रह्मायोगः प्रकीतितः । न तच जगता चभ
संयोगे ब्रह्मणां `मवेत्‌ ॥५६॥ अयोगस्य न संयोगः केषु ब्रह्मसु कीर्तितः । योगिभिर्योगप्रास्यथ व्यतिरेकाष्टि-
चारय ॥५७॥ संयोगे मायया युक्तो भवते गणनायकः; । मायाधीनस्वरूपेण सदाऽोगः भरवतेते ॥५८॥ मायया
स्बैभावस्थो भवति द्विरदाननः । संयोगामेद भावेन निजमायामयः स्छृतः ॥५९॥ खानंदे गणनाथस्य दन योगिनां
मयेत्‌ । संयोगाभेदक तेन विदु; खान॑दवासिनम्‌ ॥१६०॥ अयोगे माययाहीनो गणेशः सवेदा मतः। यादास्तादृशः
सोऽपि नागतो न गतो मवेत्‌ ॥६१॥ ब्रथा श्रांतिमयं सर्वं भासते मायया किल । भ्रांतानां तेन सर्वत्र निच्त्तिजांयते
परा ॥६य]। खकीया मेद भावा निचक्ति व्यतिरेकतः । धूत्वा ्ायोगयोगस्थः खयं भवति मानवः ॥६३॥ अयोगे
मायया हीनः संयोगे मायया युत्त; । नरो भवति राजञँद्र पंचपंचखरूपया ।६४॥ ब्रह्मणि ब्रह्मभूतस्य संयोगः कुत्र वतैते ।

क अ 9

2111<41200211082011121|.0111

201<(110/021108@201112||.0111

0.0; भ व्रक्रव्र) 4 (ण -)

जयोगञ्च महीपाल नान्वयन्यतिरेकतः ॥६५॥ चित्तं पचविध त्यक्त्वा चित्तश्रातिं च पंचधा । खयं चितामणि;
साक्षाद्‌ ब्रह्मभ्रूतो नरो भवेत्‌ ॥६६॥ संयोगात्मा गकारश्च णकारोऽयोगवाचकः । तयोः खामी गणाधीशः संयोगायोग-
जितः ॥९७। इति ते कप्यतं चप ब्रह्म मूतखरूपकम्‌। किं श्रोतुमिच्छसि भाज्ञ गमिष्यामो यदच्छया ॥दे८॥ जनक उवाच ।
गणेद्ो भक्तिभावेन नराधीनो भवेत्‌ खयम्‌ । न भक्तिसमभावारुयं मोहद तस्य संभवेत्‌ ॥६९॥ अतो वदत मे भक्तिरूपं
योगिसत्तमाः । तया विधनश्वरं नित्यं भजिष्यामि विरोषतः।॥१७०॥ करभाजन उवाच । भक्तिश्च नवधा परोक्ता हृदये रसधारिणी।
कथयामि समासेन स्वरूपं रसदायकम्‌ ॥७१॥ प्रवणं कीर्तने तस्य स्मरणं पादसेवनम्‌ । अर्चन वंदनं दास्यं सरूयमात्मनिवेदनम्‌
॥७२॥ नवधा मानसी राजन्‌ गतिः स्त्र वत॑ते ! भावेषु रससंयुक्ता दामी नैव वियते ॥७३॥ यदा भक्तौ नरस्यैव रसः
धरण; भवतेने । तदाऽस्य नवधा नित्यं चित्तं तस्यां वसेत्‌ स्वयम्‌ ॥७५॥ यदा सुक्तौ तथा जतो रसः पूर्णो जनाधिप । तदा
खक्तेपदार्थेषु चित्तं तु नवधा भवेत्‌ ॥७५॥ यदा च ब्रह्मभूते रसस्तस्य प्रवते । तदा नरस्य योगेषु चित्तं तन्नवधा
मवेत्‌ ॥५६॥ योगी भूत्वा नरो यस्तु भजते गणनायकम्‌ । तस्यैव नवधा चित्तं गणे्रो सर्वदा भवेत्‌ ॥७५॥ योगिनां हदि वित्तदा;
पूणरूपधरो वसेत्‌ । अयोगिनां कलां राच्च तस्माद्योगी भवेन्नरः ॥५८॥ ततो गणेदारूपस्य मजनं पूर्णभावतः। भवत्यत न
संदेहो रसयुक्तः चि्ेषतः ।\७९॥ गणेकाुणवादानां पीत्या संपूणैमावतः। पढुरयात्‌ स नरो नित्यं अवणं रससंयुतः ॥१८०॥
सवश्रवणजातीनां रसं _ज्वाल्य महामतिः । गणेशयणवादेषु रसं पूर्ण स परयति ॥८१॥ एवं अवणभर्विंत
त्वं परषां वा भूमिप । समतो योगिषु शरेष्ठो बुष न संरायः ॥८२॥ तथा कीतन भावश्च उत्पद्येत नरा-
धिप । गाणेाकीतेने भक्तिः प्राप्ता तेन विनिधितम्‌ ॥८३॥ गणेशा्थं च या विविद्विस्दरतिस्तनत्र नो भवेत्‌ । तदा
स्मरण भक्तिः सा पराप्ता संभ्रणे भावतः ॥८४॥ गणेकापादपद्मं॑यो मत्वा छान्वतः परम्‌ । तन्नैव सकलो यत्नो
भवेत्तत्‌ पादसेवनम्‌ ॥८५॥ सांग गणेश्वरं सर्व रते नित्यमादरात्‌ । अर्वनात्मकरूपां तां भक्ति पर्त महामतिः ॥८६॥
गणेान्न परं शरेष्ठ वेवरा्लविचारतः । न चेत्‌ कापि जानीहि तदा व॑दनवान्‌ भपेत्‌ ॥८७॥ गाणपत्यानि चिह्वानि
धृत्वा तत्परचेतसा । तदा दास्यात्मिका मक्तिः प्राप्ता तेन नराधिप ॥८८॥ अंतर्बादयकृते यद्र तत्र साक्षी गणेश्वरः ।
जंतभेयेन भक्तियां सा प्रोक्ता सख्यरूपिणी ॥८९॥ पैचधा मोहयुक्तं स चित्तसुत्छज्य योगतः! न भिन्नोऽहं गणद्यानान्‌

४

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

~ ~ पान ७४
` खं, ५अ. ३9

------------- न्न

रल आत्मनिवेदकः ॥१९०॥ मनोगतिः प्राज्ञ यत्न तत्र वितेश्वर सदा । मजते रससंयुक्तः स वै त 3 ५२१
र्सरूपा स्वयं भवित पूर्णस्व मावतः । यस्य तिष्ठति जंतुः स तद्भक्त संमतो प ॥५९॥ नत्वसु न रत ॥ ६ ॑
च ब्रह्मभूय ! गणेदा भक्तिभावेन भक्तस्थैवावतिष्टति ॥९३] आदौ ते कथितं राजन्‌ स र ९ =
ब्रह्माकारिमहाचिहिः संयुक्तं योगदायकम्‌ ॥९४॥ तत्र विश्वास भावन तादृयुत्वद्यत रसः । तदा मक्तो महार! ५9८
योगिवद्यकः ॥९५॥ नारदेनैव रद्र बोधितस्त्वं न बुदधयस । तव मावपरीक्षाय भक््तिदानाथसजसा ॥ ५९ त
विदेशे ब्रद्धः कुटयुतो हिजः । समायातः सवमक्ती छख्यामास साघुपम्‌ ॥९७ नरवरं 1 त
पद्युतुल्यः स राजेंद्र तस्य धिक्‌ जन्म निशितम्‌ ॥९८॥ सद्रर उवाच । एवमुक्त्वा विदं त जनकं योभिन क
ययुस्तस्मात्‌ स्वेच्छया गणपे रलाः ॥९९ जनकस्तान्नमस्कृत्य स्वं गणनायर्थः । धा पिवन्‌
संयुतः ॥२००॥ अहरमिं गणेकानम नजन्नान्यचेतसा । जनकः सवे भावेन योगिवद्यो बभूवह ॥ १॥ व |
वाऽदन्‌ गच्छन्‌ विदरश्वरे रततः । अतो गणेरसंतुया शे जनका श; ॥२]। सवज्ञानसमायुक्ताः सवं साधु व ५
गणेदा मजने सक्ता चमूवुश्च प्रजापते ॥२॥ नवयोष्गघु यातेषु जनकच्िशिरो भवम्‌ । छत्ताति पत्छयन्नाव गा संबो.
गमनात्मकम्‌ ॥४॥ स्वयं तस्य गहं गत्वा ननाम खनिुगवम्‌ । दैवीसमद्धिसंयुक्तः योगपार॑गतं परम्‌ ॥५५॥ |
भितो राजा नित्यं दर्वापरायणः । पुपर गणनाथं तं सदा म्तिसम^न्वतः ॥९॥ दूवाहीनां न पूजां स चकार्‌ मर

४4 ॐ $ ५ [ ऋ $ (; {
अंते स्वानंदगो भूत्वा मजते गणनायकम्‌ ॥७॥ इदं जनकरमाहात्म्य क्वत्‌ ते चरजापते । सुक्तिखुक्तिप्रदं चभ्यः
श्रवणात्‌ पटनाद्धवेत्‌ ॥२०८॥

। ओमिति श्रीमदन्त्यि पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे पंचमे खण्डे छंबोद्स्चरिते दू्वौमाहात्म्यवर्णनं नाम त्रिशत्तमोऽध्यायः ॥

> > €<

94 अ

व

ध
८८२ .८^+ ~

2।.८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

पान ७५५

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दष वाच । तुलसी वजिता परजा कततैव्या कथितं त्वया । किमर्थं पावनी सा तु दोषयुक्ता बभूव ह
॥१॥ वुलस्या क्षिं कृतं॑विप्र गणेक्रानस्य विप्रियम्‌ । यन रु्टोऽमरेानस्तां तलयाज यक्राखिनीम्‌ ॥२॥ युद्रल उवाच ।
धमध्वजो महीपालो बभूवे धमेसंयुतः । दाता मान्यो विोषेण सश्ञः सर्वगुणान्वितः ॥३॥ तस्य पुच्री बभूवाऽसौ
रूपलावण्यसंयुता । न तया सदशी कुत्र वतते कामिनी विषे ॥४॥ घरंदा नाश्नी च विख्याता प्रणम्य पितरं कदा । जगाद
भावं भीरा चतुरा सुवयोयुता ॥५॥ बदोबाच । तात विष्णु परित्यञ्य ब्रृणोभ्यन्यं न नित्‌ । वरं तवर्थमेवं मां देहि तस्ते
महामते ॥६॥ पर्मष्वन वाच । चिष्णु्देववरः साक्षाद्‌ भगवान्‌ विश्वभावनः । स कथं च त्वया रभ्यो वरो लक्ष्मीपतिः सुते
॥७॥ मानुषेषु वरं पुत्रि बरयख हदि स्थितम्‌ । नरा बयं स वै साक्षाद्‌ भगवान्‌ मगधारकः ॥८\) एवे नानाविधे मौवि-
बोधिता न बुबोध सा । तदर्थं म॑त्रराजं संगृह्य चिष्णोर्वनं ययौ ॥९॥ ध्यात्वा चतु्थ॑जं विष्ण निराहारपरायणा !
तताप तप उग्रं सा पतिं विष्णममीप्सितम्‌ ॥१०॥ तीरयषु माधवं दृष्ट्वा तेषु कषेत्रेषु मानद } तपस्तताप च्ंवोग्रं नाना-
मागपराचणा ॥११॥ छष्कपच्चाणि वायुसा जटं सूलं फलं तथा । सुक्त्वा सतोषयामास विष्णुं देववरं विपे ॥१२॥
वषाणि | लक्षसंख्यानि गतानि तपसो बलात्‌ ! राजपुच्याख श्रंदाया न तुतोष जनार्दनः ॥१३॥ अत्तीव तपसा तस्या
अंतज्ञानं वभूव ह्‌ । आत्माकारं जगत्‌ सवेमपद्यद्‌ बोधसंयुता ॥१४॥ कदा विनश्वरं चंदा ददक्षा नियमे रतम्‌ । संपूज्य
गणनाथं वै हवि ध्यानपरायणम्‌ ॥१५॥ तं दष्ट्वा जरास्यं सा शिवपुत्रं ऋपात्मजा । मामीरथीसंनिधिस्थं विरिमिताऽभूत्‌
परजापते ॥१६॥ गणेक्ा्थं समालोक्य मोहिताऽभूत्‌ खचेतसि । जहो गणेश्वरः साक्ताद्‌ ब्रह्मणां नायकः रतः ॥१७॥
अस्थ कलं सं भूताः शिवविष्ण्वादयोऽपरे । पूण भावात्मकः साक्षाद्‌ गणेशो नान्न संशयः ॥१८॥ दिवेन तपसोभेणा-
राधितो गणनायकः । यु्नोऽनूयोगांतिस्थो भक्तभवितिपदरवः ॥१९॥ खेरत्यात्मानमाभज्य चतुर्षाऽनन्यभावतः; ।
अयं विष्णुस्तथा रंसु; राक्तिः सूयो न सं्रायः ॥२०॥ पूणभावमविन्ञायाऽदहं विष्णुपरमाऽभवम्‌ । अधुना तं समालोक्य
बोधयुक्ता न संशयः ॥२१॥ तपःप्र भावसामर्याद्‌ ब्रणोभि गणनायकम्‌ । व्यभिचारो न मे मावी विष्णुरूपोऽयम॑जसा
॥२२॥ एवं विचायं विघेामाययौ ध्यानसंस्थितम्‌ । ध्यान भंगार्थसु्युकता घ्रंदा तं प्रत्युवाच ह ॥२३॥ कृरोवाच । त्वं साक्षाद्‌
गणराजश्च तपसाऽऽरापितो भवान्‌ । रिचपुत्रत्वमापन्नः कि ध्यायसि वदस्व माम्‌ ॥२४ हिवविष्ण्वादयो देवास्त्वां
4

~~~ ~>
-=-*-----~-~-------
~~~

=---------------~

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

जति निरंतरम्‌ । कुख्दैवतरूपस्थं स्वैसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥२५॥ गणेग्वरं समास्थाप्य कथं पूजयसेऽप्यहो । गणेश्वरो विरो-
वेण खयं ध्यायसि त॑ प्रमो ॥२६॥ अहो चिन्न मया इष्टं गणेद्रो गणनायकम्‌ । भजतेऽनन्य भावस्थः पदिवएुच्त्वक्रारणात्‌
॥२७॥ न त्वं दिवसतः स्वामिन्‌ न ते वितरश्वरः कदा । कल्देवस्तथाऽपि ध्यायसि कि गणं पमो ॥२८]। तव्‌ स्मरण-
मात्रेण ब्रह्म भूता भवंति ते । नरा देवद्रञुखूयाश्च योगिनो वेदकादचः ॥२९॥ स्वर्यं रांतिप्रदाता त्व र्विः ध्यायसि गणे-
श्वरम्‌ । गणेन्वराश्यु वद मां वाक्यं सगुणनियुण ॥३०॥ कामबाणारदिता सा त वरदा नानाप्रकारतः। बोधयामास विषह
ध्यानस्थो न बुबोध ताम्‌ ॥३१॥ ततः सा जलनिदुं वै चिक्षेप गणपोपरि । तथापि ध्यानसंस्थो नालोकयन्तां गजाननः
॥६२॥ जघान मोहसंयुक्ताऽथल्या तं सा ततोऽसच्रत्‌} ध्यानं त्यक्त्वा गणाधीकास्तामपइयत्‌ पुरः स्ताम्‌ ॥३३॥ गणेशाय
नम हति मेत्रञुचार्यं विघ्नपः । जगाद तां सकामां स निष्कामो गणपे रतः ॥६४॥ शरीमदागणपविरान । काऽसि त्वं
बद मात्मा चापल्यगुणसंयुते । ध्यानभ॑गो न कर्तव्यः साधुभिश्च कदाचन ॥२५॥ गणेक्रकमसस्थं त नरं यश्च नराधमः ।
पृच्छते बोधयति वा स घै नरकगो भवेत्‌ ॥३६॥ ध्यानर्भगस्य दोषस्ते माऽस्तु वाटे सुलक्षणे । मा कुरुष्व पुनस्त्वं

2111<412002110820111211.0111

201|<110021108@201112||.0111

पान ७७
स ल

पतिष्यसि ॥४९॥ गणेदावचनं श्चुत्वा दारुणं भयसंयुता । त्यक्त्वा तं कंपमानांगी ननाम सुदती भृषम्‌ ॥५०॥ उवाच
तं गणाधीडां मां क्षमस्व महागसाम्‌ । न योग्याऽहं गणाधीक्ा तव वामांगके कदा ॥५१॥ कपंतीं रुदतीं वीक्ष्य दयायुक्तो
गजाननः । जगाद तां प्रजानाथ परां ज्ञात्वा तपोयुताम्‌ ॥५२॥ श्रीमदागणपतिरुवाच । गच्छ देवि न ते दुःखं भविष्यति कदा.
चन । असुरेण वने दष्टा तन्न सक्ता भविष्यसि ॥५३॥ तन्न त्वां केरावः कापि दांखचूडस्वरूपधृव्‌ । यप्स्यते स तदा दैत्यः
रा सुहस्तान्‌ मरिष्यति ॥५४॥ ज्ञात्वा तं देहस॑त्यागं करिष्यसि हतारने । पुरमवृक्षस्वरूपस्था भविष्यसि न संहाय; ॥५५॥
त्वया काप्तो महाविष्णु; शिलारूपधरो भवेत्‌ । तेन सार्धं सदा देवि रंस्यसे त्वं निरतरम्‌ ॥५६॥ पतिस्ते भविता विष्णुः
सदा खुखप्रदायकः । मदीयक्रुपया देवि सवमान्या भविष्यसि ॥५७॥ देवानां पच्रपुष्पैरत्वं पियाऽत्यंतं भविष्यसि ।
त्वत्काष्टसं भवां मालं धरिष्यति गले जनाः ॥५८]) त्वामन्यकाष्टवत्‌ सर्वे मानयिष्यति निथितम्‌ । िलोकस्था जना
नैव मा चितां कुस भामिनि ॥५९॥ देवानां त्वं प्रिया भूया विष्णोरल्य॑तभावतः । पञ्चैः पुष्पै बंदे त्वां पूजयिष्यति
मानवा; ॥ ६० ॥ मम वज्या सदा देवि भविष्यसि न संरायः । गच्छ त्वं यच्र भावस्ते चितां स्यक्त्वा विरोषतः ॥६१॥
॥ ओभिति श्रीमदन्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खण्डे लंबोदरचसिि तुलसीवज॑नकारणं नामैकात्रिरत्तमोऽध्यायः ॥

34

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ सु्रल उवाच ¦ यथा गजाननः प्राह तथा जातं प्रजापते । वंदा तं प्रणिपत्यैव तपसे वनमाययौ ॥१॥
चिताक्रान्ता स्वथं देवी गणे भावलाटसा । गणेक्रं मनसि ध्यात्वा तताप तप उत्तमम्‌ ॥२॥ नाममंन्न जजापेव
पूजयामास सादरम्‌ । एव॑ लक्षं च रक्षा्पं वषाणि प्रगतानि च ॥३॥ ततस्तां गणराजस्तु वरदः सहसाऽऽययौ । प्रणम्य
तं प्रपूञ्यैव वृंदा तुष्टाव हर्षिता ॥०॥ वदोषाच । नमस्ते विघ्रराजाय भक्तविघ्रहराय च । अभक्तेभ्यो विरोचेण विघ्रदाय
नमो नमः ॥५॥ परेदणय पराणां ते परात्परतराय च । भक्तेदाय सदा भक्तिप्रियाय ते नमो नमः ॥६॥ ब्रद्यद्षाय
गणाधीक्ा ब्रह्मणां ब्रह्मरूपिणे । ब्रह्मणां पतये तुभ्यं गणाधिपतये नमः ॥७॥। अमेयायापरतक्याय सदए स्वानंदवासिने ।

वरस

2111<412002110824111211.0111

2011<(110/021108@201112||.0111

सिवविष्णुसुखेभ्यश्च पददात्रे नमो नमः ॥८| अनाथाय च सर्वेषां नाथाय परमात्मने । वक्रतुंडाय सर्वेषामादिपूर्याय
तते नमः ॥९॥ विनायकाय वीराय श्षकर्णाय हंढये । गजाननाय चिंतामणये देरव तै नमः ॥१०॥ अनतयणधाराय
नानाखेरकराय ते । परेषां तु परेशाय मूषकध्वजिने नमः ॥११॥ पूणानंदाय सर्वेषां मात्रे पिच नमो न म्‌ ज्य्ठेभयो
ज्येष्ठराज्ञाय च्ये्टपदप्रदायिने ॥१२॥ कि स्तौमि त्वां गणाधीक्ा योगाकारं परात्परम्‌ । अतस्त्वा प्रणमास्यवं तेन तषो
मव प्रभो ॥१३॥ गाणे देहि मे योगं गाणपत्यां च मां कुरु । क्षमस्व मेऽपराधं त्वं त्वदुछघन.भावजम्‌ ॥ १४ ॥
अन्यत्वं मां गणाधीदा मान्यां कुरु त्वदीये । प्रूजने र्विचिदस्पेन भावेन वरदायक्त ॥१५॥ क्ाञ्ट्‌त समतां ना
संभराभरोमि कदापि न । तथा तपोमदेनैतत्‌ कृतं क्ष॑तु स्वमहैसि ॥१६॥ एवं स्तुत्वा गणाधीकं प्रणनाम प्रजापते । दवा
ताँ प्रत्युवाचेदं वाक्यं वाक्यविशारदः ॥१७}] श्रीगणक उवाच | मदीये योगमाद्यं त्वं प्राप्स्यसे नाच्च संायः। गाणपत्या
महाभागे भविष्यसि सदा सुते ॥१८॥ नाद्रह्चतुध्य ये महोत्सवपरायणा; । । पूजयिष्यति मां भक्त्या तच्च त्वां
धारयाम्यहम्‌ ॥१९॥ एकविदातिषच्राणि हयपेयिष्य॑ति मानवाः} तत्र ते पच्चमेकं मे मान्य देवि भविष्यति ॥२०॥
उद्टघनसमं पापं न भूतं न भविष्यति । स्वल्पोहटंघनमात्रेण त्वं त्यक्ता च मया सदा ॥२ १॥ ये माखुटघयिष्य॑ति
तास्त्यजामि निरंतरम्‌ ) तत्रापि तपसा बद्धो व्रंदे त्वां मानयाम्यहम्‌ ॥२२॥ त्वया करतमदं स्तो सक्तिखक्तिभदं मेत्‌ ।
ब्रह्मभूयप्रदं पूर्णं पठते शण्वते सदा ॥२३॥ तुरसीं ये नरा मह्यमपय॑ति कदा सुते । तत्पाप्रणं स्तोत्रं भविष्यति कतं
त्वया ॥२४) उह्टघनाघहं नित्य भविष्यति विशेषतः । अनेन स्तुवतां नित्य न सर्व दुलभ भवेत्‌ ॥२५॥ एवमुक्त्वा
गणाधीकोंऽतधीनमगमत्‌ स्वयम्‌ । तुलसी दर्षसंयुक्ता बभूवे च प्रजापते ॥२६॥ तदादि सा महाभागा बभूव विगतज्वरा ।
क्रमेण तुरसी जाता विष्णुपत्नी सुप्रूतिता ॥२७॥

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्सौ द्रे महापुराणे पंचमे संडे ठंबोद्रचसिति ठुखसीबरप्रदानं नाम द्ातरिक्त्तमोऽध्यायः ॥

"ये> > +< < `

धव

वक -----------~----------~

2।.८1720021108@2411811. 011

2111<41200211082011121॥1.0111
[षा वकमन्वषना ष ी भ काकयक्ककाकककवाकवरव
करज नज -
व अ

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दक्ष उवाच । अज्ञानेन महायोगिन्‌ ज्ञानेन तुलसीयुतम्‌ । प्रजनं गणनाथस्य क्रत तस्य फर वद ॥१॥
त्वा कथामृतं त्वत्तो न तृपतोऽदं भवामि भोः! जहो गणेकामक्तिविं दुलभा नात्र संदायः ॥२॥ शदरर उवाच । अन्न ते
कथयिष्यामि इतिहासं पुरा भवम्‌ । वणात्‌ संदायः सर्वो नाशं यास्यति तत्त्वतः ॥३॥ ब्राह्मणः कोऽपि दुर्बुद्धि्वमूवे
काद्यपे कले । स तु नित्य गणपतिं तुरस्याऽप्ूजयद्धत्‌ ॥४॥ अन्ये तच्च द्विजास्तं घै बारय॑तो विशेषतः । न वाक्यं
जगदे तेषां ज्ञानं बौद्धं खलोऽतरवीत्‌ ॥५॥ गणेङाः सवेरूपश्वेत्‌ कुतस्तच्च भवर्तते । विधिनिवेधका्यं हि मा वदेत
कियात्मकाः ॥६॥। ततः सव भयोद्धिप्रा बभूवुस्ते द्विजोत्तमाः । परस्परं समूदुवै गाणपत्याः प्रजापते ।॥७॥ अहो गणेश्वर
देहे तुलसी मस्तकऽथवा । दृटा सदयच्च निष्कास्या गाणपल्थेर्विरोषतः ॥८॥ अन्यैरपि न संदेहो नो चेन्नरकगामिनः ।
उपानदादिखंयुक्तरछ्छचिभिस्तदप्यहो ॥९॥ तत्र विलकभावेन पापभागी नरो भवेत्‌ । कि कतव्य द्विसे रन्धैदु्टोऽयं
कथ्यतां द्विजाः ॥ १०॥ यथा च्रेण पीडां तु बुञ्चः पवैतादयः । तथा वित्नश्वर; साक्षात्तुलस्या पीडितो भवेत्‌ ॥११॥
ततः सर्वविनिशित्य स गाणेकाख्यात्तदा । बदिष्करतो महापापी स्वग्रहे लादरो रलः ॥१२॥ ततः स्वस्येन कालेन ममार
कारयपाधमः । नरकेषु च तं यामाः पातयामाद्ुरजसा ॥१३॥ एककल्पसमं कालं नरकेषु स्थितोऽमवत्‌ | कमेण सकलान्‌
शुक्त्वा राक्षसोऽमूत्‌ सुदारुणः ॥१४॥ सदा क्षुधा समाविष्टो दाहरोगादिकयुतः । अद्राक्तः सवेकार्यैषु वनेषु विचचार
ह ॥१५॥ एकदा त्र गाग्येञ् समायातो निजेच्छया । गणेद्राभक्तसुख्यः स महायोगी परजापते ॥१६॥ तं दष्टा राक्षसो
दुष्टो क्षित च समाययौ । गायो गणेामंतरेण मंत्रितं जलमाश्षिपत्‌ ॥१७॥ जलस्पराजपुण्येन गाग्य॑दरछनजेन सः ।
धमश्चक्‌ राक्षसो जातिस्मरस्तच्च बभूव द ॥ १८ ॥ ततोऽतिखेदसंयुक्तः स र्रोद्‌ प्रणम्य तम्‌ । जगाद प्रांज चद्ष्वा
दादाकाररवाऽऽलः ॥१९॥ भुनाच। रक्त मां सुनिादूट गाणपत्य मायाः । त्वत्पादधवणं गाग्य॑मोचयाशु
भवाणवात्‌, ॥२०॥ ततः ख सवेघरत्तातं कथयामास राक्षसः । पूवंजन्मभवं तस्मै गाम्यीय भयसंङकलः ॥२१॥ त्वदीय
ददोनेनैव मंचरितेन जलेन च। जातिस्मरत्वमापन्नो दुःखं ते कथयाम्यहम्‌ ॥२२॥ श्रुत्वा छरणं वीक्ष्य दयायुक्तो
महाखुनिः। गणेकानाममंच्नं स दद्य तस्मै हितावहम्‌ ॥२३॥ जगाद त॑ महायोगी जप त्वं नाम्म॑त्रकम्‌ । नित्यं तथा व॒स्या
वै कृतं स्तोत्रं पठख च ॥२४॥ एवशुक्त्वांऽतवेषेऽसौ गार्य; परमपावनः । दुष्टो नित्यं तथा चक्रे दुःखं दषा भयाङ्कुलः ॥२५॥

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110021108@201112||.0111

>> र 4 ९ ठ <> शुः ९2. 9५ 4 धु दु ९.८९. ध, < (74 4, 120 70 4.1 17424
ङ {2212 > = श <~ ५५ (< 12 4 > = > ८०५.) 7 >> स द (2 1, श, र 4 ५. न
रः ५, ऋ € >€ > ऋ "0051 2 26212222 तर 25222 ^ 518 ^
१५८८ -- ------- ~~~ ~ ~ ~ ~ ^. ७
अ 14 41 41 14

1,

ततः क्षुधा खुरांता षै बभूवे तस्य दुर्मतेः । रोगहीनः सराक्तञ्च गाणपत्यभ्रियोऽभवत्‌ ॥२६॥ संते गणेन्वरं सोऽपि
जगाम दुःखवजितः। त्र योगस्वभावेनाऽभज्वि्े्वरं विधे ॥२७॥ एतत्त कथितं सवं संक्षपेण चरिच्रकम्‌ । तुखसी-
वर्जने भूतं सर्वसंायनाह्यनम्‌ ॥२८॥ तुलसीं गणनाथाय समर्पयति यो नरः । स चांडालो न संदेहो नारकीभूमि-
संसितः ॥२९॥ वंशदानिर्भवेत्तसय रक्ट्मीनाद्स्तथा विधे । रोगाय पीडितोऽत्य॑तमंते नरकगो भवेत्‌ ॥३०॥ तस्य स्पद
न छुर्यात्‌ कः कृत्वा स्नानं समाचरेत्‌ । सचैलस्नान हीनश्चेत्‌ ज्ञात्वा पापी सदा भवेत्‌ ॥३१॥ नाम तस्य प्रजानाथ न ग्रां
पापदायकम्‌ । बहुनाऽच्र किमुक्तेन पापरूपः स घै स्तः ॥३२॥ इवं ते कथितं सर्वं एच्छते च यथातथम्‌ । श्रोतुमिच्छसि
कि भूयश्चरिन्रे वद्‌ साप्रतम्‌ ॥२३॥

॥ भमिति श्रीमदान्ये पुराभोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खण्डे रबोद्र्चप्ति तुटसीसमणवलेनवणेनं नाम॒ अयस्िक्न्तमोऽध्यायः ॥

(^ 33

॥ श्रीगणेकाय नमः ॥ दक्ष उवाच । वद्‌ प्रजां विधियुतां गणेकास्य सविस्तरम्‌ । मानसीं वाद्यरूपां च स्वसिद्धिप्रदा-
यिनीम्‌ ॥१॥ गणेद्रारोकं सर्वं माहात्म्यं कथयस्व मे । कीदृदरोऽयं निजो लोको सुने केनैव लभ्यते ॥२॥ सदर उवाच ।
अन्र ते कथयिष्यामि पुरातनमवं शुभम्‌ । इतिहासं महाभाग सवैसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥२॥ पुरा ते कथितं स्थानं गणेशास्य
महात्मनः । कार्तिकेयवराल्लातं टक्चवेनायकात्मकम्‌ ॥४॥ तच्च राज्ञा चभूवाऽपि सरवाख्विक्घारदः । एेलः राखराख-
तत्त्वज्ञो घर्म॑दीलश्च सत्यवाक्‌ ॥५॥ सदा गणेशाभक्तश्चामजद्विमेश्वरं सदा । सावं नौमः विख्यातो गाणपल्यप्रियो-
ऽभवत्‌ ॥द॥ तच्राऽऽजगाम गणेशो गाय; सवार्थकोविदः। तं प्रणम्य परपूञ्यैव पग्रच्छैलो महायशाः ॥9॥ देर उवाच ।
स्वाभिस्त्वं गणराजस्य भक्तस्तादरयोगधुक्‌ । साक्लाद्रणपतिः किं वा त्वमेवाच्र न संदायः ॥८॥ मयूरेशावतारे त्वं
मयूरेशसमन्वितः । स्थितस्तत्र त्वया विप्र मयूरेदणे निरीक्षितः ॥९॥ धन्यस्त्वं योगिनां मध्ये पर्क्षं गणनायकम्‌ ।
भिच्रं कृत्वा सुदर्वैणाऽहो तिष्ठसि विरोषतः ॥१०॥ मयूरेशस्य विपरेदाज्ञया योगविदांवर । भाष्यं छृतं गणेकास्य गीतायाः

~ =-=

व

~ ~ 26 -- -~ - ---~
>< ८ ~ 4

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

[पताकया
॥ ् षष षयि मकु
ख, ५ अ. २४ नय

रांतिदं परम्‌ ॥११॥ त्वदीय नाष्ययोगेन गीताज्ञा ब्राह्मणादयः । वभूवुगीणपत्याश्च स्वच्छिष्यास्ते मता सुने ॥१२॥
यादशं गणनाथेन क्रथितं तादशं भरभो । त्वया ज्ञातं न संदेहो गणेच्यस्त्वमतो मतः ॥१६॥ गणेकागीताहाद यद्गणे राथ
वरेण्यकः; । त्वं रयः संमताः शाखे जानते पूर्णयोगतः ॥९४॥ धन्येन येन भाग्येन रं ते पादपंकजम्‌ ! विद्यात्रत-
तपोदानं पितरौ कुलमेव मे ॥१५॥ यश्चो राऽयादिकं सर्वं धन्यं ते पाददरदीनात्‌ । न यस्पपुण्ययोगेन दद्रानं योगिनां
मवेत्‌ ॥१६॥ अघुना चद्‌ मे ब्रह्मन्‌ गणेदास्य ययाविषि । प्रजां बाह्यां तथांऽऽतर्या गाणपत्यध्रकारतः ॥१७॥ एवं ग्र्टो
महायोगी गाग्यः सवाधकोविदः । तं जगाद हर्षेण भाणपत्यो महायद्याः ॥१८॥ माम्य उवाच । अच ते कथयिष्यामि
चेतिहासं पुरातनम्‌ । गृत्समदस्य विप्रस्य चरित्रसंयुतं दप ॥१९॥ वाचक्रविस्तपोनिषटो बभूव परमार्थवित्‌ । तस्य पत्नी
सुखदा वै रूपयौवनद्णलिनी ॥२०॥ वनमध्ये स्थितौ चोभौ तत्राकस्मात्‌ समागतः । खक्मांगदो चपो भूप सुगयास्तक्त-
चेतसा ॥२१ ॥ श्वुधातृषायुतो राजा श्रष्टसा्ं द्विजाश्नमम्‌ । प्रविदय तं प्रणम्यैव स््ीक संस्थितोऽभवत्‌ ॥२२॥ तस्मिन्‌
काले द्विजः सोऽपि मध्याङ कमेकारणात्‌ । निरजगामाश्नमाद्वाचक्रविस्तस्मान्‌ महायदाः ॥२३॥ गते खनौ रपस्तन्न जगाद
देहि मे जलम्‌ । मात्तञरकुदे ्रांताय चाकुटाय क्षुधातषा ॥२४॥ तस्थ तद्धचनं ्युत्वा मुनिपन्ली सुविह्ला । द्रा पवर
तं च कामबाणादिताऽवदत्‌ ॥॥२५॥ सुडेदोवाच ! त्वत्समं पुरुषं कापि न परयाभि दपात्मज । तरेटोक्येऽतो म हाभाग मां
भजस्व सुविहराम्‌ ॥२६॥ नो चेत्‌ प्राणा गमिष्यति कामवापेर्हता मम । इत्युक्त्वा तं पं सा तु चचवुबे हठतत्परा ॥२७॥
तलोऽतिक्लोभितो राजा धृत्वा दूरे समाक्षिपत्‌ । जभाव्‌ तां सुने; पत्नीं व्यभिचाररतां वचः ॥२८॥ स्क्मागद उवाच ।
सर्वेषां गरवो देवि जाद्मण। नात्र संशय; । पु्नतुल्या वथं सर्व त्वदीया; पापकारिणि ॥२९॥ तत्र विपर्वरे सक्ता न चरति
कदाचन | परखिं समालोक्य मातृबुद्धिकरा मताः ॥३०॥ एव॑ निर्मत्स्यं तां राजा निःखतः दोकसंक्कलः । जाञ्नमात्‌
सा शाशापेव तं दपं काममोहिता ॥२१॥ कटी भव महादु्ट सकामां त्यजसि खियम्‌। मोहितां पापकम स्व॑ करिनोऽसि
खद्मते ॥३२॥ तस्याः छापस्य योगेन -ग्वेतङकु्ठी वमव ह । स्कमांगदो वने गत्वा सस्मार द्विरदाननम्‌ ॥३३॥ ततो
रात्र महायोगी नारदस्तन्न चागतः । त दृष्टा प्रणनामादयै पथच्छ विनयान्वितः ॥६२॥ स्क्मांगद उवाच । ु्टनादाकरं
तीर्थं क्ेत्रमौषधमेव च । वव्‌ मे सवेधर्मज्ञ गाणपत्यपरिय पमो ॥३५॥ नार्‌ उवाच । हद्रेण तपसा देवो गणे

~~~.

व वयमनतललललतलवनलललतसललज्ललवललतलतलललल्लतललछठलक

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ख. ५अ. ३8 पान ८२

पूजितोऽभमवत्‌ । सहस्रभगनारार्थं स देवो वरदोऽमवत्‌ ॥३६॥ गणेङावरदानेन महेद्रस्तेजसा युतः । योगयुक्तोऽपालयत
्ैटोक्य॑ सचराचरम्‌ ॥३७॥ तत्र तीर्थं सुविख्यातं गणेापदलाञ्छितम्‌ । चितामणिगेणेाश्च तेन संस्थापितोऽभवत्‌॥३८॥
तत्र गत्वा महीपाल कुस सानं च तत्क्षणात्‌ । कुषटदहीनः सुवणंस्त्वे भविष्यसि न संहाय: ॥३९॥ तन्न ती्थ॑प्रभावेण
कुष्टरोगविव्जिताः । भर्व॑ति स्वान॑दगास्तु चप नारुत्यत्र संय; ॥४०॥ एवश्ुक्त्वा महायोगी नारदो गणपं स्मरन्‌ ।
गत; सोऽपि महाबुद्धि दैषयुक्तो बभूव ह ॥४१॥ ततः प्रातः समायाता सेना तस्य महात्मनः । तया साद्धं जगामाऽसौ
विदे तीर्भसेवकः ॥४२॥ चितामणिमवं तीर्थं रद्रा राजा प्रजापते! कुष्टहीनो बभूवाऽथ सर्वैः संहषितोऽभवत्‌ ॥४३
ततः खात्वा सैन्येन यथाविधियुतः स्वयम्‌ । पूजयामास दृर्षेण चितामणि चपात्मजः ॥४४॥ पूजयित्वा यथान्यायं
दत्वा दानानि कृत्लचः ¦ संस्थितो मंडपे राजा गणेशे भक्तिसंयुतः ॥४५॥ तच्राकस्माह्ठिमार्न तु समायातं सुखप्रदम्‌ ।
तन्न. दूता गणेशास्य जुस्तं खपसत्तमभ्‌ ॥४द६॥ गाणपत्या उचुः । हदं विमानमारुह्य ससैन्यो उपसत्तम । चल स्वानंदलोके
त्वं तीर्थ॑लानप्र मावतः ॥१७॥ ततोऽतिदषसंयक्तस्तान्‌ प्रणम्य महायशाः । पृज्योवाच विचारज्ञो गाणपत्यो चपात्मज; ॥४८॥
रुक्मांगद उवच । भीम मे गाणपत्यास्तु पितरं चारुहासिनीम्‌ । मातरं व्यज्य विन्दं कर्थं यामि त्वरान्वितः ॥४९॥
गाणेश्ानौ विद्ोषेण तथा तं ते समच्रवन्‌। तयोः खानं पाध्यक्ष कुरु तीर्थेऽघुना किल ॥५०॥ ततस्तावपि नेष्यामो
मा चितां कुरु सत्तम । सानमाच्रेण खानंददायक॑ तीथसुच्यते ॥५१॥ ततोऽतिदर्षिलो राजा कान्‌. गृह्य तयो; पुन॑ः ।
नाञ्ना ग्रथि समाबध्य चक्रे सानं यथाविधि ॥५२॥ ततोऽतिदहषिता रोका नगरस्थास्तथा पुनः । नानं चकरुजेनानां ते
आबाठं भ्वपचावधि ॥५३॥. ततस्ते यानमारद्य कोंडिन्यनगरं यथुः; । पुण्यं दत्वा च तान्‌ सर्वान्‌ ग्य स्वानंदमाययुः ।५४॥
एवं तीरथप्रभावेण नगरस्थजना दप । गत्वा विन्नश्वरं दष्टा ब्रह्मभूता बभूविरे ॥५५॥ धमेयुक्तो गणेदास्य भक्तो स्केमांगदः
सवयम्‌ । स्वल्पकालेन निर्विन्नो बभूव छलितोऽपि सः ॥५६॥ गणेश मक्तमत्युग्रं ये छलंति नराधमाः । तेषां तु निष्करृतिनास्ति
दुःखं सजति दारुणम्‌ ॥५५॥ सुकमांगदं सुकुदा सा छलयपित्वा विह्ोषतः । या गतिश्च तया प्राप्ता तां शणुष्व महीपते ॥५८॥
॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रके महापुराणे पंचमे खंडे छबोदर्चरिते रुक्मांगद चसितिं नाम चतुखिशत्तमोऽध्यायः ॥
2

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. ५ अ. ३५ भात
क 09 011. 7998

॥ ओ्रीगणोक्ाय नमः॥ माम्य चाच । सुकुन्दा कामदग्धा सा पपात धरणीतले । न किंचित्‌ सुखदं तस्या वभूव पृथिवीतले ॥१ ॥
ततोऽतिक्ोकसंयुक्ता तमेवाचित्य संस्थिता । निद्रां लेमे ततस्तां सोऽबोधयद्ेवनायकः ॥२॥ तस्याः , शान्तिथदानाय
स्व्यं तन्नाजगाम ह । सुकंमांगदस्वरूपी स वुखुजे तां खरधिषः ॥२॥ सा दर्षिता जगाननैव स्वगृहं ग मसंस्थिता । र
खर्म ययौ भूप हषयुक्तो विहायसा ॥४॥ वाचक्गविः समायातः कृत्वा निलयक्रियां सुनिः । न बुबोध सुङंदायाश्रितं
स तपोरतः ॥५॥ ततः पूर्णे च गभे सा सुषुवे पुत्रसुत्तमम्‌ । जातकर्मादिकं सर्वं चकार सनिसनत्तमः ॥६॥ गृत्समदेति
पुरस्य नाम चक्रे सुखप्रदम्‌ । चकार वतवंधं तु पंचमे दषेसंयुतः ॥७॥ वेदानध्यापयामास श्नवणग्राहकाय वै । स्वयं
तस्ते ददौ संच्न गणानां त्वेति ऋर्मवम्‌ ॥८॥ तेन मंत्रेण विघने ध्याव्वा गृत्समदो सनिः । तोषयामास भावेन नित्यं
जपपरायणः ॥९॥ कदाचित्तन्न राजा स मगधरतं जहाव च । पितुः श्राद्धे सुदतं वै तपोयुक्तं यद्ास्विनम्‌ ॥१०॥ तच्र
वसिष्टसुख्याख सुनयो योगपारगाः । समागताः समायां ते विविद्युः पूजिता छप ॥११॥ तत्र शाखरप्रसंगे स गृत्समद
उवाच ह ! योगमयोगिभावस्यः श्चुत्वाऽच्रिस्तं वचोऽत्रवीत्‌ ॥१२॥ अयोगी योगिनां मध्ये सक्मांगदसतस्तथा । वदसि
त्व न योग्योऽसि प॑त्तौ गच्छ निजाश्रमम्‌ ॥१३॥ ततोऽतिकोपसंयुक्तः स्वं गृत्समद आश्रमम्‌ । जगाम सोऽपि जननी-
मण्च्द्रकलोचनः ॥१४॥ बद तातं मदीयं त्वं कासुके निरपच्रपे । कथं रकमांगदाज्ातोऽदहं नोचेत्तवां शपामि तु ॥१५॥
जगाद श्रापभमीता तं ततः सा कंपसंयुता । चत्ता प्रवंसं भूतं रुकमांगदविहारजम्‌ ॥१६॥ तचूत्वा कोपसंयुक्तः रादाप
जननीं सुतः । कटकी भव मातस्त्वं दुष्करम परायणा ॥१५७॥ अतितिक्तफलां तच्च मक्षिष्यति नरा न ताम्‌ । अरण्ये निंविता
नित्यं शश्व पाप परा कतम्‌ ॥१८॥ तत; सापि स्वपुत्रं त॑ शाप कोधपूरिता । त्वत्तः पुरो महादैत्यो भविष्यति
सुदारुणः ॥१९॥ ततो देहे स्त्खज्य सुकुदा साऽभवन्नप । कट्की इयामसंज्ञा सा पापक्रमंपरायणा ॥२०॥ गणेद्ाभक्त-
विक्षेपदात्त्वादघमसुत्तमम्‌ । तया प्राघ्रं चिरं पूर्ण तेन क्ापयुताऽभवत्‌ ॥२१॥ क्पे कल्पे च रापात्‌ सा सदा ब्रक्षत्व-
मागता । पय विघ्रस्वरूपं त्वं महाभयकरं छप ॥२२॥ ततो गृत्समदः श्चुन्धो देहत्यागे ससुतः । तत॒ आकारवाणी
तं जगाद प्रेमसंयुता ॥२३॥ इंद्रो सक्मांगदीभूतस्तस्माल्नातोऽसि मानद । भज लंबोदरं नित्यं ततः सौख्यमवाप्स्यसि ॥२२॥
शचुत्वा सोऽपि चने गत्वा तताप तप उत्तमम्‌ । निरादारेण संस्थश्च गणेकामभजत्‌ सदा ॥२५॥ बह्मणस्पतिसूकतैा-

वव

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

सं. ५ अ. ३५ पान <४

भिषिचन्‌ मंडे स्थितम्‌ । जपं चकार भावेन ब्राह्मणत्वस्य कारणात्‌ ॥२६॥ रेड उवाच । ब्रह्मणस्वतिसुक्तानां म॑डलं कीरं
स्तम्‌ । फलं च कीरा तत्र खमते मानवः प्रभो ॥२७। कथयस्व विधानेन सर्वज्ञोऽसि दयानिधे ¦ येन वित्रश्वरः प्रीतो
भवेत्‌ सवाधेदायकः ॥२८॥ गण्य उवाच । ब्रह्मणस्पतिसूक्तानां विधिं णु महामते । यथा गृत्समदः सिद्धो वभे तस्य
सेवनात्‌ ॥२९॥ गणानां त्वेति मंत्रेण षोड्ांगेषु भूमिप । न्यासं कुर्यात्तथा प्रूज्याऽभिषेवः तु समाचरेत्‌ ॥२३०] एक-
विंशातिभिभपा वृत्तिभिरेकविंशतिः । समाख्याता च सुक्तानामभिषेके तथा जपे ॥२१॥ एतादराश्च राजेंद्र भवंत्येकाधिका-
स्ततः। विंशात्यो मंडलं ह्येकं ज्ञातव्यं ॑विवुधैः परम्‌ ॥२२॥ मंडलानि महाभाग एकविरान्मितानि च । भवंति चेत्‌
समाख्यातं महामंडलक वधेः ॥३२३॥ अभिषेके समाख्यातं जपे वा राजसत्तम । सर्वसिद्धिपदं पूर्ण महास॑डलकं सरैः ॥२५॥
धमाथकाममोक्षेषु प्रशस्तं कमे सिद्धिदम्‌ । गणेद्ाधीतये भक्तया ब्रह्यभूतकरं भवेत्‌ ॥३५॥ जाह्मणत्वस्य कारयां चरतं तेन
महात्मना । ग्रत्समदेन सूक्तानां महाम॑डलक्ं॑दप ॥३दे॥ एतत्ते कथितं भूपाधुना छण कथानकम्‌ । वितनेराप्रापकष
गृत्समदस्य दुरितापहम्‌ ॥३७॥ स्वय गरत्समदस्तन्र नित्यं कृत्वा यथाविधि । गणानां त्वेति मंत्रेण पुप्ूज विघ्रनायकम्‌ ॥३८॥
एकरविदातिमेकां स नित्यं चकार भूमिप । अभिवेकार्थमेवं तु ततो जपपरोऽभवत्‌ ॥३९॥ गणानां त्वेति म॑ननस्य जप
चकार नित्यदा । दातानि ध्याननिष्ठः स सैकविंशातिकानि तु ॥४०॥ नासाग्रन्यस्तद्िश्च सदा यल्नपरायणः। महोग्रतपसा
देवं तोषयामास विघ्रपम्‌ ॥२१॥ एवं वषसहसैस्तु दिव्यैर्विध्ेश्वरो ययौ । सुनि तं भक्तवात्सल्यादुवाच ध्यानसंस्थिलम्‌ ॥४२॥
रीमेक उवाच । परय मां मूनिशाएैल ब्रह्मणरपतिमागतभ्‌ । वरयस्व वरान्‌ मत्तो दास्यामि तुभ्यमादरात्‌ ॥४३॥ गणेरा-
वचनं शचुत्वा यृत्समदः खुहरषितः। उन्मील्य लोचने हुंडिमपदयन्निकटे स्थितम्‌ ॥४४॥ ततोऽतिहर्षसंयुक्तः प्रणनाम
विनायकम्‌ । भक्तया संपूज्य तुष्टाव साश्रुनेत्रो नराधिप ॥४५॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे पंचमे खण्डे ठंबोद्रचसिते गृत्समदगणेदसमागमो नाम पंचनिशत्तमोऽध्यायः ॥

> >> <<

स 333

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ५ अ २६ पान ८५
15 1 1 9 01:

॥ ग्रीगणेदाय नमः ॥ गृत्समद उवाच ! नमस्ते ब्रह्मणां नाथ ब्रह्मणां ब्रह्मरूपिणे । ब्रह्मणस्पतये तुभ्यं गणेशाय नमो
नमः ॥१॥ ज्येष्ठराजाय ज्येष्ठानां ज्येष्ठपदप्रदायिने । ज्येष्ठानां ज्येष्टरूपाय सर्वपूञ्याय ते नमः ॥२॥ कलतृणां कतृरूपाय
कवये कविनायक । कतैभ्यः कतुदात्रे वै कविराजाय ते नमः॥२३॥ जगत्छु ज्द्यस प्राज्ञ नानाभोगकरायं ते । उपमान्न-
पभोक्त्रे तु ब्रह्मभोक्ते नमो नमः ॥४॥ सदा मोहयुतायैव मोहमोहकराय ते । जीवाय बृहतां नाथाय वबृहरपतये
नमः ॥५॥ सदा ब्रह्मसुखस्थाय परमात्मस्वरूपिण । गुदाहिताय सांख्याय ब्रहस्पतिसखाय ते ॥६॥ स्वसवेयमयायैव
स्वादे योगधारिणे । जीवानां ब्रह्मणां संयोगाय ते वै नमो नमः ॥॥ सत्यायायोगरूपाय मनाषाणीविवर्जित । मद्राणां
मद्रकायैव सत्यसत्याय ते नमः ॥८॥ सर्वेषां पोषकायैव सोमायाश्तरूपिणि । सोमानां सोमदात्र ते पुष्टिनाथाय ते
नमः ॥९॥ उत्तिष्ठत्खष्टिकचं ते पालकाय हराय च । चयीमयाय तुयौय त्ूयातीताय ते नमः ॥१०॥ इद्रादिदेवतानां

सहायाय नमो नमः । धमपालकमावाय घमोधीद्ाय ते नमः ॥११॥ सवेषां राञ्यदान्ने वै ताञ्यराजाय ते नभः।
अराज्याय परेशाय संसारार्णवतारिणि ॥१२॥ योगेभ्यो योगदाचरे च योगयोगाय ते नमः । चांतिदाय सदा रांतिस्ाय
तत्पतये नमः ॥१३॥ इत्यादि भेदा बहवो ब्रह्मणो वेदवादतः । तेषां स्वामिखरूपाय ब्रह्मणे ते नमो नमः ॥१४॥
किं स्तौमि गणनाध त्वां ब्रह्मणर्पतिरूाषणम्‌ ! भव प्रसन्न ब्रह्मे कृपया ते नमो नमः ॥१५॥ एवं गृत्समदः स्तुत्वा गणेदानं
महीपते । दर्षेणोत्छुछनयनो ननतं प्रेमविह्वलः ॥१६॥ दृष्ट्वा तं गणराजस्तु जगाद घननिस्वनः । वरं मत्तस्त्वं वरयाधुना
स्तोत्रेण तोषितः ॥१७॥ त्वया करतमिदं स्तोत्रं सर्वसिद्धिप्रदायक्षम्‌ । भविष्यति न संदेहो मम कितिविवर्धनम्‌ ॥१८॥
सदा द्ांतिमयो भूत्वा मां मजिष्यसि मानद । त्वया क्रतेन स्तोत्रेण ब्रह्मभूतो भाधेष्यापि ॥१९॥ पुत्रपौच्रादिकं सर्व
धनधान्यादिवधेनम्‌ । प्रभविष्यति पाठेन श्रवणेन सुनेऽस्य तु ॥२०॥ तस्य तद्रचनं श्रुत्वा सावधानो बभूव ह । नियम्
दषसुग्रं स प्रणनाम गजाननम्‌ ॥२१॥ उवाच विस्वलद्वाक्यो खनित्समदो महान्‌ । गणे भकतसंयुक्तो भक्तराजेश्वरः
स्वयम्‌ ॥२२॥ गत्समद्‌ उवाच । धन्यौ मे जनकौ नाथ जन्म धन्यं तपो वयः । विद्या रतादिकं सर्व त्वदंधियुगवर्छनात्‌ ।२३॥
अहो साक्लादगणेरानो ब्रहदरो दष्टिमागतः । मनोवाणीविहीनो न ताभ्यां युक्तो न वै भवान्‌ ॥२४॥ एताददो गणेन,
दष्ट्वा त्वां किं ब्रृणोम्यदम्‌ । तथापि वरयामि त्वां त्वदाज्ञापालना्थतः ॥२५॥ ब्रह्मभूताश्च वेदेषु ब्राह्मणाः कथिता बुधैः

वव

प्न

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@4111211.011

ख. ५ अ. ३६ पाच ८६

अतो मां ्राह्यणं नाथ कुरु योगींद्र वंयक्षम्‌ ॥२६॥ यथा स्वं ब्रह्मणां नाधस्तथाऽदं ब्रह्यभूयिनाम्‌ । नाथो भवानि वित्रे
योगीद्राणां रोसः ॥२.५॥। त्वदीयपादपद्रो वै भर्वित देहि गजानन । सुदृढां गाणपत्येषु संग देहि सदा च मे ॥२८॥
गाणपत्येषु विख्यातं भां कुरुष्व विदोषतः । गरत्समदस्तमो नास्ति गाणपत्यस्वभावधृक्‌ ॥२९॥ एवड्ुक्त्वा गणेशानं प्रण-
नाम महाञुनिः । तमुवाच गणेरानो भंत दष्ट्वा महाद्भनाम्‌ ॥३०॥ श्रीगणेश उवाच । गणानां स्वेति संचस्य जपः खलु
करतसत्वया । सूक्तस्यापि तथा मे वै त्र शुख्यो भविष्यसि ॥३१॥ ऋषिभव महाभाग गणानां त्वास्य मंत्रतः ।
सूक्तस्यापि विषेण ब्राह्मणेद्रो वापि तु ॥६२॥ आदाघ्रुषेश्च यज्ञादौ स्मरणं ते करिष्यति । पर्थान्‌ मे देवतायाश्च
सख्यो भव मदीयके ॥३३॥ न त्वत्समो भवेत्‌ कुत्र मद्रक्तेषु महाशुने । मानयिष्यति विप्रास्त्वामचिञुख्या न
संङ्ायः ॥३४॥ त्वदीयस्मरणं नास्ति मंत्र वेदिक्गे च मे गणानां त्वा जपिष्यति फटरहीना भवंतु ते ॥३५॥ शिवविष्वा-
दयो देवा ब्रह्माया ब्राह्मणा नशः । रोषायाश्चासुरायाश्च त्वां नमस्य॑ति नित्यदा ॥२६॥ त्वदीयावन्ञया कद्ध ददिष्यामि
चराचरम्‌ । त्वदीयद्टदये नित्यं स्थास्यामि भक्तिलोल्ट पः ॥३७॥ त्वया यत्र तपस्तप्तं तदेव क्षत्रसुत्तमम्‌ । भविष्यति
मदीय वै पुष्पकं सव॑सिद्धिदम्‌ ॥३८॥ वित सुवित जह्यभूयं भर्वित पुष्णाति मानद । तेन क्षेत्रं समार्यातं पुष्यवं

मत्समाभितम्‌ ॥३९॥ व्य्चितयसि प्राज्ञ तत्तत्ते सफलं भवेत्‌ । स्मरणेन महाकायं प्रत्यक्षोऽदहं भवामि च ॥४०॥
एवसुकत्वांऽतर्दघेऽसतौ ब्रह्मणस्पतिरंजसा । खयं गृत्समदः चिन्रोऽभवत्तत्रैव संस्थितः ॥४१॥ ततः छ ब्राह्मणैः सार्ध
स्थापथामास विन्तपम्‌ । ब्रह्मणस्पतिनासानं चकार प्षेचरस्ंस्थितम्‌ ॥४२॥ ततो गरत्खमयो योगी सवेमान्यो वभूव ह्‌ |
ब्रह्मणस्पति भक्तश्च ब्राह्मणै; पूजितोऽभवत्‌ ॥४३॥ यथा गजाननः प्राह तथा सर्वं बभूव द । मुनिस्तत्र मदहीपाखाऽभजत्तं
स विनायकम्‌ ॥४४॥ नित्यं च मानसीं वूजां बाह्यां चकार विपपः । गणेरास्याऽतिभक्लो गृत्समदः सवनो षम्य ॥४५॥
हदं गरत्समदाख्यानं कथितं सर्वसिद्धिदम्‌ । सवेपापहरं पुय श्रवणात्‌ पठनाश्रणाम्‌ ॥९द॥

॥ ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ वले महापुराणे पचमे खंडे ठंबोद्रचरिते गूत्समद्वरपरदानं नाम षटनिरात्तमोऽध्यायः ॥

^के> ग ><, <`

2।<८1720021108@24111811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

क 11 ~ ~
9994 4.404.172 7 47.02 9.7. 71.203 2722

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ रेल उवाच । कर्थं नित्यं महायोगी गाणपत्याग्य एव च । महाप्रजां गरत्समदो द्विविधां प्रचकार
ह ॥१॥ तन्मे विस्तरतो तहि धन्योऽयं ब्राह्मणेषु वै । गणेरोन कृतो विधो ऋषिः स्वस्‌ क्तकस्य च ॥२॥ गम्यं उवाच । श्युणु
तस्य सुनीद्रस्य चरितं मक्तिसंभितम्‌ । यथा गजाननं सोप्यभजत्तं नित्यमादरात्‌ ॥३॥ प्रातः काले समुत्थाय गुर नत्वा
स्वमस्तके । मानस्पा पूजया परूडय तथा हृदि गणेश्वरम्‌ ॥०॥ गणेशाश्च तथा स्सरत्वा वि भरूतिरूपधारकान्‌ । क्षमाप्य धरणीं
पश्चात्‌ पादं चिक्षेप विप्रपः ॥५॥ रौचाचारमरोषं च चकार राख्रमार्गतः। द॑तकाष्ठं ततो भक्ष्य साने चक्रे यथाविधि ॥६॥
आदावाभ्यतरं स्नानं चकार श्रुणु तच्रूप } वक्ष्यामि सिद्धिदं प्रूणेमन्ञानमलनाद्ानम्‌ ॥५॥ सहस्रारे समासीनं गजानन-
मनामयम्‌ । अंग्॒ठपवेमाचं तं परं ध्यायेचतुखजम्‌ ॥८॥ पाश्ांकुराधरं पूर्ण द॑ताभयसमन्वितम्‌। चिनेन्नं भूषणेयुक्तमनरष्य-
वच्ञराजितम्‌ ॥९॥ पादांय्टाग्रसं भूतां तस्य तीधंमयीं पराम्‌ । सरितं चिंतयेत्‌ पूर्णामासमंतात्‌ भसारिणीम्‌ ॥१०॥
स्बतिगंतजं प्रणंमज्ञानं मलरूपकम्‌ ! तथा संक्षालयेचित्ते छप सर्वगया सुधीः ॥११॥ एवमांतरगं सानं यः करोति
नरोत्तमः । स सवेमलदहीनश्च खक्ति सक्ति रमेत्‌ पराम्‌ ॥१२॥ बाह्य ततः. समाख्यातं बैदिकं तांलिक द्विधा ।
स्वद्ाखोक्तविधानेनादौ वैदिकं समाचरेत्‌ ॥१६॥ ततः स्वस्रूलमंत्रेण युक्तं तांत्रिकमाचरेत्‌ । स शद्धः स्बकर्मादो भवते
देवताखमः ॥१४॥ एवं गृत्समदः सवं चकार राजसत्तम । गणेरापीतिकामाथं भक्तियुक्तो मदासुनिः ॥१५॥ शयुचिवसते
तथा गद्य संध्यां चकार वैदिकीम्‌। तत आगमसंभरूतां गाणेशं सर्वसिद्धिदम्‌ ॥१६॥ तच्नाचमनकं प्रोक्तं चिविर्धं
विबुधोत्तमैः । वैदिकं तांचिकं पौराणिकं चैव खुसिद्धिदम्‌ ॥१५॥ व्याहृत्या यैदिकं पोक्तं मूलर्मत्रेण तां्िकम्‌ । पौराणिकं
चतु्यतं गणेशनामसंयुतम्‌ ॥१८॥ तच्र पौराणिकं वक्ष्ये महत्‌ शुचिकरं श्ण । यथा गृत्समदो विेद्रशकार
महांयराः ॥१९॥ गणेशो दुंहिराजश्च हेरंबो वक्रतुंडकः । श्षकर्णश्च विघेराश्चितामणिर्मजाननः ॥२०॥ रबोदरश्चेकदतो
ब्रह्मणस्पतिरेव च । विनायको ज्ये्राजो विकटः कपिलस्तथा ॥२१॥ धरणीधर आ्ापूरफो महोवरस्तथा । धूभ्रकेतुर्मयूरेशः
स्वानंदवासकारकः ॥२२॥ त्रिभिराचम्य हस्तौ वै द्वाभ्यां संक्षालयेन्नरः । द्वाभ्यामोषठौ संपुटं चैकेन वै संर्पररा स्ततः ॥२२॥
पादौ तथैव नान्ना वै शिरश्च चिबुकं चप । द्वाभ्यां दक्षिणवामे तु नासिके संस्श्रोत्ततः ॥२४॥ इाभ्यां नेते तथा कर्णौ
नाभि शेकेन हत्तथा । ललारमेकनान्ना तु बाहर चैकेन संस्एरोत्‌ ॥२५॥ जलयुक्तेन नान्ना यो नरशरेवं समाचरेत्‌ । आचमनं

श 1

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/021108@4111211.011

खं. ५ञअ, ३८ पान ८८
00900799

भवेत्‌ साक्ताद्रणरो भूमि्गडले ॥२६। ततो न्यासादिकं कुयात्‌ कलादास्थापनं चरेत्‌ । पीरपरजां ततः कृत्वा मंचन्यासं
समाचरेत्‌ ॥२५॥ आगमोक्तेन मार्गेण सुनिर्यत्समदो महान्‌ । चकार सकलं राजन्‌ देवतुल्योऽपि निलयः ॥२८॥
ध्यात्वा गजाननं चित्त पूजां चक्र स मानसीम्‌ । स्थिरचित्तेन योगीद्ो गणेहास्य विधानवित्‌ ॥२९॥ मानस्यां
स्थिराचत्तत्व कारण परम मतम्‌ । न वणाञ्नमनागख वतेतं रेपकस्तत्तम ।३०॥ वणास्नमयुतानां चच्ावणोश्रमरूपणान्‌ 1
अधिकारः सदा रास्त्रे वतैते स्थिरचेतसाम्‌ ॥६१॥

॥ ओमिति श्रीमदन्ध्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे प॑चमे खण्डे ठबोदश्चरिते गृस्समदनियकमवर्णनं नाम सप्त्रिशन्तमोऽध्यायः ॥
2 `> << "<<,

॥ श्रीगणेशाय नमः; ॥ गृत्समद उवाच । विघेदा वीयोणि विचिच्रकाणि सुमागधेर्बदिजमेः स्म्रतानि । श्रुत्वा सखत्तिष्ट गजानन
त्वं ब्राह्मे जगन्म॑गलगं कुरुष्व ॥१॥ एवं मया परार्थितविघ्रराजश्ित्तेन चोत्थाय बहिर्मणेराः । त॑ निग॑तं वीक्ष्य नर्मति देवाः
दांभ्वादयो थोगिसुखास्तथाऽहम्‌ ॥२॥ दौचादिकं ते परिकल्पयामि हेरंब वै द॑तविद्युद्धिमेचम्‌ । चसखेण सं प्रोञ्छय सुखारविदं
देवं सभायां विनिवेरायामि ॥३॥ द्विजादिसखवैरभिवंदितं च दुकादिभिमोदसमोदकाध्येः । संभाष्य चालोक्य समुत्थितं तं
सुमडपं कल्प्य निवेहायामि ॥४॥ रलैः सुदीततैः प्रतिबिवितं तं पदयामि चित्तेन विनायकं च | तत्रासनं रलसुवर्णयुक्त
संकरप्य देवं विनिषेरायामि ॥५]। सिद्ध्या च बुद्धया सह विघ्नराज पाद्यं क्ुर प्रेममरेण सर्वैः । तोयं सुवासे रचितं ग्रदाण
चित्तन दत्तं च सुखोष्ण भावम्‌ ॥६॥ छदन वचख्रेण गणे पादौ संप्रोञ्छध दूवीदिभिरचंयामि । चिन्तन भावप्रिय दीन्बधो
वित्तं विलीनं कुसु ते पदाञ्जे ॥७॥ कपूरफैखादिसुवासितं तु खुकर्पितं तोयमथो गृहाण । आचम्य तेनैव | गजानन त्वं
करपाकटाक्षेण विलोकयाऽऽद्यु ॥८॥ पवालखुक्ताफलदारकायेः सुसंस्कृतं द्यंतरभावकेन । अनध्यैमरध्य सफलं कुरुष्व
मया प्रदत्तं गणराज दुंढे ॥९॥ शद्ध चियुक्तं मधुपकंमादयं संकर्पितं भावयुतं गृहाण । तोयेन चाचम्य विनायक त्वं
मक्तांश्च भक्तदा सुरक्षयाद्यु ॥१०॥ द्रव्यैयेतं चंपकजातिकायेः लैठं मया कल्पितमेव ददे ! दत्तं गृहाणाऽऽ्छयु विमर्दयामि

ग 26696236 3626236 2696

----------------~------~---~--

2।<८1720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

कल क कक ~

सर्वागमान॑दद सेवनाय ॥११॥ देवं सुखोष्णेन जलेन चाऽह सरवा्यतीर्थाह्यतकेन दंडिम्‌ \ चित्तेन शुद्धेन च सापयामि सानं
मया दत्तमथो गहाण ॥१२॥ ततः पयःस्नानम्चित्यभाव गृह्ण तोयस्य तथा गणेशा । पुनदधिस्नानमनामय त्वं प्रकल्पितं
नाथ जलस्य चाथ ॥१३॥ ततो घृतसनानमपारव॑द्य खुतीर्थजं विघ्रहर प्रसीद । गृहाण चित्तन सुकर्पितं तु ततो मघुसानमथो
जलस्य ।१५॥ सुद्राकरायुक्तमथो गहाण लानं मया कल्पितमेव दुंडे । ततो जलस्नानमघापहंतगणेरा मायाभ्रमवारणाछयु ॥१५॥
सुयक्षपकस्थमथो गृहाण स्नानं परेदाधिपते ततश्च । कमंडलौ सं मवजं कुरुष्व स्नानं विषुद्धं परिकल्पितं ते ॥१६॥
दुग्धेन सुक्तैम॑नसा सुतीरयैः संपूज्य दूर्वादिभिरत्पमव; । संख्यातिगैमडल भूतत्राह्मणरपत्थकैस्त्वामभिषेचयामि ॥१७॥
ततः सुवख्रेण तु भरोञ्छनं त्वं ग्रहाण चित्तेन मया खकत्पितम्‌ । ततो विद्युद्धेन जलेन चाचांतमेव दंड करु विघ्नराज ॥१८॥
अग्रौ विद्युदधे प्रगहाण वस्त्रे मौल्यातिगे ते मनसा मया वै। दत्ते परिच्छाय निजात्मदेहं ताभ्यां मयुर जनांश्च पाटय ॥१९॥
आचम्य विघ्रेरा पुनस्त्वमेवं चित्तेन दत्त सुखपुत्तरीयम्‌। भक्त्या ग्रहाण प्रतिपाखयाऽऽश्यु नमो यथा तारकरसंयुतं किम्‌ ॥२०॥
यज्ञोपवीतं च्रियुणस्वरूपं सौवणमेवं छ्यदिनाथभूतम्‌ । भाविन दत्तं गणनाथ तत्वं सौत्रं गृहाणोद्रूतिकारणाय ॥२१॥
आचांतमेवं मनसा कुरुष्व दत्तं मया तीर्थजखेन दुंढे । भावेन कामंडल्वेन पाहि विभ्वं परमो खेलक्रतं सदा ते ॥२२॥
उच्यदिनेराभमथो गृहाण सिदूरकं ते मनसा प्रदत्तम्‌ ! सर्वागसंलेपनमादरातत्वं देर चित्तेन कुरुष्व पूर्णम्‌ ॥२३॥
साहस्ररीषं मनसा मथा त्वं दत्तं किरीटं तु सुवणजं चै । अनंतरत्मैः खचितं गृहाण ब्रह्मेदा ते मस्तकदेभनाय ॥२४॥
विचिच्ररत्नैः कनकेन ददे युतानि चित्तेन मया परेरा । दन्तानि नानापदकुडखानि गहाण द््प॑श्युतिभूषणाय ॥२५॥
छंडाविभूषार्थमनंतखेटिन्‌ सुवर्णजं कंचुकमागरहाण । रत्नैश्च युक्तं मनसा मया यदत्तं प्रभो तत्‌ सफलं कुरव ॥२६॥
सुवणरत्नैश्च युतानि संपभकर्प्यैकदंताभरणानि दंढे । गृहाण चूडाकरृतिनी परेरा समर्पिते ते रदरोभनाथैम्‌ ॥२७५॥
रल्मैः खुवर्णेन करूतानि यानि चत्वारिसंकर्प्य गृहाण तानि 1 संभूषय त्वं कटकानि नाथ चतुशजेषु दज विघ्नहारिन्‌॥२८॥
विचित्ररत्नेः खचितं खुवणसंभ्रूतकं॒ग्रद्य मथा प्रदत्तम्‌ । तथां खङिष्वेव यर्दगुरीयं गणेरा संरोभय तत्परे ।॥२९॥
रलनैर्विचिश्रैः खचितानि दुंढे केयूरकाणि यथ कल्पितानि । खवर्णजानि प्रमथाधिनाथ गहाण दत्तानि तु बाहुषु त्वम्‌ ॥३०॥
प्रवालसुक्ताफलरत्नजास्त्वं सौवणसु वरैश्च ग्रहाण कंठे । चित्तेन दत्ता विविधाश्च माला हयोदरे रोभय विघ्राज ॥२१॥

त

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ५ अ. ३८ पान <>

द्रं कले गणनाथ पूरण ब्ृद्धिश्चयाभ्यां तु विहीनमाद्यम्‌ । संशोेभय त्वं वरसंयुतं ते भक्तिप्रियत्वं प्रकटीङ्ुरष्व ॥२२॥
चितामणि चितितदं परे दृदेशागं कांतिमयं कुरुष्व । मणि सदानंदसुखप्रदं च विघ्ना दीनानथ पालयस्व ॥३३॥ नाभौ
फणीरौ च सहस्ररीर्षं सेवेष्टनैव गणाधिनाथ ! मक्त सुभूषं कुरु भूषणेन दत्तं वरं त॑ सफलं परेश ॥३४॥ देशो कटौ
रत्नुवर्णयुक्तां कां चीं सुचित्तेन च धारयामि । विधे ञ्योति्मणदीपिनीं ते पादि प्रभक्तं कुरु मां दयान्धे ॥३५॥
गणे ते रत्नखुवर्णयुक्त म॑जीरके नूपुरके तधैव । सुक्रिकिणीनादयुते सबुद्धथा पादयो; शोभय मे प्रदत्ते ॥३६॥
इत्यादि नानाविधभ्ूषणानि भक्तेच्छया मानसकत्पितानि । सुभूषयाम्येव तवां गकेषु रत्नादिधातुपर भवाणि हे ॥३७॥
सु्चदनं रक्तममोघवी्यं सुचरितं द्यषटखुगंधसुख्यैः । मया युतं कल्पित्तमेकदंत गृहाण ते त्वंगविेपनाथम्‌ ।।३८॥ रि्ेषु
बेचिच्रमथा्ट्मधेरंगेषु तेऽहं प्रकरोमि चिच्रम्‌। मां पाहि चित्तेन विनायक त्वं रक्ते ततो वतैरमेव भाले ॥६९॥ आज्येन
वे कुकुमकेन रक्तान्‌ सुकष्माक्चतांस्ते परिकल्पयामि । भाले गणाध्यक्ष गृहाण पादि भक्तान्‌ सुभक्तिपभिय दीनो ॥४०॥
गृहाण मोशं॑पकमाठतीस्थलपंकजान्यंबुज पंकजानि । मया प्रदत्तानि च मद्धिकाश्च गणे पुष्पाणि च रक्तकानि 1४१॥
पुष्पोपरि त्वं मनसा गृहाण देरव मंदारहामीदलामि । दत्तानि चित्तेन रुकल्पितानि संख्यातिगानि प्रणवाकरृते ते ॥९२॥
दूवङ्किरान्‌ वै मनसा परदत्तान्‌ प॑चच्निपत्रान्वितकाद्रभूतान्‌ । श्वेताश्च विघेश्वर संख्यया त्वं हीनांश्च सर्वोपरि संगृहाण ॥४३॥
दरांगभूतं मनसा मया ते धूपं प्रदत्तं गणराज चाग्नौ । मां पाहि सौरभ्यकरं परेरा सिद्ध्या च बुद्धया सह संगृहाण ॥४४।॥
दीपं सुवर्व्वायुतमादरात्ते दत्तं मया मानसकै ग्रहाण । विघरे्ा कप्र मवं गृहाण तैलादिसंभूतममोघदे ॥४९॥ भोज्यं तु
ल्यं गणराज पेय चोष्यं च नानाविधषड्साद्यम्‌ । हेरंब नैवेयमथो गृहाण संकल्पितं पुष्टिपते द्य पारम्‌ ॥४६॥ सुवासितं
भोजनमध्यभागे जलं मया दनत्तमथो ग्रहाण । सदात्मतीथं मनसा गणेशा पिबस्व चिन्वादिकतृप्निकारिन्‌ ॥४० ततः
करोद्रर्तनक्ष गृहाण खगंधयुक्त खखमाजैनाय । सुवासितेनेव खुतीधेजेन सुकव्पितं भक्तियुतं च ददे ॥४८॥ आचम्य सर्वक
सुवासितं च दत्तं मया तीर्थजं पिषस्व ! संकरप्य वित्र ततः परं ते संप्रोञ्छनं हस्तसुखे करोमि ॥४९॥ द्राक्षादिरंमा-
फलचूतकानि खर्जूरकर्कीधुकदाडिमानि । स्वादेन युक्तानि मया गहाण संकल्प्य दत्तानि फलानि इहे ॥५०॥ पुनजंलेमैव
करादिक॑ क्षालयामि तेऽहं मनसा गणेरा । खुवासितं तोयमथो पिषस्व मया प्रदत्तं मनसा परेदा ॥५१॥ अषां गयुक्त

071 <> (71 > 792. 42 2 > कः ~) > 2 ^;
7४77 9295696 2222
~+ ~ ------~-->~-~--~--~-~-------

69696

2111<41200211082411121|.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं, ५ अ. ३८ पान ९श
12 2. 9.3.

गणनाथ दत्तं तांबूलकं ते मनसा मया वै । सुकर्प्य विचेश्वर संग्रहाण नाथासज्रत्तुंडविदरोधनाथम्‌।५२॥ ततो मया कल्पितके
गणेद्रा महासने रत्नसुवणयुक्ते । दामी हाकापासकयुक्तवखैरनध्येसंछादितकरे परसीद ॥५३॥ भक्तया त्वदीयावरणं परेा
संपूजयामि मनसा यथावत्‌ । नानोपचरिः परमप्रिचैस्तु त्वत्पीतिकामाथम नाथव॑धो ॥५४॥ गृहाण बोदर दक्षिणां ताम-
संर्यभूतां मनसा प्रदत्तम्‌ । सुवणेरत्नादिकसुख्यभूतां परमो जगत्करस्नमिदं सुपाहि ॥५५॥ राजो पचारान्विविधान्‌ गृहाण
छच्ाग्वहस्त्यादिकमादरा्रे । चित्तेन दत्तान्‌ गणनाथ दुंढे छयपारसंस्यान्‌ स्थिरजं गमांरते ।५६॥ दानस्य नानाविधरूपकांसते
दत्तान्‌ मया वै मनसा गृहाण । गोभूमिकाद्यान्‌ स्षिरजंगमां ख हेरंब मां तारय मोह भावात्‌ ॥५७५॥ मंदारपुष्पाणि रामी-
दलानि दर्वाकुरांस्ते मनसा ददामि । दरब ठंबोदर दीनपाल सं॑गरह्य भक्त कुरु मां पदस्ते ।५८॥ ततो हरिद्रामधिरं युखा्ं
सिदूरकं ते परिकल्पयामि । सुवासितं वस्तु खवास भूतैगहाण ब्रह्मन्वर रो भ नार्थम्‌ ॥५९॥ ततः छकायाः दिवविष्णुसुख्या-
मराधिपाः रोषसुखास्तथान्ये । सुनींद्रकाः सेवक भावयुक्ता; स मासनस्थं प्रणमति दुंहिम्‌ ॥६०॥ वामांगक्रे भक्तियुता गणेशं
सिद्धिश्च नानाविघसिद्धिभिस्तम्‌ । अत्यंत भावेन सुसेचते तु मायास्वरूपा परमार्थभूता ।६१॥ ब्रह्मेश्वरं दक्षिणभागसंस्था
बुद्धिः कलाभिश्च सबोधिकाभिः । वि्याभिरेवं भजते परेरा माथा सुसांख्यप्रदचित्त रूपा ॥६२॥ प्रमोदसुर्याः परभुष्ष्ठमागे
गणेश्वरं भावयुता भजते । नक्तेश्वरा खुद्धल शां खखख्याः शाकादयस्तं स्म पुरो भजंते ॥६३ ॥ गघर्वस्ुख्या मधुरं जश्च
विभ्वेशमीतं विविधस्वरूपम्‌ । च्य कलायुक्तमथो पुरस्ताचक्रुस्तथा दयष्छरसो विचित्रम्‌ ॥६४॥ इत्यादि नानाविध भावयुक्तैः
संसेवितं विभ्नपतिं भजामि 1 चित्तेन ध्यात्वा तु निराजनं वै करोमि नानाविधदीपयुक्तम्‌ ॥६५॥ चतु्जं पाराधरं गणेदां
तथांऽकरदां वे दधतं च द॑तम्‌ । चरिनेच्रयुक्तं दभयंघरं त॑ महोदरं चैकरदं गजास्यम्‌ ॥द६॥ सर्पोपवीतं गजक्णधारं
विभूतिभिः सेवितपाद पद्यम्‌ । ध्याये गणेद्रं विविधभरकारेः संपूजितं राक्तिथुतं परेशम्‌ ॥६७॥ ततो जपे वै मनसा करोमि
स्वसूलर्मच्रस्य विधानयुक्तम्‌ । असंख्यभूतं गणराजहस्ते समपेयाम्येव गृहाण दुंदे ॥६८॥ आरार्तिकं त्वेतदपारदीषं
कपूर भूतं प्रकरोमि परणंम्‌ । चिन्तन लंबोव्र तत्‌ गहाण द्यज्ञानध्वांलाघहरं निजानाम्‌ ॥६९॥ गणेदा वैपरन्वरकैः सम॑;
सखुम॑चितं पुष्पदलप्रभूतम्‌ । गृदाण चित्तेन मया प्रदत्तमपारघत्त्या त्वथ मं्रपुषपम्‌ ॥७०॥ अर्न॑तच्रत्या स्तुतिमेकद॑ंत विघ्नेश
चित्तेन करतां गृहाण । युक्तां श्युतिस्मात भवैः पुराणैः स्वैः परेराधिपते सथा वै ॥७१॥ प्रदक्षिणा मानसकल्पितास्ता

त्वक लछलछ

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

3.

गृहाण लबोदर 'मावयुक्ताः । असंख्यभूता विविधस्वरूपा दासान्‌ सदा रश्च मवाणेवद्र ॥७२ नतिं ततो विच्नपते
गृहाण सा्टांगकाद्यां विविधस्वरूपाम्‌। संख्याविहीनां मनसा क्रतां ते सिद्ध्या च बुदा परिपालयाद्ु ॥७२॥ स्यूना-
तिरिक्तं तु मया कृतं चेदं ते तदर्थं मनसा गृद्ाण । दूर्वाङ्कुरान्‌ विघ्रपते पदत्तान्‌ संपूगमेवं ऊर पूजनं मे ॥७४॥ क्षमस्व
विघ्नाधिषते मदीयान्‌ सदाऽपराधान्‌ विविधस्वरूपान्‌.। मदीयभक्ति सका कुरभ्व संपराथयेऽहं मनसा गणेशा ॥७५॥
मद्यं प्रसन्नेन गजाननेन दत्तं पसादं च शिरोभिवंयम्‌ | स्वमस्तक्षे तं परिधारयामि चित्तेन विच्रश्वरमानतोऽस्मि ॥७द॥
गणे उत्थाय सभ विदाय गततस्ततस्त्वंतरधामशक्त्या । शिवादयस्तं प्रणिपत्य सर्व गताः सुचित्तेन च चिंतयामि ॥५॥
सर्वान्नमस्करत्य ततो भजामि चित्तेन भक्तया च गणाधिपं तमू स्वस्थानमागत्य महाल मवै भेकैगणिरास्य च खेलयामि ॥७८॥
एव॑ धिकालेषु गणाधिपं तं चित्तेन नित्य परिपूजयामि । तेनैव तुष्टः परददातु 'मावं विघ्नेश्वरो भक्तिमयं महांतम्‌ ॥७९॥
विघ्रेश्रपादोदकपानकं मे तत््यक्तगं घस्य सुलेपनं तु । निर्मात्यसंधारणक्रं सुभोञ्य॑लंबोदरस्यास्तु हि ुक्तरोषम्‌ ॥८०॥
करोमि यथय तदेव दीक्षा गणेन्वरस्यास्तु सदा परेद्रा। परसीद नित्यं तव पाद्‌भक्त छुरुष्व मां ब्रह्मते दयालो ॥८१॥
दइाययामनर्घा परिकल्पयामि मंदारकार्पासकवखयुक्ताम्‌ । नानासपुष्पादिभिरचितां ते विप्रेदा निद्रां रु संगृहाण ॥८२॥
सिद्धया च बुद्धा सहितं गणेदां सुनिद्रितं वीक्ष्य तथाऽहमेव । गत्वा स्ववासं च करोमि निद्रां ध्यात्वा हदि ब्रह्मपतिं
तदीयः ॥८३॥ एताददां स्मैख्यममोघदाक्ते देही यन्‌ मानसजं गणेश । मह्यं च तेनैव कूता्थरूपो भवामि भक्ते
रसलखालसोऽदहम्‌ ॥८४॥ गाण्यं उवाच । एवं नित्यं महाराज गृत्समदो महायक्ाः । चकार मानसीं पूजां योगीद्राणां यरः
स्वयम्‌ ॥८५॥ य एतां मानसीं पूजां करिष्यति नरोत्तम; । परिष्यति सदा सोऽपि गाणपत्यो मविष्यति ॥८६॥
श्रावयिष्यति यो मर्त्यः श्रोष्यते भावसंयुतः। स क्रमेण महीपा ब्रह्मभूतो भविष्यति ॥८७॥ यद्यदिच्छति तत्तद
सफलं तस्य जायते ¦ अते स्वान॑दगः सोऽपि योगिवंद्यो मविष्यति ॥८८॥

॥ ओमिति श्रीमदान्पये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पचमे खंडे टबोदस्वरिते गृत्समदपोकतमानसपूजाकथनं नामाष्टतरिङत्तमोऽध्यायः ॥

> ओ ॐ €< €< `

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. “५ अ. ३९ पान ९३
06060999 29099296

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ रेर उवाच । बाह्यां पूजां गृत्समदक्तीर्तितां वद मे विभो । तेन मार्गेण विघ्रं मजिष्यामि
निरंतरम्‌ ॥१॥ गाग्य उच । आदौ च मानसीं पूजां करत्वा गृत्समदो सुनिः। चकार विधिवहाद्यां तां श्रुणुष्व सुखप्रदाम्‌ ॥२॥
हृदि ध्यात्वा गणेरानं परिवारादिसंयुतम्‌। नासिकारंधमागेण बाच्यगं तं चकार सः 1३ आदौ वैदिकमंन्नं स गणानां
त्वेति संपठन.1 पश्चात्‌ शछोकं समुचायं पूजयामास विघ्नपम्‌ ॥४॥ गृत्समद उवाच । चतुर्बाहुं च्रिनेच्रं च गजास्यं रक्तवणकम्‌ ।
पारांकुरादिसंयुक्तं मायायुक्त प्रचितये ॥५॥ आगच्छ ब्रह्मणां नाध सुरारुरवराचित । सिद्धिजुद्धथादि संयुक्त भक्ति
ग्रहणलालंस ॥६॥ करतार्थोऽदहं कृतार्थोऽहं तवागमनतः प्रभो । विघ्नेरानुख्दीतोऽदं सफलो मे भवो भवेत्‌ ॥७॥ रत्न-
सिदहासन स्वामिन्‌ गृहाण गणनायक । तचोपविदय विघ्रे्ा रक्ष॒ मक्तान्‌ विद्रोषतः ॥८॥ सुवासिताभिरद्धिश्च
पादप्रक्लालन प्रभो । रीतोष्णाभिस्ते करोमि गृहाण पाद्यसुत्तमम्‌ ॥९॥ सर्वतीथाहतं तो्थ॑स्ुवासितं सुवस्तुभिः ।
आचमनं च तेनैव कुरुष्व गणनायक ॥१०। रल्नप्रवालसुक्तायैरनर्चैः संस्कतं प्रभो । अच्थै गृहाण हेरंव द्विरदानन
तोषकम्‌ ॥११॥ दधिमघुषतैयुक्तं मधुपक गजानन । गृहाण भावसंयुक्तं मया दत्तं नमोऽस्तु ते ॥१२ पये च मधुपर्के च
सलाने वख्रो पधारणे । उपवीते मोज नति पुनराचमनं कुस ॥१३॥ चंपकावैर्गणाध्यक्ष वासितं तैलमुत्तमम्‌ । अभ्यंग कुर
सर्वे ठबोदर नमोऽस्तु ते ॥१४॥ यक्षकदमकायैश्च विच्ेदा भक्तवत्सल । उद्रतैनं कुरुष्व तं मया दत्तेमहापभो ॥१५॥
नानातीथजके्टुढे खखोष्णभावरूपकैः । कमंडटटद्धवेः स्नानं मया कुर समर्पितः ॥१६॥ कामधेनु सखद्धतं पयः परम-
पावनम्‌ । तेन लानं कुरुष्व त्वं हेरंब परमार्थवित्‌ ॥१७। प॑चास्तस्य मध्ये तु जलस्नानं पुनः पुनः। कुर त्वं सवैतीरथेन
ब्रह्मकमंडलट् दवैः ॥१८॥ दधिधेलुपयो भूतं मलापदरणं परम्‌ । ग्रहाण सलानकार्यार्भं विनायक दयानिपे ॥१९॥ सतोषकारकं
ददे घतं धेनुसखद्वम्‌ । महामलापघाताधे तेन स्नानं रुष्व. मोः ॥२०॥ पणी मधुरसोद्धुतं सरघासंस्करतं मघु । गृहाण
सानकायार्थं विनायक नमोऽस्तु ते ॥२१॥ इक्लो रससमुद्धतां शाकंरां मखनाशिनीम्‌ ।} गृहाण गणनाथ त्वं तया स्नानं
समायर ॥२२॥ यक्षकदैमकाचयैश्च खानं कुरु गणेश्वर । आत्य॑ मलहरं शुद्धं सव॑सौगंध्यकारकम्‌ ॥२३॥ ततो गधाक्षतादीन्‌
दूर्व कुरांश्च गजानन । समपयाभि स्वरपासतव गृहाण परमेश्वर ॥२४] ब्राह्मणस्पलयसूक्तैख द्येकविदातिवारफैः । अभिषवं
ते करोमि गृहाण द्विरदानन ॥२५॥ ती्ैराचमनं देव सुवरत्वभिखवासितैः । कुरुष्व गणनाथ त्वं सर्वतीैभवेन ३ ॥२६॥

4:

2८
तई निर

(1

=+“ स"

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

वखयुग्मे गृहाण त्वमनर्वे रक्तवर्णके । लोकरुन्ादरायैव विप्रराज नमोऽस्तु ते ४२। उत्तरीयं सुचित्रं ते न भस्तारांकितं
यथा । गृहाण सर्वसिद्धा मया दत्तं सुभक्तितः ॥२८॥ उपवीतं गणाध्यक्च गृहाण त्वं ततः परम्‌ 1 चैगुण्यमयरूपं तु
प्रणवग्र॑यि्वघनम्‌ ॥२९॥ ततः सिंदूर देव गृहाण गणनायकः । अंगछेपन भावार्थं सदानंदविवरधेन ॥३०॥ भूषणानि
विचि्राणि सर्वागे भूषणाय ते । सुवणेरत्रकाथैश्च निर्मितानि गृहाण भोः ॥२१॥ अष्र्मघं समायुक्तं मधं रक्तं गजानन ।
दवादक्छागेषु ते दँडे ठेपयामि सुचिच्रवत्‌ ॥३२॥ रक्तचदनसंयुक्तानथवा ऊकुवैयुतान्‌ । गणराज गृहाण त्वमक्षतान्‌
भाल्मडले ॥३३॥ कडरचंपकादीनि रक्तानि च गजानन । पुष्पाणि त्रमीमंदारदृ वादीनि गृहाण च ॥३४॥ द्रां
गुग्गुलं धूपं सवेसौर भकारकम्‌ । ग्रहाण त्वं मया दन्त विनायक महोदर ॥३५॥ नानाजातिभवं दीपं गृहाण गणनायक ।
अज्ञानं मानसं दोषं हरंतं ज्योतिरात्मकम्‌ ॥३६॥ चतुर्विधान्नसंपन्नं मधुरं ल्डड्कादिकम्‌ । नैवेयं ते मया दत्तं भोजनं छुर्‌
विघ्नप ॥२७॥ सुवासितं ग्रहाणेदं जलं ती्समाहतम्‌ । सुक्तिमध्ये च पानार्थं देवदेवा ते नमः ॥६८॥ भोजनांते करोदधलं
यक्षकद॑मकेन च । कुरुष्व त्वं गणाध्यक्ष पिव लों सुवासितम्‌ ॥६९॥ खजूर दाडिमं द्राश्लां र॑मादीनि फलानि वै । गृहाण
देवदेवे नानामधुरकाणि तु ॥४०॥ अष्टांगं देव तांबृलं गृहाण सुखवासनम्‌ । असकृद्धि्राज त्वं मया दत्तं विरोषतः ॥४१॥
दक्षिणां कांचनायां तु नानाधातुसख॒द्भवाम्‌ । रत्रायैः संयुतां ठंडे शृदाण सकलप्रिय ॥ ४२॥ राजोपचारक्रायानि गृहाण
गणनायक । दानानि तु विचित्राणि मया दत्तानि विच्रप ॥४३॥ तत आवरणं तेऽ्य पूजयामि विधानतः । उपचारैश्च
विविधैस्तेन तुष्टो भव प्रभो ॥४४॥ ततो दर्वाङुरान्‌ ठंडे एकविंरातिसंख्यकान्‌ । गृहाण न्यूनसिद्धयथं भक्तवात्सस्य-
कारणात्‌ ॥४५५॥ नानादीपरमायुक्तं नीराजनं गजानन । गृहाण भावसंयुक्तं सवाज्ञानविनाान ॥४६॥ गणानां त्वेति
मंच्रस्य जपं साहस्रकं परम्‌ ¦ ग्रहाण गणनाथ त्वं सर्वसिद्धिप्रदो भव ॥४७॥ कप्रराद्यां महा्तिं च नानादीपमयीं प्रमो
ग्रहाण ज्योतिषां नाथ तया नीराजयाम्यदहम्‌ ॥*८॥ पादयोस्ते तु चत्वारि नाभौ द्वे वदने प्रमो। एकैतु सप्तवारं वै
सवगिषु निराजनम्‌ ।॥४९॥ चतुर्वेद मवैर्मन्ैगणपलयेगंजानन । मंचितानि गृहाण त्वं पुष्पपच्राणि विघ्रप ॥५०॥ गाणपदयैः
प॑चविधनर्येः स्तोन्चैगंणाधिप । स्तौमि त्वां तेन संतुष्छो भव भक्तिप्रदाधक ॥५१॥ एकविंरातिसंख्याकां चिसंख्यां चा
गजानन 1 प्रदक्षिणां गरदाण त्वं ब्रह्मब्रद्मेदा भावतः ॥५२॥ साघ्टांगां प्रणति नाथ एकविरातिसंमिताम्‌ । देरव सर्वपूज्य त्वं

४ >~ >^" - "¬~ -~ ~ -~ ~“ --~--- ~~ -~--~--~~-~-~-~~----- -- ----------- ~ ------------ ~

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

ए 22222226 ८ ९ भु >> 7९, टुः 1
2222212 ४.८5 १९.2४

गृहाण तु मया कृताम्‌ ॥५३॥ न्यूनातिरिक्तभावार्थं कांचित्‌ दूर्वाङ्रान्‌ प्रभो

॥५२॥ त्वया दत्तं खहस्तन निर्माल्य चितयाम्यदम्‌ । शिखायां धारघाम्येव सदा सवधदं च तत्‌ ॥५५५॥ अपराधानसख्या-
तान्‌ क्षमख गणनायक । भक्त कुरु च मां दुंढे तच पादभियं सदा ॥५६॥ त्वं माता त्वं पिता त्वं वे सुहृत्‌ संबंधिकादयः।
त्वमेव कुल्देवश्च सर्वं त्वं मे न संदायः ॥५५॥ जाग्रत्खभसुषुधिभिर्दिहवाद्यानसैः कृतम्‌ । सांसर्गिक च यत्‌ कमं गणेशाय
समर्षये ॥५८॥ बाद्यं नानाविधं पापं महोग्र तल्यं व्रजेत्‌ । गणेरापादतीथ॑स्य मस्तके वंदनात्‌ फिल ॥५९॥ पादोदकं गणे-
छस्य पीतं नरेण तत्क्षणात्‌ । सवीतर्गतजं पापं नदयति गणनातिगम्‌ ॥६०॥ गणेोच्छिष्टगंधं वै द्वादज्ागमेषु योऽर्चयेत्‌ ।
गणेद्रातुल्यरूपः ख दर्दानात्‌ स्वैपापहा ॥६१॥ यदि गणेहाप्ूजादौ गंधं भस्मादिकं चरेत्‌ । गणेशोच्ष्टगंधं तु नोचेत्तत्र
विधिं चरेत्‌ ॥६२] द्रादांगेषु विघ्ने नाममंन्रेण चाचैयेत्‌ । तेन सोऽपि गणे्यस्य समो भवति भूतले ॥१२॥ गणेन्वरं
मूध्रि चादौ ललाटे विघ्ननायकम्‌ । दक्षिणे कणंमूले तु वक्रतुंडं समर्चयेत्‌ ॥६४॥ वामे कणेस्य सूरे वे चेकद॑तं समचेयत्‌ ।
कंठे लंबोदरं देवं हृदि चिंतामणि तथा ॥६५॥ बाहौ दक्षिणकरे चव टेरंबं वामबाहुके । विकटं नाभिदेहो तु विनायक
समशैयत्‌ ॥६६॥ कुक्षौ दक्षिणममे तु मयूरेदां समव॑येत्‌ । वामङ्ुक्तौ गजास्यं वै पटे खान॑दवासिनम्‌ ॥६७॥ सवांगलेपनं
करास्तं चित्रितं गंघमश्क्रेः । गाणेचणनां विशोषण सबंमद्रस्य कारणात्‌ ।॥६८॥ सक्त रषं तु मैवेदं गणोरास्य सनरऊ्म्यहम्‌ ।
खक्तिखक्तिपदं पूर्ण नानापापनिकरतनम्‌ ॥६९॥ गणेरास्मरणेतैव करोमि कालखंडनम्‌ । गाणपत्यश्च खंवासो गजानन
सदाऽस्तु मे ॥७०॥ गम्ये उवाच । एषं गृत्समदो विप्रश्चकार बाच्यपूजनम्‌ । च्रिकालेषु महायोगी सदा भक्तिसमन्वितः ॥७२१॥
तथा कुरु महीपाल गाणपत्यो भविष्यसि । यथा गृत्समदः साक्षात्तथा स्वमपि निश्चितम्‌ ॥७२॥

॥ ओमिति श्रीमदा्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रले महापुराणे पंचमे खंड रंबोदर्चस्ति गृत्समद्गरोक्तबाह्यपूजावणनं नामेकोनचत्वारेशत्तमोऽध्यायः }।

"2 "न> ><.

म.पु. १३

०
~ ~------~----्----------~------ ~

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

त =-= ~~

वतव

॥ श्रीगणेाय नमः ॥ रेल उवाच । श्रुत्वा गृत्समदस्यैव चरितं सर्वदायकम्‌ । न तृप्ोऽहं महायोगिन्‌ मवाम्यश्तपान-
वत्‌ ॥१॥ न गरत्समदतुल्यं तु परयाभि ्रहमगोलके | धन्योऽयं योगिनां मध्ये गाणपत्येषु मानद व अघुना
योत्र का. गणोद्रारो कणान्‌. । . की दोऽयं गे ्स्य ` निजलोको विदोषः ॥२॥ गम्य उवाच । अच्च ते कथयिष्यामि चेति-
हासं पुरातनम्‌ । सुद्धल्स्य सने संवादयुक्तं कपिलस्य वै ॥४॥ एकदा सुद्धलो योगी गाणपत्याश्रणीचधेष । जगाम
-कपिलस्यैवाश्नमं मंगातटेः स्थितम्‌ ॥५॥ प्रणम्य स॒ जगादापि कपिलं हषंसंयुतः । कृत्वा करषुटं चा्नरस आदौ
-वराग्रणीः ` ॥[६॥ : मद्रक. उवाचः । ' साक्चा्विष्णुस्वरूपस्त्वं युद्ध सवाथंदायक । गाणपत्येषु सुरूयसत्व सांख्यानां परमा
सनिः. ॥ 4 त्रदछनजपुण्येन क्ल करस्थोऽहमंजसा । कुलं धन्यं यशो विद्या ज्ञानं मे तेऽद्य दद्रानात्‌ ॥८।} एव वदतमत्सरते
कपिलसतं ननास्न चं । ` पूजयामास दरेण सुद्र माव भावितम्‌ ॥९॥ ततस्तं कपिलो योगी जगाद वचनं हितम्‌ । तात तै
दनिनाद्य पविच्रोऽहं च सांप्रतम्‌ ॥१०॥ पूणमक्तसत्वमेवैको गणेरास्य महासने । साक्षान सुद्ल छाखेरो गाणेको नाच्र
संयः ॥११॥ यथां सुद्गरराखण चूर्णयित्वा पदाथकान्‌ । नासरूपविहीनशचि रुते मानवः परान. ॥१२॥ तथा त्वया
महायोभिस्तपसा योगसेवया । अभिमानः समाचूण्यं कृतो मूलविवजितः ॥१२॥ नानायोगिन एवं तं योगेन
स्वाभिमानकम्‌ [: चूर्णयति महामा तथापि हृदि तिष्ठति ॥१८॥ तेन त्वं सुद्रलो योगी जगत्येको विनिधितम्‌ । वथं न
तारा वत्स ` छेकमार्मसमास्नयात्‌ ॥१५॥ त्वदीयक्त्यांगिरसं पुराणं संभविष्यति । सवेषां मान्यमेकं तद्योगप्द न
संशयः ॥१द॥ अभिमानेन युक्तानि पुराणानि विश्वषतः । दाखराणि नान्न संदेहः कारणं इणु सहगल ॥१५॥ ज्ञातं द्य
तत्तथापि.संगोप्यं स्वमतं पुनः । श्थापभित्वा विद्ेचणांजसा तथ्यं वद॑ति ते ॥१८॥ गणेराभक्तः सस्त्व तु तथाव गणः
नायकम्‌ ।, रदस्येनं विश्षार्थ॑नं करोषि कदाचन ॥१९॥ त्वदीय वचनं भ्रेष सवमान्यं न संदायः । अभिमानेन
हीनत्वाद्रेदय॒द्यपकाराकम्‌ ।॥२०॥ त्वया क्रतं पुराणं यत्तदांत्यं प्रभविष्यति । पुराणानां मदत्‌ ष्टं खट खद्वला्ति। ।२१॥
त्वयोक्तं निदयेवयो वै भवेत्‌ स निरयपरदः । अन्येभ्यस्तु स्वयं मूर्खो नरकेषु पतिष्यति ॥२२॥ बेदाच्पुराणानां
सुद्धलस्त्वत्करूतो महान्‌ । ग्रंथो भविष्यन्‌ नूनं निरभिमानत्वकारणात्‌ ॥२३॥ न खुद्भट्समा योगी न खद्रल्खमः कदा ।
गणपतयो महायोगी कालेषु विनिथ्ितम्‌ ॥र\। स्वागतं ते महानाग स्थीयतां मे प्रसननिधौ । त्वदरानेन संहध्टो

उ

25

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

- दुषु. - -.- -- ---पनस्छ

भवामि गणयपप्रिय ॥२८॥ कपिलेन महायोगी सत्करुतस्तच्च भूमिप । सुद्रलस्तच्र सांनिध्ये न्यवखद्भाबसंयुतः ॥२६॥ एकदा
खखमासीनं कपिं योगिनां वरम्‌ } प्रच्छ सुद्रलो ह षात्‌ विनयावनतोऽभवत्‌ ॥२.७।] सुद्र उवाच । स्वासिस्त्वदीयगेहे सं
चितामणिः समागतः । पुत्रभावेन साक्षात्तु ब्रह्मणां नायकः परः ॥२८। त्वया भविन सवेदा आराधितो निरंतरम्‌ । य॒द्य
तस्य त्वमेवेह जानास्यच्र न सेदायः ॥२९॥ न त्वत्समो महासिद्धः साश्ताद्विष्णुस्त्वमंजसा । गाणपत्यः स्वयं योगी
गणराजनकः पुनः ॥३०॥ परिष्रच्छाम्यतस्त्वाहं वद सव॑ महापमो । भवादरा जनानां तु तारणाय भव॑ति हि ॥३१॥
स्वार्नदवसतिः स्वामिन्‌ कीदरी तत्र कि सुखम्‌ । विस्तारः कीररास्तस्याः केन योगेन लभ्यते ॥३२॥ न कोऽपि तस्थ
लोकस्य जानाति त्वदते परम्‌ । रहस्य वद सवेरा गाणपत्यस्य विस्तरात्‌ ॥३३॥ गाग्यं उवाच । एवं प्रष्टो महासिद्धस्तं
परस्य परसयन्‌। जगाद कपिलो हषाद्धाणपल्याग्रणीवेचः ॥३४॥ कपिल उवाच । शुणु सुद्धल माहात्म्यं संक्षेपेण जवीम्यहम्‌।
स्वान दलोकगं पूर्ण सारं सर्वत्र संमतम्‌ ॥२५॥ गणासुरं गणाध्यक्षो हत्वा परमदुजैयम्‌ । ग॑तं सशुयतस्तच्र
निजरोके यदाऽमवत्‌ ॥३दे॥ तत्तो मयाऽतिभक्त्या वै प्रार्थितो गणनायकः । उवाच मां वरं योगिन्‌ व्रण दास्यामि
मानद ॥३७॥ ततधिताममि विप्र प्रणम्योचेऽतिदुःखितः । कद स्वानंदलोकस्य माहात्म्यं गणनायक ॥३८॥ नानालोकाः
श्चुता; स्वामिन्‌ न स्वान॑दं गजानन । जानाति कोऽपि यत्र त्वं धमो वक्षसि नित्यदा ॥२९॥ चित्तामणिराच ) स्वादं यच

# ९

सेक्‌ गीद्रसत्त पूः (4 4
वेदेषु ब्रह्म योगीद्रसत्तम । तदेव मायया पूर्वं बभूब नगरं महत्‌ ॥४०॥ स्वसंवे्येन योगेन ठभ्यते नान्यथा कचित्‌

सनिसत्तम ॥४७॥ चलुविधेषु सर्वेषु नानाभावगतेषु च । स्वसंवेचयं गिजात्मस्थं संस्थितं मेऽत्र संनिधौ ॥४८॥ चतुर्विधेषु सर्वेषु
मायायुक्तमिह स्थितम्‌ । सदा श्रतं विजानीहि स्वस्वरूपं महामते ॥४९॥ तेषु मोहविहीनं यत्‌ साक्षिरूपं सदां स्थितम्‌ ।

हत ८ 'व्रलाद्ष्रल्ास्रसाघ्र स्र स स (0.42
~~ ~~ ~~~ ~ = 0 ८१2

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

५ ह
श्व, ५ अ, धेर. चनं ९८
9 ङ्व (. 9) (. ५) (“+ ४ "शी (८ )) १ (. + (. ~) (^
क, ६ ए.)

निर्यणेन स्वभावेन सदा खंडमय परम्‌ ॥५०॥ तथो्योगे निजानंदो दुंदिलोकग एव सः । बभूव तन्न भक्त्या मे भक्ता-
स्तिष्ठति संनिधौ ॥५१॥ मम रोके महाभाग न शछ्युधा न तृषादिकम्‌ । सदा स्वानदभोगस्था वसंति मम सेवकाः ॥५२॥
न कृचिमं सुखं तच विद्यते ऽक्रुत्रिमं न हि । स्वानंदेन निमग्नास्ते सर्वं जति नित्यदा ॥५३॥ सयुणं तु सुखं सर्वे सुजते
नि्शंणं तथा । स्वानैदसं भवं तत्स्था एककाले महामते ॥५४॥ अचर यत्‌ संस्थितं सवे नानामेदमयं सुने । तदेव ज्योत्ती-
रूपेण मम लोके प्रतिष्ठति ॥५५॥ अच्रैव न स्थित यच्च निर्गुणं चिप्र तत्र तत्‌ । ज्योतीरूपेण मे रोके किट तिष्टति
सर्थंदा ॥५६॥ स्वानंदसंभवं सर्वं तत्र तिष्टति नित्यदा । मायया मेऽत्र लोकेऽतः सदाऽऽर्थमयो बभौ ॥५७]
सगुणो नैव विवेष सशुणं तत्र वर्तते । निर्यंणो न स तैर्युण्यं वर्तते मे च लोकगम्‌ ॥५८॥ सशणैर्निशंणैरहीनं वर्तेते
लच्र सर्वदा । अत॒ आशर्यसंयुक्तो मम लोको विषोषतः ॥५९॥ न तच्नाऽदं स्वमावश्च नाऽहं भावविवर्जितः ! मम
लोके महायोगिन्‌ सदा तिष्ठेति मत्पियाः ॥द०॥ -कयुणाऽग्रतरूपं यद्धोगदं खततुल्यकम्‌ । नियणाखतरूपं यदभ्ते
भोगकारकम्‌ ॥६१॥ तयो्योगि महायो गिन्नखतं स्वस्वरूपकम्‌ । तन्मयः सागरस्तश्र स्वस्थाधारेण वतते ॥द२॥ मिष्ट
मानादि तर्मािःखतं॑ सयुणात्मकम्‌ । नि्णात्मकमेतस्मादिष्चुसागर उच्यते ॥६३॥ स्वस्वरूपात्मकं त्र जलं रक्त-
स्वरूपकम्‌ । तस्य नश्यति पानेन बैशैण्यं सगुणात्मकम्‌ ॥६४। तस्माद्धारा सखद्ता मधुधारा प्रकथ्यते । तया सगुणनेरौप्यं
वतेते त॒पिसंयुतम्‌ ॥६५॥ तच्राऽहं सिद्धिबुद्धिभ्यां सदा क्रीडामि मानद । ब्रह्मप्रियाथकास्तच्र गणा मे निवसति हि ॥६६॥
छयंडादंडादिचिदहशच संथुतोऽहं सदा सुने । गणा मेऽन्ये तथा भक्ताः स्वेच्छारूपाः वसंति ते ॥६७॥ एतत्ते कथितं सर्व
मम रोकख्ुखं महत्‌ । मानयुक्तं मार्नहीरनं हृदये पय मां सुने ॥६८॥

॥ भोगरिति श्रीमदान्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्भौद्ररे मक्ापुराणे पंचमे खंडे रंबोद्रचसिति स्वानदणोकवर्णनं नाम॒ चत्वारिशत्तमोऽध्यायः ॥

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

पान ९९
4.

॥ ओरीगणेद्याय नमः | कपिल उवाच ¦ त्वदीय भक्तियुक्ता नराः स्वान॑दगा बभुः । गच्छंति केन मार्गेण तद्रदख
गजानन ॥१॥ धितामणिरूवाच । मदीयोपासनायुक्ता म्चष्ठा मत्परायणाः । अंते मेऽत्र स्ति कृत्वा गच्छंति मम
लोककम्‌ ॥२॥ विमाने खखरूपाढयं प्रेषयामि महासने । हिवबिषुण्वादिदेवानामद्दयं निजलोकतः॥३॥ तमारुष्य गणैयुक्तं
भक्तो मे देहधूक्‌ खयम्‌ ! खर्गान्‌ पश्यंश्च सवान्‌ स विसितो भवती्यहो ॥४॥ न तं पश्यति देवाद्या योगिनो यान-
संस्थितम्‌ । स्वानंदचष्षुषा हीना मूतदेहमया सुने ॥५॥ इाक्तेर्छोकमतिक्रम्य तथा सौरं च वैरणवम्‌ । दौवं ततः परं सोऽपि
मम रोकं परविदति ॥६॥ तच्राज्ञानमयश्ादारवंधकारः प्रटदयते 1 नरेण न गणैर्विप्र देहधारणकारणात्‌ ॥9। विमानप्रभया
तत्र मदीयस्मरणेन वै । योजनान्ययुतं गत्वा प्रकारस्तेन दद्यते ॥८॥ तत्र भ्रामरिका देवी प्रचंडदेहधारिणी ।
ज्योतिर्यस्वरूपेणाज्ञानिभ्यो भयदा बभौ ॥९॥ जन्मग्त्यभयं सर्वं नानाभेदकरं श्रमम्‌ । तया संरचितं पूण मम जानीहि
मायया ॥१०॥ भ्रामयेत्‌ सर्वभूतानि सा स्थिता भ्रामरी स्वयम्‌ । स्वस्याधारेण तच्रैव स्वानंदमयकाय त्‌ ॥११।॥ तां पर्य
भयभीतः स मां सस्मार विदेषतः । ततो गरः समाग्वास्याऽग्रे निन्ये मानवोत्तमः ॥१२॥ तस्या मस्तकगा शाक्तिज्याति-
राधाररूपिणी । अज्ञानिभ्यो सदा विप भयदा सा बभूव ह ॥१३॥ जीवरूपं सदा स्वभेदमोहधरं परम्‌ । दिवरूपं तथा
साक्षि तदाधारं परवर्तते ॥१४॥ देहादीनां महायोगिन्नाधारो जीवसंज्ञितः । स्वयमाधारहीनत्वात्‌ परमात्मा तदेव च ॥१५॥
सर्वेषां पूर्ण आधारस्तया छो महाघने । आधारशक्तिरेवं स नान्ना तस्य खिताऽमवत्‌ ॥१६॥ तयाऽदं द्विविधधित्ते
मवाम्यज्ञानिनां सदा । जीवात्मपरमात्मसथो माया तच्र बमौ परा ॥१७॥ मदीयध्यानजेन्ैव तामतिक्रम्य मानवः।
गणर्भिन्ये पुरोभागे मम द्दीनकारणात्‌ ॥१८॥ ततोऽतिज्योतिषा रूपा शक्ति कामदायिनी । तस्या मस्तकगा विप्र
रोभते हषेदायिनी ॥१९॥ जन्मसत्युयुतं सर्व मेदरूपं तथा परम्‌ 1 आत्माकारं तयोर्योगे योगरूपा तु सा स्ता ॥२०॥
तथा कामयुतं विप द्विविध पकरलं सदा । तेन देहात्मनोर्योगः परस्परयुतोऽभवत्‌ ॥२१॥ उत्पत्तिस्थितिसंहारयुक्तं भरांतिधरं
स्पृतम्‌ । नानाभेदमयं पूर्ण क्षयब्रद्धयादिसंयुतम्‌ ॥२२। आत्मा सदाऽष्धूताधार उत्पत्तिस्थितिनाराकै; । दीना घ्रदिक्षया-
दिभ्यो वदंति वेदवादिनः ॥२३॥ किमर्थ -नेदयुक्तं च . सर्वदाऽऽत्मानमिच्छति । तथा परयात्मवैचित्रयं विरुद्धे सति-
मानद ॥२४॥ कामयुक्तं दयसिपदेन दृद्स्थं कृतं सदा । तेन मोह्मभावेण परस्परदहित जगत्‌ ॥२५॥ अतः सा राक्ति-

2111<41200211082011121॥1.0111

21|<411120/021108@24111211.6011

[कक "ष्रि यं
ख. ५ अ. ४१ पान २५०

1.

राख्याता कामदा सर्वमोदिनी । असिरूपा विरोषज्ञ महामाया मदीयिका ॥२द॥ भ्रामयो भ्रामिका काऽपि राक्तिनांत्र
परहदयते 1 त्वं पदस्थां महामायां तां जानीहि पमावत: ॥२७॥ आधाराया महायोगिच्रधारान्या न विद्यते । राक्तिः कुतर
ततः सापि तत्पदस्थाऽत्र कथ्यते ॥२८॥ कामदायाश्च का द्राक्तिः कामदान्पा न वियते सवेदा सवेरूपासि पदमय्यापि
सा बभौ ॥२९॥ तस्या मस्तकगं॒विद्धि लोक मे स्वस्वरूपकम्‌ । मायया रचितं ॑विप्र मया स्वाजुमवात्मकम्‌ ॥२०॥
तच्रागत्य महामक्तः पिविदिश्चु सखुद्रजम्‌ । जलं तेन स वै सदयो ज्योतीरूपधरो नवेत्‌ ॥३१॥ भेदाभेदादिदहीनश्च भूत्वा
पद्यति मां ततः । मदरीनजयोगेन ब्रह्मभूतो भवेन्नरः ॥३२॥ स्वेच्छया निजलोकस्थो यत्र तत्र स संचरेत्‌ । सशुणो
निशणो भूत्वा सदा स्वानदगः परः ॥३३॥ ततस्तस्य पुनभ्रातिने मवेन. सुनि सत्तम । कर्पक्ोटिशातेवौऽपि निशितं
वेदवादिभिः ॥२४॥ महालये चतुरमेदा मथि चेकत्वमागत्ताः । अज्ञानेन युना; सवं पुनस्तान. संखजम्यहम्‌ ॥३६॥
एतत्त कथित सर्वं ममर लोक्ागमे सुने । संक्षेपेषेव जानीहि मा्गहीनं सुसिद्धिदम्‌ ॥२७॥ कपिल उवाच । त्वदीयोप।सने
करत्वा बहवस्ते गजानन । रोक गच्छंति विघ्नेश तथा योगिन एव च ॥३८॥ ब्रह्मभूताश्च ते रूयाताः कदाचिन्न पतति चेत्‌।
तदा जगदिदं खामिन्‌ क्षीणरूपं भवेत्‌ कमात्‌ ॥३९॥ पुनः पुनः संख्या त्वं क्षीम क्षीणे कथं प्रभो । पूर्णं विश्वमिदं
नित्यमंजसा भाति खेलसि ॥४०॥ धितामणिरवाच । यथाऽहं मायया चिप्र युद्धकाले विशेषतः । भूत्वा द्यन॑तरूपेण प्रयुद्धे
विश्वपालनात्‌ ॥४१॥ हत्वा दैत्यादिकान्‌ सवान्‌ पुनरेकस्वरूपधृक्‌ । भवामि सवे भावज्ञो लीलाथमवलतारध्रक्‌ ॥४२॥ तथा
मायावलेनेव नूतनं संखजाम्यहम्‌ । न न्यूनाधिकमेवेदं विश्वं भवति सर्वदा ॥४३॥ कपिल उवाच । ब्रह्मभूता नरा नायैः
स्वानदे संस्थिता बुः । अनतास्ते प्रभक्तया वै पुनः स्वानंदगामिनः ॥४४॥ तेषां वासः सदा तच्र नगरं नियतं प्रभो ।
संकीर्णता भयेन्नं छत्र तिष्टति तद्द ॥४५॥ चितामणिस्बाच । स्वानेदे कर्पपर्थैतमवसन्नित्यमादरात्‌ । महालये ससत्पन्न
मदेहे संगता वसुः ॥४द। मया भिन्नं कृतं सर्वे युगादौ खनिसत्तम । युगाति योगमावेन मद्रूपं मवतीत्यदो ॥४७॥ मदे
योग भावेनाज्ञानेनैव समागताः! सा योगनिद्रा व्रिद्र मदीया कथ्यते वुरैः ॥४८॥ स्वानंदस्था जनाः सर्वे ज्ञानयुक्ता
मदीयके । देहे रीना वै मवति योगींद्र योग भावतः ॥४९॥ पुनः; खष्टियुगे विप्र निःखलं विश्वमंजसा । अज्ञानेन युतं
लीन मायया मे न संद्रायः; ॥५०॥ ज्ञानेन ये समायाता मद्ेदे ते पुनः कदा । जवति भिन्नरूपा न खषटयादौ योग-

न ० ~ 4 > ~~~ ---~----~----~-~------------ ~~ ~~~ - ~~ ~~~ ~ ----- ~~

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ब = ४१ निः - । - ` । - पानं १०९१
तः

भाविताः ॥५१॥ एवं वस॑ति ये तच्र स्वानेदे खुनिसत्तम । करूपे कस्पे मदीये ते देहे सायुल्यमागताः; ॥५२॥ कपिर उवाच ।
भकतिमिच्छति वित्रेदा त्वदीयां नित्यमादरात्‌ । न योगे प्रेमभावेन तेषां कुत्र स्थितिं वद्‌ ॥५३॥ कल्पे कल्पे महाभागा
भक्तास्ते पूर्णभावतः । भवंति ये करमेणैवापाराः कुच वसंति ते ॥\५४॥ वितामभिस्नाच । दच्ायोजनसाहसं मानं तस्य
परकीतितम्‌ । योगिनां च सुसुक्षुणां न भक्तानां कदाचन ॥५५॥ अपारयोजनाकारो मम रोको न संशयः । स्वानंदस्तच्र
मे भक्ता वसंति सेवनोत्सुक्राः ॥५३॥ संखयाहीनाश्च मद्भक्ताः सदा प्रेमरसाऽऽ्तृताः । नवधा मां भजंते ते कल्पे कल्पे
गतव्यथाः |॥५७अ] भव॑ति तु मविष्य॑ति बभूवुर महासने । मद्भक्ता मे प्रसान्निध्ये वसंति मोहदाः सदा ॥५८॥ महाभागा
परियं भकितिसमं मे तैव विद्यते । मक्त्यधीनो महानंदाद्‌ भ्रमे भक्तसन्निधौ ॥५९॥ यत्र कुचर तु निष्टति भक्ता मे तत्र
स्वैदा ! तिष्ठामि सर्वभावेन तान्‌ रक्तामि सविदक: ॥६०॥ नवधा चित्तभावेन भक्तसामीप्यगो सुदा । मजामि
भक्तमाहात्स्यं मोदित्येष्टितः सदा ॥६१॥ न स्वान॑दपियो ने वै सिद्धिवद्धिः सतौ तथा । मम देहो न विप्ररा प्रिया
मक्ता यथा च मे ॥द२॥ कपिर उवाच 1 स्वानेदस्था गणासते ये भक्तान्नेतुं समागत्ताः । ज्योतीरूपाश्च भक्तैस्ते ददते
कथमसप्यहो ॥द६।। चितामणिस्वाच । मायया मे महायोगिन्‌ दुछःनं किं भवेद्रदं । क्रुपया मेऽत्र पदय॑ति मक्तास्तान्‌ चभे-
चश्चुषा ॥६४॥ स्वानेदः सर्वरूपश्च तन्न मार्ग ॑वदामि ते । भेदयुक्तैभेणा मे वै दृटय॑ते मेदसंयुताः ॥द५॥ भेदरीनेः
सदात्मस्थैनिर्शणा ने गणा छने । ददते स्वात्म संस्यैञ्च स्वसंवे्ात्मकार्तथा ॥द६॥ जलादिषु यथा विवं भवते तादा
किल । तथा मदीयलोकस्था ददयते सर्बस॑डटे ॥2७॥} एतत्त कथितं सर्वं ममलोकविचेषितम्‌ । अघुनाऽहं गमिष्यामि
निजलोकं महाशन ॥६८॥

|| जमिति श्रीमदास्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खंडे टबोदर्चस्ति खानंदख्ितिव्णनं नामेकचत्वारिदात्तमोऽष्यायः ॥}
33

99 स्नसा स सग्मासण्य कास सषास सग वकस स ककरन्यृक न्क
~~ --------

व्व

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112॥|.0111

खे. ५ अ. ४२ कणण्ठल्तटललछहछछललललद कः पानं १०२
06

॥ ओगणेशाय नमः-॥ कपिल उवाच । एतादरी महाभक्तिस्त्वदीया गणनायक । यदा सर्वे प्रङुवति तदा विश्वं कर्थं
मवेत्‌ ॥१॥ सर्वेभ्यः भेष भवेन जानंति त्वां यदा नराः । तदा त्वां सवंभावेन भजंतेते न संक्रायः॥२॥ श्रे्ठार्थिनो
नराः स्वै भजंते शीघ्रसिद्धये । देवेद्रासत्वां परित्यज्यान्यान्‌ ब्रह्मप कर्थं वद्‌ ॥३।} चितामणिरुबाच । मया खष्टं जगत्‌ सर्व
नानाभावमयं सुने । नानाभनावयुताः स्वे न नज॑ते तु मां सदा ॥४॥ चतुणां देवसुख्धानां कृत्वा भजनसुत्तमम्‌ । तेन
शद्धानरात्मानो माँ भजंते ततः परम्‌ ॥५॥ अन्यच श्चण॒ मे वाक्यं मथा माया प्रकारिता । सरवभ्रे्ठतमं मां ते न
जानंति प्रमोहिताः ॥६॥ यदाऽदहं मायया विप्र छादयामि न मे वपुः 1 तदा मोद्विहीनध्वेच्ेष्ठं मां पवंदति च ॥५।
मया नानावताश्च कृताखैलोक्यगेषु वै ! देवादीनां प्रगेदेषु ताह मां वदंति ते ॥८॥ अग्रपूज्यत्वमेवं यत्‌ सरवपूज्यत्व-
मंजसा। रिषन दत्तमस्मै तद्रणेश्याय व्दति ते ॥९॥ मायया मोहिता मे मां पार्व॑तीभलसं भवम्‌ । रिवर रिवेनेव
स्थापितं प्रवदंति ते ॥१०॥ दिवगणरवरूपोऽयं सुक्छि दातुं न च क्षमः । कार्यसिद्धिस्व भावेन कामपूरो गणेश्वरः ॥११॥
इत्यादि भावा बहवो मथा विप्र प्रकाशिताः क्रीडार्थं तेन मां त्यक्त्वा श्रेष्ठं जानंति चापरम्‌ ॥१२॥ नो चेत्‌ स्वान॑दगाः
सवं भव॑त्यच्र न संहायः। निर्मोहात्‌ करपपर्यतं जगन्नैव प्रवतैते ॥१६॥ अन्यच्च कमेणा सर्वं ब्रह्मांडं जनसंयुतम्‌ ।
नानाभावात्ममोहस्थं मवतेऽनेकनिश्चयात्‌ ॥१७॥ अंते मदीयभावस्था भवते शुद्धचेतसः ! वेदराखार्थतत्तवज्ञाः स्वयमेव
महासने ॥१५॥ अहं साक्चाद्‌ बुद्धिपतिः कृत्वा बुद्धेश्च चाखनम्‌ । गोपयामि गणेहास्य स्वरूपं देहिनां हृदि ॥१६॥ तेन
मां मेव जानंति जना परमगं कदा । विवेकमार्भं ते तत्र वदामि श्रुणु यत्नतः ॥१७॥ कृते मां पूर्ण मावेन भजंते सवैमानवाः।
अन्ञानावरणेहीनाः अठ ते प्रवदति हि ॥१८॥ चरेतायां पादहीनेन मां भजंते नरा सुने । पचायतन भावेन पंच श्रेष्ठात्‌ वद॑ति
ते ॥१९॥ तन्न सर्वेषु साम्येन मां भजंते न संदरायः। चतुभ्यः म्रेष्ठभावाख्यं ज्ञानं नष्टं मदीयकम्‌ ॥२०॥ द्वापरे द्विपदा
हीनं मां जते सुरादयः । बदति न्यूनरूपं तु चतुर्य॑ः शंकरात्मजम्‌ ॥२१॥ वेदशा पुराणेषु शरेष्ठं जानंति मानवाः ।
मोहेन युगमानेन मां न्यूनं प्रवदंति ते ॥२२॥ सर्वं ब्रहेति वेदेषु कथितं तच्र किं भवेत्‌। सत्ता समानरूपा तु तथाऽयं
गणनायकः ॥२३॥ कलौ ध्रिपादहीनेन मां ज्ञानेन भजंति ते । वदंति बै नरास्तत्र मलजोऽयं गजाननः ॥२४॥ शिवस्य
बरदानेनाग्रपूज्योऽय गणेश्वरः । सर्वप्रूज्यो यथा दैत्या जंतवो वरसंयुताः ॥२५॥ स्वं ब्रष्येति बेदेषु कथितं तेन विन्नपः।

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

~~ ----- ब ` उन
खं. ५ अ. ४२ पान १०३

वर्णितोऽयं शिववरबलेनैव सुनीदरकैः ॥२६॥ स्वसन्तासंयुतो देवो नाऽयं चितामणिः कदा । शिवभक्तिबलेनाश्यो वरयुक्तो
बभूव ह ॥२७॥ करलिपराति सुने लोका न मजिष्यैति मां कदा । एकपादम॒यी भक्तिनीदां यास्यति निशितम्‌ ॥२८॥

मतभेदेन मोहेनादयौ मां त्यक्त्वा विदोषतः । द्विवविष्ण्वादिकान. सवं भजंते त्वग्रपूज्यकान्‌ ॥२९॥ स्वपूञ्याग्रपूञयत्वं
$ स $ [९४ ष [व कष्य [ जभ्य 3 नक्‌ क ९)
नष्टं मवति मे ततः । अंते विघयुताः सव नरकेषु पचति वै ॥३०॥ युगम्‌ नप्रसिच्छर्थ क्रतं मेऽत्र महासने । क्माकमे-
क

विकर्माणि स्थापितानि विभागाः ॥३१॥ न करोमि यदाऽदं चेत्तदा मे वरदानकम्‌ । कमेभ्यश्च युगेभ्यश्च निष्फलं
मवतीत्यहो ॥२२॥ नरकादय आख्याताः स्वगाभ्रैव महामुने । भवंति निष्फलाः सर्वे तदर्थं खेलयाम्यहम्‌ ॥३३॥

५

छमा ममयं सर्वं मया स्ववरदानतः। स्थापितं तेन मोहेन मां न जानंति सूलगम्‌ ॥२२॥ एतत्ते सवेमाख्यातं मदीयं
चेष्टितं महत्‌ । मा संदाय सने त्वं तु कुरु मां भज भावतः ॥३५॥ कपिर उवाच । एवसुक्त्वा गणेद्ानो मामतधीन मकरोत्‌ ।
अहं चेदसमायुक्तो हृदये तमलोकयम्‌ ॥२६।। मयाऽसौ स्थापितश्चितामणिर्विप्र परेश्वरः । पूजयामि भजे नित्यं भक्ति
-ावसमन्वितः ॥३७॥ पतन्ति कथित स्र रहस्य॑तस्य धीमतः । लोकस्य तेन यत्‌ पोक्तं भज तं भक्तिसंयुतः ॥३८॥
त्वं साक्चाद्वाणपल्यश्च देहधारी न संदायः । तवदद्रोनमात्रेण सवै पूता भवंति च ॥३९॥ गाग्यै उवाच । श्ुत्यैवं सुद्धरो
योगी मदत्‌ स्वानदरोकगम्‌ । मादात्म्य विस्मितो भूत्वा प्रणनाम महाखनिम्‌ ॥४०॥ चितामणि समभ्यच्य प्रणम्य
कपिलं पुनः । खुद्धल; स्वाश्रम राजन्‌ प्रययौ गणये रतः ॥४१॥ एवं ते सवेमाख्यातं भज तं नावसंयुतः । अनेन जडदेहेन
स्वान॑दं लभसे चप ॥४२॥ सुद्र उवाच । एवशुक्त्वा महीपाल्तैरं गार्ग्यो मदाखनिः । अनुज्ञातश्च पेन ययौ स्वस्याश्रमं

विभ ॥४२॥ रेकोऽपि गणराजं तं रक्षसंज्ञं निरंतरम्‌ । सेव्यस्वान॑दगो भूत्वा मजते तं परजापते ॥४७)

॥ अमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रे महापुराणे पंचमे खण्डे उबोदस्चस्ति वितामण्यंतधांनवणैनं नाम द्विचत्वारिशत्तमोऽध्यायः ॥

“<€

ववष द्द्छ

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

क््छ्वब््क क्र णण दां

स. ५ अ, ४२ धानं १०४
606

॥ आओगणेदाय नमः ॥ दक्ष उवाच । धन्योऽहं कृतक्रत्योऽदं श्चुत्वा खानंदजां कथाम्‌ । विस्मितो योगिराजेद्र न समं तस्य
विद्यत ॥१॥ अधुना ब्रहि मे सर्वं यज्वा लस्य भक्तिजम्‌। गार्ग्येण चपश्चादूल उपदिष्टः फिमाचरत्‌ ॥२॥ गणेकालोक्गः
सोऽपि बभूव वद्‌ तत्कथम्‌ । अच्र तत्र गणेज्ानं भजते कथमप्यदो ॥२३॥ सद्वल उवाच । गाग्यंण छपवयन्न गाणपत्येन
शिक्षितः । गाणपत्येन मार्गेणाभजत्तं गणनायकम्‌ ॥४॥ स्कंदेन स्थापितस्तत्र लक्षो नाम गजाननः । त [नेत्य सवया-
मासानन्य भावेन विघ्नपम्‌ 1५! न गणेकात्‌ परं किचिज्ञानाति कपसत्तमः । एकनिष्ठ; स्वभावेनाभजत्त लक्चवक्रपम्‌ ॥द६॥
दक्ष उवाच । एकनिष्टात्मिकां भक्ति वद मेऽन्यां च सुद्र । यया विघेश्वरः साक्षात्‌ संतुष्टो जायते चृणाम्‌ 11७ सद्रल उवाच ।
पंचायतनपूजां वै तथाभ्नेः सेवनं परम्‌ । द्विजानां नित्यमेतत्ते कथितं सवसंमतम्‌ ॥८॥ विघ्ररूपं महाघोरं परन्रेटे च
बधकम्‌ । ब्रह्ममार्गस्य संरोधकारकं विद्धि सवदा ॥९॥ तं जयेद्रिघराजस्य पूजनेन नरोत्तमः । विदाथ दाकर सोऽपि
पूजयेश्नियमादरात्‌ ॥१०\ यह्ोर्थं केदावं चैवारोग्यार्थं रविम॑ंजसा । सौभाग्यार्थं नरस्तद्रत्‌ पूज येल्लगदबिकाम्‌ ॥१२१॥
अश्रि होमादिमार्भेण प्रूजयेत्‌ कमेसिद्धये । दवादीनां विभागार्थं सर्वेषां तोषकरारकम्‌ ॥१२॥ एवं मत्वा तु यो मत्यः
करोति सेवनं सदा । स्वधम॑स्य प्रजानाथ ब्रह्मापेणतया फिर ॥१३॥ अथवा कामनायुक्तः स चेत्तदपि तादराम्‌ । कुयात्‌
कृर्मागदेवेभ्यः समप्यं सकलं क्रियाम्‌ ॥१४॥ सवं समानरूपाश्च तस्य प्रोक्तः प्रजापते । स्वधमाचरणं भ्रष्टं जानाति
सवसौख्यदम्‌ ॥१५॥ तन्न विद्रश्वर साक्षान्‌ मध्य सस्थाप्य सवदा) देशान्यां विष्णुमेव त्वाभ्रय्यां शसु प्रपूजयत्‌ 1१६
चैक्रत्यां जगद॑वां च वायव्यां रविमादरात्‌ । पंचायतनभावेन पूजयेत्‌ पंच देवताः ।१५॥ सर्वेषां प्रूञ्य भावाद्व सवाग्र
पूज्य भावतः । ज्ये्टराजस्वरूपाच मध्ये तिष्ठति विघ्रपः; ॥१८॥ अथवा पचदेवेषु मच्र गृद्य स्वभावजम्‌ । एकस्य तस्य
मध्ये स स्थापनं कुरुते स्वयम्‌ ॥१९॥ सवं कलां ारूपस्थं प॑ंचायतनकस्य वै । पूजितेषु प्रजानाथ पंचसु पूजित जगत्‌ ॥२०॥
देवेन कार्यसिद्ध्यर्थं नाना देवाः कृताः पुरा । ते सर्वे तत्स्वरूपाश्च पूजनीया नरेण वै ॥२१॥ इयं सवाहत्मिका भक्तः
कथिता च प्रजापते ! स्वेष्टभावेन सवत्र परात्तत्‌ ध्यानकारणात्‌ ॥२२॥ अधुना शृणु दक्ष त्वमेकनिष्ठा महाद्भुताम्‌ ।
स्वल्पच्छाटेन भक्तस्य पसद्धदा परमप्रियाम्‌ ॥२२।॥ स्वस्यषृदवलाया तु वश्व सव प्रतिष्ठितम्‌ । तस्य पूजनमाच्रेण सव
सपूजितं भ्वेत्‌ ॥२४॥ अन॑तरूप.भावेन स्त्र कलया स्वयम्‌ । तिष्टति पूजनं तेषां न भवेदेहधारिणाम्‌ ॥२५॥ चराचरमयो

ध 2 2 26/626

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ५ अ. ७२ पानं २०५

देवः पूजनीय चराचरम्‌ । केनाऽपि तच्र विपंद्र॒ भवेचासंख्य भावतः ॥२द॥ चराचरं पूजितं चेत्तदपि तस्य रोमम्‌ ।
्ह्मांडकरटमेवेदं वदंति खुनयोऽपरे ॥२७॥ यस्य रोमां चरेषु ब्रह्मांडानां हि कोटय्‌ः । अतः संपूणदेदस्य प्रूजनं न मवेत्‌
कदा ॥२८॥ भक्तवात्सल्य भावार्थं देहधारी वभूव ह । देवस्तस्य भवेत्‌ सर्व प्रूजनेन सुपूजितम्‌ ॥२९॥ अनेन निश्चयेनेव
पूजयेत्‌ स्वेषदैवतम्‌ । अन्येषां क्लोभतोषौ स सदा नेच्छति चेतसा ॥३०॥ नान्या्चिदेन्न वै दश्च स्तुयादेकत्वमाश्चिलः ।
स्वटदेवपरो भूत्वा भक्ति कुर्याद्विशेषतः ५६१॥ नरो वित्ेश्वरेणैव सदा युक्त प्रजापते । स्वेष्टदेवं समाप्रूञ्य सिरि स
ठभते पराम्‌ ॥३६२॥ कनिष्ठा महाभक्तिन भवेत्तत्र खंडिता । तच्च मागे प्रवक्ष्यामि सवसं रायनारनम्‌ ॥३३॥ यथा
स्वद्याखया संयुक्तं संध्यादिकमाचरेत्‌ । तथाऽग्रपूञ्य भावेन पूजयेद्भणनायकम्‌ ॥३०॥ सर्वेषामादिष्रञ्योऽय स्वादौ
वेदयादतः ! अन्यथा वेदवैरुध्यात्‌ सकला नहेयति क्रिया ॥३५॥ चिवविष्णुखखादीनामग्रप्ूजा न विध्यते ( स्वादौ तेन ते
त्याज्या न त्याज्योऽथ गजाननः ॥३६॥ अन्यच श्रुणु मे वाक्यं सर्वेभ्यः फलदायकः । गणेशो नाच्र संदेहः सिद्धिवुद्धि-
समन्वितः ।(२७्‌। घमार्थकाममोक्लाश्च ब्रह्मभूतत्वमंजुसा । सिद्ध्वधीनं जानाथ पंचकं वेदवादतः ॥३८॥ कती बुद्धया
समायुक्तः स्वेष्टदेवस्तया युतः ! बु्धवधीनं जगत्‌ सर्वं ज्ञानं देहादिकं परम्‌ ॥३९॥ तयोः स्वामी गणेरानो ब्ह्मणस्पति-
वाचकः! सवीदौ तमसंपूज्य नारकी स भवेन्नरः ॥४०॥ यदा गणपतिर्दक्त सवीदौ पूजितो न चेत्‌ । पतिव्रते सिद्धिबुद्धी
तन्न नैवागमिष्यतः ॥४१॥ सर्वसिद्धिविहीन् भवेत्‌ दुबद्धिसंयुतः । देहांते नरकेष्वेव स पचेन्नाच्र संछयः ॥०२॥ शिव-
विष्णसुखानां स उयेषटश्चेव परकीर्तितः । तस्योहटंवनमात्रेण भ्रंरायिष्यंति देवता; ॥४३॥ यथा गण पतिद्वेषाह टि वैष्णवश्ु-
तमम्‌ । नरकेषु निबद्धधेवोयतो विष्णुब भूव ह ॥४४॥ संध्यादि क्मवचायं स्वादौ संमतो बुधैः । तस्य प्रूजनमाच्रैणैकनिषा
तैव खंडिता ॥४५॥ गणे एकनिष्टशचेत्तदा गणपतिः सदा । एकः पूज्यो न संदेहोऽन्येषामावरयसंडनातु ॥४६॥ एक-
निष्टसमा मक्तिथिव्यते नैव निथितम्‌ । जह्य नानाविधं तेन विभ्वं भक्त्या प्रपूजितम्‌ ॥४७॥ जगद्रह्मयुतो देवः स्वेष्टः
संपूण भावतः । प्रूजितस्तेन भवति संतुष्टे सकलं सदा ॥४८॥ एकनिष्ठ यथा भक्तस्तथा देवोऽपि मानद । एक-
-मन्ताभितो भूत्वाऽभवत्तत्रैव संस्थितः ॥४९॥ एतत्ते कथितं दश्च भजनं त्रिविधं मया । अनेन भक्तिमार्गेण वाञ्छितं

खमते नरः ॥ ५० ॥ श सहाधयणे पथते > भन्तिमामनीने
॥ ओमिति श्रीमदान््ये परणोपनिषदि श्रीमन्मौदरे महापुराणे पंचमे खण्डे टंबोदरचरिते भक्तिमागंबणेने नाम त्रिचत्वारिशत्तमोऽध्यायः ॥

------------------------------(-(-(-((-((((-( (न ------
-=-----------------~-----.

छ

~~~ ~~~ ~~~ ------------------=--~---------~--~----------~----- ~
~~~

“~ -‡‡-----

2।<८120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

ख. ५ अ. ४४ पानं १५६

॥ ओरीगणेक्ाय नमः ॥ द्र उवाच । एवपैलः स राजर्पिरेकनिष्ठापरायणः । गणेद्ाम मजन्नित्यं यथा गृत्समदस्तथा ॥१॥
ध्यात्वा गजाननं देवमेकांते तद्वताऽखिलः । मानसे राञ्यभोगे स निःस्पृहः संबमूव ह ॥२॥ पुत्रे राज्यं परित्यज्य
पूजयित्वा गजाननम्‌ । ध्यानयुक्तः स्व भावेनातिठत्तन्रैव नित्यदा ॥३॥ दश्च उवाच । गणेक्रास्य ्यानमैलक्रतं मे वद सांप्रतम्‌)
तथाऽहं ध्यानसंयुक्तो भजिष्यामि निरंतरम्‌ ॥४॥ सुदल उवाच । यथरैलो पवयः स गाग्योञज्ञात्वा गणेश्वरम्‌ । अभजत्‌
ध्यानयुक्तख तत्‌ ध्यानं छणु मानद ॥५॥ रेट उवाच । नमामि विघ्रश्वरपादपंकजं सचिद्ितं चाखिल्दं निजात्मनाम्‌।
ध्वजासिपद्माभयवन्रलाञ्छनेः परश्वधेनैव सुकोमल परम्‌ ॥६॥ सुरक्तपादांगलकैः सृकोमलेनेखप्रमाताच्रतया सखुराजितम्‌ ।
सखणस्फ्युक्त खदुमांसलं महन्‌ मोहं हरेत्‌ तत्तिभिरं हदि स्थित्तम्‌ ॥७॥ जंघे परे रक्तसुभामये ततो ध्यायामि मांसेन युते
सुकोमले । तज्नानुनी मांसल्के सुरोमभिराकोमकैर्वक्रशिचैः सुसंवृते ॥८॥ ऊरू सुमांसेन समाघ्रतौ परौ र॑ंमासमानौ
सुविराजितौ तथा । रक्तौ हृदा चितनमाच्रभावतो मक्तिप्रदौ विघ्नहरस्य चितये ॥९॥ कटिं सदा मांसलरक्तरंजितां
सुवर्त॑लां मध्यमभागसंभ्रिताम्‌ । मणेश्वरस्यैव तु चितयाम्यहं सदा सुखानेदकरस्य नित्यदा ॥१०॥ वं सुरक्तं हदि
चितयाम्यहमन॑तमौल्यं कटिभागसंस्थितम्‌ । नाभि सुच्रत्तां परमभरिया युतां रोषस्य संवासकरीं तु चित्तये ॥११॥ महोदरं
मांसलमावसंयुतं खरोमयुक्तं प्रमया विराजितम्‌ । विचितयेऽहं सकलप्रकाराकं च्रयीप्रमूलं परमव्ययं परम्‌ ॥१२॥
श्रीवक्रतुंडस्य विद्ालरूपकत वक्षस्तथा रक्तमयं सुमांसलम्‌ । रक्तं स्तनाभ्यां हृदयं तु चितये चितामणि तच्र सुखपदं
परम्‌ ॥१३॥ कंठं चिरेखायुतमेव मांसलं रक्तं गणेदास्य च तेजसा युतम्‌ । स्कंधौ व्रषस्कधसमौ सुकोमखौ ध्यायामि
चित्ते सततं स॒रक्तकौ ॥१४॥ बाहू सदा मांसलकौ प्रमासितौ स्वानेदनाथस्य मनोऽतिसौख्यदौ । हस्तौ तथा रक्तसुतेजसा
युतौ वामौ हृदा दक्षिणकौ तु चितये ॥१५॥ करांखलीर्विकातिकाः खवतुंला नखैः सुरक्तैश्च सुतेजसा युताः । गणे्वरस्यैव
हृदि प्रचितये स्व भक्तरक्षाकरिकाः सुभूषिताः ॥१६॥ सुखं तु रांडायुतमेव चितये च्रिने्रुक्तं परमप्रकाराकम्‌ । सदेक-
दतस्य च तीक्षणदंतकं स्वभक्तकान्‌ मरेमरसेन सौख्यदम्‌ ॥१७॥ कर्णो विहत्य हृदि चितये परौ सक्ताय निष्कामसुकामदौ
तथा । शर्पाङ्कती चंचरुमावधारिणौ वि्ेश्वरस्यैव च वेदरूपिणौ ॥१८॥ कपोरकौ षट्पदरूपधारिभिखैनीग्वरेव्रद्यमद-

म

द्रवार्थिभिः। खसंघ्रतौ नादयुतेनिरंतरं गणेश्वरस्यैव हृदा विचितये ॥१९॥ भालं सुतेजोयुतमेव चितये ओीहुंहिराजस्य
वव

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खं, ५ अ. ४४ पान १०७
99049999

निशाकरस्थलम्‌ । रक्ताष्टग॑पैश्च सुचिचितं प्रभोर्विदुप्रयुक्तं त्वथ तंडखेयुतम्‌ ॥२०॥ केदः समाच्छादितमस्तकं तथा सं
चितये विनघ्रविनाद्ाकारिणः । ब्रह्मांडमूे प्रखुमसतकाभिते क भस्थटे ब्रह्मवरस्य सौस्यदे ॥२१॥ गणेक्ादेहं परिचितयाम्यहं
सभषणे भूषितं विचिच्रकैः । अनर्ध॑मूस्थैश्च सुवस्रकैरतथा सखश्ोभितं ब्रह्मवरस्य सवेदा ॥२२॥ विचित्रः परिलेपितं
५ @* $ क (५ + $ [ क । # विरि ॐ क 4 [ #१३ [
तथा सुचिधितं मक्तवरैः सुयोगिभिः । गणाधिपं साघु हृदि स्तत सदा रविचतयेऽहं निजभाक्तलालसम्‌ ॥२२
पारांकुराथेश्च सुसंस्तुतं परं दहि प्रमोदादिभिरेव नित्यदा ! गणेश्वरं दववरेस्तथोदुसराजेन पूज्यं च सुचितये हदि ॥२४॥
वेदेः पुराणैः स्गरतिभिश्च चाखकैः रतोतरैः स्तुतं देहधरै्विचितये । ब्रह्मपरियायैञ्च गणेरसंख्यक्रैभकत्या तथा स॒द्ररलघुख्यकैः
परम्‌ ॥२५ सर्वग संश्ोभनरूपयुक्तया सिद्ध्या गणे परिचितये हदि । संसेवितं वामगया खुहाक्तिभिः सिद्छयादिभिः
संबतया स्वमायया ॥२६॥ बुद्धया कलाभिश्च सुसेवितं तथा विद्याभिराराद्रणनायकं हृदि । सवांगसंदोभनया स्वमायया
` संचितये दक्षिणमागभूषया ॥२७॥ रश्चेण लाभेन च वित्रनायक्त संसेवितं शोभनरोभनेन तु । संचिततये पुच्रवरेण
सर्वदा ब्रहमेन्वरं भक्तजनैः स्वधामगैः ॥२८॥ अनंतमं जैः कथितं स्वरूपकं॑विचितये वक्तमङ्वाक्यमावत; । हदि स्थितं
ध्यानसुरोल्टरपं परं गणेश्वरं ब्रह्ममयागधारिणम्‌ ॥२९॥ सद्र उवाच । एवभैरः स राजषिगेणदाभजने रतः । ध्यानं कृत्वा
सदाऽतिष्ठद्रणेचास्य निचृत्तित; ॥६०॥ प्रातः काले ससुत्थाय सख्रीकः स महीपतिः । धर्मयुक्त चक्ाराऽपि नित्यं कमं
निरंतरम्‌ ॥३१॥ ततो गणेश्वरं भक्तयाऽपूजयद्धक्तिसंयुतः । यथा गार्ग्येण भो दक्ष शिक्षितः स तथाऽकरोत्‌ ॥३२॥
छामी्मदारदूवाश्वाप्रूजयद्धक्तिसंयुतः । प्रायं पत्रांङुराद्यं स पुष्पं चैवाऽऽचिनोश्नुपः ॥३३॥ दक्ष उवच । शमीमदारदृवाणां
पूजनं वद सुद्रलट । सिद्धबदधे्च विपे सुतयोरेक्षलाभयोः ॥२४॥ शमीमदारदूर्वाणां परार्थना कीरक्री भवेत्‌ । तां करत्वा
पुष्पपत्रादींश्चिनो म्यहं त्वदाज्ञया ॥३५॥ केन मंत्रेण योगींद्र रामीमंदारकांस्तवा । नरोत्तमो गणेशाय परेशाय समपेयेत्‌
॥२६॥ खद्रढ उवाच । श्रुणु दक्ष महाप्राज्ञ माणपत्यपरायण । संतुष्टोऽदं विरोषेण प्रश्नेन च वदामि ते ॥३७॥ गणे्रास्यैव
मंत्रेण पूजनीया हमे मताः । वस्तुभिगांणपत्यैश्च अभर्वस्तोषसंयुताः ॥३८॥ खी पुंभावात्मकं दशत नास्ति तच
विचारतः । मकारः सिद्धिरूपश्च णकारो बुद्धिरु्यते ॥३९॥ तयो; स्वामी गणेशः स त्रेधारूपधरो बभौ । मणास्तस्य
तथा प्रलया गाणपत्येश्च भंन्रकै; ।॥४० गकाराहिंबभावाख्यो लक्षः पुत्रः भकथ्यते । तथा गकाररूपद्र लमस्तौ तन्मयौ

3224 स

2111<412002110820111211.0111

2/1|<411120/221108@24111211.011

[नका ्क् गरेर ५ जाके नेः 244 नकत कतनत नन
स, ५ अ, ७५५

व

ध © 11 ्

मतौ ।४१॥ शामीमेदारकौ दश्च वरदानाष्धिशेषत्तः । गणेकाकाररूपौ तौ भावयेननान्न संकाय ॥४॥ दवा देवीं गणे
मंरेणापूजयेन्नरः । अथवा वैदिकैरम्ैः कांडादिभिः पप्रूजयेत्‌ ॥४३॥ नामम्॑ेण शद्रस्तान्‌ पूजयत्‌ स मावतः । एतच
रहस्यं ते कथितं सर्वमंजसा ॥४४॥ प्राधनां ते प्रवक्ष्यामि श्ण दन्त महामते । रलानयुक्तो वनं गत्वाऽथवा पुरे स्वमदिरे ५०५
यत्र दूब च मंदारः मी तिष्ठति तत्र सः । गत्वा प्रणम्य तानादौ प्राथचेदक्तिसंयुतः ।॥७॥ दृ चत्रहमरू ग चातर
दातांकुरे । गणेकाप्रीणना्थाय चिनोमि त्वां क्षमस्व भोः ॥०५॥ शमी सवेपरदे देवि गणेक्ञरूपधारण्‌ । पचनम्‌ त्वां
गणे्ास्य प्रीणनाय नमाम्यहम्‌ ॥१८॥ मेदारवाज्छिताथैस्य दातव्नेशारूपक ।, क्षमस्व प्रीणनाधाय गणचास्य त
ऽहम्‌ ॥४९।। एवं प्राध्यं प्रजानाथ हामीमदारक्मौ पुरा । दृवापन्रााण पुष्पाण ष्वस्च हयानस्य एजय्त्‌ ॥५०॥ ५4
अषोत्तरदातनैरः । एकविंशातिकरैवयैव नामभिस्ताः समपेयेत्‌ ।५१॥ अथवा सूखमंत्रेण नाममच्रेण वा तथा ध
मच्र्दवदीनि समर्पयेत्‌ ॥५२॥ एतत्ते फथितं सर्व रहस्यं पावनात्मकम्‌ । गाणपत्यभद पूरण करि भूयः ओलुभिच्छसि ॥५६॥

| ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रटे महापुराणे प॑चमे खण्डे सवोदस्चसि ध्यानदुर्वादिपूजाविधिवणैनं नाम चतुखत्वारिशत्तमोऽध्यायः ॥
><=

॥ स्रीगणेदाय नमः ॥ दक्ष उवाच । गणेद्राकीटकं ब्रह्मन्‌. वद्‌ स्वीथवायकम्‌ | मचरादीनां विकोषेण सिद्धिदं पूणे मावतः ॥१॥
मद्रक उवाव । कीन विदीनाश्च मत्रा नैव सुखप्रदाः । आदौ कीलकमेवं वै पटित्वा जपमाचरेत्‌ । ।२॥ तदा वीययुता मंत्रा
नानासिद्धिपरदायकाः । भव॑ति नात्र संदेहः कथयामि यथाशुतम्‌ ॥३॥ समादिष्टं चांगिरसा मद्य गद्यतमं परम्‌ । सिद्धि
छे गणेदास्य कीलकं श्रुणु मानद ॥४॥ अस्य श्रीगणेककीलकस्य शिच ऋषिः। अनुष्टुप्‌ छद्‌ । श्रीगणपतिरदेवता {ॐ गं
योगाय स्वाहा । ॐ गं बीजम्‌ । विद्याऽविव्यादाक्तिगण पतिभीत्य्थ जपे विनियोगः । छंदकष्यादिन्यासश यादादौ तथा
परान्‌ । एकाक्षरस्यैव दश्च षडंगानाचरेत्‌ सुधीः ॥५॥ ततो ध्यायेद्‌ गणेकानं ज्योतीरूपधरं परम्‌ मनोवाणीविहीनं च

चतुखजविराजितम्‌ ॥३॥ शछेडादंडसुखं पूर्णं द्रष्टुं नैव भक्रक्यते । विव्याऽविन्यासमायुक्तं वि मूतिनिरुपासितम्‌ ॥५॥

= न

त

~~~ ~ -~---~

2।.८1120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

खे, ५ अ. ४५ पान १०९
न 96959696>6 44 > रहम र 6 र (7996966 € ¢< 5 प्र र प्र

एवं ध्यात्वा गणेचानं मानसैः प्रूजयेत्‌ पथक्‌ । प॑चोपचारक्षैर्दश्च ततो जपं समाचरेत्‌ ॥८॥ एकविंहातिवारं तु जपं कुयात्‌
प्रजापते । ततः स्तोत्रं ससुचा्य पश्चात्‌ सवं समाचरेत्‌ ॥९॥ रूपं बरं भियं देहि यरो वीयं गजानन । मेधां प्रज्ञां तथा
कीर्तिं विघ्रराज नमोऽस्तु ते ॥१०॥ यदा देवादयः सर्वे कुटिता दैप; कृताः । तदा त्वं तान्‌ निहत्य स्म कुरुष
वी्य॑संयुतान्‌ ॥११॥ तथा मंत्रा गणेशान कुंठिताश्च दुरात्मभिः । चापैश्च तान. सवीर्यास्ते कुरुष्व त्वं नमो नमः ॥१२॥
शक्तयः कुठिताः सर्वाः स्मरणेन त्वया प्रभो । ज्ञानयुक्ताः सवीयांश्च करता विघ्रह ते नमः ॥१३॥ चराचरं जगत्‌ सर्वं
सत्ताहीन यदा मयेत्‌। त्वया सत्तायुतं हुंहे स्मरणेन कृतं च ते ॥१४॥ तत्वानि वीयहीनानि यदा जातानि विघ्न ।
स्तया ते वीर्थयुक्तानि पुनजतानि ते नमः । १५] ब्रह्माणि योगहीनानि जातानि स्मरणेन ते। यदा पुनगेणेक्ञान योगयुक्तानि
ते नमः ॥१६॥ इत्यादि विविधं सर्वं स्मरणेन च ते पभो । सत्तायुक्तं बभूवैव विध्हाय नमो नमः ॥१७॥ तथा मंत्रा गणेक्ान
चीयहीना वभूविरे । स्मरणेन पुने वीर्ययुक्तान. कुरुष्व ते ॥१८॥ सर्वं सत्तासमायुक्तं म॑चपूजादिकं पभो । मम नाक्ना भवतु
ते वक्रतुंडाय ते नमः ॥१९॥ उत्कीखय महामच्रान्‌ जपेन स्तोच्रपाठतः । सर्वसिद्धिप्रदा मंत्रा भवंतु त्वत्प्रसादतः ॥२०॥
गणेराय नमस्तुभ्यं देरंवाथैकद॑तिने । स्वानंदवासिने तुभ्यं ब्रह्मणस्पतये नमः ।२१॥ गणेदाकीलकमिदं कथितं ते प्रजापते ।
शिवोक्तं तु मंत्राणासुत्कीलनकरं परम्‌ ॥२२॥ यः पठिष्यति भावेन जघ्वा ते मं्रसुत्तमम्‌। स सर्वसिद्धिमामोति नानाम
समुद्भवाम्‌ ॥२३॥ एनं त्यक्त्वा गणेहास्य मंन जपति नित्यदा । स सवंफलहीनश्च जायते नाऽत्र सहायः ॥२४॥
सर्वसिद्धिप्रदं पोक्तं कीलकं परमाद्तम्‌ । पुराऽनेन स्वयं रांशर्मत्रजां सिद्धिमाल भत्‌ ॥२५॥ विष्णुबरह्मादयो देवा सुनयो
योगिनः परे । अनेन मंत्रसिद्धि ते टेभिरे च प्रजापते ॥२६॥ पेल: कीलकमादयं घै क्रुत्वा मंत्रपरायणः । गतः स्वान॑दपूर्या
स भक्तराजो चभूव ह ॥२७॥ सस्त्रीको जडदेहेन अरह्मांडमवरोक्य तु । गणेराव नेनैव ज्योतीरूपो वभूव ह ॥२८॥

दक्ष उवाच । रेलों जङक्रारीरस्थः कर्थं देवादिक्ेयतम्‌ । ब्रह्मांडं स ददर्ोव तन्‌ मे वद कतुम्‌ ॥२९॥ पुण्यराहिः स्वयं
साक्षान्नरकादीन्‌ महामते । अपरयच कथं सोऽपि पापिदश्ंनयोग्यकान्‌ ॥३०॥ सुदरल्वाच । विमानस्थः स्वयं राजा कपया
तान्‌ दद ह । माणेखानां जडस्थश्च शिवविष्णुसुखान्‌ भ्रमो ॥३१॥ स्वानंदगे विमाने ये संस्थितास्ते इमाम ।

योगरूपततया सव दश्च पदर्यति चांजसा ॥३२॥ एतत्ते कथितं स्वमैरस्य चरितं छभम्‌ । यः श्रुणोति स षै मर्त्यो सक्ति

प

2111<412002110824111211.0111

211<411120/221108@24111211.011

न नकल ण्‌ अ. ४ क पान १९५

मुक्ति रमेत्‌ धवम्‌ ॥३३॥ खंडं रंबोदरस्यैतद्यः छणोति नरोत्तमः । पठति ब्रह्मभूतः श्रावयते जायते खयम्‌ ॥२४॥
नानेन सदर पिचिद्धक्तिसुक्तिपदं मतम्‌ । योगरूपो महाभाग यत्र लंबोदरः स्तुतः ॥३५॥ नानाश्चुतिस्णतीनां यच्छूवणेन
फलं लभेत्‌ । तदस्यैकस्य खंडस्य श्रवणेन भवेदिह ॥३६॥ नानादानानि ये दद्यस्तीथैषु स्नानकारकाः । तेभ्यः काताधिकै
पुण्यं लभेदस्य तु संञ्नयात्‌ ॥३७॥ रतानि यज्ञकान्‌ सर्वान्‌ कुरूते मानवः; प्रभो । अस्य श्रवणमात्रेण लभेत्‌ तस्माच्छता-
धिकम्‌ ॥३८॥ नानातपांसि सर्वाणि यः करोति नरोऽसक्रत्‌ । अस्य अ्रवणमात्रेण लभेत्‌ पुण्यम पारकम्‌ ॥३९॥ पु्रपौच्रादि.-
संयुक्तो धनधान्यादिभाग्यवान्‌ । प्रवणेन नरः सद्यो भवय्यच्र न संायः ॥४०॥ ययदिच्छति तन्तन्तु सफलं जायते
क्षणात्‌ । रवणेन प्रजानाथ खंडस्यास्य न संरायः ॥४१॥ बहुनाच्र किसुक्तेन साक्ञादयोगप्रदः परः! सवेसिद्धिभदः खडः
कथितस्ते प्रजापते ॥४२॥ इदं लबोदरस्थैव चरितं सवेसिद्धिदम्‌ | कथितं ते समासेन किं भूयः ओओतुमिच्छसि ॥४३॥
सूत उवाच । यथा दक्षाय विप्रहा सुद्धलेन प्रकाशितम्‌ । मया तव तथाग्रेऽपि कथितं भागैवाय्रणीः ॥४४॥ चरितं रौनकावयाश्च
श्चुत रंबोदरस्य यत्‌ । धन्योऽहं भवतां योगाद्गणेराचरिते रतः ॥४५॥ विस्तरेण हिवाद्याश्च वेदाद्या; दोषसुख्यक्राः । नैव
वर्णयितुं शक्ता बभूवुस्तत्र कोप्यहम्‌ ॥०दे॥ व्यासेन कथितं सर्वं चरितं यादृ पुरा । तादृशां फथितं विप्र ओोतुभिच्छसि
कि पुनः ॥४७॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे पंचमे खण्डे ंबोदरचसिते श्रवणमाहात्म्यवणैनं नाम पंचचत्वारिरत्तमोऽध्यायः ॥

॥ श्रीगजाननापंणमस्तु ॥

> €<

22922

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. दअ. | ` नण

न््ग्---------------~----------------------------------------.~-----------~ ~= ---------------------~------- ~~ ----------------~--~~~~~----- ~~. ~~ ~-------------~------------~-------- ~~~ ~--- ---~-- ~-~- ----- ` ~~~ ~>

विविधः स्तोत्रैः प्रं स्तुत्वा क्षमापयत । अज्ञानजं मदेदयानोऽपराधं तस्य चाक्षमत्‌ ॥१८॥ ततः दिवं समागत्याभचिस्तदं क
समुद्भव; । परणम्य परत्युवाचेदं किं करोमि मटेश्वर ॥१९॥ त्वदाज्ञया महादेव त्यक्तवा देवपतिं खलम्‌ । समागतं महेशान
कार्यमाज्ञापयोत्तमम्‌ ॥२०॥ निःखतोऽदं त्वर्द॑राद्रै न भविष्यामि निष्एल;। सर्वं ब्रह्मांडमथ वा ग्रसिष्यामि त्वदाज्ञया ॥२१॥
अ्नसतद्चनं श्ुट्वा दाकिरस्तशवाच ह \ .पतख त्वं समुद्र वै म्ुत्रो राक्षसाकरति; ॥२२। सयैरवभ्यभावेन भविष्यसि
महाबरः । चलोक्याधपातेभरूत्वा धमलोपं करेष्यास \२३॥ चंदा धमेध्वजस्यैव पत्नी तवं भविष्यति । पुन्ची सतती
गणेरोन राप्रा चापलयदर्नात्‌ ॥२४॥ तां पातित्रयहीनां वै करिष्यति जनार्दनः । तदा मचक्रपातेन मरिष्यसि न
संशयः ॥२८५॥ ततो मदेहगो भूत्वा मद्रुपस्त्वं भविष्यसि । राक्षसाक्रतिरूपद्रे जातस्तस्मात्तथा भव ॥२६॥ एवमुक्त्वा
महादेवस्तं प्रचिक्षेप रातयः । जलधौ तच्र घोषश्च बभूव भयदायकः ॥२७॥ ततस्तन्न समुद्भूतो बाल्कसतेजसा युतः।
तद्धीजाद्रह्मणाऽऽगत्य कृतो नान्ना जरंधरः ॥२८॥ तश्च मौज्यादिकं कम चकार जलधिः स्वयम्‌ । कालनेम्यादयो दैत्या
बभ्वूवुस्तश्य पा्वंगाः ॥२९॥ शिवस्य वरदानेन जिग्ये ब्रह्मांडमंडलम्‌। जटंधरस्ततो देवा वनवासं पध्रचपरिरे ॥९०॥ वने
तपःथितां व्रंदां दानवोऽपि ददो सः! उपयेमे कदा तां च गां धर्वेगैव शक्तयः ॥३१॥ तया रेमे सदा दैत्यो मोहितो
मायया शशम्‌] न बुबोध गतं कारं साऽपि तद्गतमानसा ॥३२॥ ततः कमेविहीनं तु चक्रार स धरातलम्‌ । उपोषणेन
संयुक्ता देवादयो बभूविरे ॥२२॥ कदाचिननारद्स्तच् जगामासखुरनायकम्‌ । तेन संपूजितो योगी त्‌ जगाद जरुधरम्‌ ॥३४॥
नारद उवाच } धन्योऽसि जलधेः घुच्र सवेरत्नविलासक्ृत्‌। तथापि णु दैत्ये खीरत्न॑ नास्ति ते ग्रहे ॥३५॥ पावेत्या न
सम॑ कुत्र वतेते सा विोषतः । रत्नभूता न संदेहः ₹दाकरेणानु भाविना ॥३६॥ एवसुक्त्वा महायोगी नारदोंऽतदये खयम्‌ ।
सोऽपि श्चुत्वा विरोषेण कामघाणार्दि्तोऽभवत्‌ ॥३५॥ दृतः संप्रेषितस्तेन दकरं स॒ समागतः । जगाद तं निदं मश्च
महादेवं महाखलः ।\३८॥ निद्य॑म उवाच । शिवस्त्वं नम्रतायैश चिदैयुक्तो न ते प्रभो । पावेती रत्नभूता सां योग्या भवति
सवेदा ॥३९॥ अह्यांडाधिपतिः साक्षात्‌ सवेभिया युतोऽघुना । जटंघरश्च तस्त त्वं देहि दौलसुतां प्रभो ॥४०॥ प्रतापवान्‌
क्रोधसमायुक्तो नो चेत्‌ जंधरः । हत्वा त्वां तां बलात्‌ सोऽपि ग्रहीष्यति न संरायः॥४१॥ वचस्लश्य समाकण्थं कोधयुक्तः
सदारिवः। खलं धत्वा निश्छनं तं दतु देवः प्रचक्रमे ॥४२॥ ततो मभयसमायुक्तो माययाऽसुरनायकः। पपालाऽऽगत्य वृत्तांतं

1

2।.८1720021108@24111811. 011

201|<(110021108@201112||.0111

कथयामास संसदि ॥४३॥ निश मभाषितं श्रुत्वा ततः कोधसमायुतः। जलधरो ययौ तेन युद्धार्थं सेन्यसंयुतः ॥४२॥
तमागतं समालोक्य महदिव; प्रतापवान्‌ । विष्णुसुख्यैः स युद्धाय ययौ दैलयाधिपेन च ॥४५॥ देवानां दानवानां च युद्धं
परमदारुणम्‌ । अमूद्रणेयितुं देन्यः शाक्यते न कदाचन ॥४६॥ वषंमाच्र महाघोरं ततो दैत्यो मदेश्वरम्‌ । मायया मोद्य
- संगरद्य त चिक्षेप गुहांतरे ॥४७॥ कालनेमिसुखांस्तत्रास्थाप्य संग्रामम॑डले। जगाम पार्वतीं दैत्यो मायया रांकराक्रतिः ॥४८॥
तमागतं समालोक्य ज्ञानदृष्टधा महासती । बुबोध विह्वलं चांतघानमकरोत्‌ खयम्‌ ॥४९॥ सा सस्मार महाविष्णुं गत्वा
हिभगिरि तदा । समागतं विलोक्थैव वृत्तांतं सवंमत्रवीत्‌ ॥५०॥ श्चुत्वा तां सांत्वयामास कैङावः परवीरहा ।
जलधरखरूपेण वंदा मोहयतु ययौ ॥५१॥ जलंधराकृतिस्थं तं दृष्टा विष्णु बुबोध सा । हाशाप त्वं महाविष्णो भव
हौलाकृतेधेरः ॥५२॥ ततोऽति भयसंयुक्तो विष्णुः रापसमन्वितः । सिद्धक्षेत्रे समागम्य पूजयामास विघ्नपम्‌ ॥५६॥
गहायां रंकरश्चैव सावधानो वभूव ह । ध्यानेनैव महोग्रेण तोषयामास विघ्रपम्‌ ॥५४॥। वरदानप्रसिद्धयधमाययौ तं
गणेन्वरः । तं॑दृष्रा दांकरश्चादौ प्रणतो भक्तिसंयुतः ॥५५॥ तुष्ाव विविधै; स्तोत्रैगणेरं सर्वसिद्धिदम्‌ । कथयामास
चत्तांतं प्रणम्य करसैः ॥५६॥ ततः स्वहस्तमं दुंठिदैदौ तस्मै महात्मने । चक्रं खुदर्छनं नाश्ना तं जगाद सदारिवम्‌ ॥५५॥
मां स्खत्वा युद्धकाटे तं चक्रेण जदि दानवम्‌ । रश्च सवान्‌ महदेव विजयी प्रभविष्यसि ॥५८॥ एवसुक्त्वा गणदानोंऽतदैधे
रकरस्ततः । चक्रं गृह्य गुहायाः स निजेगाम बहिः खयम्‌ ॥५९॥ द॑डकारण्यदेशो तु विष्णुर्विघ्ेश्वरं गतः । तस्मै पत्यक्ष-
'मावेन वरं ददौ गणेश्वर; ।1६०॥ श्रीगणेश उवाच । मा चितां कुरु विष्णो त्वं मामस्पत्वा गतः पुरा । तेन शापयुतो जातोऽघ्ुना
हारणमागतः ॥६१॥ अच्रैव तपसा तेऽहं वरदश्च पुराऽमवम्‌ । तेन ते वै सहाम्पद्यापराधं माधवाधुना ॥६२॥ कल्या त्वं
रिलासंस्थो भविष्यसि न संरायः । पूणरूपेण देवे; स्वस्याकरतिधरो भव ॥६३॥ नरास्त्वां प्रूजयिष्य॑ति शिलारूपधरं
प्रम्‌ । तच देवस्वरूपेण तिष्ठस्यच्र न संदायः ॥६४॥ पुनर्मा हृदि संभ्याय जटंधरस्वरूपधृक्‌ । बंदा गच्छ महाविष्णो सा
तेऽधीना भविष्यति ॥६५॥ एवसुक्वा गणेशानोँऽतदेधे भक्तवत्सलः । विष्णुजंरंषरो भूत्वा ययौ घृदां तु राक्तयः ॥६६॥
॥। ओमिति श्रीमदत्ये पुखणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचसि रिवविष्णोर्ररदानं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥
~> > ><

स्ना र्रर ष म्सा्रससप्रल्रमध्रसष्रस्रणप्रषष्रासाच्रसा (7९ 9.7.2२ > 9 (24 >> (2
[> [1 =) # ह, #,
52.54 (0. (८८ १)

0 (1. ५ ५ <> ६५, <न (7,12.८24 121 4 4
>>> (9 ऋ | 72220

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ६अ. रे पान ६
0:

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ आदिशक्तिरुवाच । जलधरखरूपेण आगतं तं जनार्दनम्‌ । नानावीरसमायुक्तं ताददौ; सेवकषैवतम्‌ ॥१॥
नागरा मानयामाररन्ये सर्वे खुहटल्लनाः। जित्वा महेश्वरं देवं तं समागतमन्वन्‌ ॥२॥ ततो गजेकामायाभिर्मोदहिता तं
समीपगा । वंदा हषंसमायुक्ता पुप्रूज परमेश्वरम्‌ ॥३॥ मोदितः केदावो देव्यस्तां दष्टा यणसंयुताम्‌ । रूपेणाप्रतिमां
पूणेयौवनेन विराजिताम्‌ ॥०॥ एकाति स तया साधं रेमे नारायणः खयम्‌ । साऽपि सेहसमायुक्ता रेमे तेन खुविहला ॥५॥
अघुना दंकरस्मैव दृततांतं कथयाम्यहम्‌ । शणुध्वं शक्तयः सवौ गणेदामायया युतम्‌ ।६॥ रांकरः कोधसंयुक्तो युयुधे
तेन वैरिणा । चक्रेण श्रेदयामास दैलयानां बलसुत्कटम्‌ ॥२॥ जरंषरः खयं तेन युयुधे मायया युतः । राक्षस्या देवता दैल्या
युयुधुश्च परस्परम्‌ ॥८॥ चदथा सद विष्णुश्च रेमे तत्र खदा युत्‌; । जलधरः स चक्रेण तस्मिन्‌ काले हतोऽभवत्‌ ॥९॥
ततस्ते देवविद्रद्रसतुष्टवुः शंकरं परम्‌ । तैः साधेमगमत्‌ सोऽपि कैलासं पर्वतेश्वरम्‌ ॥१० ततश्च धर्मसंयुक्ता वश्रूबु-
मानवा रवम्‌ । विश्वमानदसंयुक्तं ब्व स्वखकमतः ॥११॥ नित्यं विष्णुस्तया साधं ्ीडायुक्तो व भूव ह । समागतास्तत्र
दैत्याः रां सुश्वेतं महत्‌ ॥१२॥ प्रतापवान्‌ क्रंकरेण हतो दैत्यो जलधरः । तच्त्वा विस्मिताः सरवे कोऽयं कीडति
छरैदया ॥१६॥ तर्तोऽतधांय चात्मानं खयं विष्णु; समास्थितः । वर॑दा देहं समाञ्वाल्य ययौ ख्ममनुत्तमम्‌ ॥१४॥ तां दृष्टा
मोहरसंयुक्तो विष्णुस्तत्र रुरोद ह । सत्वा व्रंदाचरित्राणि मोहितो मायया श्राम्‌ ॥१५॥ ब्रंदाचितां समाभित्य विललाप
जनादन; । दैत्याः पाताल्गाः स्वँ थमुूबुम॑य संयुताः ॥६॥ देवैः संबोधितो विष्णुरखुनिभिने बुबोध सः। रुरोद काम-
वाणातेस्तां स्त्वा दारुणं महत्‌ ॥१७॥ ततस्तस्य महाविष्णोः कामवाणार्दितस्य च । वी पपात भूषेऽमोधं तेजोयुते
वभो ॥१८॥ तस्माच पुरुषो जज्ञे कामरूपातिगो ब भौ । विचचार महीपृष्ठे विष्णुस्तत्र समाख्ितः ॥१९॥ ततो देवैश्च सा
रदा पराथिता खनिभिभशम्‌। विष्णो; पल्ली भवाशु त्वं तपसाऽऽराधितस्य ते ॥२०॥ सा तथेति ससुचारथ वृक्षरूपा वभूव ह ।
विष्णुः शिकाखरूपेणोपयेमे तां शुभावहाम्‌ ॥२१॥ कार्तिके जुङ्कपक्षे च द्वादश्यां सा जनाद॑नम्‌। उपयेमे महादेव्यस्तेन
संहर्षितोऽभवत्‌ ॥२२॥ तां ग्य केकावो देवो विकुंठमगमत्‌ खयम्‌ । सवे दषसमायुक्ता बभूवुरमरादयः ॥२३॥ एवं कामः
समुत्पन्नो महातेजोयुतः खयम्‌ । घभ्राम वनसंस्थः स तच्र शुक्रः समाययौ ॥२५॥ दिवप॑चाक्तरं मतरं ददौ तस्मै महात्मने।
स गत्वा त प्रणम्यैव वने तपश्चचार ह ॥२५॥ तपसोग्रेण शंखं स तोषयामास नित्यदा । निराहारेण नित्य जजाप

33

2111<41200211082411121|.0111

201|<110/021108@201112||.0111

ल ~ = ~~~ ~
पान ५७
व त्छद्छ्ख

तं सचसुत्तमम्‌ ॥२६॥ तस्योग्रतपसा विश्रांताः खुरमालुषाः । दिन्यवधेसहसरेण स्थातु राक्ता न तेऽभवन्‌ ॥२७॥
ततो देवैमहेशानः प ययौ खदा । बोधयामाय दैत्येशं बरं ब्रूहि समव्रवीत्‌ ॥२८॥ ततः स दोकरं द्रा पणनाम
कूताजालः । ससुत्थाय पुप्रूजाऽसौ तुष्टुवे भक्तिसंयुतः ॥२९॥ यरवेदभवेनेव सेद्रस्तोचेण राकरम्‌ । कामासुरः प्रसन्नात्मा
तोषयामास भावतः ॥३०॥ संतुष्टं रांकरं दष्टा तं जगाद महासुरः । देषणोत्पुयने्नः स वरदं भक्तवत्सलम्‌ ॥२१॥
कामाछुर उवाच । यदि प्रसन्न भावेन वरदोऽसि महेश्वर । तव भक्ति च मे देहि राज्यं ब्रह्मांडकस्य वै ॥३२॥ उपत्तिखिति-
संहारयुतास्तेभ्यो भयं न मे । संभवत्ताहरं नाथ कुरुष्व बलसंयुतम्‌ ॥३३॥ उत्पत्तिस्थितिसंहारकारका ये महेश्वराः ।
तेभ्यो मे मरणं नैव भवेदेव तथा कुरु ॥३०॥ आरोग्यादिसमायुक्तं संग्राम जयदालिनम्‌ । कुरु मां देवदेवा स्वातिं
प्रभावतः ।३५॥ चद्यदिच्छरामि तत्तन्‌. मे सफलं त्वदनुग्रहात्‌ । सव॑काटेषु भवतु नमस्ते परमेभ्वर ॥३६॥ शक्िरवाच ।
कामासुरस्य वाक्यं वे श्चुत्वा विस्मितमानसः । शंकरस्तमथोवाच तपसा बद्ध भावतः ।२७॥ शिब उवाच । दुलभ यत्त्वया
काम प्राधितं देवदुःखदम्‌ । दास्यामि तपसा तुष्टो महोग्ेणासखुरोत्तम ॥३८॥ त्वया ये ये वराः सरवे पार्थितास्ते महासुर ।
सफलाः संतु मद्वाक्यासव ओष्टञ्च भविष्यसि ॥३९॥ एवशुक्त्वा महदैत्य्मतघीनमथाऽकरोत्‌ । शिवः सोऽपि महदेव्यो-
ऽभवत्तनच संस्थितः ॥४० ॥ दर्पेण महता युक्तो जगाम दारणं खयम्‌ ¦ श्च सर्वविचारज्ञं खणुरं ग्रणनाम ह ॥४१॥
कथयामास छत्तातं सोऽपि संद्षितोऽमवत्‌ । शरुत्वा योगीद्रसुख्यशञ्च दैत्याचार्यो महाय; ॥४२॥ मदिषासुरपु्रीं स
उपयम वरोद्धतः । तृष्णां रूपयुतां पणयुणयुक्ता च तादकीम्‌ ॥४३॥ ततो दैत्यगणान्‌ सवान्‌ समागतान्‌ दिगंततः।
दत्येशास्तान्‌ पुरस्कृत्य शुक्तं द्यभ्यषेचयत्‌ ॥४४॥ वेदमंर्महा भागो ब्राह्मणैविधिसंयुतः । कामासुरोऽमवद्राजधिया
हृष्टो विलासवान्‌ ॥2५॥ पंच तस्य धानानि बभूवु महौजसः । रावणः शंबरश्चैव मदिषो वलिदुर्मदौ ॥४६॥ नगरं
निममे भूमौ सवेशोमासमन्वितम्‌ । रतिद॑ं नाम तस्यापि चकारोशनसेरितः॥४७॥ तच जग्मुञ्च वासां देत्यदानवराक्षसा; ।
चातुर्वण्यैसमायुक्तं उद्यमे दगेभया परम्‌ ॥०८॥)
॥ ओमिति मदान्त्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौदररे महापुराणे ष्ठे खंडे विकटचरसिति कामासुरराज्यप्रःपिवणैनं नाम वतीयोऽध्यायः ।
>> >> र<. <`

प ललललललल्लसल्छलललः
सु. पु. र

2।<८1120021108@24111811. 011

201<110/021108@201112||.0111

क्वा
. खे ६अ. ४ पान ८

1

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ भादिशक्तिरवाच । कदाचिद्‌ दैत्यराजेद्रो वलिखुख्यान्‌ समागतान्‌ । जगाद दषंसंयुक्तः कामासुरः
पतापवान्‌ ॥१॥ कानार उवाच । बले रावणसुरुयाश्च वचनं मे दितावहम्‌ । श्रृणुध्वं नीतितत्तवज्ञा यदि हं भवेत्‌ परम्‌ ॥२॥
ब्रह्मांड हि प्रजेष्यामि वरदपेण निशितम्‌ । भवद्भिः संयुतोऽहं षै तथा छक्रेण रक्षितः ॥र॥ वरदानस्य मादात्म्यं बृथा
भवति चान्यथा । न वयै जयसंहीना भविष्यामः कदाचन ॥2॥ कामासुरस्य तद्वाक्यं श्युत्वा दैत्येद्रसत्तमाः । दषयुक्ता
नस्त त ऊः पाजल्यः परम्‌ ॥५॥ दत्येशा उचुः । सम्यगुक्तं महाभाग वयं सर्वै त्वदात्मकाः । प्रजेष्यामो महेशँद्रान्‌
प्रतापेन प्रभो चते ॥६॥ न ते पराक्रमस्थैव तुलां ्रह्मांडमंडले । लभते कोऽपि दैत्ये्रस्तच्र क्रः स हाधक्रत्‌ ॥७॥ ततः
सवे समागस्य शुर नीतिविारदम्‌ । परणस्याऽऽपूजय तेनैव युता; सर्वेऽपि निर्थयुः ॥८॥ अपारसेनया युक्तश्चतुरंगसुशो-
भया । शु्यमे कामसंज्ञोऽसौ तारायुक्तो यथा विधुः ॥९॥ नानावाहनगा वीराः राखरदस्ता द्रभेर्य॑ताः । पर्थतानां धराः
केचिक्रिययू रणवुर्मदाः ॥१०॥ यथा पाथोनिधिश्चैव सर्व्॑र जलरूपश्रक्‌ । तथा सैन्यं घरायां संर्यातिभं हदयते दि तत्‌॥११॥
बखिरावणसुख्या वै य्न तिष्ठंति काक्तयः । ऋपा; किंतु सेनाभिर्यद्धं कर्तु क्लमं मवेत्‌ ॥१२। राजानः दारणं केचि.
युस, च ताः परे । केचित्‌ त्यक्त्वा वनं राज्यं ययुर्भयसमन्विताः ।।१३॥ एवं भूमंडलं जित्वा सपद्रीपसमन्वितम्‌ । दैत्येशा
हष सयुक्ता बभूवु जयान्विताः ॥१४॥ ततः पातालमाविदय दोषं नागसमन्वितम्‌ । वं कृत्वा ययुस्तेऽपि खर्म देव-
गणैयुतम्‌ ॥१५॥ समागतं महादैत्यैयुतं फामासुरं खलम्‌ । ज्ञात्वा देवगणाः सव भय भीता व भूविरे ॥१६॥ विचायं गुरुणा
साधं ₹रंकरं ते ययुस्ततः । त्यक्त्वा राज्यं मयोद्रिम्रा बरह्मविष्णुसुखाः सुराः ॥१७॥ ततो दैत्येद्रसख्यगथ श्यां
दष्टाऽमरावतीम्‌ । प्रवेहां चक्रिरे सवे कामासुरपुरोगमाः ॥१८॥ इद्रासने समासीनो दैत्ययैः संचृतो वभौ । कामासुरस्ततो
दैत्यान्‌ स्थापयामास सन्निधौ ॥१९॥ ततस्तैः संयुतः सोऽपि प्रजापतिपवं ययौ । त्रैव ताद दष्टा ब्रह्मासन-
गतोऽभवत्‌ ॥२०॥ बुसुजेऽसौ कियत्कालं मोगान्नानाविधान्‌ खकतैः । विक्कुटमगमत्‌ सोऽपि दैत्यपैः सुसमाघ्रतः ॥२१॥
तच्र शल्यं प्रहदव हर्षयुक्तो बभूव ह । कामासुरः स्वयं रेमे नानादैत्ये्रसुख्यकैः ॥२२॥ ततो दैत्यगणान सोऽपि जगाद
हषसंयुतः । मोहेन मोदितोऽत्य॑तं गर्वयुक्लो वचः परम्‌ ॥२३॥ कामासुर उवाच । कि मया न जितं दैल्यास्तद्रदेत जयाम्यहम्‌ ।
विष्णुसुख्याश्च देवेंद्रा दुद्रुवुः छ्कीव भावतः ॥२४॥ न कोऽपि रणभूमौ वै संग्रामाय समागतः । देवेंद्रा युद्धहीनास्तु भवामो

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

स्त. दे भ. ४ पानं ९

7 त्न्त्कन- त्वत्त त्वतच ---------------------------------------~------------~-

जयखशालिनः ॥२५॥। ततस्तं शंबरो दैत्यः प्राह वैरसमन्वितः । परितो दैत्यव्थैश्चासुराणां दितकरारकः ॥२६॥ शंबरासुर उवाच ।
शंखं जय महाराज देवसुरूयैश्च सन्तम्‌ । तदा ब्रह्मांडकस्थैव राजा त्वं तु भविष्यसि ॥२७॥ न त्वां वरप्रदो देवः दिवः
श्ण वचो हितम्‌ । खधरमेसंयुतं राजन्‌ सर्वेभ्यः खखदायकम्‌ ॥२८॥ कमेणां फलदाठत्वं देवानां क्म निर्मितम्‌ । स्वधर्मस्थं
विजानीदि नोचेन्नरयंति देवताः ॥२९॥ प्रवतत हदं कर्माधारं सर्वं तदाज्ञया । कर्मणा त्वं समर्थश्च जातोऽश्यत्र न
संशयः ॥३०॥ वय तु तपसा हीनास्तेन राजंस्त्वदाश्रिलाः । मवामस्तमयो रां ख जय त्वं दैत्यपैटैतः ॥३१॥ देवनाथः स्वयं
रां सुस्तस्मादेवान्‌ प्रयह्य सः । रातरन्नः पदय दैत्येद्र संस्थितः पव भूव ह ॥२२॥ खुराश्चासुरकाः प्रोक्ताः पद्य वेदेषु मानद ।
रिबो देवमयः पोक्तः कथं दैत्यदहितो भवेत्‌ ॥३३॥ कामाखर; श्चं वरस्य वचः श्रुत्वा प्रतापवान्‌ । मोदयुक्तः खभायेन
तथ्यं मेने तु शक्तयः ॥३२॥ दैत्यपेः संतः सद्यः सन्द; शंकरं ययौ । तमागतं समाज्ञाय शिवश्चितातुरोऽभवत्‌ ॥३५॥
देवै; सह विचार्थेवं द्रा दारुणरूपकम्‌ । कामातुरं पपालाऽसौ त्यक्त्वा कैकासमात्मनः ॥३६॥ अरण्ये देवसंयुक्तो यत्र
तच्च खंहाखु सः। भयभीतः स्व मावेन वासं चक्रे सदाद्धिव; ॥३७॥ ततः कामासुरो इष्टो इष्टा शल्यं पुरं महत्‌। रौवं
द्ष॑समायुक्तो दैत्ययेः प्रविवेदा दं ॥३८॥ कैलासरिखरारूढः कामासुरः परतापवान । भोगान कत्पितसं भूतान्‌ बुखुजे चासुरैः
सह्‌ ॥२९॥ एवं ब्रह्मांडसुग्रः स स्वयं जित्वा ननंद ह्‌ । कूतक्रुत्यमिवात्मानं मेने दैत्येद्रनायकः ॥४०॥ ततो ब्य गते
काले पुत्र शोषणसंक्ञितम्‌ । ज्य कैलासनायं वै चकार भयवर्जितः ॥४१॥ दुध्र स चकारैव विकुटाधिपतिं खलम्‌ ।
कनिष्टं स्वसुतं कामाखुरो दुष्टश्च शक्तयः ॥४२॥ बिं सौरस्य लोकस्य नाथं चने महासुरः । रावणं शक्तिरोकस्य तथा
बलटसमन्वितम्‌ ॥४२॥ शंबरं ब्रह्मलोकस्याधिपं दुष्टं चकार ह । हद्रलोकस्य नाथं तु मदिषं रणदुमेदम्‌ ॥४४॥ दुर्मदं यमयुर्या
स स्थापयामास नियः । एवं नानाऽखरां क्रे सापितान्‌ सुवनेषु च ॥४५॥ स्वयं सर्वसमायुक्त आयथौ भूमिम॑डलम्‌ ।
स्वपुरे राज्यसुम्र स चकार जगतो बलात्‌ ॥४६॥ खीमदयमांसकायैश्च संसक्तः सन्महावलः । भोगां खिलोकगां स्तत्र बुसुजे
स्वसहञ्जनै; ॥४७॥ न बुबोध गतं कालं यथा काखेन व॑चितः। जात्मानमस्ताकारं मेने स्वमदसंयुतः ॥४८॥ एवं कामासुरो
दुष्टः राक्तयः स चकार ह । चराचरमयं सवं खाधीनं बरूगर्वित; ॥४९॥
॥\ ओमिति श्रीमदास्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदले महापुराणे षष्टे खंडे विकटचपति कामासुरनिजयवर्भनं नाम चतुर्थोऽध्याय ॥

011 1 वलः

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

॥ आ्रीगणेराय नमः ॥ रक्तय उतुः। अहो कामासरस्यैवं प्रभावः परमादतः। कशखरीनेन माये वे जितं सर्व चराचरम्‌ ॥१॥
एतादरो महादैत्यो न श्चुतस्ते मुखांवजात्‌ । अधुना तस्य नारं तु वद देवि सुदुर्गमम्‌ ॥२॥ भादिशक्तिस्वाच । कालिखख्याः
श्णुध्वं च राक्तयो मे वचो दितम्‌ । यथा तं गणनाथः स जिभ्ये स्वैः सखुदुजेयम्‌ ॥३॥ एकदा खसभासंस्थं कामासरं
महादपम्‌ । जगादैत्याधिपाः स्वे कृतांजलय आदरात्‌. ॥२॥ दैसयेदा उचुः । महाराज महाराज कृतक्रत्योऽसि निशितम्‌ 1
तथापि श्रृणु वाक्यं नः सर्वेषां ते दितावहम्‌ ।५॥ चराचरं तु दैत्येदा जित्वा राच्यं परचक्रिरे । काटेन निहताः सरव
देवेदखद्यप्रदर्िभिः ॥६॥ अतस्त्वमपि रलेंदर शाच्रुभावसमाभितान । देवान्‌ चां खसुखान. सर्वान्‌ मारयख प्रयन्नतः ॥७॥
अमराः वेदवादेषु कथिता देवपा गणाः । रत्रादिभिश्च ते सर्वै न मरिष्यति कर्िचित्‌ ॥८॥ अतः श्यूणु महादैत्य विचारं
शाच्नाराकम्‌ । कर्महीनप्रभावेण मरिष्यंत्यमराः किल ॥९॥ कर्मान्न देवताः सवौ नषटेऽन्ने नाहामाप्नुयुः । पुरा भोक्त तु
वेदेषु तारं कुरु मानद ॥१०॥ तेनैवामररूपाश्च वयं निदतकटकाः । भवामो नान्न संदेहस्स्वत्परसादेन नित्यदा ॥११॥
तेषां तद्वचनं श्चुत्वा कामासुरश्च दर्षितः । साघु साघु भवद्धिः संकथितं तानुवाच ह ॥१२ अघुना दैत्यषैः सवैः कलैव्यं
कसखंडनम्‌ । सहावलाश्च गच्छध्वं भूमिं सवा मदाज्ञया ॥१३॥ तथेति तं प्रणम्यादौ दर्षादानवसुख्यकैः । परथिव्यां तैः
क्रतं कार्मखंडनं मदसंयुतैः ॥१४॥ आह्मणादींश्च संताड्य व्णाश्रमविवर्जितान्‌ । चस्ते पापकर्माणो दानवा दुजयाः खलाः
॥१५॥ कामस्य प्रतिमा दुष्टैः करतास्तैः स्थापितास्ततः । देहो देरो पुरे ग्रामे जनैः पूज्या इमा मताः ॥१६॥ ततो हाहारवं स्वै
वर्णाश्नमयुता जनाः । स्नानादि नैव चछ्रस्ते दैव्यसंच्रासतापिताः ॥१७॥ न खाहा न खधा छत्र न बषट्‌करार एव च ।
वणश्रिमविहीनाश्चातिष्ठ॑से आह्मणादयः ॥१८॥ केचिन्‌ सुनिगणा देव्यो महोग्रं बनमाभिताः 1 स्वधमनिरतास्तच्रावसंस्त
विमतज्वराः ॥ १९॥ ततोऽभवन्‌ महादेवा उपोषण परायणाः । रोकसं विग्रचित्तास्ते भिशिता भयविहलाः ॥२०॥
कामासुरस्य नाकार्थं विचारं च्ुरंजसा । न किचित्‌ पापुरभवन्नतिदुःखयुतास्ततः ॥२१॥ तच्राऽऽजगाम योगी्रो सुद्भलः
परमाथवित्‌। तं दष्टा देवदेवास्ते हर्षिता अभवन बुधम्‌ ॥२९॥ उत्थाय त॑ प्रणेमुस्ते शं युविष्णुसुखाः खुराः । श्रग्वादयश्च
योगींद्र; पूजयामासुरादरात्‌ ॥२६॥ आसने सखुखमासीनं क्रत्वा करपुटान्‌ खुनिभ्‌ । शिवध्चितातुरोऽत्य॑तं पप्रच्छ विनया-
न्वित; ॥२४ श्रीरिव उवाच । धन्या वथ महायोगिन्‌ दीनेन च ते प्रभो । गाणपत्यस्य पूज्यस्य सर्वेषां पावनात्मनः ॥२५॥

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ३ अ. ५ पान ११

अस्माकमादिकाटे तु गुरशरद्युडिकः परः । तेन संबोधिता विप्र वय॑ ज्ञानयुता सुदा ॥२६ युरुस्तस्य सुनी द्रस्य सवासद्ि-
प्रवायकः ! गाणपत्याग्रणीः साक्षात्‌ समस्तेन न वतैते ॥२७॥ रिष्यरिष्यान्‌ सदहाभाग तारयस्वाधुना प्रभो । नोचेदन्न-
विहीनान्नो मतान्‌ पयसि देवपान्‌ ॥२८॥ कामासुरेण दुष्टेन स्थानभ्रष्टाः कता वयम्‌ । अधुना कमेनादाद्व हीना अन्नेन
वै करता; ॥ २९॥ उत्पत्तिखितिसंहारकतेभ्यो मरणं सने । उत्पत्तिस्थितिसंदारयुक्तेभ्यस्तस्य नो भवेत्‌ ॥३०॥ अतो
योगीद्रसुख्य त्वं वदोपायं महागुरो । कामासुरस्य नाराथं करिष्यामो जवान्विताः ॥२६१॥ चराचरस्य रक्षाथं कुस
कार्यमनुमत्तमम्‌ । दुष्टं संहर योगींद्र मागेदरांन भावतः ॥३२॥ यथा ज्ञानोपदेशोनाज्ञाननारां करोषि तु । तथा हिंसा न
ते सवाभिन्‌ विष्यति कदाचन ॥३३॥ इति तस्य वचः; श्रुत्वा सद्धरः शंकरस्य तु । दयया गणनाथं स स्मरन्‌ जगाद तं
वचः ॥२४।॥ सुद्र उच । श्रुणु दंभो जगन्नाथ विष्णो देवादयो वचः । कथयामि रिताधाय कामासुरविनानम्‌ ॥३५॥
साक्चादीन्वरूपरस्त्वं गणेरां र; सदारिव । तवाग्रे किमहं ब्रयां विद्यानाथस्य मानद }।३६॥ तव दानमाच्रेण करतक्रत्या
भर्वति वै । नरा हं न संदेदस्तं किं ब्रूमि भयापहम्‌ ॥३७॥ तथापि कथयिष्यामि त्वदाज्ञापालनाथतः । गणेशं सवे भावेन
भजध्वं स्वैदेवताः ॥३८॥ स्वानंदस्थखिभिभावैर्दीनो देवो न संजयः । स तं श्चणाधमाच्रेण हनिष्यति मासरम्‌ ॥३९॥
पूवैस्मिन्‌ यत्र वे चाभों सिद्धिः प्राप्ता त्वया तथा । दवेः स्वश्च विचरेश्चाधुना तत्र गतिं कुस ॥४०॥ भूरवानदे महाभाग
आराधय गजाननम्‌ । मयूरं विधानेन सवसिद्धिपरदायकम्‌ ॥४१॥ एकाक्षरेण मंत्रेण चरध्वं तप उत्तमम्‌ । स्वल्पकालेन
विघ्रः प्रसन्नो भविता स्वयम्‌ ॥४२॥ एवमुक्त्वा महायोगी खद्ररस्तान्‌ प्रणम्य तु । जगाम स्वेच्छया योगाद्रणदाभजने
रतः ।॥४३॥ ततो देवाश्च विप्रास्ते दषयुक्ता वभ्रूविरे । मयूरेर समाजगसुदडकारण्यगं परम्‌ ॥४४॥

।॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ दले महापुराणे षष्टे खण्डे विकटचसति मूद्ररख्देबसमागमो नाम पंचमोऽध्यायः ॥

पद 22342324

2।.८1720021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

~~~
- खं.६अ ६ श ०0 रा पान १२९ |
उव 9 9

॥ स्रीगणेशाय नमः ॥ शक्तय उचुः । मयूरनामकं क्षें भूखानंदमयं कथम्‌ ] ब भ्रूव तत्‌ समाचक्ष्व परं कौतूहलं त्विदम्‌ ॥१॥
पुरा कथं रिवायैश्च सिद्धिः पा्षा जगन्मयि ! वद तच्र कथं तेषां भरष्ुडी चाऽभवद्‌ गुरुः ॥२॥ की क्षेच्रसुख्यं तु केन
तच्र गजाननः । स्थापितः पूर्वकाले तै के के सिद्धिमवाप्नुयुः ॥९॥ वद्‌ रक्ते मयूरस्य माहात्म्यं सवसिद्धिदम्‌ । प्षेत्रस्य
खल्पक्षाटेन लभते खेप्सितं नरः ॥४॥ स्र उवाच । एवं ष्ष्ा महामाया शक्तिभिश्च परजापते । भक्तियुक्ताभिरत्यतः
मादरात्ता उवाच सा ॥५॥ तत्तेऽहं श्ण वक्ष्यामि सर्वसिद्धिभरदायकम्‌ । अवणेन न संदेहो ब्रह्म भूतपदप्रदम्‌ ॥६॥
आदिशक्तिर्वाच । अच्राहं कथयिष्यामीतिदासं परमाद्भुतम्‌ । भरष्युडिनः शिवादीनां संवादात्सकसुत्तमम्‌ ॥७॥ कदाचित्‌
प्रलये श्रत्ते न्ट स्थावरजंगमे । ब्रह्मविष्णुदिवाद्याश्च लयं यथुः खभावतः ॥८॥ ततोऽतिरुयवेगेन पंचभूतानि राक्तयः।
खयं प्रा्नानि सर्वत्र दान्यरूपं बभूव ह ॥९॥ ततो जागरन्मयं ब्रह्म स्थूल भूतं लयं गतम्‌ । तथा सुष्ष्मं॑महादेन्यः खाभं
प्रलयवेगतः ॥१०॥ सममावमयं ब्रह्य सौषुरं त्यं गतम्‌। ततः पकरूतिरूपा सा पुरुषे तन्मयी भूत्‌ ॥११॥ पुरुषो ब्रह्मणि
स्वात्मैक भावं संस्थितोऽमवत्‌ । ब्रह्म ब्रह्मणि संस्थ वै बभ्रूव खात्मगं परम्‌ ॥१२॥ एवं महालये प्रघ क्षेत्रं खानंदवाचकम्‌ ।
खसंबेयखरूपेण स्थितं ब्रह्मपदप्रदम्‌ ॥१३॥ तदा विच्नेश्वरः साक्नाद्‌ योगनिद्रापरायणः । कषेत्रे मयूरे सुष्वाप तदाकारधरः
पसुः ॥१४॥ ततो बहौ गते काले निद्रादीनो बभूव हं । निःश्वासतोऽभवन्नस्य सोकारा निगमा; पुरा ॥१५॥ तैः स्तुतो बोधितश्रैव
ससज सकलं पुनः । प्रतिं पुरुषादं च नानातत्वखरूपकम्‌ ॥१६॥ तच्वेखिगुणकं खं स्थूलसुक्मसमात्मकम्‌ । त्रिविधं तु
विराड्प॑ं नानाभेदपसूतकम्‌ ॥१७॥ ततचखिविधरूपं च नानाभिन्नं बभूव ह । चराचरात्मकं ब्रह्म पंचमूतमयं वभो ॥१८॥
भिन्नानि प॑चभूतानि +यचस्थासंयुतानि तु ! बभूवुरादिकालेऽदं तेषां खष्टिं वदामि वः ॥१९॥ नाभेः समुद्भवस्तस्य ब्रह्मा
लोकपितामहः । सुखाद्धिष्णुः खयं पाता गणेरस्य चतुशैजः ॥२०॥ ने्राच्छिवः सघुत्पन्नो वामांगात्तस्य चाऽमवम्‌ । अहं
मानु्दक्चिणांगात्‌ पंच देवाः पुरातनाः ॥२१॥ अज्ञानेन समायुक्ता न विदु; खपरं तदा । देवा ज्ञानप्रसिद्धव्थ तपशचेरुमेहा-
दतम्‌ ॥२२॥ दिन्यवर्षसदखेण प्रसन्नो गणनायकः । हदियं दश्ोयामास वीजमेकाक्षरं खकम्‌ ॥२२॥ मंत प्राप्य महेराना
जेपुवित्नेदामा भजन्‌ । गते वर्षशते पूरण पसन्नोऽभूद्रजाननः ॥२४। आवौ राकरहदेदो ददायाभास रूपकम्‌ । नरनागमयं पूर्ण
© विहि 4 [> > [ऋ चित्ते क न 1 ् 5 # तिष्ठति
चतुसजादिविहितम्‌ ॥२५॥ त॑ दष्टा विस्मितः सोऽपि चित्ते विचारमाकरोत्‌ । नरकजररूपोऽयं चित्ते मे कः भ्र ॥२६॥

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

यं. दै अ. द पान ९३

दर द-------र----------------------------------- -च-------=------------------------------- -----------~---~--~-----~-~-- ~---~--~--~--~-~-------~--~-~-~-~-- ~-~-~------~---- -- ~- --~-~-~--~-~---~--~----~----~----~ ~-- ---~---~~-----~----~ ---~ - ----0-0

6,

यावत्तं प्रष्टुमारेभे तावद॑तर्हितं वपु; । ततः सोऽपि गणेशास्य पुनध्यानयुतोऽभवत्‌ ॥२७॥ न ददं महद्रूपं स्वैम॑गल-
मंगलम्‌ । ततो विहलचित्तोऽसयौ जगाम विष्णुसंनिधौ ॥२८॥ तदा सोऽपि विदखज्यैव ध्यानं समुत्थितोऽभवत्‌। रिवस्तस्पै
खचृत्तांतं कथयामास हृद्धतम्‌ ॥२९॥ शिवाय स जगादैवं खध्यानस्थं जनादन । एवं क्रमेण पचेते देवेहा भिलिता
जगुः ॥३०॥ परस्परं विचायते ध्यानं विस्मितमानसा; । ऊचु; कोऽयं नरश्चैवाभवत्‌ ध्याने समागतः ।॥२१॥ ततस्ते
वुष्डुवुदैवं यस्मै कस्मै नमो नमः सर्वेषां मूरूपाय प्रसीद करुणानिधे ॥३२॥ तत आकादाजां बाणीं शशवुस्त
महौजसः । ब्रह्मविष्णुमहेशानराक्तिसूयीः सुखप्रदाम्‌ ॥३६॥ अआकारवागुवाच । गणेरोऽहं महदेवाधित्तचत्तिप्रचारकः।
यस्य तप्तं तपो घोरं स एवाऽदं न संरायः ॥३०॥ प्रसन्नेन मयाऽऽदौवस्तपसा हृदि दर्दितम्‌। बीजमेकाक्षरं मे वै सिद्धा
यूयं जपात्ततः ॥३५॥ साक्लान्मे ददने देवा नाधिकारोस्ति निधितम्‌ । योगदीनप्रभावत्वात्ततश्धांतर्दितोऽभवम्‌ ॥३द॥
श्शडिनं महा मक्त षच्छध्वं सवेमंजसा । गत्वा नत्वा स वै साक्तात्‌ ज्ञानदाता मविष्यति ॥३२७॥ तत्‌ ज्ञात्वा देवदेवा मां
म भविष्यथ समयकाः । संद्रष्टुं नान्न संदेहस्ततः सिद्धिमवाप्स्यथ ॥॥३८॥ एवसुक्त्वा गणेरानः खस्थः सोऽतर्दितोऽभवत्‌ ।
शिवादयः प्रणम्ये युयुस्तं खुनिपुंगवम्‌ ॥३९॥ अमलाञ्नमसंस्थं तं ददद्ुर्विष्णुखुख्यकाः । भरदधडिनं प्रणम्धेते संस्थिता
हषंसंयुताः ॥४०॥ उचुः परंजयः सर्वे तं सुनि छयंडयायुतम्‌ । एकमेव स्थितं पूर्णयोगानदमयं परम्‌ ॥४१॥ देवेशा उचुः ।
धन्यं जन्म तपो विद्या ज्ञानं ते पाददरानात्‌ । धन्योऽपि फोगिनां मध्य आदिमध्यांतवर्जितः ॥४२॥ सोऽपि तान्‌
पूजयामास ज्ञात्वा देवतमान सनिः । क्रत्वाऽऽतिथ्यं जगादैवं शरूहडी परमार्थवित्‌ ॥०३॥ ब्युवाच । जगतां मूलरूपाश्च
भवंतो जगदीश्वराः । समागता मदीये मे आग्रमे भाग्यगौरवात्‌ ॥४४॥ किमथमागता देवाः कार्यं ब्रूत करोम्यहम्‌ ।
आदिमध्यांत भावज्ञा विश्वपालाः परेन्वराः ।॥४५॥ शक्तय उचुः । महालये भरूद्ौडी च कथं लयविवजितः । बद दाते सने-
स्तस्य चरितं परमाद्ुतम्‌ ॥४९॥ खदर उवाच । महालक्ष्मीखुखीनां तु देवीनां मश्नसुत्तमम्‌ । श्रुत्वा ता जगद॑वा सा कथयामास
दृर्षिता ॥०७॥ पुरा भ्रृकंडिचरितं मया रम्यं प्रकारितम्‌ । श्रुत्वा संशायदहीनास्ता पच्छुर्विनयान्विताः ।४८॥
॥ ओमिति श्रीमदस्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे षष्टे खंडे विकटचस्ति भूय्ेडिपचदेवसमागमो नाम षष्ठोऽध्यायः ॥
(3

धवल

2111<412002110820111211.0111

2111<412002110820111211.0111

प कति अ ० कमना नः रोगेणि करीष पिणक
ख. ६ अ. ७ पान १8

99 9992009 9996

व धयित ५ 9 99१.

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ शक्तय उचुः । अहो रक्त महाचिच्रं चरित्रं सुख्यकं श्चुतम्‌ । श्रह्ंडिनश्च संतुष्टा वयं जाता न
संरायः ॥१॥ अधुना सुनिदेवानां संवादं वद सौख्यदम्‌ । यत्र विष्नेन्वरस्यैव ज्ञानं संगीयतेऽमलम्‌ ।॥२॥ आदिशक्तिस्वाच ।
द्यणुध्वं राक्तयः सवाः पुराघत्तं कथानकम्‌ । सवेपापदरं पुण्यं सवेसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥३॥ भ्रद्ंडिवचनं श्रुत्वा दर्षिताः
द्ांकरादयः । ऊचुस्तं प्रणिपत्यैव वृत्तांतं पू्वसं भवम्‌ ॥2॥ शिवादय उचुः । कोऽसो गणेश्वरः स्वामिन्‌ नरङुजरवेषभ्रत्‌ । तस्य
ज्ञानं वदख त्वं कथं यित्तप्रचारखकः ॥५॥ भरशैढयुबाच । संयोगवाचकः प्रोक्तो गकारश्च णकारकः । अयोगात्मकसंक्षो वै
तयोः स्वामी गणेश्वरः ॥द॥ अविनाशिपदं चदे पोक्तं तद्रजवाचकम्‌ । मस्त तस्य देवेशा ज्ञातव्य मायया कतम्‌ ॥७॥
नादावद्विः्वमेतद्र तदेव देदरूपगम्‌ । कंठाधो नान्न संदेहस्तयोर्योगे,गजाननः ॥८॥ चतुःपदाथेरूपाश्च सुजास्तस्य महात्मनः

चतुशेजस्तेन साक्षाद्रणेराः परिकीर्तितः ॥९॥ जीवात्मपरमात्मानौ पादी तस्य महात्मनः । द्विपदो गणराजोऽतः कथ्यते
वेदवादतः ॥१०॥ तस्योदरात्‌ सञ॒त्पन्नं जगद्रह्म महेश्वराः । तेन बोदर; साक्षात्‌ कथितोऽसौ गणेश्वरः ॥११॥ श्रांतिदा
गणराजस्य मायासिद्धिः पक्रीतिता । वामां गद्धिन्नरूपा सा बभूवे योगरूपिणी ॥१२। पंचचित्तमयी साक्चाहुद्धि्राति-
धरा परा । दक्षिणांगाद्वणेशस्य निःखता ज्ञानरूपिणी ॥१३॥ तयो; खामी गणेशानो योग्ांतिमयः स्वयम्‌ । भक्त-
वत्सल भावेन देहधारी बभूव ह ॥१४॥ स एव ज्ञानगो देवा भवतां कायसिद्धये । बभूव तं भजध्वं तु तेन सर्व शुम
भवेत्‌ ॥१५॥ श्चुत्वैवं विस्मिता भूत्वा देवेशस्तं प्रणम्य तु । उचुर्विसितचित्तास्ते युर भ्रद्ुडिनं वचः ॥१६॥ तरह्मादय उचुः |
त्वं साक्षाद्वणराजो वै छंडादंडविराजितः। अस्माकं युरूरा्यश्च बोधदातनंमोऽस्तु ते ॥ १७ त्वदीयवचनेनैव गणे
विचक्षणाः । जाता वयं महायो्िस्तद्क्ताः सायकाः प्रमो ॥१८ अघुना चद माहात्म्यं भजनस्य विकोषतः । तत्र स्थान
च मंत्रादिविधियुक्तं महामुने ॥१९॥ भरषंडयुवाच ! समाधिना मव॑तोऽपि गताः पुरा महेश्वराः । भेदाभेदादिदहीने तु ब्रह्मणि
तन्मयत्वतः ॥२०॥ अघुना दंडकारणप्ये तादशं क्षेच्रसुत्तमम्‌ । स्वानं दाख्यं च तत्रैव तपध्वं गणपे रताः ॥२१॥ सूतिं क्रुत्वा
गणेशास्य दृष्टां खह्दि ताद रीम्‌ । प्रूजयध्वं विधानेन ततः सिद्धिमवाप्स्यथ ॥२२॥ एवसुक्त्वा महायोगी भ्रद्युडी विरराम
ह । गणेक्रभक्तराजंद्रो देवेरास्तं जगुः पुनः ॥२३॥ शिवाद्या उचुः । कुत्र क्षेत्रं स्थितं विप्र प्रये ससुपस्थिते । कीदशं तस्य
माारम्यं वद योगींद्रसत्तम ।॥\२२ तत्र मूर्तिः पुरा केन स्थापिता गणपस्य च । कफिमर्थं॒श्ूमिसंस्थोऽय गणेदाः

033

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112॥|.0111

~ नोता

र्य. द अ. ७

संबभ्रूव ह ॥२५॥ तच्र सिद्धि समाजग्मुः सेव्य विष्नेश्वरं नराः । माहात्म्यं तत्‌ समाचक्ष्व सर्वज्ञोऽसि महामुने ॥२६॥
गणनाथन साक्षाच्च दर्रितो सुरुरादरात्‌ । वय॑ शिष्यास्त्वदीयाश्च राधि सर्वान्‌ ' हिताय नः ॥२अ। तेषां वचनमाकण्य
भूरंडी पुनरब्रवीत्‌ । गाणपत्यविचारज्ञः सवदा खाधतत्ववित्‌ ॥२८॥ भूंडधुवाच । क्षेत्रं गणेश्वरस्यैव त्रिविधं पर्की-
तितम्‌ । तेषां मेदं भवक्ष्यामि छृणुध्वं त्वेकचेनसः ॥२९॥ खें शंसुगृहे चैव पाताले रोषमेदिरे । एथिव्यां तु मयूरेशो
क्षेत्र विघ्नपतेः स्मृतम्‌ ॥३०॥ तन्न कमपरसिद्धर्थ भूमिम चान्वनं सदा । वक्ष्यामि तस्य माहात्म्यं ब्ह्माकारस्य
देवपाः ॥३१॥ प्रकृतिः सवंरूपा तु पुरुषश्ात्मसंज्ञकः । तथोः संयोग भावे तु खानेद; परिकथ्यते ॥३२॥ खसंवेेन योगेन
छभ्यते मानवैः परम्‌ । तदेव गणराजस्य क्षेत जानीत भूमिगम्‌ ॥३३॥ तन्नैव संस्थितः साक्लाद्रणेरे योगवाचक्रः । तेन
संरचितं खस मायया ब्रह्मदायकम्‌ ॥२४॥ तस्य रूपं कथयितुं निजानंदं न शाक्यते । स्वैक्चे्रसमायोगो ज्ञातव्यं क्षे्रमुत्त-
मम्‌ ॥३५॥ ततः स्वस्यच्छ्या देवा गणेरोन खमायया । खट चनुविधं तस्मात्‌ कषे्रात्‌ खेखन भावतः ॥३६॥ पश्चिमां गा-
दसद्रूपं ब्रह्य हाक्तिमयं परम्‌ । निःखतं तत्‌ द्विधा जातं ख भावेन मदेश्वराः ॥२७॥ रतिभोंगमयी परोक्ता कामः स्वपरमोहकः।
मोक्ता तयो; समायोगे द्वारं तच प्रकीतितम्‌ ॥३८॥ हदि सवंजनानां या रतिरुत्पयते परा । तया मोहितचिन्तास्ते
भ्रमंति चिषये रताः ॥ ३९॥ (स चालकःरूपेण संस्थितः पुरुषो महान्‌ । कामस्तेन जनाः सव नाना कार्ये परायणाः ॥४०॥
भोगो यस्य तथा मोक्ता मोहदहीनौ यदा हेदि । तदा शाक्तं लभेत्‌ सोऽपि ब्रह्मासद्भाचकं परम्‌ ॥४१॥ तेन द्वारेण
वितनेशं साधयित्वा च योगिनः । गच्छंति तेन देवेदरा द्वारं शाखे प्रकथ्यते ॥४२॥ उत्तरांगाद्रणेरस्य समुद्धूतं स्वभा-
चतः । ब्रह्म सौरं सदा सत्यवाचकः देवसत्तमाः ॥४३। तदेव द्विविधं जातं कर्म ज्ञानप्रभेदतः । इच्छया गणराजस्य
तच्छरणयध्वं विधानतः ॥४ कमाधारं जगत्‌ सवं कमं सख परवर्तते । अंते कर्मगतं नावि दासेषु लन्मयत्वतः ॥४५॥
आधारात्मकभविन संस्थिता धरणी परा । कमेरूपा महामाया संज्ञा सूर्य॑स्य भामिनी ॥४६॥ वराहो ज्ञानरूपश्च सद
निःसंगमावतः । कमेजातिषु तिष्व स॒ एव रविवाचकः (४७ कभेयोगयुताः केचित्‌ केचित्‌ ज्ञानपरायणाः ।
भ्रमंति द्विविधे नवे यंत्रिता मोहसंयुताः ॥४८॥ कमेमोहं परित्यज्य ज्ञानमोदं तथा जनः । तयोर्योगेऽगतं ब्रह्म परार
यात्‌ रविवाचकम्‌ ॥४९॥ अथवा सौरमार्गेण भ्यते भक्तमुखूयकैः । तदेव द्वाररूपं चै वद॑ति गणपस्य च ॥५०॥ तेन दारेण

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

[क कक्क्क्कढ्ढ् गरष ाक्याग्यां
। १६
खं, द अ, -८ पान
= र धः ष्व सार ्रण् शरास ्नर ग्ध ८ 244 सण > 1 1८29... ९ >€
= 41 1441.
(८८2 23 ० >< ऋ नर 1८८८८ ८4119 01८४-4 ८८८ (71 €
[रखकर रिति निवि अि्वििनन्निम "-- ्र ससि कद

योगदा गच्छति गणनायकम्‌ । बुधैस्तद्‌ द्वारमाख्यातसुत्तरांग विशेषतः ॥५१॥ ततो गणेश्वरस्यैव पूर्वागा्निःखतं
परम्‌ । ब्रह्मानदमयं पूर्ण समभागप्रकाङकम्‌ ॥५२॥ सत्यासत्यात्मके देवाः समरूपेण संस्थितम्‌ । वैष्णवं सवमान्यं

(= ~ ४०९ (~ ५ + ५ [> विरो
तु तदेव द्विविधं बभौ ॥५३॥ लक्ष्मीः शो भात्मिका थोक्ता यद्वोरूपा विरोषतः । द्विविधं शोभया युक्त करूतं तया विक्ष-
घतः ।५४॥ लक्ष्म्या न समता कुचर दयते देवसत्तमाः । कभा सा परमा माया मोहदा कथ्यते वुधैः ॥५५॥
यच लक्ष्मीश्च तन्नैव यरा; सर्व प्रतिष्ठितम्‌ । खक्तिखक्तिमयी सा्चाहु्ष्मीः सवेन पठथते ५६ तस्याश्चालकरूपश्च
विष्णुः साम्ये व्यवस्थितः। आनंदसुक्‌ विरोषेण द्रुढमायाधरो बभौ ॥५७॥ तयोर्योगे समाकारं ब्रह्म वेदेषु पठथते। आनेद्‌-
वाचकः विधैरवैरणवेः प्राप्यते परम्‌ ।५८॥ गणे्ापाप्तये देवा द्रारमानंदधारकम्‌। तच क्षेत्रस्य पूर्वागं गाणरास्य प्रकथयते ॥५९॥
ततो दक्षिण.भागद् ब्रह्माव्यक्तमयं परम्‌ । नि; खतं नेति कतृत्वात्‌ चर्याणां नेतिरूपकम्‌ ॥६०॥ तदेव रांकरं ब्रह्य
सहजं सर्वसंमतम्‌ ! मायया तत्‌ द्विधा मूतं नरनारीखभावतः ॥६१॥ स्वेच्छारूपा महामाया पावती कथिता बुधैः ।
हृच्छया चि विधं स्वस्याः खजते सा न संदायः ॥६२॥ तच्च मोहविहीनश्च हांकरः कथ्यते परः । सखाधीनः दँवभक्तेभ्य-
अत्थं ब्रह्म उच्यते ॥६३॥ तथोर्योगे महेखाना ब्रह्माव्यक्तं भकीर्तितम्‌ । द्वारं दक्षिणं तेन भ्यते गणनायकः ॥ १४
चतु्णी चैव संयोगे खानंदः परिकीर्तितः । खसंवेद्येन योगेन लभ्यते योगिभिः परः ॥६५॥ तदेव गणराजस्य क्षत्र
खानंदवाचकम्‌ । चतुद्वारयुतं परोक्तं सवैसिद्धिपदायकम्‌ ॥६९॥

।। ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे षष्ठे खंडे बिकंटचरिते स्वानदक्षेत्रखरूपवणेनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥

">> $ <€

॥ ओरीगणेक्षाय नमः ॥ भरषडयुवाच । चतुद्ीरमयं क्षत्रं कथितं देवनायकाः । अघुना द्वारविस्तारं कथयाभि समासतः ॥१॥
[५ 9 $ $ ¢ += द वान्ये

पूर्वद्वारे स्थितौ देवौ लक्ष्मीनारायणावुभौ । ताभ्यां तु विविध खष्टं खस्वस्थानाथेमादरात्‌ ॥२॥ ब्रह्मांडे वेष्णवान्येव क्षत्राणि

[ #३ ष निष विविध [ + स

विविधानि च । तानि तेन प्रख््टानि गणेहाकरुपया पुरा ॥३॥ लक्ष्म्या तद्वत्‌ प्रख्ष्टानि क्षेत्राणि नि त॒ । लक्ष्मीवास-

नि क [ $ क ९ ् स [ ८

कराण्येव पोक्तानि शाखसंमतम्‌॥४॥ दक्षिणद्वारगौ कक्तिरिवौ देवौ तथाऽमराः। गणेराक्रपया युक्तौ परौ क्षेत्राणि चक्रतुः

० ~~ ~~~ -2---~---~-~-------~----~~-~-~---~~---- ~ ~---- ~< ~~ < - ~~ ~ -~ ¬ ~~ ~~ ----------------~-~--~---~--~-

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

~~~

खं. ९ अ. ८ | स्तन २७
वअ

॥५॥ क्षत्राणि यानि ब्र्माडे स्वयं दोवानि शंकरः । सखजे च तत; शाक्तिः शाक्तानि विविधानि वे ॥६॥ रतिकामौ सखजतुः
पथिमद्वारसंस्थितौ । प्रभावा्टि्नराजस्य क्षेत्राणि किल मायया ॥७॥ क्षेत्राणि मादृक्षाणां च रत्या खष्टानि यत्नत; ।
दिक्पालक्षे्ररूपाणि खष्टानि मदनेन तु ॥८॥ उत्तर्वारसंस्यौ तौ महीवारादकौ परौ । स्वक्षेत्राणि सखजतुः परौ
गणपमायया ॥९॥ संज्ञाषेत्राणि यावंति भूम्यां खष्टानि तानि तु । सतौराण्येवं॑ वराहेण खष्टानि विविधानि तु ॥१०॥
परिवारयुता देवाः परं तेषुस्तपो महत्‌ । कषेर्ञाः क्षेजसंयुक्ताः गणेचास्य महात्मनः ॥११॥ नानामंत्रजपेनैव ध्यात्वा देव॑
गजाननम्‌ । तोषयामासुरत्यंतभक्त्या नित्य विशेषतः ॥१२॥ उपोषणयुतानि क्षेत्राणि ता देवतास्तथा । प्रूजयामासरव्यग्राः
क्षच्रस्यं गणनायकम्‌ ॥१३॥ एवं वषराते पूणं प्रसन्नोऽभूद्रजाननः । आययौ तान्‌ वरान्‌ दातं स क्षे्ान्‌ देवसुख्यकान ॥१२॥
तं दद्रा सहसोत्थाय प्रणसुस्ते गजाननम्‌ । पुप्रजस्तुष्टुबुः स्वे मक्तिनभ्रात्मकंषरा; ॥१५॥ स्ेत्रा देवा उचुः । ब्रह्मणे
विघ्रराजाय स्वानंदस्याय ते नमः । आदिमध्यांतहीनायादिमध्यां स्वरूपिणे ॥१६॥ गणेशाय नमस्तुभ्यं ुक्तिखक्ति-
प्रदायिने ! नानाखेलकरायैव ज्येष्ठराजाय ते नमः ॥१७। खटिकर्चे च संह पात्रे मोहपचारिणे । गगेशाय गुणानां तु
चालकाय नमो नमः ॥१८॥ परेाय परेदोभ्यो मोहदाय गजानन । सवैयोगमयायैव योगेदाय नमो नमः ॥१९॥
सिद्धिबुद्धिपते तुभ्यं सिद्धिव॒द्धिमयाय च । सिष्धिबुद्धिपदात्रे ते नमश्चितामणे नमः ॥२०॥ पूर्वागे विष्णरूपाय दक्षिणांगे
दिषवात्मने । पञ्चिमांगे च मायायै रवये उत्तरांगके ॥२१॥ चतुर्विधं गणेन खषा चेरसि नित्यदा । नानाविध तथा त्वां
तु कश्च स्तोतु क्षमो भवेत्‌ ॥२२॥ वयं धन्या वये धन्या इष्टव॑तो गजाननम्‌ । ब्रह्मणरपतिनामानं जहां चालक
परम्‌ ॥२३॥ य स्तोतु न समाश्च वेदाः सांगा गजानन । कि पस्तुमश्च देवे अतस्त्वां प्रणमामहे ॥२४॥ एवं स्तुत्वा
गणेशानं देवाः क्षेत्र समन्विताः । प्रणोसुस्तं प्रहधेण भक्ति भावसमन्विताः ॥२५॥ ततस्तान्‌. पत्युवाचेदं वचय गणनायकः ।
भक्तान्‌ भक्तिभियः साक्नात्तपसा तोषितः परः ॥२॥ श्रीगणेश उवाच । वरं ब्रूत महा भागाः सक्षिता देवसुख्यका;। दास्यामि
तपसा तुष्टो भक्त्या स्तोत्रेण चेप्सितम्‌ ॥२७॥ स्तोन्नं भवत्छ्ृतं चैव थः परिष्यति मामकम्‌ ! स मत्पियो भवेदेवाः
श्ुणुयाच्छ्रावयेत्तथा ॥२८॥ सक्तिखुक्तिपरदं चैव धनधान्यविवधंनम्‌ । एुत्रपौच्रपदं पूर्ण भविष्यति सुसिद्धिदम्‌ ॥२९॥
मम सन्निथिगो श्रत्वा पठति स्तोच्रसत्तमम्‌ । सवैक्ष्रभवे पुण्य कमते नान्न संरायः ॥३०॥ गणेदावचनं श्चुत्वा देवा

त तलतत्ल्तललतलछकः

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/021108@24111211.6011

हर्ष्तमन्विताः । तं ते प्रणम्य सक्षेत्रा जगुमक्तिसमन्विताः ॥३१॥ सकषेत्रा देवा उचुः । यदि प्रसन्नभावेन वरदोऽसि गजानन ।
लदा ते पादपद्चे नो भक्तिरस्तु च नित्यदा ॥३२॥ किमथ तु वयं सर्वे ष्टा वद गजानन । कारय ब्रूहि करिष्यामस्त्वदाज्ञा-
वद्वा भावतः ॥२६३॥ खानदे वासकायौर्थ देहि स्थानं महोदर । तत्र त्वां प्ूजयिष्यामो नित्यं भक्तिसमन्विताः ॥३४॥
स्वखज्ञानयुतान्नाथ कुरु स्वीन्‌ महामते । त्वदीया वागा; सर्वे ज्ञानयुक्ता भजामदे ॥२५॥ भूडवरुषाच । तेषां वचनमाकष्यं
गणेदाः करुणानिपिः । जगाद तान. महामागान्‌ भक्तियुक्तान्‌ मदेम्वरान ॥३६॥) श्रीगणेश उवाच | धमोर्थकाममोश्ान्‌ वै ददतु
छेत्रकाणि मे । वरदानात्‌ समर्थानि खखकार्येषु सेविनाम्‌ ॥३अ॥ धर्मदान्यथदान्येव कानिचित्‌ सेविनां तथा । कामदानि
मवत्येव सोक्चदानि विभागशः ।॥२३८॥ कानिचिन्‌ मरणे सदयस्तत्रैव फलदानि तु । कानिचित्‌ क्रमयोगेन सुख्यक्लेन्रप्रदानि
तु ॥३९॥ तथा देवाश्च तत्रस्थाः पूजनेन फलप्रदाः । दशनेन भवत्येवं स्वस्वक्षतरप्रियात्मकाः ॥४०॥ नामानि गणनाथ
चकार विविधानि सः। कारीप्रयागकायानि वक्त तैव पराक्यते ॥४१॥ पुनः स तायुवाचाऽसौ गणेशः करुणानिधिः ।
प्वे्राणि स्वकलदोन स्थातव्यं स्वस्थरेषु वै ॥४२॥ पूर्णारोन मदीयेऽच्र क्षेत्रे स्वान॑दरूपिणि । वासं कृत्वा सदा मां तु
भजिष्यथ निरंतरम्‌ ॥४३॥ स्वक्षेत्रस्थास्तथा देवाः कलांरोन भवेत वै । क्षेघेऽत्र पूणं मावेन मां मजेताथ मानदा; ॥४४॥
स्वस्वकायैषु दक्षा वै भविष्यथ न संरायः मद्भक्तिमावसंयुक्ताः सक्षे्रा गवंहीनका; ॥०५॥ सवेक्षे्रणि ये भूम्यां
करिष्येति विधानतः । देवान्‌ यथाविधि प्राज्ञा पूजयिष्यति मानघाः ॥४ब॥ तेन संस्कारयोगेन मत्क्ेत्र वाक्रनाधिताः।
ब्रह्मभूता भविष्यंति मलकषत्रे मरणे सति ॥४५॥ एवमुक्त्वा ऽतर्दषेऽसतौ गणो ब्रह्मनायकः । क्षेत्राणि दषयुक्तानि संखि-
तान्येव तत्र तु ॥४८॥ पूजयित्वा गणेशानं स्वश्वस्थानकमाययुः । सक्ष देवता; स्वां ज्ञानयुक्ता बभूविरे ॥२९॥ यथा
गजाननः पराह तथा सर्वे महेश्वराः 1 क्रुत्वा पुनगणेदानं समाजग्खुः प्रहर्षिताः ॥५०॥ तत्र ते संस्थिता देवाः सक्षैत्रा
हस्वरूपकाः । स्वानदक्चेच्रके सर्वेऽ मजच्चित्यं तमादरात्‌ ॥५१॥ एतत्‌ क्षै्रामराणां वै चेष्टितं यः श्रणोति वा । पषद्रा तस्य
विघरेशः क्षेत्रवासं तु दास्यति ॥५२॥
॥ ओमिति श्रीमदत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्सौद्रके मह्‌ पुराणे षष्ठे खंडे बिकटच सिति नाना्ैतरदेषोत्पत्तिवणेनं नामाष्टमोऽध्यायः ॥
> >> ८८.८८

उट ०9

2।<८720021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ. ९ पानं २९

१-22-22

९17 (६9 (9८2५) <> (71 (2 | १12. 9८ (1८24. 1८21#८7.८241८2 ९ न (१८2९1 12.24.92 >> 2९८2९ 4/7 >>> (2९4८2 4.21) ४ 424 12.24.424 12 ~ (2६. > > 6>>6 (2 | <| >> 217
6692226 ् € 59 4४७॥ 22222120 22222626 < 226 6767626

"~~~

॥ श्रीगणगेक्चाय नमः ॥ देवा उचः । द्वारेषु दपा; संति द्वारधारकभावतः । तेषां पूजनमागं तु वद विद्नेश्वरस्य च ॥१॥
भंबयुवाच । कषोत्रमध्ये गणेशानस्तिष्ठति सर्वदायकः। शंडादंडसुखः श्रीमांशचतुबाहुधरः पुः ॥२॥ पृथूदरो विराराश्लच्िनेचः
स्वस्तिकासन: 1 पारांङ्कराधरः सोऽपि द॑ताभयविराजितः ॥३॥ नाभिरेषो विचिच्रैश्च भूवरौवेखरकादिभिः । नागयज्ञो-
पवीती तु शषैकर्णो विराजति \९४॥ तस्य वामांग भागे च सिद्धिः सवेप्रदाऽमराः । द्विसुजा संस्थिता माया चामरत्यजना-
न्विता ॥५॥ दक्षिणांगे तथा वुद्धिद्रिदस्ता ज्ञानरूपिणी । सुगं घवस्तुटेषार्थं सस्ता सेवनोत्सुकता ॥६॥ संमुखे मूषकस्तस्य
मयूरश्च विराजति। प्रमोदाऽऽमोदक्राद्याश्च गणाः पृष्ठे सितास्तथा ॥७\ वैदिकेन च मार्गेण नमोंऽतन प्रपूजयेत्‌ । पौराणिकेन
देषेदा गणे सर्वसिद्धिदम्‌ ॥८॥ ततः परवदिरायां स गत्वा द्वारसमास्ितम्‌ । पूजयेद्धगणनाधं तं सङरकिपरिवारकम्‌ ॥९॥
द्िखजं गणनाथं तु वामभागे जगन्मयीम्‌ । मांजारीं द्विखजां तस्य पूजयेद्धक्तिसंयुतः ॥१०॥ तच ध्यानं समास्यामि
गजवक्त्रं गजाननम्‌ । एकहस्ते ध्तांऽमोजं द्वितीयाऽऽकिगितभरियम्‌ ॥११॥ कपौ मदसंसावयुक्तौ भ्रमरसंथुतौ ।
सदान॑दमय देवाञ्चितयेद्रणनायकम्‌ ॥१२॥ द्विखजां राक्तिखख्यः वे दक्षिणाऽऽचिगितपरियाम्‌ । बामरस्तेन पदं सा
बिभ्रतीं चितयेद्‌ हृदि ॥१३॥ भक्ताभीपरदां पूणा खदानंदसमन्विताम्‌ । मायां संसारदुःखानाः नादिनी भक्तिकारिणाम्‌
॥१४॥ देवेश उचुः । मांजारिक्धा त्वया भोक्ता माथा गणपतेः परिया । तस्याः खरूपं ज्ञानं वद नो गुरुसत्तम ॥१५॥
भरू्ंडयुवाच । जारः सर्वत्र शब्दश्च उ्यभिचार्यथवाचक्रः । सर्वेषु जार भावेषु मता नानागेकारिणी ॥१६॥ तेषु पुरुषरूपेण स्थित
आत्मा सदैककः । तस्य जारादिकं नास्ति भरांतिभावात्मकं कदा ॥१५॥ तथापि देदसंस्थख माययात्मा प्रभोहितः।
द्र भावेषु देवेद्रास्तदाकारो बभूव ह्‌ ॥१८॥ आत्मनो जारभावं तु दवोयंती निरंतरम्‌ । मोहयित्वा क्रीडति तेन खयं
दाक्तिसत्तमा ॥१९॥ मांजारी सा समाख्याता मां प्रति जारदर्खिनी । गणपः क्रीडति दद्रविहदारयखः सदा तया ॥२०॥
तयः पुत्रौ मानसिक लष्मीनाययणौ मतौ । समीपे संस्थितौ तत्र द्वारे धमप्रदायकोौ ॥२१॥ तेषां पूजनकं कार्य यथाविधि
सुरेश्वराः । तेन धममस्य मधति संप्राप्तस्य हाश्वती ॥२२ विधिं तत्र परवक्ष्यामि याच्या; सर्वदायषःम्‌ । देवेक्ास्तादर्
कार्यं तेन सिद्धिमवाप्स्यथ ॥२३॥ मास माद्रपदे चेव दयुक्ट पक्षे चिरोषतः । प्रतिपदिनमारभ्य द्वारथात्रा प्रकीर्तिता ॥२५)
घरात; सनात्वा महानां गणेरौ प्रतिपूजयेत्‌ ततः स्नानं नरः कृत्वा द्वारदेवीं समचयेत्‌ ॥२५॥ पुनः स्नानं तत; करत्वा

करद

कष्य

2111<41200211082411121|.0111

201<110/021108@201112||.0111

समीरः

गणेदां पूजयेत्‌ खयम्‌ ! उपोषणयुतश्चैव सदा तिष्ठेत्‌ ख देवपाः ॥२६॥ नियमस्थः खभावेन गणेस्मरणादिकम्‌। कुयात्तदत्‌
द्वितीयायां दक्षिणद्वारमर्चयेत्‌ ॥२७॥ तच्र द्वारे गणेदानो द्विजः परिकीतितः । माया च द्िसुजा प्रोक्ता पूववत्‌ ध्यान.
गावुभौ ॥२८॥ विरजा नाम विख्याता द्राक्तिस्तत्र महेश्वराः । तस्य ज्ञानकरं चैवाथ वदामि सुखप्रदम्‌ ॥२९॥ नरिविधं तु
रूजोरूपं मलिन सर्व बभौ । तत्र मोहविदहीनं यद्धिरजं ब्रह्म कथ्यते ॥६०॥ गणेक्रासंयुता देवी तन्मयी विरजा परा ।
तयोमानसिको पृच्रौ पावैतीशंकरौ मतौ ।३१॥ तषां पूजा प्रकर्तव्या नरेण सवभावतः । तया सवांथसंसिद्धिभ्यते नात्र
संरायः ॥३२॥ तृतीयायां ततो वै स्त पञिमद्वारदेवताम्‌ । पूजयेद्धि संयुक्त उपोषणपरायणः ॥२३॥ देवीगणश्वरौ तच्च पूवे
ध्यानात्मकौ स्थितौ । आश्रया नाम शाक्तिः सा सवांश्रयधरा बभौ ॥३४॥ तयोमांनसिकौ पुरौ रतिकामो प्रकीतितौ ।
तेषां पूजां प्रङुयात्‌ स तेन कामान्‌ लमेन्नरः ॥३५॥ ततश्चतुर्धिकायां स गच्छेदुत्तरणां पराम्‌ । द्वारशक्ति महादेवा भक्तिः
स॒क्तिसमन्विताम्‌ ॥३६॥ देव्या गणेश्वरस्याच्र ध्यानं पृरव॑वदुन्यते । तयोमौनसिकौ पुत्रौ मरीवरादकौ मतौ ॥३७॥
तेषां पूजा प्रकर्तव्या पूर्वव्नियमन च । तया सुक्तिमवाप्नोति याच्रामाच्रेण मानवः ॥३८॥ चतुथ्यी गणनाथं स परूजये-
द्विधिसंयुतः । मध्याहसमये देवा उपोषणपरायणाः ॥३९॥ रान्रौ जागरणं कयत्‌ प॑चस्यां पारणं चरेत्‌ । द्विजैः सदह नरः
साक्चाचतुर्विधटलं रमेत्‌ ॥४०। एवं माघे शुह्कपक्षे द्वारयाच्रां समाचरेत्‌ । ज्येष्ठे मासि तथा देवा वार्षिकं तरिविधं स्तम्‌
॥४१॥। अथवा प्रतिमासेषु शुद्धपक्षे समाचरेत्‌ । द्वारयात्रामथो नित्य नरः सर्वाथैसिद्धिमाक्‌ ॥४२॥ अथवा गणराजस्य
यात्रं यः समागतः । तस्मिन्‌ काटे चरेद्याचां द्वार मतां महे्वराः ॥४२॥ न तत्र नियमः; पौक्तो मासपक्चतियिष्वपि।
चतुभिर्दिवसैर्जतुः कु्यायात्रां विधानतः ॥४४॥ अन्यच संपरवक्ष्यामि द्रारयाच्रामयं विधिम्‌ । वेहसामथ्यैयुक्तानां चतुर्विध.
फलप्रदम्‌ ॥2५॥ श्वा चतुर्थिका पोक्ता तस्यां द्वारमयीं चरेत्‌ । यात्रां चतुर्विधां प्रोक्तामेकवासरमध्यतः ॥४६॥ सूयोदयात्‌
समारभ्य पूजां खल्पां समाचरेत्‌ । यावन्नास्तगतो `भानुस्तावन्मध्ये समापयेत्‌ ॥४७ रकिंचिदिवसशोषे स गणनाथस्य
पूजनम्‌ । विधियुक्तं नरो भक्त्या कुर्यात्तस्मिन्‌ दिने स्वयम्‌ ॥४८॥ अथवा स्वेच्छया कोऽपि यात्रां तु समागतः । तचैका-
दिवसे यात्रां प्रङु्याच्छक्तिभावतः ॥४९॥ ब्रद्धानां रोगयुक्तानां नियमो मैव विद्यते । बालानां स्वेच्छया तच्च यात्रा
परोक्ता मनीषिभिः ॥५०॥ अथवा ब्राह्येणमैव नरो यात्रां समाचरेत्‌ । द्वाररूपां स्वयं तत्र वाहनस्थो गतिं चरेत्‌ ॥५१॥

५ 4 ~ 00८2१47 4
५.3८) (1 ~ (ह. ८9 ८
-<--<--~-

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. दअ, १० स
अ 09966

शक्त्याः पमाणभावेन पूजयेत्‌ द्वारसंयुतम्‌ । गणेर विधिसंयुक्तथतुर्विधफटं रमेत्‌. ॥५२। गणेशं द्वारसंयुक्तं यो नरः
पूजयेत्‌ कदा ! यत्र तच्र गतश्ाऽसयै धमकामाधमोक्ष भाक्‌ ॥५२॥ न तस्य मरणे देवा या मतिः सा गतिभवेत्‌ । न
भूम्यादिषिकारश्च नीचोचचो नैव विद्यते ॥५४॥ एतत्‌ द्वारस्थ माहात्म्य चः श्रुणोति नरोत्तमः । स वे संस्कारयोगेन सक्ति
सुक्ति लभेत्‌ पराम्‌ ॥५५॥

॥ ओमिति श्रीमदव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रेठे महापुराणे सप्तमे खंडे विकटचस्ति मयूरेशद्ास्याघ्राबिधिवणेनं नाम नवमोऽध्यायः ॥

र ४ &€&-€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ पंचदेवा उचुः । क्षेत्रस्य मानसं भूतं माहात्म्यं वद विस्तरात्‌ । कियन्मानं समाख्यातं क्षत्र स्वान॑द-
वाचकम्‌ ॥२॥ अन्यच्च वद॑ योगींद्र घम॑कामार्थमोक्षमान्‌ । अर्थान्‌ येनैव तेषां स ज्ञानयुक्तो भवे्नरः ॥२॥ पवसे तु कथं
द्वारे धर्म एकः प्रतिष्ठति ! तथाऽथो वक्षिणद्वारि पिमे काम एव च ॥३॥ उत्तरद्वारसंस्था तु कथं खुकितिम॑हासुने ।
चतुब्रह्यस् चत्वारि विभक्तानि कथं वद ॥४॥ आदौ लाक्तं साधयित्वा पश्चात्‌ सौरं लभेन्नरः । ततो वैष्णवकं बह्म ततः
दोयं समाधिना ।५॥ ततो गाणेभ्वरं ब्रह्य प्रलमेन्नाच्च सहायः । कमेण योगभूमिस्थो ब्रह्मभूत नरो भकंत्‌ ॥६॥ अच्रादौ
बषणवं ब्रह्म द्वार भूतं नरोत्तमः } याच्रामार्गेण विप्रक साधयेत्‌ कथितं त्वया ॥9 ततः कैवं ततः चाक्तं ततः सौरं
विधानतः } विपरीतं कर्थं प्रोक्तं वद्‌ कारणमच्र तु ॥८॥ शक्तिसूर्यावतिक्रम्य कथं वैष्णवगो भवेत्‌ । अकरमाद भ्रांत भावेन
भ्रष्टो मवति मानवः ॥९॥ शक्तेसवाच । एवं प्र्टो महायोगी भरदंडी परमाभेवित्‌। जगाद तान्‌ महादेवान्‌ तच्छृणुध्वं तु
हाक्तयः ॥१०॥ श्रशडयुवाच । धर्मः स्वधमंरूपशच सवसिद्धिपरदायकः । अर्थः सम्थ॑रूपाख्यो ज्ञातव्यः सर्वदायकः ॥११॥
कामः चारीरभोगाख्यो हयः सौख्यप्रदायकः । सुक्ति्चतुः शरीरेभ्यो रीनत्वे परिकीर्तिता ॥१२॥। घर्मः सर्वसमानाख्यो
यथा मवति सर्वदा । कमालुसार भावेन फट निद ददाति सः ॥१३॥ स्वं परं नैव देवेशाः कदा धर्मस्य वर्तते । टमाद्युभ

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. द अ. ६० ब नः पान २२
व 00

करत येन तादशं स॒ फलं रमेत्‌ ॥१४॥ समानं वैष्णवं ब्रह्म तेन धर्म; स्थितोऽमवत्‌ । पूर्वद्वारे महाभागाः सर्वैधर्-
प्रकादाकाः॥१५॥ आद्यै स्वधमेनिषठश्चेत्ततः स्वं नरोत्तमः । रभते नाच संदेहः कारणं धर्मं एव च ॥१६॥ विष्णोरंगमयो
धर्मो, विष्णुरे समाश्रितः । अतः पथमध मार्थं । वहारं समाचरेत्‌ ॥१५॥ अथः समथ॑रूपाख्य हश्वरान्न परोत्तमः ।
समथस्तेन देवेंद्रा अथंस्तच्र समाभितः ॥१८॥ समयेभावेन यदि केऽपि तिष्ठति देवताः 1 ते सर्वे तत्कालं दाश्च ज्ञातव्या
नाऽत्र संदाय; ॥१९॥ इश्वरः सवेराख्रेषु शिव एक; प्रकीर्तितः । अर्थः दिवां गात्‌ संभूतस्तेन तं संभितोऽमवत्‌ ॥२०॥
धर्म ॒क्रत्वा समर्थश्च भवते मानवोत्तमः । सवकारयेषु देवेद्राः क्म एव॑ प्रकीर्तितः ॥२१॥ द्वितीयाभितयाच्रातो
दक्षिणद्वारस भवा । फथिता सवेभावनज्ञेनेरेभ्यः सर्वसिद्धये ॥२२॥ कामो भोगात्मकः प्रोक्तो देदाय विषयप्रदः |
विषयानां समाख्यातं कारणं राक्तिरंजसा ॥२२॥ राक्तेरंगात्‌ ससुद्धुतः कामस्तेन महेश्वराः । तामाभिलय स्थितः सोऽपि
सवेकामविवधेनः ॥२४॥ आदौ धर्म समाधिल्य समो जायते नरः ! ततः कामान्‌ स्वयं सुकते सवीन्नानासुखप्रदान्‌ ॥२५॥
त्ती द्वारमेतस्मात्‌ काममोगफलप्रदम्‌ । क्रतं यात्राविधाने तु ज्ञातव्यं विवुधैः सदा ॥२६॥ मोक्षो जन्मम्रतिभ्यां च हीनः
संकीर्तितो वुधैः । छां गतिं ददन्तच्र सूयस्तिष्ठति नियदा ॥२५॥ आत्मा सूयं इति पोक्तः तस्मान्‌ मोक्षः परलभ्यते । तेन
सयं समाभित्य मोक्षस्तच्नैव तिष्टति ॥२८॥ कामेभ्यो धमेसंयुक्तस्तृप्तो भवति मानवः । इच्छेन्‌ सुरक्तं ततो यत्नाष्टितृरणोे
देवसत्तमाः ॥२९॥ वासनायुक्तभावेन सक्तौ नैव भवतेते । मतो शुक्तिमयं द्वारं चतुर्थं परिकीर्तितम्‌ ॥३०॥ एतद्‌ द्वारस्य
देका रहस्यं कथितं मया । श्रवणात्‌ सौख्यदं पर्णं भवेत पठनात्तया ॥३१॥ एतत्‌ कमार्थपामाण्यात्‌ पूर्वं घर्मसमाथितम्‌।
वैष्णवं तत्न कर्तव्यं द्वारं विघेरानिर्मितम्‌ ॥२९॥

॥ अमिति श्रीमदन्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मो द्रे महापुराणे षषे खंडे विकटनचरिते द्वाररहस्यवणनं नाम ददामोऽध्यायः ।।

@ > # <<

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

खद १९१ पानं २३

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ भू्ंडधुवाच । चतुरखं गणेशस्य क्ष्रं राखे प्रकीर्तितम्‌ । ब्रह्मभूतमयं साक्षादेकं द्वादायोजनम्‌ ॥१॥
गणेशात्‌ पूवदिग्देद्ो रातं च धनुषां स्थितम्‌ । द्वारम्टा्विशातिककं तच्राधंन विदहीनकम्‌ ॥२॥ दक्षिणस्यां गणेकानाद्‌ द्वियणं
दरारसुत्तमम्‌ । प्रवद्राराच संप्रोक्तं ज्ञातव्यं विबुधैः सदा ॥३॥ ततः पथिमदिग्भागे गणेराद्‌ द्वारखत्तमम्‌ ! द्वण
दक्षिणां गात्तु किचिघ्यूनं बुधैः पुरा ॥४॥ गणेच्ादुत्तरे भागे परं द्वारं च संस्थितम्‌ । पश्चिमात्‌ पादहीनं तदधिकं किचि
दंजखा ॥५॥ एतावान्‌ क्षेत्रविस्तारः कथितो देवसत्तमाः । नवखंडाद्विभिन्नं तु क्षेत्रं गाणेश्वरं मतम्‌ ॥६ ॥ क्षेत्राणि परख्येषु
श्रे्ठानि दैवतसत्तमाः । प्रगच्छति ल्यं नैव रल्ितानि सदैवतैः ॥७॥ महाप्रलयवेलयां तस्वानि चिणः सह । लयं
गच्छंति वेगेन कालस्य परमात्मनः ॥८॥ तदा श्े्नाणि सवांणि खख्देवयुतानि च । लयं गच्छति देवेशा निथितं
योगिभिः पुरा ॥९॥ मदाप्रलयकाले तु गाणेशं क्षेच्रमीदराम्‌। नारदीनं प्रभावेण परं तिष्टति स्वेदा ॥१०॥ देवेशा अचुः ।
क्लरं क्षेत्रमिदं वाक्यं कथितं वेदवादिभिः । कर्थं नााविदहीनं तद्वद योगींद्रसत्तम ॥११॥ खान॑दः सर्ब॑संयोगे जायते
नाऽच्र संरायः । क्षेच्रस्याख्या कथं पापा खानंदस्य वद प्रभो ॥१२॥ भूखंडधुवाच । क्षें गाणेश्वरं शाखे सर्वमान्य न
विद्यते । बह्मणस्पतिक्षेचत्वात्‌ ब्रह्मरूपं च तत्‌ स्तम्‌ ॥१६३॥ यथा खानंदरूपश्च खसंवेद्यात्मकः सखतः । तथा खानदक्षेच्र
तु ब्रह्माकारं प्रकीर्तितम्‌ ॥१०॥ देहः सयुणरूपस्तु निगैणं तस्य मस्तकम्‌ । तयोर्योगे यथा देहस्तथा क्सत्रं प्रकीर्तितम्‌ ॥१५॥
भ्रांतिरूपा सख्यं सिद्धिर्देहधान्नी बभुव ह । भरांतिधारकखूपा च बुद्धिः क्षेत्रं तथा स्तम्‌ ॥१६॥ संगदहीनतया सर्वं
स्रीपभावसुखं स्खतम्‌ । गणेक्ासिद्धिबुद्धीनां तथा शषेत्र॑ प्रकीर्तितम्‌ ॥१७॥ बहुनाऽच्र किक्तेन गणेरास्य फिमप्यहो ।
स्षेत्नादिकर ब्रह्ममयं प्राकरुतं नैव विद्यते ॥१८॥ यत्किचिद्धणराजस्य तत्तद ह्यप्रवाचकम्‌ । रोकादिक सुनी जह्मणस्पति-
रुच्यते ॥१९॥ गणेदाक्षे्रसंभूतानि श्षे्राणि समंततः । तच्चैव मरणे देवा; फएरदानि भवंति च ॥२०॥ धर्मा्काम-
मोक्षाणां प्रदानि कथितानि तु । गाणे प॑चमं ब्रह्म ब्रह्म श्रूतपदभ्रदम्‌ ॥२१॥ ततो द्वारस्य यात्रायां घमाथकामसुक्तयः ।
संस्थितास्तन्न लभ्यते याच्राक्रारिजनैः पराः ॥२२॥ क्षेन्ने मरणतो देवाश्चतुभि्र्जितो भवेत्‌ । नरः सदयस्तु संस्काराद्रह्य भूतो
न संशयः ॥२३॥ खरासखुरमयं क्षें गाणेशं ब्रह्मवाचकम्‌ । साक्लात्‌ कृतं शिवायै क्षेच्रं दैवं ततः स्द्तम्‌ ॥२४॥ कमल-
मस्तकस्थत्वात्‌ पश्चादासुरकं स्षरतम्‌ । तयोर्योगे खसंवेयं सवांदौ तत्‌ प्रकथ्यते ॥२५॥ यदैकद्वारयात्रां यः करोति च

3
ख- पु, ४

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

स, ६ अ. ११ पान २४

कण क 2012 2.2.22

चतुषु सः ¦! अगप्लुयात्तेद्धव सौख्य मानवो यच्र कुच्रगः ॥२६] यस्मात्‌ कस्मात्‌ समायातः सक्रयात्रा समाचरत्‌ । क्षत्रस्य
च गणेदास्य द्वारां सर्वमाप्नुयात्‌ ॥२०॥ यो निदं इवारयाच्रां स क्षेत्रसंस्थः समाचरेत्‌ । व॑यः क्षत्र स्थलोकानासंते ब्रह्म-
मयो भवेत्‌ ॥२८॥ ब्रह्मांड न समं किंचिद्भणेशक्षत्रकेण तु । चतुभिवेजितं पक्त पचमं तचतुमेयम्‌ ॥२९॥ बुधेगणेन्वर-
क्षेत्रं चिविधं परिकीर्तितम्‌ । बाद्यांतरादिभेदैश्च श्यूणुत देवनायकाः ॥३०॥ गभागारं गणेरस्य वासं योजनाधेकम्‌ 1
बसुर्मणपतेश्ैवावतारास्तच्र संस्थिताः ॥३१॥ गाणे सुद्ृलदया ये तत्र ते संस्िता वसुः । सेवाथं गणराजस्यान्ये जना
भवनागताः ॥३२॥ तदेच चतुरस्रं तु चतद्रारखरोभितम्‌ । भक्तेभ्यः सिद्धिदं प्ण मनोरथसुप्रकम्‌ ॥३३॥ गणद्रात्‌
पूर्वदिग्भागे धनुषां च इहातानि तु। षट्किचिह्यूनमानानि द्वारं सवाधरदं मतम्‌ ॥३४॥ तच्र बुद्धिः स्थिता साक्षाद्ियाभिः
सेविता खयम्‌ । कलाभिः पूजयित्वा तां ज्ञानवान्‌ पुरुषो भवत्‌ ॥३५॥ गणेदादक्षिणं भागे द्विरुणं दूरगं भवत्‌ ।
पूर्वद्रारादक्षिणगं द्वारं गभभितं महत्‌ ॥३६॥ तच्च प्रमोदकादयाश्च गणा ब्रह्मसुखे रता; । संस्थिताः प्रूजनेनेव गाणपल्य-
पदप्रदाः ॥३०॥ गणेदात्‌ पिम भागे द्वारं गभंखहस्य च । द्विय॒णं दक्षिणद्भाराद्‌ दूरगं परिकीतितम्‌ ॥३८॥ तच सिद्धिः
ख्य दवा; संस्थिता पूजनेन तु । नाना सिद्धिसमायुक्ता नाना सिद्धिपभरदायिनी ॥३९॥ पादन्यूनेन मानेन पञिमद्रारत-
स्तथा । उत्तरद्वारमाख्यानं गणेदासंसुखे बुधैः ॥४०॥ तत्र देव्यश्चतुःषध्िर्योगिन्यः संस्थिता बुः । परिवारयुनाः सवां
योगसिद्धाश्च मातरः ॥४४॥ तासां पूजनमात्रण योगं विद्यात्‌ स मानवः । अंलघानादिकं नाना कामदं नाच्र सहायः \*२॥
गर्मागारस्य याचनां यो नित्यं कुरयान्नरोत्तमः। अधवा तु चतुर्थ्या तै सवेकामागेसिद्धये ॥४३॥ याच्राथं मानवो दवाः
समागतो भवद्यदा । तदा कुर्यादधो भक्तया यात्रां गभेग्रहस्य च ॥४४। गभागारात्‌ पर॑ क्षत्र दवाटयभिति श्रुतम्‌ ।
तच्र देवादयः संति खर्मस्याः सेवनोत्सुकाः ॥४५॥ चरि योजनपरमाणेन चतुरसखं च तन्मनम्‌ ¦ द्वाराणि तस्य चत्वारि
कथयामि समासतः ।४६॥ गणेरात्‌ प्र्वदिग्माग किचिष्यूनानि दूरः । रशानानि प्रवद्रारं तु घलुषां हि चतुद ॥४५॥
तत्र चैरबराजेद्रो नम्रः सवभयकरः। त्रिली सुक्तकेदाश्चातिष्टत्‌ खतेजसान्वितः ।४८} तदय पूजनमाच्रण वाञ्छितं
लभते नराः । यातनां न कभेत्‌ सोऽपि नानाकर्मससुद्वाम्‌ ॥०९॥ तस्माद्‌ द्विगुणमानेन गणेशाद्‌ दूरतः शिवः । नील-
करश्च देवेरा दि णद्रारपोऽभवत्‌ ॥५०॥ तस्य प्रजां पङ्याव्यस्तया वंधनतो नरः । सुच्यते नात्र संदेहो विषवाधा-

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

= ~ ~ (2
8

विवर्जितः ॥५१॥ पथ्िमे विध्राजान्त दक्षिणाद्‌ द्विय॒णे स्थितः} द्रे यः कृत्तिवासाः स द्वारदेवः प्रकीतितः ॥५२॥ तस्य
पूजनमाच्रेणाऽऽसुरं कम विनयति । ईप्सितं लभते चापि याच्रामात्रेण मानवः ॥५३ उत्तरे गणनाथ पञ्चिमात्‌ पाद-
हीनतः । द्वाराद्‌ द्वारं स्थितं देवास्तत्र भीमेश्वरः स्थितः ॥५०।॥ तद्य यात्रां प्रकुयीयः सद्यः सत्तासमन्वितः । भवेत्‌ स
मानवश्चारोग्यं लभेत निरंतरम्‌ ॥५५॥ ततीयक्षे्ररूपं तु कथितं विस्तरान्‌ मया। चतुद्रौरयुतं पुण्यं मयूर तन्मतं परम्‌ ॥५६॥
षे्रात्‌ सर्वच देवेदा योजनं चतुरस्रणम्‌ । देवक्षत्र॑ समाख्यात चतुर्विधपद्प्रदम्‌ ॥५७॥ क्षेत्रात्‌ पूववि भागस्थो नरो
गच्छेन्‌ मृतः खयम्‌ । विज्कुठे नात्र संदेदस्तत्‌ क्षत्र वैष्णवं यतः ।५८॥ दक्षिणे क्षेच्ररूपात्तु खतो योजन मध्यगः । स कैलासे
वसेतरनं दौव॑ क्षें यतः स्यतम्‌ ॥५९। मयूरात्‌ पथिमे क्षेच्रायोजनस्थो सतो भवेत्‌ । शक्तिलो्वं वसेत्‌ सोऽपि शाक्तं
क्षत्र च तत्‌ स्द्रतम्‌ ॥६०॥ मयूरादुत्तरे देवा यो तो योजनखितः! स सौरे संवसन्नित्यं सुक्षेत्रं यतः स्यतम्‌ ॥३१॥
एवं क्षेत्रस्य माहात्म्यं प्रमाणसहितं मया 1 कथितं श्रवणाच्चैव पठनात्‌ पापदारकम्‌ ॥६२॥ तच्र गत्वा महेराना प्रूजयत
गजाननम्‌ ! स्ापपित्वाऽचल्ं सूतिं सिद्धि प्राप्स्यथ निशितम्‌ ॥६३॥

| ओमिति श्रीमदाव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराणे षषे खंडे बिकटचसति क्षेत्रप्रमाणवणेनं नाम एकादशोऽध्यायः ॥

“> ॐ + €<

॥ श्रीगणेराय नमः ॥ देवा उुः । पुरा कल्पे मह्माग मयूरे द्वारसंभिताम्‌ । यात्रां कृत्वा नराः सिद्धिमल मंस्तद्रदस
नः ॥१॥ देवभूमौ खता ये वै तेषां सिद्धिं वदस्व च । एकद्राराभ्रितां चात्ां कृत्वा के सिद्धिमाप्लयुः ॥२॥ त्वा कथां
महारम्यां हरषश्चेतसि वधते । सवज्ञोऽसि न संदेह आदिमध्यांतगस्तथा ॥३॥ भूष्ंडधुवाच .। पुरा जातां कथां रम्यां श्चुणुध्वं
देवसत्तमाः । स्वगुरं सुद्त नत्वा कथयामि समासतः॥४॥ द्राविडे ब्राह्मणः कशिद्विवयादीनो बभ्रूव ह । तन्रैवांयजजातिस्थो
नरो मूढस्तथाऽनवत्‌ ॥५॥ माता पिता तस्य हीनौ तथा व्यक्तौ सुद्टल्नैः । व्यक्त्वा स्वदेखभूभि वभ्रमतुस्ती महीतलम्‌ ॥६॥
प्रसंगाच्च जनानां त्त मयूरे दैवयोगतः । समागतौ जनैयुक्त तस्थतुस्तत्र हषतः 9) स्नात्वा प्रभातकाले तौ रामीदूवौदलं

-(--------(---------(-----------------------(---- ---------

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

नि 2 कावा वासा रे पान रै

~~~ -------~-----~--- “+^

तथा । गद्य ॒विघ्रेशपूजार्थं जग्मतुः स्नेहभावतः ॥८॥ अंल्यजेन स्वकीया च प्रदत्ता ाद्यणाय तु \ पूजा दूर्वादिसंयुक्ता
गणेहा्थं स्वधर्मतः ॥९॥ बाह्मणो गणराजं तं पूजयामास भावतः विधिर्मरैरविहीनस्तु जलपधरादिभिः परम्‌ ॥१०॥ ततस्तौ
जन संघातैजग्मतुदैवसत्तमाः । ग भौगारद्वार खंस्थां यात्रां चकतुरादरात्‌ ॥१९॥ पूर्वद्वारे समागम्य बुद्धि संपूज्य तं पुनः ।
गणेशा पूजथित्वा तौ तस्यतुस्तन् देवपाः ॥ १२] उपोषणसमायुक्तौ विधानेन बभूवतुः । द्वितीये दिवसे याचा ्ुधितौ तो
न चक्रतुः ॥१३॥ भातरं त्यक्त्वा गनौ हर्षार्यक्त्वा क्षेचरं महाद्भुतम्‌ ! अकसमात्‌ ज्ञानसंयुक्तौ वियायुक्तो च भूवतुः ॥१४।
जातिरमरौ विषेण विचारं चक्रतुः परम्‌ । अहो वणयि क्षे्रमाहात्म्यं न प्रहाक्यते ॥१५॥ एकद्वारस्य याच्ना तु कृताः
ऽऽवाभ्यां ततः पस्म्‌ । ज्ञानं विद्यायुनं प्राप संपरणा कि स्तुव ‡ क्रतोम्‌ || १ द |} ततः स्वनगरं गत्वा सवमान्यौ वभूवतुः | तेन
संस्कारयोगेन गणा भजने रतौ ॥१५। भक्तेथलेन नौ देवा अने स्वानंदलोकगतै । तत्र विपेश्वरं॑दटरा ब्रह्मभूतो
बग्ूवतु; ॥१८॥ एवं नाना जनः द्रारसिद्धि तच्र प्रलेभिरे । न मया वर्णनं शक्यमन्धेरवर्षदानेरपि ॥१९॥ अन्यद्वरेषु सैष
यथोक्तफरूभोगिनः। न संदेहो बभ्रवः कथयितुं नेव राक्यते ॥२०॥ मयूरे ये श्ना; कषेत्रे तेषां सिधि वदाम्यहम्‌ ।
देवसुख्याश्च श्रणुत सवेसंनोषवधिनीम्‌ ॥२१॥ पुरा शद्रः समायातः कच्िदैववरोन तु! कुष्टरोगसमायु्तो मयूर
पू्रनामकः ॥२२] तत्रोच्छि्टादि्कं संजन्‌ भिक्षायां निरनोऽभवत्‌। मासमध्ये भूतः सोऽपि श्रां रोगेण पीडितः ॥२६॥
स स्वानंदं समाश्रित्य ब्रह्मभूनो बभूव ह । एवं नाना जनाः कषे ब्रह्म भूता मयूर्के ॥२४॥ तेषां न शाक्यते वन्तु चरित
देवसत्तमाः । यथोक्तफल भोक्तारो बभूवुनीत संदायः ॥२८॥ नच्र क्ेत्रसिता देवा नराः पापपरायणाः ¦ ग्रता क्त्र यदा
तैषां भयं यमकरूलं न हि ॥२६॥ नम्र भैरवनामाऽसौ कथित; क्षेत्रपालकः । दंडधारक एवं तु सदा मायूरबासिनाम्‌ ॥२७
तस्याध्ीनं समग्रं तु क्षत्रं वैनायकं परम्‌ । शुद्धं कृत्वा नरं दंञ्यं स्वानेदे रथापकोऽभवत्‌ ॥२८॥ दा उच । कोऽ
नभ्रस्वरूपण भरवः सवभेरवः । कीदशी यानना विप्र मयूरे पापकारिणाम्‌ ॥२०॥ भगंड्युवाच । माया मंगविहीनोऽय सदा
साक्षिवठुच्यन ] नेन नम्र हति ख्यानो गाणपद्याग्रणीः परः ॥३०॥ यर्माद्रीतानि तच्त्वानि जगत्‌ संवतंयंति तु । ब्रह्मा
खष्टिकरो देवा विष्णुः पाना च तद्भयात्‌ ॥३१॥ हरः संहारकारी च सूर्यस्तपति नित्यदा । संमोहधारिणी शाक्तिः सदा भवति
तद्भयात्‌ ॥३२॥ इत्यादि सकलं तस्मा द्धीनं स्वस्वपदे स्थितम्‌ । स्वस्वकर्मकरं भोक्त तेन भेरवकः स्तः ॥३३॥ मायया

त अ=
गॐ 1 9 0 > "५० >+ 22०29292
(८ आ, क क भ क, ज (2 (र) सक उ कः
~~ ^

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ. १२ पान्‌ २७
39०99443.

गणराजेन खृष्टः सर्वाथदायकः । गणेरानां न संदेह इतरेषां भ्थकरः ॥३४ गभीगारं गणेशास्य रहस्य रूपसुच्यते ।
अतस्तन्नैव देवेक्ा; स्थातव्य यत्नतः सदा ॥३५॥ त्र पूजादिकं कार्य सत्क्मादिकसुत्तमम्‌ ! न तच्राच्तकामादिकलन्यं
मानवेन च ॥३६॥ न च मूत्रमलस्यागः कतैव्यस्तच्न देवा; । सदा गाणेश भावेन स्थातव्यं मानवैः सदा ॥३६७॥ क्षेत्रे पु्यं
यथा परोक्तमधिर्क छन्पदेशानः तथा तच्र कृतं पापमधिक्रं भवतीत्यहो ॥६८॥ अतः कषेत्रेषु पापानि नाचरेत्तु नरोत्तमः ।
यथाशगसख्नं विधानेन पुष्यं तेषु समाचरेत्‌ ॥३९॥ अन्यक्षेत्रे पापं यत्‌ क्रतं नश्यति ततक्षणात्‌ । क्षेत्रेषु प॑चदेवानां
ब्रह्मादिपदगेषु वै ॥४०॥ नरैस्तेषु क्रतं पापं मयूरे नह्यति क्षणात्‌ । मयूरे यत्‌ क्रतं पापं वज्रलेपं तु तत्‌ स्मृतम्‌ ॥२१॥
विरि तत्र प्रवक्ष्यामि श्ण॒त देवसत्तमाः! येन संकयहीनाश्च भविष्यथ विचारतः ॥४२॥ मयूरे यत्‌ कृतं पां देवालये
विनदति । देवालये क्रत चैतद भा गारे चयं व्रजेत्‌ ॥४३॥ गभीगारे कृतं पापं द्वारयाच्राबलेन च । नहयदयच्र न संदेहः
प्रदक्षिणविधानतः | ४४ द्वारयाच्राक्रतं पापं वञ्जलेपमयं भवेत्‌ । तदेव यातनां द्वा नरस्य नारामेष्यति ॥२५॥ यदा
जन्मादि पारभ्य मरणांतं समाचरेत्‌ । पापं मयूरक्षेत्े स॒ यातनां पट मेन्नरः ॥४६॥ द्ववर्षसहस्राणि नप्र मैरवनायकः ।
भैरवीं यातनां दत्वा शुद्धं करोति मानवम्‌ ॥2७॥ यातना चिविधा तस्य भैरवस्य महात्मनः । कथयामि समासेन तां
श्रूणुध्वं महेश्वराः ॥४८॥ अभिङ्कुडादिकं तन्न संस्थितं भैरवस्थटे । याम्याह्लक्षाधिकं परोक्तसुग्रं वक्तु न राक्यते ॥४९॥
आदावेव स तां दक्वा पञ्चाद्‌ यमसमां प्रस; । ददाति यातनां घोरां भैरवो भयदायकः ॥५०॥ ततो भूतपिराचादि संभूतां
प्रददाति सः। ततः शुद्ध नर कृत्वा खानदे स्थापयिष्यति ॥५१॥ चत्वारिंदात्सहस्राणि भैरवीं यातनां खयम्‌ । ददाति
तु ततो याम्यां त्रीणि साद्खक्ाणि हि ॥५२ ततखीणि सहस्राणि चैक्ाचीयोनिसंभवाम्‌। ददाति क्रोधसंयुक्तो न्नः
छयूलधरः पः ।५३॥ एवं सवं समाख्यातं यातनाजं महद्भयम्‌ । यथा मयूरक्षेच्रस्थो नरो विवान्‌ खतः परम्‌ ॥५४॥ पापशूपा
नरा ये वै गाणेरो संस्थिताः खलाः । तान्‌ खयं भेर्वाधीदाो बहिः कुर्याद्धयपरदः ॥५५॥ पुण्यद्ीलान्‌ हदिस्थश्च समानाय्य
मदेभ्वरा; । भैरवः क्ले्रगान्‌ क्रत्वा रक्ष निलयमावरात्‌ ।५३॥ मयूरक्षेत्रसंस्था ये क्षच्रसंन्यासधारकाः । न तेषां दुःखलेराश्च
-मवेदेवद्रसत्तमाः ॥५७ ॥ लक्म्या नारायणस्तान्‌ वै धमेयुक्तान. करोति सः! पार्वत्या शोंकरस्तदरन्नानार्थान्‌ संददाति वै ॥५८॥
रत्या कामः खयं तेभ्यो नाना कामान्‌. ददाति दि । भूम्या वराहकश्चैव ज्ञानं ददाति दान्वतम्‌ ॥५९॥ अतः स्थं परितज्य

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

पान्‌ २८
मयूरं तत्‌. समाश्रयेत्‌ । खहद्धिस्तं त॒॒देवेछा ब्रह्मभूतं॑बद॑ंति दि ॥६०॥। नानायोनिगतो जंतुस्तच् ॒चखरीपुत्रसंयुतः

दोहपोषणसक्तश्च बभ्यूवे देवसत्तमाः ॥६१॥ नरदेहै समाभ्निलय गाणेशक्षे्रगो यदि। न भवेत्‌ स सदा ज्ञेयो
रासभैस्तुल्य भावगः ॥४२॥ प॑चमं व्रह्मरूपं यत्तदेव भूभिर्ग॑मतम्‌ । क्षेत्ररूपेण तद्ये वै न सेवते समाः पदो; ॥द६॥
स्वर्भषु देवसुख्याश्चेच्छंति मानवदेहकम्‌ । गत्वा मयूरक्तेत्रे तु भरिष्यामः सखु भाग्यतः ।६४॥ तच्रैव मरणे ब्रह्म प्राप्यते
पचम परम्‌ ! धमौ्काममोक्चास्तु यदिच्छति परात्परम्‌ ॥६५॥ काडयादिक्षेच्रमुख्येषु यत्कृतं सुक्रनं नरै; । तेन संस्कार
योगेन मयूरं भ्यते परम्‌ ॥६६। इनि सव समाख्यानं वासरूपं विद्रोषतः । पठनाच्छ्वणान्निय पक्षेत्रवासफल्पदम्‌ ॥२७॥

॥ ओमिति श्रीमदन्स्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्वदे महापुराणे पप्र खंडे विकटयसिते मयुरघ्त्रवास्युभाद्ुभवर्णनं नाम दशोऽध्यायः ॥
2 ">> (<. ¢<

॥ श्रीरणेक्ञाय नमः ॥ देवा उचुः! कथं गणेद्राक्षत्रस्य नाम जातं मयूरकम्‌ । एतत्‌ क्ोतूदलं ब्रहि भ्ररडिन्‌ परमाधैद ॥१॥
रटदयुवाच । पुरा कल्पे महेदानः मवद्धिस्तत्र विघ्रपः। आराधिनः स वै साक्षाद्ररदस्तान्‌ समाययौ ॥२॥ मयूरवाहनो भूत्वा
दाहस्तो दरायुधः । ठंबोदरो गजमुखः प्रसन्नात्मा मदृश्वरः ॥३॥ उवाच तान्‌ ब्रणुध्वं मे वरांश्च मनसीप्सितान्‌ । दास्यामि
पसा तुष्टो भक्त्या स्नोत्नादिना परान्‌ ॥॥ नैमानसेण्सितं सवं वत्तं तस्माद्रजाननात्‌ । पुनस्तं तै गणाध्यक्मूचुः
परांजकयोऽमराः ।५॥ मूषको वाहन नऽभुन्‌ मयूरप्वज चाधुना । मयूरारूढ एव त्वमागनोऽसि गजानन ॥६॥ अस्मिन्‌
कषेत्रे मयूरस्यो दृष्टस्त्वं गणनायक । अतो मयूरजन्माख्यं क्षेत्रं जातं त्वया कृतम्‌ ॥9 अदय प्रथरतिरेतत्त क्षेत्रे मायूरनाम-
कम्‌ । भवेत्तत्‌ सर्वविरूयानं त्वत्प्रसादाद्रजानन ॥८॥ मयूरक्षेत्रनाधस्त्वं मयूरेशो भव प्रभो । नाम्ना सवत्र तिस्यातो
'यक्तानयरहकारकः ॥९॥ तथेति ताचुवाचाथ गणरांऽतदेधे खयम्‌ । देवेशा अभमवन्नत्वा खखक्रायेपरायणाः ॥१०॥ एतद्वः
सखषमाख्यातं कारणं नामघारणे । क्षेच्रस्य क्षेत्र नथस्यान्यच्छणुध्वं महेभ्वराः ॥११॥ चि्ाकारा महामाया दनंतखेटकारिणी ।
मयूरा सखा खमाख्याता मयूरेशस्तु तत्पतिः ॥१२॥ चठुब्रह्ममयं क्षें मायारूपं मयूरकम्‌ । विहारतस्तच देवा मयूराः
६ अ वः

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

खं. ६ अ. १३ पान्‌ २९.

परकीर्तितः ॥१३॥ वेव उचः । चतुर्थंजो गणाध्यक्षो मयूरे संस्ितोऽभवत्‌ ! कथं ददासुजः सोऽपि वभूव वद योभिंप ॥१०॥
भूरंडधयुवाच । भूस्वाने दमयं क्ष्मेकं सवोदिसंमतम्‌ । गाणे तच्र देवेशा न चिच्रे किंचिदंजसा ॥१५॥ एकाक्षर भवं ध्यानं
प्रथमं परिकीतितम्‌ । सर्वादौ तत्‌ सुविख्यातं क्षेच्रसंस्थं बभूव ह ॥१६॥ सप्रकोरयो महामंच्रा गणेहास्य महात्मनः । सवे
मयूरक्षत्े ते करपमेदे स्थिता बुः ॥१७॥ जन॑तरूपधारी सु दिताय गणपोऽभवत्‌। लोकानां तानि सर्वाणि मयूरे संभवति
हि ॥१८॥ मयूरकषेत्रगश्चैव गणेशो भक्तकारणात्‌ । नानाक्षत्रस्य भावेन तिष्ठति कल्याऽमरः .॥१९॥ अतः सबीणि रूपाणि
माणेदानि विरोषतः ! मायूरे स्थितान्येव मूलभूते महेश्वरा; ॥२०॥ शक्तिस्वाच । शर्डिवचनं श्चुत्वा हरषयुक्ताः सुरेश्वराः ।
ऊचुस्तं परणिपत्यादौ भक्तिनग्रात्मर्कधराः ॥२१॥ त्रह्याया ञ्चुः । दंडकारण्यदेरो तु गणेशस्य महात्मनः । क्षेत्रं सुर्यं कथं
जातं तन्नो बद महाखुने ॥२२॥ भ्रू्ेडधुवाच । स्वस्वकर्भक्रतं देवास्तस्य दंडः परकीर्तितः । छमाद्यममयः राखे नर मोक्तव्य
ठव च ॥२३॥ दडानां नादा पूर्ण तेनारण्यं प्रकीर्तितम्‌ । शल्यवत्‌ सर्वैशाखेष्वरण्यं तत्कथ्यते वुधेः ॥२४॥ ब्रह्मभूय
पदं पूर्ण परं चादंडवाचकम्‌ । द॑डकारण्यकं तेन नाम तस्य विरोषतः ॥२५॥ दंडकारण्ये देवो ब्रह्म भूलमयः परः । गणेशो
वेदवादेष्वदं डिनां स दितावहः ॥२६॥ अदडिनश्च योगींद्र; कथिता; छएकसुख्यकाः । योगेरो ब्रह्मणां नाथो गणेदास्तच्र
राजति ॥२०॥ इतिहासं धवक््यामि पुरा चृत्तं सुरेश्वराः । खष्टान्यरण्यसखुरूपानि ब्रह्मणा कायसिद्धये ।२८॥. दंडकारण्यकं
तेषु गणे लालसं सदा । उवाच वेधसं नत्वा करत्वा करु षुरा ॥२९॥ दंडकारण्यमुगाच । ब्रह्मभूयप्रदं द्वं भजिष्यामि
पितामह । तदर्धं मरां मे देहि सर्वज्ञ सुरुयक्र ॥२०॥ नक्षोवाच । गणे भज भावेन ब्र्ममूतः स वै स्मृतः । समूहानां
प्रः पूणः समूहा ब्रह्मवाचकः ॥३१॥ खानंदनगरं यस्य सिद्धिवद्धिः भिये परे । लक्षलाभौ सुतौ पोक्त वाहनं मूषकः
परः ॥३२॥ गजाननमयो यस्य देहश्च नररूप धुक्‌ । सरद बह्ममयं तेन ब्रह्मणस्पतिरूच्यते २२ एवसुक्त्वा ददौ तस्मै
जमेकाक्षरं परम्‌ । तं नमरकृत्य ततश्चैव जगाम तपसे खयम्‌ ।३४।॥ दिव्यवधेसद्रेण जानं माणेदाकं परम्‌ । करध्वाऽरण्य
महादेवस्ततो भर्वित चकार ह ।२५॥ तययौ गणराजस्तु पसन्नो भक्तवत्सलः। जगाद चरण ते चित्त स्थितं वरमरण्यक ॥३६॥
त हृष्टा दंडकारण्य समुत्थाय ननामतु । पूज्यं स्तोतुं गणाधीडं चक्रमे तत्करृतांजलिः 1३७॥ दंडकारण्यसुवाच । नमस्ते

= [*ऊ

मज्ञवकत्राय गणेशाय महोदर ब्रह्मणे ब्रह्यपालाय वित्रशाय नमो नमः ॥३८॥ । देरंवाय चतुवाहुषराय कजपाणये।

ससक स ~^ =" ~~~ ध प्छ

जलत
स 11 त ~~~

2।.८1720021108@24111811. 011

2।.८1120021108@24111811. 011
1
2 प

पाशांङशधरायैव परेशाय नमो नमः ॥२९॥ अनादये च सरवैषामादिरूपाय ते नमः । ज्येष्ठानां ज्येष्टरूपाय ज्येष्ठाय चै नमो
नमः ॥४०॥ सवानंदवासिन तुभ्यं सिद्धिबद्धिवराय च । सिद्धिवुद्धियदानने ते मूषकध्वजिने नमः ॥४१॥ मूषको परिसंस्थाय
गणेद्ाय परात्मने । नानामायाभरचालाय 1 ने नमः ॥४२॥ नायकानां विरोषेण नायकाय विनायक । नायक
वेजितायैव नायक्रत्वप्रदायिन ॥४३।॥ विप्राय महाविध्रधारिणे सर्वदायिने । पददात्रे तथा हये विदरशैस्ते नमो
नमः ॥४४॥ अमेयदाक्तये तुभ्यं सवपूज्याय त नमः| कि स्तौमि त्वां गणाधीरा योगाकारखरूपिणम्‌ ॥४५। अधुना
वरदोऽसि त्वं तदा मे नाम साथकम्‌ । कुर नित्यं वस खामिन्‌ मम देहे गजानन ॥४६॥ भक्ति देहि त्वदीयां मे सदा
्रह्ममकारिनीम्‌ । तनाऽदं कृलकरलश्च भविष्यामि गजानन ॥४अ। एवमुक्त्वा गणेक्ानं प्रणनाम क्रूलांजटिः। भक्ति.
भावसमायुक्तं तद्खगाद गजाननः ।!४८॥ श्रीणजानन उवाच । त्वथां क्रतमिदं स्तो मदीयं सर्वसिद्धिदम्‌ । भविष्यति महा.
रण्य भूक्तिसुक्तिपरदै परम्‌ ॥५५॥ त्वयोक्तं सफलं सर्वं भविष्यति सदा पियम्‌ । मामेव सर्वभावेन भजिष्यसि न
संशायः।।५०॥ नानावनारवांश्वैव त्वदहस्थोऽदमंज सा। भविष्यामि गणेदोक्त्वांऽनर्दपे देवसत्तमाः ॥५१॥ अतो गणेराक्षेत्र त
दंदकारण्यसुत्तमम्‌ । सकलं नच्च सवार्थं देवास्तस्य समाययुः ॥५२॥ तेषां क्षेत्राणि देका द॑डकारण्यगानि तु) तेषु स्थिता

सर्वेष्वरण्यः #

विषेण प [रि + ~ # कः ( पि
विषेण भजनं गणनायक्रम्‌ ।५३॥ सर्वष्वरण्यदशाषु गणाः भरतिनिष्ठनि । दंडकारण्यमध्ये स षेणावनारक्रत्‌ ॥५४॥

दक्रारण्यक् सव गणराक्षव्रसुच्यनं पेच नन्पथ्य भिन्ने स्वार न. ी त 2
1 ४ ध 1 भिन्नं खानंदवाचकम्‌ ॥५९॥ ब्रहमाया उचुः। धन्योऽसि योगिनां
मध्ये सवत्तंगायनादाकः । श्ुल्वा त्वदवदनां मोजान्न तृप्यामः कथामनम्‌ ॥५६॥ अधुना क्रूपया विप द्वारयाच्रां विधानतः ।

द क्षेत्रस्य चरिविधामिनिदासयुतां प्रमो ।६५.५॥
॥ ओभिति श्रीमदातये पुराणोपनिपदरि श्रीमन्मौदरल महापुराणे परे खंडे बिद्रराजचस्ति मयूरेानामदैडकारण्यवरप्रदानवर्णनं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥

">> <<

ऋ 4 1 ----=---2-- ्ल््च्ः न्न ४८ ०2

4

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ. १४ पान २९
54343 1 1 1 02 ~

॥ ्रीगणेराय नमः ॥ भडयुवाच । पुराकल्प भवां सवां कथयामि कथां पराम्‌। संक्षेपेण मदाभागाः खणुध्वं मक्तिसयुताः
॥१॥ काचिद्धिपस्य भाय तु पीडिता दुजंनैः पुरा । सा सती भावरक्तार्थ यत्नयुक्ता वश्व ह ॥२॥ वने पतिविहीना सा
तानुवाच महाखल्ान्‌ । अय प्रारभ्य बश्चाहवि प॑चमे खरी भवाम्यहम्‌ ॥३॥ सत्यं वाक्यं न संदेहो गच्छध्वं वनवासिनः ।
एवसुक्ता गताश्चौरा हषिताः स्वगरदे तत; ॥४॥ सा वने रोकसंयुक्ता विचारमकरोत्तदा । यज्ञां यजमानस्य भतां मे संगतो-
ऽभवत्‌ ॥५॥ करोमि किं समीपस्थ गच्छामि च मयूरकम्‌ । तच्र धर्मस्य संस्थानं वतते नाऽ संङायः ॥६॥ याच्रामात्रेण
तवैव खस्वधर्मैः प्रलभ्यते । एवं विचायं सा देवी मयूरे जगाम ह ॥9॥ स्नात्वा गणेरातीथै सा संपूज्य गणनायकम्‌ ।
ूर्वद्ारस्थितां शक्ति सर्वयुक्तां पुप्ूज ह ॥८॥ पुनश्रैव मयूरेदां पूजयित्वा विधानतः! सत्यसंपालनाथाय स्वगरहं तत्क्षणाययौ
॥९॥ ततस्ते वनगा दुष्टास्तां ययौ पचमेऽदनि । सा सस्मार गणेशानं धर्मदाक्तियुतं परम्‌ ॥१०॥ तस्याः स्मरणमाच्रेणाधिस्तान्‌
सर्वान्‌ ददाह च । सा विस्मिता गणेकानममन्यत विशेषतः ॥११॥ खता सा धर्मराक्तिस्थं गणेहा चित्य मानदा। विक्कुटमगमत्‌
सा तै विष्णुना मानिता राम्‌ ॥१२॥ पुनः कल्पे मयूरे सा पतियुक्ता बभ्ूव ह । ब्राह्मणी तं पुन भक्त्या सिषेवे घमतत्परा
11 १६॥ अंते खानंदगा चैव व भूवे देवनायिका । ब्रह्मभ्रूता महाभक्त्या पत्या युक्ता महाद्धुतस्‌ ।॥१४॥ एवं नाना जनास्तच्र
नाना बण समुद्भवाः । नरा नार्यै देवेदा भदहासिद्धि परटेभिरे ॥१५॥ अन्यच दश्षिणद्रारसंस्थां शणत चादरात्‌ । येन
संद्रायहीनाश्च भविष्यथ विेषतः ॥१६॥ मद्रदेराम हीपालः राखनज्ञो बलसंयुतः । बभ्रूव सर्वनीतिज्ञः परजापालन-
लाङुसः ॥१७॥। कदा सामतकः सर्वैः पीडितोऽतितरां दपः । न समर्थो बभूवैव तेषां निम्रहणे बलात्‌ ॥१८॥ ततोऽतिक्रोक-
संयुक्तो राज्यं त्यक्त्वा महामतिः । जगाम सुनिखादृलं इतैनकं कर्मसिद्धये ॥१९॥ ज्ञात्वा चृत्तांलमेवं तु तस्य राज्ञश्च
छतौनकः । जगाद गच्छ राजेंद्र मयूरे खुसिद्धिदम्‌ ॥२०॥ तत्र दक्तिण मागे तु द्वारमथोत्मकं परम्‌ । यात्रामान्नेण
सवीर्थदायक तत्‌ समाचर ॥२१॥ परणम्य भद्रसेनस्तं मयुरेशं समागतः । दक्षिणद्भारगां यात्रां चकार भक्तिसंयुतः ॥२२॥
पुनः खनगरं गत्वा स्त्वा विनश्वरं पः । जित्वा सर्वान. भद्रसेनः रात्रून्‌ राज्यं चकार द ॥२३॥ एवं चात्राचिधानेन
समथो जायते नरः \ खस्वज्राति जवं देवा अथ विवति निश्चितम्‌ ॥२४। तततः सोऽपि गणेरानं दक्षिणद्वारगं सदा । सुजानो

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

वा वं ३२

मोगममजन्‌ खतः कैटासगोऽभवत्‌ ॥२५॥ पुनर्वैदयोऽभवत्‌ सोऽपि मयूरे देवसत्तमाः ! नित्य. गणेश्वरं दवेम भजद्धक्ति-
संयुतः ॥२६॥ अते स्वानंदगो मूत्वा क्षेत्रे मरणतः खयम्‌ । ब्रह्मभूतः स वैदयोऽपि नान्ना मेधो बभूव ह ॥२७॥ एवं नाना
जना देवा अथंयुक्ता बभूविरे । तच्चैवं कति वो ब्रूयां दाक्यते न मया कचित्‌ ।॥२८॥ अधुना पथिमद्वारसंभूतं कथयाम्यहम्‌ ।
चरित्रं सवेभावज्ञाः श्रूण॒ध्वं परमाथदम्‌ ॥२९॥ मारके नगरे रोगादिभिवैदयः प्रपीडितः ! दस्र भोगरीनश्च सामो नाघ्ना
वभूव हं ॥३०॥ तेन स्कंदपुराणस्थं माहात्म्यं संयुतं कदा । खानंदक्षेत्रजं तेन विस्मितः प्रबभूव ह ॥३१॥ देवाः समागतो
याच्रा्थं मयूरे पुरा स वै! यथाराखं विधानेन तीथेदेवं पुप्रूज ह ॥३२॥ अतीव पीडितः सोऽपि रोगस्तेन चकार ह ।
दारिद्रियेण तथा याचनां पञ्चिमद्रारसंस्थिनाम्‌ ॥९३॥ ततो रोगविनिसक्तो बभूवे हर्ष संयुतः । खगं पुनरागत्य वैदयव्र्ति
चकार ह ॥३४॥ _धनाद्यः स भूवाऽपि सवान्य ¦; सुरेश्वराः । पथिमद्वारसंयु क्तम भजद्गणनायकम्‌ ॥३५॥ खगृहे
मोगसयुकतो वुसुजे विविधान्‌ रसान. । अंते जगाम्‌ राक्तेः स लोकं परमसोख्यदम्‌ ॥३६॥ पुनः कषेत्रे बभूवाऽपि
ब्राह्मणो वेदपारगः । मयूरे गणनाथं स रिवरामाऽमजत्परम्‌ ॥६५॥ क्षेच्रस॑न्यास भावेन मयूरेरौ समाधितः । अंते
खान॑दगो भूत्वा ब्रह्मभूतो बभूव ह ॥३८॥ अथोत्तर भवां यानां शणुध्वं देवसत्तमाः । कर्णाीदे चद्रजातिस्यो बभूवे
भीमनामकः ॥३९॥ कदा श्चुत्वा पुराणं स खेदयुक्तो वभूव ह । व्यर्भं मायामयं सर्व ॒तत्त्यजाम्यहमादरात्‌ ॥४०॥ सक्ति;
संप्रणभावेन लभ्यते केन कमणा । तदेव साधनीयं वै मया मानवदेहिना ॥४१॥ ततो घभ्रामातिखेदसंयुक्तो यन्न तच ह ।
वने ददर शद्रः स विश्वामिच्रं तपोधनम्‌ ॥४२॥ तं प्रणम्य स्थितस्तच्न बभौ तेनाऽपि सत्कृतः । पप्च्छ सुक्तिदं मार्मतं
जगाद स हर्षितः ॥४२॥ विश्वामित्र स्वाच । महास्न मयुत्ैभरैव सत्कममभिविरोषतः। अनेकजन्मसंभूतैर्नरो खुक्तिमवाप्लुयात्‌ ॥४४॥
अतो गच्छ महाक्षेत्रे मयूरेरास्य श्द्रज । उत्तरदवारगां याच्ां कुरु सुक्तिमवाप्स्यसि ॥४५॥ आयासेन विहीनस्तु सक्ति
तत्रैवमाप्लुयाः । मा खेदं कुरु शुद्र त्वं गच्छ गच्छ ममाज्ञया ॥४६॥ भीमस्तं कौरिकं नत्वा मयूरेरं समाययौ ।
उन्तरद्वारगां थाच्नां चकार विधिसंयुतः ॥४७॥ अ्य॑तलोष्टपत्वात्‌ स सुक्तिद्धारं चकार ह । पुनः खगरहमागत्य चकार
कमे देहजम्‌ ।॥४८॥ खधर्मेण युतो निलयं खीपुत्रादैः स संयुतः । धिवर्णस्थजनानां वै सेवां चकार हर्षितः ॥४९॥ सुक्तियुक्तं

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

पान २३
नव

गणेशानमभजन्नित्यमादरात्‌ । अंते जगाम सुर्यस्य लोकं तेजोमयं परम्‌ ॥५०॥ ततः करमेण शद्रः स शुक्कगत्या मदेभ्वराः ।
मोश्षरूपो वभूवाऽपि क्षेजयान्नाप्रभावतः ॥(५६॥ एवं नानाविधास्तत्र खर्वित पापना विरोषतः । तेषां मया चरित यत्तद्रक्तु
न पराक्यते ॥९२॥ जथ. देवेश्वराः पूर्णा यात्रां द्वारसमाभ्रिताम्‌ | कथयामि भवतीत्या सर्वसिद्धिपदायिनीम्‌ ॥५२॥
मालबऽह्पजजातिस्थो बभूवे दुंदुभिस्वनः । नान्ना ख्यातश्च पापात्मा विचचार महीतलम्‌ ॥५२॥ द्रव्यलोभी नरादींश्च
हत्वा कोटरगोऽभवत्‌ । सुमोच ब्राह्मणं सोऽपि न गां वा पापनिश्चयः ॥५५॥ कदाचिन्‌ मार्गगः कथिदरैरयो द्र्यसमन्वितः।
मालवाह्डकारण्य जगाम क्रयकारणात्‌ ॥५६॥ स दृष्टा द्रव्यसंयुक्तं महामागंसमाधितम्‌ । नाना जनैश्च संकीर्ण तमन
परययौ खल; ॥५अ॥ वैद्यं कमेण देवेशा मयूरं समागतम्‌ । अल तं सोऽपि दुरबद्धिराययौ दुंदुभिस्वनः ॥५८॥ स वैद्यो
गणनाथस्य यात्रायां निरतोऽभवत्‌ । अंत्यजोऽपि तथा तत्र यात्रां तेन चकार ह ॥५९॥ चतुद्राराणि कृत्वा तु संस्िता
विविधा जनाः । चांडालस्तच्र मायूरे तद्रत्तस्थौ स वै खलः ॥६०॥ ततस्तस्य च दुर्ुदधरबुद्धिमेदो धभूव ह । विचारमकरीचित्त
स. स्वयं दुंदुभिस्वनः ॥३१॥ अहो मयाऽतिमूर्खेण पापं नानाविधं कृतम्‌ । का गतिमेरण मे तु भविष्यति दारुणा ॥६२॥
तती वैश्यं मणम्यव गतः स्वस्यानमादरात्‌ । स्वधमसंयुतो भूत्वा चकार कर्म देदजम्‌ ॥६३॥ पू्द्वारजपुण्येन स्वधर्माचार-
सयुलः । दाक्षणद्धारजेनव सत्तायुक्तो व भूव ह ॥६६॥ पञ्चिमद्रारपुण्येन रोगायभिविवर्जितः। धनाढ्यो विविधान्‌ भोगान्‌
बुजेऽसौ सहद्‌ब्रतः ॥१५॥ उत्तरद्रारजेनैव याच्राया; फलरूपिणा । महामोक्ष शुङ्गत्यांऽत्यजो छेभे महेश्वराः ॥६६॥ न
शाव स वा दारकारिणाम्‌ । नानावणाश्रमे संस्थाश्तुरवर्मयुता बुः ॥६७॥ नारीनरः पडस्थश्च जीवस्तश्र
समागतः । द्वारयाच्रां तु यात्‌ स चतुविधं फलं रमेत्‌ ॥६८॥ इति द्वारस्य याच्रायाश्रितं संश्रणोति चेत्‌ । पठति तस्य
सव तु खषटटं कमं संनवेत्‌ ॥६९॥

॥ ओमिति श्रीमदव्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोदरके महापुराणे समे संडे पिकटचसति दवासयतावर्मनं नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥
"> <<

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<110021108@201112||.0111

~“ "~ ~ ---------------------------~--~~-~-~ ~

प 2 त

म (7 1 ~ 7 ८ ८१८ ८7 ८ ८ ~+: ~---~----- ~ -- ~~ ~~~ ~~~ ~~~ ~~ -~-- ~~ -८ ~~~ --- ---------- ~.

॥ श्रीगणेशाय नमः । भरश्ंडधुवाच । देवालयस्य द्वाराणि चत्वारि कथितानि च । तेषां चरित्रकं देवाः कथयामि सुसेविनाम्‌
१॥ बश्रूव शुद्रजातिस्यो गुजरे मानवः खलः । नाघ्ना शं खरिति ख्यातो द्रव्ययुक्तः सुहृतियः ॥२॥ स सायाहे जगामैव
किंचित्‌ कायाथमादरात्‌ । ग्रामाट्रदिश्च तत्राऽपि पतैः संवेष्ितोऽभवत्‌ ॥२॥ दष्टा परेतान्‌ महोभ्रान्‌ स भयभीतो बभूव द्‌ ।
ततस्तं विविशुः स्वे परेताः परमदारुणाः 121 तच्रैव पतितः श्ुद्रस्तदथं सु्टदस्ततः । समाययुस्तं संगृद्य स्वगं प्रययु

खलम्‌ ॥५५॥ ततः पिराचतुल्यः स विचचार महीतलम्‌ । तदथं खुहृदः सर्वेऽभवन्‌ यत्नपरायणाः ॥६॥ तथाऽपि तं महाप्रेता
सुखुचुने कदाचन । तत्तत्‌ क्षेत्राणि तीथानि बभ्रसुस्तेन संयुताः ॥७॥ तदपि प्रेतराजास्तं खुखुचुने प्रतापतः । सुद्टवस्तेन
संयुक्ता महत्‌ क्षेत्र समाययुः ॥८॥ मयूरेरा समभ्यच्यं रामु गद्य सुह्यज्यनाः । जग्मुस्ते भैरवं देवं नप्रूपधरं परम्‌ ॥९॥
दहनेन महेदाना भैरवस्य महात्मनः । प्रेतास््यक्त्वा ययुः सर्वे हां गीतान संरायः ॥१०॥ सखस्थप्रकरूतिगे दष्टा
विस्िताः सुद्दोऽखिलाः । पुनर्विघ्रेडामापूल्य ययुः खनगरं ततः ।॥११॥ नग्न मैरवदेवस्य ददोनेन मदेभ्वराः । पिराच-
प्रतदोषभ्यो खुक्तः संजायते नरः ॥१२॥ ग्रहश्रूतादिजा नाना पीडादोषा नवति न } कदाचिदपि देवेशा नच्रमेरवदरोनात्‌
॥१३॥ नाना जना महाक्षत्र तं प्रणम्य विधानतः । याचामाच्रेण दोषैश्च बभ्रवुबेजिताः पुरा 1१8॥ न वक्तु इाक्यते तच
मया वषंदातेरपि । संक्षपेण ततो दवा; कथितं तस्य चितम्‌ ॥१५॥ अथ दक्षिणद्रारस्य चरित्र कथयामि वः | तच
देवेश्वरः साक्षान्नीटकंठः सितोऽभवत्‌ ॥१६॥ गणदानं समाराध्य पपौ विषं ससुद्रजम्‌ । महोग्र श्रंकरो दवः सर्व मस्मकरं
परम्‌ ॥१७॥ यस्य स्पेन विष्णुश्च इयामरूपो वभूव ह्‌ । विषयुक्तः पपाताऽसौ गवेयुक्तय्र भावतः ॥१८॥ गणास्मरणं
करत्वा विषहीनो वश्रुव ह । महाविष्णुः रिवतैवोपदिष्टः परवीरहा ॥१९॥ गणेराकरूपया तत्त॒ विषं पौत महात्मना
रकरण नतो दाहसंयुक्तः स॒ बभूव ह ॥२०॥ मयूरदाति संस्षरत्य दाहहीनो वभूव ह । सकरच्छीतल्देहः स मयूरे
समाययौ ॥२१॥ तत्रैव संखितः सोऽपि नीलकंठो महेश्वरः । सेवार्थं गणराजस्य धाराधीरो बभूव ह ॥२२॥ तं प्रणम्य
जनाः सवे विषहीना भवति ते। इतिदासं वदाम्यच्र श्रृणुध्वं परमेश्वराः ॥२३॥ द॑डकारण्यदेरास्यः कथित क्षद्ियोऽभवत्‌ |
सुलोचन इति ख्यातो नानाराखविदारदः ॥२४॥ तेन भूपेन राजानो जिताः रास्रबलठेन वै । निस्तेजसः पुनस्तं ते सरणं
जग्सुरादताः ॥२५॥ तसुग्रद॑डकतोरं ज्ञात्वा सर्वे पास्ततः । विषधाधां ददुस्तस्मै किःचिष्छद्यवलेन वै ॥२६॥ खयं व्याङ्कल-

य
व
५.) {0 ५.) ^ ८ ८०८ ८, क ८9

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खे. टे अ. १५ पान २३५

चित्तः सन्‌ ज्ञात्वा विषभवां व्यथाम्‌ । स जगाम मयूरे प्रधानैस्तत्क्षणान्रृपः ॥२७॥ उदददोन गणेरास्य महद्विष महेश्वराः ।
स्तभितं स ततो राजा कषेत्रे समागतोऽभवत्‌ ॥२८॥ तावद्विषेण भूपालः पीडितोऽतितरां किल । देहचेष्टाविहीनः स
बभूवे देवसश्निधौ ॥२९॥ परधानास्तं परगृषैव यात्रां चक्रुर्यथाविधि । देवालयस्य द्वारस्थां दक्षिण नीलकठजाम्‌ ॥२०॥
नीकं प्रपूज्यैव तस्य तीथं खमस्तके । राजा वंद्य महेदानं विषहीनो बभूव ह ॥३१॥ ततो विध्नेश्वरं राजा पल्य खस्था-
नगोऽभवत्‌ । छलोचनः शरासैव धरां संद॑ड्य दुज॑नान्‌ ॥३२॥ एवं याच्राविधानेन विषहीनो नराधिपः। नीलर्कटसमायुक्त
गणेरामभजत्‌ परम्‌ ॥३३॥ अते कैलास्रगो राजा बुभुजे विविधं सुखम्‌ ! पुनश्च ब्राह्यणो जातः क्षेत्रे मायूर संज्ञिते ॥२४॥
तच्ैव गणराजं स सदा भक्तिपरायणः; । अभजद्ध्मंशीलश्च नान्ना स्यातो महेश्वराः ॥२५॥ एवम॑ते जगामाऽसतौ खानंदे
गणपं परम्‌ । ब्राह्मणो ब्रह्मभूतो वै बभुव परमद्युतिः ॥३६॥ एवं॑नाना जनास्तत्र नीलकंठं प्रदश्य वै सिद्धिं परापरा
महेराना मया वक्तं न हाक्यते ॥२५। अधुना पश्िमद्रारसंस्थं मादात्म्यघुत्तमम्‌ । कथयामि महेदाना देवागारस्य
सिद्धिदम्‌ ॥३८॥ मदहिषासुरयुत्रश्च भ्यव द गजासुरः । तेन तैरोक्यगं सर्वं पीडितं सचराचरम्‌ ॥३९॥ अजेयः सवभूतानां
महाबलयुतो सुरः ।! कमेखंडन मावेनापीडयत्‌ सकलामरान. ।॥४०॥ ततश्च रोकसंयुक्तो राकरश्च मयूरगः । पूजयामास
विष्रेदां ततो दैत्यं जघान ह 1४१॥ ततः क्षेत्रं समाभित्य संस्थितः पार्वतीपतिः । गणेदोन कृतः सोऽपि द्वाराधीराो
महेश्वरः । ।२१॥ क्रस्तिवासाः स्वयं रं ुदेचागारस्य मानदः | पश्चिमद्भार संसथोऽमूदजतां भावपूरकः ॥४३॥ अच्रतिहासं
सख्यं यत्‌ संक्षेपेण वदाम्यहम्‌ । श्णुध्वं सवंपापप्रं गणेदो भक्तिदायकम्‌ ॥४९॥। आं धरदेरो ष्ठिज; कथित्‌ पापकमपरायणः।
आस्रं धममाभित्य दुर्विनीतो बभूव ह ॥>५॥ तदथं सु्टदः सवे नाना यत्नपरायणाः । हृदिस्थं राक्षसं वारयितुं रोकुने
ते कदा ५४दे। तदाऽतिरोकरसंयुक्ता ययुः कचित्तपस्विनम्‌ । तेनैव कथितः सर्वधृत्तांनो द्विजसं भवः ॥४७॥ तपस्वी उवाच ।
मरं त्यक्त्वा द्विजश्चायमक्रोन्न कदा पुरा । शौचश्रमयुतस्तत्र राक्षसः पिंगलो ययौ ॥४८॥ अपवित्रं द्विजं रष्टरा ससार
हृदि राक्षसः । करोति कम तेनाऽयमासुरं नित्यमादरात्‌ ॥४९॥ अतः क्षेत्रे मयूरे वै क्रत्तिवासोऽधरंगतः । द्वारयाच्ा-
विधानेन प्रूजयध्वमनेन तु ॥५०॥ तेनायं राश्चसो सक्तो भविष्यति न संङायः । नान्यथाऽ्युतवर्षैश्च समीचीनः कदाचन
॥५१॥ ततस्ते दर्षिताः सवे तं गद्य क्षेच्रमाययुः । देवागारस्य यात्रां ते चक्रुः पथिमद्भारगाम्‌ ॥५२॥ कृत्तिवाससमभ्यच्ष

2111<412002110824111211.0111

20|<110021108@201112||.0111

द्विजः सद्यश्च देवपाः। रक्लोहीनो बभरूवाऽपि स्वधमसहितोऽभवत्‌ ॥५३॥ ततः स्वगृहमागत्य गणेदाम भजद्‌ द्विजः ।
कृत्तिवासः समायुक्तम॑ते कैलासगोऽभवत्‌ ।(५४॥ पुनः स ब्राह्यणो भूत्वा मयूरेशं समाभितः। क्षेघस॑न्यासमावेनाऽभजत्त
नित्यमादरात्‌ ॥५५॥ अंते गणपतौ सोऽपि ब्रह्मभूतो बभूव ह । एवं पथिभद्वारस्य माहात्म्यं कथितं मया ॥५॥ नाना
जना मदेशानाः पश्चिमद्ारकारिणः।. रक्षोभावविहीनाश्च वभूवुरनीऽर संदायः ॥५७॥ अतः परं परवक्ष्यामि देवागारस्य
देवपाः । उत्तरद्रारसंयु्तं चरित्रं सवकामदम्‌ ॥५८॥ राक्षस्यां दुं मकण बभूवे राक्षसाधिपः । भीमः सर्वच्र होवस्य
मागष्वंसनकारकः ॥५९॥ तेन दौवा श्रुताः केचित्‌ पुरा फेचिच् संहताः । ततः कदा द्विजः कोऽपि प्ापादयपतो भरतः
क उ पोषण संयुक्तः शिवं ध्यात्वा समास्थित १ क राक्षसस्य वधार्थं द्युयतोऽभवत्‌ ॥६१॥ हृदिस्थं रदौकारं
सोऽपि त पुप्ज विरोषतः ॥६२॥ रदाकरः क्चुभितोऽत्यंनं भीमं हेतु युद्ध करल नीसेन ताहि
॥६३॥ समागत्य मयूरेशं प्राथयामास रकरः । तं पूज्य प्रययौ १ व (0
प्रापितो प 6 ॑ म्‌ ॥९६॥ स एव भनाोमनायथस्तु
स्थापिताऽभत्‌ द्विजैः पुरा \ चैवासनं दषसयुक्ताः पुषे नाक्तमावनः 1द५॥ ततः स भीमनाथस्तु मयूरे भक्तिकारणात्‌ |
समागतो मयूरे पूजयामास नित्यदा ॥६६॥ द्वाराधीशं चकारैव गणेकछास्तं महेश्वराः । देवागारस्य देवेरासुत्तरे भीमरोकरम्‌
॥१७॥ प्रूजयित्वाऽमरेशानं सत्तायुक्तो नरोऽम्वत्‌ । अ्ेनिहासमाद्यं॑ यत्‌ कथयामि समासतः ॥८॥ द॑ंडकारण्यदेशास्थो
राजा परमधामिकः । उग्रसेन हति ख्यातः सवेविद्याविदारदः ॥६९॥ बलहीनो महीपालो बभूव वायुदूषितः । जडवचेष्टया
हीनः संस्थितो दुःखसंयुनः ॥७०॥ नानोपायांश्चकाराऽसौ शांतये वैदयनायक्रैः । तथाऽपि रोगनि्खक्तौ न वभूव नराधिपः
॥७१॥ ततोऽकरस्मान्‌ महादैत्यः सुख भोक्ता समागतः । बलात्‌ सर्वं नरेद्रस्य राज्यं जग्राह तत्क्षणात्‌ ॥५२॥ ततोऽतिभय-
सयुक्त ॥ प्रधानास्तं प्रगृद्य वै । मयूरेरां समायाताः पप्रच्छुजयदायकम्‌ ॥७६॥ गाणेदौः क्षे्रसंस्यैथ कथितं दरारसं भवम्‌ ।
माहात्म्य तच त त्वा दषयुक्ना वभूषिरे ७2} चष गद्य प्रधानास्ते देवागारस्य चोत्तरे । दइारयाचां विधानेन चक्रुः
परमभक्तितः ॥५५॥ तनो रोगिहीनस्तु राजा सत्तायुतोऽभवत्‌ । गणेशं परज्य सैन्येन युतः स्वनगरं ययौ ।॥७६॥ देव
गणे स्त्वा युतं भीमेहोन भूमिपः । युयुधे तेन दैत्येन रखाखाखर्विविधेरलात्‌ ७७ ततो दैत्यः समाङद्धो मह्ययुद्धाय
तं ययौ । राजा तं योधयामास स्त्वा वितेश्वरं हदि ॥७८॥ दैवी सत्ता समायाता राज्ञो देहे तयामरः । क्नीणदराक्तिः

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ, १५ पान २७
व 3-2-23

पपाखेव खभोक्ता महाबलः ॥७९॥ चकार नगरं गत्वा स तततो राज्ययुत्तमम्‌ । भीमेरासंयुतं नित्यम मजद्रणनायकम्‌
॥८०॥ अंते कैलासगो भूत्वा बुशुजे भोगखुत्तमम्‌ । पुनम॑यूरक्षेत्रे च ब्राह्मण; स बभूव ह ॥८१॥ गाणेकानेन मार्भेणा मजत्तं
गणनायकम्‌ । अंते स्वानदगः सोऽपि त्ीनः प्रबभूव हं ॥८२॥ एवं नानाविधा देवाः सिद्धि प्राप्ता विरोषतः । देकागारस्थ-
भीमेरायाच्रया नाच्र संदायः ॥८३॥ अधुना पूणयाच्राया देवालयस्य देवाः । माहात्म्यं कथयामीह संक्षेपेण पुरा भवम्‌
॥८०॥ द्राविड शद्रजातिस्थो बभूव विषयप्रियः। नाघ्ना कदा स्वक्रायाथं मागेसंरथो धभूव ह ॥८५॥ तच्राद्युचिस्व भावस
राक्षसः पविवेश तम्‌ । तेनासुरस्व भावस्थः शप्रो बश्रूव सर्वदा ॥८६॥ ततः पिदाचकैः सोऽपि धृतो हृदि विरोषतः।
पविर्य चेष्टया हीनः कृतः पैराचकोऽभवत्‌ ॥८७॥ ततो वी्यविहीनं तं नानारोजैः पपीडितम्‌। एतादशं गहीत्वा तु
खुद्टदो दुःखमाथयुः ॥८८॥ विदुषा ब्राह्मणेनाऽपि सखु्द्चो पदेरिताः । मयूरेदां समागम्य यात्रां चछरु्ेधाविधि ॥८९॥
देवागारस्य संपूर्णा चतुद्रीरसमन्विताम्‌ । तत्र सपण दष्टाश्च यात्रां चक्रुस्तथाऽपि ते ॥९०॥ नभ्रभेरवदेवस्य पूजनेन
पिशाचकाः } तं त्यक्त्वा पययुः सर्वे भयभीताः सुरेश्वराः ॥९१॥ नीलकंटं समालोक्य विषवाधा पपाल ह । कृत्तिवासः
समालोक्य राक्षसः ययौ ततः ॥९२॥ भीमेरा पूजयित्वा तु वी्ययुक्तो बभूव ह 1 ततो विघ्रेकामाप्ूज्य खगं स जगाम
ह ॥९३॥ विस्मितो मानसेऽत्यंतं सस्मार गणनायकम्‌ । चतुद्रीरयुतं तं सोऽमजद्धावसमन्वितः ॥९४॥ अते दौवे समागम्य
लोकं भोगान्‌ मनोगतान्‌ 1 वुखुजे स पुनः श्षेचे मयूरे क्षतघ्रियोऽमवत्‌ ॥९५॥ क्षे्रसन्याससंयुक्तोऽमजत्त गणनायकम्‌ !
स्वानदे ब्रह्मभूतः स बभ्यूवांते सुरेश्वराः ॥९६॥ एवं नानाविधा लोका ययुः सिद्धिं महेश्वराः । देवागारस्य तच्रैव ब्रयां कति
तु यात्रया ॥९.७॥ देवालयस्य याच्राया माहात्म्यं य; श्ूणोति चेत्‌ ! पठेद्वा तस्य वित्रेराः प्रसन्नो मवति पुः ॥९८॥

मदान्त्ये > ५ ० ५ णन
| ओमिति श्री पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रल महापुराणे षष्टे खंडे विघ्नराजचसति देवागार्रास्या्रामाहात्म्यवर्णनं नाम पंचदज्ञोऽध्यायः ॥

“<€

----------------न च --<<- ८2 ८2 5८2-425- 4 < अ-स त 2६ <>> <> (. 4) भ सस्रस्सप्रमरजद्यस्सप्यमप्रमध्यनयसध्ररणुसध्स्रमनरग्रलदलद्रलग्रल्ररप्रारद्रलप्रद् <> >> (7 (1. " च ॥ <> (< ५५ ४. (7,211.7
८0 ८ ८८01८3८ 4 ८ स \८/ 2 ५.१ ८0 र ८ 2 ~ - ~~~ ----~-~~-~-~---~-~~-----~----~-~--~~ ~~~ 0 > 0 094299259959€

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

खे द अ. १६ पान ३८

॥ ग्रीगणेराय नमः ॥ भूषंबयुबाच । गभौटयस्य यात्राया माहात्म्य कथयाम्यहम्‌ । श्रणुध्वं भाग्यसंयुक्ता देवेशास्तत्‌
समासतः ॥१॥ सूखेः कोऽपि पुरा विप्रो वेगदेशो बभूव ह । विष्णुदत्त इति स्यातः पश्चुतुल्यः खभावतः॥२॥ तं दष्टा
पितरौ तस्य कारयपौ दुःखसंयुतौ । कदयपं जग्मतुस्तेन श्युतो वत्तांत उल्बणः ॥३॥ ग भागारस्य मादात्म्यं कथयामास
कद्यपः । पूरवद्वारभवं तौ तं प्रणम्य ययतुयहम्‌ ॥४॥ पत्रं गृद्य मयूरे जग्मतुभक्तिसंयुतो । याच्रां पुत्रेण संयुक्तौ
चक्रतुः परमादरात्‌ ॥५॥ ग्मालयस्य पूर्वस्यद्रारगां वुद्धिमालभत्‌ । संपूज्य स महाविव्यां ज्ञानयुक्तो वभूव ह ॥६॥
ततो हर्षसमायुक्तौ पितरौ तं पगरह्य च । खाश्रमं जग्मतुर्दैवा विस्मितौ पुचचेष्टया ॥५॥ ततो वुद्धियुतं देवे गणेरामभजन्‌
परम्‌ । अंते कैटाससंस्थं तं गणपं जग्सुरादरात्‌ ॥८॥ तच्चैव विविधान्‌ भोगान्‌ पुनशक्त्वा महेश्वराः । मयूरे ब्राह्मणाः
क्षेत्रे बभूवुः रीलसंयुनाः ॥९॥ तत्र विघ्ेश्वरं नियम भजन. भक्तिभावतः । अंति खानंदगा भूत्वा ब्रह्म भूता बभूविर ॥१०॥
एवं नाना जना देवा; सिद्धि पर्ता मयूरफे ! गर्मागारस्य पू॑द्रारस्थयाच्राविधानतः ॥११॥ तत्र वक्तुं महदिवाः इाक्यते
न कदाचन । अतः संक्षेपतः प्रोक्त प्रवद्रारयरोऽमलम्‌ ॥१२॥ अधुना दक्षिणद्वारयाच्नामाहात्म्यशुत्तमम्‌। गभागारस्य
वक्ष्यामि शृणुध्वं चैकचेतसः ॥१२॥ कादमीरे राद्रजालयां कः पापकमा वध्रूव च । देवाखयं समालोक्याभजदेवान्‌
सुदारुणः ॥१४॥ कदा वेदय समालोक्य द्रव्ययुक्तं परलोभतः । तमनुपरययौ दुष्ट; प्रहत खङ्गधारकः ॥१५॥ वैरयोऽपि
यत्नमास्थाय सा्॑युक्तो बभूव ह ! तथापि पापकम तं न भुमोच कदाचन ॥१द॥ वैद्यः समागतः सार्थजनैः क्षेत्रे
मयूरके ] शाद्रस्तन्न समायातो जिघांसुर्भाग्यमौरवात्‌ ॥१७॥ तच्र यात्रां चक्ताराऽसौ वैद्यो भावसमन्वितः । श्रः खयं
सतश्चैव या्राहीनः खलात्मवान्‌ ॥१८॥ द्वितीये दिवसे सर्वे देक्षिणद्वारगां पराम्‌ । याचा चक्रुस्ततः शछ्रस्तेषामलुययौ
खलः ॥१९॥ गभभागारस्थितान्‌ पूज्य दक्षिणद्रारपान जनाः } प्रमोदादास्ततः स्वे पुरो जग्मुमेरेश्वराः ।॥२०॥ शा्रस्तत्र
समासीनः पुनः खस्यानमाययौ । गणेद्घौ पूज्य पापात्मा पुण्यवान्‌ स वभूव ह्‌ ॥२१॥ विचारमकरोचित्ते मया पापानि
निदयराः ! अहो कृतानि तान्येव पीडयिष्यति मां किल ॥२२॥ अरो देवालये देवा मया संखंडिता धा । जनाः
संपूजयंतस्तान्‌ कि कृत पापरूपिणा ॥२३॥ एवं विचा्य॑स्वस्थाने व्यक्त्वा वैदयं जगाम ह । कादमीरममरान्‌ सवान-
भजद्वक्तिसंयुतः ॥२४॥ अंते जगाम कैलासे गणेश भक्तिसंयुतः । अभजत्‌ स पुनर्देवान्‌ मयूरे वैरयजोऽभवत्‌ ॥२५॥

ग कि च 0 329

2111<41200211082411121|.0111

20|<110/021108@201112||.0111

सलं. ६ अ. १६ | पान देर.

2।<८1120021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

खं, दअ, १६ - पान ४०
1

बेदयोऽपि चतुःषि योगिनीः ॥५१॥ लतः श्रमेण संयुक्तः पुनर्गणपति ययौ । पूजयित्वा जगामाऽसौ यथेष्टं विषय-
भियः ॥५२॥ ततो बुद्धि बैदयस्य विपरीता, वभूव ह्‌ । तया युक्तो मदेशाना विचारमकरोद्‌ हृदि ॥५३॥ मया विषय-
यक्तेन्‌ कृतं कमे भयावहम्‌ । का गतिमेरणे मे तु भविष्यति सुदारुणा ॥५४॥ अहो क्षेत्रस्य माहात्म्यं मया वक्तुं न
दाक्यते । विपरीता मतिजाता ममापि दुष्टचेतसः ॥५५॥ योगिनीनां दरौनेन शुद्धचित्त भवेन्नरः । योगगरियस्तथाऽहं
वै जातः सत्य च दाखरगम्‌ ।५९।_ योगिनीसंयुतं दुंढिं वैदयः खधर्ममाख्ितः। अभजन्नित्यमानंदान्निदयन्‌ विषयान्‌
सदा ॥५७॥ अंते जगाम केलास गणद्धो कामनायुत्‌; । तच्च खुकत्वा महाभोगान्‌ पुनः पपात भूतलम्‌ ॥५८॥ मयूरकषे्रगो
भूत्वा क्षत्रियो धमसंयुतः । क्षेतरसंन्यास भावेन वितेदामभजत्‌ सदा ॥५९॥ अंते चिघ्ेश्वरः सोऽपि ब्रह्मभूतो बभूव ह ।
पूव संस्कार्‌भावेन योगसिद्धो मदेश्वराः ॥६०॥ एवं नाना जनास्तत्र ययुः सिद्धिमचन्तमाम्‌ । तच्चैवं कति वों ब्रयां संख्यातु
न प्रशक्यते ॥६१॥ अतः परं प्रवक्ष्यामि संपूर्णा तु मदेश्वराः । गभागाराभितां यात्रां परां माहाटम्यसुयुताम्‌ ॥६२॥
आत्रेयो ब्राह्यणः कश्चित्‌ पुरा मखो वभूव ह । पितरौ संशतौ तस्याऽनाथो वभ्राम भूतले ॥६३॥ विषयेषु विरोषेण
परीतियुक्तस्तथाऽमराः । भ्रमन्‌ समागतः सोऽपि मयूरे दैवगौरवात्‌ ॥६४॥ तत्र कथिद्‌ द्विजः सुक्ञः सेवां क्षेत्रगोऽभवत्‌ ।
तं गद्य ब्राह्यणो ग भौगारयाच्रां चकार ह ॥६८॥ संसर्गेण द्विजस्याऽसौ यात्रां चकार दुष्टधीः । सयं विदययाभिधिर्जातो
यथाऽन्ये ब्राह्मणास्तथा ॥६६॥ पवद्रारं समालेक्य दक्षिणसथं जगाम ह । तच मागें पपाताऽसौ तथापि द्रारगोऽभवत्‌ ॥६५॥

क

प्रमोदादीन्‌ समालोक्य विषये निःएहोऽभवत्‌ । पश्चिमे सिद्धिमालोक्य माग्ययुक्तो . महेश्वरः ॥६८॥ योगिनीस्तत
आलोकय पुष्यहीो बभूव ह । एवं याच्रां सकृत्‌ कृत्वा पुनः स्वगृहगोऽभवत्‌ ॥६९॥ ततो द्विजं पणम्याऽसौ स्वदे तु
जगाम ह । तं तादृशां विलोक्यैव विस्मिताः सृृदोऽभवन्‌ ॥७०॥ विवाहं कारयामासुः सुहदस्तस्य धीमतः । स गणे
विचिल्यैवाऽभजद्ग भाभ्नितं तदा ॥७१॥ अंते कैखासगो भूत्वा गणे तत्र चाभजत्‌ । जुक्त्वा भोगान्‌ पपाताऽसतौ
मयूरे ब्राह्मणोऽभवत्‌, ॥७२॥ गणश्वरं तच्र देवा अभजन्‌. .नान्यचेतसा । अते स्वान॑दगः सोऽपि ब्रह्मभूतो वभूव
१५ # (५ न १ सिद्धिमायं # @ $
ह ॥७३॥ मयूरे गभैयाच्रायां निरताः सक्ृदप्यहो । ययुस्ते सिद्धिमायं कथयितुं न प्रदाक्यते ॥५४॥ गर्मागारस्य
माहाटम्यं श्रुणोति ह्वारजं त्बिदम्‌ । पठेद्रा तस्य बि्रेशो ददते चेप्सितं फलम्‌ ॥७॥
| ओमिति श्रीमदत्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदररे महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचरिते गर्भागारयात्रामादात्म्यवर्णनं नाम षोडदोऽध्यायः ॥

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

पानि चश
2956645 धिः €> <> ५ + 4
20625958

(~>

ना न्ता क कः ६ अ. १७
(~ ~) & 4.4. 4-4-44. 4-4:-3 न>

॥ भ्रीगणे्दायं नभः ॥ शिबाद्यौ ञ्^्वुः । ततश महानागाः कथ कैलाखभाययु \ | अजसौ संध्यं योगींद्र गणे द
कारणम्‌ ॥१॥ भशेडयुषाच । सकामां गणराजस्य भक्ता ये देवसत्तमाः । अंतरे विषयेष्वेते संसक्ताः समवति च ॥२॥ न
तेषां गणराजस्य स्वानेदे गतिरुच्यते । निष्कामानां पदं तद्वै भक्तानां जन्भनादानम्‌ ॥२॥ अतः कैलासगाः सर्वे गणेशं
पूज्य योगिनः । बभूवुस्तत्र विप्रेराम.भजन्नान्यचेतसः ॥४॥ तदा कैलासनाथ ते स्वानेदं देवसत्तमाः । गमिष्यंति न संदेहः
पुनराद्रत्तिवजितम्‌ ॥५॥ ुक्तिमुक्तिप्रिया ये वै कैलासात्‌ संपतति चेत्‌ । ते पुनर्वि्रराजं तं भज॑ते नान्यचेतसः ।॥
कैलासे गणपं गत्वा भोगयुक्ता भव॑ति ये । ते पुनखरत्युलोकेषु पलैस्यन्न न संशयः ॥७॥ ब्रह्मभूता
-भव॑त्यते स्वानेदस्था महेभ्वराः । गणेरानेव रचितं कीडार्थं तत्तथाऽमवत्‌ ॥८॥ अधुना प्षेत्रबाद्या च देवभूमिः
पकीतिता । तस्या माहात्म्यस्य यत्‌ कथयामि समासतः ॥९॥ दंडकारण्यदेदास्यः शद्रः कथिद्रमूव ह्‌ ।
दारिद्रवदोषखंयुक्तो बभ्राम वसुधातले ॥१०॥ क्षुधया पीडितोऽत्य॑तं ज्वरयुक्तो बभूव ह । स पूर्वदरारबाह्यायां देवभूरम्या
ममार ह ॥११॥ संख्य वैष्णवा देवा विमानेन गणा नरम्‌ । वि्ुठे स्थापयामास: श्र क्षेत्र भावतः ॥१२॥ पूरवदरारात्‌
समारभ्य योजनं वैष्णवं मतम्‌ । तत्र सिद्धिं ययु; फेचिद्रक्तं राक्यं न वै भवेत्‌ ॥१३॥ अन्यच देवदेवराः चणयध्वं दक्षिणे
मवम्‌ । चरित्रं शिव भावाख्यं द्वारात्‌ संक्षेपतः परम्‌ ॥१४॥ ब्राह्मणस्तत्र संभूतो जगाम वृत्तिकारणात्‌ । तस्मात्‌ समा-
गतः सोऽपि अमयुक्तोऽभवत्‌ परम्‌ ॥१५॥ ममाराहि द्वितीये स सदः कैलासगोऽमवत्‌ । मादात्म्यादेवमूम्यास्तु सैन्याः
क्षेच्ान. महेश्वराः ॥१६॥ अथ पश्चिम मागाच्तु द्वाराच्छाक्तं मतं परम्‌ । क्षेत्रं योजनमात्रं तु तस्य वक्ष्यामि चेष्टितम्‌ ॥१७॥

चां डारः कोऽपि देवेशा धिद्मादागतोऽभवत्‌ । कायां ज्वरयुक्तश्च ब ूवाऽतीव पीडितः ॥१८॥ मभार प॑चमे देवा दिवसे
दैव गौरवात्‌ । शक्तिखोकं जगामाऽसौ माहात्म्घाच्छाक्तसं भवात्‌ ॥१९॥ अथोत्तरभवं चिन्न चरित्रं श्रुणुत पिया । सौर.
लोकयदं पूरणं क्लत्रादुत्तर मागतः ॥२०॥ भिष्छः कथन्‌ महाभागाः कदा कार्या्थ॑माययौ । दष्टः सर्पेण तत्रैव ममार भाग्य

गौरवात्‌ ॥२९१॥ सौरं लोकं समाभरित्य सुखदे सोऽपि देवपाः । मयूरक्ष्र्रारानुत्तरे सौरप्रभावतः ॥२२ अनेना एव॑

च नरा वणाश्रमस्थिताः । श्रष्टाश्चाऽपि मेखानां ययुः सिद्धि विशेषतः ॥२३॥ तेषां चरित कैसतु व॑क्त॒मच्र न शाक्यते ।

संक्षेपेण मया किंचित्‌ कथितं पूवंसंभकम्‌ ॥२४॥ फलं मयूरकषेत्रेऽपि मरणेनाऽधुना लमेत्‌ । तस्य माहात्म्पसुरूयं यत्‌

2111<41200211082411121|.0111

20|<(110021108@201112||.0111

कथयामि समासतः .॥२५॥ चांडालः कोऽपि पापात्मा परद्धीलालसोऽभवत्‌ । आभे वनं समाभित्य जघ्रे लोकान
समागतान ॥२६॥ नानापापयुतो दुष्टो बणेने न परराक्यते ! ग्रंधबाहुल्य माव द्र परदोषपरफी्तनात्‌ ॥२७॥ दुष्टो जगाम
मायूरे खुहज्नयुतः कदा । भगिनीगरहसंस्थे स भागिनेयविवाहगः ॥२८॥ पापानि तस्य दुष्टस्य बहिः क्षेत्रात्‌ स्थितानि
च्व । पुनः प्रतीक्षयते तं कोधयुक्तानि देव पाः ॥२९॥ नरं मयूरे पापानि यत्र कुत्र करूतानि बै । तं सुक्त्वा बदिरेवाऽपि
पवेशात्‌ संस्थितानि तु ॥३०॥ पुनर्यदि समायातमनु तं पापकानि तु । गच्छंति शुद्धरूपस्थं यत्र सोऽपि गमिष्यति ॥३१॥
कदाचित्तेन किचिद्र यदि पापं क्रत भवेत्‌ । ततः पुनः प्रविदयाऽपि भुंजते तानितं नरम्‌ ॥२२॥ अतो मयूरक्तन चै न त्यां
देहधारिणा। पापप्रवेशाहीनत्वात्‌ सदा सेव्यं महेश्वराः ॥३६॥ यदा नरः सखुद्युक्तो भवति स्वगृहात्‌ कदा । मयरेदां गमि-
ष्यामि यात्रां नाच्र स॑रायः ॥२४॥ तदा पापानि तस्यैव विचारं कुवते परम्‌ । महाभयकरो विघ्रः प्राप्त्चास्माक-
खुल्बणः ॥३५॥ मयूरे यदि देही तु गमिष्यति तदा चयम्‌ । स्थास्यामः कुत्र पापानि चरितुं विघ्रसुत्तमम्‌ ॥३६॥ ततः
पापानि सर्वाणि तं नरं यत्नभावतः । पीडयामासुरत्यंतं येन व्यग्रो नरो भवेत्‌ ॥२७॥ द्रव्यहानिं तथा पुरं पुरं पदयगरहा-
दिकम्‌ । पापानि कुवते नाशसंयुक्तं देवसत्तमाः ॥६८॥ तेन संपीडितो धत्ते यात्रार्थं न मनोऽपि सः। अतः सर्वमनाहत्य
मयूरं समाश्रयत्‌ ॥३९॥ कामं नानाविधान्येव पापानि कुरुतां सदा । अति मयूरकं गच्छेत्‌ पिं करिष्यति तानि तम्‌ ॥४०॥
येन केन विचारण मयूरे देवसत्तमाः । वासः सदा प्रकर्तव्यो ब्रह्ममूयस्य कारणात्‌ ॥४१॥ अन्यत्र विविधैर्यक्तो
भोगे राञ्यादिभिस्तथा । मयूरे श्रेष्टकस्तस्मादयारिद्रयादियुनो भवेत्‌ ॥४२॥ मयूरक्षे्े मरणे स्वान॑दं रभते नरः । अन्यत्र
भोगयुक्तशचेजन्ममत्युयुतो भवेत्‌ ॥४३॥ विषयासक्तचित्तश्रेन्‌ मयूरेहं तथापि हि । समाश्रयेद्‌ दुराचारो यातनां लभते
पराम्‌ ॥४४॥ अधुना श्चणुन ज्ञा अंत्यजस्य तु चे्टिनम्‌ । पकरूलं कथयिष्यामि बहूना कि विचक्षणाः ॥४९॥ चांडालो
भगिनीगेदे, मयूर संस्थितोऽभवत्‌। ममार तत्र सर्पेण स दष्टो देवसत्तमाः ॥४६॥ गाणपत्या विमानं तु समानीय
तदथत्‌; । संग्रह ब्रह्मभूतं तं चकु; क्षेत्रख्तेः फलात्‌ ॥४॥ मयूरे न चकाराऽसौ चंडाल; पा पमल्पकम्‌ । तेन सद्यो बभूवैव
जह्मस्थो नीचयोनिजः ॥४८।। मरणे ब्रह्मभूतश्च भवत्यत्र न सं शयः। मयूरे तस्य किं देवाः कथयामि चरित्रकम्‌ ॥४९॥
एवं नाना जनाद्याश्च पड्युपक््यादि सं वाः । मयूरे ब्रह्म भ्रूताश्च बभुवुमंरणात्‌ पुरा ॥ ५० ॥ अथो देवेरासुख्याश्च सणुध्वं
तरर

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

्

त्वेकचेतसः । चित्रं चरित्रकं वश्ये मयूरे संभवं परम्‌ ॥५१॥ वणिजो गदभ चेक धृत्वा कायोषैमादरात्‌ । भारेण संयुतं
चकुरन्नादयैसतं महेश्वराः ॥५२॥ तेतं गद्य मयूरे समाजग्खु; स्वकारणात्‌ । गदैमस्तच्र भारेण पीडितस्तु ममार ह ॥५५३॥
स ब्रह्मणि तदाकारो बभूवे देवसत्तमाः । पश्चुजातिज एवं तु नराणां तन्न का कथा ॥५२। एवं क्षेचरभर भावेण जना नाना
महेश्वराः! सिद्धि प्राप्ता विदोषेण मया वक्तु न राकंयते 1५५॥ इदं क्षेत्रमवं चिच्रं चरितं छणुयान्नरः । पठेयः ्रावयेद्धाऽपि
स्वार्थ प्रलमेत्‌ सदा ॥५६॥ -

1 ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षषे खंडे विकटचरिते मयूरक्ेत्रमरणम्राप्रिमाहाल्यवणनं नाम सप्तदशोऽध्यायः ||

> >+ €<

॥ ओगणक्राय नमः ॥ देवेशा ज्त्वः। क्षेत्रस्थानां च याच्राया माहात्म्यं वद योगिप। कै के सुरया महाक्षेत्रे पूज्या टोकैनिरं-
तरम्‌ ॥१॥ भू्यबयुवाच । उत्तराभिखुखो देवो गणेशः क्षेच्रमघ्यगः। संस्थितस्तस्य वामांगे सिद्धिः सेवा्थ॑मास्थिता ॥२॥
चामरैव्यैजनैयुक्ता नानासिद्धिसमन्विता । सेवते गणराज सा सती भक्तिसमन्विता ॥६॥ दक्षिणांऽगे तथा बद्धिर्विद्याभिः
संयुता खयम्‌। कलाभिश्च सरखत्याः समीपे सेवने स्थिता ॥४॥ सगंधिवस्तुभियुंक्ता सती परमार्थवाचका । गणे
भावसंयुक्ता भजते नित्यमादरात्‌ ॥५॥ पुरतो लक्षलाभौ तु भक्तिनप्रात्मकधरोौ । सेवेते त॑ गणाध्यक्षं नानोपचारसंयुतौ
॥६॥ प्ृष्ठमगे महादेव्यो भ्रामयां घारका मदा; । नानाहाक्तियुता देवं सेवंते भक्तिसंयुताः ॥9॥ समास्ितश्रासनाधो
गणेद्ास्येक्षु सागरः ! कमर सागरोत्यं तु सहस्रदलराजितम्‌ ॥८॥ तीव्राविराक्तिसंयुक्ते तच्च विधरश्वरः सदा । तिष्ठंतीमे
हितं देवाः सेव॑ते रससंयुताः ॥९॥ एवं गणेश्वरः सवै; पूजनीयो विरोषतः । तैथक्तः सर्वदश्चैव भवत्यत्र न संखायः ॥१०॥
मयूराख्‌ तत्पुरश्च संस्थितौ करसंपुैः । तत्पुरः सिद्धयोशिन्यो नीराजयंति विश्रपम्‌ ॥१२॥ प्रष्ठ भागे तथा तस्य प्रमोदाद्याश्च
सायुधाः । संस्थिता भक्तिसंयुक्ताः प्रूजनीया नरेण ते ॥१२॥ अथ पूवैदिक्ञायां तु षरममंडप_ उच्यते । तत्र विष्णुः स्वयं
साक्तात्तिष्ठति सेवनोत्छुकः ॥१३॥ सर्वान्‌ कथयते घमान्‌ गाणेान्‌ तन्न संस्थितः । गाणपयप्रियत्वात्‌ स पूजनीयो विशेषतः

तस

2।.८720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

लै. ६ अ. १८ पानं ४७
0
॥१२४॥ तथा दक्षिणगः श्ंसुरर्थमडपमाधितः। स गणेशान्‌ कथयते राब्दाथान्‌ विविधान्‌ परान्‌ ॥ १५ ग॒द्यानर्थान्‌ सदा देवः
प्रकादायति सव॑दा । गाणेशाज्ञानकुशला मवने तेन मानवाः ॥१६॥ म॑डपः कामसंज्ञस्तु दिशि देवाः समीपगाः । पथिमायां
स्थिता तच महादाक्तिमदेश्वरः ॥१७॥ गणेदाकामानायां सा कुरते सर्वमानवान्‌। सौख्यमायं कथयते गाणेशं परमा-
तभ्‌ ॥१८॥ उत्तरे मडपो सुक्तेस्तत्न सूयः परतिष्ठने । गणेक्वाभक्तियुक्तो बोधयते विविधान्‌. नरान्‌ ॥१९॥ गाणेशीं सुक्ति-
माद्यं तु पूणेमोक्षप्रदाथिनीम्‌ । परकारायति तत्रस्थो जनैः संपूजितो रविः ॥२०॥ गणेदासत्तिधने तु स॒द्रलाद्या महेश्वराः ।
महाभक्ताः भतिष्ठेते भरि संबोधयति ते ॥२१॥ दक्षिणांगे पुरस्तस्य सुद्धलो भक्तनायकरेः ! अव्याहतगति; सोऽपि गुद्य-
धारक उचयते ॥२२ वामांगे गणराजस्य पुरो योगिसमन्वितः । दुक गाणेशयो्ग बोधयते सकलान्‌ परम्‌ ॥२३॥
पूजनीयौ प्रयत्नेन गणेषपुरंतः स्थितौ । सुद्रलश्च दको देवाः प्रियौ विचरश्वरस्य लौ ॥२४॥ मंडपा देवसुख्यानां कथिताश्च
ततः परम्‌ । भिनायकाः सिता अष्टो वक्रतुंडादयः पराः ॥२५॥ ततोऽष्टमातरः प्रोक्तास्ततोऽष्मै चरैरवा मताः! दिशां
-मागेषु पैषेराः पूजनीयाः प्रयत्नतः ॥२६॥ ततो गणेावामांगे चतुर्थी संकटा स्थिता । वक्षिणांगे तथा हुक्ला तिष्ठति
सेवनोत्खुका ॥ २. ष्छमागे दामी तदत्‌ पुरो मंदार एवं च । दूब पुरः स्थिता एते सेवते गणनायकम्‌॥२८॥ नग्न भैरवदेवश्च
पूवेमागे समाधितः । भक्तियुक्तः खभावेन सेवते गणनायकम्‌ ॥२९॥ तथा दक्षिणगो देवा नीलकंटः प्रतापवान्‌ । सेवते
विघ्राजं स समागवय निरंतरम्‌ [२ ०॥ पश्चिमे करत्तिवासास्तु नीमेदाओोत्तरे तथा । समागत्य गणदानं सेवेते भक्तेसंयुतौ
॥३१॥ ततो दिक्पालरूपाश्च सवते द्विरदाननम्‌ । समागलय सदाखरास्ते निय भक्तिसमन्विताः ॥२३२॥ एते मुख्यात्मकाः
भर्ता ग भौगारनिवासिनः । केचिद्वासकरास्तत्र केचित्‌ सेवा्थमागताः ॥\३३॥ अतः परं प्रवक्ष्यामि सदा गर्भगृहस्यितान्‌ ।
विनायकान्‌ महाभागान्‌ स्ैसिद्धिपरदायकान्‌ ॥२४॥ बिदर्माद्रिकतुंड बहा; यष्िगः तेया । देरंवश्च भटेराना
विद्यापुरक्षमाभितः ॥३५॥ विघरेशः पारिनेरस्थो भालचदरस्तयैव च । ग॑गातरस्थो ज्ञाने शो दत्तात्रेयेण संयुतः ॥३६॥ चितामणिः
स्थाबरस्योऽमराः सिद्धि विनायकः । सिद्धिकषेच्रश्य एवं तु महागणपतिस्तथा ॥२७॥ भणिपूःस्थो विधरहसे विज्ञयस्यो विनायकः।
कंर्दथपारुथसंस्यश्च एलादयो शक्विद्नपः ॥६८॥ धैगालस्थो गणेशानो धिघ्तराजो मंहे्वराः। जीर्णपूस्थस्तथाऽऽरापूरक्ो
खमलक्षे्रगः ॥३९॥ भनालस्यो गणे राजबेदमस्थ एब च । इत्यादि बहृबस्तत्र भवंति गणपाः स्थिताः ॥४०॥ मयूरे

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

तद्वद ॥४८}। मानं वद महानाग स्वेषां च यथातथम्‌ । तेन संङायीनाश्च भविष्यामो वयं प्रभो ॥४९॥ भू्ंुवाच ।
परमाुस्वरूपेण केचित्तत्र गणेश्वराः । केचित्त रसरेणुभिः समाने देहधारकाः॥५० अंगुठपव॑मात्रेण देहेन रौ शुखुर्यकाः।
देवाश्च खुनयः सर्वे तिष्ठत्यत्र न संशयः ॥५१॥ चतुदस्तप्रमाणेन मयूरेरश्च तिष्ठति । पीठादिसंयुते देवाः सिद्धिद
द्िदस्तगे ॥५२॥ हस्तमात्रेण सर्व ते पूर्वस्मिन्‌ कथिता मया । तिष्टेति गणराजस्य सदा सेवार्थलाटसाः ॥५३॥ चतुषैनुः-
प्रमाणेन धमेमंडप एव यः । तस्माद्‌ द्विराणितः भोक्तः सर्मतादर्थमंडपः ॥५२॥ तस्माद्‌ द्विखणिततः पोक्तः काममंडप एव च|
पादहीनस्तथा परोक्तस्तरमान्‌ सुक्तेञ्च मंडप ॥५५॥ गणे दक्ञाघनुद्रीरे घर्मस्य मंडपः । पूर्ववद्‌ द्वारगाः सवे मंडपाः
स्वखमानतः ॥५६॥ मंडपात्‌ परबदिण्देको वक्रतुंडः स्थितो मतः। वुधर्दशाधनुरपर ज्ञातव्यं मानतोऽमराः ॥५७॥ दका पंचधनुकर
संस्थस्ततरैकरदेतकः । एवं पंच प्रवृद्धया तु धलुषां दिषु चिद्रपाः ॥५८॥ अष्टभ्यो गणनाथेभ्यो दूरे प॑चघनुष्कत; }
मातृका संस्थिताश्चैव वृद्धया क्षेत्र यथाऽभवत्‌ ॥५९॥ तेभ्यः पंचधनुष्के तु चतुर्थी संस्थिता मता । ब्रद्धिन्यूनत्वमानेन क्षे
सामान्यभावतः ॥६०॥ तेभ्यः पचधनुष्के तु चतुर्थी संस्थित्ता मता । पूवैभागे तथाऽन्या बद्धिन्यूनत्वमानतः ॥६१॥
ततः प॑चधनुष्के तु दूरे पूबदिश्चि स्थितः । नश्रनैरवनामा चान्ये तद्रत्‌ क्षे्रमानतः ॥वे२॥ तेभ्यः पंचधनुष्के तु दिक्पालाः
संस्थिता मताः । ब्रद्धिन्यूनत्वमानेन यथा क्षेत्रं प्रकीर्तितम्‌ ॥६३॥ पूरवदानदिरोर्मध्ये प्रजापतिः स्थितः खयम्‌ (

[ अ श

स % क $
नैती पञ्िमाऽऽङशागः दोषस्तत्र महेश्वराः ॥ष४॥ तेभ्यः पंचघनुष्के तु वज्रादीनि स्थितानि च । कषेत्मानप्रमाणेन बृद्धिन्यूनेन

~~~ ~ *--~-

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

व. भ. १९ = ङ ४ र नवक व्् ॐ र इ कः क्नथ
लः व

(५ ०९ ॥ १ [8

निथितम्‌ ॥६५॥ एवं सर्व मया परोक्त यथाह्याखं विधानतः । गभागारस्य विस्तारमाहात्म्यं देवसत्तमाः ॥६६॥ अन्धे

अ भ [न्य १4 9

नाना गणेद्याना गाणेक्रा; संस्थिताः परे । सेवां गणनाथस्य ग मीगरि जगद्धिताः ॥६७ इद श्रुणोति पठति यथिच्र
भक्तिसंयुतः । स सर्वपापदीनञ्च भवेद्र देवसत्तमाः ॥६८॥

|| ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरटे महापुसणे षे खण्ड विकटचस्ति गभागारस्य प्रमाणव्णनं नाम अष्रादरोऽध्यायः ]
श > <€

+ भ भ मुख्या 4 ८ ¶ # ~ क

॥ ओरीगणेराय नमः] देवेशा ञ्चुः । अघुना बद मादात्म्य देवागारस्य मानद । करे के स॒ख्या जन्नैः पूज्याः संस्थिता गणये
हितो ~ „५ त [ऋ 0 य क क 0, भ भ ४ >. 4

रता; ॥१॥ भेबयुवाच । द्वारकासहितो विष्णुदैवागारे समाधितः । पूव भागे गणरात्तु दिदि दवेद्रसत्तमाः ॥९॥ यार्बप्त

वैष्णवान्येव ` श्षे्ाणि विविधानि च । मथुराव्यानि सवणि प्ूयैभागे स्थितानि वै ॥स॥। तत्र मध्ये महेराना द्रारका-
कतमजसा । धनुषां तु पमाणेन गभौगारात्‌ पकी्तिता ॥४॥ तच्र कृष्णश्च रामश्च पद्यन्ना द्यानरुद्कः । समातस्थुगणेशस्य
भक्त्य्षं भक्तसत्तमाः ॥५॥ गणेशानं पुिपति स्थापयित्वा जनादेनः 1 सेवते तं महाभागा द्वारकावासिनस्तथा ॥द॥
गोमती कुःडरूपेण खयं तन्नैव संस्थिता । लानमाच्रेण जंतूनां ब्रह्महत्यां 1 ॥19। कृष्णपक्षे नरो नारी -आवणे
तु जनादेनम्‌ । मयूरे पूजयेत्‌ क्षेत्रे वासकृत्‌ सवैदायकम्‌ ॥८॥ तेषां पूजनमाच्रेण . सव्य; पापविविजितः 1 मनेष्ितं
लभेद्‌ देवा; शालयज्ञफल तथा ॥९॥ मधुरावामभागे तु द्वारकायाः समास्थिता ] तावन्मानेन देवेशाः सवथस्य प्रदायिनी ॥१०॥
बाटसूपधरौ लच्र रामकरष्णौ समास्थितौ । पूजनीयौ नरेणैव सर्वकामफलप्रद ॥११॥ गौरीविनाय्ं तन्न स्थापयित्वा
खदहर्षतः । जनैः सह महाभक्तौ सेवेते तं जनादनौ ॥१२ त्रैव यख्ुना साक्षात्‌ संस्थिता हदरूपिणी । तस्यां लानेन
देवेहाः सर्वपापक्षयो मवेत्‌ ॥१३॥ कृष्णाष्टम्यां विरोषण तयोयात्ना कीर्तिता । मासे मासे जनानां सा दहति दयशछुनं
महत्‌ ॥१४॥ अयोध्या दश्षिणांगिऽस्यास्तावन्मानेन संस्थिता । द्वारकायाश्च तवैव रारयू डक स्थितम्‌ ॥१५॥ तत्र स्नानेन

ङंतूनां पापं नयति तत्क्षणात्‌ । इहजन्मकरत सर्वं खर्गदं ऊुडम॑जसा ॥१६॥ तत्र रामो लक्ष्मणश्च भरतः शाच्चुखूदनः ॥

2।<८720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

~~---------------~-------~------~~~ ~~~ ~` ` ~~~ ~~~ -
द्ध
„ £ अ. १९ पान ७.७
न 222 नु यः
[9 [क | 1 |, - प (7,१7.711. <€ "71.171 ५०८८2 ७ ॐ 5 2 क 9 7 - 90/ 55, ,। (1,11.८1... 1८7 ~
त 29 )

स्थिताः संस्थाप्य देरंबं सेवायां तत्परा जनैः ॥१७॥ चैच्र्ह्नवम्यां तु यात्रां तच्र पक्कुषैते । क्षे्रवासिन आनंदाद्रा्षिकीं
दुरितापदाम्‌ ॥१८॥ द्वारकायाः पुरो भागे व्यास; सत्यवतीसुतः । संस्थितः सर्वधर्मज्ञो ददाधनुःपरमाणतः ॥१९॥ तत्पुरो
हरिश्चैव वामनस्तत्पुरोऽभवत्‌ । मल्स्यस्तत्पुरतो विष्ण॒स्ततो बुद्धः पकीर्वितः ५२०॥ नरनारायणौ देवौ तत्पुरः संस्थितौ
किलं । दयग्रीवस्ततः परोक्तः समानमानत्तः स्थितः ॥२१॥ तथा वामांगभागे ये धलुषां दरक परे । तिष्ठति विष्णुरूपाश्च
मधुराया; सुखपदाः ॥२२॥ तान्‌ श्ण महेदानाः क्रभयामि समासतः । दमः पर्यरामश्च कल्की एृश्चिुतस्तस्था ॥२६॥
कपिलः सिद्धेराः रोषः सनकाद्याश्च योगिनः । भजंति खस्वनामांकानास्थाप्य गणनायकान्‌ ॥२४॥ अयोध्यायाः पुरः सप्त
संस्थिताश्च जनोदनाः । तावन्मानेन देवेशास्तान्‌ श्रूणुध्वं समासतः ॥२५॥ नारदः कातैवीर्यश्चातरितो यज्ञस्तथा परः ।
ऋषभश्च पृथुवैन्यो मोहिनी या स्टता व॒धैः ॥२६॥ स्वस्वेष्टनाभकांस्तत्नास्याप्य वित्रेश्वरान्‌ परान । भजंते भावयुक्ता
सदा श्षत्रनिवासनः ॥२५॥ द्वाददयां प्रतिमासेषु प्रूलनीयाः कमेण तु । चलुरवंशतिदेवेश विष्णवः क्षेत्रवासिभिः ॥२८॥
द्वारकास्थसमायुक्तास्तच्र विषण्व॑डासभवाः । अवांतरे स्थिताः सरवे मयूरे दितकारकाः ॥२९॥ स्वथं॒॑विष्णुसलतस्तच्र तिष्ठति
्षेत्रगोऽमराः । विङकठे तत्‌ समाख्यातं धनुषां दविशातात्मकम्‌ ॥३०। एकावद्यां जनाः साक्षात्‌ प्रजयति निरंतरम्‌ । तेन
सौ भाग्यसंयुक्ता भविष्यति मयूरके ॥३१॥ अन्ये नानाऽवताराश्च क्लेत्राणि विविधानि तु । संस्थितानि मयूरेऽस्मिन्‌ गणेशे
मक्तिकारणात्‌ ॥३२॥ विङुक्वासी मगवान्‌ सदा सिद्धिविनायकम्‌ । स्थाप्य पूज्यं विधानेन भजतेऽनन्यभावतः ॥३३॥
अन्ये ये स्वस्वनान्ना ते गणेशान्‌ स्वेष्टरूपक्रान. । विष्णवः स्थापयित्वा तं मजंतेऽनन्य भावतः ॥२४॥ गभीगारस्य
देवेदाः वाग वणितं मया । संक्षदेणाघुना तदत्‌ दक्षिणांगं तु वणे ॥३५॥ ग्मागारात्‌ स्वय कारी संस्थिता मध्यभागतः ।
धलुषां द राते तस्या मानं क्षेत्र प्रकीर्तितस्‌ ॥३६॥ तच्च तिष्ठति विश्वेद देवो भक्तिपरायणः । इुंहिराज समास्थाप्य
-मजतेऽनन्पचेतसा ॥२.७। मणिकर्णी हदस्तत्र वर्तते पापहारकः । सानेन मानवस्थैव ब्रह्यन्नः पातकं जेत्‌ ॥३८॥ भागीरथी
सरस्तच्र वर्तते देवनायकाः 1 सव्यः सानेन पापानि र्यं गच्छंति निशितम्‌ ॥३९॥ प्रदोषे प्रजनं तस्य कुर्वति क्षेत्रवासिनः।
माघकरुष्णचतुददरथा यात्रां कुर्वति मानवाः ॥४०॥ वार्षिकीं विश्वनाथस्य याचनां क्षे्रनिवासिनः । जनाः कुर्वति ते स्वे मव॑ति
खख भोगिनः ॥४९॥ तस्या वामांगकरे देवास्तावन्मानेन संस्थिता । अवंती सर्वदा पुण्या महाकालश्च दांकरः ॥४२॥ क्लिानदी-

2।<८1120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

खं. दै अ. १९ __ पान ४८

४
भवं डं वर्तते तत्र पापहत्‌ । महाकालस्य ऊं तु खानेन पापनाशनम्‌ ॥४३॥ सोमवारे प्रदोषे तमर्च॑य॑ति विरेषतः। ते
सव धनधान्यैश्च संयुक्ता निवसंति दि ॥9०॥ काद्या दक्षि भागे तु तावन्मानेन संयुता । मायापुरी महेशाना दक्लयज्ञच्छि-
दीश्वरः ।2५॥) प्रदोषे च च्रयोदयां रानियुक्ते महेश्वरम्‌ । पूजयेत्तं नरश्चैव क्षे्रस्थः स्वमाप्तुयात्‌ ॥४६॥ तच्र दवारं च गंगायाः
संस्थिनं कुंडरूपकम्‌ ! नरः खानेन सद्यश्च फलं प्राभोति वाच्छितम्‌ ॥४७ काडयाश्च पुरतो देवारूयंवकः संस्थितो महान्‌ ।
धनुषां रातकेनैव मानेन तस्य क्षेच्रकम्‌ ॥४८॥ नदीखरूपेण गोदावरी त्र महानदी । संस्थिता सानमाच्रेण गोघ्राद्यधं
विनदयति ॥४९॥ कपिलं गणनाथं स तपवक; स्थाप्य नित्यदा । पुपूज भक्तियुक्तो गाणपलयप भाववित्‌ ॥५० क्षे्रगो
वैयनाथस्तु तावन्मानेन तस्पुरः । स्थिनः सवांधदो देवो भक्तानां मवनाराक्रृत्‌ ॥५१॥ भवरोगविनारार्थं वैद्य एकः शिवः
स्मृतः। ददाति गणनाधाख्यमौषधं योगभिच्छताम्‌ ।५२] उत्कदेरास्ततपुरश तावन्माने संस्थितः! उत्क॑टां मक्तिमिनच्छन्‌ सन
गणहास्य महात्मनः ।\५३॥ त्येवकस्यं तथा वामे रामेदाः संस्थितः रिवः; । तावन्मानेन तत्‌ क्षेत्रे समुद्रः कुडरूपतः ॥५४॥
तत्पुरः सोमनाधस्तु तत्पुरो मद्धिकाजनः । तावन्मानेन संयुक्तौ खखतीर्थसमन्वितौ ॥५५] दक्षिणांगे त्य॑वकस्य घुखणेशाः
स्थितः प्रञुः । तथोकारे्वरो देवोऽप्यमदश्वर संयुतः ॥५६॥ सरःखरूपेण तच्र नर्मदा संस्थिता नदी । ददौनेनेह यत्‌ पापं
जंतूनां नारायेत्‌ सदा ॥५.५॥ सलानमाच्रेण देवेदा ददाजन्मकृतं महत्‌ । पापं नरयति जंनोश्च निधितं सुनिभिः पुरा ॥५८॥
ततः केदारं सुश्च क्रमण देवसत्तमाः । तावन्मानेन संयुक्ताः शिवा एते प्रकीर्तिताः ॥५९॥ खखनास्नांकितान्‌ सर्वे
सदाऽऽस्थाप्य गणेभ्वरान्‌ । सेवने भक्तिसंयुक्ताः शिवा एते प्रकीतिताः ।६०॥ कृष्णपक्षे चतुदैदयां मासे मासे महेश्वराः ।
सेवनीया; प्रयत्नेन क्षेत्रवासिभिरादरात्‌ ॥३१॥ तनः पुरो महाक्षेत्रे कैलासे वासकारकः । दिवः साक्षात्‌ स्थितस्तत्र धलषां
च चलुःदाने ॥९२॥ क्षेत्रं कैलासनाथस्य तच्र भागीरथी नदी । खयं स्थिता विशोषेण स्नानमात्रेण सर्वदा ॥६३॥ मदागणपरतिं
स्थाप्य पूजनि निलयमादरात्‌ ! भजत तं शिवः साक्षाद्राणपव्याग्रणीममहान्‌ ॥६४॥ अन्यराकरक्षेत्राणि दिवा नानाविधा
मताः । संस्थितानि स्थिताः सवे कषे्रसन्यासभक्तित; ॥२५॥ तेषां स्थानादिकथयितुं देवा न प्रदाकयते । सवस्वनाम-
युतान्‌ पज॑व्यास्थाप्य गणनायकान्‌ ॥ददे॥ दक्षिणे कथितं दौवं परं देवालयं मया । संक्षेपेण महाभागा अधुना पिमं
चदे ।६७॥ रातेषु ग मौगाराच्च धलुषां पंचसु स्थिता । महालक्ष्मीः स्वयं साक्षाद्ध क्तेभ्यः कामदायिनी ॥६८॥ लक्ष्मीङुंड भवं

८ ~~ ८ ८ ८» ~ ० १ ~- ~~~ ~~~ ~~~ ~ -~--~------~---~-~----~-----^-~~-^--~-<~---- ~~ ^-^ ¬ 9 ~ ^+ ~ >~

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.6011

~ = - ---- | क | [त प
या 10

तीर्यं संस्थितं तच्र पापहत्‌ । स्नानमात्रेण सयो दरिद्रतानाराकारकम्‌ ॥६९॥ तस्या वामां गके राक्तिमहाकाली समास्थिता ।
कालीसरश्च तन्नैव संस्थितं पापनाशनम्‌ ॥9० महासरखनी शक्तिदैक्षिणांगे स्थिता तथा । सारस्वतं महत्‌ कडं तच्च जाड्य.
विनाशनम्‌ ॥७१॥ स्वानंदवासमास्थाप्य भजते गणनायकम्‌ । महालक्ष्मीमेदेदाना अष्टम्यां पूज्यते नरैः ॥७२। सिद्धीरं
तु महाकाल्यासथाप्य मक्तिपरायणा ! नजते निल्मानंदाद्ुतायां पूज्यते तथा ॥७३॥ वुद्धीरां तु ततीयायां महासरस्वती
नरै; । राक्तियुकंता स्थाप्य नियं भजते पूज्यते परा ॥७४ महालक्ष्म्याः परश्चैव विष्णुकां ची स्थिता पुरी । लक्ष्म्या विष्णुः
स्थितस्तन्न भजते स्थाप्य विघ्नपम्‌ ॥५५॥ अष्टम्यां प्रूजनीयोऽस्यौ क्षे्रवासिभिरादरात्‌ । पापनाशकरस्तेषां भवते
सर्बदायकः ॥५६॥ तत्पुर मातृकाणां च धनुषां द्िशतात्मकम्‌ । क्ष्रं तु संस्थितं त्र मादेश्वय महाद्भुतम्‌ ॥७०॥ तत्पुर-
स्तावता मानेन युनं क्षेचुत्तमम्‌ \ कौमायंस्तत्र संस्था सा तीर्धनैव समायुता ॥७८॥ ततः क्षेत्रं समाख्यातं वाराद्याः
सर्वदं परम्‌ । तच्च शाक्तिः स्थिता साक्षाद्रारादी ठुरितापदा ॥७९॥ तत रेदरथा महाक्षेत्रं पवमानेन कीतितम्‌ । पेद्री गणेश्वरं
तच भजतेऽनन्यचेनसा ॥८०। महदाकाल्या; परश्चैव पूर्वमानेन संस्थिता । नारसिंही मदाहक्तिदैलेभ्यो मयदायिनी ॥८१॥
ततः द्याक्ःभरी दाक्तिश्च ततो रक्तद॑तिका। ततो मीमा महेदानाः संस्थिता तीथैसंयुता ॥८२॥ अथो मदहासरखत्यास्तावन्मानेन
संरिथता । पुरस्तु वैष्णवी देवी ततो ब्राह्मी स्थिता मता ॥८३॥ चामडा च ततः पोक्ता तत्पुरखिएुरा मता । समानमान भावेन
संस्थिता शक्तयः परा; ॥८४॥ कडरूपेण तीर्थानि खस्वक्षेच्रगतानि तु । क्रत्वा ता; श्तयः सवौरमयूरे संस्थिताः सदा ॥८५॥
स्वस्वनान्नांकितानास्थाप्य गणेश देवपाः ! भज॑तेऽनन्य मवेन गाणपत्यस्व भावत; ॥८६॥ अन्यानि राक्तिक्षेत्राणि
छाक्तयस् समाथिताः । नैैस्तासां नवम्यां तु यात्रा काया सृखपदा ॥८७॥ तासां नामादिकं देवा मया वक्तु न दराक्यते ।
खरुयास्तु नवकोव्यो वै ज्ञातव्यं विवुधैः सदा ॥८८॥ धलः पेचद्रातं॑तम्माच्छक्तिटबोदरं परम्‌ । आस्थाप्य भजते तस्या
या्ाऽ्छम्यां परकीर्विता ॥८९॥ अथोत्तरगतान्‌ वक्ष्ये देवान्‌ देवाल्ये स्थितान्‌ । समासेन मदेखाना; श्रुणुत परमाथदान्‌ ॥९०॥
ग्‌मगारात्‌ समारभ्य चतुःकातं पितामहः । धलषां क्षे्रगः सोऽपि तिष्ठति वेदसंयुतः ॥९१॥ तावन्भनिन वामांगे तस्याश्चिः
संस्थितो मदान्‌. । अभ्रिभिः सदितस्तत्र सेवते गणनायकम्‌ ॥९२॥ दक्षिणांगे स्वयं कमं सह तिष्ठति क्मभिः। सुकला श-
संभूताख्रयो ख्या इति सन्ताः ॥९३॥ ब्रह्माणं च समाश्रित्य सरः सारस्वतं स्थितम्‌ । सरस्वती नदीरूपा तत्र तिष्ठति

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ. १९ ं | ५
1.

नित्यदा ॥२७॥] तच्र स्नानेन पापानि प्रणद्यति महांति चेत्‌ । जाडङ्यभावो नयति च नराणां देवसत्तमाः ॥९५॥)
सिद्धिवुद्धिपतिं स्थाप्य सेवते चतुराननः । सदा गणेशप्ूजायां तत्परो भक्तिसंयुतः ॥९६॥ तथाऽग्रिश्च महात्मानं
विनायक्ष निरंतरम्‌ । आस्थाप्य भक्तिसंयुक्तो भजते नित्यमादरात्‌ ॥९०॥ आग्रेयं तन्न कुंडं तु खवांघद्रामनं स्थितम्‌ ।
सखानमातरेण ज॑तूनामश्निलोकमदं भवेत्‌ ॥९८॥ कर्मनारकरं कड समीपं कर्मणः स्थितम्‌ । स्नानेन चिधिधं तच्च कतं कम
विनरयति ॥२९॥ ब्रह्मणः पुरतो देवा घलुषां द्िशतात्मकम्‌ । क्षेत्रं वेदांगनान्नश्च परं सूरस्य संस्थितम्‌ ॥१००॥ माच्च
तत्पुरस्ताबता मानेन संयुतम्‌ । इद्रनाश्नस्तत्पुरस्त क्षेत्रं सवप्रदायकम्‌ ॥१॥ अभ्रः पुरस्तथा क्षेत्रं रवेस्तावत्प्रमाणकम्‌ । ततः
्षेच्नं गभस्तेश्च यमस्य च ततः परम्‌ ॥२॥ कर्मणश्च पुरो भागे ताबन्मानयुतं महत्‌ । खवणेरेतसः क्षत्रं ततो दैवाकरं
मनम्‌ ॥२॥ ततः क्षत्रं तु भित्र ततो विष्णोः प्रकीतित्म्‌ । वरुणस्य क्षेत्रमिद्रात्‌ पुरः सवांघनारानम्‌ ॥२॥ यमात्‌ पुरस्तु
सूर्यस्य क्षेत्रं त्र प्रकीतितम्‌ । समानमान भावेन स्थिता द्वादश भानवः ॥५॥ खस्वतीर्थैः समायुक्ता; कैडरूपेमेदेश्वराः ।
स्वस्वनाघ्ना स्थाप्य सेवते गगेच्यान्नरंतरम्‌ ॥६॥ तत्पुरः रिवकांची तु तस्यां राक्त्या दिवः स्थितः । सोमयुक्तो प्रदोषे स
जनैः पूज्यः सुखप्रदः ।। 9 भजते सर्वभावेनास्थाप्य हेरंवमादरात्‌ । तीर्थं तस्य स्थितं तत्र सर्वाघरामनं परम्‌ ॥८॥ जनेः
पूज्यः प्रतिपदि क्षेच्रस्थोऽप्निः प्रतापवान्‌ । सर्वपापनिहंता च द्रव्यलाभप्रदो भवेत्‌ ॥९॥ सप्तम्यां सवैदा देवा; पूजनीयः
पितामहः! जाड्य भावहरः सोऽपि भवत्यत्र न संरयः॥११०॥ भावुसक्तमिकायां तु कर्म संपूजयति ये । सवेदोषविहीनाश्च
कर्मणां संभवंति ते ॥११॥ संक्रमेषु सदा प्रूञ्य भानून्‌ द्राददा संस्थितान्‌ । सवरोगादिनिखंक्ता भव॑ति क्षेचवासिनः ॥१२॥
तेषां पुरः स्वय नित्य तिष्ठति सौरलोकगः । चतुःदातं तु धलुषां क्षेत्रं तस्य महात्मनः ॥१३॥ रविवारे तु देवेशः पूजनीयो
निरंतरम्‌ । नरः सर्वाससिद्धि लभते सुक्तिखत्तमाम्‌ ॥१४॥ वरदं गणनाथं संस्थाप्य पूजा परायणः । भजते आदिदेवस्तं
सुः कारष्छृतां वरः ॥१५॥ त्त्पुरश्चद्रमा देवा; संस्थितः रातमानतः । धनुषां कषे्रमेतत्त॒ तस्य स्वीन्नदायकम्‌ ॥१३॥
ततः पुरे बुधः पोक्तस्तावता मानकेन च । तत्पुरः संस्थितो जीवः क्षेत्रवासपरायणः ॥१७॥ चंद्रवामांग संस्थश्च भौमो
देवपरायणः । तत्पुरो भार्मव; शरे्ठस्तत्पुरस्तु दानैश्वरः ॥१८॥ च॑दरस्य दक्षिणे भागे राहुः सर्वारिमर्देनः । तत्पुरः केतुरेव च
नक्षत्राणि ततः पुरः॥१९॥ आस्थाप्य स्वस्वनामां कान्‌ गणेदान्‌ भक्तितत्परः । भानि ग्रहा भजंते तं क्षेचवासपरायणाः॥१२०॥

८ >^ ^ ^-^ ~ ~~~ --- ~~~ ~ ~~~ ~

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

सव. दै अ. १९ 2 क 1

स्वस्वांफितेषु वारेषु पूजनीया इमे नरैः । पूरणिमायां तमश्चैवामावास्यायां च केतुक: ॥२१॥ अन्ये सु्यावताराश्च स्वस्वक्षेच्रैः
स्थिताः किल । तेषां नामादि कथयितुं देवाः र्यते न वे ॥२२॥ देवालयादष्टदिक्षु मैरवा अष्टखुख्यकाः। नाना भैरवसंयुक्ताः
संस्थिता देवतत्पराः ॥२६॥ तत इधर हव्यवाहः प्ूवंभागे समाधितौ । यमपो निकतिस्तद्वदक्षिणगि च तिष्ठतः ॥२४॥
पथिमे वरुणो वायुः तिष्ठतः क्षेत्र सेवकौ । धनपो निक्रतिस्तद्रदुत्तरांगे समास्थितौ ॥२५॥ अष्टम्यां मैरवाः पूज्या जनैः
पैराचनायकाः। भूतादीनां विरोषेण भवंति भयनादाकाः ॥२३॥ दराम्यां ददा दिक्पाल; पूजनीयाः प्रयत्नतः ! चौरादिज्ञं
भ्यं सर्वं नारायिष्य॑ति सवेदा ॥२७॥ खखनामांकितानास्थाप्य दिगी शा गणेश्वरान्‌ । पूजयंति भजंते तं सैरवाश्च
महेभ्वराः ॥२८॥ पूजनीयौ द्वितीयापामश्विनौ 'पूवदिक्‌ स्थितौ । द्वारस्य सन्निधाने तु धनुषां रातमानतः ॥२९॥ देवागारे
गणे संस्थाप्य रित्थ महाप्रभुम्‌ । भजतस्तेन सर्वेषां रूपलावण्यदौ मतौ ॥१६३०॥ दक्षिणे संस्थितो तद्रन्लैरीरकंदो
परेश्वरम्‌। आस्थाप्य पूजय विध्ेर भजतो नित्यमादरात्‌ ॥३१॥ तयोः प्ूजनमान्रेण भवत्‌ सौ भाग्यसंयुतः। खाचारनिष्ठ भावेन
चित्तं सुनियतं भवेत्‌ ॥३२॥ षष्ठयां स्कंदं भजेन्नित्यं तृतीयायां च पार्वतीम्‌ । मयूरेरायुते देवास्ताभ्यां सौरूयं ट मेननरः॥३३॥
सर्वे वाखुकिखख्याः पथिमे नागा महाबलाः 1 संस्थिता द्वारसामीप्ये नागङ्कुडं तथाऽमलम्‌ ॥३४॥ प॑चम्थां पूजनीयास्ते
दारिद्रयनाद्ाकारका; । स्वैवयापिविहीनं तु कुवैते भानव सदा ॥२५॥ उत्तरे धननार्थं तु पूजयेद्धननायकम्‌ ! रएकाददयां
विद्ठोषेण द्वारसामीप्यसंस्थितम्‌ ॥३६॥ योदया धमेराजं प्ूजयेन्नाच्र संदायः। धर्मपदं जनानां च सदा पुण्यविवर्धनस्‌ ॥३७॥
अन्ये देवगणा; सर्वे स्थिता देवालये किल । पूर्णिमायां जनै; पज्या; क्षे्रवासिभिरादरात्‌ ॥३८॥ यमस्य सन्निधाने तु
पितरः क्षेच्रवासिनः । संस्थितास्ते नरैः पूज्या जमायां वंहावधेनाः ॥३९॥ त्रयसिदात्‌ कोटिमिता देवाः सर्वत्र संस्थिताः ।
तेषां स्थानादि देवा; कथयितुं नैव राक्यते ॥१४०॥ देवागारस्य देवेशाः कथितं यात्रया युतम्‌ । मादात्म्यं देवजातीनां
सवंकामफलपरदम्‌ ॥४१॥ मयूरस्यापि अघुना कथयामि चरित्रकम्‌ । तत्स्थानां श्णुत प्राज्ञाः सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥४२॥
देवागाराच्छते दरे तु धनुषां संस्थितो शयः! भ्रखतीर्थं महत्‌ क्षे कुंडं पापप्रदाहकम्‌ ॥४२॥ तत्र खानेन जंतूनां व॑ध्यदोषो
विनदयति । तथा प्रूज्य प्रजानाथं भय स्वेमवाभ्रुयात्‌ ॥२४॥ रोरिण्यां तस्य यात्रा वै कर्तव्या प्षे्नवासिभि;। तेन तुष्टो
महायोगी श्रयः स्धैदो मवेत्‌ ॥२५॥ खनामसंयुतं सोप्यास्थाप्य विघरेश्वरं परम्‌ । प्ूजयनन्यभावेन गाणपत्यस्वभावतः॥४६॥

2111<412002110820111211.0111

न (# >

20|<110/021108@201112||.0111

ॐ

तस्य वामांगगः साक्षात्तावन्मानेन संस्थितः । पुलदस्तं पपूज्यैव कर्मयुक्तो भवेन्नरः ॥०.७॥ ऊडं पुलहतीर्थाख्यं दोषरत्‌ स्थितं
परम्‌ । भजतयारथाप्य गाणेरो गणे नान्य भावतः ॥४८॥ यात्रा खगशिरसि च तस्य पोक्ता मयूरे । कर्तव्या क्षे्रवासि-
भिमेहापुण्यपवद्धिनी ॥४९॥ दक्षिणांगे ऋतु्रैव डं कृत्वा खतीर्थजम्‌ । गणेश्वरं स्थाप्य योगी भजतेऽनन्यवेतसा ॥१५०॥
आद्रायां स जनैः सवैः प्रूजनीयः प्रयत्नतः । यज्ञस्य फलदाता च भवेदयाच्राविधानतः ॥५१॥ भृगोः पुर धनुषां रतै
तच्र स्थितो मतः । च्यवनश्च तथा धाता विधाता देवसत्तम ॥५२॥ क्रमेण मार्मवाः सवे सुनयस्तत्र संसिताः } रातानि
प॑च तत्‌ क्षत्र धनुषां शौनकादयः ॥५३॥। पूजनीयाश्च प॑चभ्याखषयः सर्वभावनाः । श्रवणे मानवैस्तत्स्थे; पुण्यदा; सं मवति
च ॥५४॥ पुलहस्य पुरस्तद्रत्‌ पौलदा सुनयः सदा । तिष्ठति प्रूजनीयास्ते रेवत्यां सर्वदा मताः ॥५५॥ कऋनोरभरे महेदानाः
तुचं शससुद्धवाः । तिष्ठनि सुनयः सवेयोगज्ञाः पुण्यवर्धनाः ॥५६॥ अश्विन्यां पूजनीयाश्च मताः सर्वदायकाः । गणेा-
मास्थाप्य विप्राः सेवते भक्तितत्पराः ॥५.०॥ तत्पुरो देवगंधवा विश्वावसुपुरोगमाः! धनुषां द्र राते तेषां क्षेत्रं ख्यातं मयूरके ॥५८॥
उवैद्ी चैव र भाद्यास्ततो छप्सरसः पुरः । धनुषां रातकं क्षेत्रं तासां तच्र भकीर्तितम्‌ ॥५९॥ पूजनीया नरः पुष्पेमधवीः
पुण्यवथेनाः । पुनैवसावप्सरसः पूजनीया विरोषतः ॥१६०॥ नानाखुनिगणा अन्ये भवते संस्थिताः पराः । विश्वामिचो
याज्ञबल्कयस्तधा पारारारोऽग्रणीः ॥३१॥ वेतकेतुवामदेवो परो रैभ्यो निदाचकः ! इत्याद्याः बहवो देवाः कथयितुं न दाक्यते
॥६२॥ खखनाम्नांकितांस्ते संस्थाप्य ठैबोदरान्‌ सदा । भजंते तीर्थसंयुक्ताः पूजनीयाः सुखदाः ॥६२॥ पूर्वनागाभितं सर्व
कथित वः समासतः । अधुना दक्षिणं वक्ष्ये मयूरं स्वंदायकम्‌ ॥६३॥ देवालयादक्षिणाचतुःशतं च प्रकीर्तितम्‌ 1 घचुषां
षेतररूपं तु वसिष्टस्य महात्मनः ॥द५॥ खनामांकिलमास्थाप्य गणेदां भजते सदा । तत्र कुंडं तु वासिष्ठं स्नानेन पाप-
नादानम्‌ ॥६९॥ भरण्यां प्रूजनीयोऽसो व॑राचृद्धिकरो भवेत्‌ । यात्रा तस्य समाख्याता मयूरे सुखदायिका ॥६७॥ तस्य
वामांगभागे चाधिः सर्वाधेपमदायकः। गणेश्वरं स संस्याप्य भजते खाभिधानकम्‌ ॥६८॥ तीर्थं तन्न स्थितं तस्य लानमात्रेण
मानदम्‌ । कृत्तिकायां विषेण पूजनीयो नरैः सदा ॥६९॥ दक्षिणगि वसिष्ठस्य पुलस्त्यः संस्थिलोऽ मवत्‌ । खनामांकित-
मास्थाप्य दुंहि भजति देवपाः ॥१७०॥ कड तस्य च तीथाींख्यं परं खानेन सत्वदम्‌ । आसुर भावसभूतं मलं दहति
सेविनाम्‌ ॥७१॥ पूजनीयो धनिष्ठायां विशेषेण महासुनि;। सवीधदायको भावी यात्राकारिण एव च ॥७२॥ वसिष्ठाच

2।<८1120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

खं. द अ. १९ पानं ५३
वक

पुरोभागे वासिष्ठा खुनयोऽपरे । द्रे शते धनुषां क्षेत्रं तेषां तत्र स्थिता द्विजा; ॥७३॥ अन्ने पुरस्तथात्रेथास्तावन्मानेन संस्थिताः ।
पुलस्त्याग्रे च पौलस्त्या भव॑ति सुनयः स्थिताः ॥७४॥ खखतीर्थसमासक्ताः स्थाप्य विघेश्वरांस्तथा । पूजयंति खनामसथान्‌
भक्तियुक्ता महषयः ॥५॥ मघायां चैव वासिष्टा्ित्रायामतिसं मवाः। हसने पौटस्त्यकाः पूज्याः क्षेचवासिभिरादरात्‌
॥७६॥ अन्ये मुनिगणा नाना सदा तन्नैव संस्थिता; । तेषु खख्यान्‌ प्रवक्ष्यामि श्रुणुध्वं देवसत्तमाः ॥७७॥ कण्वश्च
जेमिनिश्ैको द्वितञ्च तरितरेवतौ । मेधातिधिभेरद्राजो जमदभ्िश्च गौतमः ॥७८॥ इत्यादि बहवोऽन्ये स्थिताः संस्थाप्य
गणश्वरान्‌ । पूजनीया नरेणेव सवेधमविवधैनाः ॥५९॥ कथितेषु मदेदाना नक्ष्ेषु विरोषतः। यात्रा तेष समाख्याता
स्वीघदामनी परा ॥१८०॥ ततः पुरः पिदाचेशा भूतेदाः सिद्धचारणाः । संस्थिताः पूजनीयास्ते मौमवरे विरोषतः ॥८१॥
अतः परं पञ्िमस्थं वदामि पापहारकम्‌ । चित्रं मयूरे माहात्म्यं क्षेचरवासिभवं परम्‌ ॥८२ देवालयादच्रदातं धनुषां
स्थानसुत्तमम्‌ । दक्षस्य तत्र देवेदा दक्चतीरथं सरः स्थितम्‌ ॥८३॥ तच्च लानेन दुवुद्धिः परा नश्यति तत्क्षणात्‌ । सुबुद्धि-
जायते खद्यो जनानां जावितात्मनाम्‌ ॥८४॥ मदायाच्राऽयभिजिति तस्य पोक्ता खखप्रदा । कर्तव्या क्षेचवासीभिः परा
सहुद्धिदायिका ॥८५॥ दक्षस्य वाम मागे तु मरीचि; संस्थितो महान । तावन्मानेन संयुक्तः खतीर्येन समन्वितः ॥८६॥
खातौ तस्य मदायाच्ना कलव्या बृद्धिदायिनी । क्षेत्रवासिभिरानदाद्योगींद्रस्य महात्मनः ॥८७॥ अंगिरास्तस्य दक्षस्य दक्षिणे
योगि सत्तमः । पूजनीयो विदहोषेण ज्ञानदाता मवेत्‌ सदा ॥८८॥ तीर्थं॑तच्र समाख्यात कंडरूपेण योगिनः । खानेन
भक्तिसंयुक्तो लभेञज्ञान च मानवः ॥८९॥ दक्षादयख्रयः प्रोक्ताः संस्थाप्य गणनायकम्‌ । खखनामांकितं देवाः पूजर्यति
निरंतरम्‌ ॥१९० दक्षाभरे दक्षसंभ्रूताश्चतुवेर्णपरकारिकाः । पुन्यः षष्टीर्महाभागा; सेवेते गणनायकम्‌ ॥९१॥ तासां क्षें
समाख्यातं चतुः रतधनुर्मितम्‌ । रविवारे प्रजनीया वंरासौ भाग्यवर्धनाः ॥९२॥ तासां पुरः प्रजाः सवा नैस्ताभ्यः
समुद्धवाः । संस्थिता पूजनीयास्ता धनिष्ठायां सुखप्रदाः ।॥९३॥ दे राते धनुषां तासां क्षेत्रं चैव प्रकीर्तितम्‌ । गणेक्ामास्थाप्य
सर्वाः सेवते नित्यमादरात्‌ ॥९४॥ मरीचेस्तु पुरोभागे मारीचा; कादयपादयः । संस्थितास्ते नरैः पूज्याः चाततारे घनपदाः
॥९५॥ चलुःदातानि तत्‌ क्षेत्रं धनुषां च प्रकीर्तितम्‌ । स्थाप्य विघ्ेश्वरान्‌ सर्वे पूजयति निरंतरम्‌ ॥९६॥ पुरोभागे द्यगिरस,
स्थिता आंगिरसाः सद । तावन्मानेन संयुक्तास्तीथेयुक्ता महषयः ॥९अ रंबोदरांस्त आस्थाप्य खखनामांकितान्‌ सदा ।

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

स = श

शिन
पूजयति विशेषेण भक्तिभावसमन्विताः ॥९८॥ जशछेषायां महायाच्रा तेषां कार्या नरै; परा ! पुच्रपयैचपच्द्धध्थ स्ेचयासि-
भिरादरात्‌ ॥९९ अन्ये खुनिवरास्तत् संस्थिता गणपे रताः । तेषु शरेष्ठान. प्रवक्ष्यामि महायो गींद्रकां स्तथा ॥२००॥
दुवासा गालवश्चैव न्निशिरा नै वो खनिः । अगस्य खकंडस्तु मार्कडयो दधीचिकः ॥१।॥ कथ्तिषु दिनेष्ेते प्रजनीया
महात्मभिः । सवेसौख्यप्रदातारो भर्वने योगिसत्तमाः ॥२॥ तीर्थयुक्तां गणेशानास्थाप्य संपूजयति ते ।
खुनयो भक्तिसंयुक्ता कषत्रवासपरायणाः ॥३॥ अतच किंनराः साध्याः पुरो विद्याधरास्तथा । सेवंते गणनां
संस्थाप्य ्षत्रनिवासिनः, ॥४॥ पूजनीया नरैः सर्वै सवकारण आदरात्‌ । एव॑ संक्षेपतः पोक्तं माहात्म्यं
पञ्चिमाश्रितम्‌ ॥५॥ अथोत्तर भवं देवाः कथयामि समासतः । मयूरक्षत्रसंस्थानां चरित्र सुखदं `भवेत्‌ ॥३॥
देवागारात्तु धलषां देवपा; शातपंचके । वसवोऽष्टौ स्थिताश्ैवास्थाप्य गाणेश्वरं परम्‌ ॥५॥ स्वस्वतीषभवं कड क्रत्वा
मक्तिपरायणाः । भजंते । पूणिमायां ते पूजनीया विशेषतः ।८॥ तेषां वामांगभागे तु पेनवः कामदायिकाः । संस्थिता
तावता मानेन युततास्तीधंसंयुताः । ।९॥ गणेश्वरं ताः संस्थाप्य सख्खनामयुतं पराः } प्रजयति विधानेन भक्तियुक्ता
महौजसः ॥२१०॥ द्वादद्यां ता नरैः पूज्याः कामधेनुखुखाः खुराः । क्षेत्रवासिभिरान॑ददायिकाः कामपूरिकाः ॥११॥
दक्षि्णागे सिनश्चैव देवलश्च समास्थितौ । गणेश्वरं तौ संस्थाप्य पूजनतो योगिसत्तमाः ॥ १२॥ उत्तरायां विरोपण
पूजनीयौ नरः खदा । एकनिष्ठाप्रदौ स्यातां नराणां पापहारकौ ॥१३॥ वसूनां च पुरो मागे क्ष रातधनुद्रैयम्‌ ।
गाग्याणां ते नरै वियाप्रदाः पूज्या _ विराषतः ॥१२/ उत्तराषाढनक्षत्रे याच्रा तेषां प्रकीर्तिता । गर्ग; स्वयं महायोगी
भजते गणनायकम्‌ ॥१५॥ गवां पुरो महेराना मोद्ला गणपगप्रियाः । सेवंते विराजं ते तावन्मानेन संस्थिताः ॥१६॥
देषा विप्रा मांहका देवलासितयोः पुरः । सेवते गणनाथं ते सवे भक्तियुताः सदा ॥१७ उत्तरा भाद्रनक्चत्रे मोहला
मानवैः सदा । पूजनीया विदाषेण योगदाः संभवंति ते ॥१८॥ माहकाः पूर्वफल्यन्यां पूजनीया नैः सदा । व्याधि-
दाषह्रास्ते तु भवत्यत्र न संशयः ॥१९॥ असिताद्या इमे सर्वे स्वस्वनामांफितं परम्‌ । प्रजयति गणेशं संस्थाप्य तीर्थ
समन्विताः |॥२२०॥ तेषां पुरो महात्मानो सुनयस्त्र संस्थिताः ! सुख्यांसतेषु भरवक्यामि श्णुध्व योगिसन्तमान्‌ ॥२१॥
धौम्यश्च बस्मिकीवाचक्रवी म॑कणको सनिः। कहोडश्च सुमत षैरांपायन एव च ॥२२॥ जावालिः पर्वत; चैल ऋषय.

या भ) > >>> धु 2 ~

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.6011

= ~

29

यंग प्रतापवान्‌. । लोमशश्च विभांडोऽन्यो बह्धवाद्या महषयः ॥२३॥ स्वसवती्युतास्ते संस्थाप्य वित्ेश्वरान्‌ सदा ।
पूजयंति महाभागाः स्वस्वनामसमन्वितान्‌ ॥२४॥ उत्तराषाहनक्षच्रे पूजनीया नरैः सदा । सर्पापहरास्ते वै -भवैते
या'गसत्तमा; ॥९५॥ तत्पुरा युद्यकाश्चव हनुमान्‌ पवनात्मजः । यक्षा रक्षोगणाः सवे भजते गणनायकम्‌ ॥२६॥
स्थाप्य दुंहि खतीर्स्तु युत्ता ध्यानपरायणाः । उत्तराभाद्रनक्षत्रे प्रूजनीया; छ्युभप्रदाः ॥२७॥ सुक्तेरीश्ानभागे तु सरः
पणव संज्ञितम्‌ । प्रणवाकरूति तत्रैव स्नाने मूर्धि ध्वनिभवेत्‌ ॥२८॥ तच्चोकारगणेदाश्च सरस्वत्या समन्वितः । चतुर्थ्या पूज-
नीयोऽसौ सवेसिद्धिभदायकः ॥२९॥ तत्पुरो भैरवस्यैव दूता नभ्रस्य सर्वतः । रक्षार्थं संस्थिता देवा महावलसमन्विताः २३०॥

अन्ये नानाविधारनत्र स्थिनास्तेषां . महात्मनाम्‌ । नामादिकं बहुत्वात्‌ कथयितुं नैव राक्यते ॥२३१॥ इदसुत्तरगं पोक्तं
मयूरस्य चररेत्रकम्‌ 1 संक्षेपेण महादेवा; सबेसिद्धिपदायकम्‌ ॥३२॥ यात्रादिसंयुतं यस्तु छणोति क्षेत्रवासिनाम्‌ । सुख्यानां
चरित पुण्यं स सवं प्रखभेत्‌ सुखम्‌ ॥२३३॥

| ओमिति श्रीमदत्यि पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौ रे महापुराणे पठे खंडे विकटचसिते केत्रवासिचरितवर्णनं नामैकोनविशातितमोऽध्यायः |
9 ५ € €

॥ श्रीगणेराय नमः | देवेशा उचुः । मयूरं कीटरं देवालर्यं विप्र किमात्मकम्‌ ! ग मीगारं तथा योगिन्‌ बद गाणेशरूपकम्‌ ॥१॥
डया । चित्रं नानाविधं सवै मायारूपं मयूरकम्‌ । तदेव गणनाथस्य रूपं ज्ञातव्यघुत्तमम्‌ ॥२॥ दिवुः ऋीडात्मको धातुर्माया-
ऋीडाक्रः खयम्‌ । गणरास्तस्य रूपं यदेवागारं भकरीर्तितम्‌ ॥२॥ यथा गर्श्च देवेद्राः छक्रशोणितसं भवः । द्वाम्यामेकत्व-
मापन्नो जायते दद्धधारकः ॥४॥ मायामायिकयोयोँगे तथा स्वानेद उच्यते। ग भागारं तदेवाऽपि ज्ञातव्यं योगिभिः परम्‌ ॥५॥
स्वानंदे वसतिस्तस्य गणेशास्य महात्मनः। स एव स्रूतिमास्थाय संतस्थाबुत्तरासुखः॥६॥ एतत्‌ सर्च रहस्यं यत्‌ कथितं सर्वम॑जसा ।
तं सेवध्वं महेदानास्तेन सवेमवाष्स्यय ॐ देवद्रा उचुः । कषत्रं गणपतेयोगिन्‌ सर्व गाणेशरूपकम्‌ ! तत्र स्थिता विदषण
देवविप्रादयः ममो ॥८॥ तेषां पुरीषमूत्रादिग्यवहारः कथं भवेत्‌ । खीसंगपुत्रपौच्नादयं सर्वं त दुरं भवेत्‌ ॥९॥ भूयंुवाच

छक अखल

म.पु. ८

2।<८1120021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ६अ. २४ पानं ५६
न 49099

साक्चाद्रणेश्वरस्यैव देद्यो योगमयोऽमराः । न नस्य वाधते किंचिन्‌ श्ृतरूपमिदं कदा ॥१०॥ लोकानासुपकाराय जलण्थ्न्यादिरं
था! रचितं सर्वसामान्य तत वासेन ठभ्यते ॥११॥ गणः सवेयोगानामधिपो नात्र संदाय; । न गणेहास्वरूपस्य विक्रिया
जायत ततः ॥१२॥ योगरूपे नरास्तत्र निश्चये न खता; किल । गाणदो संभविष्यति तदाकारा न संहाय: ।॥१३॥ तथा
नरादयश्चान्ये वसंति प्षेत्रवासिनः । क्वति मलमूत्रादि देवादीनां न बाधने ॥१४]॥ देवविप्रादयस्तच्र संस्थिता व्याप्य
देव पा; । अशग्टपवमाच्रण रूपण क्षचरवासिनः ।१५५॥ मयूर तन्मय क्षेत्र ज्ञातव्य दिव्यचक्षुषा । सखरन्मय मानवाना तु
तदोषरनत्र नो भवेत्‌ ॥१६॥ तधापि श्न्मये क्षत्रे ग भाोगारं विरोषतः ¦ मलमूत्रादिदोषेश्च संयुतं नैव कारयत्‌ ।१७॥ तेन
स्वं शछ्ुभं स्वेटभ्यते मानवे; परम्‌ । यधा धमयुनैनित्यं सेवनीयं मयूरकम्‌ ॥१८॥ भवेद्धिपथभावेन मयूरे संस्थितो
यदि ¦ स थातनां लमचोग्रां नग्रभेरवक्ारिनाम्‌ ॥१९॥ देषेशा उचुः। गभागारे मलस्यैव नरस्त्यागं समाचरत्‌) तस्मे
श्ैरवदत्तां तां याननां कीदरीं वद ॥२०॥ मयूरे पापकमाणि यः; करोति त॒ मानवः । स शुक्त यातनां विप्र कीदरीं
तां बदख नः ॥२६१॥ मयूरं कन पुण्येन कभ्यते तद्रुदख्र च| क्षे्रसंन्यासिनां चैव द्वारयाच्रां किमात्मिकाम्‌ ॥२९॥
भ्रशडयुवाच ! इतिहास पवक््याम पुराकल्पसमुद्धवम्‌ | तन संहायदीनाश्च भविष्यथ सुरात्तमाः ॥२२॥ दैवागार रजः
कश्चिदवानीकेनि नामनः । अच्रिगोचोद्वः सुज्ञः संस्थिनोऽभ्रत्‌ सुकमवान्‌ ॥२४॥ खधमसंयुतो नियं सिश्वे गणनायकम्‌ ।
देवविप्रानिथिप्रप्सुः क्षेच्रयात्रापरायणः ॥२५॥ एवं वहौ गने काटे वद्धस्तत्र बभूव ह ¦ तथापि निल्ययाच्रायां रतो-
ऽभूद्‌ धमेधारकः ॥२६॥ एकदा ज्वरयुक्तश्चाजीणोन्नन प्रपीडितः । जगाम स मयूरेहां पूजनाय महायशाः ॥२.५ पूजयित्वा
गणेदानं निलययात्रां चकार ह } तच्नापान भवो वायुः पीडयन्नतिदू षिनः॥२८॥ हठात्‌ संगृह्य विप्रस्तं त्यक्त्वा याचा महामतिः
खगरहं प्रजगामाऽसतौ त्वरायुक्तोऽनिद्धुःखितः ॥२९॥ गच्छतोऽजीणदोषेणातिसारेण महात्मनः । मलः हिधिलभविन
निःखनो गभ्॑दिर ॥३०॥ ततोऽतिदुःखसंयुक्तः स्नानं चक्रे स वाडवः । दानैः स्वग्रहमागम्य रोक्युक्तो बभूव ह ॥३१॥
अहो मयाऽनिमूर्खेण गभागारे करनं परम्‌ । मललयाग भवं पापं का गतिम भविष्यति ॥३२॥ ततस्तत्र ममारव खल्पकालन
विप्रपः । रोगण पीडितोऽल्य॑तं देवानीको म हायक्ाः ॥३३॥ ततस्तं बैरवस्यापि दूता नेतुं समागताः ! बद्ध्वा संताञ्य विप्रं
संगरद्य ते भैरवं ययुः ॥३९॥ दृष्टा स॒ भैरवो देवस्त्ुवाच द्विजाधमम्‌ । किमर्थ रोगयुक्तस्त्वं गभागारं गतो वद ॥२५॥

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

रल. 2 अ. २० पान ५७

---------------~-~-~--~-----~-------~---------~--~-~~~----

अल्यसाध्यदारीरेण गमनं यत्त्वया कृतम्‌ । शुक्व पापं महादुषट मललयागभवं परम्‌ ॥३६॥ साक्लाद्रणपते; स्थाने गभीगरे
गतो भवान्‌ । तस्य मस्तकमभ्ये तु पपात किर ते मटः ॥३७॥ अस्माभिश्च खुवासेन जलेन क्षालित तदा मस्तक तस्य
देवस्य विष्ठायुक्तं तया कनम्‌ ॥३८॥ इत्युक्त्वा कूररूपं स दरायामास जैरवः । देवानीकाय तं सोऽपि दष्टा मूच्छांमवाप ह
॥२९॥ तनस्तं सावधानं स पुनः करत्वाऽग्निचक्रगम्‌। चकार दूतवश्च न्न मैरव एव च ॥४०॥ अधिचक्रे द्विजो निलय दादयुक्तो
चमूव ह्‌ । वभ्राम देवसुखुयाञ्च दाहाकराररवाङटः ॥४६॥ भैरवाणां महावहिमलः कोटियुणाधिकः । यमस्याग्रश्च जंतूनां तं
स्ट कः क्षमो भवेत्‌ ॥४२॥ शतवषांणि विपर्ोऽप्निचक्रं तत्‌ समाधितः । बभ्राम दाहसंयुक्तो न ममार स मायया ॥४३॥
भैरवेण निबद्ध; स दुःखभेव सुदारुणम्‌ । वुभुजे ब्राह्मणस्तत्र मया वक्तुं न राक्यते ॥४४॥ ततो हैमगहायां स निक्षिप्तो
बराह्मणाधमः। रातवषोणि तच्रैवामवच्छैयेन पीडितः ॥४५॥ ततः स रौरवे तेन निश्चिप्नो ज॑तुभिस्तथा। द॑रितस्तच सस्थशथ
कोयिवृ्िकस्निभेः ॥४६॥ इातवषौणि तत्रैव पीडितस्तेन दारुणम्‌ । ततस्तप्तशिलायां स पोथितोऽभूत्‌ पुनः पुनः ॥४७॥
रातवषोणि तच्रैव याननां बुखुजे पराम्‌ । ततः पिरशाचयोनिस्थः कषेत्रे पीडायुतोऽभवत्‌ ॥४८॥ अन्नरवखजलादिभ्यो हीनो
वभ्राम वाडवः । अद्युचीन्‌ स नरान्‌ प्राप्य तदेहस्थो बभ्रूव ह ॥४९॥ ततैव शाख म॑न्रेण वेदिकेन द्विजोत्तमैः । ताडितस्तान्‌
परित्यञ्य बभ्राम यत्र तच्र ह्‌ ॥५०॥ एवं वषाणि देवेद्याः हातं करत्वा पुनश तम्‌ । आनाय्य ओैरबो देवो जगाद वचनं
दितम्‌ ॥५१॥ देवानीक त्वया भक्त्या याच्रार्थं ग मेमंदिरम्‌। अशक्तेन क्रतं चैव मलयुक्तं महामते ॥५२॥ तेन त्वं पंचशातकं
वबांणां खातनाभवम्‌ । दुःखं क्त्वा महाविप्राऽ्धुना तं गणपं व्रज ।५३॥ इत्युक्त्वा तं महेशाना ब्रह्म मूतं चकार ह |
एवं वः कथितं तच्र मखत्यागे महद्भयम्‌ ॥८५२॥ यदि स्वाधीनदेह्ेत्‌ ज्ञात्वा गमाल्ये मलम्‌। लजेत्‌ सोऽपि नरः पूर्ण यातनां
प्रलनत्‌ पराम्‌ > ५ हदं श्रत्वा नरो यस्तु तरासयुक्तो मवेत्‌ कदा । तदारभ्य मट्ल्यागं न कुयात्‌ स लभेद्धतिम्‌ ।५६॥
तं निभेत्स्य महा कूरा भरव! यातना भवम्‌ । द्ोयित्वा महद्‌ दुःखं ब्रह्मभूतं तु चक्रिरे ॥५७५॥

9 [ |
॥ ओभिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदररे महापुराणे षष्ठे खंडे बिकटचरिते मरत्यागयातनाकथनं नाम विरतितमोऽध्यायः । |
>>» €
3 -:2:-252 ऋऋ न ्ुषुमण्यसण् >>> <> >€
1 रः (स > रर >>

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खै ६ अ. २९१ पान ५८
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ भुशडवच । विकमकारिणां क्षत्रे कथयिष्यामि चाधुना } यथां दंड; खहस्तैश्च कियते सैरवै्महान्‌ ॥१॥
मयूरे क्षन्नियः कथिद्रासं करत्वा स्थितोऽमवत्‌। गत्वा वनांतरे लोकान्‌ हत्वा द्रव्य समग्रहीत्‌ ।॥२॥ कदंब पोषण सक्तः
शिश्नोदरपरायणः । चकार विविधं पाप॑ क्षेषे मायूरसंज्लिने ॥३॥ परचिथं बलाद्‌ गरद्यायमत्तां निरपच्रप; । जातिभेदादिकं
सोऽपि मान्यं नैव चकार ह \9॥ भगिनीमेकलां दषा कदा भवेन वहलः । हठात्‌ गद्य मरेराना वुसुजे कामनायुतः
॥५॥ चोरादीनि चकारापि ब्रह्महत्यां तथा खलः; । गोखीवधादिकं दुष्टः कि वदामि विोषत; ॥ १ गणेहां न पुप्रूजासौ
कदाचिदमरान परान्‌! याचा नव चकारापि पापनिष्ठो ममार ह ॥अ भमैरवास्तं समागद्य वद्ध्वा ताडय नराधमम्‌ ।
निन्युः स्वस्थानगं ते तु न्नै मैरवनायकम्‌ ॥८॥ क्षत्नियोऽथ महाकुरं दृष्टा मैरवनायकम्‌ । हाहा कृत्वा पपाताऽसौ मूर्छितो
धरणीतले ॥०॥ सावधानं ततः क्रत्वा मायया नग्न मैरवः । श्टतिमूच्छोविहीनं च दुष्टं चकार सबवेपः ॥१०॥ ततस्त गद्य
दूतास्ते भैरवस्य महात्मनः । अभ्रिकुडषु संक्षिप्य दादयामासुरंजसा ॥११॥ सहस्रे ते त गतेषु वर्षेषु क्रोधसंयुतः । अभ्रि-
चक्रे समाक्षिप्य भ्रामयामासरंजसा ॥१२॥ हादाक्राररवैयुक्तो बधामाघ्रौ नराधमः । न ममार न मूच्छ सोऽलभद्धैरव-
मायया ॥१३॥ ननः सहेख्वपाने दंमकुड समाक्षिपन्‌ । भैरवां महाद्ुष्टं रीतश्चक्रुः प्रपीडितम्‌ ।१२॥ ततः सहखवषाते
रिलखायां स्थाप्य सुद्धे; । चूणंयामाखस्चेस्नं खक कंटकसंयुतैः ॥१५॥ एवं गनानि वणि सदं देवसत्तमाः । ततो
याम्यां ददुस्तस्मै याननां दारुणां पराम्‌ ॥१९६॥ रसजंतुभिरादष्टो रौरवेऽभून्नराधमः । स सहसरं वषेकाणि महोग्रेवहि
सिमः ॥१अ नतस्तैटकयादेषु संनप्रेषु च न मयाः । चिक्षिपुदांरुणां मोऽपि वेदनां वुस्ुजे पराम्‌ ॥१८॥ ततः सदख-
वषाने तक्तवा्टाभिरेव तम्‌ । आच्छाद्य स्थापयामास मरवा; क्षचियाधमम्‌ ॥१०। सदं तच्र वषाणि वु भुजं दु;खसुल्वणम्‌ ।
ततः स पपान पि्ाचयोन्यां दुःखसंयुतः ॥२०॥ क्षुधा तृषा समायुक्तः सदा रीतोष्णभावकैः । बभ्राम क्षेचरमध्ये स
पीडिनो यत्न तत्र च ॥२१॥ तत्र न ॒देवदूनाश्च दष्टा स्वनिकटे स्थितम्‌ ! तदा दंडादिभिः सरवे ताडयामासुरोजसा ॥२२॥

वेदराख्रध्वनि श्चुत्वा दोमधूमादिकरः नथा । पपा दुःखसंयुक्तो मंच्रहा्रभयात्‌ कदा ॥२३॥ त्रीणि वषंसदस्राणि
ुक्त्वा दुःखं ततः परम्‌ ! भैरवे समानीतो ननाम नप्र भैरवम्‌ ॥२४॥ दछद्धस्तेन समानीतो गणेशास्यैव मंदिरे । गणे-
ग्रं तत्र दष्टा ब्रह्मभ्रूनो बभूव ह ॥२५॥ एवं पापप्रचारान्‌. संदंडथ ब्रह्ममयं पुनः । चक्रुः क्षेत्रे स्रतत्वात्‌ कथयितुं शक्यते

----~---~-~-----~---~-~-----------------~---~-------------------------~---~-----~--~--~----- ~ ~ ------------------------------
९ ९१८०९१7 174727९1.

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

वे. ६ अ. २९१ पान ५५९.

न वै ॥२६॥ अन्यं पापकतः कमं दाहक विधिसुत्तमम्‌ । कथयामि समासेन श्युणुध्वं शिवसुख्यकाः ॥२.५॥ ब्राह्यणः
कारयपः कथित्‌ मयूरे संस्थितोऽभवत्‌ । चौयेमदयादिक सोऽपि चकार नित्यमादरात्‌ ॥२८॥ परख्रीरंपटः सोऽपि शिश्नो
दरपरोऽभनवत्‌ ! ब्रह्महत्यां द्रघ्यखोभाचकार कारयपोऽधमः ॥२९॥ ज्ञात्वा राज्ञा द्विजस्यैवाहृत्य सवे पुनद्धिजम्‌ ! बद्ध्वा
क्षेव्ाहदिष्वकरे नैैधर्मपरायणैः ॥३०॥ ततो द्विजो विलप्यैव करत्वा रापथमागतः । मयूरं तत्र लोकैः स द्रारयाचा परो
ऽमवत्‌ ॥३१॥ द्वार याच्रारतं दृष्टा रोक्ास्नं मेनिरे पुनः । ब्राह्मणं श्रद्धया युक्ता वस््रात्नं च ददु; परम्‌ ॥३२॥ चतुद्रारमयीं
यात्रां चकार ब्राह्मणाधमः । पंचम्यां पारणं चक्रे षषटयां सर्पेण दंशितः ॥३३॥ खतं मयूरक्षत्रे त विषोग्रेण प्रपीडतम्‌।
संगरद्य भैरवाः सर्वे नर मैरवमाययुः ॥३४॥ यातनागारकं देवो दरोयामास मीतिदम्‌ ) तस्मै पुनश्च वित्रं ददोयामास
दैवपाः ॥३५| दष्टा गणपत सोऽपि ब्रह्मभूता बभूव दह्‌ | क्षन्न करत महत्पाप द्वाराणां यात्रया गतस्‌ ॥२३२।। अन्ये
शछणुत प्राज्ञा मयूरे चरितं भवम्‌ । पुरा कल्पे समासेन कथयामि महेश्वराः ॥३५ दंडकारण्यदेरो तु ब्राह्मणोऽच्रिकुलो
इवः | बाल्यात्‌ प्रारभ्य दुवुद्धिः पापक्रमेपरोऽमवत्‌ ॥३८॥ नान्न! देवा; सुप्रतीको द्रत्यलोमी वभ्रूव ह | चौ्॑द्रत्यं
जनानां संगृद्य भोगान्‌ बुभोज च ॥३९॥ कदा स्चपुरीणां च यात्रार्थं जग्सखुरादरात्‌। चलतुंबणंजनाः सोऽपि तेषां मध्ये
जगाम द्‌ ॥४०॥ द्रव्यलोभी जनानां च चौयद्रव्यं समग्रहीत्‌ । एवं बहूुधनस्तत्र जातोऽसौ ब्राह्मणाधमः ॥2१॥ करत्वा
सपपुरीणां ते यात्रां पुनः समाययुः । स्वदेशं तैः समायुक्तः सोऽपि खगरहमाययौ ॥४२॥ ततः सरी पुत्रकान्‌ स्वस्य मडथा-
मास भूषणैः ! चचार तीथगो भूत्वा कदाचिचौयेकारणात्‌ ॥४३॥ द्विजः पौराणिक दृष्टा पुराणकथने रतम्‌ । चौर्या

तच्र पापात्मा जनमध्ये समास्थितः 1२२ ततो मयूरक्षेत्रस्य माहात्म्यं स्फांदसं भवम्‌ । शुश्राव सुप्रतीकश्च जनै
स्वै्मदेश्वराः ॥४५1 मयूरक्चेच्रमाहात्म्यस्रवणन दुरात्मनः । द्विजस्य बुद्धिभेदो वै बभूवे दैवयोगतः ॥०६॥ स तु तत्र
चक्ारापि विचारं मानसे परम्‌ \ अहो मया द्विजेनैव किं कतं पापमुल्बणम्‌ ॥४७।। विषादिना हता लोका बाद्यणाद्या
सया बहु । तीर्थेषु चौयदत्यादि पापं तु प्रतं मथा ॥४८॥ कारयां प्रदक्षिणायां तु प॑चक्रोरयां मया परम्‌ । पापं करतम-
पारं वै क्रा गतिर भविष्यति ॥४९॥ मद्विना ब्राह्मणः कथिदीदृखो न भवेत्‌ कदा । यो ब्रह्मणि रतः सर्वो ब्राश्मणस्तन
कथयते ॥५०॥ एकांतम ततः पौराणिकं गत्वा द्विजाधमः } उवाच तं प्रणम्यादौ क्रत्वा करपुटं वचः ॥५.१॥ सुप्रतीक ख्वाच

,__ -- ------------~----~-------------------~---------------------------- ~

1

न ----------------

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

>
ख. दअ. २१
22 0.5 >> 9. ब्‌ <<< 4 (2 भ, ५ >
64424223 3009994 ९-7-22

सवतीर्थेषु कषेत्रेषु पापं दुष्टः समाचरेत्‌ । वज्रलेपं तदेवाऽपि कुत्र नाशं गमिष्यति ॥५२॥ पौराणिक उवाच ।
सप्तपुयादिक्षे्रेषु नरः पाप॑ समाचरेत्‌ । तन्‌ मयूरक्षेन्र एव प्रवेदोन खय॑त्रजेत्‌ ॥५३॥ चतुर्विधानि क्षेत्राभि
सवत्र ब्रह्मगोलके । धर्मारधक्राममोक्लाणां प्रदानि सवनां द्विज ॥५४॥ पंचमं ब्रह्मभूताख्यं मयूरं नात्र संहाय । ततर पाष
कृतं चेद्र चञ्रकेपतमं भवेत्‌ ॥५५॥ एवं तस्य वचः श्चुत्वा तं प्रणम्य समाययौ । गहं दारादि संगरह्य मयूरेरं जगाम
ह ॥५द॥। यथाविधि चकाराऽसतौ यात्रां क्षेन्रसखुद्धबाम्‌ । द्वारादिचिहितां सोऽपि निवासमकरोत्ततः ॥५५॥ देवागारं
समाभित्या मजत्तं गणनायकम्‌ । अंते पापविहीनः स ब्रह्मभूतो बभूव ह्‌ ।|५८॥| एवं नाना जनास्तत्र पतितानां महेभ्वराः।
पतिताः पापरीनाः परवेद जाता मयूरके ।५९॥ अघुना कथयिष्यामि चरित्र यत्‌ पुरातनम्‌ । श्रुत्वा सेरायहीनास्तं मयूरशषं
भजंति वै ॥६०॥ वैदयो धर्मध्वजो नाम द्रव्यलोभी बभूव ह्‌ ! विचेण पितरं सोऽपि मारयामास लोभतः ॥६१॥ नाना-
द्विजादिकान्‌ सोऽपि वद्य पूज्यान्‌ दुरात्मवान्‌ । षिबेण मारयाभास नित्यं द्रव्यार्थसुल्बणः ॥६२॥ स कदाचिद्रणिग्मिश्च
कय विक्रयकारणात्‌ । जगाम दंडकारण्ये जनैः सह महाखलः ॥६३॥ तच्च माघे महायाच्रां जग्मुर्लोक्ा विदेषतः। मयूरे
ततः सोऽपि तैजेगाम सखहर्षित; ॥द५॥ द्रन्यलो मा्मानंदात्‌ पुरं मायूरमाययौ । तच्र प्रवेदामात्रेण तं च पापानि
तत्यज्चः ॥६५॥ बहिः स्थितानि पदय॑ति यदाऽसावागमिष्यति । तदा पुनः प्रवेद वै करिष्यामो नराधमम्‌ ॥६६॥ तच्च दैव-
प्रसंगेन न पापानि चकार ह । यथाविधि तथा यात्रां चक्रे दषेसमन्वितः ।३७॥ पुनमौनवसंधैः स निजंगाम महेश्वरः ।
मयूरेशं परित्यज्य मागेसंस्यो बभूव ह ॥६८॥ तं दृष्ट्रा तस्य पापानि शुद्धं याच्राविधानतः । स्पष्टं तान्यलमर्थानि बभूवु-
देवसत्तमाः ॥९॥ तनः पापानि स्वणि विचारं चक्रररादरात्‌ । अहो यः क्षेत्रगो भूत्वा पापानि कुरुते सदा ॥७०॥
तथाऽस्माभिमैयूरऽय गत्वा पापं करिष्यति । ज्ञातं तेन मदाकि्रैः पीडितो मैव निधितम्‌ ॥७१॥ अधुना खुद्धरूपोऽय
बहिः सदा समागतः । अतः पुण्यानि नित्यं॑तु करिष्यति विशेषतः ॥७२॥ वयं कुच्न गमिष्यामो विघ्र कुरत स्वतः ।
येनाऽयं पापकमोऽपि कुरुते पापमस्पकम्‌ ॥७३॥ किंचित्‌ पापयुतं वैदयं प्रविश्यामो विदेषतः । ततो महाघसंयुक्तं करि.
ष्यामो न संङायः ॥७४॥। एव॑ विचार्य पापानि पापिनां हृदयेषु च । प्रविरइय तान समानाय्य वैद्यं तं समपीडयन्‌ ॥५५॥
अकस्माचौरखख्यैश् द्रव्य तस्य समाहतम्‌ । तेनातिदुःखयुक्तो हि धर्मध्वजो बभ्यूव ह्‌ ॥०६॥ ततः पापेषु दुर्बुद्धि्चकार

ध
=-=" ----------------=~--------- र
<> <> >€ <> €> >>> 2 <> <> ८2. 2.८2 . 4.2. 4.2 >>> (अवः दवि? . +; . +,

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ. २२ चानं ६९१
0 4 229 29929242 [91 1.4.411...

ह पुनमतिम्‌ । एतस्मिन्नतरे तत्र ब्राह्मणं स ददौ ह ॥७५ तं प्रणम्य खलृत्तातं कथयामास विस्तरात्‌ । श्चुत्वा तं पुनरः
प्याह ब्राह्मणः सवंमागेवित्‌ ॥७८॥ त्वया करूतानि पापानि तानि त्वां पीडयति वै । अतस्त्वं सत्वरो भूत्वा मयूरेदर
समाश्रय ॥७९॥ खजनैः पुत्रदारादि समानाय्य महामते । तच्नस्थो धमसंयुक्तो दुःखददीनो भविष्यसि ॥८०॥ तच्छ्रत्वा स
प्रणम्यादौ तं मयूरेराकं द्विजम्‌ । जगाम त्वरया युक्तस्ततः सर्वान्‌ समानयत्‌ ॥८१॥ मयूरे वैरयदूत्या च धर्मयुक्तः
समास्थितः । धम॑ष्वजश्चक्राराऽसौ गणेश भजनं सदा ॥८२ पापानि भोगहीनानि बहिर्मश्रः स्थितान्यपि । धर्मध्वजश्च
देवेशा ब्रहैवति बभूव ह ॥८३॥ क्षेत्रं नरेण मायूर न त्याज्य तु कदाचन । पीडितेन महादोषैभेत तदपि तद्भरम्‌ ॥८४॥
अन्यत्र राज्य भोगस्थोऽधवा खगंरथ एव सः । मयूरे नीचजातिस्था किंच तेन समो न हि ॥८५॥ आयासेन विहीनत्वाद्रह्म-
भतो भवेच्रः | मयूरे तेन किं तुल्यं भवेद्रह्यांडभंडले ॥८६॥ इदं यः श्रुणुयादेवा ्ावयेद्धा पठेन्नरः । पापहीनः ख भावेन
धर्मयुक्तो भविष्यति ॥८७॥

॥ ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचरिते मयूरे यात्रा्॑प्वेदाफटादिवणैनं नाभेकविकतितमोऽध्यायः ॥

ने $ <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ भरू्ंडधुवाच । अथ वक्ष्यामि देवेहा मयूरप्रापक महत्‌ । पुण्यं चित्ैकभावेन श्यूणुध्वं सुखदायकम्‌
॥१॥ कुत्र आंगिरसे जातो देवप्रिय इति श्चुतः । पुरा कल्पे स धर्मात्मा स्वधभ॑निरतोऽभवत्‌ ॥२॥ गणेदो प्रीति-
संयुक्तो गाणपल्यभियोऽभवत्‌ । खक्तिमिच्छन्‌ सदा कमणि चकार विधानतः ॥२॥ ततस्तस्य मदे्लाना बुद्धिः धादुबेभूव
ह । तया संप्रेरितस्तीथानि क्षेत्राणि चकार ह ॥४॥ राचत्रे विधि समाभ्य परथिव्यां सुख्यकानि खः । क्षेत्राणि
तीर्थसुख्यानि याच्रया चाकरोद्‌ द्विजः ॥५॥ तत; स्वृहमागत्य दारापत्यैः समन्वितः । गणेरामभजच्चित्यं भक्तियुक्तेन
चेतसा ॥द॥ ततश्च मानसे सोऽपि विचारमकरोत्‌ परम्‌ । अदो मयूरपक्षेत्र सेवनी्य॑निरंतरम्‌ ॥७॥ ज्ञात्वा द्विजं
समुद्युक्तं दारापत्थैः समन्वितम्‌ । माया तं पीडयामास मयूरे बासभ॑जनात्‌ ॥८॥ यात्रार्थं तेन यत्िचित्‌ गृहे द्रव्यादि
छः

2।.८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

खे. दै भ. २२

व
संचितम्‌ । तदेव चौरमाग्ण नष्टं मायाप्रभावतः ।९॥ ततोऽतिविस्ितो भूत्वा खेदयुक्तो बभूव ह । पापयुक्तोऽदमत्य॑तं
तेन विघ्रयुनः करतः ॥१०॥ इदस्य गमिष्यामि मयुरेशं न संरायः। ततो ज्वरसमायुक्तो बभ्यूव ब्राह्यणोत्तमः ॥११॥
निर्जगाम ततः सोऽपि स्वगृहे ज्वरसंयुतः । शुङ्कषरत्तिधरो श्रूत्वा नियम्यात्मानमात्मना ॥१२॥ तृतीये दिवसे तत्र
वि्रेसो विघ्रहारकः ! बभूव स द्विजस्याऽपि परं श्रणत वचेशितम्‌ ॥१३॥ गणेद्राकूपया विप्रो ज्वरहीनो वभूव हे।
ब्राह्मणस्य स्वरूपेण गणशस्तं समाययौ ॥१४॥ तस्य पुत्रं समाहूय द्रव्यं दत्वा सुपुष्कलम्‌ । अत्नं चक्राराऽसौ पुच-
स्ताततं जगाद तु ॥१५॥ ज्ञात्वा देवं विचाैव स्वस्थचित्तो वभूव ह । देवप्रिधो मयुरेरमाजगाम द्विजोत्तमः ॥१६॥
यात्रादिकं चकाराऽसौ गभौगरे समाचितः । अभजद्रणराजं तम॑ते तद्ीनतां ययौ ॥१५॥ यानि क्षे्ाणि तीर्थानि
ब्रह्मि सेवितानि चेत्‌! तदा नरेण मायूरक्षेत्रं लभ्यं महेश्वराः ॥१८॥ देवेशा ञ्चुः । चोरादयः समाख्यातास्त्वया ब्रह्य्षि-
सत्तम । करि चकरर्येन पुण्येन मयूरेशो सयं ययुः ॥१९॥ भरूडधुषाच । पूवजन्मनि माहात्म्यं संश्रुतं िचिदप्यहो
षेच्य पापकर्मस्था अने तत्‌ सस्मस्यंदि ॥२०॥ अति स्मरणथोगेन पापिनोऽन्य मवे कदा । ययुः क्षेत्रे मरणतो ल्य देवा
गणेश्वरे ॥२१॥ गाणेास्य च मागैस्य श्रवणं पापचेतसाम्‌ } भवेन्नानाविधस्याऽपि किचिदेवेद्रसत्तमाः ॥२२॥ यदि
मरणकाले तु नस्य संस्मरणं भवेत्‌ । पुरो जन्मनि चाज्ञानात्तस्य ससेवनं भवेत्‌ ॥२२॥ अथवा ज्ञानयुक्तः स नरस्तत्‌ सकरदा-
चरेत्‌ । यद्वा नद्वाऽऽचरेद्रापि ब्रह्मभरुनः स जायने ॥२४॥ अथासंस्कारयुक्तस्य गाणेहोनाधिकारतः } भरवेरो न मचेत्तस्य
चरित्रं श्रृणुन पिया: ॥२५॥ क्षत्रियः सुलमो नामा वभूव एथिवीपतिः ! अंगदेशस्य राज्यं स चकार धर्मसंयुतः ॥२६॥
मयूरेशसय स श्रुत्वा माहात्म्यं क्षत्रसभवम्‌ । पुत्रे राज्यं परित्यज्य वासार्थं तु मनो दधे ॥२अ} यथाराखं विधानेन
मयूरेशं समाययौ । चकार विधिना यां स्वयं॑द्वारादिचिहिताम्‌ ॥२८॥ ततस्तत्र स्थितो राजा वार्षिकीं विविधां
पुनः । चक्रार याचनां क्षत्रस्य देवादीनां विधानतः ॥२९॥ ततो मनसि संधाय प्षित्रसंन्यासक्रारणात्‌ । सर्वाना-
ज्ञापयामास सखीः स उवास ह ॥३०॥ ततः स मैरवेगैव बुद्धिमेदयुतः कृतः । विचारमकरोचित्ते किमिदं कषेत्रुत्तमम्‌
॥३१॥} न काक्षीतुल्यतां याति क्षेत्रं ब्रह्मांड्मडले । अयं शिवस्ुनः प्रोक्तो मयूरेदो न संशयः ॥३२॥ ब्रह्म सर्वत्र
योगेन लिति तेन वण्यते । वेदादिषु गणेशानो ब्रह्मरूपी न शखुख्यतः ॥२३॥ अतोऽहं रमितो नूनं वाण्या पुराणसंस्थया ।

वः

-------------------------------~-------~----~--------^---- ~~ ------------ ~~~ ------~------~--- ^~ ~--~--- ~ ~

2।.८720021108@241811.0171

20|<110/021108@201112||.0111

रल. द अभ- २२

गमिष्यामि न संवेदः क्षत्रं कारीसमाभितम्‌ ॥३४॥ एवं विचायं भूपालो मयूरे व्यज्य देवपाः । कारी जमाम मर्गे स
ममार रोगसंयुतः ॥६५॥ पूवंसंस्कारयोगेन कायां स ब्राह्मणोऽभवत्‌ । धमेयुक्तञ्चकाराऽपि काशीवासं दिताथतः ॥२६॥
मरणोन्सुखकालाय तस्मै विश्वेश्वरः स्वयम्‌ } गणेदहोकाक्षरं मंच ददौ तारकनामकम्‌ ॥३५॥ शौनक उवाच । कथां विचित्रां
वदसि सूत त्वं हषदाथिनीम्‌ ! तच्र संज्ायकं छिंधि वदिष्यामि त्वदग्रतः ॥३८॥ रामनामभवं म॑च्रमवदत्तारकं परम्‌ ।
पुराणं कुत्रचित्‌ देवं शिवपंचाक्षरं पुनः ॥२९॥ कच्चोकारं च कुत्रापि रक्तिरूयोत्मकं परम्‌ । गणेदौकाक्षरं कुच निश्यो
न्नैव जायते 1४०} अनः संङायनारहाथ वद सवनज्नसत्तम । त्वदन्यः संहायच्छेत्ताऽस्माकं नैव भविष्यति ॥४१॥ सूत उवाच ।
विबरूपं महद्रह्य स एव चतुराननः । गक्ाराक्षरगख्याच्र गणेरोकाक्षरे मतः ॥४२।॥ तस्य पालक भावेन विष्णुः सवं-
प्रवतक्रः। अकराराक्षरसंस्यश्च म॑च्राजे महामुने ॥४२॥ तयोः संहारकत त्वनुखारः; शंकरः रष्टतः । वरदानाद्‌ गणरास्य
मंत्रे जानीहि निशितम्‌ 1४५ तेषां मनोमयो मानु; स्वस्वकमधरो बभौ । सानुनासिकरूपेण मत्रे सोऽपि प्रतिषितः ॥४५॥

तुणणी देदरूपा सखा रक्तिर्वाणीमयी मता । सर्वत्र संस्थिता विप्र मंत्रे दरयस्व भावतः ॥०६॥ एभिः शष्ट जगत्सरव-
मोंकाराक्रतिलक्षणम्‌ । तच्च ऋीडंति तेनेव मन्न आंकारसंयुतः ॥०४७॥ एतषामथभाविन गणे प्रकीतितः। स एव
देवता पोक्ता वेदषु वेदवादिभिः ॥४८॥ गणेकामंच्गाः सर्वे दवेक्ताः हांकरादयः । जगन्नानाविधं ब्रह्म तथा तत्न सितं
मतम्‌ ॥४९।॥ यथा दवाश्च विप्रे क्या गणपसय वै । गणेक्याकाररूपास्ते तथा मंच्नाः प्रकीतिताः ॥५०॥ अन्यच श्चूणु
मावेन कायां नानाविधा जनाः} तिष्ठंति विविधान्‌ देवान्‌ मज॑ते भक्तिसंयुतः ॥५१॥ तेषु स्वधमनिष्टा ये कादीवासं
यथाविधि ! कुवति तारकं तेभ्यो ददाति शंकरः स्वयम्‌ ॥५२॥ तेषु चाक्ताः स्थितास्तच्र तेभ्यः दाक्तिमयं परम्‌ । तारक
कथयामास रकरः करुणानाधः ॥५ रा सौरेभ्यः सौर भावाख्यं दोचेभ्यः दिवरूपकम्‌ । वैष्णवं विष्णुमक्तेभ्यस्तारक
ह्यवदचिक्रवः ।\५४॥ खधर्मनिरतास्तन्र कम चङ्क नित्यराः । कर्मागदवप्रीत्य्थमोकारं तेभ्य आदिदात्‌ ॥५५५॥ गाणेखा ये
स्थितास्तेभ्यः पूर्णतारकरूपकम्‌ । गणरोकाल्लरं मंत्रं ददाति रषसंयुतः ॥५६॥ ते सच तारकं पराप्य कैलासे शिव-
स्निमाः । अतिष्ठन्‌ योगमास्थाय मंच्रध्यान परायणाः ॥५५॥ साक्लात्कारं भचकरुस्ते त्रह्म यने मंत्रगं परम्‌ ! तत्र तद्ीन-

भविन योगिनो बश्रखुस्ततः ॥५८॥ महालये मदेास्य रारीरे रीनतां ययुः । पुन; खौ नरा भूत्वा तच्र योगरता बभुः ॥५९॥

----------- स 42-22-22. द सचत १.17, > १० € >€ 4.7

त
ङ. पु. ९

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पान दे

117:

मंत्रं म॑च्ना्भावं च स्यक्त्वा ब्रह्मणि संस्थिताः । खस्वेष्टब्रह्मगा अंते भरव॑स्ते मुनिसत्तम ॥६०॥ ये पापकारिणः कायां
वसंति यदि ते सृताः ! तेभ्यस्तारकरूपं तु न ददाति सदारिवः ॥६१॥ मैरवीं यातनां ते तु सुक्त्वा करैलासमास्यिताः ।
लये मरणसंयुक्ताः पुनर्जन्मधरा मताः ॥६२॥ शौनक उवाच । वदंति वै पुराणेषु सुनयो ब्रह्मवादिनः । क्लेत्रेषु नानाभावेषु
मूता सुक्तिमवाप्ुयुः ॥६६॥ तीनि सलानमाच्रेण मुक्तिदानि वदंति च । व्रतादीनि महापाज्ञ नानामतविभमेदतः ॥६४॥
सकामानि च कमणि कथितानि खुनीन्वरेः । नानाविधानि वै तेषु संस्खतानि फलानि च ॥द५॥ तेषां कतर एवं ये
फलानि प्राप्ुर्वति ते । इहैव किंचित्‌ केचित्तु परत्र द्विजसत्तम ॥६६॥ केचित्‌ खल्पफलं केचित्‌ पुष्कलं नाच्र संरायः।
किमिदं कौतुक विप्र वद कारणसुत्तमम्‌ ॥३७॥ कायां सक्ति विरोषेण प्राप्नुवंति नरादयः । तत्रैव मरणे सूत कथं ते
जन्मिनोऽभवन्‌ ।॥६८॥ सूत उवाच । राब्दन्नह्मखरूपोऽयं गुररेकः परकीतितः । सर्वेषां विविधानां तु दिष्याणां नाव
संदायः ॥६०॥ हिष्याश्चतुविधाः प्रोक्ता उत्तमा मध्यमास्तथा । अधमा अधमेषु चाधमा मुनीद्रसत्तम ॥७०॥ विषया-
सक्तचित्ता ये पापकमंपरायणाः । दुःखयुक्ता यदाऽत्य॑तं तदर्थं कर्मसेविनः ॥७१॥ अधमाधमरूपाश्च कथितास्ते महषिभिः}
खल्पं फलं प्राप्नुवंतीह परत्र सुनिधितम्‌ ॥५२॥ यदि क्मफटं खल्प॑ददाति कथितं सदा । तेषां तच सुचिननँवोतपश्यते
मूखेभावतः ॥७६॥ तेषां वचन भावार्थ प्रवृत्य्थ॑ च कर्मणि ! फलमेकं समाख्यातं उत्तमाधममार्गिणाम्‌ ॥७८॥ परेषां
ल्या ये तु भयाद्रा कर्म कारिणः । अधमास्त समाख्याताः प्राप्नुव॑त्यधिकं फलम्‌ ॥७५॥ सकामा ये खधमेस्थाः कमे
कुर्वति नित्यशाः! मध्यमास्ते फलं सर्व संजि कालमानतः ॥७६॥ निकामा; कम॑कर्तर उत्तमास्ते फलं खने । अक्षयं
कल्पपर्यतं सुजत्यच् न संकाय ¦ ॥७७| त चैव युगमानं त कथयामि समासतः । कते कम॑क्रतं सदयः फलदं जायते
खने ॥५८। चतायां च कृतं कमान्यकमावाध भावत्‌; । कालेन फलसंयुक्तं भवति प्राणिनां किङ ॥७९॥ द्वापरे परलोके
वाऽन्यकमाबाधभावतः। इद ते वापि सजति धर्महीनप्रभावतः ॥८०॥ कटो तु परलोके ते वाऽन्यजन्मनि मानवाः ।
संमोध्यति कृतं कमं कालमानपभावतः ॥८१। आसुरेणैव भावेन नराः सत्तादिवर्जिताः । अतो जानीहि रुच्यर्थं फलं
चित्रं भव्यो ॥८२॥ यथाविधि क्रतं कमं तदा फल्पदं भवेत्‌ । अन्यथा कारकायैवासुरं दात्‌ फलं सदा ॥८३॥ कृते
कर्म करलं येन सक्रत्तस्य फलं लभेत्‌ । चेतायां निष्फलं दृष्टा तदा द्विखणमाचरेत्‌ ॥८५॥ फलं ददाति च्रियणं द्वापरे कमे

2111<41200211082411121॥1.0111

20|<110021108@201112||.0111

पानं देष

श्व. ६ अ. २२

वि

निथितम्‌ । कलौ चुंणं भोक्त इहजन्मनि सौख्यदम्‌ ॥८५॥ सक्रचापि फलं कृत्वा लभेत्‌ सत्क मानवः । अथवा
युगधर्भेण चतुयणं फं रमेत्‌ ॥८६॥ अन्यत्‌ कादयादि मादात्म्यसं भवं विपरीतगम्‌ । मन्यसे तच्र वक्ष्यामि श्चुणु संशाय-
नाानम्‌ ॥८७॥ आत्मानुभवहीनो यो म्यो मोक्षं लभेन्न वै । इदं खुख्यं विजानीहि न्यत्र भ्रममाच्रकम्‌ ॥८८} यथा
देवगणाः सर्वेऽमरा; शाखे प्रकीतिताः । ब्रह्मणो दिवसांति ते ्युयुक्ता मवस्युत ॥८९॥ नराणां तत्र जन्मानि संल्या-
हीनानि दौनक । भवंति तेन देवाश्चामराः संकीर्तिता वुधैः ॥९०॥ तथापि प॑च देवाश्ेश्वराः शाखे प्रकीर्तिताः ! विन्नयुक्ता
जनीशस्ते भर्ति पद्य मानद ॥९९॥ महालये मरिष्यति चिय॒णैः संयुताः क्रिल ! पंच देवा न संदेहो जरह्मायाः दाख-
मागेतः ॥९२] तेषां लोकेषु क्षेत्रेषु मता सक्ति तादरी । मरणः संयुतान्येव क्षेच्ाणि त्र का कथा ॥९३॥ इंद्रादीनां
विनाशे तै समथा खल्युदीनकाः। तेषां जन्मनी जतुने परयति कदाचन ॥९४॥ ईभ्वरत्वमतः राखे कथितं रुचि-
कारणात्‌ । जन्मस्त्युविहीनाऽपि ख॒क्तिः संकधिता बुधैः ॥९५॥ वेदच्ाखपुराणेषु खान॑दो लयवर्जितः। सदा ब्रह्ममय-
त्वद्व तत्र खक्तिविशिष्यते ॥९६॥ खानधेनेव यदत्तं तदेव ब्रह्म सौरूयदम्‌ ! पाचरहीनभ भावत्वाद्‌ द्विजैरन्यत्न वण्यते ।।९७॥

अन्पत् खक्तिद्न्येव भोक्तानि राख्रसंमतैः । वासदानि तु तीर्थानि तानि क्षेत्राणि सप्तसु ॥९८॥ खतः षट्सु नरस्तासु
कायां घमेयुतो मवेत्‌ ! मरणं तारकं पाप्य ज्ञानयुक्तो भवेत्‌ खयम्‌ ॥९९॥ पुनर्जन्मनि योगी स भवत्य न संदाय: । स्वेष्ठं
बरह्म समाभोति निशितं वेदगुद्यतः ॥१००॥ योगं श्चुत्वा नरो यस्तु पापकमैपरायणः। मरणे संस्मरेवयोग स मयूरे भवि-
ष्यति ॥१॥ यच्र कुत्रस्थ आगय्य मयूरे यथवा खयम्‌ । मरिष्यति न संदेहो महापापयुतोऽपि चेत्‌ ॥२॥ अथवा क्लिच्न-
माहात्म्यं श्चुत्वा कुत्र स्थितो मवेत्‌ । यदि मरणकाले स संस्मरेत्‌ स तथा भवेत्‌ ॥३॥ मयूरस्याथ वा याच्रामेव करत्वा
नरोचमः । यज तर खतः सोते संस्मरेत्‌ स तथा भवेत्‌ ।\*॥ अथवा संगयोगेन गणेशे रचिमालभेत्‌। नरो मयूरकषेर
स मरणं माप्नुयात्‌ परम्‌ ॥८५॥ शिवविष्ण्वादिलोकेषु संस्थितस्तत्र संगतः । गणेदहो प्रीतियुक्तश्चेत्‌ स मयूरे भविष्यति ॥६॥
अतिसंस्कारसंयुक्तः स क्षेचे धमसंयुतः । क्षव्रसंन्यासमावेन मरणं तत्र चालभेत्‌ ॥॥ योगिनः दांतिरूपाश्च चित्तं
त्यक्त्वा गणेश्वरे । लीनास्ते यत्र कुत्रापि खता गाणेकातां ययुः ॥८॥ योगिनां मरणे विप्र यादृशां स्मरणं मवेत्‌ । तारी
न गति सोऽपि लभते ब्रह्मणि रतः ॥९॥ तथा मूर्ते ये शतास्तेषां न वियते। अंति मतिर्या विप गति; स्तर

तखल

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान्‌ ६६

प्यते ॥११०॥ इव सर्वं समाख्यातं श्ण पक्रतखत्तमम्‌ । कथानकं महीपस्य यथा सुद्रल भाषितम्‌ ॥११॥ भूंडयुवाच ।
मयूरक्षेत्रे छलभो वासं कृत्वा ययौ पुनः । कारयां तस्य सतौ कषेन्नं मयूरं स्द्रतिगं व भौ ॥१२॥ तेन गणेश्वरस्मैव ददौ
चरं महेश्वरः! सस्नीकः दिवरूपः कैलासे वासं चकार सः ॥१२॥ महालये दिवे लीनः पुनः खष्टौ मयूरके ¦ ब्राह्मणः
स बश्रवाऽपि स्रीको भक्तिसंयुतः ॥१४॥ तच्र खलत्पेन क्राठेन योगयुक्तो बभ्रू ह । ब्रह्मभूतः स जीवन्‌ वै मरणे तव्र
का कथा ॥१५॥ एवं संस्कारयोगेन मयूरे निवसंति ते । यच कुतर स्िताश्दर गमिष्यति मयूरकम्‌ ॥१६॥ क्षत्रसंन्यासिनां
देवा वदामि माग॑सुत्तम म्‌ । आदौ द्वारयुनां यात्रां कुर्यात्‌ संन्यासकारणात्‌ ॥१७॥ पश्चात्‌ क्षत्रं समाश्रि तिष्ठेन्नियम-
संयुनः। न गच्छेत्‌ क्षच्बाद्यं सन्यास नगभयाङ्कलः ॥१८॥ नानादुःखयुतश्चेत्‌ दाग मयूरस्य वै न सः। कुर्यात्तेन गणेशेन
तुल्यः सवत्र संमत; ॥१०॥ दवागारस्य याच्रां स कुर्याद्‌ द्वारसमन्विताम्‌। अस्यां नैव समाख्यातां क्षत्रवाद्यपरवेशानात्‌ ॥१२०॥
्त्रसीमास्थेदवाद्यास्तेषां कुयाननिरंतरम्‌ । यात्रां याच्राविचारज्ञः स योगी योगिनां खरु; ॥२१॥ अच्राऽहं कथयिष्यामि
चेतिहासं पुरातनम्‌ । क्षत्रसंन्यासिना युक्तः क्षें नैव भवत्‌ कदा ॥२२॥ जामदभ्यो द्विजः कथित्‌ सोमदत्त इति श्रुतः ।
वार्यात्‌ प्रारभ्य विघ्रशाभक्तियुक्तो बभूव ह ॥२३॥ खाश्रमात्‌ सोऽपि सखीको मयूरेडां समाययौ । याचनां क्रत्वा
विधानेन स्थितो द्वारादिचिहिनाम्‌ ॥२४॥ ननः क्षत्र स वासार्थं मनो दभ्र महामतिः 1 कषत्रसंन्यासर्व कूत्वा मयूरे संस्थितः
पुरा ॥२५॥ तन्न रक्षाव पराप्तं खरस्य दारुणं महत्‌ 1 राक्षसं पपल्ः सँ हृष्टा कषे्रनिवासिनः ॥२६॥ ददाऽऽग्रहं सोऽपि
करत्वा सोमदत्तो महामुनिः । मयूर संस्थितो दवा मयुरेदापरायणः ॥२अ॥ राक्षसास्तं महाभागं धृत्वा क्रोधसमन्वितः ।
ताडयामासरत्यंनं कमखंडनकारणात्‌ ॥२८॥ खमाचाऽस्नै नदापि न खधर्म सोमदत्तक्रः 1 मध्यमांसादिकरं गद्य छलितो
राक्षसैवहु ॥२०॥ तथापि घरेयेमारं्य स्घरत्वा विध्रेशवरं द्विजः } मयूरेशं समभ्यस्य संस्थितो भयसंङकलः ॥१२०॥ तनस्तं
राक्षसा धदृध्वा खरं निन्युमदोल्वणम्‌ । तन काराग्रह क्षिप्तो मयूरेश परायणः ॥३१॥ उपोषणपरः पूजां मानसीं स चकार
इ । अतिशोक्रसमायुक्तो हदि ध्यात्वा गजाननम्‌ ॥३२॥ ततो वि्तश्वरः श्चुञ्धो बभ्रवे भक्तकारणात्‌ । चकार राक्षसे
स सचितरेविघ्रदायकः ॥६३॥ समायाना शपेनखा तं जगाद खरं वचः । छिन्ननासिकरूपं खच््तांतं तु न्यवेदयत्‌ ॥२४॥
तच्छृत्वा क्रोधसंयुक्तः खरो रामं जगाम ह । रामेण राक्षसैः सारं हतो शखत्युमवाप ह ॥३५॥ तलः क्षेत्रनिवासस्या

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. ६ अ. २३ ~ पान &७
न

[ अ चेद

आययुस्ते महेश्वरा; । ब॑धाद्वि्च्य ते सवे सोमदत्तं सुहर्षिताः ॥२६॥ एवं नानाविधेदैःखेः पीडितो मुनिसत्तमः ! तथापि
क्षेत्रसंत्यागं न चकार कदाचन ॥३७॥ ततो गणेश्वरो देवो ययौ मक्तया निर्॑त्रितः । स्तुतः संप्ूजितस्तेन तमीप्सित-
वरं ददौ ॥३८॥ श ययाचे गणेशानं तव सानिध्यगं कुरु । तच्च नित्य॑ भजिष्यामि भक्तिमागैपरायणः ॥३९॥ तथेति
तं चकारासौ मयूरेशो महामुनिम्‌ । स बभूव महेहाना योगपिय इति श्चुतः ॥१४०॥ एवं नानाविधास्तत्र क्षेत्रस॑न्यास-
माधिताः। सिद्धिं ययुमेहाभागा मया वक्तुं न शक्यते ॥४१॥ इति सर्व समाख्यातं संक्षेपेण मया परम्‌ । श्रवणात्‌
पठनात्‌ सवेसौख्यदं भक्तिवर्धनम्‌ ॥१४२॥

1 ओमिति श्रीमद्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचसति क्षेत्रसंन्यासादिवर्णनं नाम दाविशतितमोऽध्यायः ॥
03

॥ ्रीगणेशाय नमः ॥ देवेशा ञ्लुः । मयूरे तीरथसुख्यं कि वद योगीद्रनायक । तीर्थानां तीर्थरूपं यत्‌ सर्वसिद्धिपदायकम्‌ ॥१॥
भूंडयुबाच क्लेच्रं ब्रह्ममयं पोक्तं तीथेतीथं महेन्वराः । गाणे सर्वविरुयातं सख्यं प्रण बभूव ह ॥२॥ यथा पंचविधं सर्वं
भासते विविधा्तः ! चतुर्विधं जगत्‌ संस्थं प॑चमं ब्रह्म उच्यते ॥३॥ गंगा च यञ्ुनादेवी सरस्वती महानदी । चिगुणरूप-
संयुक्तास्ताभ्यो नयः सखुद्धवाः ॥२॥ तुरीया सवतीर्थाख्या ब्रह्मकमंडटद्ववा । तासां संयोगभावे तु पंचमं ब्रह्म उच्यते
॥५॥ तदेव तीथैरूपेण प्रकडं संबभूव ह । गणेशामायया देवा गाणां तीर्थसुच्यते ॥६॥ भूस्वान॑दमयं क्षे गणेरोन
प्रकार्ितम्‌ । मायया तच्च विच्रैरोऽभवत्‌ स्नानार्थसुदयतः ॥७॥ ततोऽकुरोन प्ृरथ्वीं स मेदयामास मायया । तीर्थं ब्रह्मम
तन्न सेवार्थं तु समाययौ ॥८॥ ततः स्नानं चकाराऽसौ सर्व कार्य गजाननः । अक्षयं जकसंयुक्तं कडं तत्र वभूव ह ॥९॥
नाम तस्य चकाराऽसौ गणेकाङंडमादरात्‌ । तस्य दरांनमान्रेण भुक्ति उक्ति रमेन्नरः ॥१०॥ जलस्वकणदिसं भूतं पुण्यं
वक्तु न राक्यते । साक्षाद्रह्ममयस्यापि किं तीथस्य वदाम्यहम्‌ ॥११॥ स्नानेन सुकतिदा परोक्ता ब्रह्मकमंडद द्रवा । तुरीया
सवतीथांनां ज्ञातव्यं शाखरसंमतम्‌ ॥१२॥ भागीरथी तृतीया च स्नानेन खगदायिनी । स्वर्णदी सा समाख्याता विक्तेवेण
मदेश्वराः ॥१३॥ ततः सरस्वती धोक्ता द्वितीयपदधारिणी । च्रिमिर्दिनैश्च स्नानेन खर्गवा सा प्रकीर्तिता, ॥१२॥ यसुना च

वततत

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

=
+

ततः ख्याता स्थूलरूपा महानदी । सक्षभिर्दिवसैः साक्षाज्न॑तूनां सखगंदा मता ॥१५॥ अन्या नानाविधास्ताभ्यः कथनं नैव
चाक्यते । अतः संक्षपतः पोक्तं माहात्म्यं पंचसं भवम्‌ ॥१६॥ अ्रेतिद्ासरक वश्ये श्रृणु्वं द्येकवेतसः । गुजर पापकमा तु
राजा भद्रोऽमवत्‌ पुरा ॥१७॥ स्वधम स परित्यज्य मांसखीमद्यललसः । यथेच्छं वतयामास नानापापपरायणः ॥१८॥
एकदा मयसंयुक्तः पुत्रीं दष्टा स दुमेतिः । एक्रति वुसुजे तां स ॒दाहाकाररवाङलाम्‌ ॥१९॥ इत्यादिविविधान्येव चकार
देवसत्तमाः । पापानि तेषु करि ब्रूयां वक्तुं चासः प्रवतनं ॥२नग्‌। र्तं तं यमदूताश्च गह्य निन्युयमाल्यम्‌ । बद्ध्वा संनाड्य
त्रे चिच्रं पूण बम्ूव ह ।॥२१॥ गच्छता नेन सदष्टं विमानं सूयसन्निभम्‌ । गणराङ्कुडतीथस्य द्रष्ट्रा तच समाभ्रितम्‌ ॥२२॥
तस्यांगवायुना स्पृष्टो भद्रः पापपरः परः। पापहीनो बश्रुवाऽपि जगाम यमम॑विरम्‌ ॥२६॥ यमेन नरयोन्यां स संक्षि
वैशययोनिजः } बभूव देवधमाख्यः खधमनिरनः सदा ॥२४॥ स्वगांत्‌ पतनकाले स सस्मार कुडसत्तमम्‌ । तेन सस्फार-
योगेन मयूररं समाययौ २५ दष्टा गणेराकुडं स जानिस्मरो बभ्रुव ह्‌ ! ततः क्षत्रे समाभित्य कुंडप्रूजापरोऽभवत्‌ ॥२६॥
ममार कुडसान्निध्ये ब्रह्मभूतो बभूव ह्‌ । एवं संस्कारमादात्म्यं पूवजन्मनि देवपाः ॥२५॥ देवेशा जुः । गणदाकुडद्र्टा स
कथं जातो महामते । किं जातिर्यो वद्‌ स्वामिघ्ाश्चय भासते परम्‌ ॥२८॥ भर्ंडयुवाच । चांडारः कोऽपि पापात्मा नित्यं
पापपरोऽभवत्‌ । कंचिद्‌ द्रव्ययुतं दृष्टा तत्‌ प्ष्टगो बवभ्रुव ह ॥२०॥ स आगतो मयूरेरं कथयामास मानवान्‌ । जघान
द्रव्यलोभी च चांडालो मानवान्‌ सदा ॥३०॥ समाययौ मे सांनिध्यमधुनाऽत्र विदोषतः ! मारणाय न संदेहस्तच्छरत्वा स
पपार ह ॥३१॥ लोका यात्रारनाः सर्वे नेव मत्ताडने रताः 1 पलत नेन कुंडं तु दष्टं गाणेश्वरं महत्‌ ॥३२॥ क्षत्रं त्यक्त्वा
गतं दूरे ममार विषयपरियम्‌ । भोगवुद्धियुनं दुष्टं निन्युरिद्रपुरेऽमराः ॥२३॥ गणेदाकुंडजनैव दरानेन न संरायः। पापानि
विलयं यांति सुक्तिसुक्तिस्तनो वत्‌ ॥३४॥ अन्यच्छरणुत दवशाश्चरितं कुडसंभवम्‌ । वेदयः कथित्‌ समायातो द्रत्यलोमी
मयूरे ।३०॥ परदरानास्य पापानि तं त्यक्त्वा त्वा वदिरेजसा । स्थितानि सोऽपि शुद्धः सन्‌ वभ्राम द्रठ्यक्षारणात्‌ ॥२९॥
तत्र याच्रापरा लोका अवदंस्ते परस्परम्‌ । गणदाकुडमादात्म्यं सोऽपि ्ुभ्राव मंदधीः ॥३अ विचारमकरोचित्ते ददानेनाच्र
लभ्यते । सक्तिखक्तिः किमेवेदं वचनं सत्यगं भवत्‌ ।३८॥ अतोऽहं विक्रयार्थं तु भवामि तच्र संस्थितः । तदा दद्रानमेवं
मे कुःडस्याच्र भविष्यति ॥३९॥ इति विचाये खाद्यानि गद्य कुड गतोऽ गवत्‌ । दधार मनसा दषा खक्ति्मे भवतु भ्रभो

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

॥४०॥ पुनश्च स मयूरे त्यक्त्वा खग्रहमोऽभवत्‌ । तच्र स्वल्पेन काटेन ममार वैरेयज; खलः ॥४१॥ ततो विमानमासद्य
दक्कगत्या महेश्वराः । मोक्ष जगाम वैइयः स गणरकुंडदहानात्‌ ॥४२॥ अन्यच श्णुत पाज्ञा इतिहासं पुरातनम्‌ । खरौ
मेषमणीसंज्ञौ माटवे संबभूवतुः ॥४३॥ सेवार्थं पुत्रसंयुक्तौ क्षत्रियस्य समाधितौ । स कारयां प्ेमसंयुक्तो यात्रा
प्रजगाम ह ॥४४॥ तेन नीनौ खसेवार्थं सपुत्रौ शद्रयोनिजौ । मेघो मागे ममारिव तस्य पुत्रो ददाह तम्‌ ॥४५॥ तत्राऽऽव॑त्यो
द्विजः कोऽपि चकारास्थिपसचयम्‌ । मणिः पप्च्छ तं विर कुत्रास्ि त्वं प्रणेष्यसि ॥४६॥ स उवाच गणेदास्य क्षेत्र कुःडं
महाद्ुतम्‌ । तच्रास्थित्यागमाच्रेण पंचमं ल मने पदम्‌ ॥४७॥ अतो मेऽस्थि पितुस्तत्र श्द्र नेष्यामि निशितम्‌ । तच्च्रत्वा
सोऽपि शद्रास्यास्िसंचयं चकार ह ॥४८॥ कादयां दुःखयुतो त्यत्तवा ममार मणिरेव च । तस्यास्थिसंचयं चक्रे तस्य पुत्रो
महेश्वराः ॥४९॥ तज्ज्ञात्वा क्षचरियस्तं स नि मत्स्यं बहुधा जगौ । कारी त्यक्तवा मयूरे किमस्थित्यागं करिष्यसि ॥५०॥
उवाच पितुराज्ञा स मया मान्या निरंतरम्‌ । एतस्मिन्नतरे तत्र ब्राह्मणः दाखवित्‌ ययौ ॥५१॥ तं प्रणम्य विशेषेण पथच्छ
क्षत्रियोद्भवः । दुराग्रह खाद्रस्य दष्टा सर्व विधानतः ॥५२॥ ज्ञात्वा घत्तातमेतस्य तसखुवाच जनादन । ब्राह्मणो
वदसारज्ञः क्षात्र श्ाखरज वचः ॥५३॥ जनादन उवाच । चतुविधानि तीथोनि तथा क्षेत्राणि क्षत्रिय । पचम गणराजस्य
षतं तीथं च कीत्येते ॥(५४॥ ब्रह्मणस्पतिनामाऽसौ गणे्ो वेदवादः । तस्य लीलादिकं सर्वं नानात्रह्ममयं व मौ ॥५५॥
कारयां ये साख्रवादज्ञास्तेऽस्पि तत्र नयंति त्‌ अन्यक्षे्रस्य गास्तद्रन्नयंवयस्थि मयूरके ॥५६॥ ततः संशायहीनः स संपूज्य
प्रणनाम ह । जनादन खगम्‌ स जायय हषसंयुतः ॥५.७॥ कृत्वा क्षचियजो याच्रां खगं प्रत्यपद्यत । श्रावस्थि समाय्य
मयूरे पभरजगमतुः ॥(५८॥._ गणाङ्डं संपूज्य स्यक्त्वा तावसिथिसंचयम्‌ । यथाकाखं विधानेन यां चक्रतुरादरात्‌ ॥५९॥
खगं जग्मतुः श्रौ देवेशाः श्रण॒ताऽपरम्‌ । अस्थिल्यागप भावेण सेषं नेतु ययु्मणाः ॥६०॥ रांकरलोकरसंस्थ तं गद्य
खार्नदमाययुः । मणि कैलासगं ते तु ब्रह्मभूतौ परचक्रिरे ॥६१॥ एवं नाना जनास्त सिद्धिं पासा विरोषतः । तन्न
कविं कथयामीह वक्तु केन प्रराक्यते ॥६२॥ एत द्रणाङ्कडस्य मादात्म्य श्णुयान्नरः। श्रावयेत्‌ स रेभेदेवां इष्सितं
फल सुत्तमस्‌ ।९६२॥ |
॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुरणोपनिषदिं श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचरिते गगेरकुडचरितवर्णनं नाम त्रयोविदतोऽध्यायः ॥

व मानर्स (22: च ‰#$8. > (2.27 €>
उः
५ ^ -५~- ~~~
.+-“ ~~

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

सख॑. ६अ. २४ । पान ७०

4 ~" ~ 1 < 7 7 ---- ~~~ --------- ~ -----------~-

| आओगणेदाय नमः ॥ भ्रहंडधुचाच ! एकदा गणनाथस्य दशनाथ समाययौ । ब्रह्मा स्नात्वा महाक्ंडे स्नातुं स्ता स्मार भत्‌ ॥९१॥
ब्रह्मोवाच । नमामि तीर्थं गणनायकस्य गणदाक्रुड गणनातिगे च ! अनेततीधेप भवे पुराणं ससावना ब्ह्यप्रद निजार्म्यम्‌ ॥२॥
अभेद मेदादिविहीनरूपं चतुष्पदं पंचममाद्यभ्यूनम्‌ । गणहामायाकरतदद्यभावं नमामि कैवल्यघनं परेषाम्‌ ॥३॥ भवत्पसूतं
च तुरीयमात्म्यं भवेदरूपं फिर तीथकानाम्‌। अदं विशुद्धोऽपि च दरोनेनाऽमव कृतत्रह्मकमडल्ृस्थम्‌ ॥2॥ तदेव चगुण्यभयं
बभूव भागीरथीस्थं रविजामयं च । सरखतीस्थं च नतः प्रसूताः सरित्समूहा सुवनेषु संस्थाः ॥५॥ स्नानेन पापं विनिहय
स्वा नयो नराणामथ पापयुक्ताः ! निद जल त विनिमज्य शुद्धा 1 जारयांति खस्थानमधापदारि ॥य्‌॥ प्रयागती्थं मरणेन
जतुम॑नीषितं तीयेवरे लभेद्वै । नवावलोकेन गणेराकुंड नदेव सद्यो ल मते सक्रृचेत्‌ ॥9] वाचः परं ते जलविदुजेऽदं सपर
भवं किं प्रवदामि पुण्यम्‌ | साक्नाद्गणेरांकुराघातजं नन्नमामि करंडं गणनायक्रस्य ॥८॥ धन्योऽदहमेवं तव ददोनेन स्पेन
तोयस्य निमज्ननेन ! नोये तथाते च मदालभावं ब्रद्यैव तुष्टं च नमो नमस्ते ॥०॥ त्वदीयतीरे मर्ण ॒वरिष्टं सुमंगलं
ब्रह्ममयपरदं तत्‌ । विना श्रमेणैव नरा लभते शुकादिकानां पदमच्र चिच्रम्‌ ।।१०॥ त्वत्तोयजस्पृ्िरहो ममास्तु स्नान तु पानं
च सदावलोकः । किं वणेयाम्येव गणङाङ्ुड स्वत्पज्ञनाकात्तु नमो नमस्ते ॥ १९) च्रहंडयुवाच । स्तोच्नं गणेद्राङ्कुडस्य यः
परिष्यति मानवः ! युक्ति मुक्ति मत्‌ सोपि श्रद्धया जद्यभूयकम्‌ ॥१२॥ इदं ब्रह्मत स्तोत्र सवंसिद्धिपदायकम्‌ ! यत्र
कुत्र स्थितायापि भक्त्या भवति पाठतः ॥१३॥ ब्रह्मा ततो गणंश्चानं जगाम दषसंयुनः 1 पूज्य स्तुत्वा महश्ानाः
प्रदक्षिणपरोऽभवत्‌ ॥१४॥ पादस्परोन तस्यापि कम॑डल्टृजलैयुनः । न्युव्जतामगमत्तच्च नदी तस्मादजायत ॥१५॥ ततः
प्रणम्य विघ्नेरौ योगमायासमन्विनः । सरितं तां चकर्षाऽसौ पुनब्रह्या कम॑डत्सै ।॥१॥ जगाद गणराजश्च ततस्तं दर्षसंयुतः

मा गरह्णीष्व विधातस्त्वं सवतीधंमयीं नदीम्‌ 1१७] मम सवाथमत्यंतखारसा नित्यमा मजत्‌ । मदिच्छया नदी जाता
मल्क्षे्र सवेपावनी ॥१८॥ ततस्तं प्रणतो भूत्वा ब्रह्मा रोकसमन्वितः। जगाद तीर्धहीनोऽदहं भविष्यमि गजानन ॥१९॥
श्रीगजानन उवाच । योगमायाबलेनेमां मा कषं त्वं पितामह । फमंडलटं तीथजकैरापूये स्थानगो भव ॥२०॥ श्रुत्वा ब्रह्मा तथा
कृत्वा ययौ दृषसमन्वितः । ब्रह्मकमेडन्टः साक्षान्नदी तत्र प्रतिष्ठिता ॥२१॥ तया क्षें मदेरानाः छुद्युभेऽतीव विघ्नपम्‌ ।
नव्याञ्च महिमानं को वर्णयितुं क्षमो भवेत्‌ ॥२२॥ देवेशा उचुः । तुरीय तीथैखुख्यं यत्‌ स्थितं जह्यकमंडलौ । कथं वभूव

>~ “~---------------~---~--------------

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

विशत तद्दख सुखप्रदम्‌ ॥।२३॥ भ्ंडयुवाच । ब्रह्मा कामं च तं खषा स्थापयामास सवेपः । दृष्टा कामं स्वयं लच्र
विहलोऽमूत्‌ पिता मदः ॥२०॥ दष्टा सरखतीं वेधाः कामबाण प्रपीडितः । तां गृह्य खवशां क्रत्वा मैथुनायोद्यतोऽमवत्‌ ॥२५॥
हादाकाररका दवी सस्मार गणनायकम्‌ | ततः दांतसना ब्रह्मा ज्ञानयुक्तो बभूव ह्‌ ॥२६॥ मुक्त्वातां गहंयामास
खात्मानं काममोहितम्‌! ततः कोधसमायुक्तः दादाप मदनं विधिः ॥२.५॥ मां परमोहयुतं कृत्वा कीडसि त्वं खलाऽधुना ।
काम रकरतो बह्यौ नष्टरूपो भविष्यसि ॥२८॥ रावा काम विधाताऽसौ ततः सस्मार देवपान्‌ । खनीन्‌ श्रषठांश्च ते सर्च
समाजग्मुः पितामहम्‌ ॥२९॥ श्रुत्वा इत्तांतसुम्रं ते शोकयुक्ताः बभ्यूविरे । पायथित्ताथखुचुक्ताः सर्वे देव्षयस्ततः ॥३०॥
ततस्तीधौनि सर्वे ते निर्म॑सुर्दैवतर्षयः ! साधेधिकोटिसंन्ञानि स्वस्वतेजोयुतानि वै ॥३१॥ तेषु संमन्ितो जह्या पतिच्रो न
बभूव ह । तीर्थराजं तथा सर्वे सस्मसब्रह्महेतवे ॥३२॥ स वै प्रलक्षतां तत्र ययौ सर्वेच्छया परः। जह्मा ममज्ञ तन्नापि
स्वथं श्ुद्धोऽमवन्न च ॥६३॥ ततः सूयः स्वदेदद्र यखुनां निमे पराम्‌ । तस्यां निमज्य धाताऽसौ पविच्नो न वभूव ह ॥३४॥
आदिमाया ततस्तच्र विनिर्ममे सरस्वतीम्‌ । निमज्य तच्र वेधाः सोऽभवन्नेव चथा पुरा ॥२५॥ ततः सिवः स्वयं रेवां निर्ममे
ती्रूपिणीम्‌ । तथा निमञ्य तस्यां स पविच्नो न वश्रूव ह ॥३६॥ ततो विष्णुः स्वदेदष्रै निमेमे पावनाय च। गंगां
तस्यां निमज्याऽसौ वेधाः शुद्धोऽमवन्न च ॥३७॥ ततः खेदसमायुक्तो देवेशा खनिभिः सदे । विचायं चिशुणानां तु बीजं
तीर्थ पतष्टुः ॥३८॥ ततः प्रसन्न मावेन तुरीयं तत्र देवपाः। भकं तेजसा युक्तं बभूव जलमेजसा ॥३९॥ पकारामयतीरथ
तद्‌ दद्ध देवषेयोऽमराः \ पणम्यापूज्य संदषाद्चः परंजलयोऽभवन्‌ ॥४०॥ सबेतीथमिदं नाम मवतु त्रिजगत्सु ते । पचिचरं
कुर धातारं नमस्ते तीथतीथैखु ॥४१॥ त्रैयुण्यमयरूपाणि तीथानि चरिजगत्सु तु । त्रिजगत्पावनान्येव मव॑ते शाखरसंमते
॥४२॥ ब्रह्मविष्णुमदेरानां दोषे क्षारुथितु द्रुतम्‌ । न समानि तेभ्यस्तु द्विजैजातानि निथितम्‌ ॥४३॥ अतस्तुरीयतीर्थं
चास्माभिः संपार्थितं परम्‌ । च्रियुणानां दिताधांय पावनाय विद्रोषतः ॥४४॥ अतो दितं च सर्वेषां कुरु तीयौत्मरूपकम्‌ ।
एवसुक्त्वा प्रणखस्ते सवेतीर्थं महेम्वराः ॥४५॥ ततः; सन्नता यातं दछौयामास रूपकम्‌ । विधात्रे तेन निःपापो बभूव
प्रपितामहः ॥४६॥ ततस्तीर्थं प्रणम्याऽसौ तुष्टाव स्वैसंयुतः ! ततस्तं पत्युवाचेदं वचनं तीथसुत्तमम्‌ ।(४.७॥ सर्वतीैसुवाच ॥
वरं ब्रु महाभाग तुष्टं दास्यामि वाञ्छितम्‌ । स्तोत्रेण खष्टिकर्तस्वं विधातमो विचारय ॥४८॥ जकोवाच । वरं ददासि

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

खं. ६ अ. २४
तीथं त्वं तदा मे संस्थितं भव । कमडलो सदा तेन कृतकृत्योऽस्मि निशितम्‌ ॥४९॥ रूष्ंडयुवाच । तथेति तमथोक्त्वा
तत्तीर्थं तस्य कम॑डलौ । जानीत वरदानेन संस्थितं देवनायक्राः ॥५०।॥ तच्र स्थितं गणेशस्य ध्यानं चक्रे निरंतरम्‌ ।
सवेतीर्थं हिताय तस्य सेवार्थमादरात्‌ ॥५१॥ उवाच विघ्रराजं संचित्य वीर्थं॑परं हृदि ] ददयभावं समासाद्य नते
पादाचनं कृतम्‌ ॥५२॥ वरदानगप्रभावेण ब्रह्मणः सदने पभो । स्थितं भां तेऽ पादान्नसमीपस्थं कुरः प्रभो ।५३॥ पवित्र
तु विधातारं कृत्वा मायूरक्षे्रगम्‌ । भविष्यामि तदथोयाकरवं हरय भावकम्‌ ॥५२॥ पराधीनतया खामिन्‌ विः करोमि
गणश्वर । विघ्रहीनं कुरुष्व त्वं मां भक्तं भक्तवत्सल ।॥५५॥ दृदयभावं समासाद्य मयूरं नावलोक्तितम्‌ । निरथैकं
जनस्तस्यातस्त्वां संमराथये भरभो ॥५६॥ एवं नित्यं गणान ध्यात्वा संभार्थैयत्‌ परम्‌ । स्थापितं सर्वतीर्थ तद्गणदानेन
संनिधौ ॥५5॥ देवे ञ्चुः । तीथैराजः प्रयागो यस्तत्र ब्रह्मा वभूव न । पविच्रश्च ततः ष्ठं कथं तीथं भवेन्‌ सुने ॥५८॥
कथं राजेति संज्ञा च तस्य राख प्रकीर्तिता । एतत्‌ संदायकं ईिधि योभींद्रोऽसि पुरातनः ५९॥ भष्ं्ुवाच । यथा
देवसमूहानां राजेंद्र परिकीतितः | इद्रान्नैवापरः श्रेष्टो दवो भवति कुत्रचित्‌ 1}2० ब्रह्मादयो न देवाश्च गुणाधारा:
धकीतिताः ! पृज्यत्वादेवसंज्ञास्था भवने चेकंदेरातः ॥६१॥ सार्धत्रिकोटिती्थानां तथा राजा प्रयागक; । प्रयागान्न परं
तीर्थं अष्टं कुत्राऽपि वतेते ॥६२॥ गंगायाः सरितस्तदरद्‌ गुणाधाराः पकी्तिताः । ती॑संज्ञा तथा तासामेकलक्षणतो
मता ॥६२॥ प्रात तीयैराजेन नचरैकभवकारणात्‌। गंगायसुनयोयोँगस्तेन संभिटितोऽभवत्‌ ॥द४। गंगायसुनयोर्योगे
लानजं यत्‌ फलं लभेत्‌ । तदव महिमा तन्न तयोरेव न संशयः ॥३५॥ नम॑दा वरदानेन श्रेष्ठा जाता विोषत; । युणरूपा
न सा प्रोक्ता जानीत दाख्संमते ॥६६॥ अधुना श्णुत प्राज्ञा प्रक्रत यत्‌ कथानकम्‌ । कमंडतटस्थितत्वात्तनना्ना ब्रह्म-
कमङ्ष्टः ॥६७॥ गां गता तेन गगा सा कमंडटद्धवा मता। पूर्वगा सा समाख्याना ब्रह्मादीनां सदुरेभा ॥३८॥ तस्या
मटस्थितः साष्षाद्रहम लोकपितामहः तस्यां खात्वा गणेन भजतेऽनन्यचेतसा ॥६९॥ पूर्वं पितामहं तच नरः.
सनात्वा समचयेत्‌ । विद्यायुक्तो भवेत्‌ स्योऽते परां मुक्तिमाप्नुयात्‌ ॥७०॥ मध्ये रिवस्तथा तस्या मयूरे संस्थितस्ततः ।
मध्यमश्वरनामा स भजते गणनायकम्‌ ॥५१॥ मध्यमेश्वरती्े यस्तस्यां श्लानं समाचरेत्‌ । स साम्यं परं प्राप्याप्रज्येरं
खक्तिमाप्नुयात्‌ ॥५२॥ अते विष्णुः स्थितस्तस्या हृषीकेडा इति श्चुतः । खात्वा नित्यं गणेरानं भजतेऽनन्यमानसः ॥७३॥.

<

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

_______ धान ५३

तत्र तीथे नरः लात्वा हषीकेरां समच॑येत्‌ । यद्राः स विपुलं प्रप्यांऽते परं मोक्षमाप्नुयात्‌ ॥७४॥ यस्यास्तीरे च तीर्थानि
देवास्तिष्ठलनेकशाः। उभयत्र महेशाना मया वक्त न दाक्यते ॥७५॥ कमंडक्द्वायास्तु ददोनेनाघनाशानम्‌ । प्रभवेत्‌
सर्वजंतूनां निधितं चेदजन्मजम्‌ ॥७६॥ संचितं जलर्बिंदोश्च स्परनिव विनरयति । पापं चनेकजन्मस्थं नराणां सर्व-
देहिनाम्‌ ॥७५ जरूपानेन तस्यास्तु शक्रलोकं लभेत्‌ खयम्‌ । खानेन मुक्तिमाप्नोति यत्र तत्र महेश्वराः ॥७८॥ मयूरे
ये नरास्तस्थां खानं कुति देवपाः । सकरचेदीप्सितं सदयो टभ॑ते ते समोक्षकम्‌ ॥७९॥ एतादरी महामागा नदी तच्च
व्यवस्थिता । दरायोजनविस्तारस्तस्याः प्रोक्तो मनीषिभिः ॥८०॥

॥ ओमिति श्रीमदव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रटे महापुराणे षष्ठे खंडे विकटच रिते ब्रह्मकमंडलुप्रादु्भावादिवर्णनं नाम चलुविशतितमोऽध्यायः ।।
>> => ८4 < <€

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ देवेशा उचुः । कर्थ देवेच्च खुनिभिः स्तुता विप्र महानदी । ब्रह्मणोऽर्धं तदेवापि स्तो वद खखपदम्‌
॥१॥ भूडयुवाच । नानातीथैवखेनैव ब्रह्माणं ते रषयः । शुद्धं कर्तु समथी न बभूवुश्च यदा पुरा ॥२॥ ततः सर्वे विचाथैव
तुरीयं ती्सु्तनम्‌ । स्तोतुं करुटा भूत्वा समरेमुः सुस्तोत्रकम्‌ ॥३॥ देवष लुः । सवादिूतं वरिशणेषु संस्थं ती्थषु
यत्‌ सयविकारहीनम्‌ । तीथं तुरीयं च नमामहे तत्तीांत्मकं पापविनारादक्चम्‌ ॥४॥ गंगादिनयः प्रभवा यतश्च सर्वोतरस्थं
स्थितमात्मरूपम्‌। नादात्मकं॑रूपमथो विधाय तारकं यत्तु नमामहे तत्‌ ॥५॥ पुराणगीतं विधिपापनादं कमंउल्टस्थं
परमपरमेयम्‌ । अपारतीर्थषु॒तदात्मभावं भविष्यते देह्धरं नमामः ॥६॥ नाधो विधाता च भवेन्महात्मन्‌ पापेन युक्तश्च
तथा स्ितथ्ेत्‌ । विश्वं परं नादाखुपैष्यति स्वं पत्यक्षतामेदि दयाकरातः ॥७॥ गेमास्वरूपाय नमो नमस्ते ब्रह्मात्मजारूप-
धराय तुभ्यम्‌ 1 तुभ्यं प्रयागाय च नाम॑दाय कारिदिकास्याय नमो नमो वै ॥८॥ कृष्णास्वरूपाय ककुद्मतीस्थ यदेवन्चे
च पयोष्णिकाभ । वेणीस्वरूपाय च पुष्कराय तापीपभासाय च स्वेतीथं ॥९॥ गोदावरीरूपधराय तुभ्यं क्षिप्रास्थसिधुस्थ
महीसवरूप ! कावेरिकास्थं सरयूस्वरूपं पूरणं नमस्तेऽस्तु कमंडलृस्थम्‌ ॥१०॥ सार्धत्रिकोदीप्रवरस्थकाय तीरथेश्वराथेव नमो

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

खुरवित जगामैव सानमाहात्म्यकारणात्‌ । एवं तत्र ययुः सिद्धिं ज्ञानतोऽ्ञानते जनाः ॥३६॥ अन्यच्च श्णुत प्राज्ञा्चरितं
पुण्यदं परम्‌ । द्विजो गौतमवंरोऽभूत्‌ खधमौचारसंयुतः ॥३७॥ विद्याज्ञानादिसंयुक्तो न यशोऽप्यलभत्‌ कदा । दीक्षादिषु
प्रयत्नेनाभवत्‌ कर्मसु तत्परः ॥३८॥ जद्यणास्तत्कृतं कमं दृषा सविधि वैदिकम्‌ । दोषयुक्तं विरोषेण ददुः पापगोरवात्‌
॥६९॥ ततोऽतिखेदसंयुक्तो जगाम सर्वैतीर्थिकाम्‌ । अते विचायं तस्यां स स्नानं चक्षार मकतितः ॥४०॥ हृषीकेशं मपूज्यैव
नमस्कृत गृहं ययौ । ततः कम कृतं तेन ददृशुः सविधि द्विजा; ॥४१॥ ययत्तेन कतं देवा योयुक्तं बभूव ह । अते
सुरित यथौ सोऽपि तीर्॑सेवनपुण्यतः ॥४२॥ ज्ञानतोऽज्ञानतस्तत्र ययुः सिद्धि विद्रोषतः । मया वक्तु न राक्येत्‌ केनापि
देवसत्तमाः ॥४३॥ अर्थान्यचरितं देवाः श्रूणुरध्वं भावसंयुता; । दंडकारण्यददौकन्चांडालः पापकारकः ॥२२ चने गत्वा
दविजादींश्च मारयामास निदा । परखियं स एकतिऽयमत्‌ दृष्टा टेन च ॥४५॥ एवं नानाविधं पापं चकार विषयभ्रियः ।
एकदा धनसंयुक्तं वणिजं स दरदं ह ।॥०द॥ तमनु प्रययौ दुष्टः शास्त्र पाणिजिघां सया । तत्र मार्गे महेशाना ब्रह्मकमड्‌-
वाम्‌ ॥४७॥ महानदीं स चांडालो ववर सन्निधौ गतः । जलसपराीदिकं तत्र न चकार सुदुर्मतिः ॥॥४८॥ ततो योजन
माच्रेण जघान वणिजं खलः! द्रव्यं तस्य परगृष्येव खगृह पुनरागमत्‌ ॥४९॥ एवं कृत्वा तनः काले ममार नीचयोनिजः |
यामास्तं गह्य संताख्य ययुः संयमिनीं पुरीम्‌ 1५० यस्तान्‌ परत्युवाचेदं वचनं धमेलक्षणम्‌ । महापापी भटा नूनमर्यं
तदपि सुच्यताम्‌ ॥५१॥ सर्बतीर्थस्य दृता दानं त्वभवत्‌ पुरा । वणिजं हतुकामस्य पापनाहाकरं महत्‌ ।॥५२॥ त्यज्यतां
मानुषे देदेषुः नरेनं विचक्षणाः । हुभाद्यभं तत्र क्रत्वा गमिष्यति पुनः पुरम्‌ ॥५३॥ स कैवर्तोऽभवत्तच्र बंगाल देवसत्तमाः।
एवं दश्छीनमात्रेणेह श्रतं दुरितं गतम्‌ ॥५४॥ अन्यदयज्ञलर्बिंदोश्च स्पर्जं कथयाम्यहम्‌ । चरितं तस्य सवैज्ञाः र्णु्वं
सिद्धिद परम्‌ ॥५८५॥ व्याधः कथिद्ठने संस्थो बभूवे तच्र देराजः । बह्महत्यादिकं पापं चकार नित्यमादरात्‌ ॥५६॥ वदद
द्रव्यसंयुक्तः दुष्टघीरेकदा नरम्‌ 1 खड्धखुदयम्य निःको शां तं हतु धावितोऽभवत्‌ ॥५७॥ पपार मानवो भीतः षष्ठे व्याधस्तथा-
गम॑त्‌ । कर्मडद्द्रवा गंगा पास्ता दैववक्येन ह ॥५८॥ ताखद्छेघ्य पपालाऽसौ सोऽपि खड्धयुतस्तथा । व्याधः पपात दैवेनो्ध्य
तीरे दुरात्मवान्‌ ॥५९॥ स तच्र जलरविदूनां सपशयुक्तो बभ्रूव ह । नरो दूरं गतः सोऽपि निःश्वस्य खगृद्यं ययौ ॥२०॥ एवं
पापसमाचारं खतं काले खुदुमेतिम्‌ । व्याधं तं गद्य देवेशा यमदूता यमं ययुः ॥द१॥ तं दद्रा धमराजस्तानुवाच प्रमसंयुतः।

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

[ष्यस्व य
9 - (-; 8 र्ण 1 पैन ७६
तः ट प ¦ ०.

अयं खद्धो महाभागाः सवैपापविवजितः ॥६२॥ कर्मडदद्धवातीरे पपात धावनाङ्कलः । तत्र तस्या जलस्पशों धभूवे
चास्य दानम्‌ ।६३॥ दरौनेनेहजं पापं गतं सवं खयं करर । अनेकजन्मजं पाप॑ तोयस्य स्परौनाद्गतम्‌ ॥६९। ततः परं
कृतं पापं यातनादं मतै यमाः । तथापि नैव योग्योऽयं यातनायां विदोषतः ॥६५॥ ब्रह्मकमंडलो्यस्य दल नादिकमंजसा ।
भवेत्तस्य नटा _ नेदं यातनाजं भयं भवेत्‌ ।दद॥ कादमीरे स बभूवापि ब्राह्मणो वेदपारगः } एवं नाना जनास्तस्यां
पापहीना बभूविरे ॥६७॥ अथेनिहासकं वक्ष्ये पुराकल्पभवं परम्‌ । शद्रः कशचिद्धभूवाऽपि ग्देरो महेश्वराः
॥६८} इयामो नाम महापापी सिश्चोदरपरायणः । चौर्यकर्मपरो नित्य नगरेषु वनेषु च ॥६९॥
बभ्राम द्राख्रसंयुक्तो मारयामास नित्यदा । जनान्नानाविधांश्चैव मयमांसपरोऽभवत्‌ ॥७०॥ स कदाचिद्भने संस्थो दददी
वणिणुत्तमान्‌ । द्र्ययुक्तांस्ततो दुषो मागसंस्थो बभूव तैः ॥७१॥ ते ययुर्दडकारण्ये सोऽपि चौर्या्माययौ । तत्रोष्ण-
कामयोगेन जलहीनाश्च बभ्रुः ॥५२॥ तृषायुक्ताः समायातास्तदे ब्रह्यकमंडछोः ! तस्यां जटं पपुः सवे पुनग्रीमं समा-
ययुः ॥७३। निरि सप्ता चौरेण हता रत्यु ययुस्ततः । देवेद्रनगरे सवे ययुः पुण्यप भावतः ॥७४॥ जलपानेन देवेशाः
किल ब्र्मकमंडलो; 1 इंद्रपुरा निवासं ते चक्रिरे वणिणुत्तमाः ॥७५॥ ततः काले दूतं चौरं हीत तं यमस्य च । दूता
ययुयमं गृष्य दष्टा देवोऽत्रवीद्यमः ॥७६॥ घमे उवाच । अयं शद्रो महापापी तथाऽपि पुण्यवान मत्‌ । सर्वती्भमयीं दष्टा
दुष्टकायेवरात्‌ किल ॥9७। जलपानं कलं तस्यास्तत्र स्पर्शो जलस्य च । बभूव चिवि पुण्यं तेषां वक्ष्यामि कारणम्‌ ॥५८॥
इह जन्मकृतं पापं दशनेन रयं गतम्‌ । कमंडल्दधवायास्तु स्पर्दोनानेकजन्मजम्‌ ॥७५९॥ पानेनेद्रपदपापिसमं पुण्यं बभूव
ह । बाष्यांतः पापहीनश्च पुण्ययुक्तोऽयसुच्यते ॥८०॥ अत एनं पग्रह्य त्व महदरं दूतसत्तम । प्रापय तत्पुरे संस्थो भोगान्‌
भोक्ष्यति निचितम्‌ ॥८१॥ पुनः पतिष्यति प्राज्ञः एथिव्यां नात्र संशयः । दूतस्तथा चकरिव प्रणनाम यमं पुनः ॥८२॥
एवं नाना नरा देवा ययुः सिद्धि विशेषतः । तन्न राक्यं कथयितुं न भवति रातवषतः ॥८२॥ अन्यद्व; कथयिष्यामि चति-
हासं पुरा भवम्‌ । संक्षेपेण महाभागा स्नानसिद्धिपकारकम्‌ ॥८४॥ ध्रनपिय इति ख्यातो बंगाटे कारुकोऽभवत्‌ । पाप-
निष्ठः सदा पापं चकार दुमेतिखैदा ॥८५॥ द्रन्धार्थं विषदानेन हतौ मातापिता खकौ । प्रणम्य ब्राह्मणादींश्च जघान विष-
योगतः ॥८द खाघुभावपरदर्शी स बाद्येतस्तु दुरात्मवान्‌ । तेन मोदयुताः सर्वे तदधीना बभूविरे ॥८७॥ ततो बह्यै गते

+ + 2. (2)
2

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<110021108@201112||.0111

९ पान ५७
ष्टश्च

काटे राज्ञा ज्ञातं दुरात्मनः । कमं तं ग्य तस्यैव द्रव्यं नीतं समभ्रकम्‌ ॥८८॥ खदेदयात्तं बहिः कृत्य राजा धर्मपरायणः +
पारयामास रोकान. स सदा नीत्या खदेागान्‌ ॥८९॥ ततोऽयं दंडकारण्ये पुच्रदारेजगाम ह । तन्नैव रोचयामास वासार्थं
ग्रामखुत्तमम्‌ ॥९०॥ तारी वृत्तिमास्थाय पुनः पापं चक्रार ह । एकदा द्रव्यसंयुक्तं वणिजं स ददर ह ॥९१॥ अनु तं
विषसंयुक्तो जगाम दुष्टधी; खरः । साधुक्षणसंयुक्तो छोभनाय बणिक्सुतम्‌ ॥९२॥ मागे महानदी पराक्षा सर्वतीर्णमयी
परा । तस्यां खान चकाराऽसौ वणिजेन समन्वितः ॥९३। प्रगच्छंतं ततो मागे द्वितीये दिवसे खलः! विचेणामोद्य वणिजं
मारयामास तत्क्षणात्‌ ॥९४। बणिक्स स्नानपुण्येन शृष्कगत्या मदेश्वराः । कमंडलोभहामोक्चं रेमे कमेण निथितम्‌
॥१५॥ धनप्रियो ममारिव कालेन खगृहे स्थितः । सोऽपि मोक्षं महादेवा छेमे सलानपरभावतः ॥९६॥ अधुनाऽन्यत्‌ परवक्ष्यामि
चरित्रे च कमंडलोः। स्मरणेन महेराना महासिद्धिपदायकम्‌ ॥९७॥ युर्मरे वैरयजः कथिद्‌ वभूवे धर्मनामकः ।
खधमेनिरतो नित्यं चकार कम चादरात्‌ ॥९८॥ तेन स्कांद भवं तच्र माहात्म्य संश्चुत परम्‌ । कमड्टृपभावेण युक्तं
स्वय सुविस्मितः ॥९९॥ मनसा धारयामास धन्येयं सरितांवरा । मया लभ्या यदा देवी तदा मे सफलं जनुः ॥१००॥
घर्मो नियं मदेरानास्तां सस्मार महानदीम्‌ ¡ तच्र कोऽपि समायातः क्षत्रियो मार्गगः कदा ॥१॥ तेनाऽपि संश्रुतं नाम
बरह्मकमडल्दरवम्‌ । परातरुत्याय सखरथानं जगाम क्षियः खलः ॥२॥ ततो बौ गते काटे घर्मसंज्ञो ममार द । खर्भः
गत्वा स विविधान्‌ बुसुजे भोगकान्‌ परान्‌ ॥३॥ सुनख् ब्राह्मणः सोऽपि बभूवा्रिकुलोद्भवः । शिवदन्त इति रूयातः स्ै-
तीयनदीतटे ॥४॥ खधमेनिरतो विप्रो न सुमोच नदीतटम्‌ । तच्र स्नानादिकं सर्वं जलका चकार ह ॥५॥ पूर्वपुण्यबलेननैवो-
त्तमतीयस्य सेवनात्‌ ! योगी वभूव तच्राऽसौौ ममार तु तदे स्थितः ॥६॥ ब्रह्मणि ब्रह्मभूतः स बभूवे देवसत्तमाः । एवं
दूरस्थितस्याऽपि स्मरणेन गतिप्रदा ॥७॥ येन श्रुतं महन्नाम सर्वतीरयस्य देवपाः। क्षत्रियः पापकम स॒ चकार पापमुस्वणम्‌
॥८॥ खतं तं यमदूता संगद्य संताडय भानुजम्‌ । प्रणम्य नरके दुष्ट चिक्षिपुख तदाज्ञया ॥९॥ पुनः श्वानो वभूवाऽपि
ह्षननियः पापकारकः । न्नाम दंडकारण्य आजगाम महानदीम्‌ ॥११०॥ तन्न कीटादिभिः स्वानो मक्षिकाभि; प्रपीडितः ।
नानं चक्र महानद्या प्रवेसस्कारयोगतः ॥११॥ ममार . तेन पुण्येन मोक्षं रभे न संशयः । सक्रननाञ्नः श्चुतस्थैव
ण्येनेदं कतं महत्‌ ॥१२॥ धन्यास्ता वीरुधो वर्ल्यस्तृणानि बृक्षकादयः । ब्रह्मकमंडलोस्तीरे नान्यन्न राज्यसंयुतः ॥१३॥

व
०.4 ० >> ९.) <> ५५ (> ५५ (> ९ (2

०

८ 3८/

2.2.

2111<41200211082011121|.0111

201|<110/021108@201112||.0111

क
प
=> तुः शङ्कगत्या गमिष्यति । ब्रह्म राजा श्तोऽन्यत्र जन्मयुक्तो विष्यति ॥१४॥ एवं सवत्र देवेशा
यस्यास्तीरे शतो जंतुः 1 | $ मध्यमेदो हषीकेदो विरोषदा । सवच दुलंमा
+ ६८ 3 + ५
ब्रह्मकमंडलद्धवा । भदा पूवगा भोक्ता मयूरेदापरायणा ॥६५॥ चतुखेल मध्यमा ह ठि स्यत तीरे योदय
देवादीनां चिषु कम॑ड्ः ॥१६॥ कोटितीथोनि मूलेऽस्याः स्थितानि मध्यमे तधा । अते कण सवच तीर कषटय्

क

(1 न
सजसा ।१७॥ संक्षेपेण मया तस्याश्चरितं कथितं परम्‌ । श्रवणात्‌ पठनादेवाः सवपापहरं भवेत्‌ ॥११८॥

। ओमिति श्रीमदान्त्ये पुरणोपनिषदि श्रीमन ्रले महापुरा पष्ठे खण्ड पिकटचसति ब्रह्मकमेडद्धरीथचरितं नाम पंचविशतितमोऽध्यायः ॥

"न> 2 -७- <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ भूंडपुबाच ¦ अघुना यानि मायूरे कमेडल्तेऽमराः । तीधोनि तेषु सुर्यानि कथयामि, समासतः
॥१॥ सख्यं गणेशकुडाख्यं तीरधमेकं भकीर्तिनम्‌ । संक्षेपनश्धरितरं तु कथिते तसय देवपाः ॥२॥ अत्तः पर पचता श्णुभ्व
समासतः । गाणेकं मध्यभागे यद्धलुषां द्विशातात्मकम्‌ ॥२॥ तच्र क्षेत्राणि तीथीनि देवा खनिनराद्यः । सानं कबति सर्वेऽन्ये

नित्यमेव प्रयत्नतः ॥४॥ उभयोस्तीरमं प्रोक्तं परं ब्रह्म कमंडलोः । तन्न खानेन गाणेरा भवंति जंतवः न सदा ॥५॥ ततः
पर महातीर्थं कापिलं तारा मतम्‌ । कमलासुरनादाय गणशः कपिलोऽभवन्‌ ॥६। हत्वाऽसुरं महाव शंकरादिभिः ।
तन्मस्तकं समाभिख मयूरे संस्थितोऽमवत्‌ ॥9) तत्राभिषंकमकरोद्र्मा खनिगणान्वितः । कपिलाय गणेरास्य सक्तै-
हर्षसमन्वितः ॥८॥ तत्र प॑चाखतं नाम बभूव किल पूजनात्‌ । नदयास्तेषां च योगेन तत्तीथं परमं मतम्‌ ॥९॥ 0
कापिलं तच्र ज्ञानं सांख्यात्मकं लभेत्‌ कपिलो विष्णुराखूयातोऽभवत्तन्रैव संस्थितः ॥१०॥ ततः पर व्यासतीर्थं सवो-
ज्ञानविनारानम्‌ 1 तावता मानयोगेन ज्ञातव्यं विवधः परम्‌ ॥११॥ व्यासेन तत्र देवेरास्तपस्तक् खुदारुणम्‌ । दातवे

गते चाद्यं ददौ वरं गणेश्वरः ॥१२॥ तेन भारतकं धमौऽधर्मयुक्तं चकार इ । का ब्रह्मपदं तच तयोरक्ये महेश्वराः ॥१३॥

¢

तच स्नानमेव सद्यो जाञ्य भावविवर्जितः । धर्माऽघ्मव्यवस्थां ख ज्ञात्वा बोधयुतो भवेत्‌ ॥१४॥ गणेखातीयांदथ त॒ परव-
मागे समास्थितम्‌ । भीमकडं महेचाना भीमेरोन विनिर्मितम्‌ ॥१५॥ तच्र स्थित्वा तपश्चक्रे भीमेश्ो गणपस्य च

=

(+: ८ श्र कः गु: ् 2 > न (2 ्् 56 (249242५2, {> सक्र. 23322 2 22.92 92५ 92 9 (> 92 2 2 22५2५2९ 7८2
शट (7९ ५८2५ 27६.

= न" 2 4 24 4 4 5 (८2 > द 2522-८ 4-८-47
(क. 5१ १3 ८८

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

खं. दै अ. २६ पान ७९

साद्स्र्श्सप्रलष्रलध्यस्रसण्रस्यसण्ररध्रस्रलध्रषश्रसप्रसघ्रूस्ररद्रजघ्ररद्रासण्र्रसश्ररण्र्रसण्रर््लद्सध्ररण्रस्रस्रसप्रय्रसचनण् व्क ससार रस स

वरदानप्र भावेण मीमासुरं जघान सः ॥१६॥ भीमेहातीर्थं सुख्यं वै मददैश्व्यदायकम्‌ । तत्र॒ सनानेनैव सव्यस्तावन्मान-
युतं वभौ ॥१७॥ कदाचिदुषणकाले तज्ञलहीने बभूव ह । तीथं तच्नागतो भीमः पांडुपुच्रः प्रतापवान्‌ ॥१८॥ गदा
प्रहारेण तेन खातं तीथमनुत्तमम्‌ । जर तच्च स निःष्कास्य सानं चक्रेऽतिमक्िततः ॥१९॥ बलास्मर्क तेन तन्नैव पर्त
महादुतम्‌ । धृतर्‌ष्टस्ुतान स्वान्‌ जघानैश्वर्यसंयुतः ॥२०॥ ततः परसषीणां च तीरं सखधमंदायकम्‌ | तावन्मानेन
तच्चैव तपः सामथ्येदायकम्‌ ॥२१॥ अषाक्ीति सहस्राणि सुनयो ब्रह्म तत्पराः ! प्राप्यं ब्राह्मणत्वस्य तपर तत्र
ते ॥२२॥ ब्रह्मभूता वभूत स्थितास्तच् विोषतः | जीवन्सक्तखभावेनाभजह्टंबोदरं परम्‌ ॥२२॥ पंचतीर्थी समाख्याता-
ऽमराः क्षेत्रे मयूरे । पचस सलानमात्रेण ब्रह्मभूतो नरो भवेत्‌ ॥२] आदौ लायात्‌ स गाणे भैमे चापे ततः परम्‌ ।
व्यासती्ं कापिे च गाणेदोऽते कमं चरेत्‌ ॥२५॥ गणेरातीर्थात्‌ पूर्वस्मात्‌ क्षेति तीर्थसुत्तमम्‌ । षटचिरात्त रातान्येव'
धनुषां पापनाहानम्‌ ॥२६॥ दक्षिणतीरगस्तच्र रिवः राक्तिसमन्वितः । संसितस्तीरयमाभ्चित्य सर्वाथानां प्रवर्तकः ॥२७॥
उत्तरं तीरमाभित्य रमया केदावः स्थितः । सवेधमप्रदाता तु क्षेति क्षेत्र घारकः ॥२८॥ सर्वाचघ्रमिलि ख्यातं
तीर्थं स्नानेन देवपाः । षष्ठं सवत्र विख्यातं दुःखनाराकरं भवेत्‌ ॥२९॥ गणेदातीर्थकादेवा; पतीच्यां तीर्थमुत्तमम्‌ ।
क्षेति संस्थितं नाम्ना सेपुण्यप्रदायकम्‌ ॥३०॥ तीथस्योत्तरतीरस्थो भानुः संज्ञासमन्वितः । दक्षिणतीरसंस्थौ च परै
करृतिपूरुषौ ।॥३१॥ तच्र स्नानेनैव सद्यः पुण्यरारि भवेन्नरः । यद्यदिच्छेच्छुभं तत्तत्‌ स ॒लमेन्नाच्र संदायः ॥३२॥ सप्तमं
तीर्थसुख्य तु पूर्वे दूरे चतुखंणम्‌ । सक्षतीरथेषु यः स्नायात्‌ स वै सर्वं टमेच्छुभम्‌ ॥३३॥ आदय गाणेदाके खलायाद्धेमे चा
छन्ने । एण्यदेव्या स तीर्थं स कापिले गाणपे पुन; ॥२०॥ एवं सख्यानि सत्ैव कथितानि समासतः । श्रवणात्‌ पापना
तु कुर्वति पठटनान्नणाम्‌ ॥२५॥

॥। जमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षषे खंडे विकटचरिति सप्ततीर्थीवणनं नाम ॒षड््विरपितमोऽध्याय; ।

न> > €< €<:

2।<८1120021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

[10 क ष्यपि ("णय पष
सवं, ६ अ. २७ पान ८०

31333221,

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ भयुवाच । गणेद्रातीर्थमध्ये तु मणेः संभितोऽभवत्‌ । वामे सिद्धः समाख्यातं तीथं लानेन्‌
सिद्धिदम्‌ ॥१॥ दक्षिणे बुद्धितीर्ष तु स्नानेन बुद्धिदायकम्‌। टश्चतीर्थं ततः सिद्धेः समीपे ध्यानदायकम्‌ ॥२॥ वुद्धेखां स्तीर्थं
तु समीपे टाभदं परम्‌ । लाभस्य संनिधाने तु मयूरस्य प्रकीर्तितम्‌ ॥६॥ स्नानेन विविधो मोहो नदयेत्तन्न विनिधित्‌म्‌ ।
लक्षस्य मोष तीर्थं समीपे सनानमाच्रतः ॥४॥ अहं मावहरं भोक्त नराणां देवसत्तमाः । ततश्च मौद्रलं तीथं ततो गात्सैमदै
स्पृतम्‌ ॥५॥ ततश्च छ्युकतीर्भं तु दन्तात्रेयस्य तत्परम्‌ । अन्यानि गाणपत्यानां नीथानि विविधानि तु ॥६॥ तच्र मानं
परवक्ष्यामि समासेन विचक्षणाः । घनुर्द॑रकमानं तु गाणां परिकीर्तितम्‌ ॥9॥ तदर्धं सिद्धिवुद्धयोश्चान्येषां धनुः पमाणकम्‌ ।
तेषां दिष्यादिकानां तु यवमाच्रं पकीनितम्‌ ॥८॥ मयूराखुपुरो भागे तीरथ ्रह्ममिस्य च । भमोदस्य तथा मोदस्य योग-
पियकस्य च ॥९॥ गणानां तीर्भसुख्यामि न्वं संस्यितान्यपि । पतद्धगेक्तीर्थस्थतीर्थानि कथितानि तु ॥१०॥ वक्षिणोत्तर-
गान्यव तीर्थानि द्विधनूषि च । वक्रतुंादिकानां चा्टानां देवेद्रसत्तमाः॥११॥ अन्ये नानाऽवताराश्च गणेद्वास्य महात्मनः। तेषां
लघ्रैव तीर्थानि गाणपल्ययदानि तु ॥१२॥ तन्न करम प्रवक्ष्यामि पूर्वभागे गणेश्वराः । स॑स्थितास्तीथेगास्तान्‌ वे श्णुभ्वं
देवसत्तमाः; ॥१३॥ वक्रतुंड्ैकद॑तो महोदरो गजाननः । बह्लाट्टशवैव हेरंबो वित्नेरो भालचंदरकः ।१४॥ ज्ञाने राः शपकणश्च
चितामणिविनायकः। एते द्वादश सुस्याञ्च कथितास्तिषु विघ्रपाः ॥१५॥ सस्थांस्तु पथिम मागे कथयामि समासतः ।
छंबोदरोऽथ विकटो विदेशो प्रवणः ॥१६॥ मह्टागणपतिश्चैव तथा सिद्धिविनायकः । विघ्रहारध दुंढीरो लक्ष्य
आरापपूरकः १.७ वरदो देवदवेश्ा मदोत्कट इति श्चुतः; । पने द्वादश वित्रेशाः संखितास्ती्गा; पराः ॥१८॥ अन्ये
नानावताराशांयटप्समायिताः। तीर्थं मया समाख्यातं गाणेहं गणपप्रियम्‌॥१९॥ एतादृशानि चान्यानि कथथिलुं न ₹ाक्यते।
तथापि प्त्रवीम्यव भवतां मक्तिय॑त्रितः ॥२०६ ऋषितीर्याचतुथ्यश्च तीरम कष्ण च दौह्धकम्‌ । चतुर्थ्यां स्नानमात्रेण
चतुरविधफलं भवत्‌ ॥२१॥ ततः शम्याश्च मंदारस्य ततस्तीधसत्तमम्‌ । दूबया धलुषां पंच प्रमाणेन व्यवस्थितम्‌ ॥२२॥
तेषु स्ननिन देवेशा ईप्सिते सर्वमाप्लुयात्‌ । संस्थसु्तरत्तीरे यत्तीर्थं तद्धैरवभियम्‌ ॥२३।॥ नग्न भैरवदेवेशाः स्थितस्तच्
बभूव द्‌] नग्नभैरवती्े तु यः स्नायाद्भावसंयुतः ॥२०॥ यातनासं मवं दुःखं पाष्ठयान्न नरोत्तमः । तत्पुरो द्वारकातीर्थ
तच्र स्नानेन मोक्षदम्‌ ॥२५॥ ततोऽयोध्याधिते तीर्थं मथुरासंभ्रितं ततः । स्नानेन खुक्तिदं तच्र नराणामीप्सितं भवेत्‌ ॥२६॥

कि क णकनणन्काय ्वक्

------------------------
प) ९9 >< (2
6 #2 स 99 छ
(~ ध. > न थ थ स स ८ ८ ८ = य स = 4 1 1

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

क

संस्थसुत्तरतीरे च प्रभासं रोगनादानम्‌ } तत्र स्नानेन देवेराः सदयो वै सुखदं भवेत्‌ ॥२७॥ ततः पुष्करती्ं च स्नानतः
पापनाराकम्‌ । ततः कावेरिकायाश्च तीथं स्नानेन खक्तिदम्‌ ॥२८॥ चतुर्विंरातिकानां च ततो विष्णोः कलात्मनाम्‌ ।
तीर्थानि पापसंघानां दाहकानि स्थितान्यपि ॥२९॥ तत उत्तरतीरस्थः खयं विष्णुः परतिष्ठितः । पतेषु स्नानमान्नेण स
लभेद्धैष्णवं पदम्‌ ॥३०॥ श्रगुतीथं ततः पश्चात्‌ परहस्य प्रकीर्तितम्‌ । ततः क्रतोः समाख्यातं तीथं पापहरं परम्‌ ॥३१॥
ततो खनिगणानां च तीर्थानि संस्थितान्यपि । तत्र मानं पवक्ष्यामि श्रणुष्वं दयेकचेतसः ॥६२॥ वैष्णवानि च तीर्थानि
स्नानतो देवसत्तमाः । विष्णुटोकप्रदान्पेव ज्ञातव्यानि विद्दोषतः ।३२॥ येषां दवोऽपदेवानाख्षीनां तीथकानि तु । तत्तह्टोक-
पदान्येव स्नानेन सनानकारिणाम्‌ ॥३४॥ शछ॒ङ्कगल्ा र्ये तेषां सुक्ति गच्छति मानवाः । मयूरक्षत्रमाहातेम्यात्‌ स्नानेमैव
कमंडरोः ॥२५॥ एकैकं धुराख्यातं मानं सख्यात्मनां परम्‌ । तीर्थ सवच माहात्म्ये मयूरे कथितं मया ॥३६६॥
अन्यसुनिगणादीनां तीनि कथितानि च ! अंगु्टपवैमात्राणि ज्ञातव्यानि विरोषतः ॥६७॥ आवौ खषटिसमारंने सा
देवाख्यः किर । खुनयः क्षेचतीधानि तपस्तेपुः स्वसिद्धये ॥३८॥ मयूरे तपसा सिद्धाः स्वस्थाने संगता वथु; । कल्या
सुर्य भावेन मयूरेशं खमाययुः ॥३९॥ अतो वक्तुमराक्तं तत्तेषां स्थानादिकं परम्‌ । मानं तीर्थं च तद्र ज्ञातव्यं
सुक्ष्मचश्चुषा ।॥४०॥ अवंतीतीधेमाख्यातं दक्षिणे च तटे स्थितम्‌ । छुक्रतीथंमगस्त्यस्य तीर्थं सोमेभ्वरस्य च ॥४१॥
पिाचानां तथा तीर्थं तीर्थमेव यमस्य च । नैक्रतस्य तथा तीर्थं हंसतीर्थं ततः परम्‌ ॥४२॥ भैरवाणां महातीर्थं रुद्राणां
तीकानि तु । रामम्वरस्य तीं तु मद्िकाजैनकस्य च ॥४३॥ अधुनोत्तरतीरथस्य सीभां वः कथयाम्यहम्‌ । विष्ण्ववतार-
तीरथेभ्योऽप्सरस्ती्थं प्रकीर्तितम्‌ ॥४४॥ देवतीधं ततः पश्चात्ततो गंधवती्कम्‌ । हं ्रस्याम्नस्ततस्ती्ै विष्णुतीर्थं तदंतगम्‌|।४५॥
दक्िणतीरगं तीथमच्रेः पापहरं परम्‌ । एकद्ितचितादीनां तीथानि गणपात्मनाम्‌ ।॥७६॥ ततः रांमोमहातीथं सीमासंस्यं
महेश्वराः । गाणेखात्पूवैभागे च तीयनि कथितानि वै ॥०७॥ अथ पश्चिमदिग्भागे तीर्थानि कथयाम्यहम्‌ । संक्षेपेण
सुरमर्ठाः श्र्ध्वं विधिपूवंकम्‌ ॥४८॥ व्यासतीयीत्‌ परं तीं कारयाश्चैव ततः परम्‌ । मायापुयीः समारूयातं ततो विरजं
मतम्‌ ॥४९॥ कृत्तिवखज्यबकेरारिवानां च ततः परम्‌ । वैव्यनाथादिकानां च तीथानि संस्थितानि च ॥५०। ततः कैलास-
नाथस्य तीर्थं पापहरं परम्‌ । ततो द्वादशा मासानां तीर्थानि संस्थितानि च ॥५१॥ मलमासस्य तीर्थ तु माणे ना्न संरायः।

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

तन-दरदर-अन थ ________ __ नत्त = रः न
2356 > >+: - 2-2-92 = <> तद्ध 2 299 त्र 2 2 ॐ ॐ ५, ‡-ॐ 24 -4 4 "47 ४ + ~~)
क (०95४-9 „< टि 4 ~~~ ~ ० *< > - 0 "स" न न 9" "(स

देवो गणेश्वरस्तेन कृतञ्च तपसा पुरा ॥५२॥ मलमासे गणेशास्य पूजनं सेवनं मतम्‌ । सवाथसाधकं तच भविष्यति
महेश्वराः ॥५२॥ ततः शिवस्य हौवानि तीनि संस्थितानि च । लक्ष्मीतीर्थं ततः पश्चात्ततः सरस्वतीकृतम्‌ 1५४
विष्णुकांच्यास्ततस्ती कौमायीश्च ततः परम्‌ । वाराद्यास्तीभ॑सुख्यं तु तत पथाः प्रकीर्तितम्‌ ॥८५॥ वैष्णव्या तनस्ती्ं
माहिन्वयांस्ततः परम्‌ । ब्राहयास्तीर्ं ततो रक्तदंतायाश्च प्रकीर्तितम्‌ ।॥५६॥ ततो वसिषठती्थं॑तु पौलस्त्यं तीथेखुत्तमम्‌ ।
ततश्ांगिरसस्तीर्थं कण्वतीरथं ततः परम्‌ ॥५अ॥ जैमिनेस्तीषसखख्यं च ततो मेधातिथेः स््रतम्‌। कार्तवीर्यस्य तीष तु मांघातुश
ततः; परम्‌ ॥५८॥ ययतिनेहुषस्यैव धवस्य च ततः परम्‌ । मरद्राजस्य तीर्थं तु जमदग्नस्ततः परम्‌ ॥५९॥ गौतमस्य ततस्तीर्थं
पांडचैश्च ततः क्रन्‌ । ततो वरुणतीरथ तु मरुतश्च ततः परम्‌ ॥६०॥ पितृतीथं ततः प्रोक्तं गयातीर्थं ततः परम्‌ । तत्रैव
संस्थिता देवी गयागदाधरादिभिः ॥३१॥ उभयोस्तीरयोः; सेवि नराणां ब्रह्मदाथिनी । तच्र पिंडप्रदानेन ब्रह्मभूता;
पितामहाः ॥६२॥ पितरश्च तथाऽन्ये वे नवति शषेत्रकारणात्‌ | ऋणे; सवैर्विनिर्मुक्तः स वे गच्छेत्ततः परम्‌ ॥६३॥ ततः परं
खनीनां तु तीधौनि विविधानि च। कथयितुं न शक्यानि मया फेनापि निथितम्‌ ॥६४॥ भरवाणां ततस्तीर्थं स्कंदस्य च
तनः परम्‌ । नागेरस्य ततः पक्त रुद्राणां च ततः परम्‌ ॥६५॥ वसनां स्थान संयुक्तः तीथं परत्येकमेव च। पावत्याश्च ततः परोक्तं
तत्तो घनपकश्य च ॥६६॥ साध्यानां ती्सुख्यं तु ततः राक्तेख तीर्धकम्‌। सीमा भूतं महेशानास्तटे दक्षिणगे परम्‌ ॥६५॥
अधुनोत्तरगे तीरे व्यासतीर्धान्‌ महेभ्वराः । नीथोनि संस्थितान्येव तान्यहं प्रवदामि तु ॥९८॥ व्यासतीथत्‌ खयं ब्रह्मा प्रयाग-
संयुतः स्थितः । नस्य तीर्थं महत्तत्र सर्वपापप्रणादानम्‌ ॥६९॥ कर्मनी ततः पश्चत्तनोऽगेस्ती्मुत्तमम्‌ । द्रादखादिलयक्रानां
च तीथोनि च नतः परम्‌ ॥७०॥ रिवकांच्यास्तनस्तीर्थं नतः सूर्यस्य तीभकम्‌ । पूर्णस्य पूण भावाख्यं सर्वरोगनिकरतनम्‌ ॥५१॥
ततो ग्रहाणां तीर्थानि दिक्पालाश्चावरोषिताः । नैषां तीथीनि देवरा देवानां यक्षरक्षसाम्‌ ॥५२॥ महाक्षाल्यास्ततस्ती्थ
नारसिद्यास्ततः परम्‌ । राक्रभयास्ततः प्रोक्तं चासुंडायास्ततः परम्‌ ।॥०३॥ चिपुरायास्तनस्तीर् ततस्ती्थीनि देवपाः। महामाया-
युतानां बै शक्तीनां विरिधानि च ॥७॥ चतुःषष्टिभितानां च योगिनीनां मतानि वै। तीथीनि योगादान्येव परदेहजकानि च
॥9५॥ ततश्च भैध्रवं तीरं देवल्य ततः परम्‌ । माकंडेयस्य तीर्थं तु भैरवाणां ततः परम्‌ ॥५६॥ कालमैशवतीं तु ततः
ऋतुखुखाः परम्‌ । तेषां प्रजापतीनां तु तीधीनि संस्थितानि तु ॥७५॥ ततो रैवतकं तीर्थं ततो योगमयं परम्‌ । जड भरततीर्थ

2111<412002110824111211.0111

20|<(110021108@201112||.0111

ले, ६ अ. २७ पान ८३
व

च योगसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥७८॥ ओंकारगणनाधस्य ततस्तीर्थं प्रकीर्तितम्‌ । विद्याधराणां तीर्थं च ततः पैराचमोचनम्‌ ॥७९॥ ततो
धमेस्य तीरथ त्वश्विनोस्तीथ ततः परम्‌ । नागानां शोेषकादीनां ततस्तीरथदातानि च ॥८०॥ ततो गवां मराती्ं सनकादेस्ततः
परम्‌ । चतुदेदा मनूनां च तीर्थानि च ततः परम्‌ ॥८१॥ महाशक्तेस्ततस्तीर्थमसितस्य ततः परम्‌ । दक्नादीनः च तीनि ततो
माक्गणाः स्पृताः ॥८२॥ तेषां तीथोनि देवेशा; षध्िर्वक्षस्य कन्यका; । तासां तीर्थानि तत्पश्चादधधर्वाणां ततः परम्‌ ॥८३॥
गुद्यकानां तु तीथोनि ततो विभीषणस्य च । रावणस्य ततस्तीर्थं श्वेतकेतोरततः परम्‌ ॥८४॥ उदालकस्य तीर्थं तु रक्षतां च
ततः स्तम्‌ । अष्टावक्रस्य तीयं तु वैश्वदेव तत; परम्‌ ॥८५॥ तीनि चैव तेषां तु ततो दक्षस्य धीमतः । पुत्री संतान-
कादीनां तीथानि विविधानि च ॥८६॥ मारीचमौद्भलादीनां विप्राणां च ततः परम्‌ । तीर्थानि पांडवेदयस्य तीर्थ दुबौससः
परम्‌ ॥८७॥ दत्तस्य तीयेकं भोक्त निदाघस्य ततः परम्‌ । हनूमतस्ततस्तीर्थं सुग्रीवस्य ततः परम्‌ ॥८८॥ तीर्थं जांबवतः
भोक्त बटेस्तीधं ततः परम्‌ । ततश्च वाटखिल्यानां गार्वरय ततः परम्‌ ॥८९॥ विश्वामिच्रस्य तीरथ त ती त्रिरिरसस्ततः।
सूर्वडस्य ततस्तीथं दधीचेश्च ततः परम्‌ ॥९०] किंनराणां ततस्तीषं साध्यानां च ततः परम्‌ । कामधेनुख्खीनां च गवां
तीर्थं ततः परम्‌ ॥९१॥ असितस्य ततस्तीमिक्ष्वाकोञख ततः परम्‌ । गाग्याणां च ततस्तीर्थं माडूकानां ततः परम्‌ ॥९२॥
धौम्यस्य चैव वाल्मीकेस्ततस्तीरथं च जैमिनेः । वाचक्रवेस्ततस्तीर्थं ततो मंकणकस्य च १।९३॥ भद्वादस्य ततस्तीर्थं दधीचेश्च
ततः परम्‌ । उपमन्योस्ततस्तीं वैदांपायनकस्य च ॥९४॥ जाजचछेः पर्वतस्येव चैलस्य च ततः परम्‌ । लोमशस्य विभांडस्य
ऋष्यश्चुगस्य तत्परम्‌ ।९५॥ ततो सुनिगणानां च तीयानि विविधानि तु । अन्वत्थान्नस्ततरतीरय करषस्य च ततः परम्‌ ॥९६॥
ततो वराहतीथं तु भूम्यास्ती्थं तत; परम्‌ । प्रकृतेः पुरुषस्यैका महामाया प्रकीर्तिता ॥९७॥ तस्यास्तीर्थं समाख्यात
सीमासंस्थं महेश्वराः । एतानि ती्थसुख्यानि कथितानि समासतः ॥९८॥ खसखसुख्यदिनेष्वेव सेवनीयानि मानयः ।
मयूरवासिभिः खखसिद्धिदानि भव॑ति दि ॥९९॥ मयूरेऽपारतीयनि तेषां मानं वदाम्यहम्‌ । अंय॒टपर्वमाच्राणि तीथीनि
तीथसेविनाम्‌ ॥१००॥ यवमान्रखरूपेण संस्थितास्तीथसेविनः । चरैरोक्ये यानि तीर्थानि नानामेदधरणि च ॥१॥ मयूरे
तानि स्ौणि संस्थितानि विशोषतः। अण॒माच्रखरूपैस्त ज्ञातव्यानि मनीषिभिः ॥२॥ मयूरे यानि तीनि न गच्छति तु

2111<41200211082411121॥1.0111

21|<411120/221108@24111211.011

[क क कक दकव नह चक कक कक न्यो क्व वक कनक त्ग कदत

अ

£ [ #९ संस्थितास्ते ५ [त >
छुत्रचित्‌ । स्वस्वस्थानं समाभित्य सेवते द्विरदानन्‌म्‌ ॥३॥ गाणराक्षेत्रभूतेषु देवास्तीयसमन्विताः क
मयूरे ददयेना्िनः ।॥४॥ एतत्‌ संक्षेपतः परोक्तं तीथनां तु चरित्रकम्‌। श्रवणात्‌ पठनात्‌ भ्यो श्कुमर भवत्‌ ॥१०५॥

॥ जमिति श्रीमदा्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षष्ठे खंडे बिकटचिते ्रह्मकमंडटुखतीथेवणेनं नाम सप्तविङतितमोऽध्यायः
"ने 2 + <€

| श्रीगणेराय नमः ॥ देवेशा स्त्चुः । एतेषु ती्सुख्येषु कै के सिद्धि समायुः । तेषां समासतः स्वामिश्चरिचर च्‌, सौर्यम्‌
॥१॥ भूयवधुवाच । गच्छध्वं देवदेवा मयरेदं मदाज्ञया । तत सिद्धा मविष्यतः सव ज्ञास्यथ सिद्धिदम्‌ ॥र स्कादि विस्त्रतः
सर्द प्रोत्तं चैव न संहायः। समासतः समाख्यातं मया क्षत्र चारेत्रकम्‌ ॥२ ॥ देशा उतु | 4१ चत लामस्तया सन्‌
प्रदक्षिणाम्‌ । चात्रामन्यनराणां तु सवैसिद्धिपदां वद ।2॥ पापयुक्तः खभावेन मयूर नोऽभवत्‌ । चकार नगरादाद्य
कथं तं नस्मसैरवः ॥५॥ संस्कारेण समायुक्तं गाणपत्य तथा प्रसुः । कथ-स मानयत्‌ ष्षेचे तद्रदसख सम्पतते ह. भब्ुवाच
वंग ब्राह्मणः कशिद्भाणपत्यपरायणः। विभ्वामिच्रङ्ुले जातो नान्ना शंसुमेहायराः ।3॥ कठ तस्य समात्य नग्नो
मैरवनायकः। बुद्धिभेदं चकाराऽसौ तेन संत्ययिनो द्विजः ॥८॥ मयूरे त द्रक्ष्यामि कदां देहारकः। क्षण भयुरदहस्थः रवि
करोमि त्वरायुतः 1९1! ततः सपुच्रदारादिसंयुक्ते निःसनो गृहात्‌ ! {मक्षारानश्च दवदा द्रम्यहीनतयाऽभवत्‌ ।१०॥ दाभ्या
समागनः सोऽपि मासाभ्यां रंघ्य मार्भकम्‌ । गणेदातीधेगो विप्रो ननंद्‌ दषेयन्‌, खकान ॥११॥ मयूररा परूज्यादौ यात्रा
कृत्वा विधानवित्‌ । क्षे्रसंन्यास मावेनाऽमजन्त द्विरदाननम्‌ ॥१२ अते रवानंदगो भूत्वा मजने गणनायकम्‌ । हदि प्रसु;

समाध्ित्य नरमेवं समानयत्‌ ॥१३॥ अथ पापपरा ये च तेषां वदामि देवपाः ! ्त्नत्यागभर्व चित्रं चरित्र यत्‌
प्रियाः ॥१४॥ मयूरे ब्राह्मणः कथिद्रासिठे जनितोऽभवत्‌। जन्मारभ्य महापापी व ह ॥६१५॥ न वदाभ्यथन
चक्रे वाल्ये चौर्यपरोऽभवत्‌। यौवने मद्यमां सादि सिषेवे स ॒परचखिथम्‌ ॥१६॥ तस्य बुद्धिविभेर्दं स चकार नन्न भरवः।
परखियं समागद्य विदं प्रययौ खलः ॥१७॥ एवं नानाविधं देवो नन्नो भैरवनायकः। चकार चाधिपत्य स मयूरे

थु ५.2, 4.21. <> ५, > (9, 4,
^ उ" ^ या

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

द॑ंडधारकः ॥१८॥ अन्यच्च कथयिष्यामि चरित्रं पापकारिणाम्‌ । मयूरे ये मतिं करत्वा न प्रापुस्तं मयूरकम्‌ ॥१९॥ द्राविड
वैदयजातिस्ा बभूवु; पापकारकाः । विषादिना जनान्‌ जघरुद्र॑व्ययुक्ताननिरंतरम्‌ ॥२०॥ शं खश्च सोमकः कुञ्जः कंवलब्चैव
भिच्रकाः । चत्वारो मव्मांसादिवभक्षुनित्यमादरात्‌ ॥२१॥ परखीलालसाः सर्वे शिश्नोदरपरायणः । न चक्रुः पुण्यले्ं
ते न स्वधमादिकं कदा ॥२२॥ तच्चैव नगरे कथिद्विरयः इयामलसंज्ञितः । द्रत्ययुक्तो महापापी ममार दैवयोगतः ॥२२॥
इयालकस्तस्य तच्नस्थः स्वधमंस्थो वभूव ह ! नाम्ना राकर आख्यातः पुण्यकमपरायणः ॥२४॥ तेनास्थिसंचयस्तस्य कृत
उद्धारकारणात्‌ । गते मासे महापापा वैद्या्त्वार एव ये ॥२५॥ दंडकारण्यदेदो तु जग्सुर्विक्रयकारणात्‌ । इयामलास्थि
ददौ तेभ्यः रांकरो विनयान्वितः ॥२६॥ जगाद तान्‌ महाभागो मयूरेऽस्ि प्रयद्य तु ! लयज्यतां गणनाथस्य तीर्थं
अद्यसुखप्रदे ॥२७॥ तथेति ग्य तस्यास्थि समाजग्सुर्मयूरकम्‌ । तच्च वित्रं चकाराऽसौ नम्रो मैरवनायकः ॥२८॥ चौरैस्तेषां
हतं सर्य गतस्तत्रास्थिसंचयः। ते पुनः स्वगृहं जग्पुः किंचिद्‌ द्रव्ययुताः खलाः ॥२९॥ मयूरेरस्य चक्रुनं यात्रां
पापपरायणाः । निथितामपि देकेदा बुद्धिभेदबकाश्रयात्‌ ॥३०॥ एवं महाबल; सोऽपि भैरवो हृदि संस्यितः । गणेराज्ञावदो
भूत्वा रक्षति क्षेच्स॒त्तमम्‌ ॥३१॥ एतद्धैरवनाथस्य चरित्रं यः श्रणोति चेत्‌ । तस्य सर्वं मयूरे तु छुभरूपं भविष्यति ॥३२॥
देवेशा उचुः । एतादृरो महाभागो नग्नो भैरवनायकः । स्तोत्रे तस्य वद खामिन्‌ संस्तुमस्तं निरंतरम्‌ ॥३३॥ वुद्धि भेदात्‌ स नः
करद्धः करिष्यति विरोषतः । क्ेच्रपवेदादी नांशदतस्तं सेवयामहे ॥२४॥ भूबयुवाच । सर्वमायाविहीनाय सवमायापरचार्क ।
सर्वातयोमिणे निलयं नम्नभैरव ते नमः ॥३५॥ मयूरेदापरायैव मयूरपुरपाल्क । धर्मिष्ठानां खुपालय नग्न भैरव ते नमः ॥३६॥
अधर्मनिरतांशरैव बहिःकाराय देवप । सदा स्वानंदनिष्ठाय नप्नमैरव ते नमः ॥२७ संस्कारयुक्तमावेन पापकमंपरात्मनाम्‌ ।
मयूरे दंडके वै नश्रणैरव ते नमः ॥३८॥ महाबरधराचैव जह्यादीनां प्रचालक । अमेयद्ाक्तये देव नग्न भैरव ते नमः ॥३९॥
सुक्तिखुक्तिथदात्रे च घनधान्यविवंधन । गाणेराना प्रपालाय नग्रमैरव ते नमः॥४०॥ प्रलये शूलसुव्यम्य ब्रह्माण्डभयकारक +
छरूलप्रोतमहांडाय नप्नभैरव ते नमः ॥४१॥ अहासेन देकेदरासतया संत्रास्य चासुरान्‌ । चत्यसे गणनाथाग्रे नग्रभैरव ते
नमः ॥४२॥ विभ्वं ततं सवेमिदं त्वयेर आदय॑तमध्येषु महानुभाव । संरक् देवेरा मयूरसंस्थानस्मान्‌ कुरुष्व त्वमनन्य-
मावान्‌ ।४३॥ खलिन्नमस्तेऽखिलक्ारणाय त्वद्धीति भावेन जगत्प्रशरत्तिः । व्यापारयुक्त विविधेषु नित्यं स्वस्वप्रकारथ प्रकरोति

क

2111<412002110824111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

चात्मन्‌ ॥४४॥ अतस्त्वदाधारभरयं परेद सुरक्ष ते भक्तियुतं रुष्व । गणेदाक्षेत्रं त्वदधीनं तुं गणेदासंस्थं कुसु ते नमो वै
॥२९॥ इदं स्तोत्रं महेदाना नञ्नमैरवकस्य च । यः पटेच्छृणुयाद्वाऽपि स स्व परल मेच्छु भम्‌ ॥९९॥ धनधान्यादिकं ॑सर्व
शक्तिसुक्तिसमन्वितम्‌ । ठभेदनेन देवेशास्तुविध्वं॑नप्नभैरवम्‌ ॥४अ मयूरकषेत्रत्यागञ्च कदापि न भवेन्नृणाम्‌ |
स्तोत्रेण स्तुवतां नित्यं न किंचिद्‌ दुर्लभं भयेत्‌ ॥३८]

ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौ र महापुराणे षष्ठे खंड विकटचसति नम्रभैरवप्रशंसा नामाष्टाधिद्यतितमोऽध्यायः ॥

“>> <<

॥ श्रीगणेक्याय नमः ॥ भर्ंडयुवाच । द्वारयात्रा समाख्याता सैव क्षेत्रपरदक्षिणा । ज्ञातव्या देवदेवेशः कुरुध्वं यन्नसंयुताः॥१॥
पुप्यकम नरः कुर्यात्तदा पापानि मानवम्‌ । कलयति विदोषेण तस्माद्यत्नपरो भवेत्‌ ॥२॥ निलययात्रां प्रवक्ष्यामि मयूरक्मे्-
वासिनाम्‌ । अन्येषां स्ववां पूर्णा श्रणुध्वं सुसमादिताः ॥६॥ मयूरेदां समभ्यच्यं परिवारसमन्वितम्‌ । ततोऽष्टगणपान्‌
क्षत्रं कुंडं नदीं पूजयत्‌ ॥०॥ ₹रामीं मंदारकं दूर्वा चतुथी च ततः परम्‌ । सुद्रलं छुकयोगीद्ं ततो मंडपगो भवेत्‌ ॥५॥
चतुदैवां च पूर्वादिक्रमतः संस्थितो नरः । तत्र धर्मादिकान्‌ श्युत्वा यथावकादामानतः ॥९॥ पुनर्मणिश्वरं नत्वा गच्छेत्‌
स्वगं ततः । एवं कुर्यान्नित्ययात्रां स गणराप्रियो भवेत्‌ ॥७॥ निययाच्रां नरो यस्तु न कुयादयदि देव पा; । क्षेचवासफलं
तस्य न भवेत्‌ प्रूणैम॑जसा ॥८॥ यातनां स लभेदते संपूर्णा भैरवीं पराम्‌ । अतो यात्रां समाकुयौत्‌ क्षे्रस्थो नियमेन तु
॥*। अधुना गणपप्रीदयै याच्रामन्यां वदाम्यहम्‌ । संपूणेभक्तिदान्रीं च गाणी गणपप्रियाः ॥१०॥ गभागे चतुर्दिक्षु
स्थिना विद्रेश्वराः पराः । षट्पचादाच् ते तेषु सुख्याः पूज्या विरोषतः ॥११॥ दिक्पारानां महाखाणि तेभ्यः प॑च धनुः
पुरः । सर्वत्र संस्थिता; सर्वे गणेशा गणपे रताः ॥१२॥ चतुदंशपरमाणेन प्रत्येकं दिक्षु संस्थितान्‌ । गणपान्‌ पूजयेद्यस्तु
गाणपत्यो भवेन्नरः ॥१३॥ बाः कपिलो इुंदिव॑क्रतुंडो महोदरः । हेरंबो गणनाधस्तु विच्ेदो विघहारकः ॥१४॥
भालचंद्र शपकर्णौ ज्येष्ठराजो गजाननः । महोत्कटञ्च देवेंदा अभवन्‌ प्रवेदिकूः स्थिताः ॥१५॥ पएकैकस्मात्‌ क्रमेणैव

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

= ~ = ~
ध सर्द

अक्तिकारि [ केप

धनुषां प॑चविंरातिम्‌ । दरे संस्था गणे्ाना ज्ञातव्या रेभिः ॥१६॥ तस्माद्‌ हि खणमानेन दक्षिणे संस्थिताः पराः ।
तस्माचतुयणेनैव पश्चिमे गणपा बज्ुः ॥ १७ ॥ तस्मात्‌ पादविहीनेन गणपा उत्तरे भवन्‌ । एवं कमेण पूज्यास्ते सर्व-
सिद्धिपदायकाः ॥१८॥ अथ दक्षिणसंस्थांस्तु कथयामि गणेग्वरान्‌ । ज्ञानदा; कर्मपश्चैव योगेराः सिद्धिविश्रपः ॥१९॥
चितामणिश्च. बुद्धीशो महागणपतिस्तधा । परणौनदश्च लक्षयेाः सहजेदोकर्द॑तकौ ॥२०॥ रंबोदरो धूञ्रवणस्तथा क्षिप्र
पखादनः । एते दक्षिणगाः परोक्ता गभागारे महेश्वराः ।॥२१॥ विनायकश्च विकट आदा पूरक संज्ञितः । धूञनकेतु; पमोदश्च
मोदः सुखुखद्खुंखौ ॥२२॥ पारपाणिः परेरा लामेशे धरणीधरः । भंगखेराश्च सूषकध्वज एते प्रकीतिताः ॥२३॥
पञ्िमे देवदवेदाः पूजनीया विधानतः । अथोत्तरगतान्‌ वक्ष्ये गणेदान्‌ भक्तपालकान्‌ ॥२४॥ मयूरध्वज संज्ञश्च राजेरो
विद्रुमेश्वरः | ओकारेरो गणेशाश्च वरदः सिद्धिवुद्धिपः ॥२५॥ गणेदाश्च चतुर्वाहुचिने्ो गजमस्तकः । निधिपो
गजकणेश्च चितामणिविमरूषणः ॥२६॥ एते गणेश्वराः भोक्ता; पूजनीया मदेश्वराः । यात्नाकारिण एवैते ददति स्वेप्सितं
फलम्‌. ॥२अ} अथ देवाखये देवाः स्थितां यात्रां वदाम्यहम्‌ । मुख्यां सवर्दा पूर्णा यान्राकारिजनस्य च ॥२८॥
अयोध्या मथुरा चैव द्वारका पूरव॑भदिरे । महाविष्णुस्ततो देवाः पूजनीयो विरोषतः ॥२९॥ कारी माया ह्यवती च
रिवः कैरासगस्ततः। गौरी स्कंदो जनै; पूज्या दक्षिणे खुरुयभावतः ॥३०॥ महाकाली महालक्ष्मीर्महा सरस्वती परः ।
आदिदाक्िजेननैः पूज्या पश्चिमे विष्णुकांचिका ॥३१॥ विधाताभ्निः क्मजडभरतोऽथ दिवाकरः । रिवकांची जनैः
पूज्या उत्तरे देवभदिरे ॥ ३२ ॥ देवागारस्य देवेशा रहस्य सेप्रकारितम्‌ ! यात्रां कर्था्नरस्तेषां सर्वसिद्धिपदा भवेत्‌ ॥२६३॥
अथो मयूरसंस्थानां रदेस्यं कथयाम्यहम्‌ । पुलहं च श्रौ देवाः कतु संपूजेयन्नरः ॥३४॥ पूर्वभामे तथा याम्ये वसिष्टाच्नी
पुलस्त्यकम्‌ । पश्चिमे दक्षमेवं तु मरीचांगिरसौ तथा ॥३९९॥ उत्तरे वसवोऽष्टौ च कामधेनुश्च देवलः । असितः पूजनी-
यास्ते जनैः सवाथेसिद्धये ॥३६॥ एतद्याच्राविधानं तु संक्षेपेण निरूपितम्‌ । सर्वसिद्धिप्रदं देवा जनेभ्यो याच्या
मवेत्‌ ॥३७॥ गच्छध्वं तत्र देवेदा मयूरे मक्तिसंयुताः । भजिष्यथ गणेशानं ततः सर्वमवाप्स्यथ ॥३८॥ आदिरक्तिरुवाच ।
एवुक्त्वा महायोगी भरदयडी. विरराम ह । तस्मादेकाक्षरं ग्य विधियुक्तं महामलम्‌ ॥२९॥ प्रणम्याप्ूज्य योगी ततः कृत्वा
प्रदक्षिणम्‌ । ययुदंषैयुताः सवे देवेद्राः पंच सुरुथकाः ॥४०॥
। ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे षष्टे खंडे विकटचसति रयेडिदेवेद्रसंवादसमाप्रिवणैनं नमेकोनरिचत्तमोऽध्यायः ॥

तः
ख. पुः ९२

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

-------- (1 पन । ८८

॥ श्रीगरकाय नमः | आदिशक्तरनाच । ततो भ्राता महेशाना ददृशे मयूरकम्‌ । स्वानंदरूपगं ब्रह्म सस्मसगंणनायकम्‌ ॥१॥

= +

श्रश्ंडिने हृदि ध्यात्वा पुप्रजगेणपपियम्‌ । ततो गणेन्बरं पूज्य प्रार्भयामासुरादरात्‌ २) देवेशा ञ्चुः । मयूरं दद्रायस्वादय न

जानीमो वयं परम्‌ । अज्ञानावरणैर्यु्तान्‌ रश्च नस्ते पदार्धिनः ३ अकस्माद्‌ बेदसुरुयाश्च वखुः संगाः समागताः । गणश
# क ४ 4 $ # अ ५
भ्वाससं भूना देवेन ज्ञानदाथिनः ॥० तान्‌. हृष्रा तेज सां पुंजयुक्तास्ते देवसत्तमाः । धणम्य वदान्‌ पप्रच्छः ऋ वदत

मिया; ॥॥। अज्ञानावरणौयुंक्ता गणेास्मरणे रनाः 1 वयं तत्र भवंनोऽपि प्रेषिता गणयेन किम्‌ ।द॥ वेदा उचुः ! वेदा वयं

महेदानाः सांगा अत्र समागताः । किमर्थं दुःखसंयुक्ता भवनो वदत प्रियाः ॥9\। ततः सर्य जयदेवा वृत्तांतं पूवैसं भवम्‌ ।
¢ क ॥ क, $

तच्छृत्वा वेदमुरुयास्तान्‌ मयूरं नददंयन्‌ ॥८॥ ननो ब्रह्ममयं क्षतं दषा ज्योनिर्मय परम्‌ । प्रणेखुस्ते ततः सरवे पे
चक्करादरात्‌ ॥९॥ विधियुक्तं भवश्च दवेद्ा बेदसंयुनाः। लनो वेदाज्ञया हृष्टाः स्थापयंनि रम सूनिकाम्‌ ॥६१०॥ संपूज्य
ध्याननिष्ठासे जपुर्मतरं विधाननः । निरादारेण विघ्रं तोवय॑ति स्म _दवपाः ॥११॥ यस्मिन्‌ काटे च देवरौ; स्थापिता
मूर्विरत्तमा । भाद्रशृक्कचतुर्या सा नदा माध्याहगाऽभवत्‌ ॥ १२॥ सोमवासरसंयोगः खानीनक्चत्रकं महत्‌ । दैवयोगेन
कालश्च संभराप्नः शक्तयः परः | १२॥ शय ज्लुः। खष्टिीनं नदा देवि कथं मासादिकं वभौ । एतत्‌ कुतूहलं चदि संराय-

्

रॐरदनाय नः ॥१४॥ आदिगक्तस्वाच । दृङ्य मावात्मकः कालो नद्यनि रम युगे युगे । सदैव ब्रह्मणि स्वं ब्रह्माकारं प्रवतते
॥१५॥ कालमानन वि्ेखो योगनिद्रापरोऽमवत्‌ । तथा निद्राविहीन; सं चक्रार खष्टिसुत्तमाम्‌ ॥१६।॥ ब्रह्मणि ब्रह्मरूपः

स काटस्तच्र खमास्थिनः । अज्ञानन जनानां चेत्तस्य संसवनं भवेत्‌ ॥१अ। नन सिद्धियुता, सच भवति स्म न संदाय,
१ क क ऋ 9 क. ; #
ज्ञानतोऽक्ञाननो वाऽपि यथा वहिकणो दहत्‌ ॥१८॥ माघ शुद्कचतुथ्यां स गणो वरदोऽभवत्‌ । अंगारकयुतायां तु

£ ^)

मूर्निमध्याद्विनिययौ ॥१९॥ दृषा चतुखुजं दुंहि मयूरोपरि संस्थितम्‌ । सिद्धिवुद्धिसलमायुक्तं भालचंद्र महोदरम्‌ ॥२०॥
धिननं $ > #~ + णिधरं ७ # क # [ञ्‌ $ ‡
चिनेच्र सेषनाश्मि च वचिनामणिधर परम्‌ । छषकर्णं गजास्यं च एकदतविराजितम्‌ ॥२१॥ पादां कुरारदैथक्तमभय दधतं

प्रसुम्‌ ! भूषण भूषितं वन्न राजितं दच्छ्ुः परम्‌ ॥२२॥ तत्‌ उत्थाय देवेदा मया युक्ता; प्रणम्य तम्‌ । युप्रचस्तुष्डवुग्चैव

पहृष्टमनसोऽभवन. ॥२३॥ त्रह्माया उचुः । जनादिरूपं मयूरोपरिस्थं निजस्य नाथं सकलावभासम्‌ । मनोवनोदीनमनोवचःस्थं
नमामहे तं गणनाधमीख्यम्‌ ॥२८} अज पुराण सकलादिपृज्यं॑परेछमानंदपदं हृदिस्थम्‌ । चतुःप्रचालं परमाथभ्रूल नमामहे

_--~-------------------------

22 2१22 >
. : न न 2 ४2 2.53
< 2

1

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. दम. इ 1 पान ध्य
व व

तं गणनाथमील्यम्‌ ॥२५॥ जगत्‌ खकोत्थानवखेन खषा स्वश्नोधगं य जगतीदासंस्थम्‌ । विदेहभावेन सदात्मसंस्थं नमामहे
तं गणनाधमीजञ्यम्‌ ॥२६॥ तयोर्विहीनं स्वसुखे प्रलीनं निजात्म योग धरं स्वधीस्थम्‌ । अयोगरूपेण निव्रत्तिसंस्थ नमामहे
तं गणनाधमीड्म्‌ २७) प्रशं स्वभक्तस्य सुद्यांतिकारं खुांतिग य॑ गजवक्रधारम्‌ । चतुखजं द्येकरदं चिनेच्रं नमामहे तं
गणनाथमीब्यम्‌ ॥२८॥ महोदरं पाहाधरं खुसिद्धिमदं विशु बीजममोघवीर्यम्‌ । परात्परं राषश्चुतिं गणे नमामहे तं
गणनाथमीड्यम्‌ ॥२९॥ नमस्ते खष्टिकच ते ब्रह्मणे पालकाय च । विष्णवे ह मवे तुभ्यं संह वै नभो नमः ॥६०॥ अनाथानां
मणाथाय राक्तये मोहधारिणि । कमेणे भानवे चैव हेर॑वाय नमो नमः ॥३१॥ मयूरेशाय देवाय मयूरध्वजघारिणे ।
विघ्नेराय महाविप्नरचालकाय नमो नमः ॥३२॥ किं स्तुमस्त्वां गणदान ब्रह्मणां ब्रह्मरूपिणम्‌। यन्न देवादयः दाति गच्छ॑ति
स्म॒ निरंतरम्‌ ॥३३॥ अतो नमामहे नाध तेन तुष्टो भवस्व च । भक्तान्‌ रक्च महाभक्तिपिय विघ्ना आदरात्‌ ॥२४॥
एवखुक्त्वा प्रणषुस्ते गणेदां भक्तिसंयुताः । साने: सरोमांचास्तालुत्थाप्य जगाद सः ॥३५॥ श्रीगणेद उवाच । भवत्छरूतमिदं
स्तोत्रं सवेदं प्रभविष्यति । पठतां श्रुण्वतां देवा सर्वं दास्यामि वाञ्छितम्‌ ॥३६॥ वरं नूत विषेण दास्यामि मनसी-
प्सितम्‌ । तपसा स्थापनेनैव द्यं स्तोत्रेण तोषितः ॥३७॥ देवेशा अनुः ! यदि विघ्रेरा संतुष्टो वरं दास्यसि बाज्क्तिम्‌ ।
तदा ते पादपद्म नो भक्तिरस्तु निरंतरम्‌ ॥३८॥ अन्यचरास्माभिरान॑ंदात्‌ करणीयं किमप्यहो । कार्य ब्रहि गणाधीदा
करिष्यामो जवान्विताः ॥३९॥ श्रीगणेश व्वाच । चतुसैख रजोयुक्तः खष्टि कुरु मदाज्ञया । ब्रह्मा नान्ना भवस्व त्वं मां स्मत्वाऽहं-
विवजितः ॥४०॥ विष्णुश्चतुशेजः सत्वयुक्तोऽसि ऊरु पालनम्‌ । नानावतारणभ्न्ियं मां स्मरत्वा सिद्धिमेष्यसि ॥४१॥
त मोयुक्तः प॑चसुख तेन त्वं संहरस्व च । मां स्त्वा बंधहीनश्च भविष्यसि हरो भव ॥४२॥ चतुखैजे क्रियायुक्ता त्वं ततो
मोहयस्व च । नानाभेदवि मागेन मां स्खृत्वा सिद्धिमेष्यसि ॥४३॥ नान्ना राक्तिर्भवस्व त्वं सर्वरशक्तियुतेऽनधे । सहस्रकर.
सु यस्त्वं भव नान्ना महामते ॥४२॥ कमांधारस्वरूपेण धारयस्व चराचरम्‌ । मां स्त्वा वंधहीनोऽपि भविष्यसि न संहाय;
॥ ४५॥ . एवसुक्त्वा गणाधीदयो ददौ तेभ्यो विक्लेषतः। संकल्पसिद्धिज देव्यः साम्य विविधं तया ॥४द॥ दाक्तयो
नगराण्येवायुधानि वहनादिकम्‌ । निमायांऽतरवभे सदो सूर्तिसंस्थो बभूव ह्‌ ॥४७॥ देवाः स्वस्वपदे गत्वा चः सर्वं जगत्ततः।
चराचरं यथामागमाभरित्य किल रेमिरे ॥४८॥ तच्र ये शुल्यरूपाश्च पजापतिखुखोद्धवाः । अपरेषयन्‌ मदेशास्तान्‌ मयूरेदा-

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

------~--~~-~--------~--~--> ------------------------------~ ~---~----------~ 04 प =

खं. ६ अ. २४ पान ९०

4
>+ > १५ क, "4, 1.7,
299 3 9. 4 = <> > [१ < मे > ने (> ७ कै ६ भ र. £ क 9, } ९ 9. न्‌ १
2.51 य.

हिताय च ॥४९॥ ते गणे समाराध्य मयूरे बरसंयुता; । स्वस्वत्यापारसंयुक्ता बभूवु; स्वपद्‌ रताः 1५०} एवं कमेण सवं
तु चराचरमया सुखाः ! मयूरेरा समाराध्य सत्तायुक्ता बभूविरे ॥५१॥ ततः सवाहा भावन मयूरं सिषेविरे } क्षच्रवासपरा
देव्यः कथितं सर्वमंजसा ॥५२॥ रंकरेण तपस्नप्रं पुनस्त मयूरे । गणेडावरदानेन महादेवो बभूब ह ॥*३॥ इदं मयूर
क्षे्रस्य माहात्म्यं कथितं मया) संक्षेपेण महादेचयः सवसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥५॥ श्रणुयाव्यो नरो भक्टया आ्रावयेद्यः
पठेत्तथा । धमीधकाममोश्वां थ सुक्त्वा ब्रह्ममयो भवेत्‌ ॥५९॥ नानेन सदर किंचित्‌ पावनं त्रिषु वनते । वेदराखपुराणषु
सारात्‌ सारतमं मनम्‌ ॥८५६॥ पुच्रपौचयुलश्ाच्र धनधान्यसमन्वितः । खुदृद्धिः संयुनः सोऽपि मोदते सुखदायकः ॥५७॥
अंते स्वानदवासी तु भूत्वा ब्रह्ममयो भवत्‌ । अस्य श्रवणमात्रेण नरः सवंमवाप्नुयात्‌ ॥५८॥ अपुत्रो यो मेत्‌ पृ्रान्‌
गुणयुक्तांसतु राक्नयः। मयूरस्यैव श्रवणात्‌ दुम न भविष्यति ॥५९॥ व्रतानि सवेभावेन यः करोनि नशेत्तमः । तेभ्यः
राताधिकं पुण्यमस्य श्रवणनो भेत्‌ ॥९०॥ तीथानि क्षत्रसुख्यानि सेवते घमेसंयुताः । तेभ्यः शइताधिकं पुण्यमसय

श्रवणतो लभेत्‌ ।॥६१॥ दानानि सवयन्ञांश्च यः करोति विधानतः । तेभ्यः चताधिकं पण्यमस्य श्रवणतो टमेत्‌ ॥द२॥
वेदराखपुराणानि श्रुत्वा थत्‌ प्राप्चुयात्‌ फलम्‌ । तस्साच्छताधिकं पण्यमस्य श्रवणतो भेत्‌ ॥६३॥ बहुनाऽच् किसुक्तंन
नानेन सहर परम्‌ ) किंचित्‌ साधनक पोक्लं सत्यं स्यं वदाम्यहम्‌ ॥२४] यत्र ब्रह्मपनिः साक्षात्‌ क्षें खानदवाचकम्‌ ।
कर्मडल्टुनदी नस्य साम्य कि मवनीदयदो ॥६५॥ ब्रह्मभूयकरं प्रोक्तं वेदादिषु ददं किल । तेन किं शक्तयः कुत्र समतां
लभने परम्‌ ॥३>। नित्य भक्तियुनो जेतुमादात्म्यं यः परठिष्यनि } स गणेशो न संदेहो दद्रानाद्‌ दुःखहारक्‌ः ॥९५॥
अथवा शुद्खकरृष्णायां चतुध्यी नियनः पटेत्‌ } सोऽपि ददोनमात्रण पवित्रान्‌ कुसुन नरान्‌ ॥९८॥ संस्कारहीन भावन नरो
नेदं कदाचन ! श्युणुयाच पठद्राऽपि सदा पचिः स वचित; ॥३९॥ नहि भ्नावयितच्यं तद्‌ भक्तिहीनाय विद्विषे । राठाय
पापयुक्ताय पाखंडनिरताय च ।७०॥ यदि विधेश्वरं सवे भावयुक्ता भजंति चेत्‌ । तदा जन्मधराः के वै भवते विप्रसंयुताः
॥७१॥ अतः पाच्रं प्रददय श्रावयिनव्यं॑विदरोषतः । भक्तियुक्तः स निंदां तु न करिष्यति सेवितुम्‌ ॥५२॥ सवसारं मया
प्रोक्तं देच्यः सवेपद॑ं परम्‌ । तत्र गत्वा गणेकानं सेवध्वं भक्तिसंयुताः ॥५३॥ देहधारणकस्यैव साधकं वस्तदा भवेत्‌ ।
नो चत्‌ पतिततुल्यश्च देहो वश्च न संदायः ॥७४

। ओमिति श्रीमदत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ रक महापुराणे षष्ठे खंडे विकट चरिते मयूरेशक्षेत्रमाहात्यसमापिवणनं नाम तरिशत्तमोऽध्यायः ॥

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

ख. ६ अ. २३१ पान ९.९
व ्ख्छ ध 1 9.0.

॥ ओगणेदाय नमः ॥ रक्तय उचः । अहो भ.ग्यवलेनेव संशचुतं जगदेविके । मयूरकषेचमाहात्म्यं सवैसिद्धिपदायक्‌म्‌ ॥१॥
अधुना वद देवेशि सुद्रलेनोपदेरिताः । शिवाद्या; किं समाचक्रः कामासुरभयार्दिताः ॥२॥ आदिरक्तिस्वाच । गते सुनौ
महाभागे खुद्रले योगिनां यसे । तं प्रणस्य दिवाद्यास्ते ययुः क्षेत्र मयूरकम्‌ ।२॥ यथाराखं विधानेन यात्रां चक्रः
खरषेयः । ततस्तपोयुताः सर्वै गणेशाम भजन्‌. पुरा ॥०॥ एकाक्षरविधानेनातोषयस्ते विनायकम्‌ । ततस्तान्‌ वरदो इंहि-
वेषेणैव समाययौ ॥५॥ मयूरोपरिसंस्थं त॑ दष्टा विधघरेश्वरं पुर; । देवर्षयः समुत्थाय प्रणेम॒ररषसंयुताः ॥६॥ प्रणम्य परया
भक्तया पुपूजविन्पं पुनः । तुष्ड्बुविष्णखुख्यास्तं कृतांजरिषुटाऽमराः ।॥७॥| देवभेय ज्चुः । नमस्तेऽस्तु मयुरेशा सवेसिद्धि-
प्रदायक । ज्ञानदात्रे खभक्तेभ्यः पालकाय नमो नमः ॥८॥ खानेदवासिने तुभ्यं परात्परतराय च ! दुंदिराजाय सर्वेषां
मात्रे पित्रे नमो नमः ॥९॥ अनादये च सर्वेषां पूज्याय परमात्मने । अनंताननधारायानतरूपाय ते नमः ॥१०॥ सिद्धि-
बुद्धिपरदान्रे ते सिद्धिवुद्धिवराय च । ज्येष्ठरााय ज्येष्ठेभ्यो वरदाय नमो नमः॥११॥ चिनेच्राय चतुवीहुधराय कंज पाणये ।
महोदराय सर्पदानाभये ते नमो नमः ॥१२॥ मायास्रयाय मायायाश्चालकाय विलासिने । ब्रह्मणां ब्रह्मरूपाय गणेशाय
नमो नमः ॥१३॥ एकदताय सवीदिप्ूज्याय सर्व॑मूतये । रापंकणाय योगाय लां तिदाय नमो नमः ॥१४॥ पूर्वागे विष्णु-
रूपाय दक्षिणे हौकरात्मने ! पथिमे रक्तिदेहायोत्तरे ते भानवे नमः ॥१५॥ किं स्तुवीमो मयूरेरां यत्र वेदाश्च योगिनः ।
रातिं प्राप्ता विरोषेण देवदेवे ते नमः ॥१६॥ चित्तं पंचविधं देव त्न माया भ्रमात्मिका । चित्रा मयूरसंज्ञा च
नमस्तत्‌ खामिने नमः ॥१७॥ माया मयूरवाच्या तु तच्र खेलछरो भवान । मयूरेशा इति ख्यातः साक्षाद्‌ दष्टो न
संशयः ॥१८॥ जन्म धन्य वयो विद्या तपो ज्ञानादिक्तं परम्‌ । तवांधिदरखछनान्नाय कुतकृत्या भवामहे ॥१९॥ एवं तं
न्तुः स्तुत्वा भक्त्या सा्चुविलोचनाः। सरोमां चा मयूरेश जयेति ह्यज्चवन. भम्‌ ।॥२०॥ जगाद गणनाधश्च ततस्तान्‌
भक्तिभावितः । वरान्‌ दृणुत दास्यामि देवेशा भक्तिर्थच्नितः ॥२१॥ भवद्धिर्थत्‌ कृतं स्तोत्रं मदीयं सर्वसिद्धिदम्‌ ।
भविष्यति सदा भक्तिदायक् पठते परम्‌ ॥२२॥ य यमिच्छति तं त॑ तु दास्यामि हष॑संयुतः। पचेद्रा श्रणयाचेद्रा मलत्मियः
स नरो मवेत्‌ ॥२३॥ देवेवाया उखः । पसन्नोऽसि गणाध्यक्ष तदा भक्ति त्वदीयिकाम्‌ । देदि कामासरं नाथ जहि सर्वभर्य-
करम्‌ ॥२४॥ स्थानभ्रष्टा; सुरश्रेष्ठाः कमंभ्रष्टा खनीन्वरा; । कृतास्तेनाशुरेणैवातस्तं जहि गजानन ॥२५॥ तथेति गणनाथ.

वकत

~ ~ ग्ग न्-्-~-- ~---- ^

2।<८1720021108@24111811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

सते. ६ अ. ३९१

स्तालक्त्वाऽतर्धानमाकरोत्‌ । देवा हर्षयुताः स्वे जग्सुर्भिरियुहांतरे ॥२६॥ गणेशं भजमानास्ते सुनयो देवनायकाः ।
कालाकांक्षिण आनंदा वुः राक्तिखख्यकाः ॥२.५॥ अथ कामासुरः कापि सभायां संखितोऽभवत्‌ । तत्राकाश भवां
वाणीं शुञ्राव भथवायिनीम्‌ ॥२८॥ देवैः संप्रारथितं ब्रह्म मयूरेश्वरसंज्ञितम्‌ । हत्वा त्वामखिटं विश्वं सुखयुक्तं करि-
ष्यति ॥२९॥ ततो सुमुच्छ तस्मात्‌ स कामाश्चुरो भयातुरः । श्रुत्वा वाचं महाक्रूरा दैत्येदास्त समाययुः ॥३०॥ महा-
यनेन दैत्याः सावधानं महासुरम्‌ ! चक्रुः स तातुवाचदं वचनं खसमुद्धवम्‌ ॥३१॥ तच्छत्वा क्रोधसयुक्ता दैत्यरास्त-
सथाऽन्रवन्‌। देवाः हात्रवं आव्याश्चास्माकं नित्यं श्ुतेसुखात्‌ ॥३६२॥ अस्माभिः कथितं खाभिन. जदि देवान्‌. महामते ।
सुक्तस्त्वया सरेरानैसैरिदं दारुणं कृतम्‌ ॥३६३॥ उत्पत्तिथितिसंहारकारकेभ्यो भदाप्रमो । तद्धवभ्यो भ्य तन कि
करिष्यति देवपः ॥३४॥ आन्ञापय महाभागास्मान्‌ देवहननाय वै । पता देवा यदा नाथ निःसपल्ला वयं तदा ॥२९५॥
ततः कामासुरस्तानाज्ञापयदेवकंदने । ऊभकणाोदयो जरसुगिरिकदरकानने ॥६९॥ ततो मेरुगहासंस्थान्‌ दृष्ट्रा देवषि
सत्तमान्‌ । रस्राणि दैवयास्तान्‌ दतु तयज्दैलयनायकाः ॥३.। शिवसुख्या मयूरे सस्मरुभेयसंकुलाः । एहि नाथ दया-
सिधो रक्ष नो भयसंयुतान.॥३८॥ स्षतिमात्रण देरंघस्तान्‌ ययौ मूषकध्वजः 1 मयूरोपरिसंस्थश्च दाख्रधारक आदरात्‌

९] तेजोराशिमयं रूपं दष्टा देवा विसिस्मिरे । तुष्टुवुस्तं महेशाना नानास्तोत्रैगेजाननम्‌ ॥४०॥ ततस्तेजोमयं रूपं
तान्‌. जगादं सुरषिकान्‌। विकटोऽदहं महाभागास्तथा भजत मा चिरम्‌ ॥४१॥ कामयुक्ता मया साया मयूरा विविधात्मिका ।
कामरीनोऽयमेवार्ई भजध्वं कामहानतः ॥४२॥ मायासुखाच दवेशा विकटा भवत प्रियाः । तदा मे रूपकं द्रष्टुं भविष्यथ
समथकाः ॥०९३॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा रोकयुक्ता; खरषंयः । बटेन चित्तमागृ्य निःकामं चक्ररादरात्‌ ॥४४॥ ततो
गणेश्वरं देवा सुनयो ददृशुश्च त तं प्रणम्य खिता; स्व दैत्यराखैः प्रपीडिताः ॥४५॥ ततोऽतिक्रोधसंयुक्तो विकःटस्ता-
लवाच ह । भयदीना मदीयेन ददौनेन भवेत वै ॥४६॥ अघुना राखरसंयुक्ता युध्यध्वं मे द्यनुग्रहात्‌ । कामासुरं हनि
ष्यामि आगतं त महेश्वराः ॥४.५॥ ततस्ते क्रोधसंयुक्ता देर्वद्राः राख्रपाणयः । युयुुरदैत्यसख्यैश्च तेजोयुक्ता विदोषतः
113८1 इद्रेण सह साऽऽगत्य वज्ञेण निहतोऽपतत्‌ । क भकणेस्ततो दैत्या प्रपेत्टुभंयसं कुला; ॥४९॥ द्विखुह्ते गते देव्यो

0 9 9 9 9. 0.2. 4.

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

खं. अ. २ पान ९२

राक्षसेशः प्रतापवान्‌ । सावधानो बभूवाऽपि पपाल भयसंङुलः ॥५०॥ जययुक्ता मदेशानाः प्रणेमुर्विकःटं ततः ।
भ# + ¢ +
जयराब्देन सया तुष्टुबुदेषखयुताः ॥५१॥

2
"4-44-4
८1,

॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरटे महापुराणे षष्ठे खंडे विकटचरिति विकट प्रादुभौषो नाम॒ एकभ्रिरत्तमोऽध्यायः ॥

"ने ॐ <€

॥ ग्रीगणेक्ाय नभः ॥ रक्तय चुः । कामासुरवधाथोय भक्तियुक्ता गजाननम्‌ । देवर्षयः प्रार्थयतो निःकामाः कथमप्यहो ॥१॥
आदिशक्तिरुवाच । अथो सकामनिःकाममार्भ वक्ष्यामि शक्तयः । शणुध्वं भावसंयुक्ताः संशयच्छेदनाय तम्‌ \।२॥ खदेह-
पोषणादर्थं यों भावसंयुताः। मजते कामसंयुक्ता देव जानीत तान्नरान्‌ ॥३॥ खखधर्मप्रसिद्धर्थं देवसेषार्थमेव ये ।
निःकामास्ते भजंते तं देवं भावसमन्विताः ॥४॥ निःकासिका करता भक्तिदिवेदौः श्त भिया; । तस्याधः घवक््यामि
भवती दितकास्यया (| खष्िस्यितिलयाद्य्थं निर्मिता विधिसुख्यकाः । वर्थ तदेव सेवा ते खेरसि त्वं गजानन ॥६॥ हृदि
स्थित्वा च सर्वेषा मोगासतवं दोषवजितः । सकष तेन गणेान सेवा ते देहपोषिका ॥७॥ तव प्रीलयथंमानदात्‌ प्रकु
खखधमजाम्‌ । क्रियां ख्टादिकां नाथ तदथं पाथयामहे ॥८॥ अधुना ैत्यखुख्येन सेवा ते खंडिता परा! असमर्थाश्च तां
कतु रश्च नः सेवनोत्छुकान्‌।।९॥ एवं संप्रार्थितो देवैविकटो नान्न संहायः। दे्‌ मोगादि भावेषु याः स्वप सप्रहात्मभिः \॥१०॥
स्वधमसयुत; सवः खसवन्यापारजा क्रिया । कतेन्या दुंदिप्रीलयथं निःकामा सा सता केर ॥११॥ अघुना पकरृतं देव्यो
महच्छृणुत चे्ितम्‌ । विकटस्य विशोषण येन भक्तिः प्रलभ्यते ॥१२॥ कमकणांदयः सव जग्खुभयसमन्विताः । कामा-
सुरं महावीर्यं बृ्तातं तं न्यवेदयन्‌ ॥१३॥ मयूरेशाः समायातो बिकरश्चेति कथ्यते 1 देचैः संप्रार्धितो नाथ हनिष्यति
महासुरान ॥१४॥ तस्य दृष्टिनिपातेन देवास्तेजोयुता; करूताः । वं तेजोविरीनाश्च परयाश्चर्यं महामते ।१५॥ रारणं विकर चैव
हाभदं ते भविष्यति । अन्यथाऽसुरसंघानां विना निखितोऽघुना ॥१६॥ कु मकणवचः श्चुत्वा कोधयुक्तो बलिश्च तम्‌ ।

निमैत्स्थं प्रत्युवाचेदं वचनं सवैसन्निधौ ।१७॥ बरिस्वाच । किं श्रांतोऽसि विरोषेण वदसे विकलो यथा ] कामा-

व

2।<८1120021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

सुरस्य वेगं तु सहते कः स्वरूपधृक्‌ ॥१८॥ बलेर्वचनमाकण्यासुरः कामः प्रतापवान्‌ । जगाद दैत्यसुर्यांशच हदधेन
विदूयता ॥१९॥ कामासुर उवाच । वाणी सत्यां बभूवापि स्वस्था मे राच्ररागतः । हनिष्यामि मरिष्यामि कि वा तत्र भवि-
स्यति ॥२०॥ कामासुरबचः श्रुत्वा दुर्मदस्लच्र चात्रवीत्‌ । वचने तेजसा युक्तो वीययुक्तं महासुरः ॥२१॥ इ्मैद उवाच ।
कु भकर्णेन दृष्ट विकटो नात्र संखयः । उत्पत्तिनारासंयुक्तो विचारय महामते ॥२२॥ यद्‌ दष्टं तत्प्रणषं वै पय वेदे
विचक्षण ¦ कथं स्वां स महाराज हनिष्यति वरैयतम्‌ ॥२६ मा चितां कुरु राजँद्र वधिष्यामो वयं चते । राश तत्र
जयैयुंक्ता भविष्यामो न संदाय ॥२४॥ अज्ञापय महदैत्यास्मांस्ते पादस्य किंकरान्‌ । पय नो यत्‌ महावीर्यं देव-
नाहाकरं परम्‌ ॥२५॥ देवेर्मांया करना चेयं खवाणी मयरूपिणी । मायया तं विनिमोय भयां दैत्यरक्षसाम्‌ ॥२६॥ नेय-
माकारावाणी वै विचारय महामते । देहधारी कथं त्वां स हनिष्यति महाबलम्‌ ॥२७॥ ठुमंदस्य वचः श्रुत्वा बरिसुख्या
महाऽखराः । दर्षयुकताः पुनस्तं ते जगुः सत्यं त्वयोदितम्‌ ॥२८॥ ततः कामासुरश्ैव सन्नद्धः सवेदैत्यपैः । चतुरंगवकै-
यक्तैनिजेगाम गजाननम्‌ ॥२९॥ तनः शुक्रेण दैत्येद्रो बोधितो बहुलोक्तिभिः । न बुबोध मदोत्सिक्तो बलगर्वेण
मोहितः ॥३०॥ भाविनं सुनिसुरुयश्च ज्ञात्वा काव्यो महायशाः । कालवेगं समाभिदय प्रययौ तमनु प्रसुः ॥३१॥ दैत्याः
ऋोधयुताः संवे समाजग्मुः प्रहर्षिताः । देवमदंनकामारभं यत्र देवाः स्थिताः पुरा ॥३२॥

1 ओमिति श्रीमदात्य पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौ द्रे महापुराणे षे खंडे विकटचसिते देवदैत्यसमागमो नाम ह्ात्रिशत्तमोऽध्यायः ||
34

॥ श्रीगणेशाय नमः | आदिशक्तिस्वाच । समागतं महत्‌ सैन्यं नानादास्त्रविराजितम्‌ 1 अपारं तत्‌ समालोक्य देकेरा
गणप॑ ययुः ।।१॥ ववेक उखुः ! कामासुरः खयं साक्तादागतः स महावलः । यस्याग्रे देवदेवा माका इव संवसुः ॥२॥
यस्य दाखबलं खाभिन्नमोधं सर्वदा बभौ ! न बले सददास्तस्य सोऽय कामः समागतः ॥३॥ रक्त नः कामसंत्रस्तान्नोचेत्‌
कामः प्रतापवान्‌ । देवर्षीणां गणेश्ान जीवग्राहं करिष्यति ॥४॥ तेषां वचनमाकण्यं तान्‌ जगाद गजाननः। मा भयं

12224

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

पान ९५

-----------------------------------------------~-------------------------------- र --------- र र----------------------------------~-----------------.-~-~- > _

९

कुरुत प्राज्ञा हनिष्यामि महासुरम्‌ ॥५॥ मदनुग्रहनः सरवे समधौ देवनायकाः । भविष्यथ न संदेहो युध्यध्वं दानवैः
सह्‌ ॥६॥ विकटस्य वचः श्रुत्वा देवा हषंसमन्विताः ! जगजैः शर्त्रसंयुक्ता भयहीनाश्च रक्तयः 1५} तेषां गर्जितदाब्देन
व्याप्तं सर्व दिगतरम्‌ । दैत्या भययुताः सवं बभूवु्ये समागताः ॥८॥ ततः कोधसमाविष्टा दैत्या बलिसुख्यकाः । जगुः
सिंहनादैश्च हांखनादैः समंततः ।९} ततो दैत्यगणा; सवं सुसुचुः शास्चरपाणयः । चास्व्रवरष्टि महोग्रं च मेघा इव
शिलोच्चये ॥१०॥ ततो देवाः खदरास्वैस्तान्निवायं युयुधु; परम्‌ 1 दैव्या देवा महोग्राश्च युयुधुस्ते परस्परम्‌ ॥११॥ नाऽभूत्‌
खपरबोधोऽपि रजसा छादिते रवौ } जरु; परस्परं देव्यः रखास्वैमममेदिभिः ॥१२॥ ततो रक्तसमोचेश्च नदी जाता
दुरत्यया । प्रवाहबहुरा रक्तै रजः दांतं वभूव ह ॥१६॥ एवमेकदिनं घोरं दिवानिशि निरंतरम्‌ । युद्धं बभूव दैत्यानां
देवानां तु जयैषिणाम्‌ ॥१४। ततो देवा जयैयक्ता चभ्ूवुदैत्यमुख्यकान्‌ । जः दास््रपरहरैस्तु पपेक्छदैत्यनायकाः ॥१५॥
तद्‌ दृष्टा परमाश्चर्यं दैत्येद्राः क्रोधमादधघुः । बटिस्ुख्या महावीयं आयय रणमंडलम्‌ ॥१६॥ तैः राखरास्त्रनैः सर्व देवानां
प्रहतं बम्‌ । प्रपेल्टररमरारतच्र भयमीता दिरो ददा ॥१७॥ तत इद्रः समायातो जघानाम्षंतो बलिम्‌ । वच्रेण पातयामास
दानवद्र॑ महाबलम्‌ ॥१८॥ ततो दर्षयुतां देवा जगञजुनीदसंयुताः । महेद्रं कुःभकणीश्च हदि विव्याध सुष्िना ॥१९॥ इदः
पपात भूप्ष्ठे ततो विष्ण्महाबलः } चक्रं तत्याज संक्रुद्धो रणभ्रूमो विचक्षणः ॥२०॥ चक्रेण श्चुरधारेण हता दैत्याः
समंततः । रावणः क्रोधसंयुक्तस्तं ययौ रणक्राम्यया ॥२१॥ गदया विष्णुना तच्र हतो मूच्छामवाप ह । कुभकर्ण तथा
विष्णुमूच्छितं पचकार ह ॥२२॥ ततो दुमेदकस्तच्र महिषः रांकरस्तथा । समाजग्मुमहाविष्णु क्रोधयुक्ताः समततः ॥२३॥
ततोऽतिव्याकरं दष्टा केरावं हांकरः सख्यम्‌ । चिश्छूलं गद्य वेगेन भानुश्चैव समाययौ ॥२४॥ माज्ञना दुम॑दस्तच्न गदया
पीडितो श्वृदाम्‌ 1 मूच्छितः स पपातैव वमन्‌ रक्तं सुखाद्‌ बहु ॥२५॥ चिद्यलेन हतस्तत्र रौकरः राकरेण च । पपात ख
धराण््े मूिछतो सुरनायकः ।।२६॥ चक्रेण मदिषस्तच्र विष्णुना सूच्छितः कृतः) ततो हाहारवं करत्वा प्रपेटदैल्यदानवाः ॥२७॥
देवानां जययुक्छानां बलं दष्टा मदाखुनिः। कस्तान्‌ दैव्यस्ुख्यांश्च जीवितु यत्नमादधे ॥२८॥ एतस्मिन्ततरे तच महाकाली
समाययौ } काव्य गृह्य ययौ देवी ते चिक्षेप ग॒ांतरे ॥२९॥ ततः कामासुरः रोकयुतो दैत्यः प्रतापवान्‌ ! निःश्वस्य
योदुमायातस्तस्य पुत्रौ समूचतुः ॥३०॥ तिष्ठ तात गमिष्यावो रणं करत्वा महारिपुम्‌ । हनिष्यावो न संदेहः कि करिष्यति

व कलसतटट्ः

2।<८1120021108@2411811. 011

201<(110021108@201112||.0111

विघ्रपः ॥३१॥ एवसुक्त्वा महावीय दैत्यपुच्रौ रणस्थलम्‌ । ययतुः रांकरं विष्णुमूचतुः कोधसंयुतौ ५.५
तिष्ठ महादेव हत्वा दैल्गणान्‌ पुरा । अधुना त्वां हनिष्यामि पद्य मे पौरुषं परम्‌ ॥३३॥ रिवोऽसि त्व शिवातुल्यो
गच्छारण्यं मरिष्यसि । पद्यभिश्च मदग्रे तु करं करिष्यसि तद्वद ॥३९॥ श्रीरेकर च्वाच । रोषण त्वं समथश्चाधुना इन्मि न
संशयः। विकट तेजसा युक्तः पौरुषं ददहौयख रे ॥२५॥ श्रुरेवा बाणान्‌ मदाबाहुशिक्षिपामोधरूपक्रान । तते देवगणा;
सव मूच्छिताः पतिता मृधे ॥३९६॥ शंकरस्तं महावीर्य योधयामास वेगतः । सोऽपि क्रोधसमायुक्तस्तं विव्याध दारैः
पुनः ॥३७॥ ततस्िद्यलघातेन रोषणश्च पपात ह । क्षणाह्भ्य ततः संज्ञां रासं जग्राह कोपतः ॥३८॥ भ्रामयित्वा
प्रचिक्षेप महापर्वतमस्तके । ततो दर्षयुला दैत्यास्तं जयेति हाशछ॑सिरे ॥३९॥ दुष्पूरो विष्णुमागत्य तं जगाव्‌ सुरेश्वरम्‌ ।
रोधयुक्तो महाबाहुर्षटेन शदागर्वितः ॥४०॥ दुपपूर उवाच । कि विष्णो त्वं मदोत्सिक्तोमां न जानासि दुमते „ह
स्त्वया महावीरा मदीया दैत्यनायका; ॥४१॥ फलं गृहाण मत्तरस्वं तेषां देवानुसारिणाम्‌ । सहायस्त्वं हतो नूनं गमिष्यसि
यमक्षयम्‌ ।॥४२॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा करोधयुक्तशच केदावः । जगाद तं महावीर्य दैत्यपुत्रं सुगर्विलम्‌ ॥४२॥ शरीनिष्ुरवाच ।
कि मां वदसि पापिष्ठ हनिष्यामि न संदाय: ! विकट सत्तया त्वाऽहं मा गवं कुरु दैत्यज ।४८॥ ततः कोधसमाविष्टो
दुष्पूरो गदया त्वहन । विष्णु तयाऽतिदुःखेन पपात धरणीतले ॥४५॥_ ततो देवेदरखुल्याश्च दुष्पूरं रखवषतः।
मारयामासरव्यम्राः सोऽपि चिक्षेप सायकान्‌ ।॥४९॥ हतैः सेताडयामास माल तेजखिनां वरम्‌ । हंद शतैयमं वायु ब्रह्माण
च व्यपातयत्‌ ॥४७॥ ततो विष्णुश दुष्पूरं सावधानो जघान ह । चक्रेण सूच्छितं चकर दैत्यप रणमूधनि ॥*८॥ पुनः संज्ञा
समासाय वर्िष्णुमपीडयत्‌ । सहसैमूछतं कृत्वा जगज हर्षयन्‌ खकान्‌ ॥४९॥ एवं दुष्पूरदैस्येन शोषणेन च रक्तयः।
क्रतं कर्मं रणे तुल्यं जययुक्तपमभावतः ॥५०॥ दैलरैवटिमुख्यैश्च सावधानैस्तद॑तरे । ते ¦ स्तुतौ दैत्यराजस्य पुत्रौ तत्र
विरजतु; ॥५१॥ ततो देवगणान्‌ हंतुं दैत्येद्ा बलसंयुताः । मति चक्कस्ततः क्रुद्धो बभूव द्विरदाननः ।५२॥ पाद्व चिक्षेप
वेगेन तथां कुशं गजाननः । पादाः शोषणं तु समागत्य स्थितोऽभवत्‌ ॥५६९॥ रुद्श्वासः स पादोन पपात शोषणो
सपे ! हस्तौ पादौ पचाल्यैव ममार तत्क्षणात्ततः ॥५४॥ अंङ्करः सहसाऽऽगत्य जघानोदरके ततः । दुष्पूरं स ममारैव
पटयतां दैल्यरक्लसलाम्‌ ॥५५॥ ततः; पादां कुकौ तत्र चेरतू रणमडटे । दत्वा दैव्याननेकां हाहाकाररवाङुलान्‌ ॥५६॥

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

बलिसुख्या भयोष्ठिग्रास्तयक्त्वा ख्रां च इाक्तयः । प्पे: रास््रहीनास्ते दरादिष्ु तथाऽपरे ॥५५।॥ ततो विधरश्वरस्यैव
# [3 ॥ क # [ ॥ १
हस्तग संबभूवतुः । पारांङ्करौ गणेशस्योत्तस्थुषृष्ाऽमराः पुनः ॥५८॥ नीरुजो बलसंयुक्तास्तुष्डुवुर्विकटं ततः । दैत्याः
८ > (५
शोकाकुलास्तदरद्ररुढुः सवतो दिदाम्‌ ॥५९॥

|| ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराण ष्ठे खंडे षिकटचरिते कामासुरपुत्रवधो नाम त्रयस्त्िशत्तमोऽध्यायः ॥

“>> <<<

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ आदिशक्तस्वाच । छिन्नांगा असुराः कामासुरं केचिन्‌ महाबलम्‌ । जग्खभेययुतं दष्टा वत्तं
तमवेदयन्‌ ।।१1 दैत्या ज्लुः । कि स्थितोऽसि महाराज शता दैत्या महा्रधे । तव पुत्रौ तौ तच्र शरणं ब्रज विश्नपम्‌ ॥२॥
नोचेत्‌ वैलयकुलानां वै मूखच्छेदो भविष्यति । इति तेषां वचः श्रुत्वा कामासुरो खुमूच्छं द ॥२॥ सावधानः करतो दैत्वै
रुरोद भयसंकुलः । रोक संतप्तगाच्रोऽसौ देवान हंत मनो दधे ॥४॥ गृहीत्वा राख्रसंघातान्‌ रथारूढो ष्वव ह ।
चोषसेनां समादाय विकटं प्रययौ पुरः ॥५॥ रणभूमौ महावीरं प्राप्तं कामास्ुरं परम्‌ । दृष्टा नययुता देवा वचो विकट-
मन्रवन्‌ ॥६॥ समागतः खयं कामासुरः खाभिन्‌ महायाः। इदानीं गणनाथ त्वं यत्‌ करिष्यसि तत्‌ कर ।७॥ ततः कोधयुतो
देवान्‌ विकटः पत्युवाच इ । भयहीना मदेशाना युध्यध्वं मदनुग्रहात्‌ ॥८॥ तस्य तद्रचनं श्रुत्वा रां खुविष्णुसुखाऽमराः ।
गजित्वा चनवद्धोरं तं ययुः रसख्रपाणयः । ।९॥ समागतान्‌ महेरादयान्‌ जगाद दैल्यनायष्छः | क्रोधेन महता युक्ते देवान्‌
देवनिपुदनः ॥१०॥ कामाुर उवाच । दौ भो विष्णो तथाऽन्ये तु देवेशा मे वचोऽधुना। णुष्व किं कृतं घोरं वैरं पुच्र-
वधात्पक्छम्‌ ॥१९१॥ मयां स्नेदयुतेनेव न दताः; प्राद् सुरेश्वराः | दयायुक्तेन तस्येदं प्टठं दत्त सुरैः परम्‌-॥१२॥ अधुना
क्रोधसंयुक्तो हनिष्यामि, सुरेश्वरान्‌ । विकटं देवप हत्वा सुनीन्‌. देवे्रसत्तमाः ॥॥१३॥ एवसुक्त्वा धुः सल्वं चकार
दैतयनायकः । जगाद धै्॑मालंग्य ततस्त शंकरो वचः ॥१४॥ श्रीरकर च्वाच । त्वयाऽस्माकं महदित्य गृहीतं सकलं पुरा ।
धर्मनाद्ाः कृतश्चैव तरैखोकयं पीडितं बलात्‌ ॥१५॥ फलं दैत्यपते तस्य त्वया प्राप्तं न संशयः । त्वां हनिष्यामि विकट

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

पान ९८

४4

कूपयाऽ्द्‌ खलोत्तम ॥१६॥ शिवय वचनं श्रुत्वा क्रोधयुक्तो महाखरः } गदया त॑ जघानैव पातयामास हंकरम्‌ ॥ १७॥
शकर पातितं दष्टा चक्रं तत्याज केरावः । कामास्रं समासाद्य निष्फलं तह. भूव ह ॥१८॥ तततः क्रोधसमायुक्तो धनुः कामः
मण्य च्‌ । स्ख कृत्वा महावाणान्‌ ववष घनवद्‌ ग्राम्‌ ॥१९॥ तैबणिदेवसुख्याश्च पतिता धरणीतले । चिन्नंगा बलहीनाश्च
सुम्रच्छुस्ते ततः परम्‌ ॥२०॥ तत्तो बलिसखखाः सवं दानवा युद्धदुमेदाः } देवान्‌ क्रोधसमायुक्ता जघ्ठस्तन्र समंततः ॥२१॥

ष्णुः कार्म जघानेव बाणैः परमदारुणैः । सोऽपि त मूच््छितं चक्रे दैतेयो गरुडध्वजम्‌ ॥२२॥ ततो मूच्छ परित्यज्य
डाकरो युयुध श्राम्‌ । कामासुरेण दैत्येद्रस्तं जघानासिघाततः ॥२६। तथापि न चचाङैव शिवः; संहारकारकः । ततो
विष्णुः सञुत्तस्थौ युयुधे दानवैः सह ॥२४॥ भालना हारघानेन रावणस्ताडितो श्राम्‌ । दुर्मदश्च तथा देव्यः पेततुस्तौ
धरातले ॥२५॥ विष्णुना चक्रघानेन हतो मूच्छांमवाप ह । मदिषः ुभकर्ण्च दौकरश्च बटिस्तथा ॥२६॥ ततश्चक्रेण गोविंदो
जघान दानवान्‌. परम्‌ } दाहा कृत्वा सुराः सर्वे पलाय॑त दिशो ददा ॥२9 तत्‌ दृष्टा परमाश्चर्यं कामासुरः सुविसितः।
कोधयुक्तो महेशानं धृत्वा छयारफालयत्तदा ॥२८॥ विष्णु धूत्वा प्रचिक्षेप मदापर्वतमस्तके । भालं गद्य धरायाः स
पोयामास वारुणः ॥२९॥ ततो हाहारवं करत्वा देवाः सव भयातुराः । प्रपरिछत्रभिन्नांगाः कामासुरनिपीडिनाः ॥३६०॥
दैत्येदरस्य वलं दृष्टा हर्षितो विकटः खयम्‌ । मृषकोपरि संस्थाय ययौ संग्रामकारणात्‌ ॥६१॥ कामाखरः समारोक्य आगतं
१ कोधसंरक्तचश्चुः स जगाद भयसंयुनः ॥र२्‌॥ कामासुर उवाच । मयूरेदा कथं यानः संग्रामाय मया सह ।
म॒षकोपरि संस्थायाखुतुल्यरत्वं मतोऽसि मे ॥३३॥ मम पुत्रौ महावीर्यौ गजानन हतौ त्वया ! तयो; रोक्ेन संतप्तो
दनष्याम ससृषकम्‌॥३२॥ देवैः संपाथिनस्त्वं तु कि करिष्यसि मां वद्‌ । मम भ्रूभंगमाच्रेण कंपते सचराचरम्‌ ॥३५॥
उत्पत्तिख्ितिसंहारकतृभ्यो मे गजानन । नैथुक्तभ्यो भयं नैव भविष्यति कदाचन ॥३६॥ देहधारी गणाध्यक्च किं
कारष्यास मरखवत्‌। अज्ञानसुयुतरत्व तु मरिष्यसि मदग्रतः ॥२७॥ कोमाखरस्य वाक्य स श्रुत्वा गणपतिः खयम्‌ |
जगाद हदास्यवदनः परं तं गवेसयुतम्‌ ॥३८॥ मूखोऽसि काम अत्यंतं विकयोऽहं विचारय । जन्मश्टत्युविहीनो वै कर्थं दसि
महाखल ॥३९॥ न खष्टिस्थितिसंहारकर्ताऽहं दैत्यपुगव । यदि जीवितुमिच्छा ते तदा मां दारणं व्रज ॥४०॥ नोचेत््वां
पापकर्माणं हनिष्यामि न संदायः । गर त्यज महासूखे ब्रह्माऽहं नाच्र संरायः ॥४१॥ शुक्रेण कथितं सर्वं न बुद्ध सूर्ख-

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

खं. ६ अ. ३५
१ पान ९९
3

॥ # ऋ त्व [ १ # 1 + $
भावतः स्वरूपं मे त्वया दुष्टाधुनापि शरणं ज ॥४२॥ विकटस्य वचः शचुत्वा कोधयुक्तो बभूव ह। कामासुरशच तं (त्‌२।
गदां चिक्षेप दारुणाम्‌ ॥४३॥ सा गदा निष्फला तच्र पपात धरणीतले । अकस्माहैत्यराजस्तु मूच्छितः प्रबभूव ह ॥४॥

॥ © 9 पीडां क 9 (न
प्रहरेण महाक्रूरः सावधानो बभूव ह । अराक्तः सवेदेहे स पीडां छेमेऽतिदारुणाम्‌॥४५॥ ततो भनसि संधार्यं विचारमकरोत्‌
खलः । अहो राच विना मां स जघान विकटः कथम्‌ ॥ ४॥ हाक्तिरीनोऽहमत्यत कर्थ युद्धं करोमि वै । शुक्रेण कथितं
स्यं ब्रह्माकारोऽयखुच्यते ॥४॥ तथापि देवपक्षस्य धारकोऽयं कथं भवेत्‌ । अतः संदायसंयुक्तः दारणं न व्रजाम्यहम्‌ ॥४८॥
५ हस्त च # षः योग्यं द # (न |
मरिष्यामि न संदेदस्तदेव कौर्तिवधनम्‌ । दाच्रूणां दारणं चैव न योग्यं भासते हृदि ॥४९॥ अतोऽहं विकटं गत्वा करोमि
परश्चमद्तम्‌ । देवपक्ष विहीनश्ेद्रजामि रारणं च तम्‌ ॥५०॥

॥ ओमिति श्रीमदाव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे षष्ठे खंडे बिकटचरिते कामास॒रषिचारवर्णनं नाम चतुखिरत्तमोऽध्यायः ॥
> > ५" €

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ आदिशक्तिर्वाच । ततः कामासुरो दैत्यैजगाम द्विरदाननम्‌ । जगाद भयसंयुक्तो वचनं हितकार-
कम्‌ ।|१॥ कामायुर्‌ उवाच । ब्रह्म त्वं विकट ॒पाज्ञ देव सादाय्यकृत्‌ कथम्‌ । सुराखुरमयं तद्रौ कथमेकयुणाश्नितम्‌ ॥२॥
विकटुसतव कर्थ वेदे कौ ब्रह्म तस्य तु । जन्मादिहीन भावश्चेत्‌ क्यं देहपरधारकः ॥२॥ वद सर्वं विरोषेण त्वां ज्ञास्यामि
यथाथतः । तदा ते शरणं नााऽऽगमिष्यामि न संङायः ॥2॥ पिक्ट उवाच । माया नानाविधा दैत्य सा खेलति मया धृता ।
भेदान्‌ करत्वा तदाधारान्‌ मयूरे वद॑ति माम्‌ ॥५॥ मायाङा्दं मयूराख्यं वद॑ते तच््वदरिनः । तस्याः खामिनमेवं मां
मयूरेरौ विलोकय ॥६॥ नानाभेदयुतं ब्रह्मासदरपं कथ्यते वुधैः । उत्पत्तिस्थितिसंहारसाश्षिरूपधरददीनात्‌ ॥9॥ तच्रासूत-
व सदा भेदविवजितम्‌ । तदेव. विकटं तस्मात्‌ सत्य जानीहि मां परम्‌ ॥८॥ सदाऽखंडमये दैत्य कुत्र ब्रह्मणि
ते । रष्टिस्थितिखयत्वं च साक्षिरूपं वदसख माम्‌ ॥९॥ चतुभिर्बजितं ह्य चतुयुक्तं महामते । तत्र नैव विजानीहि
विकटऽतसंक्ञिते ॥१०॥ सर्वेषां जीवनं ब्रह्म तदेव विकर मतम्‌ । तं भजस्व विधानेन सत्युहीनो भविष्यसि ॥११॥

उ वस्स
व व्छल्छश्वद्र

2।<८720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

सिद्धिश्ीतिकरी भोक्ता वद्धि्रीतिधरा मता । तयोः स्वामी गणाश्च विचारय हदि स्थितः ॥१२॥ चित्तं प॑चविधं दैत्य
तच श्रांनिश्च पचधा 1 श्रांतियुक्तं महचचित्तं त्यक्त्वा चितामणि भज ॥१२॥ सर्वेषां चित्तगोऽहं तु मत्पास्यथ महामते ।
देहधारी स्वयं भूत्वा भक्तान्‌ शांतिं ददाम्यहम्‌ ॥१०॥ संप्रज्ञातो नराकारो संप्ञातात्मकं हिरः \ तयोयोगेऽभवं दे-
धारी गजं विचारय ॥१५॥ अतोऽदं गजवक्च्रश्च देनं मे खयोगिनाम्‌ । स्वस्ंवयं भवे्ुनं तेन स्वानदवासक्रुत्‌ ॥१२॥
मायाक्रीडार्धमानंदाद्रचितं विविधं पुरा । स्वस्वधर्मयुतं विश्वं चित्त तिष्ठामि नित्यदा ॥१७॥ देवासुरमयोऽदं तु न भि
मे प्रवक्षते । तथापि धर्मरक्ना्ष हन्मि सर्वा्न संरायः ॥१८॥ स्वगेषु स्थापिता देवा नराः पृथ्व्यां मया तया । असुरा
विवरेष्वेवं विधं च्रिषु संस्थितम्‌ ॥१९] यदा लो भयुता देवाः पातालस्थान. महासुरान्‌ 1 हंतुं विष्णुखुखाः क्रोधाद्‌
वभूवुश्नोत्सुका बलात्‌ ॥२०॥ तदा कोधयुनोऽदहं तु रत्यानां हृदि संस्थितः । तपःसामथ्यैसंयुक्तान्‌ करोमि दानवान्‌
परान्‌ ॥२१॥ विघकर्नाऽमराणां दवै दैत्यानां विघ्रहारकः । भवामि तेन दैत्येद्रा जययुक्ताः सदाऽभवन्‌ ॥२२॥ असुरेहन्य-
मानाश्च देवेंद्रा वनवासिनः! बभूवुः काम जानीरि संङायो न मदिच्छया ॥२३॥ यदा दैलया महादुष्टा मदयुक्त बभूविरे ।
कर्मनादाप्रभविण देवानां मूलक्दकाः ॥२४॥ तदा देवाः समथश्चि प्रजघुरदैत्यनायकान । दैत्यानां चिद्रक सव दद्ोयामि
हृदि सितः ॥२५॥ ब्रह्मादीनामवध्याश्चद्यदा दैत्या भव॑ति च । तदाऽहं देहधारी तान्‌ भूत्वा हन्मि विशेषतः ॥२३॥ यदा
खधर्मसंयुक्ता देवा दैत्या बभूविरे । तदा तेषां हृदि स्थित्वा तिष्ठाम्यसुर सर्वदा ॥२५॥ त्वया देवगणाः स्वँ पीडिता
धर्मलोपक । अतस्त्वां हंतुमायातो देवपक्षधरो खदम्‌ ॥२८॥ हनिष्यामि महादुष्ट यदि मामवमन्यस । जीवितु त्वं छली
देव घरं त्यक्त्वा भवेच्छसि ॥२९॥ एवसुक्त्वा महादैत्यं॑विकटो विरराम ह । कामाखुरः परसन्नात्मा बभूवे भावि-
गौरवात्‌ ॥३०॥ विचारमकरोचित्ते विकटोऽयं न संकाय । सुरारमयः पूर्णो व्रजामि शरणं ततः ।२१॥ कामः करपुटं
करत्वा त्यक्त्वा शखादिकत पुरः । विकटं प्रणनामाथ हषयुक्तस्वभावतः ॥३२॥ प्रणम्य प्रूजयामास पुनयलेन विध्रपम्‌ ।
तुष्टाव भक्तिसंयुक्तोऽसुरः कामो गजाननम्‌ ।।३३॥ कामाघुर खाच । नमस्ते विकटाैव गणेशाय परात्मने । सर्वपर्याय
सर्वेश देवासुरमयाय च ॥३९॥ अनंतमाययायुक्त ब्रह्मभूतस्वरूपिणे । गजाननाय हेरंब देवेद्राय नमो नमः ॥३५॥ शषः
करणीय विधान चालकाय नमो नमः! भक्तानां विघ्रह ते द भक्तानां चिनारिने ॥३६॥ स्वान॑दवासिने तुभ्यं योगाकार-

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

ग्ल & अ, २३५
टश्ङद् इटः पान १०१
रसः ससस
2.7 १6 >> नहि

स्वरूपिणे । योगिभ्यः शांतिदाच्रे ते योगेशाय नमो नमः ॥३७॥ अनामयाय सवीदिपूज्याय ज्येष्टरूपिगे । च्येेभ्यः
पददात्रे ते ज्येष्ठराजाय वै नमः ॥३८॥ सिद्धिवुद्धिपरदात्रे च सिद्धिवुद्धिविहारिणे । सिद्धिबुद्धिस्वरूपाय गणानां पतये
नमः ॥३९॥ त्रिनेत्राय नमस्तुभ्यं चतुबाहुधराय च ॥ ठंबोदराय ब्रह्मेश ब्रह्मणां पतये नमः ॥४०॥ देवानां पालकायैवः
त्यभ्यो वरदाथिन्‌ । सर्वेषां समभावाय इुंदिराजाय ते नमः॥४१॥ विष्णुपुत्राय शां मोच शक्तेः पुत्राय कादयप । बरेण्यसूनवे
सवेमात्रे पिरे नमो नमः॥४२॥ किं स्तौमि त्वां गणाधीडा यत्र योर्गीदरञस्यकाः । वेदादयो विषेण चाति पाताः स्वमा
वतः ॥४३॥ मायासुखं विद्रेषेण भ्रांतिदं सरवेज॑तवे । त्यक्त्वा तल्छभ्यसे नाथ भक्त्या विकटा प्रभो ॥४०॥ अरातं
मायया युक्तं चित्तं भ्रांतियुतं सदा । विकटे शांतिमापन्नमतस्त्वं विकटो मतः ॥४५॥ एवं संस्तुवतस्तस्य भक्त्या रोमोद्रमो-
ऽभवत्‌ । कामासुरो ननतोऽसौ रुद्धकंठो महायशाः ॥४६॥ भक्तियुक्तं मनस्तस्य दष्टा त विकटोऽवदत्‌ । बरं वरय काम त्व
दास्यामि मनसीप्सितम्‌ ॥४७॥ त्वां हतँ कोधयुक्तोऽहं समागतो न संरायः । अधुना न हनिष्यामि रारणागतमाद्‌-
रात्‌ ।४८॥ त्वया क्रतमिदं स्तोच सवंकामपदं भवेत्‌ । श्रुण्वते पठते चैवांते स्वानेदप्रदायकम्‌ ।४९॥ एवं गणपतेवाकयं
शचुत्वा कामासखुरश्च तम्‌ । परणम्य हषसंयुक्तो जगाद द्विरदाननम्‌ ॥५०॥ कामासुर उवाच । प्रसन्नोऽसि यदा नाथ तदा ते
मक्तिशु्तमाम्‌ । देहि स्थानादिकं देव भजामि तच्र संस्थितः ॥५१॥ गाणपत्यपरियत्वं मे देहि नित्य गजानन । नान्यदाचे
परं किंचिन्नश्वरं सवेमंजसा ॥५२॥ अहो योरगीद्रखुख्यानां दुकभं ते पदं पमो । साक्षाद्‌ दृष्टोऽसि वित्रे तेन ज्ञातं
मयाऽधुना ॥५३॥ तस्य तद्रचनं श्रुत्वा विकटो भक्तवत्सलः । उवाच तं महाभक्तं कामं गाणेद्ाकासुकम्‌ ।५४॥ विकर उवाच ।
मदीया भक्तिसु्रा ते भविष्यति महासुर । गाणपत्यपियत्वं तु सदा योगपरायणः ॥५५ तिष्ठ स्थाने स्वके दैत्य यथा
रवे तथा भव । मदीयस्मरणं नैव प्रूजनं यत्र कमणि ॥५६॥ आदौ तनच्रासुरेणैव फलं सुश्च कर्मजम्‌ । मदीयभक्ति-
संयुक्तान्‌ कुरु मत्‌ कामसंयुतान्‌ ॥५५०॥ तथेति गणपं नत्वा सुरः कामो महायशाः । खस्थानं स॒ जगामैव गणे
भक्तिकासुकः ॥५८॥ तं खातं दैत्यशुख्याञ्च दद्रा मदिषक्तादयः । खस्वस्थानं ययुः सँ त्यक्त्वा कामासुरं किल ॥५९॥

॥ भमिति श्रीमदान्ये पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौ दले महापुराणे षष्ठे खंडे मिकटचपति कामासुरशंतिवणनं नाम पंचत्िरात्तमोऽध्यायः ।

स
(2924८ <> ; १५4 ;4 नि (29
क्सः

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

ऋ पान १०२

॥ श्रीगमश्याय नम; ॥ आदिशक्तिरवाच ! कामासुरं महारांतियुनं दष्टा खुरषयः। विस्मिता विकटं पूज्य तुष्टुवुः करसंपुटाः ॥१॥
देव्षय उचुः। अजं पुराणं परमव्यय च सदात्मरूपं सकलावभासम्‌। असद्विहीनं विविधांनरस्यं मजामहेतं विकटं परेराम्‌ ।॥२॥
अनादिमध्यांतविव्जितं यत्‌ सुजीवने जीवनधर्मधारम्‌ । सदाष्धनं ब्रह्म विकारहीनं भजामहे तं विकटे परेराम्‌ ॥३॥
त्वयैव माया रचित्रा खर्चिबात्‌ स्वथं दधौ जीवनर्थिववीर्यम्‌ । वभ्रूव युक्ता रचने समर्था भजाम तं विकटं परेाम्‌ ॥४॥
तथा द्यसद्रपमयं च सांख्यं करनं तथा ब्रह्म सुयोधरूपम्‌ । अन॑त्तमदाधितमप्रमयं भजामदे तं विकटं परेराम्‌ ॥५॥
ततः खनोधेन करनं च सोऽहं पविच्रमेक्राभितमादिरूपम्‌ । जगद्वरं विंदुमयं तथा वै भजामहे तं विकटं परेराम्‌ ॥६॥
जगचतुष्पादमयं च ताभ्यां व्यष्टया सम्या च युनं दि ख्टम्‌ } अजषु संजीवनदं गणेहां भजामहे तं विक्रटं परेशाम्‌ ॥५॥
ततं त्वथा मेदविहीन भावात्‌ प्रकादाखूपण विमासि नाथ । अनंतलीलाकरमपरमेयं भजामहे तं विकटं परेशाम्‌ ॥८॥
अजञैर्बिहीनोऽसि गजानन त्वं तथाऽपि स्त्र विभासि भक्तया । अतो गणं विकटं वद॑ति भजामहे तं विकटं परेराम्‌ ॥९॥
हरिस्वरूपेण विनायक त्वं सुरक्तसीदं रजसा विधाता । तथा तमोयुक्ततया हरोऽसि भजामहे तं विकर परेराम्‌ ॥१०॥
प्रखष्टकर्मणि तद॑तरस्यो्यमाऽसि संजीवनरूपक्रेण । क्रियाखरूपेण तु शाक्तिखंस्थो भजामहे तं विकटं परेराम्‌ ॥११॥
सदात्मरूपेण च दुंदिराज स्थिनोऽसि विभ्वं भर विश्वमूर्ते ! न ते कदाचिज्रगति प्रवेरो भजामहे तं विकटं परेराम्‌ ॥१२॥
सदादिपूज्यं सकलैः सुव॑यं गणरसिद्धिपरदमासमंतात्‌ ¦ सुचित्तभासं गजकणैधारं भजामहे तं विकटं परेराम्‌ ॥१६॥
स्वानेदनाक्चि नगरे सुसंस्यं॑चरिनेत्रयुक्तं मूषकोपरिस्यम्‌ । महोदरं चैकरदं विभूपं भजामहे तं विकटं परेदाम्‌ ॥१४॥
खभक्तपक्चेषु विराजमानं विद्रर्विहीनं मनसेप्सितं च । अभक्तसवीधितनाहाकारं भजामहे तं विकटं परेशाम्‌ ॥१५॥
निय॑तरूपं तव हस्तसंस्थं जगत्सु नानाविधब्रह्मसु प्रभो । महांुरं द्यंकुराधारमेकं भजामहे तं विकटं परेदराम्‌ ॥१६॥
ग्रमात्मकं बधनमेक्रमेव तदेव पारां प्रभुहस्तसंस्थम्‌ । खभक्तिक्रदधं धनहानिकारं भजामहे तं विकटं परेदाम्‌ ॥१५॥
त्वदाभितानां न भयं कदाचित्‌ सदाऽभयं ते करसंस्थितं च प्रल्ज्य दुष्टा भयसंयुतास्ते जामे तं विकटं परेशाम्‌ ॥१८॥
निजाग्रतं विघ्रपते यदन्नं जगत्सु संस्थं प्रखुहस्तगं तम्‌। सुमोदकं मोदकरं जनानां भजामहे तं विकटं पराम्‌ ॥१९॥
असन्मयी सर्वगता विभिन्ना परं सदाऽस्याश्च खुदा तिसंस्थम्‌ । अतो वर्दते विकटं जनास्त्वां गजामहे तं विकट

96696.

स
क
न~~" ~ ~ -----

2।.८720021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

परेशम्‌ ॥२०॥ वय॑ स्तुवीमोऽत्पद्बोधगाः किं परख न राक्यं निगमादिभिश्च । छुकादिभिस्तोतुमपारभं य
भजामहे तं॑विकटं परेराम्‌ ॥२१॥ तथापि ते ददोनजेन नाथ बोधेन ब्रह्मेदा सुसंस्तुतोऽसि । अतः परतुषटो भव
दीनपाल भजामहे तं विकटं परेशाम्‌ ॥२२॥ आदिशक्तिस्वच । एवं स्तुत्वा महादेव्यो विकटं त्वमरर्षयः । प्रणेखुर्ईडवत्‌ सर्वै
तत नन्तुः पुरः ॥२३॥ स तानुवाच सर्वैर विकटो भक्तियंत्रितः । देवर्षीन्‌ मक्तिसंयुक्तान. भक्तवात्सल्यवान्‌ प्रसुः
॥२४६॥ विकट उवाच । वरान्‌ ब्रूत महाभागा देवा सुनिसमन्विताः । दास्यामि भक्तियुक्तेभ्यो शरां स्तोत्रेण तोषितः ॥२९॥
हृदं स्तोचरं कृतं सवे्मदी्यं मत्पदप्रदम्‌ । भविष्यति जना्ैव पठने श्रुण्वते परम्‌ ।॥२६॥ सुक्तिस॒क्तिपदे पूर्ण पुजपौादि-
वैनम्‌ । धनधान्यादिकं कामप्रदं स्तोच्रस्य पाठतः ॥२७॥ षट्कमंसाधनकरं परक्रलविनाछनम्‌ । नानारोगदरं पूरणी
भविष्यति सुसेविनाम्‌ ॥२८॥ कारागृहगतानां च व॑घमोक्षकरं भवेत्‌! सदसखावतेनेनैव सदा सौ माग्यवर्धनम्‌ ॥२९॥
नानापापसमूदहानां दाहकं पठनात्तथा । सवंसिद्धिकरं चैव भविष्यति न संदायः ॥३०॥ एकर्विंहातिवारं यः परटिष्यति
निरंतरम्‌ । स सर्वं साधयेत्‌ सव्यो दिनानामेकविद्च तिम्‌ ॥३१॥ एवं विक्टवाक्यं ते श्रुत्वा देवर्षिंसत्तमाः । जस्त
प्रणिपत्यैव भक्तियुक्ताश्च राक्तयः ॥३२॥ देवषय उुः । कामास्ुरं महावीर्यं शाखा युक्तं गजानन । दष्टा सर्वे च संतुष्टा
भवामो नान्न संदायः ॥३३॥ अधुना कमेसंयुक्ता भविष्यंति द्विजादयः ! देवाः खपदसंस्थास्तु खखधमेयुता जनाः ॥३४॥
जातं वरस्य क्त्यं यदधुना किं ब्रणीमहे । तव भक्ति स्थिरां देहि यथा कामभथं न हि ॥२६॥ तथेति तानुवाचैव विकटो
ऽतर्दथे ततः। देवबेयोऽभनवंस्तत्र स्थिताः खेदसमन्विताः ॥३६॥ ततो खनिगणैः सार्धं विकटं देवसत्तमाः । स्थापयामास
रानददायकं भक्तिकारिणे ॥२७॥ हिमाचलस्य पाते तत्‌ स्थानं वायुदिदि स्थितम्‌) विकटस्य महदिव्यः सवेसिद्धि-
प्रदायकम्‌ ॥२८॥ मतिं देवषयः पूज्य विकटस्य महात्मनः | गत्वा खखपदेष्वेते पुनः कषेच्रं समाययुः ॥३९॥ अंरोन
खाधिकारेषु स्थिता देवषयो मताः; विकटं पूणे मावेनाभजंस्ते श्षे्रवासिनः ॥४० ॥ चतुरस मदत्‌ क्षेत्र दरायोजन-
विस्तृतम्‌ । तच्र मध्ये खयं साक्षाद्धिकटः संस्थितोऽभवत्‌ ॥४१॥ चतुर्दिक्षु चतु्देवाः रंखुखुख्याः स्यितास्ततः । अन्ये देवा
वामभागे दक्षिणे सखुनयस्तथा ॥४२॥ तीर्थानि क्षेव्रयुक्तानि पथिमे संस्थितानि च । पुरो मक्तजनास्तत्र सेवार्थं संस्थिता
चसु: ॥४३॥ मूषको विकटस्थैव समीपे स्थापितोऽभवत्‌ । वामांगे संस्थिता सिद्धिवंद्धिवै दक्षिणां गके ॥४४॥ ब्रह्मपिषा-

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

सं. ६ अ. ३६ पान १०४
[1

दिकास्तत्र गणाः सर्वत्र संस्थिताः । रासखरदस्ता भजंते स्म विकटं विकटपियाः ॥३५॥ तत्र विकटतीथं तु विख्यातम भवत्‌
परम्‌ । जंतुः स्नानेन सव्यश्च स्वेप्सितं रभते परम्‌ ॥४६॥ अंते सुक्तिमवापरोति खानदे नात्र संरायः। विकटस्य पिथ
पूर्ण तीर्थं च्रैलोक्यविश्चुतम्‌ ।॥४७॥ अन्यानि तीधसुख्यानि देवर्षीणां समंततः । स्थितानि बिकरक्षेत्रे स्नानेन सुखदानि
तु ॥४८॥ अन्यदेवस्य ये नक्ता ग्रता: क्षेत्रे भव॑ति चत्‌ ¦! विकटस्य च ते तस्य छोकै गच्छति निधितम्‌ ॥४९ ॥ तच
भोगान्‌ प्रसुक्त्वा ते लये खानंदगामिन; । विकटदरानेनैव ब्रह्मभूता बभूविरे ॥५०॥ क्षेत्रस्य याच्रामात्रेणप्सितं सर्व
लभेन्नरः । दक्नेन तथा तस्य विकटस्य न संदायः ॥५१॥ विकटस्य च ये भक्ता यत्र कुत्र श्टूता_ यदि । ब्रह्मभूता न
संदेहो बभूवुः शाख्रसमतम्‌ ॥५२॥ नाद्रह््धचतुध्या तु सा मृति; स्थापिताऽभवत्‌। विकटस्य ततो सख्या सा वभूव
तिथिः परा ॥५३॥ माद्रश्ह्णचतुथ्यां तु महोत्सवः परकीर्तितः ! वार्षिकस्तत्र कुर्वति देवाद्या भक्तिसंयुताः ॥५४॥ म्यह
पूजनं परोक्तं सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ | स्रलप सिद्धिदम यंत ज्ञातव्यं चास्मा तः ८८ धन्यास्ते पुरुषा लोके परय॑ति
विकर परम्‌ । करलक्रल्ा मदहादव्यो मता चेदघु निलयद्‌ा ।५६॥ नच्च दवर्षयो नानाऽन्ये क्षे बासक्छारकाः ! भजंत विकदं
नित्य हषेयुक्ताः खभावतः ॥५.9 विकटस्य चरित्राणि कथय॑नि परस्परम्‌ । साश्चून्राः स रोमांचा भवते भक्तिभावतः
॥५८॥ नरदहं समासाद्य न इटो विकटो जनैः । निष्फलं जीवितं नेषां पञ्युतुल्यखभाविनाम्‌ ।५९॥ एतत्‌ संक्षेपतः
प्रोक्तं मादात्म्य क्षेत्रसं भवम्‌ । विस्तरणायुतवषैन समर्थो भवाम्यहम्‌ ॥६०॥ अन्ये देवसुखा व्यो योगिनो वेदसुख्यकाः ।
न समां वणैयितु भवने वर्षकोटिभिः ॥११॥ एवं नानाऽवतारान्‌ स धृत्वा धर्मधरः प्रभुः । विकटः कलया देयो रक्चति
स्म चराचरम्‌ ॥३२॥ एनद्विकटमादात्म्यं यः शणोति नरोत्तमः । ष्ठेद्रा स॒ कमत्‌ स्वमते ब्रह्ममयो भवेत्‌ ॥६३॥
न कामस्य भ्य तस्य भवदेव्यः कदाचन । कामहीन: सखभावेन लभेत्‌ कामान्‌ विदोषः ॥६४॥ एवं काम निगृद्यैव
खवरां तं चक्रार ह । विकटस्तत्‌ समाख्यातं किं भूयः ओओतुमिच्छथ ॥६५॥

| ओमिति श्रीमद पुणणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे ष्ठे खंडे विकटचरिते विकटावतारचस्तिसमाप्िवणनं नाम पटत्रिशत्तमोऽध्यायः |

"2 > <<<

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

॥ ओ्गणेक्ाय नमः ॥ शक्तय उचुः । विकटस्य च माहात्म्यं श्चुत्वा शाक्ते वथं परम्‌! हर्षं ॒धराप्ा विरोचेण योगासतमयं
क्षिक ॥१॥ तथापि देवि तृं न भरयामो रसवर्धिनीम्‌ । कथां श्रुत्वा पुनस्तां च वद्‌ वेघरेश्वरीं पराम्‌ ॥२॥ विकटेन
जगन्मातरवतारा धृताः परे । तेषां संक्षेपतो बूदि चरिच्रमवतारजम्‌ ॥३॥ आदिरकठस्वाच । गंडकी नगरीपालन्चकरपाणि-
पोऽभवत्‌ । उग्रा पटनी च तस्यासीत्‌ पातित्रतयगुणान्विता ।\२॥। घमशीलो वदान्यश्च राजा नीतिपरायणः । देवविभधा-
तिथिप्रप्सुः पैचयज्ञक्ररोऽ भवत्‌ ॥५॥ जित्वा भूर्मडलं सवे चकार वरावर्तिनम्‌ । संपत्ति बुखजे सोऽपि देवमायां
दिरोषतः ॥द॥ अपत्य जायते यद्यत्तत्तन्नदेयति तत्क्षणात्‌ । वांध्यवोषसमायुक्तौ द॑पती संबभूवतुः; ॥७॥ तदर्धं
ब्रतदानादी्कार विधिसंयुतः । तथापि संततिं राजा न प्राप परमेश्वरात्‌ ॥८॥ ततो राज्यममात्येषु निक्षिप्याऽभवदुद्यतः।
वनं गंतु महादेन्यः सखरीकः रोकसंयुतः ॥९॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र खौनको खुनिसत्तमः । यदृच्छया ययौ योगी तं दपं
विचरन्‌ परः ॥१०। भानोस्तेनो पदिष्टं सु बतं चकते नराधिपः । तुष्टस्तेन रविः खमन राङ्यां ग समादधे ॥११॥ सूैतेजोयुतं
गर्भं न क्षमा संबभूव ह । धुं दादयुलोग्रा सा समुद्रे तं ततोऽत्यजत्‌ ॥१२॥ तच्च पुत्रो बभूवापि चिनेत्रकरधारकः
जलं संरोषयामास ससुद्रस्य विरोषतः ॥१३॥ ततो ब्राह्मणरूपेण चक्रपाणि समाययौ । समुद्रः कथयामास व्रत्तांतं
पुत्रस भवम्‌ | १०॥ दत्वा पुत्रं सघुद्रस्त्वेतदैधे हर्षितोऽनवत्‌ । पः सर्वजनैः सार्धं जातकमीऽकरोद्‌ द्विजैः ॥१५॥ सिधुनन्ना
द्विजे; पुत्रः कृतस्तस्य विशेषतः । अपारवीयैयुक्तत्वात्‌ सोऽपि बलयुतोऽभवत्‌ ॥१६॥ आज्ञां गृह्य वनायैव तपोऽथ
मागेमध्यगः । काव्यः सौरं ददौ भ॑ विधियुक्तं तु सिथवे ॥१७॥ एकपादमधिष्ठाय तताप तप उत्तमम्‌ । निराहारः
खभावेन तोषयामास कारयपम्‌॥१८॥ हिसहस् तु वर्षेषु सविता वरदोऽभवत्‌। च्रैलोक्यविभवं तस्मै ददावग्रतपानकम्‌॥१९॥
चिशणैर्दीन भावेन तिष्टति ब्रह्मशाखगम्‌ । देहं धृत्वाऽ्तं सोऽपि निष्करादय त्वां हनिष्यति ॥२०॥ एवमुक्त्वा ख भक्त
तु सवितांऽतदैषे तदा । हरषयुक्तः स्वयं सिंधुः स्वगं परत्यपद्यत ॥२१॥ पितरभ्यां मानितोऽत्यंतं श॒दधामे तेजसा युतः।
तस्मै राज्यं ददौ राजा सखतरीको वनगोऽभवत्‌ ॥२२॥ ततः सिघुरभरां जिग्ये ससद्रीपवतीं पराम्‌ । वरदानबलेन्नैवं जात्वा
दैत्यास्तमाययुः ॥२२॥ छं मोतिदं मबत्री च कमक; शंख एव च । कोलासुरादयश्चान्ये तदाज्ञागा बभूविरे ॥२४॥ तैथतो
देवराजेद्रान. भिग्ये रंखुखान्‌ किट । पपाल शंकरः स्यस्त्यक्त्वा कैलासभात्मनः ॥२५॥ विष्णं सूयं॒विधीदरादीन्‌

व व्लत्सलम लः

1

0 0 0

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/0221108@24111211.011

सल. ह अ. ३७५ ------ ~ ‡-``` `~ ` ~ चन १९०९

13333333

अगृद्य स्वपुरं ययौ । करारागरे ख चिक्षेप देवेद्रान बलसंयुतः ॥२६॥ एवं जित्वा च्रिलोकान्‌ स राञ्यं चकर महासरः ।
दैत्येदरान्‌ स्थापयामास देवस्थानेषु सर्वतः ॥२०॥ ततो बहुगते काले क्रोधयुक्तो महासुरः । देवतीधादिकान व
कम त्वलो पयत्‌ ॥२८॥ स्वकीयां मतिमां कृत्वा स्थापयद्धुमिमंडले वेदो देर पुरे रामे प्रूजयत्तां स मानवः ॥२९॥ ततो
हादाकूनं सवैर्वणीश्चमयुतर्जनैः । स्वाहा स्वधादिर्क कमं नष्टं सर्वत्र शक्तयः ॥३०॥ जघुना तद्वभोपाय वदा श्टणत
परियाः । शंकरो गणसंयुक्तस्िसंध्याक्षेत्रमागमत्‌ ॥६१॥ गौतमाचैयुनस्तत्र वासं सखीक्र. आकरोत्‌ । ध्यानमास्थाय
विघ्नेरामभजद्रक्तिसंयुनः ॥३२] एकदा संडायाविष्टा पावनी तं प्रणम्य च] जगाद शांकरं द्यो विनयेन समन्विता ॥३ ३॥
पार्लयुबाच । ईशस्त्वं स्ैदेवानां तेनेणे विद्ये न च । तेनेशो वेदवादेषु कथितोऽभि महेश्वर ॥३९॥ तथापि ध्यान संयुक्त
भजसे कँ विशेषनः। वद मां पादपद्मस्य दासीं संशायसंयुनाम्‌ ॥६८॥ शिव उवाच । अनीकाश्चैव देवि इशा यन
विनिर्मिता; । त॑ गणे भजाम्येव भक्त्या ब्रह्यपति सदा ॥३६॥ अनीहा गकारो णकार ईइरमयः स्तः ^ तयाः
स्वामी गणेशानः परय वेदे शाचिस्मिते ॥२७॥ तस्य नद्भचनं श्रुत्वा पावती विनयान्विता । जगाद तस्य प्राप्यं वचनं
शाक्रं पनि ॥३८॥ पा्यवाच । एतादरां गणेदां चन्न जानामि कदाचन । प्राघ्यर्भ बद मुख्यं मे चोपायं साधयाम्पदम्‌ ॥२९॥
रिव उवाच । एकाक्षरं गृहाण त्वं सविधि च नप: कुरु ध्यात्वा गजाननं देवं नतः सिद्धिमवाप्स्यसि ।॥४०॥ एवमुक्त्वा ददौ
तस्थै मंत्रं गणपनेः परम्‌ । लं प्रणम्य ययौ दवी लेखनाद्रिं मनोदरम्‌\४१॥ अवायुभक्षणनैव तपसा ध्यानादिना ।
तया सराधिनो दुदिर्धरदश्च बभृव ह्‌ ॥४२॥ ययौ वर्षदराने देवीं वरं याचेनि सोऽब्रवीत्‌ । तथा संयाचितो दच्या पुत्रो म
भव विघ्रप ॥४६॥ तच्च ते सवनं नाथ करिष्यामि विरोचतः । माता पिता भविष्यावो वधहीनौ सुन त्वयि ॥४२॥
तथेति पार्वतीं दत्वा बरं सोऽनर्दिनोऽमवत्‌। देवी विघ्ेश्वरं नच्च स्थापयामास विप्रपैः ॥४५॥ पूजयित्वा गणेशानं ययौ सा
होकर नतः । वृत्तांतं कथयामास सोऽपि संहर्षिनोऽभवत्‌ ॥४६॥ ततः सा तन्मना जाता सस्मार वरदं प्रभुम्‌ । सवच्न
गणराजं तं ददर भाग्यगौरवात्‌ ॥४५॥ तत्तो भाद्रपदे मासि कृत्वा मूर्तिं पुप्ूज ह । रकरण युता दवी मध्याहे
शुक्कपक्चगे ॥४८॥ चतुर््य सोमवारे तु स्वातीनक्षत्रसंयुते । सचेत्तनाऽभवन्‌ सूर्तिविकटस्य वरप्रदा ॥४९॥ तेजसा धर्षितौ
देवौ किंचित्‌ द्रष्टं न दोकलतुः । स्तुतस्ताभ्यां ततः सौम्यतेजोयुक्तो बभूव ह ॥५०॥ दिवो ववद लं॑तत्र षड्खजं

त 3235 966

>~ --------- ` -*-- ~~
~~-~-~-->~- ~~~ ------~---~------------

2।.८120021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

शशिसन्निभम्‌ । जातकमीदिकं सर्वं चक्रतुत्राह्यणैः परौ ॥५१॥ एकाददादिने नाम गुणे इति चक्रिरे । द्विजाः शिवौ
इषयुतौ प्रजयामासतर्दिजान्‌ ॥५२॥

)¡ ओमिति श्रीमदाव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे विकटचसिति गुणेशावतारवणैनं नाम ॒सप्नत्रिरात्तमोऽध्यायः ।!
> > <<. <"

॥ ्रीगणेक्याय नमः ॥ आदिशक्तिरवाच । ततः सिधुचरास्तच्र गुप्घरूपेण संस्थिताः । ज्ञात्वा संकथयामासुर्बृत्तातं सिधवे
परम्‌ ॥१॥ एतसिन्न॑लरे बाणी बभूवे तच्र शक्तयः ! अदारीरा च तां सिंधुं श्युश्नाव भयदायिनीम्‌ ॥२॥ अयं वै दैत्यनाधाश्ु
त्वां हनिष्यति वेगतः । खखधमंयुतं सर्व करिष्यति चराचरम्‌ ॥३॥ श्रुत्वा संमूच्छिलो दैत्यः सावधानो वभूव ह ।
सहन म हाथत्नैस्ततः छएुरोच मंदधीः ।॥2॥ तं हंतु प्रेषयामास दैत्येद्रान्‌ दैत्यनायकः । गुप्तरूपेण ते सरवै चिरसंध्या-
्षेत्रमाययुः ।५॥ नानामायां समाभित्य तं हंतु तान्‌ समागतान्‌ । पश्युपक्ष्यादिकूपस्थान्‌ जघान शिवनदनः ॥६॥ ततः
सा पावती देवी हुरोच बहुधा सती । अहा संख्यातिगा दैत्या हताः पुत्रेण नित्यदा ॥७॥ तथापि दैस्या राजानः किं
कारष्याति स _खुतम्‌ । नेष्यति -खणाधीदं न जानामि विचारतः ॥८॥ साक्लाद्रह्मपतिः प्रणैः पुत्रो मे प्रवभूव ह ।
भाग्यहीनपर भावेण गमिष्यति मिषेण किम्‌ ॥९॥ ततो मायां युणेकानश्चकार मोहिनीं पराम्‌ । तया मोहयुता देवी
पुत्रं मने गणेश्वरम्‌ ॥१०॥ एतस्मिन्र॑तरे योगी मरीचिगंणपं मजन्‌ ! प्रा्थयामास देवे दर्छनं देहि बिध्रप ॥११॥ ततः
सोऽपि महायोगी शखाव खवचोऽमलम्‌ । शिवपुतरत्वमापन्नो गणेशस्तं विलोकय ॥१२॥ शुत्वा समागतं दर्पात्‌ पावती
तं ददश ह । भरणस्याप्रूञ्य सं मोज्य प्राथयामास तं सुनिम्‌ ॥१३॥ त्वं साक्षाद्रह्यभूत्च न गच्छसि ममाश्रमम्‌ । त्यक्त्वा
तीधादिकी विप्र गणेद्राभजने रतः ॥१८॥ यथा विन्रहरो देवस्तथा त्वमपि निधितम्‌ । अतस्त्वां पराये खामिन्‌ पुत्रं मे रक्ष
रक्षया ॥१५॥ दैत्यादीनां समश्च सवेदा कारुधिक्‌ कृताम्‌ । समायाति गणदानं दतुं भव॑ति ते सताः ॥१६॥ असमाक्र
कुलदेवस्तु विध्ेरो नात्र संङायः । स रक्षति सुने पुत्रं मम नो चेन्‌ सृतो मवेत्‌ ॥१७॥ चांकरेण गणेदानः सेवितोऽभून्‌
व

{८ ण्या ~ ८ “ ^ 0 0
४

2।.८120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

महाजने । तस्य पुण्यं खनं मे तु रक्षत्यत्र न संङायः ॥१८॥ पार्यतीवचनं श्ुत्वा विस्मितोऽभून्‌ महाखुनिः साश्ताच्छक्ति
रियं भ्राता खतं जानाति विच्रपम्‌ ॥१९॥ गणदाक्रवचं तरमे ददौ जंसुसुताय सः । तै प्रणम्य च स्तुतय ययौ खस्याशरमं
खनिः ॥२०॥ तथापि दैराजान्‌ स तं हंतुं नित्मागनान्‌.। नानविषधरान्‌ वीक्ष्य जघ्न वै वाटखलतः ¦ ।२१॥ एकदा पार्यनी
प्रातः समुत्थाय शिव रला मूर्तिं लिंगमयीं करत्वा वामहस्त दधार ताम्‌ ॥२९२। आवाच दाकर तस्यां पूजने संरताऽ मवत्‌ ।
एतस्मिन्ननरे तत्र गुणेदणेऽमवदुत्थितः ॥२३॥ स्तन्यं देहि जगादाऽसौ पावती सा तमव्रवीत्‌. } पूजयित्वा महेशानं
दास्यामि स्तनपानकम्‌ ॥२४॥ ततस्तां म जगादेव किमर्भे पूजने रता 1 मां त्यक्त्वा तेऽधिकं देवि ददते दंकरः कुतः ॥२५॥
स्तन्य देहि च मे मातस्तत्रानैतशिवादयः । संतुष्टाः प्रभविष्यति ब्रह्माणि दोटनंदिनि ५२६ तथापि हास्यसंयुक्ता
म ददौ स्तनपानकम्‌ । तनो रोषसमाविष्टो मयूरो बभूव हे ॥२५॥ तलाघातेन देव्याः स दृस्तस्थं रिवलिगकम्‌ ।
पातयामास भूम्यां तद्धभ्रं बभूव शक्तयः ॥२८॥ ततोऽतिदुःखसंयुक्ता पार्वती विकटं पुन; 1 जघान तलघातेन महा-
क्रोधवती परम्‌ ॥२९॥ ननो गणेश्वरः कुद्धः समागत्य खमानरम्‌ । ददंशांगुलिकां तस्या रक्तं सुखाव चोल्वणम्‌ ॥३०॥
हाहाकाररबां तां स त्यक्त्वा पपार भीनितः । भीतीनां भयदाताऽपि बालक्रीडां परदशायन्‌ ॥३१॥ दृष्टा रूरोदातिदुःख-
संयुक्ता ₹ंकरपरिया । प्राणप्रनिष्ठया युक्तं भग्र रिग शिवस्य च ॥३२॥ रिवहत्यासमं पापं मया पराप्तं न संशयः

अन्यत्पतिवधे जानं तदेवाप्यधुना कलम्‌ ॥३३॥ अयं पुत्रो यणो मे नरकस्य प्रदो मतः । वध्या चेत्तदा दैवं धन्य मे
नात्र सरायः ॥ र अघुना दुःखिनाऽदं वै स्म्रत्वा हदि गजाननम्‌ । देहत्यागं करिष्यसि विघ्रराज नमोऽस्तु ते ॥३॥
गणेरास्मरणेन्नैव बुद्धिभेदो बभूव ह । ददद गणराजं न समीपे पुच्ररूपिणम्‌॥३६॥ यष्टिहस्ना ययौ दवी हंतु पुत्र परात्परम्‌)
पपाल भयसंयुक्तो गणेशस्तां विलोक्य च ॥३५। सा जग्राह खयुच्रं त॑ धावित्वा शिवप्रिया । मायां चकार वत्राः
शिवरूपो धभूव ह ॥३८॥ मोदिना रंकरं देवी मायया दद्य दुःखिता । किमर्थं यच्िहस्नाऽदं मदेरं दहंतुखुयता ॥३९॥
त्यक्त्वा तं दुःखिनाऽत्यनं देहत्यागे समुद्यता ] बभ्रूव गणराजोऽपि पुनः पुत्रस्वरूपधरक्‌ ॥४०॥ पटलं भयसंयुक्तं देवी दतु
समुद्यता । ययो तमनु वै सोऽपि पपाल वनगोऽभवत्‌ ।४१।। एतस्मिन्नतर तच दैत्यः कदम संज्ञितः । दवो द्विजस्वरूपेण
बालं जगाद चागतः ॥४२॥ किमर्थं पुन्न पठसि रक्षामि त्वां न संरायः । यत्र माता न जानाति तच्र तस्मात्‌ स्थिरो भव

¬ 9. 2 2 ५ <> >< >€ > ¬)
ल्त € र र > >> 2 अ ~ ~ ~~~ ~¬~
अ 222. (८ स १८ 2

(22 स >~ >€ ब~ ~, >
^ 9.८.) >< >>> क > (7 १८. क, ८) ५.) (ॐ

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

खे. ६ न = = ८
र पान १५९
33

॥*३॥ तथेति वाल भावेन गुणेडोन कृतं वचः । बार जिगेल गृष्यासौ हर्षयुक्तो वभूव ह ॥०४॥ अहो सिधो्महाराच्र्मया
१1 सर्वेषां दैत्यसुख्यानां -नयमद्य प्रणादितम्‌ ॥४५॥ एतस्मिन्नतरे तत्र जमद॑वा तमाययौ । रेवं द्विज
भ्रव पणनाम जगाद च ।॥2६॥ पवेत्युवाच । स्वामिन्‌ मम सृतः ङच्र गसो वभ्यूव सन्निधौ । त्वदीये नाच्र संदेहः पादं
पटयामि र ॥४७॥ पादमार्गेण तं विप्र गृही तु चागताऽमवम्‌ । परश्वादिकचिह्वेन बद सत्यं महामते ।(४८॥ दविज उवाच ।
न दृष्टः दोलन पुत्रो मया तव न_ संशयः । शिवस्य शपथं कृत्वा वदामि परय पुत्रकम्‌ ॥४९॥ ततोऽतिदुःखसंयुक्ता सस्मार
द्वरदाननम्‌ । ततस्तस्य सुख।भनोजान्निःरतो गणनायकः ॥५०॥ नि; ख्य सुष्टिघातेन गुणेदेन हतोऽसुरः । स॒ ममार
महादुषटोऽषटाददायोजनोऽभवत्‌ ॥५१॥ ततः सा हर्षिताऽत्य॑तं कोधहीना वभूव ह । पुर गद्य ययौ देवी स्वाम्रम यहगा-
वत्‌ ।५२॥ यन; पपात भृषृष्ेऽलोडयत्तत्र राक्तयः। पुनः पुन; स जंभां च चक्रार विकटाननः ॥५२॥ तं तादृ
निरीक्ष्यैव पावती दुःखसंयुता । किं जातं मे सुतस्याद्य कि मविष्यति विश्नप ॥५०॥ ततः सा तन्मुखे विभ्वं ददर्शं
भयसकुला । अन॑तांडसमायुक्तं पपात धरणीतले ॥५५॥ स्वरुरं हांकरं सा तु सस्मार स्वेषटदेवकम्‌ । गणेडां तेन मोदेन
हीना बभूव पावती ॥५द॥ विचारमकरोदेवी गणेदोऽय सुतोऽभवत्‌ । तं त्यक्त्वा किंगसेवायां निरता सूरखवत्‌ किल ॥५१॥
पतिभावेन दवे दांकरं देहधारिणम्‌ । भजामि देवभावेन गणेदां तच विरतम्‌ ॥५८॥ स्तनपान गणेद्राय न दत्तं
मूढ भावतः। अनंता वै मया यत्र संस्थिताः शंकरादयः ।५९॥ तेन तुष्टेन सवे ते संतुष्टाः संभवति च । गणेदो ब्रह्मणां
नाथः सोऽपि संतुष्ट एव वै ॥६०॥ अहोऽयं रिवरूपश्च मया दृष्टः परसन्निधौ । गरहीतस्तत्र चित्रं तु मया न ज्ञायते कथम्‌
॥९१॥ अतः परं गणां पुत्र मावेन चागतम्‌ । सर्वभावेन नित्यं तं भजिष्यामि हितावहम्‌ ॥६२॥ अयं पतिरयं तातो
माता पुन्न: सुहृत्तया । देवो ब्रह्म न संदेहो गणेदणे मे सुरांतिदः ॥६३॥ एवं निथिलय सा देवी ससुत्याय अणम्य तम्‌ ।
ताव दंष्सयुक्ता मक्तिनभ्ात्मकंधरा ॥३४॥ स्तुवंतं तां समालोक्य गणेशो मोहमादघे । ततः संमोदिता देवी विस्खतिं
परमां ययौ ॥६५॥ पुत्रभावेन विमि राख्यामास ग्य तम्‌ । गृहकार्यरता देवी वभूवे पूर्ववद्यथा |॥६६॥ शक्तय उचुः ।
चारकीडाथखयक्तो गणेशो ब्रह्मनायकः । पुच्चभावं समासाय पुच्रतुल्यः समाचरत्‌ ॥६५॥ किम्थमखिलं विश्व॑ नाना-
ज्रह्मांडसंयुतम्‌ । रिवरूपं किमर्थं स ददयामास रक्ते ॥९८|| ददीयित्वा किमर्थ स लोपयामास तद्धवम्‌ | ज्ञान कुतृदटं

(- -< - 2-25-54 -..- प (चद् च ल~ ~ --~- > ६१27५ 4 ष. ८2; 2.42. > (*..4४.. > 217
"^ जद शस न += र, = =+ +^
1. ८4 ५1 (८) अ १. 0 १0 १.१ ०१.११५ २

(१, > <> ५१ <> ४ | >> च (> (47 (२४. , ‰, $ यः
4.4 4439 ६ ख ९६ डर सत ऋष ~~

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

--------]----_]ब---{-्‌-्‌[[[----- ` पन

चेदं वद संरायनारानात्‌, ॥ ३९॥ भादिश्स्लान । | पुत्र मावमयी भक्तिग्रहणे ६ ¦ सदा वरदानप्रभविण व
फटप्रदोऽमवत्‌ ॥७०॥ कायं कृत्वा सुरषाणामतधान करिष्यति । तदा ज्ञानस्य व्यास्तु स्मरणं सं भविष्यति ॥७६॥ गणेजः
पुत्रभावनागनो मे नात्र संशयः । अज्ञानन युताष्दं न सुतं जानामि निचितम्‌ ॥७२्‌। पुत्रवचनरददस्थो गणा भ्‌
त्वदर्छीयत्‌ । ब्रह्मसामथ्यमाात्म्य तथापि ज्ञायने न सः ॥७३॥ तनाति मक्तिसंयुक्ता भ्िष्य्ते गजाननम्‌ । तदच
गणराजोऽपि कौतुकं लच्र चाकरोत्‌ ॥५५॥ एव॑ नानाविधान्‌ दैलयान्‌ खय॑ हृत्वा च राक्तयः। शिवयोः सवनं चकते
पुत्रभावप्र भावतः ।॥७५॥

।} ओसिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौद्रल महाषुराणि पष्ठ खंडे विकटचस्ति बाखेटावर्णनं नामाश्चिरत्तमोऽध्यायः; ।
श क €<

॥ ्रीगणेद्याय नमः ॥ आदिशक्ति्ाच । गौनमादिखुनीनां स सुतैनित्यं गणेश्वरः । चिक्रीड चालमध्यस्थो वारवन्नाच्च
संङायः ॥१॥ नेषां सुनिसुतानां स निरस्कारादिकं कदा । असहद्धषेसंयुक्तो मिच्रभावप्रद्यनात्‌॥२॥ तेषु; च सख्यमक्यम
तपस्ते सततं नराः। सेवाथमभवन्‌ सरवे खुनिपुच्रस्व भावतः ॥२॥ कर्यपस्य सुतो जय
सेवार्थसुदयक्तो युयुधे गणयेन सः ॥8॥ सुतो विनतया सोऽपि बोधित ¦ प्रणनाम तम्‌ । गणा याचत स्तुत्वा मयूरः स्म्‌ वर
परम्‌ ॥॥ आदौ मयूरनान्ना संयुतं नाम ॒त्वदीयकम्‌ । भव मर्वविख्यातं सवसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥९॥ तथेत्यभून. मयूरेशो
नान्ना सर्वत्र शक्तयः । सोऽपि वाहन भावेन सेवायामास विघ्रपम्‌ ॥५॥ कदाचित्‌ द्विजपुतरे्च मवितोऽभूद्‌ सालन
जलस्थ नागकन्यासतं निन्युः काम्रपीडिताः ॥८॥ पुरा गणेदामाहात्म्यं शरुत्वा तेषु; तपो महत्‌ । ब्राह्मण्यः वि
गणेदते मवतु प्रः ॥९॥ गणेशमं्रसंयुक्ता नानाऽनुष्टानतत्पराः। तां एव नागकन्याश्च वचूदुस्तपसा उता, ॥१०॥ -
सुख्यैस्ता लालिताः परमादरात्‌ । पत्य पाथिताः सवां जगास्तान्नागखुख्यकान्‌ ॥११॥ गणक, भविसयुक्ता इणीमदि
पतिं वरम्‌ । नान्य कदा महाराज इच्छामो समर्थकम्‌ ॥१२॥ तच्चछूत्वा दोषखुख्यास्ता जय; 1क हठसयुताः । जह्येदो

पकक ~ ~~ क 9 192: 2. 2.3

2।.८1120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

न व्क

४ मेने
सोऽषतं मेने गजाननः ॥२६॥ भक्तस्य वचनार्थ स दैत्यमस्तकधारकः । सवांगच्छेदकरश्रैव मलजोऽपि बभूव ह ॥२७॥

2।<८1120021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

----__________ नष्ट | १९१२
= व

ब्रूत महषयः} तत्राहं सतो नित्यं स्थास्यामि ध्यानसंयुतः | ३०. सौतमाया ञ्चुः 9 क्षेत दक्षिणभागे तु वेश सवेसिद्धिदम्‌ ।
भूखानंदं वदते लद्रह्मसायुज्दायकम्‌ ॥४०। मूर्तिगेणपतेस्तच्र सिधुदतैः परखंडिता । सिधोच्च प्रतिमा कुषः स्थापता
हषेसंयुतैः ॥७१॥ जनेर्त्यक्तं महादेव दैत्यसंच्रासतापितैः । तत्र गच्छ सपुतरसतवं वि्रहीनो मविष्यसि, ॥४२ तथेति
शकरः सर्वेगणौविघ्नेराखंयुतः । निसयौ त मद्दव्यो ब्राह्मणा; प्रययुः किं [०३] । पत तत्र सिघुना मवा
महान्‌ ! कमरासरनामा यो दैत्यपैरागतोऽभवत्‌ ॥४४॥ ्रहमविप्णुर्िवादीनामजेय दैत्यसंयुतम्‌ । महामाय च तदष्ा
प्रपेछद्धनयस्नतः ॥४५॥ अहो दिवं परित्यज्य न स्थातुं शाक्यते कदा । सुनयो दैत्यनायैच् हुताः कत्र वजामदे ॥४९॥
एवं विचार्य ते सर्व पुनः शंकरमाययुः । जुस्तं भय भीता रक्त नो दैत्यनायकात्‌ ॥१७ मयूरेशेन संयुक्तो लिट नित्य
महेश्वर ! नोचदत्रालगाः सवे वयं ने प्रभवामदे ॥४८॥ तेषां वचनमाकण्यं भयभीतः सदारिचः 1 जगाद्‌ तान्‌. वचो
रम्य द्विजपालनकारकः ।४०॥ श्रीरिव उवाच । कमलास्ुरनामाऽयं दैत्यनाधैमहाबलैः । समायातश्च त जेतु न श्षम्‌ऽह्‌ कदाचन
॥५०॥ अघुना मां समाग कारागारे मदाबलः । क्षपयिष्यति नूनं मां यत्र विप्ण्वादय ; सुरा; ।॥५.६॥ परावर्य कचन
श्ुत्वा मयुरेहयस्नमन्रवीत्‌ । मा भयं कुरु तात त्व हनिष्यामि महासुरम्‌ ॥५२ त्वं साक्ताह्रुणनाधस्य काऽ, भक्त
नायकः; । ब्राह्मणा गाणपत्या नेषां विघ्रः कथं भवत्‌ ॥५.२॥ मरीचिना गणरास्य कवचं म महश्वर | रक्षणा प्रदत्त तु न
मयं मे भविष्यति ॥५४।॥ एवसुक्त्वा महादैत्यं ययौ विघ्नविदारणः! मयूरोपरि संस्थाय परः छलस्य धारकः ॥५०॥
कृत्वा युद्धं महाधोरं चिद्युलेन महासुरम्‌ । चिच्छेद चिविधं कृत्वा पातयामास चासुरम्‌ ॥५.>॥ . मस्तकं मयूरह्लत्र तकाकृषर्‌
वभूव ह । उदरं राजसदन प्रवाल जघनं नथा ॥५.७। त्रिषु स्थानेषु दत्रः पपात निविधोऽभवन्‌ । गण्वरशरैव तेषु
संस्थिनोऽ भूत्‌ प्रतापवान्‌. 1५८ हिवन सुनिभिः साध मयूरेभ्वर आययौ । क्षत्रे मयूरसंज्ञे तु तत्रसं्या ब्बूषिरं ॥९॥

।; ओमिति श्रीमद्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रर महापुराणे पठे खंडे विकटचसिति कमलाुरबधो नामेकोनचत्वारिंशत्तमोऽध्यायः ॥

03

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112॥|.0111

" ९1 - ~ --~----- -- - =-= ६ भ. ४७७ ए;
<> [9 >€ ९. 4 तत्य त्यन्ज्त्प् त्त पानं १९३
वद

॥ श्रीगणेक्ाय नमः ॥ आदिशक्तिरषाच । तत्रागत्य मयूरेशो दष्टा मूतिस्थितं भरः । सिधु क्रोधसमायुक्तशचूर्णयामास
तत्क्षणात्‌ ॥१॥ ततोतिभयसंयुक्ता खनयः टरंकरादयः । फं भविष्यति दैत्येभ्यः श्रुत्वा वार्ता बभूविरे ॥२॥ तन्नापि
मायया युक्ता देत्यद्राश्च समाययुः । ह॑तं रिवसुतं नित्यं तान्‌ जघान मयूरपः॥३॥ ततो विध्रविनारार्थमिद्रयज्ञ समारभत्‌।
शांकरस्तं मयूरो बभंज क्रोधसयुतः ॥2। तत इद्रः सुरेशानेमंयूरेकशमयोधयत्‌ । तं जित्वा गणराजस्तु स्वपुरस्थो वभूव
ह ॥५॥ शक्तय लुः । कारागरि स्थिता देवाः सिधोस्ते योदधुमाययुः । कूं देवि वदाशु त्वं संदायस्यापुत्तये ॥६।। आदिशक्ति-
स्वान । मरुसंस्था महेशान दत्य; संपधृताः पुरा । निराधारेषु संस्थास्ते पुरेषु गणपं ययु; ॥७॥ तान्‌ ग्रहीतुं न शक्ताश्च भवते
केऽपि दाक्तयः। तेषां माग परवक्ष्यामि संशयच्छेदनाय बः |॥८॥ देवाश्च चिषिधाः पोक्तास्तत्वाकाराश्च राक्तयः । तथा
क्ममया रखे देहरूपा न संरायः ॥९॥ .दीच्यैति सवंभावेषु तेन देवाः प्रकीतिताः । देव््वं त्रिविधं तेषु ज्ञातव्य
वेदवादिभिः ॥१०॥ रताश्वमेधयज्ञानां कर्तद्रो भवति परियाः । तिष्ठ॑ति कमजा देवास्तादशाः कांचनाचले ॥११॥
मंदारादिषु स्त्र नगराणि दिवौकसाम्‌ । तान्‌ जय॑ति समर्थाखासुरादयो न संशयः ॥१२॥ ब्रह्मणो दिवसाति ते मन्व॑र-
परायणाः । लयं गच्छति यज्ञानां फलं क्त्वा न्‌ संशायः ॥१२॥ पुनज॑न्मधराः सच भवंति नरजातिषु । कुर्वते यादृशं
कमे रभते तादा फलम्‌ ॥१४॥ अन्ये कममया देवा व्याप्य ते संस्थिताः पराः । कुर्वते खाधिकारां च सदा कर्म॑परा-
यणाः ॥१५॥ जठराभिस्तथा बा्याम्निरित्यादि दिवोकसाम्‌ । अधिकाराः समाख्याता यमस्य यातनादयः ॥१६॥ दैत्या धर्षयितुं
क्तास्तान्‌ भवंति न कमंणा । सदाऽधिकारसंयुक्तांस्तान्‌ देवान्‌ प्रवदंति च ॥१७॥ योगचलेन योगीदास्तान्‌ दवाश्रालय॑ति
च ! नान्यबलेन देवेदाश्चरंति सखाधिकारिणः॥१८॥ ब्रह्मणो दिवसाति ते न सत्यु देवसत्तमाः। लभंते वै निराधारा: क्मरूपपरधा-
रकाः ॥१९॥ महाख्ये यं दैवा गच्छत्यत्र न संरायः । सल्मेकपरिवारास्ते पुनर्देहधरा मताः ॥२०॥ स्युलोके नराः सर्वे
"यवते कसर्यचिताः । यार कुवते कमं नत ताहरां फलम्‌ ॥२१॥ तत्त्वरूपा महादेन्यो देवा वेदे प्रकीर्तिताः । ते
तच्चैविम्बमानंदाद्भावर्याते चराचरम्‌ ॥२२॥ उत्पत्तिस्थिसंहारकतोरः स्वेरूपकाः । ब्रह्माकारस्व भावेन तिष्ठति जगदी-
श्वराः ॥२३॥। महाप्रल्यवेलायां स्वविहारं समाप्य ते । योगनिद्रा परङ्कर्वति योगाकरारा विदोषतः ।२४॥ पुनः कीडंति खषा
च ब्रह्मांडं देवनायकाः । न तान्‌. योगवलेनैव समो धषेयितु भवेत्‌ ॥२५॥ योगोऽयं द्विविधः भोक्तः राखेषु विबुधोत्तम; ।

ल लछस्
न

श

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

व ह | {ति कदा देष्यो ज्ञातव्यं
वायुसाधनजन्ैकः पाणायामेन लभ्यते ॥२९॥ तेन योगेन तत्स्था -देवास्तद्वशवतिनः । न सर्ति कवा 8 (क
शाखमार्गतः ॥२५॥ संपज्ञाताऽसंपरज्ञातमयो योगः प्रकीर्तितः 1 द्वितीयो ब्रह्मभूताख्यो यापन; साप्त सं त त॑
तेन योगबटेमैव तान्‌ जमति सुरान्नराः । साध्याः सवं भवत्येव देवास्तद्रहावतिनः 1२९} च यावच्छत यारप त

षे

4 = (

कुर्वति देवपाः । परारन्धं चालय॑त्येव योगिवदयपरायणाः ॥३०] यदा तेषां विहारेषु संसक्ता यो्नान भवन्‌ । योगच्रषटा
योगिन ज भ छ, + [द #,३ छ लर संदा सातत्य 1

मरव॑त्येव जन्मम्त्युपरायणाः ॥६१॥ योगिनां योगनावेन भ्य गच्छति देवता; । तत्त्वरूपा न्‌ स ५६ ज्ञातव्यं वद

ऋ

# 8 + | ¶ $ ‰ ५८
वादतः ।॥३२॥ कमक त्रिविधस्थानामेकैकाभितरूपिणाम्‌ ! सेवनाद्धंननात्तस्य द्दरयुक्ता भवति ते ॥३३॥ अघुना न कता
देव्यः द्युणुध्वं त्वेकचेतसः । अवतारचरिचरं तु विक्ररस्य महात्मनः ॥ रेट प्द्रष्ड़ स्‌ कदाचित्तं विधिः क्षत्रे मयूरके ।

$ भ (~ भ ऽयमु
समाययौ स तं इद्धा मोहयुक्तो वभूव ह ॥६५॥ विचारमकरोचित्ते रिवपुत्नोऽयखुच्यते । अस्म न नमनं काय नवरा
व्येन , ॥६]) अयं गणेश्वरः कथिनो नात्र संदाय; । परीक्षां गणराजस्य करत्वा पञ्चान्नमाम्यहम्‌ ॥२५॥
ज्येषेन राक्तयः ॥३६॥ अयं गणेश्वरः साक्षात्‌ कथिनो नात्र संशयः । परीक्ष

[क द ०

[५ वि प षि
एवं विचारय ब्रह्मांडं हिवराकतिसमन्वितम्‌ । अंनर्धीय स्थिनो ब्रह्मा गुपरूपेण सवगः ॥३८॥ मचृररास्ततस्लच जात्वा
चराचरं जगत्‌! निर्ममे ब्रषदेवस्नं जगाम हारणं पुनः ॥३९॥ ततः श्वासेन विघेशो ब्रह्माणं स्वोद्र नयत्‌ । तनानत[क

[ क क ५
दष्टा वभ्राम यत्र तत्र सः ॥४०॥ गने वषसदस्र च ब्रह्माणं श्वासवायुना । चदिनिः ष्कासयामास मयूरा महा
यदा; ॥४१॥ बहिरागत्य वेधा; स क्षणमेकं ददर ह । नतोऽतिविर्मिनो भूत्वा पुनस्तं प्रणतोऽभवत्‌ ॥४९॥ स्तुत्वा 7 स

ॐ अ ^ (^~ ध ि (+ = € + 0 4) द्रिजबालक \
जगामैव स्वसधलं दर्षसंयुनः ! मयूरक्षत्र दादि स्थिता ब्रह्मकमंडक्छः ॥४२॥ एवं विधमंदं दत्वा चिक्राड जवालः ।

मयूरेशो जगत्छष्टा भक्तेभ्यः स्वेदायकः ॥५३॥ ततः कदाचिद्धाद्री सा चतुर्थौ शङ्कपक्षगा । समागता च ध 1
मृप्मयीं चक्रुरादनाः ॥४५॥ स्वे स्वे गदे तु सवे ते सुनयः रंकरादयः । गणा गणेश्वरं कृत्वा प्रूजयामाखुरादरात्‌. ॥*९॥
मयूरः स्वय चक्र मूर्तिं शंडादिचिहिनाम्‌ । संपूज्यानम्य तुष्टाव करत्वा करपुं पुरः ॥2७॥ मदृरंश उवाच । नमस्ते ग ^
नायाय सर्वविघ्नविदारिण । भक्तानां दु्टरूपेभ्यो वि्नदाच्रे नमो नमः ॥४८॥ ब्रह्मणां पतय तुभ्य स्वसिद्धिभ्रदायिने।

[३ भ #
अमेयमायया युक्ताय नमो दुंदये नमः ॥४९॥ वक्रतुंडाय वक्राणां नादाक्रार परात्मने 1. लंबोदराय सर्वषां व
नमः ।#५०॥ चितामणिस्वरूपाय प॑चचित्तप्रधारिणे । देरंवाय परेरानां दीनानां बीजरूपिणे ॥५१॥ योगेराय सदा राति

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

दारे चांतिमयाय च । हांतीनां श्ांतिरूपाय गणेद्धाय नमो नमः ॥५२॥ ज्येष्टराजाय उयेषठानां पूज्याय विकटाय ते।
उयधेभ्य; पददान्न बै मात्रे पित्रे नमो नमः ॥५३॥ अनादये च सवषामादिरूपाय विन्नप । विधानां विघ्नरूपाय सवंसत्ता-
त्मने नमः ॥५४॥ स्वानंदवासिने तभ्य॑संयोगायोगमूतैये । सर्वधूल्याय मक्तेभ्यो भक्तिदात्रे नमो नमः ॥५८५॥ महोद्‌-
राय मीमाय पापिनां द॑ंडधारिणि । स्वधभनिरतेभ्यस्तु सुखदाय नमो नमः ।५६॥ मयूरवाहनायैव मयूरेश्वर ते नम॒ः)
आखुवाहाय सवेदा परात्पराय वै नमः ॥५७॥ किं स्तौमि त्वां गणाधीश योगाकारसवरूपिणम्‌ । शिवादयो न संस्तोतु
समथा वेदसुरुकाः ।५८॥ रश्च नस्ते सदा दासान्‌ देहि भर्ति त्वदीयकाम्‌ । यया माया न बाध्यते, वुद्धीरा ते नमो
नमः ॥५९॥ एवं स्तुत्वा मयूरेशं मयूरेदयो नतोऽभवत्‌ । पूजाविधि समाप्यैव भक्तियुक्तो बभूव ह ।६०।। एवं 1
पषृजर्मणनायकम्‌ । सखनयश्चव सवै खुन्मूतिस्थं विदोषतः ॥६१॥ एतम्मिननेतरे तच विश्वदेवो महायशाः । समाययौ च
तीर्थानि भ्रममाणो यदृच्छया ६२] एकनिष्ठतया सोऽपि नारायणपरायणः। पुप्ूज नेत्यसानदाच्छषयाप्यनमादरात्‌ >|
अव्याहतमतिः सोऽपि तपसा दग्धकिल्विषः ॥ गत्वा ससुद्रमध्यस्थ तं पुपूज जनादनम्‌ ॥६३॥ पञ्चाज्जलाविकं विभो
बुखुजे भक्तिसंयुतः । अल्य॑त भक्तियोगेन गाणद्ो योग्यतां गतः ॥६५॥ मायया च मयूरदास्त ्ात्वा शोषशाषिनः। व
संखछादथामास विश्वदेवस्य संसृतिम्‌ ।६६॥ विश्वदेवस्य नित्य तु बुद्धिमोहेन विश्चपः । अकारयत्तद्मोगेदो विस्दतं योगः
मायया ॥६७ आगत्य विश्वदेवस्तु पावतीं सवेमाविनीम्‌ | जयाचत स भिक्षा तांसाददौ पायसादिकम्‌ ॥६८॥ अपोशानं
स क्रत्वा च सस्मार शेषशायिनम्‌ । महादुःखयुतस्तत्र संस्थतोऽभद्‌ द्विजोत्तमः ॥३९॥ ततस्तं गणराजस्तु खेदयुकनं विशे-
घतः । दद्रा नारायणो भूत्वा सांत्वयामास भावतः ॥५०॥ चतुवंषोत्मको मूतिं स पुपर पराशरः । न्मयैरुपचारेसता
द्यामास भक्तितः ॥७१॥ माणेहाख्यं ददौ ज्ञानं विभ्वदेवाय शांतिदम्‌ । गाणपल्यस्व मावेन स ननाम गणेश्वरम्‌
विश्वेदेवे चयौ स्थानं खकीयं छांतिसयुतः । एकनिष्ठतया विभो मयूरेदं तमामजत्‌ ॥७२॥ एवं पवस्छृत भावेन ज्ञानः
संदछछादनेन च । विष्णोः पराक्रमं दत्वा चिक्रीड द्विजवालकैः ॥७४॥ ह
|} ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मो ढे महपुराणे षष्ठे खंडे विकटचरिते विष्ण्वादिपराधीनताद शनं नाम चत्वारिशत्तमोऽध्यायः ॥

>> <<
उ व
† ~

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

॥ आओरीगणेदाय नमः; | आदिशक्तिस्वाच कदाचित्‌ सुखमासीन गणैः सवैः समादृतम्‌ । रिवं दृष्टा मयूरेशो मायामाविन्च-
कार ह ॥१॥ समागत्य महेदानं तस्य भालस्थिने पुः । चंद्रं गद्य गणेदानः; प्रययौ कीडनोत्सुकः ॥२॥ मायया
मोदिताः सर्वे दिवसुख्या विश्ाषतः । न जानति स्म दवेरं चद्रतास्कयकारिणम्‌ ॥३॥ ततः शिवः स्वभाटे तं न ददौ
निशाकरम्‌ । कोधयुक्तो गणान्‌ प्राह कथं चंद्रो गनो गणाः ॥2॥ तनो सुनिसुता; मोच; समागत्य महेश्वरम्‌ } चंद्र ग्य
मयूरदाः खेलत्यस्माभिरादरात्‌ ॥५॥ नतः क्रोधसमाविष्ट उवाच ह रिवो गणान्‌ । बदूध्वा गणेश्वरं लाड्यानयध्वं मेऽद्य
सन्निधौ ॥६॥ ततो गणा ययु्तं ते तन निःन्वासवायुना । निक्षिपाः रांकरस्याग्रे शुष्कपच्रसमपरभाः ॥9। एवं
करमेण सर्वान्‌ स मयूरेशो गणेश्वरान्‌ । भभ्नदर्पाश्चकारैव रिवध्चितातुरोऽभवत्‌ ॥८॥ ततो मायां समानित्य शिव भाले
निरहाकरम्‌ । मयूरेशः समागत्याऽऽस्थाप्य भ्रांनांकार ह ॥०॥ स्वभालस्थं महेानो दष्टा चंद्रं गणास्तथा । मेनिरे तं
सदा तच्न संस्थितं तं गतागतम्‌ ॥१०॥ एवं दिवं पराधीनं कारयामास विघ्रपः । ततः कदाचिैत्थद्रं वनं हतुं जगाम
ह ॥११॥ व्याघरूपधरं दष्टा दार्वूलोऽभ्रूदजाननः । न तं जानति विप्राणां सुताः रादूलरूपिणम्‌ ॥१२॥ यच्च नत्र
भ्रमति स्म बाठास्वदरोनोत्सुकाः! ते सर्वे सुष्वपुः शआ्रंता निद्रां टुः श्रमान्विताः ॥१३॥ पादं दक्षिणदिकसंस्थ
ृष्रा तेषां च भानुजः । तान्‌ गद्य निगडेव॑द्ध्वा चिक्षप स्वपुरे यमः ॥१४॥ हत्वा दैत्यं मयूरः स्वपुरं पुनराययौ ।
न तत्र मुनिपुच्रान्‌ स ददर विस्मनोऽभवत्‌ ॥१५॥ गत्वा स्वे यमं जित्वा ययौ तैसुनिबालकः । एवं नानाविधां कीडां
चक्रार मयूरध्वजः ॥१६॥ दराप॑च वयोवषौण्यतिक्रम्य गणेश्वरः । शुशुभे खेलसयुक्तो दैत्यान्‌ हत्वा विरोषततः ॥१.५॥
अथ तच्राऽऽययौ योगी नारदो गणपं स्मरन्‌ । उवाच शशौकरं सोऽपि हषयुक्तेन चेतसा ॥१८॥ नारद उवाच ।
तपसाऽऽराधिनौ दन्यौ सिद्धिवुद्धी तु वेधसा ! वरदानेन ते पत्यौ बभूवतुः प्रजापत ॥१०॥ तदथं सददा ब्रह्मा नावाप
वरसुत्तमम्‌ ¦ मयूरेराय अधुना दातुमिच्छति स प्रथु; ॥२०॥ तथेति तशवाचाथ ररोकरस्तेन संयुतः । मयूरेरं समागद्य
निर्ययौ स गणः खयम्‌ ॥२९१॥ मागमध्ये मयूरेरो ददल नगरं परम्‌ । सिधोर्देवविमोक्षा्थं विचारमकरोत्‌ परम्‌ ॥२२॥
ततो युद्धं मदाघोरं चकार सिधुना खयम्‌ । मयूरो गणै; साधं सोऽपि तेन महाखुरः ॥२३॥ ततः परद्युना भित्वा
नाभि त्वखतसयुताम्‌ । मारयामास सिँ च नानदैत्यैद्रनायकैः ॥२४॥ विष्णुभक्तः पिता तस्य चक्रपाणिमेहायङाः ।

2।.८1720021108@24111811. 011

201<110/021108@201112||.0111

९ ¢ £ # क" क [क 9 ५ ४७ तु
मयूरेशार्थमेवं॑स विचा्य॑हारणं ययौ ॥२५॥ त्यक्त्वा सर्व गणेरो स लाटसो भक्तिसंयुतः । बभूव त खपुय। तु
समानाय्य पुप्ून ह ॥ २६ ॥ काराय हाचक्रपाणिर्निष्कास्य विष्णुमुरुयकान्‌ । देवान्‌ देवेद्रयुक्तांश्चापूजयद्धक्तिसंयुतः
॥२७॥ तच ब्रह्मा प्रहषैण सस्मार तनये स्वके । सिद्धिबुद्धी समायाते रूपलावण्यसंयुते ॥२८॥ ते दष्टा कामसंत्षा
देवेद्रा्च बभूविरे । देवास्तं प्रार्थयामासु; प्रत्येके विधिमादरात्‌ ॥२९॥ अस्मभ्यो देहि देवेदा कन्ये परमरछदरे ।
न दृष्टे सद्दो कुत्र कामिनीनां गणेषु च ॥२०॥ ततो ब्रह्मा जगादैव न सदराः सुरेश्वराः। आभ्यां तस्मान्‌ मयूरेशाय.
दास्यामि मदात्मजे ॥३१॥ ततोऽतिप्राथयामासुर्देवाः सवं पितामहम्‌ । जगाद वचनं युक्तं॑सपुच्यौ खेदसंयुतः ॥६२॥
सिद्धिवद्धी सरद्रषु बरणतं वरमीप्सितम्‌ । ते ऊचतुर्बिधातारं चित्तस्थं तं च्रणीवहे ॥३६॥ ततो मात्रां समाग्रद्य चितामणि
पदृदय ते । सिद्धिवुद्धी मयूरे त्यक्त्वा देवांश्च जग्मतुः ॥३२॥ मालां गले गणेदास्य ततधिक्षिपतुर्विधिः । तस्मे
समपैयामास सिद्धि बुद्धि विधानतः ॥२५॥ ततः सर्व प्रणेमुस्तं देवेद्रादय आदरात्‌। सिधोवंधात्‌ प्रहर्षेण युक्ताः
संप्रज्य तुष्टुवुः ॥३६॥ देवषय उनुः । नमस्ते शिखिवाहाय मयूरध्वजधारिणे ! मयूरेश्वरनाम्ने वै गणेशाय नमो
नमः ॥२३७॥ अनाथानां प्रणाथाय गताहंकारिणां चते । मायाप्रचाटक्रायैव विघ्नाय नमो नमः ॥३८॥ सवौनदपरदाच्रे
ते सदा खानंदवासिने । स्वस्वधमेरतानां च पालकाय नमो नमः ॥२९॥ अनादये परेदाथ दैत्यदानवमर्दिने +
विधसैस्थस्वमावानां ह्रे विकट ते नमः ॥४०॥ हिवपुच्राय सर्वेषां मात्रे पिते नमो नमः] पावंतीर्नदनायैव स्क॑दाग्रज
नमो नमः ॥४१॥ नानावतारखूपैस्तु विश्वसंस्थाकराय ते । कार्यपाय नमस्तुभ्यं रोषपुच्राय ते नमः ॥४२॥ सिंधु
चं देर॑वाय परद्युधराय ते । देवदेवेश पालाय ब्रह्मणां पतये नमः ॥४३॥ योगाय खुरांतिभ्यः दांतिदाच्र कपाले ।
अनंताननघाहो तेऽनंलोदर नमो नमः ॥४४॥ अन॑तविभवायैव चित्तव्रत्तिपचालक । सवहत्स्थाय सर्वेषां पूज्याय
ते नमो नमः ॥०५॥ सवोदिप्रूञ्यरूपाय ज्येष्ठराज्ाय ते नमः 1 गणानां पतये चैव सिद्धिवुद्धिवराय च ॥४६॥
किं स्तुभस्त्वां मयूरे यत्र वेदादयः प्रभो । योगिनः चांतिमापन्ना अतो नमामहे वयम्‌ ॥४७॥ तेन तुष्टो भव स्वामिन्‌ दयाघन
प्रवर्क । त्वदीयांगसखद्धुतान्‌ रश्च नो निव्यदा प्रभो ॥४८॥ एवं स्तुत्वा प्रणेसुस्तं ततो देवोऽब्रवीन. स तान्‌ । वरान्‌ च्रण॒त
देवेशा सुनिभिश्च समन्विताः ॥४९॥ मवत्करतमिदं स्तो सचैसिद्धिपदायकम्‌ । भविष्यति महानागा मम प्रीतिविवधेनम्‌

त्क ततन --------------------------
^ 20902292 र न ए ६ ५१2 42५4८ ५॥ 76120. 1761. < 42
८ 42 स 9 स क {गु (८) ह. - 3 इ~. (¬ ८ ८) भ 7699
~ ---~--~--~ ~~ ~~

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.6011

कक 9 गरी गन्क
पान ९१८

॥ ५० ॥ यः पदेच्छरणुयाद्वापि श्रावयेत्स लभत्‌ पराम्‌ । शुक्ति सुक्ति मदीयां तु नरो भक्ति न संशयः ॥५१॥ मयूरेहावचः
शरुत्वा देवाः सर्बिगणाश्च तम्‌ । भ्त्यूचुस्ते प्रणम्येदं वचनं हषसंयुताः ॥५२॥ देवषय जुः 1 यदि प्रसन्नमावेन वरान्‌ दास्यसि
विघ्रप । त्वदीयामचलां भवितत देहि नाथ नमोस्तु ते ।॥५३॥ हतः सिधुर्महावीयैस्तेन स क्रुनार्थकाः । अघुना स्वाथिकारपु
गमिष्यामस्त्वदाज्ञया ॥५४॥ तथेति नालुवाचाथ मयूराः प्रतापवान्‌ । दत्त्वा भक्ति स्वकीयां तु राज्ञे सवैजेगाम
ह ॥५॥ चक्रपाणिर्गणेहास्य पचायननमार्मनः । अभजत्तं मयूरदाम॑ति स्वान॑दगोऽभवत्‌ ॥५९॥ मयूरशः समायातो
मयुरे सर्वसंयुनः। सर्वान्‌ संस्थाप्य दवान्‌. जगाद सुनि सत्तमान्‌ ॥५५॥ यद्र्थ॑मागता देवास्तत्‌ स्व सखुक्रतं मया ।
अघुना निजलोकेऽहे गमिष्यामि सनीभ्वराः ॥५८॥ एवसुक्त्वांतदैभेऽसौ मयूरेशः स्वलीटया । देवषेयश्च खदेन
युक्ताप्लत्रैव संस्थिताः ॥५०॥ पा्वतीदयंकरौ तत्र मृच्छिनौ स बभूवतुः । तयोर्हदि मयूरेशः प्रफगोऽभूद्‌ जगाद तौ
॥६०॥ भवनोरहदि संस्थोऽहं चिन्तवृत्तिपरचालकः ! न वियोगः कदा मे वां पित्तरौ नात्र संरायः ॥३१॥ बहिमूर्ति
समास्थाप्याूज्य नचैव भक्तितः । सेदेधां भां विरेषेण तेन तुष्टौ भविष्यथः ॥६२॥ एवमुक्तवांऽनदेधेऽसौ गणो
गणवल्भः । बरह्मा मूर्ति द्विजैस्तस्य स्थापयामास ₹षेतः ॥६३॥ ततो दषयुनाः सवे स्वांदान स्वस्थदषु ते । संस्थिताः
कायसिद्‌ध्य् स्वस्कमैपरायणाः ॥६४॥ पूर्णभावेन तन्नैव मयूरेरं सिथिविरे । क्षघ्रवासपराः स्वे भक्तियुक्ताश्च राक्तयः
॥६५॥ विकटस्यावतारोऽयं मयूरश्वरसंक्ञितः । भक्तानां कथितः सवेसिद्धिदः प्रीतिषधैनः ॥६६॥ यः पठेत्‌ दणुयाच्चेदा
स लभेदीप्सितं फलम्‌ । अंते स्वानेदगो भूत्वा मोदने ब्रह्मतत्परः ॥६.9||

॥ ओमिति श्रीमदव्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे षष्ठे खण्डे बिकटचसिते मयूरेदाच रितिवणेनं नामैकचत्वारिशत्तमोऽध्यायः ॥
(3

न (न(च = र
3 द प्स
न १ व" "क" "१ ॐ ना 1 ८ ८“
«~» - 4 ~" ~ ~~~ ---- ~~~ <~ ---------~--~------ ` -` `` ` ~ ---- => ८99 ~ >~ > < ~~~ -~---------~--

--“--- ~~~ ~ -------- ~~~ ~ `` --~--- = = र नर्क गग ब त्रलशजणः

2।.८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

॥ शओरीगणेराय नमः॥ आदिशक्तिरुवाच । विकटेन महादेव्यो रचितं मायया परम्‌ । नानाभेदयुतं ब्रह्माऽसद्रूपं विविधे रतम्‌ ॥१॥
तेन नानाविधं बह्म जगन्नानाविधं तथा। खष्टं तानि विषेण जीवहीनानि मेनिरे ॥२।॥ ततसतैर्विकयस्यैव तपस्तप्तं सुदारुणम्‌ !
एकाक्षरविधानेन दिव्यवषेसहसखरकम्‌ ॥६३॥ तुष्टस्तानि ययौ दवो बरदानार्थमादरात्‌ । रथस्थः सूर्यरूपेण सर्वात्मा
सवै भावनः ॥४॥ तं दृष्टवा तानि हर्षेण युक्तानि नेखुरादरात्‌ । तददोनजवोधेन ज्ञानयुक्तानि राक्तयः ॥५॥ आत्माकारो-
ऽथमेकश्च विकटः सूयैरूपधृक्‌ । न कुत्रचित्‌ प्रहदयेत मेदो विकटसूयेयोः ॥द॥ तान्याऽऽपूज्य प्रणस्तं पुनस्तोतु प्रचक्रसुः ।
स्तोत्रं नानाविधान्येव ब्रह्माणि विश्वपालकः ॥७॥ नानानह्मण्यूचुः । विकटाय परेराय सवेजीवनधारिणि । आत्माकाराय
सूर्याय भानवे ते नमो नमः ॥८॥ सप्ताश्वरधसंस्थाय किघरिदाय परात्मने । हेरंबाय जगन्नाथ ब्रह्मनाथाय ते नमः ॥९॥
संज्ञापते नमस्तुभ्यं साक्षिरूपाय साक्षिणे । छायानाथाय देवे देवदेवेक्र ते नमः ॥१०॥ अनामयाय नित्याय सदस्रकर-
धारिणे । अनंतमेदहीनायाऽद्धितीयाथ नमो नमः ॥११॥ सबादये सदा सवाधाराय विश्वस्ूतैये । कमधाराय सर्वेषां
पालकाय नमो नमः 1१२ जादित्याय परेदहाय परात्परतराय ते । दिनस्य पतये नाथ दिनपालाय वै नमः ॥१३॥ अर्थभ्णे
काहयपायैव तेजसां पत्ये नमः 1 अनाधाराय चृष्यास्तु चालकाय नमो नमः ॥१४॥ किं स्तुमस्त्वां रवे यच्र वेदाः संकुटिता
बस; । योगिन सततं स्व॑ आत्माकारं परात्परम्‌ ॥१५॥ एकमेवाद्वितीयं त्वां वद॑ति वेदवादिनः । व्यं भिन्नानि तेन त्वं
विकोऽसि न संक्ायः ॥१६॥ एवं स्तुत्वा तं ब्रह्माणि प्रणेखुरैषेभावतः। तान्युत्थाप्यायमा वाक्यं जगाद भक्तवत्सलः ॥१९७॥
सूयं उवाच । वरान्‌ ब्रूत च ब्रह्माणि दास्यामि भक्तिय॑च्रितः । नवत्करतमिदं स्तोत्रं शुक्तिखुक्तिप्रदं भवेत्‌ ॥१८॥ थं यमिच्छति
तं त तु दास्यामि स्तोच्रपाठतः । ब्रह्मभूयप्रदं मेऽस्तु स्तोत्रं मद्धक्तिवर्धनम्‌ ॥१९॥ सूयंस्य वचनं श्ुत्वा हर्षेण संयुतानि
तु । जयस्तं ब्रह्मखुख्यानि भक्तियुक्तानि राक्तयः ॥२०॥ तद्यण्यूचुः । तु्टश्द्रह्मब्रह्येश जीवयुक्तानि नित्यदा । कुरुष्व
सर्वभावेन खस्य सौख्यपराणि तु ॥२१॥ भक्ति देहि सदा नाथ तव पादांबुजे पराम्‌ । मायामोहविनाक्छार्य योगं देहि
परात्परम्‌ ॥२२॥ तथेति सविता तेभ्य उक्त्वा ज्ञानं जगाद ह । मायामोहविनारा्ं गाणेश योगरांतिदम्‌ ॥२३॥
सूयै उवाच । असत्‌ सत्‌ समनेतीनां संयोगे योग उच्यते । खसंवेव्यात्मकञ्चैव गक्राराक्षरवाचकः ॥२४॥ स्वस्वरूपेण
हीनोऽयमरयोगो योग उच्यते । णकाराक्षरगः सोऽपि वेदेषु कथितोऽभवत्‌ ॥२५॥ तयो्योगे गणेशानः शछांतीनां शांति

छत

2।<८1120021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.6011

| === ~ ~~~
इ | पान ९९

दायकः । चित्ते चिंतामणि शद्रा भविष्यथ सुयोगिनः ॥२६॥ संयोगायोगरूपं यन्मायामर्य विदोषतत; । तस्या विकट भावेन
मजघ्वं विकटं सदा ॥२७॥ स्वसवब्रह्मणि संस्थं तु कमं करत्वा स्वभावजम्‌ 1 गणेद्ापंण भावेन वद्भिः स्थीयतां सदा ॥२८॥
एवसुक्त्वा रवय -मारुर्बह्याणि सव॑नायकः । अंनदैध मदादल्यः स्वानदस्थो बभृव ह ॥२९५ तता सन्म॒ख्यन्रह्माण
स्वसवविश्वयुतानि च } जीवयुक्तानि जालानि खलं चरुः परस्परम्‌ ॥३०॥ यथा सूर्येण संदिष्टो योगो विकरसंज्ञितः।
साघथित्वा नया तानि सुकातानि बभूविर ॥३१॥ हृदि चितामणि ज्ञात्वा बहिः कमाणि करत्लाः | समप्य वक्र
देव्यो भजन्‌ ब्रह्माणि रेमिर ॥३२॥ एवं विकरमादात्म्यं स याबनारसंज्ञित्तम्‌ । कथितं विस्रणैव स मासनपे निथ्िनम्‌ ॥२३॥
अयं सूयांत्मकञ्चैव विकटस्य महात्यनः! अवनारः समाख्यानः सवसिद्धिप्रदायकः ॥३४॥ श्रुणुयाद्यः पठ्द्रापि ससि

परमां लभेत्‌} ईप्िनं सर्वमेवं तु परच्रह लभत्‌ सुखम्‌ ॥६५॥

कः [

॥ ओसिति श्रीमदस्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रल महापुराण प्र खण्ड विकटचसति सूर्यावतार्चरितं नाम टद्विचल्वारिगत्तमाऽध्यायः ॥

॥ श्रीगणदाय नमः ॥ जदिवन्िस्वाच । फरट्यपस्य च मायौऽऽसीद्धिनता रूपरालिनी । नस्यामेड समुत्पन्न ्ऽनीव नजसा
युने ॥१॥ ताभ्यां ज्यष्टोऽख्णो जज्ञ गरुडाऽनुज एव च । अरुणः सूयमाराध्य वरं पराप हिनावहम्‌ ॥२॥ माराः म रव
रासीज्नित्यं नद्ृक्तिसंयुनः । मेवयाऽनन्पमावन सयं आत्मानमच्युनम्‌ ॥३॥ गणकं निलयमानंदात्‌ सया नज विद्ापनः।
प्रणम्थ साऽपि पप्रच्छारुणस्तं खदसंयुन ¦ ॥1४]} अम्ण व्वच । स्वार्मिस्त्वं सव भावानामात्माऽग्रतमयः सदा । एक एवाः
द्विवीयोऽसि भजस क्र गजाननम्‌ ।॥ काऽसौ गणन्वर्‌ः पूर्णो मिथ्यात्मा कड्यपात्मज । मोहं करोपि दवद खरूपच्छा-
दनाय न ॥।। योगिनो देवसुख्याश्च त्वां ज्ञात्वा शांतिमादधुः ! त्वत्तः परतरं नास्ति किमथ मजस परस्‌ ॥3॥ सूं उवाच ।
त्वयाऽनृते सलयसुक्तं वत्सि मां त्वं विषतः । न त्वत्समो मदीये तु योग कोऽपि विरीषतः ॥८॥ प्रण भावमविज्ञाय द्राति
धृत्वा त्वमंजसा । संस्थितः किम ब्रूयामज्ञानं त्वां मायाः ॥९॥ गणेशादहखत्पन्नस्तस्यान्य राकराद्यः । जवषटराजच्

(2५22
मषु अ १,

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

तेनायं तस्य ज्येष्ठो न विद्यते ॥१०॥ असन्नानाविधा शक्तिस्तच्राहं चात्मवाचक्रः । तयोः समान भावे त्वाऽऽनंदो विष्णुः
प्रकीलितः ॥११॥ आनंदा परो व्यक्तः हांकरस्तु्संज्ञितः । तषां योगे गणे्ानः खानेदाख्यः प्रकोतितः ॥१२॥ सव-
संयोगकार्तत्वात्‌ मायायुक्तो गणेश्वरः । खसंवेद्यन योगन लभ्यतेऽरुण निशितम्‌ ॥१२॥ तस्मात्परो योगश्च स्वसंवेद्य
विलि; । नयोर्योगे गगद्ानो वेदे पद्य विचक्षण ॥१७॥ ब्रह्मणस्पतिवाच्योऽसौ वयं ब्रह्ममयाः किल. । अस्माकं
गणराजस्तु स्वामी नस्माद्भजामहे ॥१५॥ एवं नस्य वचः शुत्वाऽनरुस्तं प्रणनाम ह्‌ । जगाद भक्तियुक्तः सूय तजस्विनां
पनिम्‌ ॥१६।। अरुण उवाच । गणङ्वाप्राप्तये नाथ वदापायं सुसौख्यदम्‌ । भवामि गाणुपरयन्च्‌ ४१. दवनायकः ॥{५॥
स्य उवाच । एकाक्षरदिधानन त भजस्व तु कादयप । हृदि चितामणि द्रा योगिवंययो भविष्यसि ॥१८॥ एवमुक्त्वा
ददौ तस्ते मत्रं गणपनः परसुः। स विधिं न॑ प्रणम्याऽसौ जगाम वनमुत्तमम्‌ ॥१०॥ त्रतपि तप उग्रं स गणराध्यान-
तत्पर; । योगमार्मेण वित्रदां साधयामास भक्तितः ॥२०॥ लतो योगीद्रवयः स बभूवे योगसेवया । चित्तं पंचविधं
त्यक्त्वा रसयुतः जपे रतः ॥२१॥ एव व्ष॑ानेष्वेनं गनषु द्विरदानन: । आययौ वरदाना् भक्तिसं भावितः परः ॥२२्‌
ततः सोऽपि गगनं न बुबोध महायशाः । हदिध्यानेऽस्य संलीनस्तच्र चित्रं वभूव इ ॥९३॥ संज्ञायुक्तं गणान रपरस्थं
स दद्य ह 1 पुनः सिद्ध्या च बुद्धया च युक्तं दष्टा खुविरिमतः ॥२४॥ हृदि ध्यानं परिव्यज्य नेतर उन्मील्य चारुणः ।
अपदयत्तं बहिः सोऽपि गणेद्रौ वरदायकम्‌ ॥२५॥ नतोऽतिहषेसंयुक्तः समुत्थाय ननाम तम्‌ । पुप्रून विधिसंयुक्तस्तृष्टावानम्य
दर्षत; ॥२६॥ यावत्‌ स्तोतु समारेभे तावत्तं रथसंसितम्‌ । रवि संज्ञायुतं दषा विस्मयं परमं थयौ ॥\२७॥ गृणशक्रूपया
तेन ज्ञात सर्वं सुदिना ! गणेकोऽ्य रषिः पोक्तो विकटत्वान्न संरायः ॥२८॥ नानामेदमयी माया तत्रात्मा मेदवजितः।
अनो विकटसंज्ञोऽयमात्माकारो गजाननः ॥२०॥ विकटरूपिणं सूर्य भजिष्यामि निरंतरम्‌ । कर्ठाां गणेराजस्य तेन

तु्टोऽयम॑जसा ॥३०॥ एतद गणेत्तेन रूपं सूर्याहमर्क परम्‌ । स्वकीयाभदभावाख्यं॑दर्दीतं मेऽत्र सां पतम्‌ ॥३१॥
तनोऽतिमक्तिसंयुक्तः साश्चुनेच्रो चश्बूव ह । नियम्यात्मानमानंदयुक्तस्तोन्र परचक्रमे ॥३२। । अरुण उवाच । नमस्ते गणनाथाय
तजसा पनये नमः। अनामयाय देवे आत्मने ते नमो नमः ॥६३॥ ब्रह्मणां पतये तभ्यं जीवानां पतये नमः । आखु-
वाहनगायैव सक्ताश्वाय नमो नमः ॥३४॥ स्वानंदवासिने तुभ्यं सौरलोकनिवासिने । चतुश्ुजधरायैव सदस्कफिरणाय

वलतः
<~

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

पान १२२

ख ॥३५॥ सिद्धिवुद्धिपते तुभ्यं संज्ञानाथाय ने नमः। विघ्रहत्रे नमोहत्रे हेरंबाय नमो नमः ॥२६॥ अनेतविभवाधैव
नामरूपप्रघार्णि । मायाचालकं सर्वेश सर्वपूर्याय ने नमः ॥३५॥ ग्रहराजाय दी्ीनां दीपिदाय यकास्विने ! गणाय
परेशाय षिघरेशाय नमो नमः ॥६८॥ विवस्वने भानवे ने रवये न्योनिषां पते । छवोदरैकदंनाय महोत्वटाय त नमः ॥ ।
यः सूर्या विकटः साऽपि न भदो ्टदयने कदा ! भक्ति देटि गजाम्य त्वं त्वदीयां मे नमो नमः॥४०५॥ रि स्नौमि त्वां
गणाधीका योगाकारस्वरूपिणम्‌ । चतुधा भज्य स्वात्मानं खेलसि त्वं न संदायः ॥४ १॥ एवं स्वस्य स्तुति श्रुत्वा विशये
रूपमादधे । वामांगे संज्ञया युक्तं गजवक्त्रादिविहिनम्‌ ॥४२॥ नं इष्टा प्रणनामायानूरूषसमम्विन; । न॑ जगाद गणा.
घीशो बरं श्णु हृदीम्सिनम्‌ ॥४३॥ त्वया करनमिदं स्तोत्रं सर्वसिद्धिपरदायकम्‌ । भविष्यनि न सदेदशिनिनं स लम्‌
परम्‌ ॥४४॥ सणुयाद्रा जपेद्वाऽपि नसय किंचिन्न दु भम्‌ । भविष्यति महापक्षिन्‌ मम संनोपकारकम्‌ ॥४५॥ गणेदावचनं
श्त्वाऽनृरुस्त प्रणिपद्य च । जगाद साश्रुनचः सन्‌ मरोमांचो गजाननम्‌ ॥४६। भमूरस्वाच । भक्ति देहि गणाभीरा नव
पावांबुजाश्निनाम्‌ | गाणपल्यभियत्वं म॒ सदा संगं महात्मनाम्‌ ।५॥ तथेनि नमधोक्त्वाऽसौ विक्रटोऽनक््म खयम्‌ ।
अनृरः खदसंयुक्तोऽभवत्तत्रैव संस्थितः ॥४८॥ ननः संस्थापयामास मृतिं गणपनेर्रजैः | मालुविनायक्र इनि नाम चक्रे
सुदृषिनः ॥४०॥ पूजयित्वा गणशानं सयं समागनोऽभवत्‌ । अरुणस्ने प्रणम्यैव व्रत्तानं कथयन्‌ परम्‌ ।५०॥ नैवं स्थापिनं
लच्रारूणो गणपति परम्‌ | अभजद्रभसंस्थ्च योगत्ांनिपनेऽभवन्‌ ॥५.१। एवं विकरटमादात्म्यं भालुविघ्रेठा्म॑परम्‌।
तदीयां शावनारस्यं कथितं सवसिद्धिदम्‌ ॥५२॥ श्णुयाद्यः पटेद्रापि आ्रावयेद्रा नर; किल । ख $र्सिनपल प्राप्यति
खानंदमवाञुयान्‌ ॥५३। |

॥ भमिति शरीमद्त्य पुराणोपनिपरि श्ीमनमोतरे महापुराणे पठ लंड विक्टचप्ति मालुविनायकचरितिं नाम निचत्वारिदत्तमोऽध्यायः । ।

शे > <<

५ 4 ५2 (7 2५ (> (4. <> (2 2
¬> ~ <
4 4 4, ५) ~~ = <> >^ >

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ आादिदक्िस्बाच । एकमेवाद्वितीयं यद्य बेदेषु शाक्तयः। तदेव विकटः पोक्तस्तेन माया प्रकारिता ॥ १
मायायां विभितं ब्रह्म विकटस्य महात्मनः। आत्माकारं च सवत्र भअ्रमस्थ जीवचाचकम्‌ ॥ २ संज्ञा जाता ततस्तस्य
विकरस्व परात्मनः । सा संज्ञाऽभुद्रवेर्माया माया खेटकरी परा ॥३॥ तस्यां बिषमयाद्रीयान्नाना जीवा बभूविरे । तेषां
सूतिकरः सोऽपि सूय इत्यभिधीयते ॥8॥ संज्ञया संयुतः स्यो ज्ञानहीनो बभ्यूव ह 1 तपस्तताप घोरं स गणस्य
महात्मनः ॥॥ दिग्यवर्षसहसेणेकाक्षरेण सुनोषितः । पसन्नस्तं ययो सोऽपि भक्तवात्सल्यकारणात्‌ ॥द।। उवाच तं रवि
देवो वरं ब्रूहि हृदीप्सिनम्‌। दास्यामि तपसा तुष्टो भवेदपि दुरखभम्‌ ॥५॥ ततो भानुरगणेरानं रा दषेसमन्वितः ।
संज्ञया सहसोत्थाय प्रणनाम गजाननम्‌ ।।८॥ पुनः पुनर्ननामाथ तं संपूज्य महायशाः ¦ करत्वा करपुरं संज्ञायुतः स्तोतु

चकमे ॥९॥ सूय उवाच । नमस्त विकटायैव मायामाधिकरूपिणे । वामांगे संज्ञया युक्त दक्षिणांगे च मानवे ॥१०॥
तयोगे गणाधीदा सिद्धिडद्धिपतिमतः । गजाननादिचिहैश्च संयुतस्ते नमो नमः ॥१६॥ एकमेवाद्धितीय यदर्य तद्वणये

9 | ऋ, $ वौदिपूल्य

कथम्‌ । धन्योऽहं सर्वभावन देवं दृष्टा गजाननम्‌ ॥१२। गजाननाय सवीदिष्रूज्याय परमात्मने । दर॑बाय सदा उयेषटराजाय
ते नमो नमः १ परेद्ाय महाविघ्रनाहानाय महात्मने । दुरात्मभ्यो महाविप्रदायकाय नमो नमः ॥ १२ अनाथाय
सनाधानां नाथाय सवदायिन । अनाथानां प्रणाधाय नाथनाथाय ते नमः ॥ १५) अनंतवि भवाधैवानंतमायाप्रधारिणे ।
बरह्मणस्पतय तुभ्यं कवये ते नमो नमः ॥१६॥ सूषकवाहनाचैव सवातरप्रचारिण। मूषकभ्वजिन तुभ्यं मचूर्रा नमस्तु त ॥ १७
दि स्मि त्वां गणाधीरा पंचचित्तप्रचाटकः । अतोऽहं प्रणमाम्येव तन तष्टो मव प्रभो ॥ १८॥ एवं संस्तुवतस्तस्य भक्त्या
रोमोद्रमोऽभवत्‌ । रुद्धकंठं पदरत्य॑तं गणेदास्तं जगाद द्‌ ॥१०५॥ श्रीगणेरा स्वान 1 मवायस्लवनं चदं सूवदं सं मविष्याति । त्वया
करनं पटेद्यशच शरुणयात्तस्य सवेदा ॥२० य॑ यमिच्छति तं तं ठु दास्यामि स्तीत्रपाठतः । संतुटाऽते ब्रह्ममयं करिष्यामि
मदामते ॥२१॥ दास्यामि त्वं वरान्‌ ब्रूहि च्यघुना मक्तिमोदितः। सखीकस्तान महामानो मम्‌ भक्ततर। मतः ॥९२॥ भालस्वाच |
प्रसन्नोऽसि यदा इट दहि भक्ति त्वदीयिक्ाम्‌ । ज्ञानं खाभाविकं देहि नानाकायक्रं प्रभो ॥२३॥ परं सामथ्यमतुरं देहि

स्वौत्मधारकम्‌ । मां कुरुष्व गणेदान गाणपल्यप्रियं खदा ॥२४॥ त्वं मे पुत्रो भव स्वामिन्‌ संसारे तारणात्मकः । लर त्वां
पत्र भावेन -मलिष्यानि निरतरम्‌ ॥२५॥ हृदये चिन्तसंस्थं त्वां सूतौ देवसखरूपिणम्‌ । तनां कृतकृत्यञ्च भविष्यामि

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

स. ६ अ. ४४ नि
वक

गजानन ॥२६॥ ओभित्युक्स्वा गणाधीास्तनोऽनधो न गोऽ मवत्‌ । सृयंस्ं चिद्य खस्थानं जगाम -पियया 9 ७ सवैः
सत्तासमायुक्तो ज्ञानवानरि्मैमे परम्‌ । असद्रह्य ननः सवं नानारूपम कर्पयत्‌॥२८॥ गणरावरदानन महीना बभूव ह्‌ ।
अमजत्तं सदा मानुर्भक्त्या योगीद्रवदिनः ॥२०॥ एकदा प्रियया युक्तः सरमार गणनायकम्‌ | नाभिसरासुरगवंण पोडिनो
चलवत्तरम्‌ ॥३०]। स्मरत्या समागनं नच्र गणज्ञ पुच्ररूपिणम्‌ । बाल्ट छरंडाध्रं वीक्ष्य न॑ पग्रच्छ वि मावसुः ॥३१॥ मूव् उवाच।
कोऽसि त्वं वद मां बाल गणेडाक्रनिधारक ! किमर्थमिह चायानः कि गणो भवान्‌ परः ॥३२॥ सुर्यस्य वचनं श्चुत्वा न॑
जगाद गजाननः । स्श्निजोाऽहं सुनो भानो नव विघ्नेश्वर; खयम्‌ ॥३३॥ पुरा दत्तो वरस्तेन पुच्रोऽदं न समागतः । पाटयख
पितम त्वं संज्ञया सह्‌ मानद ॥३४५॥ नस्य नद्रचने श्चुत्वा संज्ञया सह चाया । प्रणम्यापूज्य तुष्टाव अथवेिरसा
परम्‌ ॥३५॥ पनस्मिन्ननर नच्राऽऽजगाम सुरसत्तमः) नामिच्स्नं विन्ोक्यैव पपाल सविना भयात्‌॥३३॥ उत्थाय गणनायलं
जघान मु्टिवानतः । पानयामास भूम्यां स निर्जीव दैल्यपुंगवम्‌ ॥३.७॥ सूनं दैत्यं विल्टोक्यैवाऽऽजगाम सविता पुनः) नं
अणस्य स्थिनो दूर गणङान विमोहितः ॥३८॥ मोहितः म॑ज्ञवा सार्धं भानुस्तं ग्य पुत्रकम्‌ । लालयामास दर्पेण पुत्र भाव-
परायणः ॥३०॥ गणकामायया नच्र संज्ञा स्तन्थमपाययत्‌ । वरं दत्वा गनं पुच्रं वरदाख्यं चक्रार लम्‌ ॥४०॥ ननः सांऽर्नाहन
पुत्रो भावः संमच्िनोऽभवत्‌ । संज्ञया च नयोरदुदिहृदि संस्थो वभूव ह ॥४१॥ मा रोकं कुसनं नातौ न वियोगश्च म
कचित्‌ । मूर्तिं करत्वा सदा तन्र पूजयेधां निरंनरम्‌ ॥४२॥ ननस्तौ सावधानो तु नथा चक्रतुरादरात्‌ । भक्त्या गणपतिं

नित्थ भजतः परमन्वसै ॥४३॥ इवनय उचुः! कोऽसौ नाभिखसं्ञश्वासुरस्तस्य चरिच्रकम्‌ । बद रक्ते यदर्थ तु वरदः
संवभूव ह्‌ ।४४। आदिदक्निस्वाच । सर्योऽदृकारसंयुक्तो वभूव जीवनात्मकः । सर्वेषां दीिदानाऽ्रं मम दीभिकरो न
च [|| एवं बहौ गन काट चिस्नरूनो गणनायकम्‌ } यायां नस्य जज्ञऽयं तामिखः पुरुषाकरनिः ॥४>॥ त॑ दृष्टा हर्षितो
मातुः पुच्च मन हिनावहम्‌ । अंधकारकरं पूर्ण वरदस्तखुवाच ह्‌ ॥४५॥ भनुस्वाच | च्रियुणान्नभयं पुत्र भविष्यनि कदाचन ।
च्रे लाक्यराजञ्यमुग्रं न मया दत्तं विदापनः ॥४८॥ यद्यदिच्छसि नत्तत्त सफलं सवदा किल । भविष्यनि च तामिस्र नाम
भव सुभाग्यवान्‌ ॥४९॥ न परणम्य महाद्ैयः पातालमगमन्षुदा ! शुक्रण प्रसितैर्देयेः कनो राजा सुरद्विषाम्‌ ॥५०॥ सह
तमद संयुक्तो जिग्ये ब्रह्मांडमंडलम्‌ । राज्यं चक्रार दैव्य्लैर्महावलयुतो बभौ ॥५१॥ रविं तेजखिनं दष्टा वैरभावेन

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

संयुतः । अंधकारेण निलयं संछादयामास राक्तयः ।५२॥ निरर्थकं चकारासौ स्यं तेजखिनां वरम्‌ । नानायत्नपरः सू्ैस्तं
जतुं न हाराक्र ह ।\५.२॥ ततोऽदहकाररीनः स सस्मार गणनायकम्‌ । गणेरोन दतो दैत्य, सूय भावप्ररक्षणात्‌ 1*४॥
एतत्‌ सर्वं समाख्यानं सूर्यपुत्रस्य चेष्टितम्‌ । वरदस्य महादेव्यः सवैसिद्धिकरं परम्‌ ॥५८५] श्रुणुयादिदमाख्यानं पटेदरा तस्य
सर्वदम्‌ । भविष्यति सदा चाने ब्रह्मभुयपदायकम्‌ ॥५६॥

1 ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रट महापुसण षष्ठे खंड विकटवरदचरितं नाम चतुश्च खारिशत्तमोऽध्यायः ॥
"2 9 € <€
॥ श्रीगणेद्राय नमः ॥ आदिशक्तिस्बाच । एवं नानावताराशथ्च धृतास्तेन महात्मना । विकटेन महदेव्यः संख्यातुं नैव
कायने ॥१॥ भक्तिपियखभावेन भक्तानां विघधनादानात्‌ । कुरुते खावतारान्‌ स विकटः परमेन्वरः ॥२॥ मयूरक्चच्रमधुना
गच्छध्वं तच्र चाप्यहम्‌ । संस्थिता प्रूणरूपेणाच्र कलां शात्मिका खुदा ॥३॥ तच्र विप्रन्वरं भक्त्या सेवध्वं शक्तयः पराः ।
तेन योगीद्रवद्याश्च भविष्यथ न संरायः ॥४। विषयादिषु भावेषु मा चित्तं कुरुत प्रियाः । गाणरामागंमाभित्य भजध्वं
विकट परम्‌ ॥५॥ वेदादिषु गणेरास्य प्रीतिदं कम चोत्तमम्‌ । तदेव भक्तिसंयुक्ताः कुरुध्वं नित्यमादरात्‌ ॥६॥ गणेक्रामूतैश्च
हृदि चिननं कुरुत पिया; ! मानसीं बाद्यप्रूजां च गणेङप्रीणनाय ताम्‌ ॥५॥ विषयेषु विरक्तत्वाद्िकटा भक्तिरुत्तमा ।
गणेदो सक्तचित्ता सा करव्या नित्यमादरात्‌ ॥८॥ स्र उवाच । एवसुक्त्वा ददौ ताभ्यो मंत्रमेकाक्षरं परम्‌ । सविधिं
गणराजस्य तत्तो मौनं समादधे ॥९॥ प्रणम्य शक्तयः सवास्ततस्तां भक्तिखंयुताः । महाकाटीसुखा दक्ष ययु; क्षें
मयूरकम्‌ ॥१०॥ मयूरके तच्र देवीं ददृशुस्ता; सुहर्षिता; । प्रणम्थापूज्य तां दुहि ततस्तेपुस्तपो महत्‌ ॥११॥ रातवपं गते
तासां पुरतो मयूरेश्वरः ! समाययौ ततस्तां ताः प्रणखरैषसंयुताः ॥१२॥ पूज्य नानाविधैरदेवसखुपचारिमनोरमेः ! पुनः भरणम्य
विचरे तुष्टुवुः करसंपुखाः ॥१३॥ महाकारीमदाक्ष्मीमदासरसतय उचुः । मयूरे्ाय विध्रेराय भक्तविघ्हारिणे । विघ्रदान्ने
ह्य भक्तभ्यो गणेद्याय नमो नसः ॥१४॥ लंबोदराय देवाय सूषकध्वजिने नमः । अनाथानां सनाधाय नमो नाथाय ते नमः
॥१५॥ परेशाय महेशेभ्यः सिद्धिदाय गजानन । अनताय सदा स्वेभ्य; सवेदाय नमो नमः ॥१६॥ ब्रह्मणां पतये तुभ्यं सदाः

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

जना

स्प व व्ठय सः
शांतिमयाय च । रांतीनां शांतिरूपाय परात्मने नमो नमः ॥१७॥ देरयाय नमस्तुभ्यं कवये कविरूपिणे । कचिभ्यः
पददात्रे च कवीडाय नमो नमः ॥१८॥ सिद्धिवुद्धिवराभेव सिद्िबुद्धिषदायिन । सिद्धिवुद्धिभरचालाय तद्रूपाय नमो नमः
॥१९॥ मायामायधिकचिहायैः परखलक्रस्वरूपिण ¡ योगज्ांनिस्छ मावाय दांनिदाय नमो नमः ॥२०॥ राक्तय भानव तुभ्यं
विष्णवे दांकरात्मन । नानारूपधरायैव सेलकाय नमो नमः ॥२ | कि स्तुमस्त्वां गणाधीरा यत्र शां निं पटेभिरे । वेदादथः
शिवायाश्च नमामो मयूरध्वज ॥२२॥ भक्ति न ददि सर्वेरा वासं क्त्र त्वदीधिकरे। नयेति ना गणाधीगो हयगदद्धक्तिय॑चिन,
॥२३॥ इदं स्नोन्नं पठथस्तु श्रणयात्‌ स लमेत्‌ परम्‌ । इट शत्वाऽखिन्ान्‌ भोगान॑त खान॑दमाप्नुयात्‌ ॥२४। पयं दक्ष महचिच्च
चरितं कथितं मया । विकटस्य ममसिन स्‌ वसिद्धि प्रदायकम्‌ ॥२५॥ नानेन सण किचित्‌ सवद कुचर वनते | साक्ताद्रह्यपरदं
परणं लच्र किं वर्णयाम्यहम्‌ ॥२६॥ हदं विकटमादात्म्यं श्रृणुयाद्यो नरोत्तमः । श्रावये पठत्सोऽपि सर्वसिद्धि वाप्नुयात्‌
॥२॥ एकमावनेनं नित्यं यः कुर्यात्‌ स मनो परः| साक्षाद्विकररूपः स दर्शनात्‌ पावनो णाम्‌ ॥२८]। यावंति माधना-
न्यव साधयेत्‌ परमाष्टनः । इहानवारं ल मत्‌ पुण्य खंडस्यास्य श्रवाच तत्‌ ॥२९॥ इष्टापूर्नादिकं यस्तु क्याद्रक्तिसमन्विनः |
तस्माच्छतगुणं ण्यं अवणादस्य संलमेत्‌ ॥२०॥ पुराणो पपुराणानि सेतिहासानि नित्यशः । श्रूणयाच नन; पुण्यमनेन
स्याच्छताधिकम्‌ ॥३१॥ बहुना किसुक्तन यत्र ब्रह्मपति; षरः। वणिनो विकरस्नेन समं क्षि संभवेद्ठद ॥३२॥ सृत वाच |
एवसुक्त्वा महायोगी मुद्भलो विरराम ह । दक्षो हषयुनोऽत्यतं प्रणनाम च सुद्धलम्‌ ॥३२॥ मया संपूण भावन कथितं ते
द्विजोत्तम । कामनारकरं पूर्ण विकटस्य चरित्रिकम्‌ ॥३४॥ धमीर्रकाममोक्षाणां ्ह्मभरूयस्य दायक्रम्‌ । नानन सदह
किंचित्‌ किं भूयः ओ्ओतुभिच्छसि ॥२५॥

।} ओमिति श्रीमदान्त्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्रले महापुराण षष्ठे खंडे पिक्टचरिति विकटचरितिसमाप्रिवणनं नाम पंचचच्ार्रिदत्तमोऽध्यायः |
>> 3> ॐ >> €<
॥ इति श्रीसुद्भलपुराणे षष्ठ; खंडः समाप्तः ॥

॥ आीगजाननापणमस्तु ॥

व क्ल_____ € ०4८7 < नञ ८05 ए ००५24 ९ 29 > 2९42 त €, 9 स 9 स €> = 224242२ ६757 रव् 422१4५42 ६25 15512
00 72 2 २ ध + 4-ॐ- 2 वदद 252
~~~ ______-___~-~~~~~~ "र ~ ष न

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@4111211.011

खं ७अ. १ वा-क वक्ष नाक नाज पान ९ कन र्
4.1.11...

॥ श्रीगणेराय नमः | शौनक उवाच । विकटस्य चरित्रं वै श्चुत्वा सूत महामते । दरषितोऽहं विरोषेण ब्रह्य भूयप्रका रकम्‌ ॥\१॥
यत्किचिद्धणराजस्य चष्टिनं उयासदिष्यक । तदव ब्रह्मसायुञ्यदायकं नाऽत्र संशयः ॥२॥ घन्यं नाग्यं सुनीद्राणं मदीय
येन त द्विज । दरेनं साधुरूपस्य जानं योगप्रदस्य च ॥द३] योगब्रृष्िमयीं गाधां च्युनां त्वन्सुखमेघततः । पीत्वा
न यामि तसिं च सुधां पीत्वा यथा नरः ॥४। अधुना कृपया ब्रहि विघ्राजस्य चितम्‌ । ममासुरविनाराख्यं
ब्रह्मप्रापिकरं परम्‌ ॥५॥ नून उवाच । सुद्भलस्य मुखात्‌ पुण्यां कथां श्रुत्वा प्रजापतिः } विकटस्य पुनरस्तं च जगादैव सं
हर्षितः ॥8॥ दश्च उवाच । धन्यं स जन्म क्रमादि यन नऽभूत्समागमः। वदसे योगदां पूर्णा कथां योगीद्रवंदित ॥9॥
आंगिरसङ्कटः साक्चायोगरूपधरः प्रभा । त्वं जानाऽसि न संदहः कुलतारक एव च ॥८॥ अधुना बद माहात्म्यं विघ्ठराजस्य
सवेदम्‌ ! श्रुनं विकटमादात्म्य न नृप्नाऽ्टं तु सुद्र ॥९॥ कीदशं ब्रह्म तस्याऽपि किमथ दहधारकः । कि कमो कुचर वासः
संतिष्ठते विघ्रनायकः ॥१०॥ कस्य दैत्यस्य दनाऽसौ चरित्रं चद सवेपम्‌ । वि्रराजस्य सर्व तु विचारेण मदात्मनः ॥११॥
युदक उवाच ! दक त्वं योगिवद्यश्च भविप्यसि न संरायः। कथां श्रुत्वा गणद्ास्य प्रीनिः संवर्धते यतः ॥१२॥ समासेन
प्रवश््यामि विघराजस्य सौख्यदम्‌ । चरिचनं शुणु भावन सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥१३॥ अच्र ते कथयिष्यामि पुरातनभवं परम्‌ ।
इतिदासं कडयपस्य दित्या; संवादसंयुनम्‌ ॥१४॥ महासरौऽदिनेः पुत्रौ दिरण्यकशिपुमदान्‌ । हिरण्याक्षो हतो पूर्व
विष्णुना मायया परौ ॥१५॥ ननोऽनिद्ोकसंयुक्ता दितिः कर्यपमाययौ ! सेवायां निरता तस्य नित्यं भक्तिपरायणा ॥१६॥
एवं बहौ गते काले काडयपस्तोषमाखयो । तासुवाच वरं ब्रहि ततस्तं सा जगाद ह्‌ ॥१.७॥ दितिरुवाच । मम पुत्रौ इतौ तेन
विष्णुना मघवाधतः । अत इंद्रसपुच्र मे वदिं तुष्टोऽसि करयप ॥१८॥ तस्यास्तद्वचनं शरुत्वा रोकयुक्तो बभूव ह । अहो
साधुचरित्राऽपि खी विश्वास्या न केनचित्‌ ॥१०॥ अधुना फ करिष्यामि धमपालकणत्तमम्‌ । साधु य॒णयुतं पुचमिद्र
रक्षामि वै कथम्‌ ॥२०॥ अतो विघ्रश्वरं स्त्वा तां जगाद प्रजापति; । तरतं कुरु परयत्नेन वष॑मान्रं मदाखले ॥२१॥ तदा ते
भविता पुत्रो ईैनेद्रस्य न संशयः । छिद्रं मा कुरु भावेन ब्रते विघ्नयुताऽपि चेत्‌ ॥२२॥ एवमुक्त्वा गणेरा स ध्यात्वा रेने
तया सह । नस्यां वीयं समाधाय व्रतं द दो. सखुपुच्रदम्‌ ॥२३॥ पणस्य स्वगं सा तमाययौ दषंसंयुता ! बतं चकार यत्नेन
नियम्या प्रजापते ॥२०॥ तत इद्रेण छत्तातो ज्ञातो नारद्वाक्यतः । गणे मनसि ध्यात्वा निभ्वासं स सुमोच ह ॥२५॥

व ट्य 444

~ ट्छ
मुः पु. १

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

स्व. 9 अ. १ पान्‌ र

व

--------------------------------------

ततस्तस्य हृदिस्थो वै विघ्राजो मतिं ददौ । इद्रस्तामाययौ दर्वीं मातरं सवनोत्छुकः ॥९२॥ पदेति सिषवे नित्यस
ब्रतनयुक्तां प्रणम्य ह । छिद्रदरी प्रजानाध भक्तियुक्तः प्रतापवान्‌ ॥२.अ] नवमासा गतास्तघ्च तथापि ष्छद्रक परम्‌)
विन्न ददद सोऽपि विहत्मोऽभरत्‌ सर्वर; ॥२८॥ विध्रराजं हृदि ध्यात्वा चिनायुक्तः सुगाधिपः। ना सिषव युनो
भक्त्या सदा नन्मयचनसा ॥।२०॥ दशाभिर्दिवमेन्यने वर्षं नत्र गतं क्रिक । ननोऽनिनापसंयुक्तः किं भविष्यति
विहलः॥४०॥ ननो विघ्रकरो विघ्नं चकार परमाद्रुनम्‌ । स्वयं मा मोदिता देवी भ्रांना जाना सदषतः ॥>१॥ विचारमक्ररा चत्त
वरते संवत्सरो गनः! किचिव्यूना च म वाञ्छामनिद्राजाना न सहायः 1३२ हित्वा त्रिलोकगं राज्य सुन एर्‌ करिष्यन)
ममोदरानं समत्पन्नः कृलक्रत्याऽग्मि मापनम्‌ ॥३६। ननोऽनिनिद्रया दवी पीडिना मस्तकं खदा 1 जानुमध्य ममाक्रृत्य
सुष्वाप मोदमयुता ॥३४५॥ दिवम निद्रया नस्या त्रत भद्रं वभव ह। जानुमध्य शिरस्ेन द्भ चिद्र सवभृवतु; ॥ >
हृद्रस्नां नारीं दृष्टा दर्षिनोऽभृद्धजाननम्‌ । स्खृन्वा वञ्च समागह्यादर विवा मायया ॥>>॥ नच जायु गन्‌ तत्या
दवनायक्छः । चकार नस्य वञ्जरणं सत्र ्यडामि वैरनः ३५ नपमाग्रण ददेन्याः सन मभार नधाप्यदा } रूद्‌ मुप्रददस्था
गभस्नजस्वि्नां वरः ॥३८॥ दष्टा विम्मिनचित्तः म रमन्ता विघ्रश्वरं पुनः] पकक सप्तधा क्रल्वा सस्थना बञ्जधारया ॥६.५॥
नथापि न ममाराऽ्मौ गमः परमपावनः ) नवददधरा चत्वा र्गाद भयविहन्यः 1५०} जगाद मघवन म गमा दास
सरेश्वर । किमर्थं ्रानरस्न वै वयं सवं न मंरायः ॥५१॥ तषां नद्रचनं श्ुन्वा पुनरिन्द्र उवाच नान्‌ । वरभमाव परित्यज्य
भविष्यथ दिवौकसः ॥५२॥ नथनि तः करनं नच्र वदिखिः समाययौ ] ननो दिनिः प्रजानाथ जजागार गुरोच द ॥४॥
एनस्मिन्ननर नच पुच्रान मा सुषुव परान । क्ानपचारात्कास्तु चीश््य चद्रमवाच सा 1४४५} दिनिस्वाच। र ॥ अह्व
पुत्रा प्रः संकत्पिनोऽभवन्‌ । वद सत्यं मद्ाभाग चज्वानामि सुरश्वर ॥४५.।। ह उवच | मया ज्ञान त्वद्य यचा्त
मऽत्र नाराकम्‌ । मानस्तदथमायानः सवाध न न संदाय ॥४६॥ चिद्रं दृष्टं त्रत मातस्नन एतत्‌ करल मया । चज्जण जट्र्‌
गत्वा गर्म छित्वा बहिर्मनः ॥४५॥ नपोवटनैव नव न श्नास्त खता इम } स्वय प्राणधरा जाता वायक न्तु {हं ॥(*४८॥
तान्‌ गद्य मघवा स्वर्ग जगाम न रादाप सा। सत्यनाषणसंयुक्तमिद्रं तुष्टा वश्व ह्‌ ॥४९॥ कदा दत्यान्‌ समालाक्य

2।<८1720021108@2411811. 011

2।.८1120021108@2411811. 011
[य णक ष्य
2 वा ७अ.र्‌ पानं द

1 113

दीनान्‌ शोकपरायणा । पुनः कदयपमागत्य प्रणनाम पतिव्रता ।५०॥ जगाद तं सृदुःखेन युक्ता पजापति वचः । विनयेन
समायुक्ता स्वाथमोदयुता परा ॥५१॥

| ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनियदि श्रीमन्मौद्रट महापुराणे सप्तमे खंडे विन्नरजचरिते दवितिशोक्वणनं नाम प्रथमोऽध्यायः ॥
अ

। श्रीगणेशाय नमः ॥ दितिस्वाच ¦ खामिन्‌. पुत्रौ मनावादौ पुनस्त्वद्वरदाननः। पुत्री जातो महद्रस्य (मच नानाखरूप-
धृक्‌ ॥१॥ दैत्या दुःखयुना नाध तदथ कि करोस्यहम्‌ । निष्फला म समारना नवल स्म्‌ निरतरस्‌ ॥२॥ स्तुधान त्वाय
मे नाथ समर्थे इुःखमीदङम्‌ । मया प्रा्ध विहषण [कर कराम वदस्र माम्‌ ॥२॥ पुच्रपौच्रदसयुक्तः ससारः परिकीतितः

स एव त्वयि संस म निष्फलः प्रबभूव ह्‌ ॥४ो सहर उवाच । तस्यास्तद्चन श्रुत्वा खन्नायास्ता प्रजापत; | जगाद
स्मयमानः स योगींद्र; परमाधेचित्‌ ॥५॥ कद्यप उच । मा खद कुरु कट्य्ण कमणां गतिरीदरी । संसारो दुःख-
मोहादियुक्तः रात्र निगय ॥>॥ दैत्याः पापसमाचारा दवाः; पुण्यतरना मताः । पापना न सुख दवि च्छाश्वतं वेद
वादतः 119॥ कथन वदचादषु कचन सत्यमब तत्‌ । भविष्यति न संदहो ममतां तच्र मा कुरु ॥८॥ पुत्रा जाता; प्रिये
ते ये तेषां पुच्रादयः स्मृताः । एवं परपरा जाता भविष्यति नरतरम्‌ ॥*॥ न चदाच्छद्तात्‌ तु भव्यां कडाचन ।
दैत्या सत्युयुनाः प्रोक्ताः किमथ आ्राम्यस वृथा ।॥१०॥ कड्यपस्य चचः श्चुत्वा ॥द्तस्त पुनरन्रचात्‌ । चाकसतप्तगाच्रा सा
परति तेजखिनां वरम्‌ ॥११॥ दितिस्वाच । स्गरष्टकतो खय साक्षाच्च समथा न सराय; । अक्रत कतुमीद्राश्चान्यथा कतुमपि
प्रभो ॥९द्‌। ममनां सवभावेषु त्यक्त्वा त्व योगेसत्तम । संस्थितोऽस यथा वदवाद ज्ञात्वा महामत ॥६३॥ अहं
मोहसमायुक्ता सदा तापच्रयान्वता । दहाम ममतात्वागमाग म ब्रुं मानद |॥१४॥ चन शाति समाटस्य स्थास्यामि
दाहषजिता 1 तत्सुखनव वतु नाव यत्ताददाीं कुर ॥१५॥ तस्यास्तद्रचन श्रुत्वा कद्यपो दयया युतः । रालतिमागोधमेव
तां जगाद इदषसयुनः ॥ १६॥| कश्यप उवाच } अच्र तहं बदेष्यामीतिदहटास च पुरातनम्‌ । त ज्ञात्वा ततयुक्त त्व माज-

स

क

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.6011

ख. ७ अ, र
क 4444

ष्यसि गजाननम्‌ ॥१.५। दिमाचटसुता जाना पार्वनी भगिनी च ने | तपसाऽऽराधिना तन महामाया परात्परा ॥१८॥
हिमाचलं समाभित्य रिवो ध्यानपरायणः} नलनाप नप उग्रं स गणकं चित्य सवदा ॥१०॥ अत्रागत्य महरानं पार्वती
सेवनोत्सुका । पनिं ज्ञात्वा विदाषेण सिंघव यनसंयुना ॥२०॥ मादव विदित्वा तां मनसि कोधमादधे } मामु्धघ्य
गता दक्लाष्वर चथ विङपनः ॥२१॥ स््ाज्ञारीना न याग्या वै पल्ली बद भरकीनिनम्‌। अनः पलीविरहीनः सन्‌ भजश्हं
विच्नपं सदा ॥२२॥ एवं मनसि संधाय न तां मन महेश्वरः । समागतां तया सोऽपि भाषणं न चक्रार ह ॥५३॥ नतोऽति-
लेदसंयुक्ता पावनी ने मदृश्वरम्‌ । मिप भक्तिसंयुक्ता नियमस्था सुरूपिणी ॥२४॥ दाव भावस मायुक्तां नित्यं सेवा-
परायणाम्‌ । जगाम पवनाद्रीश््य पनिमनावकरीं शिवः ॥२५॥ गन सदादिवं वीक्ष्य पार्वती रोकसंयुना ! दहत्यागे
समारब्धा सस्मार द्विरदाननम्‌ ॥२६॥ नस्य म्मरणमाच्रण स्षतिजाना परा हदि । विचारमकरोचित्त शिवा दुःख-
समन्विता ॥२9॥ मां न्यक्वा शंकरा दवा गनो मानममन्विनः। न व्रृणोनि कदाचित्‌ स निधितं शंकरेण नत्‌ ॥२८॥
वेदे संकथिनं वाक्यं नपसा दमं कदा किंचिद्धवन्न नं दवं नपस्ाऽऽराधयास्यहम्‌ ॥२०॥ एवं निश्चिय सा दवी तताप
लप उत्तमम्‌ । ध्यात्वा सदाशिवं नित्यं वनस्था सण्िंयुना ॥३०॥। पंचाक्लरविधानन नोषयामास राक्ररम्‌ ! टदिगपूजापरा
देवी नानातपःपरायणा ॥३१॥ णवं वह गन कान न तुनाप सदादहिवः 1 करोधयुक्तः खभावन न तां मन कदाचन ॥३२॥
तलो विभ्ेशवरं दवी मंत्रणौकाक्तरण च 1 नोपयामास नै ध्यात्वा नित्य प्ूजापरायणा ॥३३॥ व्यक्त्वा सदादिवं देवी
रणेशभजन रना । ननः म्बन्पन करान शिववुद्धिश्वचाल ह ॥३४॥ श्रावण शुक्पक्च सा चतुर्यी मन्मयं परम्‌ । कृत्वा
गणश्वरं नित्य पूजयामास भक्तितः ॥३५॥ बायुमाच्राठाना दवी नां मृतिं भावसंयुना । पल्य ध्यानपरा भूत्वा जजाप
मंत्रसुत्तमम्‌ ॥३२॥ पुरखरणमागेण मंत्रं जजाप नित्यदा । नलस्तां शंकरो दवो मनसा संगनोऽभवत्‌ ॥६५॥ रिवश्चितां
चकारेवं दवी तपनि संख्िना । अधुना नां गमिष्यामि मदं नियमान्विनाम्‌ ॥३८॥ देदशरृदपराधरैश्च संयुक्तो जायते
कदा । अनः क्षमापनं क्त्वा वरिष्यामि न मंरायः ॥३०॥ एवं विचार्य देवास्तां ययौ पार्वतीपतिः । दृष्टा अरमयुनां देवीं
विस्मिना माहिनाऽभवत्‌।\४०॥ ब्रह्मचारिसरूपण निंदयामास राकरम्‌ । सा नं करोधयुता भत्स्यं नियौ वनगाचरत्‌ ॥४१॥
ततोऽतितोषसंयुक्तः रांकरो रूपमादध । खक्रीय॒॑तद्िलोक्यैव ननाम जगदंनिका ॥४२॥ तुष्टाव तं महादेवं ततः स

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

वरदोऽभवत्‌ । जगाद मोहसंयुक्तः पावंतीमीभ्वरेश्वरः ॥४३॥ शिव उवाच । वरं ब्रणु महाभागे तपसा विजितस्त्वया )
दास्यामि नाच संदहस्त्वदधी नोऽहमादरात्‌ ॥४४। त्वदाज्ञावदहागो भूत्वा स्थास्यामि नित्यम॑जसा । नायी मे भव कल्याणि
पतिस्तेऽदहं पुरातनः !18५॥ पर्वत्युवाच । यदि प्रसन्नभावेन वरं दास्यसि हांकर । तदा मे पितरं गत्वा भायां याचयसख
माम्‌ ।४द।॥ पतित्रतात्मकं धर्म दहि मे विघ्रहीनकम्‌। तेन तुष्य महादेव त्वयि नित्य परायणा ॥2७ शिब उवाच ।
त्वयोक्तं सफलं सर्द भविष्यति न संद्रायः। पित्तरं याचयित्वा ते त्वां बरिष्यामि निधिनम्‌ ॥४८॥ अद्यो तपो दहो
धैर्यमतस्ते देहजो मल; ! सर्वपूज्यो महादवि भविष्यति न स॑राथः ।|४०॥ कश्यप उवाच । तस्मिन्‌ दिने तृतीया तु माद्री
शुदा बभूव ह । शिवेन संयुता देवी गणक्छानं पुप्रूज ह ॥५०॥ तनश्चतुधिकरायां सा होमं चक्तार हषिता । पंचम्यां
ब्राह्मणैः सार्धं पारणं जगदंबिका ॥५१॥ महोत्सवयुता देवी मूर्तिं तां ग्य हर्षिता । जटे चिक्षेप विघ्रं प्राथयामास
यन्ननः ॥५२]) ततः हिबो जगामैव खस्याने हषैसं युतः । गत्वा प्रणम्य पितरं पावती संस्थ्ताऽभवत्‌ ॥५६

| ओमिति मदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे सप्तमे खंडे विघ्नरजच सिति रिवपार्बतीसभागमो नाम द्वितीयोऽध्यायः }!
न > € €

] श्रीगगेदाय नमः | क्यप उवाच । गणेदाब्रतपुण्येन मोदितः शंकरः सदा । तन्मना अभवदेवो विप्रवेषधरो वभौ ॥१॥
हिमाचल समागम्य स्पत्वा विघ्नेश्वर हिवः । नानाकलां प्रददयैव मोहयामास तं क्षणात्‌ ॥२॥ हिमाचलो जगादैव वरं
वरण यमिच्छसि । दास्यामि मदधीनं चेन्नात्र कायां विचारणा ॥२॥ दज उवाच । उमां देदि नगाधीदा नान्य याचे वरं परम्‌]
ततः स खेदसंयुक्तस्तुष्णीमेवाऽभवद्विरिः ॥४॥ तं चातिरोकरसंयुक्तं दष्ट्वा जगन्मयी ! उमा तं देहि मां तात रिवोऽ्ं
नात्र सहायः ॥५॥ ततः स हषितोऽत्यत॑ददौ तस्मै सुतां भिये । शिवः स्वस्थानमागम्य देवैः संमानितोऽभवत्‌ ॥६॥
लं शुभं समालोक्य पूजयित्वा गजाननम्‌ । देवादिभिः; समायुक्तः पर्वतेरं ययौ दिवः ॥७॥ दिमाचलः प्रसन्नात्मा

ओ, ७.९ ~

विवादहमकरोच्ततः । दिवयो भक्तिसंयुक्तो ब्राह्मणैरेव पारः ॥८॥ दिवां गृद्ध महेरानः कैलासमगमत्‌ स्वयम्‌ ¦ तया रेमे
वः तलत

-~--~-~

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

महायोगी तनः स्कंदो बभूव ह ॥०॥ गणान समाराध्य नारकं दैत्यनायकम्‌ । जघान सुखसुयुक्तं चकार सचराचरम्‌
॥१०॥ रिषः इाक्त्या समायुक्तो मादिनो मायया शरम्‌ । तद भीनस्वभावनाऽनिषठजनित्य महासनी ॥११॥ कदाचित्‌ पावती
देवी सखीभिः सघ्रना {स्थिना । पनसां धारयामास धन्या सवमावनः {१२ दिवं त्यक्त्वा द्य 4 ।
दहं त्यक्त्वा पुनर्जाता दिमाचन्ह सुना ।॥१२॥ दवोरो मां ननस्त्यकत्वा शंकरः पवेतानर । गतः स्वयं स याचित्वाऽदरणोन्‌,
मां पिन प्रथुः १९ कि त्यक्त्वा मां गतः रंसु: किं पुनयोचिना छन } अधुना मदधीन स चनेन नात्र सराय; ॥१५
मदीया ममना सर्वा पूर्णा जाना विञाषनः । मानिनीनां रहस्यं तु मया संरक्षितं भवत्‌ ॥१६॥ एवं मनसि चण
धन्यात्मानं नमात्मजा । मेन नित्यं ननः मवी; मख्यम्नां वचनं जगुः ॥१७ सख्य उचुः । धन्या त्वं मानिनीमध्ये मानो
जित्वा तु शंकरम्‌ । तपसा रक्षिना दवि न्वदधीनः रिवोऽभवत्‌ ॥१८॥ नच्डृत्वा जगदंबा साऽनीव मानयुनाऽभवत्‌ ।
हास्यं चकार नन्रैव निरं दवि बभूव द ॥१०॥ नस्या दास्यात्‌ समुत्पन्नः पुरुषः काममन्निनः । ममनामा मदाभागो
महान्‌ प्बनसन्निभः ॥२०। मा दृष्टा विरिमिना उवी सश्वीभिस्तसवाच द । कन्व कस्मादिदहायानः कंस्य कि च चिक्रीपसि
॥२९॥ पुर्य उवाच । नव दास्यात्‌ समुत्पन्नं पूतं मां विद्धि मानद ] आज्ञां कुरु क्रिप्यामि त्वदीयां सवभावनः ॥२२॥
पा्रलुवाच । मथा मान; क्रः पूर्ण; नस्मान्‌ न्वं निमनः स्थम्‌ । ममनामा मवस्वाद्य पुच्र मानपरायणः ।२२॥ गणां भज
भक्त्या त्वं सन सर्वं पदास्यनि । नन सर्वच्र विश्वस्मिन्‌ विख्यानः प्रभविष्यसि ॥र४॥ ननस्तस्मै महादवी ददौ मंत्र
षडश्चरम्‌ । गणरास्य प्रह्येण विधियुक्तं मुना मा ॥२८॥ स्र नां प्रणम्य दवीं नपे वनमाययौ । नच्राऽऽजगाम दैत्यः
सावर कालचादिनः ॥२६॥ पप्रच्छ पार्वनीपृच्रस्तं दष्टा को भवानिति । किमथेमिह सयानो वद मे कारणं महत्‌ ॥२५॥
शंबर उवाच ¦ विद्यां दातुं महाभाग समायानोऽदमादरात्‌ । समधेस्त्वं लया नित्य भविष्यसि न संशयः ॥२८॥ एवमुक्त्वा
महादैत्यो विया नानाविधं ददौ । आसुर नां ममो नाम साधयामास यत्नतः ॥२९॥ साधयित्वा स्वयं विथ्यां कामरूपो
बभूव ह । नानासाम्धसंयुक्तस्तनो बै हर्पिनोऽ भवत्‌ ॥३०॥ हांबरं पणिपत्यैव जगाद वचनं दितम्‌ । भक्तियुक्तखभावेन
करनाजलिरुदारधीः ॥३१॥ ममासुर उवाच । त्वया कृतं महाभाग महत्‌ कार्य मदीयकम्‌ 1 अधुना शिष्यभ्ूतं ते काधि मां
कि करोम्यहम्‌ ॥३२॥ रवर उवाच । गणे राक्तिदत्तन म॑चेणाराध्य मानद । ब्रह्मां डराञ्यसुग्रं तं याचयस्व महाप्रखुम्‌ ॥२३॥

2।.८720021108@24111811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

„~ ~ ---.---~----~---~-~~=--~~----~---~------~--~=---------~------ कि नन धि क प च

तच्च तत्त्वं भूतन मे सत्यु मैवेत्‌ प्रभो । याचस्व सर्वभावेन नान्यं कचिद्वरं परम्‌ ॥३०॥ वरान्‌ ध्वा महानाग मद्गेहे
संगतो भव । पश्चात्‌ किचित्‌ रष्व त्वमिति यचेऽ्हमादरात्‌ ॥३५॥ तथेति रंबरं सोऽपि ममनामा जगाद ह । रोवरः
स्वगृहं गत्वा हर्षयुक्तते बभूव ह ॥३६॥ ममस्तत्र समासीनस्तपस्तेषे खुदारुणम्‌ । वायुमाच्रादनो देवि ध्यात्वा हदि
गजाननम्‌ ॥६अ। दिव्यवषैसहस्रण प्रसन्नो गणनायकः । प्राणदाषं मम॑ तत्र ययौ दातुं वरान्‌ स्वयम्‌ ॥३८॥ आगतं
गणनार्थं स न बुबोध महासुरः । भ्यानसंस्थं गणाधीख्स्तखुवाच दयायुतः ।|३९॥ श्रीगणेश उवाच । वरान्‌ ब्रूहि महाभाग मम
ते हृदि संस्थितान्‌ । दास्यामि तपस्त तुष्टो म॑न्रसेवननः परम्‌ ॥४०॥। गणेद्रावचनं शुत्वा मम उन्मील्य रोचने । पदयन्‌
विनश्वरं सोऽपि सत्तायुक्तो बभूव ह ॥४१॥ उत्थाय तं नमस्कृत्य पूजयामास भक्तितः । पुनः प्रणम्य त॑ स्तोतु स्तो
सोऽपि समारभत्‌ ॥४२॥ ममासुर वाच । नमस्त गणनाधाय गणानां पतये नमः । गणपदपदात्रे ते गणरूपप्रधारिण ॥४३॥
विघ्रानां पतये तुभ्य विघ्नानां विप्ररूपिण । भक्तानां विप्रहत ते इतरेषां प्रहारिणे ॥४२॥ अनाथानां पभणानाथ नाधाय
नाथदायिने । नाधानां नाधरूपायानाधाय तु नमो नमः ॥४५॥ ब्रह्मणां पतये तुभ्यं ब्रह्मभ्यो ब्रह्मदायिने । ब्रह्मणे
बराह्मणानां च पालकाय नमो नमः ॥४२॥ अमेयराक्तये चैव शाक्तिरूपधराय ते ! दाक्तिभ्यः राक्तिदात्रे ते रक्तिाक्ते
नमो नमः ॥४अ॥ परदाय परेभ्यस्तु परपवप्रदायिने । पराय पररूपाय परात्पर नमोऽस्तु ते ॥२८॥ जयेष्ठराजाय ज्येष्ठेभ्यः
परपदपरदायिने । ज्येष्ठाय ज्येछदीनाय मात्रे पित्रे नमो नमः ॥४९॥ विद्रेश्वरान॑तविहारकारिन्‌ स्वानंददात्रे सकलानुगोप्त्र ।
सिद्धे बुद्धेः पतये परात्मन्‌ देरव सर्वन्न नमो नमस्ते ॥५०॥ किं स्तौमि -योगमरदमेकरद॑तं योगस्वरूपं परमार्थभूतम्‌ ।
स्तोतुं न छक्ता; भभव॑ति वेदाः शंभ्वादयो योगिन एव इंडिम्‌ ॥५१॥ धन्योऽहं सवेभावेभ्यो दषा देवं गजाननम्‌ । अगम्यं
योगिनां साक्चात्‌ क्रतक्रत्योऽदमंजसा 1५२॥ वरदोऽसि गणाधीदा तदा मे तत््वभि; कदा । न भवेत्तद्भवेभ्यो वै मरणं
त्वत्प्रसादतः ॥५२ यद्यदिच्छामि तत्तन्‌ मे सफलं वतु प्रभो । आरोग्यादि समायुक्तं मां कुरुष्व गजानन ॥५४॥ राज्यं
ब्रह्माडमोलस्य देदि मे बाज्छितप्रद । संग्रामे न समं तच्च किचिद्धवतु विघ्रप ॥५५॥ सदा विजयसंयुक्तमजेयं दांकरादिभिः।
मां कुरुष्व गणाधीदामोघदाख्प्रधारिणम्‌ ।५६॥ श्रीगणेश उवाच । दुं कथितं सवं त्वया दैत्येद्रनायक । तुषटस्तथापि

वः

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

श्व. ७७. ४ पान ८

(10110

तथा ।॥०८॥ एवसुक्तवांऽ्तर्दघेऽसतौ गणेशो ब्रह्मणां पतिः । ममासुर; प्रसन्नात्माऽभवच्छबरगेहगः ॥५०९॥
।॥ ओमिति श्रीमदा्ये पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौद्ररे महापुराण सप्रमे खण्ड विघ्नराजचरिने ममा्ुस्वरप्रदानं नाम तृतीयोऽध्यायः ॥

“9 <€

॥ श्रीगणेशाय नमः | ऋ्कयप उवाच । रशहावरं प्रणिपत्यादौ कथयामास विस्नरान्‌ । वृत्तांतं ममनामाऽमौ हषिनं नं चकार
ह ॥१॥ मोहिनीं प्रददौ नस्पै स्वपुरीं उांबगसुरः । नया च संस्थितो रम पियं नच्र ममासुर ॥२॥ ननः स्वस्प भने काले
हांषरः हक्रमाययौ । न॑ प्रणम्य महानागं प्रत्तांतं प्रजगाद ह ॥३। ननः शुक्रण दैत्येद्राः परिनाः सवं आययुः । खयं
हांषरसंयुक्तते जगाम ₹ ममासुगम्‌ ॥८॥ शक्रं समागन दृष्टा ममासुर: प्रनापवान्‌ । नं प्रणस्य महाभागं करलांजलिः
पुरः स्थिनः 1५॥ पूजयामास न॑ विप्रे दृषयुक्तन चनमा । प्रणम्य चाऽऽज्ञया नस्याऽऽसनेऽसौ संस्थिनोऽभवत्‌ ॥६।।
लनो दत्यगणाम्नञच्र समाजग्मुः प्रहचिनाः ! नान्‌ सवान्‌ मानयामास यथाविधि ममासुर: |५॥ ननः सवमतं
मद्य कार्यो नीनिविनारदः । ब्रा्यणौस्नं चाभिपिच्य दैत्पाधीडां चकार ह ॥८} प्रधानाः पंच तस्यापि बभुवुबलसंयुनाः ।
प्रेमः काटः कलापश्च कालजिन्‌ धमा पिय ॥९॥ दैत्या दानवभुपाश्च राक्षमादय जादरात्‌ । इषयुक्ता वयवस ननः
स्वस्वगृह गनाः ॥०। निनानारां ममो भृम्यां निमम नमरं परम्‌ | सवदा नाससायुक्त पग्लिावलयांकिनम्‌ ॥१९॥
नखर नाना जना जग्मर्वासा विषयप्रियाः } वणाश्रमयनाः सर्वे वासं चक्रः प्रपिता; ॥ १२ दैत्याद्यास्तच्र संरजवङहाषण
निवासकाः । राजा ममासरस्तान्‌ वै पारयामास द(न: ॥१३॥ पुत्रौ द्रौ समरीटौ तु मोहिन्यां संबश्रुवतुः । ममासुरान्‌
महातेजो युक्तौ दैत्यविवर्भिनौ ॥१४॥ धर्माधर्मौ नयोनीम चक्रिर्‌ ब्राह्मणादयः । ताभ्यां ममास्रोऽत्यंनं रज तेजोयुतो
महान्‌ ॥ १५ एकदा श्वह्युरेणाऽसौ समानाय्य महाघुनिम्‌। उदानस प्रणम्याऽऽदौ जगाद वचनं परम्‌ ॥११॥ ममासुर उवाच ।
तव स्वामिन प्रसादन समर्थोऽहं न संहायः } प्रजेष्यामि विरोषेण ब्रह्यांडं लोक्रसं कुलम्‌ ॥१.५॥ आन्ञापय महायोगिन्‌

2।.८1120021108@2411811. 011

20|<(110021108@201112||.0111

त्वदाज्ञावङावर्लिनम्‌ । दासं मां दाधि विपरद्र तवेच्छा कीदरी वेत्‌ ॥१८॥ कश्यप उवाच । समाखुरस्य वाक्यं स श्चुत्वा
वेदविदां षरः । शक्रस्तं मक्तिसयुक्तं दृष्रोबाच सुरूपिणम्‌ ॥१ त छक उवाच \ गणेकावरदानन समर्थोऽसि महासुर ॥
गणेद्याभक्तिसंयुक्तो जय त्वं विश्वम॑जसा ॥२०॥ कदाचिद्पि दैत्येश द्वेषं व्िभश्वरस्य च । मा रुष्व तदा राज्य
करिष्यसि विदोषतः ॥२१॥ तथेति दैत्यसुख्यस्नं जगाद दषंसंयुनः 1 ततोऽसुरान्‌ समाह्वय इृत्तमाकथयत्परम्‌ ॥२२॥ ते
सर्वे हर्षसंयुक्तः साधु साध्वत्रुवन्‌ बचः | द्विजेषुहनैमालेक््य नियेयौ च ममासुर ॥२३॥ अपारसेनया युक्ततुरग-
प्रभूलया । नानावाहनगा दैत्या दैत्येद्रा रजर॑जसा ॥२४॥ सन्नद्धा वीरमुख्याख समाजग्मुमदाखरम्‌ । महावला महा-
वीर्याः पव॑तोन्मूलन क्षमाः ॥२०॥ प्रधरानयदमा्ैः पुत्राभ्यां संयुत; स्वयम्‌ । ममाखुरो रथे संस्थः शमे तेजसा
युतः ॥२९॥ पृथवीं जतं महावीरा जगमूर्पसमन्विताम्‌ । जित्वा क्षत्रगणान्‌ सवान्‌. स्ववदा तास्तु चक्रिरे ॥२.अ ततः

१५.

पातारगाः सर्व दोषं जित्वा महाबलम्‌ । ययुः स्वर्गेषु दैत्यदरा इदं कोधसमन्विताः ॥२८॥। इदः सुरगणैः सार्धं योद
सखुद्यतोऽ भवत्‌ । देराबतसमारूढो ययो संग्रानम॑डलम्‌ ॥२९॥ दैत्येद्रा शच संघातैमेद्पित्वा . खरेदरकान्‌ । ममासुर ययुः
सव भत्वं ते प्रहर्षिताः ॥३०॥ इद्रासनसमारूढो ममाखुरः पतापवान्‌ । शमे दानवेद्ैः स॒ सेन्यमान; सदारुणैः ॥२१॥
सत्यलोकागनं वीश्टय दूतं संप्रेष्य दारुणम्‌ । योद्धुं सखुद्यतं ज्ञात्वा वेधाः पपाल तद्भयात्‌ ॥२२॥ विष्णुं गत्वा विघाताऽसौ
र्त रक्षति चात्रवीत्‌ । विष्णुस्तं ग्य दंस वै शरणं प्रजगाम ह ॥३२॥ ज्ञात्वा वृत्तांतमेवं स ममासुर. प्रतापवान्‌ । कैलास-
माययौ दैत्यों महन्वरेण ह ॥३४॥। शिवरोके समायातो माड; शक्तिस्तथा मयात्‌ । विचायं देवपाः सर दत्य
जग्पुराद्रताः ।२५॥ मरणे निश्यं कृत्वा रसुखुख्या ¦ सुरेश्वरा; । ममास्रं तं सन्नद्धाः भययुस्ते लोचने ॥३६॥ ममासछुरस्य
सैन्यं तु सन्नद्धं करोधसंयुतम्‌ । देवेद्रान्‌ योदुमायातं नानावीरप्रपाठितम्‌ ।३७॥

|| ओमिति श्रीमदान्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ्े महापुराणे सप्तमे खंड विघ्नराजचसि शिवममासुरसमागमो नाम चतुर्थोऽध्यायः |

एर 2 2
~

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@4111211.011

कनक" गरा गणवििि

पान १०
प

॥ श्रीगरोद्धाय नमः; ॥ कश्यप उवाच । समागनान्‌. पुरे देवान्‌ दृष्टा करोधसमन्विनाः । दैदयाः प्रहरणैर्जष्लः राज्तरास्रममे-
भेदिभिः ॥१॥ देवाः क्रोधयुतास्तदरल्व्लस्तान्‌ दैत्यपुगवान्‌. ! अन्योन्यं मिलिताः सव एकीचना यथाऽमवन्‌ ॥>॥ रज-
स्तिमिरभावेन खपरज्ञानवजिनाः । पुगोगाञ्ञधिर सरवे स्वान्‌ परानपि दुमदा; ॥२॥ दिनैकं दारुणं युद्धं च भवर वीरमोदनम्‌ ।
ततः शोणिनजा घोरा नदी नच्न प्रसुव ।५। ननो रजोऽमवच्छातं प्रकाड्ासंगरुनाः पुनः । दैत्या दवा विवकन युुधुजांत-
संम्रमाः ॥०॥ ननो दैन्यवद्ेरमम्रं दवसैन्यं सुदारुणम्‌ । पपा दैत्यसंचैस्तद्ने हषसमन्विनैः ॥६॥ तनो भरवसुख्याश्च
विष्थक्सेनादयो ययुः । आदित्याः काटिमुख्याश्च राक्तयः क्रोधसंयुनाः ॥9॥ नैः समंनान्‌. मदाच्ैस्तदरं संमर्दिनं परम्‌ ।
दैत्यानां भयसयुर्त पपालं च दिद्रो दशा ॥८।॥ नतः भरोधसमायुक्ताः प्रधाना ममकस्य न । जग्मुः प्रहरणैर्वाक््य
शाखैर्जघ्लः सरद्रकान्‌ ।॥०॥ देन्यचैरभेरवाद्याश्च युयुधुर्जानम॑श्रमाः । युद्ध तच्राऽभवद्धोरं दिनैकं जयमिच्छताम्‌ ॥१०॥

ललो हैत्येद्रखख्यास्ते पतिना सृच्छया युनाः । पपालासुरमैन्यं नद्भययुक्तं दिशो दज ॥१६॥ ज्ञात्वा ममासरस्यैव पुत्रौ
ह्रौ सखुपस्यिनौ । प्रणस्य पिनरं नौ तु योदधु जगमतुरादरात्‌ ॥१२॥ ननः काच्यन दैत्येदरा जीविनाः पुनरुत्थिताः ।
युयुधुस्त्‌ महावीरा दवेः परमदारुणा; ॥१३॥ दैतयर्धमश्च सङरदधोऽधमः रा्ाचर्वाषिणो । चभवतु्च देवेद्रान्‌ मूच्छितां-
अक्तुरगृध ॥१४। न कोऽपि दवमैन्यस्यस्तयारच््रबल्टं परम्‌ । असहृत्तत्तना दवाः पपत्टरमयसरयुनाः ॥६ १.१७ शिवः
खयं करदो श्रषारूदः समाययौ । अनु नं जगद॑या सा मानुर्विष्णु्ययौ पुरः ॥१६॥ नषां युद्धं महाघोरं बभूवे रोमहर्षणम्‌ ।
न वक्तु शक्यत देवि ब्रह्मांड मयकारकम्‌ ॥६५। अधर्मो विष्णुना सार्थं धमः शंकरमाययौ । काटजिद्धानृना सार्धं प्रतः

१ | [क । £ © जै [को
दाक्त्या माचलः; ॥१८॥ कपालः; कालसुद्रण काल्या धर्मघ्न एव च । नियतं युयुधु; स्वं राखासरेममभदिभिः ॥१९॥

क
+

दिनैकं दारुणं युद्धं बभृव दवरक्षमाम्‌ । ननः काल्या हनः पापी धमघ्रञ्च नोऽभवत्‌ ॥२०॥ कपाल; कालस्रेण चिशेन
प्रमूर्छितः ! प्रन: रक्तया हनस्तत्र ममार खद्धघाततः ॥२६॥ त्रिद्युलन हनो धर्मः रिवनामृच्छरितोऽभवत्‌ । चक्रेण
विष्णना नद्रदध्मो भच्छिनः कनः ॥२२॥ चक्र्रिद्चलकायैख शस्त्रा्देत्यसैन्यकरम्‌ ! हतं सवत्र दवदोदादाकाररवाः
कुलम्‌ ॥२२॥ दरोणिनौधा मह्टानदयस्तच्र जाता भयानकाः । छिन्नभिन्नाञ्च दैत्याद्याः पपठ; सवतोविशम्‌ ॥२२॥ तत्राऽपि
द्वाखयेगेन गताः केऽपि खलोचने । तत्तो ममासुरः कृद्धः संग्रामाय ययौ खयम्‌ ॥२५॥ पुरः स्थितं शिवं वीक्ष्य जगाद

2।.८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

य" ौरेषाययन्कष्याि
` श्वं पान ११९

ऋोधसंयुतः । स्वसंहारकं सोऽपि महाबल पराक्रमः ॥२६॥। ममार उवाच । तिष्ठ तिष्ठ महदेव परय मे पौरुषं परम्‌ ।
1 वानि २७॥ एवसुक्त्वा महादेवं धनुः सल्नमथाऽकरोत्‌ 1 निष्कादय खु्ठं बाणं सुमोच
दृष्टं त्वदीयं सामर्थ्य सवेदं मया ॥२७॥ त्वा महादेवं धनुः सल्नमथाऽकरोत्‌ । निष्कादय सु

दैल्यनायक्षः ॥२८॥ तावत्‌ चिश्चलकं हो मुधिक्षेप नाराकारकम्‌। ममार समासाय निष्फलं तद्.ूव ह ॥२९॥ शाणात्‌
स हतः रासु; पपात्र धरणीतल 1 सच्छया पीडितोऽत्य॑तं सहसा दैल्यपालिनि ॥३०। ततो ममासुरः कुद्धो बणेनकेन
वक्षसि । विन्याध माधवं देवं सूच्छितं तं चकार ह ॥३१॥ शाक्तिः सूयस्तनः क्रद्धौ वाणान्‌ चिक्षिपतुः परान्‌ | ते सर्व
निष्कला धाणाः पेतुः परमदारुणाः ॥३२॥ ततो ममासुरः सूयं शक्ति विव्याच वक्षस । एकन स बाणन, पतितौ
धरणीतले ॥६३॥ बाणष्ष्टि महोग्रं स चक्र क्रोधसमन्वितः । तया दवेद्रुख्याश्च देवा; संमर्दिता धे ॥३४॥ ततो देवान्‌
तान्‌ वीक्ट्य कांथिद्धयसमन्वितान्‌ । परतो दैत्यराजः स दर्षितोऽभून्‌ महामते ॥२८॥ देवान. र शुखखान्‌ य्य ययौ
खस्थानस॒त्तमम्‌ ! काव्येन जीवितान्‌ दैत्यान्‌ प्रधानपुत्रखुख्यकान्‌ ॥३६॥ ततो धर्म महादैत्यः कैलासाधि पतिं सुतम्‌ ।
अधर्म विष्णुलोकस्य नार्थं चकार हषितः ॥३७] प्रेतं राक्तिपुरस्यापि कपाटं स चकार ह । सौररोकाभिपं वीरं धर्मनन
ब्रह्मणस्तथा ३८ कालजितं महेद्रस्य यमस्य कालकं परम्‌ । लोकस्य चाधिपं चक्रे तथाऽन्येषां दानवान्‌ ॥ ३९॥ ततः
खपुरमागम्य कारागारे समाक्षिपत्‌! देचेन्द्रान्‌ दिवखुरूयान्‌ स राज्य चक्र महावलः ॥४०॥ ब्रह्माङाण्यपप्तङ््ट न्व
स ममासरः । क्रतक्रत्यमिवात्मानं मेने दैत्येद्रसंयुतः ॥४१॥ खीमांसमदिरायुक्तो बभूवे भोगलालसः । अविना
खमात्मान मेने देदधरोऽपि सन्‌ ॥४२॥ ततोऽतिमद संयुक्तो ममासुरः मतापवान्‌ | देवांगना नराणां तु कन्या नागोवा
बलात्‌ ॥४३॥ समानाच्यासदरः स भुजे पापनिश्चयः । ततो बहुगते काले दैत्येद्रान्‌ प्रेष्य दारुणान्‌ ॥४य॥ खलः
खंडनके चकर वर्णाश्रमसुकमेणाम्‌ ! आसुरं कमे सवत्र स्यापयामास द॑डत; ॥४५॥ न खाहा न खधा कुच मवति स
कदाचन ! न वषट्कार भावश्च वणं संकर भावतः ॥४६॥ ऋषयस्ताडिताः केचित्‌ केचिद्ंषनसंयुताः । देवस्थानानि सवाणि
खंडितानि च दानवैः ।29। तीनि पुण्यच्रश्वास्ते बभंज; पापकारकाः । ममारात्मकं कमं चक्रिरे सवेमानवैः ॥४८॥
प्रतिमा देत्यनाधस्य स्थापिताः सवैर्मदिरे । इत्यादिकर्मनाराश्च बभ्ृव जगतीतले ॥४९॥ हाहाकारयुता; सर्व भ्रष्टा जाताः

सुलोचने । वर्णाश्रमविहीनास्ते जना दुःलसमन्विताः ॥५०॥ राज्यं चकार दैत्येशो ममासुरः सुहर्षितः । बृ्टथादिक-

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

व 44 4 ग 4 4 4 49

भभूत्तत्र कटे सर्व भयाकुलम्‌ ॥५१॥ एवं पपे परषृद्धे तु देवाश्चोपोषणान्विताः । कारागारे स्थिता; सर्वे बभूवुः
शोकपीडिताः ॥५२॥

॥। ओमिति श्रीमद्स्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रल महापुराण सप्रमे खंडे विघ्रराजचसति ममासुरराज्यभोगवणनं नाम पंचमोऽध्यायः ॥।

>>> <<

॥ श्रीमगेदाय नमः ॥ कश्यप उवाच । ननः रीसुखखा देवा विचारं दुःखसंयुताः । ममासुरस्य ना्चाथं चक्क: सर्व
मयातुराः ॥१॥ तन्न विष्णुमंहावुद्धिरुवाच वाक्यसुत्तमम्‌ ! दवान्‌. सवान्‌ समाश्वास्य विघ्नराजं हृदि स्मरन्‌ ॥२॥ विष्णुस्बाच ।
कारागारे वयं श्तिघास्तन्र कमप्रखंडनान्‌ । उपोषणमरमायुक्ताः करता ममासुरेण च ३ अतिपापं ममस्यव रज्य वृत्तं
महेश्वराः । तेन पुण्यविहीनोऽये मरिष्यनि न सखायः ॥४॥ सबसत्ताघरः पोक्तो गणेदो वदवादिभिः । विघ्नराज
तेनाऽसौ नामाऽभूद्धमपाटकः ॥॥ आपद्धर्मविधानन तदुपासनं परम्‌ । करयामो विरोषेण स एन॑ घातयिष्यति ॥६॥
लश्वपकतदाकः साऽपि न तत्वरूपधारक्रः। नत््वदीनो न दवद्ा अत एनं वधिष्यति | ५ अतिविषयसंयुक्ते दैत्यद्र
मोहितो भृशम्‌! ममासुरो गणद्रानं त्यक्त्वा मोगपरोऽधुना ॥८॥ अन्यच्च श्चणुत प्राज्ञाः क्षेत्रेषु वित्रपस् च । सूतयः
खंडिना; सवी; स्कीया; स्यापिनाः खैः ॥०॥ आदौ गणपनेः प्रोक्त प्रजनं स्मरणादिकम्‌ । तत्कमेखु ममेनैव खंडितं
भूभिमंडले ॥१०॥ अनो विघ्नश्वरश्चैनं मारयिध्यति निधिन्‌ । तं विद्ोषेण भजत देवा भावसमन्विताः ॥११॥ विष्णो
व॑नमाकाण्यं देवाः शां सुपुरो गमाः । साधु साधु त्वया प्रोक्तः जगस्तं केदावं प्रिये ॥१२॥ ततो देवा गणशानं चित्य
संकटसुक्तये । म॑श्रस्लानं प्रचक्रस्त न्यासादींशच मनोमयान्‌ ॥१३॥ ध्यात्वा गणपतिं सर्वे पुपू्मानसेः एधक्‌ । उपचर
नेकैस्ते जेपुर्मत्रं हृदा परम्‌ ॥१४॥ एकाक्चरविधानन युक्तास्तेपुस्तपो महत्‌ । संगोप्य भयसंयुक्ता निराहारपरायणाः ॥१५॥
एवं वर्षदाते पूर्णे तान्‌. ययौ गणनायकः । माद्रह्युक्कचतुथ्या तु मध्याह्वे वरदायकः ॥१६॥ तं दष्टा हषेसंयुक्ता देवा उत्याय
सत्वरम्‌ । प्रणेखुः पूजयामासुमीनसैरुपचारक्ैः ॥१०॥ पुनः प्रणम्य विघ्रेरां तुष्टुवुः करसंएयाः। साश्चुने्राः पिये देवा

[ + 1

2।<८1720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

शव. ७ अ, ६ पान १३
ए

मक्तिनभ्रात्मर्कधराः १८] देवेद्रा ञ्लुः। नमस्ते विघ्नराजाय भक्तविश्चविदारण ¦ अभक्तेभ्यो विरोषेण विघ्रदान्ने नमो
नमः ॥१९॥ गणेक्चाय परेशाय हेरंबाय नमो नमः । चतुर्बाहुधरायैव नागेदा्वजिने नमः ॥२०५ अमेयायाप्रतक्योय
सदा खान॑दवासिने ¦ ब्रह्मणां पतये तुभ्यं वरह्मदात्रे नमो नमः ॥२१॥ सांख्याय बोधरूपाय पुरूषाय परात्मने । गणेहाय
धक्तये चिरुणाय नमो नमः ॥२२॥ स्रष्ट्रे पात्रे च संहर्ने प्रकादारूपधारिणे । मोकाय च्रिलोकस्यनाधाय ते नमो
नमः ॥२३॥ नानामायापरचालाय मायिभ्यो मायया प्रमो । मोहदाय विरोषेण माथिकाय नमो नमः ॥२४॥ नानाभेदमयं
ब्रह्म विघ्रयुक्तं न संरायः } तत्रानंदयुतायैव सम भावाय ते नमः ॥२॥ सवमेदविहीनं यद्रह्मास्तमयं परम्‌ । मेदहीनेन
विभनेन युतं शाखपरमाणतः ॥२३॥ नदयुक्तं गणाधीा भेदहीनं त्वया परम्‌ । खट दमयं नाच तयोनीथाय ते नमः ॥२०॥
आनंद परमं ब्रह्म विष्नानां हारकः मतम्‌ । दायक तत्त्वमेवेति विध्राज नमोऽस्तु ते ॥२८॥ तं विध्राजराजं तु पदयामञ्चमे-
चक्षुषा चन्या वयं गणाधीडा नव पादस्य दर्शनात्‌ ॥२९॥ एवखुकत्वा प्रणेशुस्ते देवाः ह खषुरोग माः स ताञुवाच विध्नेदो
भक्त्या स्तोश्रेण यितः | ३० श्रीविध्नराज उवाच । वरान्‌ न्त महादेवा यषां यान्‌ मनसीप्सितान्‌। दास्यामि स्तोत्र संतुषटस्तपस
ध्यान शाटिना ॥६१॥ `भवत्कृनमिदं स्तोत्रं सर्वसिद्धिप्रदं भवेत्‌ । पठते शण्वेत देवा वाञ्छतार्थपदायकम्‌ ॥३२॥ गणचा-
वचने श्रुत्वा देवा हषेसमन्विताः । प्रणम्य तं पुनः पोचु्ष॑गहदया गिरा ॥३३॥ देवा ञ्लुः । तव पदिऽचलां भक्ति देदि
वित्नेदा नः पराम्‌ । यया विघ्विहीनाश्च सातिं प्राप्ताः सुयोगिनः ॥३४॥ ममासुर नाथ जहि स्व॑पीडाप्रदायकम्‌ ।
धर्मध्वंसकरं पूर्णं वर्णसंकरकारिणम्‌ ॥३५॥ कारागारे वयं क्षिप्ता वरदानप्र भावतः । अधुनोपोषणौयुक्ता; करतास्तनासुरेण
च ॥३६॥ एवं तेषां वचः श्रत्वा विघ्नराजः प्रतापवान्‌ । तथेति तालुवाचेदं करिष्यामि वचो हितम्‌ ॥६०॥ एतस्मिन्नलरे देवि
तच्र चिच्र॑ बभूव ह । दैत्याः संस्थापिताः पूर्व रक्ता्थं य दिवौकसाम्‌ ॥३८] ते दद्रा चेष्टिते तेषां गणेराऽऽगमनात्मकम्‌ ।
गत्वा त सवव्त्तांतं कथयामासुरादरात्‌ ॥३९॥ रक्षका उचुः । देवैः सराधितस्तच्राऽऽययौ विघ्रपतिः पभो । तं प्रणम्य
महेदायास्तुष्टवुस्तद्रधाय च ।॥४०॥ तथेति गणनाथेन कृतं सर्वं न सशयः । अधुना दैत्यनाथ त्वं यत्‌ करिष्यसि तत्‌
रं ।।४१॥ तेषां वचनमाकण्यै क्रोधयुक्तो ममाुरः । सवांनानाय्य छत्तातं कथयामास विस्तरात्‌ ॥१२॥ श्रुत्वा य
सयुक्त बभूवुजौतसभ्रमाः । जयस्तं प्रणिपत्यैव वचनं स्वहितावहम्‌ ॥४३॥ दैवया उचुः । कारागारे स्थिता देवास्त कथं

2111<412002110824111211.0111

2111<412002110820111211.0111
सानन वनय शच
खं, ७ अ. ७ स. क
3

1 1 ---

गणनायकः । आराथिनो विशेषेण वरदश्च बभ्यूव ह्‌ ।४र॥ दैैरहषटस्तत्वमयो गणाधीशो न संशाय: ।. तत््वहीनो न
दै्येद्र ददयते केनचित्‌ फदा ।४।॥ अतः व तं तु हनिष्यामो न संरयः) विः करिष्यति वितरेदास्त्वां धुवं
मृत्युबजिलम्‌ ॥४३॥ एवयुक्त्वा महादैत्यशचक्रनादं भयंकरम्‌ । देवादीनां ततः सव । पभ्ूविर ॥४9॥। एतरिमन्नतरे
तच्च पुनधिच्र बभूव ह्‌ । नारदो विघ्नराजं न ययौ दषसमन्विनः ॥४८॥ प्रणम्यास्तृत्य विदशां गानं चकार हषन;। जगाद त
महायोगी प्रभो जदि ममासुरम्‌॥२०॥ खनिं नं विघ्रराजस्तु सामारभंदैत्यपस्य वै। समीपे प्रेषयामास स ययौ दैत्यनायकम्‌ ॥५०॥

५ निष छ का ४ ५ [प घ्रा प्रादुभावो ¢
| ओमिति श्रीमदान्त पुरणोपनिषदि श्रीमन्प्रल महापुराण सप्नम खंड षिघ्नरजचस्ि विघ्न णञ नाम पषठोऽध्यायः |
“> €<

॥ ओरीगणेदाय नमः | ककयप उवाच । ममागनं ममो दैत्यो नारदं पूज्य दत्यपैः । प्रष्टं सखुयनो यावत्तावत्तं नारदोऽत्रवीत्‌ १॥
नारद उवाच ! आपदधर्म विवकेन दवैः संराधिनोऽगध्ुना। गणशो वरदो भाति देवभ्यः सिद्धिदायकः ॥२॥ त्वद्रधाधं महाराज
प्रार्थितो देवनायक । ननि प्रनिपाद्येव नत्र संस्थाण्घुना पः ॥३॥ सामार्भं प्रेषयामास मां मम तेऽत्र सन्निधौ । श्ण
वाकयं मदीय त्वं हितं नेन भविष्यनि ॥५॥। विघ्राः सत्तात्मकाः पोक्ताः सत्ताऽ्र त्रिविधा मना । सत्यसंकल्परूपा च
पराघीनात्मिका प्रभो ॥॥ सत्यमंकलपसत्ताया धारक्षा ब्रह्मवाचकाः 1 परमेश्वरसंज्ञास्ते स्वाधीना; प्रभवेनि य ॥६॥
अन्ये नरादयः पोक्ताः सत्तावनो न संशयः । तषु दैवं समाख्यातं दैवाधीनासततः स्द्ताः ॥9] त्वं बरण
समर्थोऽसि स्वसत्तासंयुतो न च । वरसत्तात्मको दैत्य पराधीनो न्‌ संशयः ॥८॥ पराधीना नरा विघ्रः पीडिताः सवेदा
मलाः । बृथा गर्बैयुना अन सत्तारीना -मवंत्युन ॥०॥ अह व्रह्यनि मोदेन मोदिता जगदीश्वराः । मदाधारभिदं सवं विष्वं
चलति तेऽब्रवन्‌ ।१०॥ अस्मभ्यो न परं क्रि त्‌ सत्ताहीनास्तदाऽमवन्‌ । सत्यसंकल्पजां तेषां सिद्धं गरहति वित्तपः
॥११॥ अतो विघ्रयुन सर्वं जानीहि द्विविधं मतम्‌ ! सत्यासत्यमयं दैत्य हद्रमायाविमोदिनम्‌ ॥१२॥ आनंदं परमं ब्रह्म

# ¢ $ ९ विघ्रराजाख्यं १ ४ [> = ॐ देवैराराः
्रद्रीनं समात्मकम्‌ । टेषु दर.भावाख्यं परं तन्मोहवजितम्‌ ॥१३॥ तदेव ल्यं ब्रह्य वेदैः प्रकारितम्‌ । -

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

___- ~~~ -____--_]]ब]ब]----

सवं ७ अ. ७
प

ए

| पान ९५
त.

धितं पूरण देहधारि बभ्रूव ह ॥१४॥ अधुना लत्‌ समायातं देवागारेषु दैत्यप । तद्वच्छ रारण नोचेन्‌ मरिष्यसि न संहरायः
[३ म न = ५

॥ १९५ स्वस्वधर्मयुतं सर्वं विभ्वं वतु देत्यप । स्वधमेनिरतो भूत्वा तिष्ठ स्थाने स्वके सदा ।१६॥ स्वग मोगकरा दवा नरा

क 4 ५ | @ # ॥ ओद नित्य +

ूमिसमाभिता ¦ ] दैत्याः पाताटगा भूत्वा तिष्ठतु सखखसयुताः ॥१७॥ चणाञ्नमयुता राकास्तषतु (नत्यमादरात्‌ । एव

५ 4 [क

करत्वा मम त्वं तु तिष्ठ वै भोगसयुतः ॥१८॥ एतास्मि स्तरे तन्न वाग्बभ्वूवाहारीरिणी । मा गर्वे कुरु दैत्येंद्र नारदाज्ञावे

भव ॥१९॥ नोचद्वि्पतिः क्धस्त्वां हनिष्यति निञिनम्‌ । अतस्त शरण गच्छ सवेसिद्धिमदायकम्‌ ॥२०॥ ममासुरश्च तां
श्ुत्वा खेदयुक्तो बभूव ह । इक्र त्र समानाय्य विचारमकरोत्‌ परम्‌ ॥२१॥ शक्रणाऽपि तथा रत्तं ततः स भयसयुतः ।
प्रणम्य नारदं वाक्यं जगाद हितमात्मनः ॥२२्‌] ममासुर व्वाच । त्वया. नारद यत्‌ प्राक्त तया शुक्रण [नन्वत । दवाना
हितमल्येन नाऽहं यामि गजाननम्‌ ॥२६॥ आदौ मया विषेण सवित्रोऽयं महामुने । मां त्यक्त्वा दवनायः सोऽभवन्तेन
नयामि तम्‌ ॥२४॥ मरणं म यदा प्रतं भविष्यति य॒रस्करम्‌ । शाद्यूणां शरणं विर न योग्यं मानिनां कदा ॥२५॥ तस्य
तद्वचनं श्रुत्वा नारदः पुनरत्रवीत्‌! मा चितां कुरु दैदयद्र नायं देवसहायवान्‌ ॥२९॥ देवा मदयुता जाता र्ल्यान जघ; परमो-
हिताः । दैत्यानां मूलनाषार्भं पातालं विविशुः पुरा ॥२७॥ तदाऽयं वरदो भूत्वा तव सामथ्यतः खयम्‌ । देवान्‌ मदविहीन श्चि
चकार विश्रनायकः ॥२८॥ अपि त्वं मोहसंयुक्तस्त्यक्तव( गणपति परम्‌ । कमनारनतः सवान्‌ देवान्‌ हतु स्यतः ॥२९॥
कर्मनादाप्र भावेण देवा नष्टा भवति च । निरदैवं विश्वमत्य॑नं तदा भवति सर्वदा ॥२०॥ अतस्त्वा दतुखच्चक्तो विश्रराजो सदार ।
सखसधमयुतां श्ेान्न नि ब्रह्मनायकः ॥३१॥ छराखरमयश्चा्य सिद्धिवुद्धिविदारकृत । १स्डङुडावह(नसत्व (कर करिष्यसि
तद्द ॥३२॥ विघ्रराजस्य विनं तु कः क्षमो जायत बद । 4 कलु विघ्नयुलो नित्यं मूख मावान्‌. मरिष्यसि ॥२२॥ आनद ब्रह्म
वेदेषु कथितं सदसन्मयम्‌ । न लन््व संयुतं दैत्य तच्वहं न विद्यते ॥ ३८] । त योगभावेन संस्थितं कद्बारक्‌म्‌ । स
एव ` विध्रराजस्त्व हनिष्यति न संद्रायः ॥३५॥ तेनैव चिविधं सवं रचितं योगमायया 1 सखस्वधमयुनं विश्वं कृतं
करीडाभमंजसा ॥३६॥ यदा गवैयुता दैत्य जंतवश्चेश्वरादयः । त्यक्त्वा स्वधम मोहेन संसक्ता प्वेषयऽभवन्‌ ॥२५५]
सर्वैरवध्यतां पराप्य कुर्वति मनसीप्सितम्‌ । तदाऽयं देहधारी संभवते मदनाराकः ॥३८॥ असन्मयो गणेशास्य देहः
सन्मयमस्तकम्‌ । तेनाऽयं गजवक्त्नोऽ त्तं गच्छ रारण परम्‌ ॥३९॥ नारदस्य वचः श्ुत्वा तथा काव्यस्य दैत्यपः । ममा-

नव

स॒. पु. २

2।<८1120021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

ख, ७ अ. ७ पान १६

भ 42
सुरः खवाणीं तां विचारमकरोत्‌ हृदि ॥४०॥ गणको ब्रह्मरूपोऽयं खानेदे वासकारकः । गच्छामि दारणं तं खदहितं तेन
भविष्यति ॥४१। विघ्रराजमनाषत्य सिद्धिबुद्धिपनि प्रसुम्‌ । को विघ्रहीननां पराप्य निषदे सर्बम॑डल॥४२।॥ खयं दैत्यालुवाचाध
वचने हिनकारकम्‌ । ममासुरः प्रसन्नात्मा गणदो ममतां दधौ ॥४३॥ ममासुर उवाच । दैत्यद्राः काटसुख्या मे वचनं श्रणन
परियाः । काव्यन नारदनोक्तं खवाण्या त्‌ करोम्यहम्‌ ॥४४॥ नस्य तद्वचनं श्चुत्वा धर्माधर्मौ समूचतुः । न देवपक्षिणं योग्यं
शारणं जगदीश्वरम्‌ ॥४०॥ मरणं रणमध्य तु खगदं की निदं भवत्‌। नस्माद्यध्यामहे नान विप्रेरोन विद्रोषतः ॥४६॥ देहधारी
गणेशानः किं करिष्यति मां वद । तान न मायया दबा दरयति प्रमोहकम्‌ ॥४५॥ नारदो गणराजस्य भक्तस्तस्य
बयः कथस्‌ । देत्यद्रैः सह मान्यं त्वं करिष्यसि मदामन ॥४८॥ नारदमावरक्ता् काव्यो वदति वै तथा । देवे; संरचिता
वाणी खस्था नस्या वचो श्धा ॥४९॥ मा कुरुष्व मयं नान नक््वयुक्तं गजाननम्‌ । हनिष्यामः प्रतापेन तव दैत्यप्रपा-
लक ॥५.०॥ एवसुक्त्वा महावीरौ रथारूढौ बभूवतुः । दवान इन्त प्रगवंण जग्मतुः करोधसंयुतौ ॥५.१॥ मामति वचनं

दैत्यनाथस्य त्यज्य दुमदौ । धमधम गणद्वाने जगमतुदननाय च ॥५.२॥ तनो गणेश्वरं विप्रो नारदः प्रजगाम ह । कथया-
मास धत्तां सोऽपि ऋोधयुनोऽमवत्‌ ॥५६॥ दवान्‌ नययुनान्‌ वीक्ष्य जगाद गणनायकः । मा भयं कुरत प्राज्ञा हनिष्यामि
ममासुरान्‌ ॥५५४॥ अमोधान्रवबटयुक्तो ममासुरः प्रनापवान्‌। समागनः सोऽपि चत्तं हूनिष्यामि न संदाय: ।८८५॥ एव-
मुक्त्वा गणाधीशः कमल निजदस्तगम्‌ 1 सुमोच क्रोधसंयुक्ते मदां ब्रह्मरूपकम्‌ 1५३ क्षणेन कमलं तच्र दैत्यसैन्य
पपात द । तस्माल्रातः सुवासश्च प्रससार मदहीनटः ॥५.५। गणद्रानं द्विषंनस्तान्‌ जयान वासर आगतः । द्वेषहीनान
समुत्छरय नदद्रुनभिवाऽभवत्‌ ॥५८॥ वासं ग्य महादैत्यौ धमधिमौं शनौ खघ । प्रधाना; पच तद्रत्त ूतास्तच्र बभूविरे
॥५०॥ ननो हादारवं कृत्वा दैत्याः पानाटमाविद्ान्‌। कमलं क्रोधसंयुक्तः जगाम ह ममासुरम्‌ ॥६०॥ सुवासक तस्य गद्य
सूच्छतोऽभून्‌ ममासुरः 1 प्रहरार्धेन दैत्यः सावधानो बभुव ह ॥६६॥

॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुसपोपनिषदि श्रीमन्मौद्रढे महापुराण सप्षमे खंडे वित्नराजचर्ति ममादुरगर्बहरणं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥

“> >> <€

स र रि 0 यि वि.

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

ख. ७अ. ८
9

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ करयंप उवाच । ततो ममासुरस्तच्र सावधानो वथूव ह । समीपे कमलं संस्थं॒दद्रा भययुतो-
ऽभवत्‌ ॥१॥ त्यकत्वा गर्वं महादैत्यः कमलं प्रणनाम ह । कृत्वा करपुरं भीतोऽभवत्‌ स्तोतुं सखुद्यतः ॥र्‌॥ समार उयाच ।
कमलाय नमस्तुभ्यं गणराशा्रखुख्यक । वासनानां परेशाय सुवासधारिणे नमः ॥३॥ विषयपु सुवासेन मोदिताः संभ्र-
मति ते! संसारे दुःखयुक्ताः सुखयुक्तः त्वया कृताः ॥४॥ योगवासनया युक्ता ब्रह्मभूता मवति ते } वासनानां
प्रमदाश्च बहवस्तेषु किं चरुव ॥८॥ तषां ब्रह्मरूपाय खलकाय नमो नमः । विश्वं कमलसं शरनं पद्माकारं वदंति तत्‌ ॥६॥
अनस्त्वां कः समथः स्यात्‌ स्नोत शश्रोत्तमोत्तम ¦ नमो नमः प्रसन्न त्वं भव मां रक्च ते भयात्‌ ॥५॥ दैत्यं संस्तुवंनं त॑
इष्वा शांतिं समादधे । कमलं गणराजस्य हस्तगं भरवभूव ह ॥८॥ ममासुरः परसन्नात्मा काव्येन विघ्रनायकम्‌ । जगाम तं
प्रणम्थेव पुपूजे भक्तिसंयुतः ॥९]॥ पुनः पणस्य विघ्न क्रत्वा करयुटं प्रिये 1 तुष्टाव दषसंयुक्तो ज्ञात्वा तं ब्रह्मनायकम्‌
[१०॥ ममासुर उवाच । विद्रे्ाय नमस्तुभ्यं सवसत्ताप्रचालिनि । अनादये परेदाय ब्रह्मराय नमो नमः ॥११॥ गणेराय
गणानां तु चालकाय परात्मने । आनंदाय सदानंददायक्ाय नमो नमः ॥१२ा देरबायैकदंताय शपंकणाय दुंदये । रंबो-
द्राय वै तुभ्यं भक्तपाल नमो नमः ॥१३] स्वानंदपतये तुभ्यं योगाकारस्वरूपिणे । शांतिभ्यः रांतिदात्रे ते शांतिश्याय
नमो नमः ॥१२॥ ज्येष्टराजाय पूज्याय सर्वेषां सवैनायक । विनायकाय देवानां दैत्यानां पालकाय ते ॥१५॥ आदिपूञ्याय
चति ते अवदिष्टाय ते नमः। सिद्धिवुद्धिपते तुभ्य॑चतुखेज नमो नमः ॥१६॥ शोषस्योपरिसंस्थाय नागेशध्वजधारिणि ।
गजाननाय देवे नमो दैत्येशरूपिणे ॥१७॥ भक्तानां विघ्रहंत्रे ते हयभक्तानां विनारिने । योगिनां सम भावाय हृदि-
स्थाय नमो नमः ॥१८] नानाभेदमयं ब्रह्मासद्रूषं बेदवादतः । भेदहीनं च सद्रूपं तयोः साम्ये त्वम॑जसा ॥९९॥
समस्वानैदसंस्थो यः को जानाति च तं परखुम्‌ । विधराजं परपश्यामि प्रत्यक्ष ब्रह्मनायकम्‌ ॥२०॥ तेनाऽहं कूतक्रत्यश्चाऽधुना
जालो न संखयः । धन्यं मे जन्म कमादि येन दृष्टो गजाननः ॥२९॥ किं स्तौमि त्वां गणेशान यच्र वेदादयः प्रभो
चाति प्राप्ता विशेषेण योगिनसते नमो नमः ॥२रा एवं ममाखुरः स्तुत्वा ननतांसौ सुभाग्यवान्‌ । रोमांचितशारीरश्च
साश्रुनेचरः सुरूपिणि ॥२३॥ तशवाच महाभक्त्या युतं विघ्रपरनायकः । वरं ब्रूहि महाबाहो दास्यामि सतोच्रतोषितः ॥२४॥
त्वया कृतमिदं स्तोत्रं मदीय सर्वदं भवेत्‌! सकामेभ्यो विशेषेण नानाकामप्रदायकम्‌ ॥२५॥ निष्करामेभ्यो महामोक्ष.

ध य्य
= ~ ~ =

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

खं. ७ अ. ९ पान १८ `
क 42444 क वीम त ती

दायक प्रभविष्यति ) मम मक्िनिपरदं चैनन्‌ मम भावद्रं सदा ॥२६॥ विघ्रेरावचनं श्रुत्वा तं प्रणम्य ममासुर! जगाद्‌
भक्तिसंयुक्तो विघ्रराजं कृलांजलिः ॥२.५। ममामुर्‌ उवाच 1 यदि प्रसन्न भावन वरं दास्यसि त्िघ्तप । तव भक्ति स्थिरां देहि
मायानादहाकरीं प्रभा ॥२८॥ माणपत्यसदावासं दहि नाथ निरंनरम्‌ । स्थानं भक्ष्यादिकं दुंढे नच स्थास्यामि यंत्रितः ॥२९॥
दासोऽद त गणाधीडा नान्यं याच वरं परम्‌ । तव ददानमाच्रण ज्ञानयुक्तोऽदमंजसा ॥३०॥ विन्रश साच । मदीया भक्ति
र्ग्रा ते भविष्यति ममासुर ) गाणपत्यप्रित्वं च योगयुक्ता भविष्यसि ॥३१॥ खवस्थाने निभयो भृत्वा निष्त्व

मत्परायणः} खध्मविधिटीनं त्वं कम सुश्च जनैः क्रूलम्‌ ॥३य्‌ा यत्रादौ प्रूजनंमेन स्मरण वा ममासुर । मम भावेन
संमोष्य राज्यं कुरु हृदि स्थिनः ॥६३॥ मद्धक्तान्‌ दासवन्नित्यं रक्षस्व ॒स्नेहभावनः। मम भावविहीनांथ कुरुमे ममता-
युनान्‌ ॥३४]। एवं विप्रश्वरस्मैव श्रुत्वा वचनमुत्तमम्‌ । ममा्पुरस्नं नथेति प्रहृष्टो वाक्यमन्रवीत्‌ ॥३५॥ प्रणम्य नं ममो

दैत्यः स्वस्थान प्रजगाम ह । दाति धत्वा गणान भजन सवेभावनः ॥३६॥ दैत्यास्तं ॑ त्यज्य सवं तु भययुक्ता
विरषनः । पानां विविदुः सय्ः साऽपि दषयुनाऽभवत्‌ ॥३9 एवं ममासुर शान चकार विघ्रनायकः । स्वाधीनं
करत्प न स्थाने स्थापयामास मानिनि ॥३८॥

ष्वग्विे

| ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रट महापुराण समम खंड विघ्रजचरसिति ममासुरशांतिणनं नामाष्टमोऽध्यायः |
03

॥ श्रीगणराय नमः|| कययप उवच । ममासुर शातियुनं वीक्ष्य दवाः सुहर्षिताः | प्रणम्य मुनिसंयुक्ताः पुपचविघ्नायकम्‌
1२ प्ज्य न॑ दृ्टगेमाणः पुनः प्रणम्य भावनः। तुष्दूवुविघ्राजं न बद्धांजटय आदरात्‌ ॥२॥ देवपय उचुः । साम्यसखरूपं
द्विविधपु संस्थं द्दवन परमाधभृनम्‌ ! जआनंदनाधं निज भक्तपोषं नं विघ्रराजं सतनं भजामः ॥३॥ सवात्मकं चिवमधो
विधाय नेमैव दुदर रचितं गण! सलयखरूपं च परं दयसर्त्यं तं विघ्राजं सततं भजामः ॥४॥ भेदैविहीनं परमप्रमेयं
साक्षिमयं करूत्य विनायक्तत्वम्‌ 1 तच्रैव नित्यं सम नावसंस्यस्तं विघ्नराजं सततं भजामः ॥५॥ इंढे त्वया भेदयुतं द्वितीयं

2।.८120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

या क 1 (णण य्या

सु. ७४ अ. र पानं १९. व
व 999

खष्टं पर ब्रह्म विहारदं च । उत्थानरूपं त्वमपि परसंस्थस्तं विघ्नराजं सततं भजामः ।।६॥ त्वन्मायया मोहयुते परेश
अन्योन्यमादौ भिहित भकादिन्‌ तत्र स्थिरत्वं च विमोदशयल्यस्त विघ्रराजं सर्त भजामः ॥७॥ त्वत्पररितं दरम
परं च सोऽहं तथा विदुमयं॑ चकार । तत्स्थः समत्वेन विहारकारिस्तं विघ्नराजं सततं भजामः ॥८॥ ताभ्यां भिष्ठत्वा
रचितं गणे विश्वं चतुष्पादमयं पुराणम्‌ । तश्रैव ते नाथ प्रकाशभावस्तं विघ्रराजं सततं भजामः ॥९॥ एवं खतोत्थान-
घटेन कृत्वा साम्यखसरूपेण विहारक्रारिन्‌ । तद्भधावशुन्पोऽसि गजानन त्वं तं विध्रराजं सतत भजामः ॥१०॥ एव
परेशाधिपतेन सष त्व॑तादरो नो गणराज मासि । सांख्यखरूपं प्रवदति वेदास्तं विघ्नराजं खततं भजामः ॥११॥
दोपैविहीनं प्रवद॑ति सांख्य तस्मान्न विचरश्वर सां ख्यसंस्थः । उत्थानहीनो न भवेः कदापि तं विघ्नराजं सततं भजामः ॥१२॥
खान॑दवासी गणनायकस्त्वमानंदरूपोऽसि वद॑ति वेदाः । द्रदरपकादाश्च तदात्मश्चल्यः तं विधघ्रराज सततं भजामः ॥१३॥

नित्यं मनोवाक्पभवैश्च हीनः साम्यात्मकेनैव खुयोगकेन । लक्ष्यः सदानंदघनप्रकारास्तं विधराजं सततं भजामः ॥१२\
स्तोतं न शक्ताः प्रभवंति वेदा देरंबमाद्यं प्रणमाम त्वाम्‌ । तेनैव तुष्टो भव देवदेव तं वि्राजं सततं भजामः ॥ १८५॥
सवीत्मकं त्वां प्रवदंति सर्वै योग्िदरखख्याः प्रसुदासभूताः । तन्नैव ते ध्यानम पारमेवं तं विन्नराजज सतते भजामः ॥१६॥
तेषां मनोभक्तिमवं च भावं संरक्षणार्थं वपुषा प्रयुक्तः । त्रैव भरि क्ररुते खुभक्तस्तं विघ्नराजं सततं भजामः ॥१७॥
देहस्त्वसद्र मयश्च तेऽयं सद्रपतुंडं गजवाचकतं ते । योगे तयोस्त्वं च विभासि देवस्तं॑धिघ्रराजं सततं मजामः ॥१८॥
कर्याननं त्वां प्रवदति तेन संतः सदा योगमय हृदिस्यम्‌ । सिद्धिप्रदं बुद्धिभरचालकं वै तं वित्रराजं सततं मजामः ॥१९॥
व्रह्मार्मेवं मदधीनफं च विश्वादिकं ब्रह्मगणा वद॑ति । त्वन्मायया मोदितचेतसस्ते तं वि्तराजं सततं नजामः ॥२०॥
सत्ताविहीनान्‌ पकरोषि तांस्त्वं विनप्रदानेन महानुभाव । खाधर्विहीनाः प्रभवति पूणौस्तं विप्रराज सततं भजामः ॥२१॥
अधिं पुनस्ते हारणाधितास्ते वित्ेन हीनाः प्रमवो भव॑ति । वितरेदानामाऽसि ततस्त्वमेव तं विन्नराजं सततं मजामः ॥२२]
एताददं विश्नपतिं कथं वै स्तोतुं वधं योगमयं 'भवामः। वेदा न राक्ता मनसा द्यलभ्यं तं वि्तराजं सततं भजामः ॥९६॥
कर्यप उवाच } एवं स्तुत्वा गणाधीकां प्रणेसुरमर्षयः \ तषटस्तान्रवीदेवो विघ्रेशो ब्रह्मणां पातः ॥२३] ^ १ देवयो
वरान्‌. ब्रूत महाभागा हृदीप्सितान्‌ । दास्यामि स्तोच्रतुष्टोऽहं भक्त्या खाधीनतां गतः ॥२८५॥ मवत्करृतमिदं स्तोत्रं भवेत्‌

नन 1

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

न ~~~" ~--~~----

पान्‌ २०
शुः व न व

धि व

संवीयदायकम्‌ । यः प्डेच्छृणुयाद्राऽपि स सर्व प्राप्लुयात्‌ परम्‌ ॥२६॥ विदयामायुर्घनं धान्यं यो धर्मं तथार्भकम्‌ । कामे
मोक्षं ब्रह्मभूयं दास्यामि स्तोत्पाठतः ॥२७॥ पुत्रपौत्रादिकं सोख्यमारोग्यादिसमन्वितम्‌ । विजय जयकाटे च स्तोच्र-
पाठाह्भन्नरः ॥२८॥ मारणोचाटनायै चानन सिद्धं भविष्यति । परक्रयप्ररामनं भवेच मरणादिकम्‌ ॥२०॥ काराय दादिजा
पीडा नइयेवनेन निश्चिनम्‌ | सहस्रावनेनादेवा सुनयो नाऽत्र संदायः ॥३० एकर्विंहातिवारं वैक्चिदाति दिनानि च।
पठेद्वा श्चणुयात्‌ सोऽपि मनसीप्सिनमाप्ठयात्‌ ।॥३१॥ मद्क्तिवर्भनं चेदं भविष्यति निरतरम्‌। अपराधादिकस्याऽपि नारकी
चास्तु सवदा ॥३२॥ एवं गणपतवाक्यं शचुत्वा नममरषेयः | प्रणम्य दैवमूचुसत वचनं मक्तिसंयुनाः ॥६३॥ देवरपय उः ।
यंदि भसन्नतां यानो वि्रशस्त पंदांुजे । भक्ति दहि विदरोषेण वरं नेन्य॑वंणीमहे ॥३६४॥ ममासुरस्त्वयां नाय शं पियुक्तः
कृतो मेहान्‌ । तेन खंस्यौनगाः सवै भविष्यति दिवौकसः ॥३५॥ सुनयः कर्मकतीरो जनीं स्वधम॑संयुताः । भविष्यंति
गणाध्यक्ष वृणीमहि. किमप्यरी ।॥(३६॥ कृते त्वया वराणां यत्‌ कार्यं विध्रविदारण । तथेति तानथोक्त्वाऽसौ देवेशोऽनरदये
प्रिये ॥३अ॥ देवा अनिगणः सार्धं नं परणम्य विरोषतः। खदयुर्वना गणाध्यक्षं स्यापयामासुरादरात्‌ ॥३८॥ हिमाचलस्य
भ्ये त्‌ स्याने विप्रपनः परम्‌ । संपरणेसुत्तरदिशि मर्वसिद्धिपदायकम्‌ ॥२०॥ भाद्रशुङ्धचतुरध्यां तु मध्याहे स्थापितः परः ।
विधेशो खनिभिः सार्धं दवैः सवैसुखावहः ॥४०॥ मध्ये विघ्रपनिः साक्ताद्वामे सिद्धिः सिता स्वयम्‌ । बुद्धिश्च दक्षिणांगे
त नगेशः पुरनः स्थितः ॥४१॥ क्षत्राणि पृष्ठभागे च प्रयागादीनि मानदे | संसिनानि प्रसवार्थं विध्रराजस्य नित्यदा ॥४२॥
वामे शंखसुखा देवा दक्षिणांग सुनीध्वराः ! पुरनो गणराजस्य सेवने ते सुलोचने ॥४३॥ असुरा नागसुख्याश्च गधर्व.
प्सरसस्तथा । नानामिद्धगणास्तत्र वसंति सवनोन्छकाः ॥४४॥ मैगादयाः सरितस्तत्र भक्तियुक्ता वसंति च । अन्ये
नाना जना दवि वतंनि भक्निकारकाः ॥४५॥ दद्रायोजनविस्तारं कषेत्रस्य सुख्यभावनः। चतुरं महाक्षेत्रं ज्ञानन्यं
खसुखप्रदम्‌ ॥४६। नत्र गणेद्रानीरथं तु सर्वसिद्धिमदायकम्‌ । ज॑नवे स्नानमात्रेण शुक्ति॒क्तिपदं भवेत्‌ ॥२०॥ अन्येषां
विष्णुखुख्यानां तन्न नीधोनि योगिनाम्‌ । सितानि रलानमात्रेण खसखसायुज्यदानि इ ।५८॥ अन्यदेवादिकानां ये भक्ताः
कषेत्रे दूता यदि । त सवं शङ्कगलया च ब्रह्मभूता भर्व॑ति वै ॥४०॥ यात्रां तच्च पङ्ति भक्ता भाद्रपदे पिये । श्यङ्कपश्चं
चलतुध्या वै महोत्सवपरायणाः ॥५०] क्षेत्रवासिजनाः सर्वे देवर्षिगणसंयुताः । परस्परं विषेण बोधय॑ति गजाननम्‌ ॥५१॥

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

+~ ~^ स छ-अः १८ ‡
व 9

विध्राजचरिच्राणि कथय॑ति परस्परम्‌ । साशछनेन्ना भृवत्येते भक्रत्या वि्नश्वरस्य च ॥५२॥ यस्मिन. कस्मिन्‌ दिने देवि
यात्रां कुर्वति मानवाः । इद्‌ खुक्त्वाऽखिलान्‌ नोगानते सुक्तिमवाप्लुयुः ।५३॥ ये तत्र विध्रराजं तु नमति मनसीप्सितम्‌ ।
टन्ध्वा सुखयुताः सवे भवते नात्र सहायः ॥५२॥ य॒च्र कुत्र स्थिता देवि भक्ता विधेश्वरस्य च । ब्रह्मभूता न संदेहा
द्चीनात्‌ पाचना णाम्‌ ॥५८५॥ मानुषं देहमाप्यैव न पदये्वि्ननायकम्‌ । पड्यतुस्यः स विज्ञेयो जन्म तस्य निरथकम्‌ ॥५९॥
एवं खंडषु सर्वेषु द्वीपषु ्षत्रखुत्तमम्‌ । विश्नराजस्य विपर्ः कृतसुत्तरदिगभवम्‌ ५५ ब्रह्म मूयप्रदं क्च वैपर च
चतुष्पदम्‌ । तस्य किं वणेनं कुया यत्न बदा विसिस्मिरे ॥५८॥ संक्षपेण मया प्रोक्तं क्षे्रमाहात्म्यखत्तमम्‌ । विस्तरण
न कोऽप्यतद्व्णयितुं क्षमो भवेत्‌ ॥५०॥ एवं विघ्ेश्वरो देवो नानाऽवतारकारकः । भक्तानां रक्षणाथांयाभक्तानां हरणाय
च ॥६०॥ अवनारा असंख्याता विघ्ेकस्य महात्मनः । तेषां चरित्र वक्तुं न समर्धोऽहमंजसा ॥६१॥ इद ममासुरस्थैव
छामने कथितं मया। चरित्रं विघ्रराजस्य सवसिद्धिपरदायकम्‌ ॥६२ श्रणयायः पठेद्धाऽपि भयं तस्य ममात्सकम्‌ । न.
-सवेदीप्सितं सर्वं लमेद्रहम सनातनम्‌ ॥६२॥

|| ओभिति श्रीमदा्ये पुसणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रके महापुराणे सप्तमे खंडे विघ्नराजचरिते ममाुरशंतियुक्तविघ्रेशचरितिकषत्रवणैनं नाम नवमोऽध्यायः ॥
रे > €<

॥ श्रीगणेकाय नमः ।॥ दितिस्वाच ! भुत्वा ब्रह्मप्रदं पूर्ण स्वसिद्धिपदायकम्‌ । चरित विघ्रराजस्य न त्ता सुनीश्वर ॥१॥
अहो विघ्नपतिः साक्षाद्रद्यभूतो न संदायः। मया ज्ञातोऽधुना नाथ तव वाक्याद्विरोषतः ॥२॥ _ अवतारान्‌ वद्‌ खाभिन्‌.
विदरेदास्य महात्मनः । खुख्यानपारकेषु त्वं तारयख भवाणैवात्‌ ॥३॥। खुद्रर उवाच । एवं षष्टो महायोगी कद्यपो हषसंयुतः।
समादिग्य भियां दश्च जगाद्‌ वचनं दितम्‌ ॥2॥ धन्याऽसि दश्चएुचरि त्वं चेन विवरे रतिः । जाता त सि
करिष्यसि न संरायः ॥५॥ विघ्ेद्ोन महादेवि खष्टंब्रह्म छसन्मयम्‌ । सद्रूपं तत्र विवेन मायाभ्यां संस्थितः परशुः ॥६॥
ततस्ताभ्यां भिलित्वावे खष्टं च द्विविधं परम्‌ । खतः परत उत्थानं ततः सोऽहं च विंदुकम्‌ ॥७] तलश्चतुर्िधं देवि विन्वं

ल 2 व

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

__ ___ _„__---~--[--------------,_-_-~______-------------- न= {+

वव

|

खं. ७ भ्‌. १० पान पा अन 1

रै

|

म
खषटं विरोषतः। स्थूलसश्ष्मसमात्मारूयमेकानकादिसंयुनम्‌ ॥८॥ एवं नानाविधं रह्म विश्च नानाविधं पुरा । आनेदेन
विहीनत्वाद भौ व्यापारवर्जिनम्‌ ॥९॥ खश्वक्रियां प्रचकरवै न नत्र मोहयुक्तता । हीनता न तथा तानि खदयृक्तानि
संवसुः ॥१०॥ नैस्तपो घोररूपं तु करनं विघ्नश्वरस्य वै । ध्यात्वा ब्रह्ममयं रूपमेकाक्षरषिधाननः ॥११॥ दिन्यवषसदश्ने
तुगन तु विश्वनायक] हृदि तषां परसन्नोऽ्त्‌ परक्टश्च ब्व ह ॥१२॥ नरङुजर्‌युक्त यदकायामास रूपकम्‌ । दृष्टा
त हर्िनानि ब्रह्माणि वै नघुरंनरे ॥१३॥ विघ्रराकरुपया नघां दरुपक्ञानजोऽमलः । बोधो वच्ुव तेनेव तुष्टानि स्म भर्जति
तम्‌ ॥१४।। तनो दिष्णुम्वरूपण विघ्ररो वरदाऽभवत्‌। आगत्य नान्‌. उवाचाथ वरान्‌ व्रृणुन सवप ¦ ॥१५॥ नना ब्रह्माणि
त॑ दृष्टा विस्मिनानि बभूविरे । विद्रगकरृपया नपां ज्ञानं नस्य वभूव ह ॥१६॥। विंवात्मकश्च सव्र विप्तरोऽय प्रनापवान्‌ ।
खमहिन्नि स्थिनः सोऽपि गजवकत्रादिचिदहिनः ॥१५॥ ननो दषयुनान्यवं प्रणमुभक्तिभावनः। नत्वा पूज्य महाविष्णु
तुष्टुवुस्तं सुलोचन ॥१८॥ त्रह्ण्वृचः । विप्रराय नमस्तुभ्यं गर्डभ्वजिन नमः चतुशजाय सर्वेषां पन्‌ वे नमो नमः ॥१९॥
चक्रपाण रमदाय परात्परनराय च। हर॑वाय विकटस्य नाथाय न नमो नमः ।॥रगा ्रानदवासिने तुभ्य गजाननाथ
दुंदय । अपाराय महशानसुनाय तु नमो नमः ॥२१॥ कादयपाय च रोषस्य एत्राय भक्तवत्सल । दैट्यदानवनाशाय
छ्ाङ्णि ते नमो नमः ॥२२॥ गदाधराय दवाय वासुदवाय दवप। धरमस्थापनकाराय ब्रह्मण न नमो नमः ॥२३॥
सदमन्मयरूपाय चानदपदधारिणि। समाय सर्वभावषु चान्वनाय नमो नमः ॥२४॥ नमो वागतिरूपाय ददृददिप्रचारिणि ।
बोधाय च विदद्ाय विष्णव ने नमो नमः ॥२५॥ कि स्तुमस्त्वां परदयान यत्र वदा विङुदिनाः। योगिनस्तु महाभाग
प्रसन्नो भव न नमः ॥२६॥ ब्रह्माणि एवं स्तुल्वा च पणसुस्तं जनार्दनम्‌ । नान्युत्थाप्य जगाद खयं विष्णुहैपं युन: ॥२५॥
विष्णुम्बाच । भवत्करुनं मदीयं च स्तोत्रं खुक्तिपरदं भवत्‌ खुक्तिदं श्रुण्वन्‌ ब्रह्मदायकं पठन सदा ॥२८॥ ब्रह्माणि यद्य-
दिच्छन तत्तद्‌ व्रृणुन सत्वरम्‌ । दास्यामि नपस तुष्टः स्तोत्रणानेन निधिनम्‌ ॥२९॥ त्लण्यूचुः । दद्यान॑दमयं नाय सौर्यं
स्वाभाविकं परम्‌ ! सामर्थ्य खखकार्येषु सत्यसंकल्पसं मवम्‌ ॥३०॥ तव पादयुगे नाध भक्ति दहि विरोषतः। योग-
कशांनिमवं सौख्यं व्रह्मभूयपरदायकम्‌ ॥३१॥ विष्णुस्वाच । मवद्धिः पार्थितं सर्वं तत्तत्‌ सर्व भविष्यति । सफलं सर्वभावेन
कुरुध्वं का्खत्तमम्‌ ॥२२॥ योगङ्ांतिं प्रवक्ष्यामि ब्रह्मशूयपदायिनीम्‌ । ब्रह्मणि भक्तियुक्तानि श्रूणुध्वं योगसेवनात्‌ ॥३३॥

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

सं. ७ अ. ११ पान रदे

पंचचित्तमयीं बुद्धि तच्र श्रांतिकरीं पराम्‌ । सिद्धिं जानीत सवत्र तयो; खामी गजाननः ॥३९॥ संप्रज्ञातमयो देहो
संपरज्ञातात्मक दिरः। गजरूपं तयोर्योगे देहधारी वभूव ह ॥३५॥ संयोगाख्यो गकरारश्च णक्रारो योगगः स्ख्रतः ।
तयोयगि गणगेखोऽय नामाऽभृन्नाच्च संदायः ॥३६॥ सखसंवेद्येन योगेन द्रोनं जायते परम्‌ । गणेद्वास्य च तेनाऽय स्मरतः
खानदवासकः ॥३५॥ असच्छक्तिश्च सद्धानुः समोदं नेति शंकरः । चतुर्णा ब्रह्मणां योगे स्वानंदः कथ्यते वुधैः ॥३८॥
खानंदो मायया युक्तः संयोगात्‌ ब्रह्मणां मतः । अयोगो ब्रह्मणां मायया हीनो च्यतिरेकतः ॥२३९॥ संयोगाऽयोगयोर्योगे
गणेशाः रांतिरूपधृक्‌ । न भजध्वं विरापेण हदि चित्तप्रचाख्कम्‌ ।॥४०॥ तेन च ब्रह्मभूतानि भविष्यथ न संरायः। ब्रह्माणि
कथितं योम प्रुङ्ध्वं मक्तिकारणात्‌ ॥४१॥ यद्यव क्रियते नच्तैजगद्रचनकादिकम्‌ । मवद्धिस्तद्वणेराय समप्यं सकलाः
क्रिया; ॥४२। एवसुक्त्वा महाविष्णुस्तच्ैवां तरधीयत । ब्रह्याणि तं नमस्करय साध यामासुरंजसा ॥४६३॥ क्रमेण ब्रह्मभूतानि
ब्रह्माणि च बभूविरे । तानि ब्रह्माणि योगेन गाणे दक्चनंदिनि ॥४४॥ तत आनंदयुक्तानि चक्र; सर्वं चराचरम्‌ । तच्ा-
नदेन सर्वणि क्रीडां चक्रुः परस्परम्‌ ॥४५।॥ एतत्ते कथितं सवं चरित्रं देवि इणेभनम्‌ । विष्णुरूपधरस्यास्य विश्वराजस्य
सर्वदम्‌ ॥४६॥ श्णुयाद्यो नरो वाऽपि पठेन्तस्य प्रिये सदा । सुक्तिसुक्तिपदं पूर्णं सर्वानंदकरं भवेत्‌ ॥४७॥

॥ ओमिति श्रीमद्व्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे सप्तमे खंडे बिष्नराजचरिते विष्ण्ववतारबणेनं नाम॒ दकमोऽध्यायः |

(34

| श्रीगणेराय नम; ॥ कश्यप उवाच । एकदा सखमासीनं नारायणमनामयम्‌ । प्रणम्य तं महाभागो विष्वक्सेन उवाच
ह्‌ ॥\६॥ विष्यक्तेन उवाच । वद केव .योगं मे शांतिदं ते पदग्रवम्‌ । संसाध्य विष्णुरूपोऽदं भविष्यामि सुभक्तितः ॥२॥
श्रीनारयण उवाच । नामरूपात्मकं सवमसत्यै वेदवादतः | जन्मखत्युयुतं विद्धि ब्रह्म तत्र च तादृशाम्‌ ॥३॥ स्व भेदविहीनं
यत्‌ परं ब्रह्मात्मवाचकम्‌ । जग्टत सत्यमेकं तज्वानीदि योगसेवया ॥८॥ तयोर्योगे समं ब्रह्म सदानंदमयं परम्‌ ।
विष्णरूपषं समाख्यातं जानीहि भक्तिभावतः ॥५॥ तदेव विघ्रराजाख्यं ब्रह्म वेदे प्रतिष्ठितम्‌ ! तं नजस्व विधानेन

वि 009

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

पान २४५

तदा रांनिमवाप्स्यसि ॥६।॥ विष्वक्सेन उवाच । कर्थं विघेन्वरः स्वामिन्‌. विष्णुरूपः प्रकीतिनः । वद मां सवंराखज्न संय-
स्यापनुत्तये ॥9॥| ्रीिषणुर्बाच । मायासुखं विजानीहि विघ्रयुक्तं विशेषतः 1 आत्मसौख्यं सदा पोक्तं॑विघ्हीन वुधैः
पुरा ॥८॥ नयोर्योगे गणेदाने विघ्राजः प्रकीर्तिनः । मदान॑ंदमयः सोऽपि योगिभिः सवितोऽमवत्‌ ॥५॥ गणः
समृहरूपश्च समृहा ब्रह्मवाचकः 1 बाष्यांनरादियागन ज्ञा्यन योगिभिश्चवम्‌ ॥१०॥ गणंशानस्य विव यत्‌ पतिन मायया
युतम्‌ । तदव शिवविष्प्वादि वाचक प्रवभृव ह्‌ ॥११। अनो गणेदारूपावै वयं सर्वे कत्प्ंरातः । तं भजस्व
विधानन नदा हांनिमवाप्स्यमि ॥२२।॥ कश्यप व्वाच ¡ विष्णो्वचनमाकण्य विष्वक्मंनः प्रणम्य तम्‌। जगाद भक्ति.
संयुक्नो वचनं दश्च पुच्नि् ॥१३] विप्वक्यन उवाच । नारं भजाभि विघ्रं नव भक्तिपरायणः । त्वत्तः परतरं नास्ति
वदम्‌ कि जनार्दन ॥१५॥ पवसुक्त्वा स्वयं विष्णुं नं प्रणम्य यौ परिये } वनं योगसय मिद्धं तताप नप आदरात्‌ ॥१५॥
आनंदं सर्वभावषु विष्णुं धृत्वा स्वय हदि । जजाप मंच्रगाजं स इदं विष्णुस्तु ऋरभवम्‌ ॥१६॥ निराहारपरो भूत्वा
विष्वक्सनः प्रतापवान्‌ । नपश्वकार नद्धक्त्या वैष्णवानां शिरोमणिः ॥ २५ ननो व्षठान पूर्णे प्रसन्ना गणनायकः; ! ददौ
योग ममाख्यं तु तस्मै भावधरः प्रथः ॥१८॥ स्वर्यं संयोगरूपं नं दृष्ट्रा संदर्पितोऽभवत्‌। ननो हदि गणरानं ददा
लक्मासयनम्‌ ॥४५॥ देषा खदसमायुक् विष्णं {चित्य मायाः} मंत्र जजाप नच्रव गणडामवल्ाकयन्‌ \}२०॥ श्चण
नारायणं लक्ष्म्या युक्तं ददद्गा चनसि | क्षणाद्रि्नश्वरं सोऽपि विस्मिनः प्रबभूव ह ॥२१)॥ नपसोऽतिप्रभावण छुद्रचित्ता
बभूव ह! त्यक्त्वाऽथिमानजं मोहं विचारमकगत्‌ हदि ॥२२॥ मायामयं रारीरं तु मायारीनं च मस्तकम्‌ । गजाकारं
नयार्योग दहधारी गणश्वरः ॥२३॥ अस्य विच सदा मोहृयुनं दवि विनिशिनम्‌ । विष्णु; समसवभावस्थो टक्ष्म्यायुक्तो
विदहापनः ॥२४। स्वमहिम्नि स्थिना दवः सिद्धिवुद्धिसमन्विनिः | मायाखल्करः साऽपि लक्मीपनिरुदाहनः ॥२५॥
विष्णुना बोधिनोऽहं तु पूर्वकालऽभिमाननः । अवुध्यं नैव नद्रपं वृधा पेडितको यथा ॥२६॥ अहो योगसमं किंचिन्न टं
नैव संश्रुतम्‌ । चस्य सवनमात्रेणाभिमानो नाद्ामप्यति ॥२.५॥ एवं विचायं दवहां गणां ध्यानसंयुनः । ध्यात्वा पुपूज
भावन मानस्या पूजया स तु ॥२८]॥ तनः; पसन्नतां यातो गणो भक्तवत्सलः । वरान्‌ दातुं समायातो विष्वक्सेनाश्नमे
पिय ॥२९। ध्यानस्यो न वुबोधैव समागतं गजाननम्‌ । विष्वकसेनस्ततथित्रं चकार विघ्ननायकः ॥३०॥ हृदिस्थं गणनार्थं

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

स लोपयामास तत्क्षणात्‌ । ततोऽतिविहलः सोऽपि तं ददौ बहिः स्थितम्‌ ॥३१॥ लक्स्यायुत्तं गणाधीश दृष्टा
हर्षसमन्वितः । उत्थाय तं प्रणस्याऽऽदौ विष्वक्सेनः पुपूज ह ॥२२॥ पूजयित्वा नवह प्रणस्य साश्लोचनः । तुष्टाव
भक्तिसंयुक्तः कर्नांजलिर्मजाननम्‌ ॥३२॥ विष्वक्सेन उवाच । विघरेशाय नमस्तुभ्यै मक्तवि्विनारिने । वित्रदाचर सुनाधाय
ह्यभक्तेभ्यो नमो नमः ॥२४॥ लश्टमीपते नमस्तुभ्यै सिद्धिवुद्धिवराय च । खान॑दवासिन देव विङखटस्थाय तं नमः ॥९५॥
केदावाय परेराय चक्रपाण गदाधर । द्रवाय नमस्तुभ्यं परशोधोरकाय च ॥६९॥ दहारधसुताचैव वाुदेवाय ते नमः ।
दिवपुच्राय देवेशा बरेण्यसनव नमः ॥३५॥ योगाकाराय नाथाय योगानां शतिदाधिने । कथ हत सदा पात्रे गणेशाय
नमो नमः ॥३८॥ रेषरायिन्नमस्तुभ्यं नाभिदोषाय त नमः । सपेयज्ञोपवीताय लंबोदराय शाश्वत ॥३९॥ नानाखेलकरा व
नानामायाप्रचाल्क । खेलहीनाय दवाना सहायाय नमो नमः ॥४० असुराणां विनादायासुरभ्यो वरदायन ।
इंडिराजाय भक्तदा भक्तिपियाय ते नमः ॥३९॥ गणंङाय गणानां त॒ चालकाय परात्पर्‌ । नारायणाय क्रष्णाय
मेघहयामाय ते नमः ॥४२॥ मायायुक्ततया नाध विष्णुरूपोऽसि सवदा । स्वमहिन्नि स्थितरत्वं तु गणकरस्ते नमा नमः ॥४२॥
अनो गणे ते नाम विष्णुैदेषु कथ्यत । यो विष्णु; स हि विघ्नो नांतरं विद्यते कदा ॥४४॥) एवं स्तुत्वा गणेशानं भणनाम
महामतिः! जगाद विष्वक्सेन च तं दवो विघ्ननायकः ॥२५॥ ्रीविच्रेश उवाच ! वरान्‌ वरय मन्तरत्वं विष्वक्सेन महामते । तव
दास्यामि भक्त्याऽहं तुष्ट; स्तोत्रेण मानद 1४द॥ त्वया करूतमिदं स्तत्र सुक्तिसुक्तिपरदं भवेत्‌ । पठते शृण्वते चैव सवसिद्धि-
प्रदायकम्‌ ॥४.७॥। क्यप उवाच । गणेद्रवचनं श्रुत्वा विष्वक्सेनस्तमनत्रचीत्‌ । क्रत्वा कररपुरटं भक्त्या नघ्रकधर आदरात्‌ ।॥»८।
विष्वक्सेन उवाच ! यदि प्रसन्नतां यातस्तदा देहि गजानन । भक्ति ते पादपदयो मे तांतियोगं भयच्छ च । ।५९॥ जगाद
गणराजस्तु श्रुत्वा तं हर्षयन्निव ! मदीया भक्तिर्या ते मविष्यति न संदाय वि विष्णसंगतियोभेन शातियोगम्‌वाप्प्यासि।
यगरदिच्छसि तत्तत्ते सफलं चाऽस्तु सवेदा ॥५५१॥ एवखुक्तवांऽतभेऽसौ गणेशो भक्तियंत्रितः 1 विष्वक्सेनो जगामैव
विकुखं दिष्णुमानमत्‌ ॥५२॥ घर्तात कथयामास श्चुत्वा संहषितोऽभवत्‌ । केदावस्तुत्तम तस्मै महायोगं जगाद च

4

# + र (4
।५२॥ साधयित्वा यथान्यायं योगिवदयो बभूव द्‌ । विष्वक्सेनो गणेश्ानममजद्क्तिसंयुतः ॥५५८॥ गुरुरूपं महाविष्णुं

2।.८1720021108@2411811. 011

211<411120/021108@24111211.011

देवरूपं गणेभ्वरम्‌ । धृत्वा हदि महातेजा योगध्यानपरोऽ भवत्‌ ॥५५॥ हदं लकष्मीगणहास्य कथितं ते चरिचकम्‌ |
सवसिद्धिपदं परणं परनाच्छवणाद्भवेत्‌ ॥५३॥

।। ओमिनि श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौट्रटे महापुराण सप्रमे खंड विरघ्रराजचरिते लक््मीविनायक्रचरितवणैनं नामैकादशोऽध्यायः ॥
2 -9- € €

॥ श्रीगणेक्ञाय नमः | क्डयप उवच । मधुक्रैटमनाङ्ञा्थ विष्णुना तपसा पुरा । आराधितो गणेक्ानस्तद्क्त्या योगसेवया
॥१॥ तनः प्रसन्नतां यानो विष्नका; प्रददौ वरान्‌ । वैयुक्तः स जघात्नैव दस्यौ परमदारुणौ ॥२॥ गणेद्रावरदानेन यद्योयुक्तो
जनादंनः | नं जतु कः क्षमो दवि परभविष्यति ने सुनः ॥२॥ अनस्यकत्वा स्वपुत्रषु ममतां भज भावनः। विघ्रं योगिनां
नेन वद्या त्वं प्रभविष्यसि ॥४॥ ग्राहां गणराजन रचिनं त्रिविधं पुग । तादशं वतन सवं सदेवासुरमानुषम्‌ ।५।॥ करय-
पस्य वनः श्युत्वा हपयुक्ता दितिः पनः । जगाद न॑ सुखार्थाय योगिवंद्यं प्रजापते ॥६।॥ दिपिस्वाच । विष्नराजावनारस्य
चरिनं पृनरादगत्‌ । वद मे मुनिमुख्यत्वं ज्ञानं लस्य नथा परम्‌ ॥५॥ क्यप उवाच । धर्म॑घ्नस्य च पृच्रोऽभृद्यज्ञधुङ्नाम-
कोऽसुरः । स हवीं साधयामासापासनां पापनिश्चयः ।<] प॑चाक्षिरविधानन तोपयामास राकरम्‌ । दिव्यैवपसदसैसतं
ठाकर ययौ ॥०॥ तुनः संपृजिनरनन प्रसक्षगनपुवाच ह । वरन वरय दास्यामि नपसा नोपिनोऽसुर ॥१०॥ स
वत्र प्रियुणभ्या म मरणं न भवत्‌ कदा । राञ्यमारोग्यसंयुक्त ब्रह्यांडस्य च दहि भोः।॥११॥ यदयदिच्छामि देवरा नत्तन्‌ मे
सफल भवत्‌ । नथति ने जगादैव शांकर्गेऽनहदिनोऽभवत्‌ ॥ १२ ननः खश्रदमागत्य दैत्यराजो बध्व ह । यज्ञध्रक सिन्य
मादाय जिग्य ब्रह्मांडमोजसा ॥१३॥ दवाः शं युमुखा: सवं प्रपत्टृ् दिको दहा । तषां पदेषु दैत्येन्द्रान्‌ स्थापयामास
यज्ञहा ॥१५॥ ननो धक्ञविनाह्ा्थं यनन स्म विक्षतः ¦ यज्ञदा क्रोधसंयुक्तो मुनीन. सवानताडयत्‌ ॥१५॥ त्यक्त्वा मुमि.
गणा यज्ञान्‌ प्रपल्ृभयसंयुताः । वणसंकरभावं च चकार सचराचरम्‌ ॥१६॥ ततो विष्णुविनादार्थ यतन स्म मदाखलः
देवानां मुलनारा्थं दैत्यः परमदारुणैः ॥१७॥ यज्ञो विष्णुः समाख्यातो वेदेषु वेदवादिभिः । यज्ञनादो स्वयं नष्टो भवि-

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

___ ~~ ~~~ ~~~

_ क, ७ अ" श्र ण खद्द्द्धदङक् पानं २७

ष्यति जनाईनः ॥१८॥ एवं विचार्य दैत्येशो यज्ञान्‌. सर्वान्‌ बभंज हं । यज्ञहीनं चकारेव चरलोक्यं सचराचरम्‌ ॥१९॥
ततो विष्णुः क्षुधाविष्टो बभूवे देवसंयुतः । अस्थिचमोवद्रोष्च सस्मार गणनायकम्‌ ॥२०॥ रक्ल मा गणना त्व त्यात्‌
परमदारुणात्‌ । मरिष्यामि न संदेहो यज्ञनाङप्र.भावतः ॥२१॥ देवैः साधं महाविष्णुस्तताप तप उत्तमम्‌ । एकाल्लरावधा-
नेन सोषयामास विष्नपम्‌ ॥२२॥ गते वर्षते पूर्णे त ययौ गणनायकः । स्तुतः संपूजितः सवैः प्रसन्नो वरदोऽभवत्‌ ।२३॥
तो दैत्यनाशारथं तथति क्रोधसंयुतः । तान्‌. जगाद ययौ दतुं यज्ञप् देवपैशंतः 11२४ रत्वा युद्धं महाघोरं जघानाङुरा-
चातन; । यज्ञघ्रं सुक्तिगं चकते दैत्यान्‌ पातालगाभिनः ॥२५॥ ततः स देवसंयुक्तो विष्णुसनिगणेस्तथा । तुष्टाव _ सुस्थिरो
त्वा पूज्य नत्वा कृतांजलिः ।।२६॥ श्रीविष्णुरुवाच । नमस्ते विघ्नराजाय विघ्रानां विष्नकारिण। महाबिध्नमर्ांताय देवदेवेहा
ते नमः ॥२७॥ अनादये परेशाय सर्वाऽऽदौ संस्तुताय च ! सर्वेभ्यो वरदात्रे ते वरदाय नमो नमः ॥२८॥ विनायकाय
सवेषां नायकाय परात्पर । दुंढिराजाय बेदादिहुंहिताय नमो नमः ॥२९) सर्वेभ्यः स्वस्वरूपेण सुखदाय व ।
आनंदायाप्रमेयाय ब्रह्मणे ते नमो नमः ॥६०॥। गणानां पतये तुभ्य नानागणुरूपिणे । सदा स्वानंदनाथाय सिद्धिबद्धि-
पतते नमः ।३१॥ ब्रह्मणे विष्णवे तुभ्यं राक्तये हौकराय च } इंद्रादिदेवरूपाय कल्या ते नमो नमः॥ ३२॥ खनये कषेचरूपाय
चैदयाय चछद्ररूपिणे । पड्युपक्ष्यादिरूपाय वणोश्नमयुजे नमः ॥६३॥ नागाय सुरूपाय राक्षसाय विहाररिणे । चराचर
सयायैव शुषैकणीय ते नमः ॥२४॥ चिनेचाय चिद्यस्य धारकाय च चक्रिणे 1 पाशां ङुशधरायंव हेरंबाय नमो नमः ॥२५॥
नमस्ते पेक्य सर्वात्मकाय सदा बोधरूपाय तैरंजनाय 1 अोगाय संयोगमायाधराय जनेभ्यः सुरां तिप्रदायाथ धाम्ने
॥३६॥ दिः स्तौमि त्वां गणाधीका यत्र वेदाश्च योगिनः । विसिस्मिरे सुं तिस्थाः शतिरूपाय ते नमः ॥३७५॥ यज्ञहा
निहतः स्वामिस्तेन देवर्षयो वयम्‌ । रश्षिता; सर्वभावेन माणदातनंमो नमः ॥२८॥ भक्ति देहि गणाधीडा_ तच पादाबुजे-
ऽमलाम्‌ । तया वयं च योगे ॑धदहीना भवामहे ॥३९॥ एवसुक्त्वा प्रणसुस्तं देवा खुनिसमन्विताः; । त(स्तथति जगा्वां-
ऽतर्दे शाषकर्णकः ॥४०॥ तच्र मूरति समास्थाय रपकणंस्य सवंदाम्‌ । पूज्य खस्थानगाः सर्वे वशरूवुविगतञ्वराः ॥४५१॥
खस्वाचारसमायुक्तः बभूव ह चराचरम्‌ । एवं चकार विध्नेदे नानादैत्यविर्दिसनम्‌ ॥४२॥ अवतारा असंरूाता वित्र
राजस्य छोभने । तेषां वक्तुं चरित्राणि न समथो; रिवादयः ॥४३॥ सक्षेपेण मया तस्याऽवताराः कथिताः पराः।

वव

2111<412002110820111211.0111

2011<110/021108@201112||.0111

कम ९३
4 44 0 ~ ५8

मजस्व न॑ विधानन नदा हांनिमवाप्स्यसि ॥४४॥ रजोयुक्तं यथा धान्यं रजोहीनं करोति च | नरैः संसाधिते गरष
योग्यं भोजनकादिषु ॥४५॥। नथा मायाविकारण युक्तं ब्रह्म न नभ्यन । त्यक्त्वोपासनकं नस्य टरषकरण॑स्य सुंदरि ॥४६॥
छर्कर्णं समाश्रत्य मलं त्यक्त्वा हृदि स्थिनम्‌ । ब्रह्मैव नरजानिस्यः ्पैकणस्ननः स्परनः॥४०॥ ब्रह्मदः खपवत्‌ हत्स्मो बदेषु
कथितो भवेत्‌ । न॑ भजस्व विधानेन शांनियुक्ता भविष्यसि ॥४८॥ श्पैकणावनारस्य कथितं चरित मया । ज्ञध्नस्य
वधार्थाय वभूव देहधारकः ।॥४०॥ य हृदं श्रणुयाद्वाऽपि पठद्रा पाव्येन्नरः । स मानसप्िने द्ध्व खी भवेन्निरेनरम्‌ ।५०॥

॥ ओमिति श्रीमदास्य पुराणोपनिवदि श्रीमन्मोदरर महापुराण सप्रमे खंड विघ्नराजचरिते शर्पकणीवतारवणेनं नाम द्ादगोऽध्यायः ॥
"> 5 क-< <<

॥ श्रीगणेदाय नमः ॥ कश्यप वाच । एकदा माघमास तु मकरस्थ दिवाकरे । नीधानि देवविपरादयाः पयागं जग्मुरादरात्‌
॥१॥ सवे संहृ भावस्था माघस्नानपरायणा; । ओंकारमणनाथं न पुपज्चभक्तिसंयुताः ॥२॥ ततः शलश पूज्य तत्रस्थं
माधवं पिय । त्रिवणीं भावसंयुक्ताः कथां चक्कः पुराननीम्‌ ॥३॥ म्रम॑स्नत्राऽऽजगामैव दत्तो योगीद्रसत्तमः । अवधूतस्य
मारस्य परकादाकः उदाहनः ॥४॥ गाणां ब्र्मपं ब्रह्म परं सर्वाथदायकम्‌ । ओंकारगणनाथं स प्रणम्य स्नोच्रमारभत्‌ ॥॥
लल्‌ दृषा परमाश्चर्यमाययुस्नं हिवादयः । योगिनः कर्यपायाश्चाऽन्य देवादय आदरात्‌ ॥६॥ तै प्रणम्य स्थिनाः सवं योगी
ब्रह्म नत्परम्‌ । गणङ्भजने सक्तं॑दषटरा पप्रच्छुगादरात्‌ 19 शिवादय ञ्चुः । भगवन्‌ सवतच्छज्न ब्रह्मभ्रुतपरायण ।
साश्वाद्र्मरागीरस्त्वं समागनो यदच्छया ॥८॥ अवधूतस्य मार्गस्य प्रकाशार्थं विदोषः । ददृधारी भवान्नाथ पावनाय
शरीरिणाम्‌ ॥२॥ नव दर्छनमात्रण क्रुलकरत्या वयं प्रभो । जानाः कुलयुताः स्वामिन. बोधयस्व खुनीन्‌ सुरान्‌ ॥१०॥ एवं
विनयसंयुक्तैः स्तुनः प्ष्टो महामुनिः । जगाद नान्‌ महाभागान्‌ हषण महेताऽऽवरृतः ॥११॥ दत्तन्निय उवाच । ब्रह्मविष्णुशिवा-
दयाश्चांगिराद्या खुनयोऽमलाः । रषाया नागराजाश्च श्चूणु्वं मे वचो हितम्‌ ॥१२॥ ब्रह्मद सव॑माभाति तं भजध्वं हिताय
वः । समधी ब्रह्मभूताश्च भविष्यथ न संदायः ॥१३॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा पुनः सवे जगवंचः । हषेण योगिवर्य तं॒क्रत्वा

2।.८1720021108@2411811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

__ स्वै. ७ अ. शद्‌ च
1 वा व
कर पुटं भिये ॥१४॥ रिवाया उचुः । ब्रह्मणि ब्रह्मभूतस्त्वं गण मजसे कथम्‌ । नामरूपधरं व
अस्मां कुल्दवोऽय व्रिशुणात्मशरीरिणाम्‌। मूलभूतो न संदेहो योगिनां क्थमंजखा ।६२॥ ५ त 6 (०
महायशाः । दत्तो जगाद हर्षेण ज्ञानदानाथमादरात्‌ ॥१७॥ . दत उति । गा १ व मो वी
नानाविधं तद्वत्‌ कथित मायया युतम्‌ ॥१८॥ अन्न ब्रह्मते दवा सुनयः; श्दणुतं (य । तत्रान्नमयरूपा तु माया )
वभौ ॥१०॥ प्राणो ब्रह्यनि तत्रैव प्राणाकारविमोहिनी । माया मनोमयी तद्भन्‌ मनो ब्रह्मणि स्ट ५९० 1 नरटपिणै।
तन्रय माया विज्ञानरूपिणी । आनंदं ब्रह्म यत्‌ परोक्तं युतमानंदमायया ॥२१॥ चेतन्यं ब्रह्म यत्‌ प्राक्त माया चतन क
विदुबरह्मनि तत्रैव माया विदुमयी वभौ ॥२२॥ सोऽहं ब्रह्यति यत्रेयं माया सोऽहं परकारिनी । बोधो 1

ॐ वि विदहं गेत्तं देदरूपिणी महादेवा भ्रमति ब्रह्ममानिनः ॥२४।
माया तच्र विभोदिनी ॥२३॥ विदं ब्रह्म यत्‌ प्राक्त माया वै देद ता ^
कस च्रदयति कर्माख्या माया नच विमोहिनी ! ज्ञानं ब्रह्मति तद्र ज्ञानमायायुतं बभौ त
समखरूपिणी । सहजं ब्रह्म यत्‌ भोक्तं सहजाख्यविकारदम्‌ ॥२६॥ असद्रल्मति यत्‌ मत्तं तत्रासन्मातना य ४
सद्भदहयेति सदाकारमायायुक्तः प्रकीर्तितम्‌ ॥२७॥ सदसन्मय भावाख्यं ब्रह्म मक्त, सुनीन्वराः । डभयात्मविकारेण श
संयुतं सदा ॥२८॥ अव्यक्त बरह्म यत्‌ परोक्तं युतमन्यक्तमायया । स्वसंवेद्यं पर बरह्म यतं खानदमावया भ
द्रभैकसर्वारयाद्याः राब्दाः परिकीर्तिताः 1 महावाक्यादिभिस्ते तु तत्तन्मायापरकारकाः ॥२०॥ _ शिवविष्णुखखाः ५
्रह्मवाच्याः प्रकीतिता; । तत्तद्विकारसंयुक्तान्‌ जानीत देवसत्तमाः ॥३१ ॥ थ्वी जलादितत्त्वानि ब्रह्मणां १ तु)
तत्तद्विकारयुक्तानि जानीत देवसत्तमाः; ॥३२॥ एवं नानाविधान्यव ब्रह्माण कथितानि च । बेदाददषु समस्ता 1
मोदयुतानि तु ॥६२॥ तेषां खाभिखरूपेण तिष्ठति ब्रह्मणस्पतिः । ब्रह्मणा वाति नावाच पालयितत्वकारणात्‌ ॥२४॥
स एवाय गणाध्यक्षो वेदेषु कथितोऽभवत्‌ । ब्रह्म भूयमयः_ साक्लात्तं भजानि एजात्तमा; २५५ .उत्पत्तिनाशहीनं व
गजा ख्यं ब्रह्म चक्षते । सांख्यं रिरो गगेास्य गजानन इति स्मृतः ॥३६॥ भूमि साधन भावेन भवेत्‌ ब्रह्मणि तन्मयः}

क

# क
देदस्तस्य च योगाख्यो नानाभुमिप्रधारणात्‌.॥ २७) तयोर्योगे गणेरानो देहधारी बभव ह } सांख्ये योगमय; साक्षात्‌

+ ध 6 9 ह्ययोगे ५ $ | १ भेर 8 $ ऋ ५ [१

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

सल. ७ अ. १२ पान ३०

वव

पचचित्तमयी बुद्धिर्दक्षिणांगं बभूव ह । पेचश्रांनिक्री सिद्धिगामांगं तस्य सवदा ॥४०॥ नयोः खामी गणाध्यक्षो
मायाभ्यामच्र खटति । चित्ते चितामणिः साक्ान्‌ प्रकादयकारकस्तयोः ॥४१॥ समोहं चित्तसुत्डञ्य योगींद्र जायत
नरः । न भजामि धिरषण चित्तचालनकारकम्‌ ॥४२॥ करनानि सिद्धिवुद्धिभ्णां ब्रह्माणि सकर्लानि वे। लानि त्यक्त्वा
कथं ब्रह्म लभ्यन मानवैः परम्‌ ॥४अ। अनाय ददहृभृद्धुत्वा भक्तमामप्रदायकः ! सुलमत्वाय दवंरा परो जानीत
संस्थिनः ।४९॥ नम्य नद्रचनं श्रुत्वा वसिषटस्तमुवाच ह । संरायस्य विनाह्याथ सर्वैः संप्ररिना वचः ॥४०॥ वसिष्ठ उवाच |
ब्रह्म ब्रह्मैव वेदेषु कथिनं सर्वसंमनम्‌ । ब्रह्मणस्पनिरकाऽयं पनिस्तत्र कथं ॒सुने ॥४६॥ पनिरूपा महामाया गणका
संस्थिनाऽभवत्‌ । यधाऽन्नादिविकारस्थं त्रद्म नद्रदयं मनः ॥४9] वसिष्ठस्य वचः श्रुन्वा दत्तो हषसमन्विनः । जगाद तं
विरषज्ञं योर्गीद्रः परमाथविन्‌ ॥४८॥ अन्न्राणादियुक्तानि व्र्मणि रचिनानि तु 1 गणन महायोमिस्ननाय पनि-
सूच्यत ॥४०॥ ब्रह्मभिः; कथिनश्ायं पतिस्तषां न संदायः 1 स्यं ब्रह्मेव नन्नारा तथाऽपि पातभादतः ॥५०। अन्नप्राणादि

कान्यव विकारान्‌ संलयजंनि च । ब्रह्माणि ब्रह्मभूनानि भविष्यत्यस्य सेवनात्‌ ॥५४॥ ब्रह्माणि ब्रह्मणि यदि चद्भनानि
महामन । पतिः क्रषां गणेरानः कथ्यत कैवदाद्ु म ॥५.२॥ अनो मायाविकारण हीनोऽयं गणनायकः । व्रह्मैवोपास्य-
भावात्तु पनित्वं कथनात्मकम्‌ ॥५.३॥ इनि नस्य वचः श्चुत्वा पुनस्तं नारदोऽब्रवीत्‌ । योगींद्र 'नाववोधाधेमवधूनम-
कल्मषम्‌ ।५४॥ नारद ज्याच ¦ गणङा त्वं महायो गिस्तदाकारो न संरयः । अद दत्तोऽयमकश्च गणाः कुत्र वनेन ॥५८५॥
न भिलश्चन्‌ महाभाग गजस क॑ पुरः स्थिनम्‌। इमं म संरायं छथि सवज्ञोऽसि महामन ॥५३॥ दत्त उवाच । देदोऽयं
नगतुल्या म करानि कमं निलयदा। शुभाशुभं विङ्षण नामरूपविकारनः ॥५.५॥ ब्रह्म सवत्र विप्रदा तन्मयं नात्र संशयः ।
सत्ता न्यूनाधिका भानि विचारय विचक्षण ५८ ब्रह्मणस्पनिराब्दारूया सत्ता गणपनौ सिना | नान्यत्र शं सुविष्ण्वादि
भावषु पटय मानद ॥५०॥ अनः परत्यक्षचित्तस्थं व्रह्म विप्ररावाचकम्‌। दृष्ट्रा तन्न मजेत्‌ कोऽपि ब्रह्मभूयपरः कथम्‌ ॥६०॥
अनो दहधरोऽदहं तु ब्रह्माकारो गणश्वरः । न भजामि विराषेण दहवचेष्टापरायणः ॥६१॥ देहः क्रियात्मकः पोक्तथित्तं
चितनकारकम्‌ 1 सखभावेन यथाऽन्यद्वै करोति चितनादिकम्‌ ॥६२॥ तथा गणेश्वरं मेऽत्र देहथित्तं भजेत्‌ श्रवम्‌ । तयोः
प्रकारार्वः ज्य कथं भजद्वजाननम्‌ \\६२॥ ब्रह्य ब्रह्मैव संजातं तदाकारं मदीयकम्‌ । देदृधित्तं मजत्तं॑वै खपरकादाकरं

2।<८720021108@24111811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

_____ __ _-~-- ~~~ ------- ` `ब`ब` पान ३९
ख ७ अ. १४
क 32 3.5. 4

--------
र

1

+ पृछ { क विचारय ~ # ९ । धे सः भ
सदा ॥६४॥ अनेन योगमार्गेण भजामि गणनायकम्‌ । न भिन्नोऽदं गणेदानात्‌ कं ए्च्छसि विचार्य ॥१५५॥ वथा कराम
नित्यं तु भक्षणादिकमादरात्‌ | तथा गजेन्वरं तात भजामि भक्तिसंयुतः ॥६६॥। नाऽहं मोक्ता खदेदस्थस्तथा म पवाद

४ ९ क + त्वे सो) ठ द्रणनाय तथाऽपि दे हचित्तेऽन्य
देहगम्‌ } न भक्त गणराजस्य देद्धमः भवनत ॥६ | , बरह्माण ह्यभरूतो यान अन न त ५
1 स्नादन शै 4 ॥ ख = [ > ५८ 4
= ¢ ___ + त सोऽपि ब्रह्मघ्नः परिकीतितः ॥७०॥ गण मरूतिग दषा
अनायासेन चित्तस्थं देहस्य ब्रह्म प्राप्य यः। दृष्टा त न भर्जत्‌ सा

€ (~

योगद दांतिदायक्म्‌ ! कस्य योगिजनस्यान्र पीतिः सयो न जायते ॥७१॥ इति तस्य वच; त्वा हपु |

¦ प्रणेसुस्तं॑विस्मितास्तस्य चेशिनैः ॥अ२॥ जुस्तं हषसंयुक्ता वर्य संदाचवजिताः । करतास्त्वया महाभाग
नारदाद्या; प्रणेमुस्तं नविभिदेन आहि क 11
एकमा्परायणाः ॥७६।॥। नानामत्‌विभ नेयुक्ता भ्रमेति तु } त्यक्त्वा गणेश्वरं परणं सव्य मदाखुन
भ्रंनिनारार्धमत्य॑तं भवान्‌ विप्ेश्वरेण च । निर्मितो योगमागेज्ञः सवा तिप्रदायकः ।1-94\ ८च्‌ त खंस्तुनो दत्तः परहस्य
चययौ तनः । दिवादयो वसिष्ठाद्या; खाल प्रययुः परिये ॥७६॥ सवसारा समाख्याता गीतां दत्तखुखाच्युताम्‌ । पठना-
'उच्वणान्नभ्यः रदांतिदां सवेसिद्धिदाम्‌ 1199 कङ्यपस्य वचः शुत्वा हर्षिता तं प्रणस्य सा। जगाद भावगंभीरा

दितिर्विचरेश्वरे रता ॥\७८॥
|| ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे सप्तमे खण्डे विद्रराजचसिति दृत्तमीतावणनं लाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥

>> न> +< << `

४ ॥ स क [3 क्त्या [ #,९ ¢, {~ निर
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ दितिरुवाच । गणेद्धास्य महाभाग बदोपासनकं प्रभो 1 तैन -विघे्वर क्त्या भजिष्यामि निर-
तरम्‌ ॥१॥। स्र उवाच । एवं धृष्टो महायोगी दित्या तस्यै ददौ मुम्‌ । दद्वक्षरं गणेशास्य विधियुक्तं विधानवित्‌ ॥२॥
सा तै प्रणम्य योगींद्र कडयपं पययौ ततः ! वनं बरक्षादिरसंयुक्तं तपस्तत्र तताप वै ॥२॥ निराहदारेण संयुक्ता गणश-

$ + [> नि ८ ॥
व्यानतत्पया । नासाग्नन्यस्तद्टिः सा मंचजापं चकार च ॥४॥ त्यक्त्वा सवा कामना सा दितिविधेश्वरे रता । तपः-

ॐ

2।<८1120021108@2411811. 011

2/1|<411120/221108@24111211.011

स.७अ. घ २
व

प्रभावयोगेन च्रांतिहीनाऽमवद्विधे ॥५॥ युच्रपौत्रादिके भाव रसहीना बभूव ह । योगेप्सुः पूर्ण भावेनाऽमजनत्तं द्विरदान-
नम्‌ ॥६॥ एवं वपेसदखेण योगभूनिपरायणा । रांनियोम्‌ समासाद्य योगिर्वद्या बश्रूव सा ॥9| तथा सा दत्तमार्मतं
दितिः सस्मार चनसि । भक्त्या विघ्निश्वरं दवी न सुमोच कदाचन ॥८॥ लनः परसन्नभावेन तां ययौ गणनायकः ।
जगादाऽसौ वरान्‌ ब्रहि ध्यानस्थां मनसप्सिनान ॥०॥ गणेदावचनं श्चुन्वा दितिहषसमन्विता । उत्थाय तै नमस्कृत्य
पूजयामास भक्तिनः ॥१०॥ पुनः प्रणम्य विप्र सा तुष्टाव कृ्नांजलि; । गणां दक्ष न पुच्री दितिः साश्चुसुखांवुजा ॥११॥
दितिस्वाच । नमरस्न विघ्रराजाय भक्तविद्नविदारण । अमक्तभ्यो महाविघ्नपदाय तु नमो नमः ॥१२॥ काडयपाय परदाय
विनायकाय दुंदय । लंबोदराय ने सवमागभोक्त्र नमा नमः ॥*३॥ दीनानां पनय तुभ्य दीनदीनाय ते नमः! दीनपालक-
नाधाय हरंबाय नमा नमः ॥१४॥ परदाय गणकाय परात्परनमाय त । परात्पराणां क्च न महोदराय तै नमः ॥१५॥
अनादय च सर्वेषामादिमूनिधराय च । आदिपूज्याय सवेषामनःस्थाय नमो नमः ॥१३॥ दिवपुत्राय विष्णोश्च पुच्राय
परमात्मन । वरप्यस्तूनव तुभ्यं॑शशापपुच्रायन नमः ॥१अ] सर्वपूज्याय ज्यष्टाय ज्यष्ठानां ज्यष्टमूर्मये । ज्येष्टराजत-
मायैव मात्र पित्र नमो नमः ॥१८॥ ब्रह्मणां पनय तुभ्य॑॑ब्रह्मभ्यो ब्रह्मदायिन । ब्रह्मणां ब्रह्मरूपायैकदंताय नमो
नमः ॥१९॥ गजाननाय दवायासुराय समभाविन । योगाकाराय योगिभ्यो सोगदाय नमो नमः २० किंस्नौमि त्वां
राणाधीद्र हांतीनां शांनिरूपिणम्‌ । वदादयः हिवाद्याश्च यत्र हानिं प्रलभिरे ॥२१॥ अनस्त्वां प्रणमाम्यव सवेऽटां
तेन विध्नप । संतुष्टो भव म भक्त्या स्वल्पया नाध ने नमः ॥२२॥ यदि त्वं वरदो मऽसि तदा म पुत्र आदरात्‌।
भव स्वासभिन्‌ दयासिघो ननाद तारिता त्वया ॥२३॥ आसरी प्रकृतिः प्रोक्ता बदंषु द्विरदानन । साऽहं कया महाभक्त्या
भजिष्यामि निरेतरम्‌ ॥२४ त्वे म पुत्रो यदा नाथ भविष्यसि ससिद्धिदः । नच मातुः कथ॑ मायामयो बंधः कदाचन ॥२८॥
भक्ति त्वचरणं दुद ददि नित्यं विद्राषनः । आसुरीं वधहीनां मां कुरुष्व त्वत्पदप्रियाम्‌ ॥२६॥ एवमुक्त्वा गणाधीरां
ननाम दक्षनंदिनी । दिनिस्तां गणराज जगाद दषसंयुनः ॥२७॥ वित्रे ग्वाच । त्वया करूनमिदं स्तोत्र मदीय मस्पियं
भवत्‌ । पठतत श्प्वन दवि सवेसिद्धिपदायकम्‌ ॥२८॥ नव पुत्रो भविष्यामि आसुरीभावनादाकः । त्वं भजिष्यसि मां

नित्य भक्त्या भावपरायणा ॥२९॥ एवसुक्त्वांऽतदेधेऽसो विघ्रेरो ब्रह्मनायकः । दितिः स्वग्रहमागत्य प्रणनाम पतिं

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ७अ. १५ व
5

स्वकम्‌ ॥३०॥ वृत्तांतं कथयामास कदयपो हरषितोऽभवत्‌। श्चत्वा तां स॒ समार्य जगाद साश्चुलोचनः ॥३१। कर्य
उवाच । धन्याऽसि क्रनकृत्याऽसि सफटस्ते भवो मनः । पया दृष्टो गणाध्यक्षः सर्वेभ्यः चां तिदायकः ॥३२॥ अदो ते
सखतो देवि असुयौः प्रभविष्यति ! महद्भाग्यं गणाधीदयो योगि्व॑द्ा त्वमंजसा ॥३२३ तारितोऽदं त्वया नूनं सुखिया
गणपे रतः ! धन्यं मे जन्मकर्मादि आसुरी स्वहिने रता ॥२४॥ एवखुक्वा दितिं विप्रः कहयपो विरराम ह । दितिः प्रणम्य
तं विप्रं सेवायां संस्थिताऽभवत्‌ ॥२५॥

\| ओमिति श्रीमद्व्यि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ दरे महापुराण सप्तमे खंडे वित्नरमजचरिते दितिवरमदानं नाम चतुदशोऽध्यायः

शे 2 # € <€

| श्रीगगेक्ाय नमः ॥ श्ट उवाच । तनः सा गणनां त॑ सस्मार हदि सवंदा । तन्मर्य विश्वमेवेदमालोकयदश्ोषतः ॥१॥
एकदा माघमासे तु इङ्कपक्षे गजाननम्‌ । पुपूज मध्यगे भानौ चतुर्थ्या मूर्तिग॑परम्‌ ॥२॥ मूतिमध्याद्रणाधीदाः परकटो-
भूचतुर्थुजः । अनेनसूयेसंकारातेजोयुक्तः प्रजापत ॥६॥ तं दृष्ट्रा भयभीता सा सस्मार हदि कडयपम्‌ । खुर तं तथा
देवं गणे भक्तिसंयुता ॥२॥ गुरोः स्मरणमात्रेण गणेङञाः सौम्यरूप धक्‌ । बालरूपो दितिं देवीं जगाद मेघनिःखनः ॥५॥
श्रीगणेश उराच । पुत्रोऽहं ते महाभागे वरदानप्रभावतः। मा भयं कुरु कल्याणि परय मां सोौम्यरूपिणम्‌ ॥९॥ ततः सोन्मील्य
चश्चुस्तं पयति स्म मयातुरा । बालं चतुसजं दवं इडादडधरं परम्‌ ॥७॥ परश्वादिमराशच , संयुत चद्रशखरम्‌ । टबोदरं
यैकदंनं रोषनाभिसमायुतम्‌ ॥८॥ श्पंकणं चिनेचं तु नानाश्रूषण मूषितम्‌ । अमूल्यवखरसंयुक्तं गले चितामणि धरम्‌ ॥९॥
हृष्टा तै प्रणनामैव करयपेन समन्विता । तुष्टावाऽऽपूज्य विद्रे मथवरिरसा विम्‌ ॥१०॥ ततस्तं कटयपो नत्वा
पराश्रयामास शांतिदम्‌ । बालरूपो भव स्वाभिन्‌ चेन ते लालनं भवेत्‌ ॥११॥ घन्योऽं कृतकृत्योऽहं मत्समो न प्रचिद्यते ।
मल त्वं येन पुत्रोऽभमू्रह्मणां गणनायकः ॥१२॥ यस्य रोमांचरधेषु ब्रह्मांडानां हिं कोटयः । कथं स मम पुत्रत्वं प्राप्तोऽसीति
विडवनम्‌ ॥१३॥ एवं संप्रार्थितस्तेन दित्या सोऽपि तथाऽमनवत्‌ ¦ चतुखंजधरो बालो बभूवे तत्क्षणात्‌ स्वयम्‌ ॥१२॥

2।<८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

~~~ `` ‡ ` पन
ख. ७४अ. ६५ पान ३

+ 444 444

तं परणम्य गणाधीरां कडयपों दषंसंगुनः। दित्या कर्मपरो भूत्वा ब्राह्मणन्वि समाहुयत्‌।॥ १५) ततश्चतुसुजेभैव मायाऽऽक्षिप्ला
तयो्हदि । पुत्र भावपकाच्चा्थं तथा नौ संबभृवतुः ॥१६॥ .सलापयित्वा दिनिवारं स्त॒नपानमकारयत्‌ । जातकम चकरा
कदयपो हवमंयुतः ॥१अ॥ द्वादशोऽद्धि द्विनास्तत्न नामकमाथमाययुः । पूजिना; करयपनेव तमूचुदृषेसंयुनाः ॥१८॥ सषु
देवपांश्वाऽयं नरान्‌ पृथ्व्यां तथा तट ! असुरान्‌ नागक्मादीन्‌ स्थापयिष्यति बालकः ॥१९॥ तत्त्वानि चाखयन्‌ विप्र
लस्मान्नान्ना चतुर्ुजः । चतुर्णा विविधानां च स्यापकोऽयं मनो वुत्रैः ॥२०॥ युद्रल उवाच ! तनो वषं दवितीयेऽस्य प्रह्ादपरसुखाः
परे । प्रपत्ैन्यमानासतेर्दवर्विष्णुषुखेर्विय ॥२१॥ सर्व त्यक्त्वाऽसुरे शानाः पातालं विविष्युभयात्‌ । देवानां च ख्यं विष्णुः
करोधयुक्तते बभूव ह ॥२२॥ हृदराद्ैः सितः सोऽपि सन्नद्धश्चक्रसंयुनः । आययौ दैत्यनाशार्थं पाता महावलः ॥२३॥
चक्र नल्याज दवदास्तन दैत्या शना भृप्र। केचिद्‌ दुःखसमायुक्ताः प्रपन्दृषिछन्नदेहकाः ॥>४॥ हरणं करावै चैव
केथिलग्घः प्रजापन । नथापि नान महाविष्णजंघान क्रोधमंयुनः ॥२५॥ असपुविगनं विन्धं कर्तु चैव ससुतः । दैत्येद्रा
भयसंयुक्ता दितिं ययुः रारण्यदाम्‌ ॥२६॥ दछिक्नभिन्नक्रुलांगास्तान्‌ दिनिद _छुशोच ह । नतः क्रोधयुत; सोऽपि वभूव
गणनायकः ॥>७॥ नन्याज प्ड्यु नीक््णं दवान. हन्तुं चतुञ्जः । परद्वा।स्तजसा सवं त्यक्त पानालमंडलम्‌ ॥२८॥
च्यररूपाणि शाखराणि चक्रादीन्यभवन ख| दवा दादसमायुक्ताः प्रपन्द््य दिरा ददा ॥२०॥ ननस्तत्र ययौ व्रह्मा
बोधयामास कठावम्‌ । पानान्दं त्यस्य सवन ययुः स्वर्ग भयान्विनाः॥३०॥ परृरशोस्तजमा तच्र संदग्धा हव दवपाः।
न चानि प्रल्मन स्म दादाकाररवाकुन्दाः॥३२॥ ननः अभ्व रविवह्मया केटावस्नुष्टुवुः परम्‌ । पर्यु मयमंयुक्ता
देवर्मुनिगणेः सह ॥३२॥ शांनियुर्त मदाश््रं नहष््व च प्रजापते । नतो दवेद्रकाः सवं चतुखजं ययुः पुरा ॥३३॥ तं
प्रणस्य भयोद्विगा खनिमिदवनायकाः । नन्वाऽप्पृल्य गणशानं तुष्टुवुः कर्मपुटा; ॥३५]] देवधय स्लुः । नमस्त काडयपा्ैव
चतुखुजाय दुंडय । अनादय गणदाय विद्य नमा नमः ॥३५॥ परेशाय परषां च पतय परमात्मने । विनायक्राय
विपभ्यो वरदाय नमो नमः ॥२६॥ त्वोदराय मर्वेषामुदरस्थाय न नमः | महोदराय ज्येष्ठाय ब्राह्मणाय नमो नमः ॥२५॥
छत्राणां क्षाच्रधर्माय वैश्यानां बैरयरूपिण । शुद्राणां शद्रधरमीय वर्णहीनाय ते नमः ॥६८॥ गृहस्थानां गहस्थाय ब्रह्मचयो
स्वप । ब्रह्मचारिखरूपाणां वनस्थानां तदात्मने ॥३९॥ न्यासिनां न्यासधरमायाश्रमहीनाय ते नमः । चतुषु ते पंचमाय

2।.८1120021108@2411811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

-------_____-_{_`__----(-------(--(-` परन्

__ खं, ७ अ. धथ स र ऊ ~> तः ॐ. १३ 72 गर 3 कै तर नर्न र तरः तह त्र
व 3

सिद्धिव॒द्धिवराय # त्‌ भ ४
हेरंबाय नमो नमः ॥४०॥ सवानंदवासिने तुभ्यं च 1 एकदंताय देवायासराय ते नमो भ ५०६.
1 [1 विष्णवे { ब्रह्मणे
अनाथानामनाथाय सनाथानां सनाथक्‌ } इन्वराणां महंदाय विष्णवे ते नमो नमः ॥४२॥ ब्रह्मणे भानवे तुं

कि चै 4 प ध #
सर्वरूपिणे । देवादिभ्यः प्रदात्रे ते पदानां वै नमो नमः ॥४३॥। कि स्तुमरत्वां चतुणा च चालकः खुल; रम्‌ । अतस्त्वां
प्रणमामो वै चतुर्थुज परसीद नः ॥४४॥। एवमुक्त्वा पणेशुस्तं दवा सुनिसमन्विता; । स तानुवाच ५०५४ भक्तान्‌
भक्तजनप्रियः ॥४९५॥। चठुभैन उवाच } वरान्‌ ब्रूत महादवा सुनयो मन्त हैष्सितान्‌ । दास्यामि स्तोच्रतुष्टोऽहं भवता

©

# ¢ क #
-मयवज्िताः ॥४ब॥ स्तोत्र भवत्करतं देवा; स्थसिद्धिपरदं भवेत्‌ । पठनां शृण्वतां चैव म नाशकरं परम्‌ ॥२०॥ विशेषतः
पुत्रपौत्रादिकं सर्वं लभेन्नरः । धनधान्यादिकं चाति मद्धोकं पठनात्‌ परम्‌ ।।2८॥ एवं तस्य वचः श्रुत्वा देवा मुनिसमन्विताः।

¢ १

[#३ [भद + षद च
भयरीनाः प्रणेसुस्तं जयुषसमन्विता; ॥४९॥ देवपय उलुः । यदि प्रसन्न भावन वरदोऽसि चतुैज ! तदा ते पादपद्मे वै

भक्तिरस्तु निरंतरम्‌ ॥५०॥ आज्ञां कुरु महाभाग तथा वर्तीमहे वयम्‌ ¦ दितिजदैत्यसन्रासतापिता; सततं वयम्‌ ॥५१॥

॥॥ [4 [ अ # गेषु
चठुुन उवाच ] अद्य प्रति दवंशाः पाताटस्थान महाखरान्‌ । मा दिर्पथ अदा मया सस्थाप्वतान्‌ विना ॥५९॥ सा
चामरस्थानं प्रथिव्यां च णां सदा । पाताले दानवादीनां स्वधमस्था भवतु त्‌ ॥५२॥ यदि भूत्वा विपथ १ वे
मोदिताः । सिदि भविता तेषां मद्राक्यान्नात्र संशयः ॥५४॥ तथेति तं प्रणसम्येव देवाः स्वस्थानमाययुः।, त्‌ दानवान

दैदेद्रान £\

देवा न जघ्नुः स्थलसंभितान्‌ ॥५८५॥ चतु्ंजश्च दैद्रान. सवानाज्ञापयत्‌ सुः । ते तथेति तसुचायं हर्षिताः स्वस्थलं
युः ॥५६॥ तलश्रतु्यजो देवोऽतदैये च प्रजापते । क्यपो दितिसंयुक्तः छरोच तमनुरमरन्‌ ॥५५॥ पितरौ ६
सा वाणी चाऽकाशसंभवा \ स्थाप्य मूर्तिं गणेशास्य भजतं नित्यमादरात्‌ ॥५८॥ तथा चकार दिव्या स कडयपो ब्राह्मणः

[क ¢ ससि
सह । स्थापयामास मूर्ति वै चतुजस्य सर्वदाम्‌ ॥५९॥ हृदि चितामरणि ध्यात्वा बाहः पूज्य चतु्नम्‌ । यतौ
मक्तिसंयुक्तौ दितिकरयपक्रौ किर ॥६०॥ आसुरं 'नावखुत्छञ्य दितिभक्तिसमन्विता । गाणपत्यस्व भावेनाऽमजत्तं तु
चतुखजम्‌ ।६१॥ एतचतुखुजस्यैव चरितं कथितं मया । विप्तराजकृलारूपोऽवतारोऽयुदाहतः ॥६२॥ य इदं श्यूणुयान्‌
मत्यै; श्रावयेद्वा पठेत स तु ! सुकिंत छक्ति लभेद्रह्य भक्त विक्नेश्वरे पराम्‌ ॥६२॥ (1 |
}) ओमिति श्रीमदायि पुराणोपनिषदिं श्रीमन्मोद्रटे महापुराणे सप्तमे खंडे विन्नराजचसरिि चतुसुजावतारविक्रमवणन नाम पंचदशोऽध्यायः ॥

2।.८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

ष्व. ७ अ. १६ पातन २६
तः

1 ओगणेक्ाय नम; ॥ सुद्र उवाच । ततो बहौ गते काटे दैत्यैद्रा बलसंयुताः । देवान्‌ जेतुं मसन्नद्धा वभूवुः क्रोधसंयुताः ॥१॥
प्रहणावं सुख्य्ः कृत्वा ब्रह्मशापेन मोहितम्‌ । आययुस्तां प्रणस॒स्ने दितिं करयपसंयुनाम्‌ ॥२॥ ताजुवाच खयं देवी दितिः
कोघसमन्विना । मा गच्छल महादुाः धर्म संत्यज दैत्यपाः ॥३॥ बतुखजेन देचेदाः स्थापिताः स्वगंभूमिषु ! पाताल-
विषरेष्वन्न यूयं राज्यसमन्विताः ॥॥ प्रणम्य तामनाष्त्य दैत्येशा लोभसंयुताः ! ययुरदेवजयार्थ ते छधर्मण प्रणोदिताः ।५॥
दितिः करयपसंयुक्ना दैत्यानां सदुरात्मनाम्‌ 1 पक्लं त्यक्त्वा गणेश्ानमभजद्‌ भक्तिं युता ॥६॥ एवं वै देवपक्षं सा
त्यक्त्वा सुनिसमन्विना । अदिनिस्त खयुत्रं चाभजद्धिनायकं परम्‌ ॥७॥ दैवीं परकृतिसुत्छज्य सन्मूरतिस्थं विनायकम्‌ ।
योगमाचन भक्त्या नमभजत्पेमसनयुना ॥८॥ विननाद्यास्तथा दक्ष कडयपेनोषदेरिनाः । शांतियुक्ता गणेशानमभजन्‌
प्रेमसंयुता: ॥९॥ दश्च उच । दैवीं तु पकरि त्यक्त्वा नथाऽऽसुरीं महासने । कथं गणेश्वरं भक्त्या भजंनि वद मानवा;
॥ १० मुदल उाच । सकामिकं करोति चश्नरः कम यधाविधि । आसुरं तत्‌ समाख्यातं देहसौ ख्यकरं यतः ॥११॥ निष्का-
भिक करोति चश्नरः दैवं प्रकीनिनम्‌ । विधियुक्तं कम दश्च सुकिनदे नन्मनं वुधैः ॥१२॥ खधभेस्येजनैः कर्म क्रियते विविधं
परम्‌ । देधर्म समाज्ञाय योगरूपं च नन्‌ स्मरनत्‌ ॥१३। तदेव दवप्रीत्यर्थं कम लक्तिमयं मतम्‌ | भकितिभावार्थमानंदात्‌
सस्रीको सुनिराकरोत्‌ ॥१७॥ एतत्त कथिनं सर्वं विघ्रराजचरित्रकम्‌ । सर्वसिद्धिपदं पूर्ण ॒रांनिदं भकितिकारणम्‌ ॥१५॥
एवं नानाऽवनाराश्च विघ्रराजस्य मानद । नेषां चरित्रकं केन वक्तुं नैव परराक्यने ॥१६॥ अयं विप्रेश्वरो देवः समस्वानेदगो
भवेन्‌ । सत्यासत्ये विनिर्माय प्रसुः क्ीडनि मायया १७ पूणयोगमयश्चायं विघराजः प्रकीर्तितः । तस्यार्थं श्रुणु भावेन
ज्रह्मवुद्धिपकाराकम्‌ ॥१८॥ संपरज्ञानमयं ब्रह्माऽसंपज्ञातगनं तथा ¦ भ्रमयुक्तं महाविघ्सयुक्तं नात्र संहायः ॥१९॥
्रमहीनं नदवापि विहीनं प्रकीनिनम्‌ । ब्रह्मणि ब्रह्मभूतं चेन्नोभयं नच्र विद्ते ॥२०॥ विन्वषां विध्राजोऽय विघ्नकर्ता
पजापने ! विघ्रहनौ स्वयं साक्लाद्रद्यणां च निरंतरम्‌ ॥२१॥ स्वयं विघ्रयुतो तैव विघ्वहीनो न विद्यत ! एवं ज्ञात्वा नरो
ब्रष्मभूनो भवनि विघ्नपम्‌ ॥२२ इद्‌ वै्रश्वरं चिन्न चरितं संश्ुणोति यः । पठेद्धा तस्य विध्रशाः प्रसन्नो जायते सदा ॥२३॥
भसन्न विघ्रराजेद्र किं किंवै दुलभं भवत्‌ । सबसिद्धियुतः सोऽत नरो ब्रह्मैव जायते ॥२४॥ नानेन सरां किंचित्‌
पावनं कत्र बतेते । खुक्तिखुक्तिपदं दकल चरित्र संश्चुतं त्वया ॥२५॥ पषंचाधिसाधनादीनि तपांसि विविधानि यः।

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

पानं २७
न> 92 909 1

कु्यत्तिभ्योऽधिकर पुण्यमस्य अवणतो रुभेत्‌ ॥२६॥ तीथोनि विविधान्येव साधयित्वा फलं लभेत्‌! तेभ्योऽधिक लभेत्‌.
पुण्य खंडस्यास्य ्रवान्नरः ॥२७॥ यज्ञानां सांगजातानां फलं तस्मात्‌ प्रजापते । अधिकं श्वणादस्य लभेत्‌. खंडस्य मानवः
॥२८॥ इष्टाप्ूतीदि्क सर्व यः करोति नरोत्तमः । तेभ्योऽधिके रमेत्तरय श्रवणान्नात्र संदायः ॥२९॥ पुत्रपौत्रादि संयुक्तो
धनधान्यादिसयुतः । आरोग्येण नरो युक्तो भवेदस्य तु संश्रवात्‌ ॥३० वंध्यादिदोषभावेन पीडितो यदि मानवः । अस्य
श्रवणमात्रेण पीडाीनो भवेत्‌ सदा ॥६१॥ यस्य गेहे स्यितश्चायं खंडो विघ्रेराभक्तिदः । कदा तस्य पिाचेभ्यश्चौरादिभ्यो
मय न दि ॥३२॥ नाभ्भिभूतं न भूतेभ्यो भ्यं राज भवं कदा ! ग्रहेभ्यो राशिसंस्थेभ्यः प्रूतनादिमयं न च ॥३३॥ धमोध-
कराममोकश्लाणां दायकोऽयं प्रकीर्तितः । ब्रह्मभूयप्रदः; साक्षाच्छरवणेन न संदायः ॥३८॥ बहुनाऽत्र किमुक्तेन यच्च वि्नपतिः
स्वयम्‌ । संस्यितस्तेन सामान्यं भविष्यति किमप्यहो ।३५॥ इति ते कथितं सर्व विप्रराजस्य चेष्टितम्‌ । भज त्वं सवेभावेन
गणेदं सुखमाप्स्यसि ॥३६॥ न श्राव्यं दुजेनायेदं चरितं सवेसिद्धिदम्‌ । साधवे गाणपत्याय श्राव्यं यन्नेन मानद २७)
सत उवाच । एवसुक्त्वा महायोगी स॒द्भरो विरराम ह । दक्षो हृष्टमनास्तं तु प्रणनाम क्रृतांजकिः ॥३८॥ मया ते कथित पूर्ण
चरित्रं विघ्रपरय यत्‌ । यथा सुद्धलवक्च्ाच निःखत॑ ताद परम्‌ ॥३९॥ भवतां संगयोगेन पावितोऽहं न संदायः।
श्रोतुमिच्छसि किं भूयो वव दमेनक ते दितम्‌ ॥४०॥ विघ्रराजसमं नैव यथा विप्र तथा परम्‌ । चरिन्नं विध्रराजस्य सवे-
सिद्धिप्रदायकम्‌ ॥२१॥

॥ ओमिति श्रीमदाये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे सप्तमे खण्डे बिन्नराजचसिि चरितिमादाल्यवर्णनं नाम षोडशोऽध्यायः समाप्तः |]

. ॥ इति आ्रीषुद्धल्पुराणे सप्तभः खंडः समाप्तः ॥

॥ श्रीगजाननापंणमस्तु ॥
"> <€

9 99 1

यिनि

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

स्ख-८ अ. १ पान ९

पः
॥ ओगगेशाय नमः ।। शोनक उवाच । विध्वराजचरित्रं तु श्चुत सर्वप्रदं परम्‌ 1 ममनाच्ाकरं पूर्णं त्वत्तोऽस्माभिमेहामते ॥१।॥
धन्योऽसि ज्ञानयुक्तोऽसि व्यासतुल्योऽसि निथितम्‌ 1 व्यासाधिकोऽथवा किं लु शिष्यस्तस्य महात्मनः ॥र) शरुत्वा
श्रुत्वा न मे तृिर्जायते तत्‌ कथाद्धतम्‌ । माहात्म्य धूम्रचणैस्याघुना व॑द खप्रदम्‌ ॥३॥ सत उवाच । श्रृणु शौनक
माहात्म्यं धूत्रवणैस्य सवेदम्‌ 1 यथा व्यासाच्छ्रुतं पूर्ण तथा ते कथयाम्यहम्‌ ।॥ श्चुत्वा विघेरामादाटम्यं दक्षो षटमना
अभूत्‌ । प्रणम्य सुद्रलं सोऽपि पच्छ विनयान्वितः ॥५५॥ द उवाच । विघ्रेशस्य शतं पूरण माहात्म्य सवेसिद्धिदम्‌ ।
न तोऽ महायोगिन्नरटनादधिकं यतः ।६॥ अधुना धूञ्रवणेस्य माहात्म्यं वद विस्तरात्‌ 1 कीदशांऽरमयञ्चाय गणेशो
धूञ्रवणीकः 119॥ कीदशं ब्रह्म तस्यैव केन योगेन लभ्यते । कति तस्यावताराच् किं कमा कद महः ॥८॥ केन
संसाधितो देवो देहधारी बभूव ह । कं दैत्यं वदामानीय धर्ममास्थापयत्‌ प्रखुः ॥९॥ इत्यादि सवमाहात्म्यं वद योगी
सत्तम । ब्रह्मांडे त्वत्समं नास्ति ब्रह्मदायकपाच्रकम्‌ ।॥१०॥ सूत उवाच । एवं प्रष्टो महायोगी सद्धलः इौनकोऽत्र्वीत्‌ ।
दश्च हृष्टमनाः साक्चात्‌ ज्ञात्वा -मक्तियुतं परम्‌ ।॥११॥ अद्र उवाच । दक्ष त्वं योगिवंयोऽसि निधितं सवेभावतः । नान्यथा
गणनाथस्य कथायां जायते रसः ॥१२॥ धूम्रव्णीवतारस्य चरितं सर्वसिद्धिदम्‌ । कथयिष्यामि भक्तया ते समासेन
परजापते ॥१३॥ विस्तरेण दिवाद्याश्च वेदाद्या न बभूविरे ! समर्थारलन्न कोऽहं तु खल्पज्ञान धारकः ॥१४॥ अन्न ते
कथयिष्यामि चेतिहासं पुरा भवम्‌ । रोषस्य ₹हंकरस्यैव संवादेन समन्वितम्‌ ॥१५॥ भरणम्य शेषनागश्च एकदा रांकरं
पुरा । पप्रच्छ सिद्धिदं पूर्ण सर्व्लं करुणानिधिम्‌ ।\१द॥ त्वत्तः परतरं नास्ति वेदश्तिममाणतः । त्वं ध्यानसंयुतः
खामिन भजसे कं दिवं परम्‌ ॥१७॥ अतः संङाययुक्तोऽहं षृच्छामि सर्वभावतः । किं मोहा्थ मदहेखान करोषि चेधटितं
नवम्‌ ॥१८॥ सद्वल उवाच । एवं पष्टः शिवः साक्चात्तखवाच खुहर्षितः । मर्त योगप्रि्य दृष्रा साघु चेष्ासमन्वितम्‌ ॥१९॥
जिव उवाच । एवं पृष्टोऽहमेकांते सनकादयैमहदाभिथेः। तत्तेऽहं श्ूणु वक््यामि ज्ञानं गाणेडाबोधकम्‌ ॥२०॥ एकदा सनका-
दाश्च दद्रा मां नियमे रतम्‌ । पप्रच्छुस्त्व यथा रोष तथा संशयसंयुताः ॥२१॥ सनकाया स्तुः । महेश्वरो भवान्‌ साक्ला-
चेर चैव वियते । कँ ध्यायसि महदेव मिथ्या मोहपदायक ॥२२॥ तेषां तद्वचनं श्चुत्वा हषितोऽदं च कारयप । ऊचे
योम गणदाख्य पूणीशां तिपरदायकम्‌ ॥२३॥ हैरत्वमनीदात्वं च मायायुक्त न सूंदायः । ब्रह्मणि ब्रह्मभूतस्य कथं तदर्तते

2।<८1120021108@2411811. 011

2111<41200211082411121॥1.0111
[1111 यकव "गणिन कथा "पषण
खं. ८ अ. १ पान २
प 4

ना भा

दविजाः ॥२४॥ येनेचात्वं च मे दत्तमनीकस्व नथाऽपरम्‌ । जनेभ्यस्तं गणाधीद जजेऽदं भक्तिसंयुनः ॥२५॥ अहंकारयुताः
स्थे न जाननि गजाननम्‌ । न जित्वाऽहं सुनीद्रा्च सवे नस्य पदद्वयम्‌ ॥२६॥ दिवस्य वचनं श्रुत्वा मनकाव्यास्तमन्रवन्‌ ।
विस्मिना भावसयक्ता गणेद्राज्ञानलालसा; ॥२५॥ सनकाय उचुः । अभिमानं सदादव जतु नैव प्रराक्यन ! वदादिभिः
च देवरौ रस्माभिश्चान्ययोगिभि; ॥२८॥। नमोऽ दवरूपोऽदहं आत्मा खखरूपकः । ब्रह्माहं च महान अदं तेषु प्रति
शितः ॥२०॥ अहं कनैव योगेन सदारिव जिनस्त्वया । वद नस्य चरिश्रं नो विस्तरण सुशांतिदम्‌ (*३०॥ श्रीशिव उवाच ।
अहं ब्रह्मणि विप्रहा गतो ब्रह्मास्मिना सह । महावाक्यमये योग ब्रह्माऽहं ह्यन न च ॥३१॥ अद नास्ति नधा नद्य
नेनि ब्रह्माहमंजसा 1 थोधार्थ माधनं चदे महावाक्यं र्षनं परम्‌ ॥३२॥ ननः संशयसंयुक्ता सनकाद्यास्नमन्रुवन्‌ । न बुद्ध
वयनं नाथ त्वदीयं वुर्ममं परम्‌ ॥३३॥ अनः सुल मयोगन वद योगं महेश्वर । दयया रिप्यमुख्यां शच नारणाय सुकरांति-
वम्‌ २४ श्रीशिव उवाच ! अस्र वः कथयिष्यामि चनिरासं पुगाननम्‌ । अह भावविनाराथेमहकारस्य सौख्यदम्‌ ॥३५॥
एकदा ज्योनिषां नाथः सर्य आन्मा शरीरिणाम । र्मणा चाभिषपिक्तः स कर्मणां राज्यकमणि ॥३६॥ स प्राप्य राज्य-
मुग्र नत्‌ कर्मणां ज्योनिषां पनि: । अभिमानयुनोऽत्यतं वभव दबदवपः ॥३.५। कमणा खष्टिक्षना वे ब्रह्मा लोकपिनामहः |
पालकः कर्मणां विष्णुर्हरः संहारकोऽयवन्‌ ॥३८॥ कर्मणाऽन्नप्र भावेण पोषिका राक्तिरिव च । कर्माधीने जगत्‌ सर्व सम्वरं
नात्र संद्रायः ॥३६०॥ सोऽहं कर्ममयो दवः कर्मणां चालकः परः; । मदधीनमिदं भानि भालुरवं सुगविनः ॥४०॥ अरैकररिण
संयुक्तम्किकां चक्रे कदा परुः । नस्य च्छरिक्षासखुल्पत्तः पुरुषः सुंदराकृतिः ॥४१॥ स पपान मही न ज्ञानस्तेन
मानुना । महाकायो विशालाक्षो वलयुक्तो व्यराजन ॥४५॥ नच्राकस्मात्‌ समायातः शुक्रः स्वाथकोविदः । पप्च्छ
हरषसंयुक्तसनं दृष्ट्रा भावसंयुनः ।॥४२।॥ क उवाच । कोऽसि त्वं कुत्र न वासः कर्तुमिच्छसि किं वद । माना पिता चते
श्राना कः विः मत्त इहच्छसि ।॥४७। परप उवाच । सूर्यपुच्रो द्विजम्रष्ट नस्य च्छ्क्रासमुद्धवः। अनाथोऽहं महाभाग
पिनो धरणीनटे ॥४५॥ त्व दयायुक्तभावेन मां ्च्छसि न संडायः । त्वदधीनो भविष्यामि शाधि मां छनिसत्तम
॥४द॥ श्रीशिव उवाच । तस्य तद्धचने श्चुत्वा शुक्को योगविदांवरः । ध्यानेनाोक्य तत्कमं तखुवाच छयुभावहम्‌ ॥०अ।
डक उवाच । अर भावात्‌ सखुत्पन्नस्त्वे सूयीच्नात्र संदायः । अर्दनामा भवसवाद्य तपः कुरु महामते ॥४८॥ एवसखुक्त्वा

> ८; >.
सः = ऋ ^ > र ©> >= 1.7८ १7.42 €> अद्यमलद् ><>€ 566 ६
$, ०: (<-> अ -5 < >>> > > 4-4-49 € त -9596 22: १5202232 (र 25 22662 2 2
अ < (र 79) > <“ =, 2. ~> ति दु 9 ~.)

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

[ भच + ॐ क घ्य ॐ ॐ
ददौ तस्ते गाणे घोडदाक्षरम्‌ । मतरं विधिसमायुक्तं ततः सोऽतर्दितोऽभवत्‌ ॥४९।॥ अहं तत्र तपस्तेपे ध्यात्वा गणपतिं
©

| क३ | ९ [ का [ ऋ षत
हृदि । निराहारपरो भूत्वा जपम॑त्रपरायणः ॥५०॥ हइीतोष्णवातवषोदिसहने दृढनिश्चयः । जित्वा खानि म्रयल्न
लोषयामास विघ्रपम्‌ ।५५१॥

|} ओमिति श्रीमदाय्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौ ले महापुराणे अष्टमे खंड धूष्रवणैचस्ति अहसुलत्तिवणैनं नाम प्रथमोऽष्यायः 1

“> 2 <€

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीशिव उवाच | एवं वर्षसहस्रेण तं दिव्येन गजाननः । ययौ प्रसन्नभावेन भक्ल्या वराथेमादरात्‌ ॥१॥।
आरुवादखिनेच्रश्च गजवक्त्रो महोदरः । चतुशजख्च पादादेः शोभितः सिद्धिवुद्धियुक्‌ ।।२॥ एकदत खप॑कर्णो देवैखेनिसम-
न्वतैः । संस्तुतः खगणेश्ैव सेवितः सर्वदायकः ॥३॥ तं दष्टाऽहं सखुत्थाय प्रणनाम कृतांजलिः । पूजयामास विघ्ना सिद्धि-
बुद्धिसमन्वितम्‌ ॥४॥ ततः करमेण देवान्‌ स सुनीन्‌ पूज्य पुनः प्रखुम्‌ 1 पणनाम परतुष्छाव गणोदां प्रकृतांजलिः ॥(५॥ जह्वाच ।
नमस्ते गणनाथाय हेरंबाय परात्मने । सर्वेभ्यो वरदाच्रे ते वरदाय नमो नमः ॥९॥ ब्रह्मसु ब्रह्मनाथाय [निजघु स्वस्वरू।पण ।
सांख्याय ते परत उत्थानस्येषु नमो नमः ॥७॥ ज्ञानेषु बोधरूपाय सोऽददेदिषु ते नमः । देदेषु विदुरूपाय विशाय
नमो नमः ॥८॥ स्टूषु ब्रह्मदेवाय विष्णवे पार्केषु ते । संहकैषु शिवाधेवैकदताय नमो नमः ॥९॥ भकाशाकेषु सूयय
मोहकेषु च रातये । देवेषु देवराजाय विनायकाय ते नमः ॥१०॥ अश्रये ते दाहकेषु यमाय नीतिघारिणाम्‌ } रक्षःसु
नैचतायैव शर्षकर्णाय ते नमः ॥११।॥ वायवे बलयुक्तेषु निधिषु धनपाय ते । रद्रेषु कालरूपाय नमो रंबोदराय वे ॥६२)
प्रजापतिषु दश्लाय नागेशो रोषरूपिणे । अनेतविभवायैव किं ते स्तौमि नमो नमः ॥१३। यं स्तोतुं न समथा
वेदाद्या योगिनोऽमलाः । त॑ कि स्तवीमि विघ्रेरामल्पवुद्धिप्रधारकः ॥१४॥ धन्योऽदं कृतकूलयोऽहं सफलो मे भवः पिता ।
माता कलं तथा ज्ञानं त्वदधियुगदहौनात्‌ ॥१५॥ एवशुकत्वा गणेरानं प्रणनाम महासुरः । दर्पण मदत युक्तस्तसुबाच
गजानन; ॥१६॥ श्रीगणेश उवाच । त्वया कृतमिदं स्तोत्र मदीयं सर्वदं भवेत्‌। पठते श्चुण्वते चैव मयि भावप्रदायकम्‌ ॥१५७॥

2।.८720021108@24111811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

~ ` षन 1

ख. ८ ॐ. २ ०
4 49 -- ~ ~------- 4

ुच्रपौच्रादिकं सौख्यं युक्ति सुक्ति लमेश्षरः । अस्य॒ पठनमाच्रेण मद्भक्त भ्रमनारिनीम्‌ ॥१८॥ वरान्‌ दृण महाभाग
मनेप्सिनान्‌ ददाम्यदम्‌ । नपा स्तोचख्येन तुष्टोऽहं न महादरात्‌ ॥१०॥ अदा । पसन्नोऽसि यदा नाथ भक्ति दहि
त्वदीपिकाम्‌ । यद्यदिच्छामि नत्तन्म सफ सवदाऽस्तु च ॥२०॥ माय विकारयुक्तभ्यो मरणं नैव म॒ भवत्‌ । राज्य ब्रह्माड-
गोलस्य देहि म भोग संगुनम्‌ ॥२१॥ आरोग्यं विजय दढ सं्रान चतुलं नथा । अमोघाश््रं सदा मेऽस्तु त्वत्पसादाच दहि
मोः ॥२२। नयनि नमहं देवो जगाद गणनायकः । अनघाय स्वमात्मानं निजलोकं जगाम ह्‌ ॥२३] ननोऽनिदहषसं युक्तोऽदं
अगाम कवि पुनः । न॑ प्रणम्य स्वष्तांनं कथयामास विस्तरात्‌ ॥२४॥ श्रुत्वा मुनिवरः सोऽपि न॑ प्ररस्य मदाखरम्‌ |
असुरानाहयामास श्रष्टान्‌ कात्या महामतिः ॥ २1} नस्पाज्ञया न्वरावंनो निं सर्वै समागनाः } अस्रास्तान्‌ महानजा दित
काठयो जगाद ३ ॥२६॥ अहमासुरषृत्तानं श्चुन्वा न शुक्रवक्त्रनः ¦ ह षिनास्लं प्रणम्यादौ जगुवचो नावहम्‌ ।|२५।। असुस
ञ्चुः! आज्ञापय महापागिन कार्थं चनोगनं प्रभा । कग्प्यामा वयं दासाश्त्वत्पादस्य जवान्विताः ॥२८॥ नपां वचनमाकण्यं
काव्यः सवर्धकोादिदः । ब्राद्मणान वदनिष्ठां्च समानाय्य पुपूज ह ॥२९॥ नेरहं सिंच यामासासुराणां राञ्यकमणि ।
यथाङाखरविघानेन ्न्याधीजं चकार ह ॥३०॥ प्रघानाम्तन्य प॑ंचाऽसन्‌ सुदृदास्तजसा युताः । शंखो बदन्नकः कालः चंञुना-
उधर्मधाग्काः ॥३४। नगरं निर्मम साऽपि दिषयप्रिमनामक्म्‌ । अरमासुरकस्नत्र राज्यं चकार हषनः ॥३२९ समायाना
निवासा जना वर्गाश्रमान्विनाः । असुरा विविवाश्ैव सुं रसु; समाश्विनाः ॥३३॥ प्रमादासुगपुत्रीं वे ममतां रूप-
शालिनीम्‌ । नस्मै ददौ प्रपादु्च सौवनम्थां मन्मन ॥३४॥ ममनासंगुला रम देत्येद्रोद प्रहषितः । माहिना मायया नस्या
समनाया वदा म्थिनः ॥३५॥ नम्या पुत्रौ महावीय जनयामास दैत्यपः। मर्व॑श्रष्ठौ नयोनाम चक्रः सवं दविजातयः ॥६६॥
वं यनै गन कानः नघुवाच प्रमादकः | ङि भ्थिनोऽसि महावीर जय दवादिक्रान्‌ प्रभो ॥३५॥ वरदानवननन्व॑ निभ याऽमि
न संशयः । वगणां सफर सर्वं कुर नागपरं महः ॥३८॥ नधति श्वश्रुं सोऽपि जगादाऽ्डं प्रतापवान्‌ । समानाय्य क्वि नच्र
पूजयामास दैन्यपैः ॥३०॥ नरयाऽज्ञां गृश्च दैन्यञाः परान. दैत्यान्‌ समायन्‌ । नैः संयुनः स शुक्रण प्रधानः गुखु नऽसुरः
॥द०॥ दिग्जयाधमहं नत्र सदानाज्ञापयन्‌ परभुः । सल्लद्धास्तं ममाजग्मुदैत्या परमदारुणाः ४९]
। ओिनि श्रीमदृत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्धर महापुराण अष्टमे स्वंड भूम्रवणचसिि अहमाघुर्फल्यमरामिवर्णनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥

= ~------------
„~ „~ -"-~ "~ ~~~ ----------~~ ----~;

696

"न. ----~--------------

2।.८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

[ष $ |

संदाय: । जष्यने सकलं नस्माच्छरणं प्रैव हो भनम्‌ 1५ अनो वर्यं विघानारं व्रजाम त्वरान्विताः । स चष्ट स्वभावेन
करिष्यति हिन च नः ॥१८॥ तनः सवै विघालारं जग्सुर्दवाः सवासवाः । परणम्य न॑ जगुः सर्व दत्तां दैत्यसं भवम्‌ ॥१९॥
श्रत्वा सदयुनो ब्रह्मा शृष्य नान्‌ दाकर ययौ । तं प्रणम्य जग्तै सर्द स देवो प्रत्तसुल्वणम्‌ ॥२०॥ जगाम सोऽपि निःग्वस्य
त्रेः सा दिष्णुमादरात्‌ । प्रणस्य कथयामास चृत दुःखदायकम्‌ ॥२१॥ शत्व ऋरोधयुतो विष्णुः समाश्वास्य
महेश्वरम्‌ । सदवं ल जगादाऽसौ पराक्रमयुलं वचः ॥२२॥ शीिषणुस्नाच । हनिष्यामि महादैत्यमह्‌ चासुरसंयुतम्‌ ! मायायुक्तः-
त्वन्रवे यन्‌ मम नन्त प्रमाधते ॥२३॥ एवमुक्त्वा महादेवं तन्रैवासंस्थितोऽमवत्‌ । देवैः सह महा मागः पतीक्षन्‌ दैत्यपौरुषम्‌
॥>ढ। अहेकारासुरस्तच्र ज्ञात्वा इत्तानमादरात्‌ । प्रविवेशामरावत्यां दैत्येद्ै्षसंयुनः ॥२५॥ इद्रासनसमारूढः सेव्यमानो

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

मान
सख ८अ. ३

ऽष्लरोगकोः । मधवर्मीयमानः स शयु्धभे परमभिया ॥२६॥ नतो देचपदेषु संस्थापयामास चारान्‌ । सग भोगं चकारं
दैस्यद्रि; श्वशुरेण च ॥२५ तलः स दैत्यसंधेस्ैः सन्नद्धः प्रययौ द्विजाः । द्यलोकं महोग्ररतं विधिरीनं ददा ह | २८।
विषा हषयुक्तस्न्नगरं दैत्यसंयुनः । बह्मासनसमासीनो बुसुजे विविधान्‌ परान्‌ ॥२९॥ तत; स दैत्यपेः सवं ज्ञात्व
वर्तांनमंजसा । कैलासं मालो तु दाक्तिलोकं ययौ क्रमात्‌ ।६०॥ तच्र विलाखसंयुक्तो अुखजे विविधान्‌ परान्‌ । विकट
विजयार्थं स प्रययो देत्यचेष्नः ॥२१॥ दृतं संप्रषयामासर कालं सवेभयकरम्‌ । स गत्वा केदावं नत्वा जगौ वै वाक्य
घु रवणम्‌ ॥ ३२॥ कार उवाच । अहं त्वसुरसंयुक्त जाययो स महाबलः । तेनाऽहं सामभावार् प्रेषितस्ते प्रसन्निधौ ।३
त्यक्त्वा विकटं दवद्ीर्मच्छ त्वं यच्नन रचिः। नारायण न हन्मि त्वां नोचेशयुद्धोयतो भव ।*२४॥ कालस्य वचनं शत्व
केदावः क्रोधसंयुलः। जगाद नै महादेत्यं दह्िव प्रधर्षयन्‌ ।३५॥ भीषिष्णुवाच । करि मा पापखरूपस्त्वं वदसि मेदविक्रम
हनिष्याम्यहमयैव दैत्ययुक्तं महासुरम्‌ ॥३६॥ गच्छ दून खभावस्थं न हन्मि त्वां खलाधम । सखपदं त्यज्य दैदयराधीनोऽ
विः भवामि तु ॥३अ। ननोऽहंकारकं मन्वा कान्दासुरः प्रतापवान्‌ । श्र्ांनं कथयामास दैल्यद्रैः संयुतं परम्‌ ॥३८॥ शुत
दैत्यगणाः सवे क्रोधयुक्ना षभूविरं । अदैकागासुरणैव युक्ता युद्धोयना बसु; ॥३९॥ तान्निवार्य महावाहुरदं क्रोधसमन्वितः
जगाद दैत्यखुखूयान्‌ स वाक्यं॒सर्वहिनाचहम्‌ ॥४०॥ अहस्वाच । किमर्थं श्रमसंयुक्ना भविष्यथ महाबलः । अमाघा
वरैयुक्तः करिप्याम्यधुना सुखम्‌ ॥४१॥ एवसुक्त्वा तनो दैत्यः सज्रं कृत्वा महद्धयुः । सुमोचाभ्िमयं चास्रं संम
कोघसंयुनः ॥४२॥ सदसाखं प्रजज्वाल दिशो दहा मदोज्वलम्‌ । विकुठं दाहयामास देवान्‌ सवान्‌. समनत; ॥४६॥ नत
क्षोभयुना दवास्तच्यजुर्वरणाखरकम्‌ । ननैव नन्न दानं तु ब भूव नज सान्विनम्‌ ।४४॥ ततः खेदयुनाः सव पप मयसंयुनाः
पीटिना अभ्निनाऽत्यनं त्यक्त्वा वैकरुटमव च ॥४५।॥ वरुणञ्च स्वयं दद्रा जगाम रणमसूधनि । चंद्रण संयुन; सोऽपि जः
खटा व्यवम्थिनः ॥४६॥ जलन न च हांनोऽभूदत्निः परमदरसणः । दाहयुक्नः पपात्यऽसौ वरुणञ्चद्रसंयुनः ॥४९॥ नन
शकिः समायाना मरासत्रं वरूणात्मकम्‌ 1 मोचयामास नस्मात्तु जलधारा प्रबतिना ॥४८॥ चनेन संयुनस्तत्र यधाश्रिजटः
संयुनः । जज्वाल मायया नस्याऽहंकारस्य विराषतः ।४०॥ ननो दाहसमायुक्ना शक्तिः पपाल लल्क्षणात्‌ 1 द्धो भानु
स्वयं नच्राऽजगाम क्रोधम्न॑युलः 1.० सोऽपि स्ववीर्थसंयुक्तं वरुणाख्रं जहौ शुषे । पूववदाहसंयुक्तः पपाट च दिवाकर

2111<412002110820111211.0111

2011<(110021108@201112॥|.0111

_____ __ ~~ ~~~ ~~~] ब~]

श्वं. ८ अ. ७ ञ व प
55999449 ~~~ 4344... (ययय कय ककय थु क्क दक क 31. 3 2.1... 2 2

+, १॥ ननः द्विषः स्वयं द्रधयौ क्रोधममन्विनः । हनोयमः पपालाऽसौ दाहयुक्नः स्व भावनः ॥८५.२।। ननोऽनिखदसंयुक्ततो
विष्णुः स्वयमुपागनः। नन्याज कारणं शज्तरं स्वमत्तासयुनं परम्‌ ॥५*३॥ नथापि नस श्ानाऽभृदभ्भिः परमदारुणः ।
जन्वानानीद सर्वञ्न दाहयामास दवपान ॥४। ननाऽनिदार मयुक्नः पपार च जनादनः। विष्णुना संयुनाः मवे दवाः
पपन्दृर्मयात्‌ ॥५॥ गन्वा भिरिगुदामम्या बभूवु भयमकृन्दाः । कंदादि भक्नयैनम्न दिवमाननिचक्रमुः ॥५६॥। जात्वा
ृत्तांनमवाह समाह्य स्वङा्रकम । आद्मयमगमहैयवक्कटं दपमंयुतः । (५.91 नत्र भ्िन्वाऽभिमानी म परं मन
कलानाम्‌ । न मत्तः श्रष्ट इत्यव गयुक्तो वभूव ह ॥*८॥ नता गव तरिवम्यव नधा स्थाप्य पद्ऽमुरः । शठं वकुटनाधं
ष्व म क्र पुत्रमुत्तमम्‌ ॥५९॥ पिद्ुने जद्स्विनटाक्स्य वदते सदन्दापक्म्‌ । प्रमाद ब्रह्मणा नाभ चकार मदमगुनः ॥*०॥
हम्बमिद्रपदम्यैव नाय सक्र महासुरः । कान मस्य नाकस्य कमनः वरुणस्य च ॥>३२।॥ कुषरस्य पद्‌ स्थाप्याऽ्रमधारक-
मादगन्‌ । नमः स्वनगरं सर्धैः समाययौ महाबन्दः ।र२ा नत्रस्थः प्रश्ाहासाऽसौ ब्रष्पांहं त्मकसंकूलम्‌ | अर मनन
किंचिद्र सम भाग्यन नजमा ॥२३३॥

| मिनि भीमदान्य पुराणोपनिषद्‌ श्रीमन्मौद्ररे महापुर अष्टम खंड धूम्रबणचसिनि अदममुरङ्क्मांडजयो नाम वृलीयोऽघ्यायः ॥
3

॥ शआरीगजद्याय नम ॥ शरव उवाच । दत्याऽहंकारकोऽल्यनं परख्रीटाटसस्ननः 1 ब भूव दैव्यवैः स्वेन गिकन्याः समानयत्‌ ॥१॥
दवक्षन्या नगणां च च्ियः फन्या दिद्राषनः। समाहृत्य बलात्‌ सोऽपि वुखज सवदृषक्रः ॥२्‌॥ ममां सपरोऽयंनं बभूव
द्विजमन्तमाः। मगङ्घं त्यज्य दुष्टात्मा पापकर्म पगोऽभवत्‌ ॥३॥ एकदाऽहं स भासंस्यं जगादाऽधमधारकः दैत्य ¦ प्ररिनः सवैः
ल्वा करपुटं वचः ॥४॥ अधमधारक उवाच । जितं त्वया महाभाग ब्रह्मांडं लोकसं कुलम्‌ । जगदी रस्त्वमर्वैको नान्य; कंचन
विनं ।+५1} दवा विष्णुखुखाः सवै भवनि वनसंस्थिनाः । प्रकीनिनाः शत्रवो ना वदैषु च सुराखुरा 9 ।६॥ रास््रादिभिख दवेद्रा
अर्धयति कदापि न! अमरा वेदवदषु कथिता पद्य मानद ॥अ॥ कमना अमराः सर्वे नष्टे कमणि दैत्यप । मरिष्येनि न

----+-*~--

+

+
र 2) ट. ७

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

श्वं. ८ 1 पान 4
| 00004 64

सेहः कर्मणः संडनं कुर ॥८।॥ जित्वा त्रिलोकराज्यं च कर्तारो षहवोऽमवन्‌ । असुराः कालयोगेन दवदरनिदताः
पुरा ॥१॥ अनभ्छिद्र समालोकय त्वां हनिष्यति दवपाः ] अदं नषां विनाङ्तार्भ यतखवासरनायकैः ॥१०) जधमेधारकस्पैव
वयः श्रुत्वा महासुराः । साघु साघु श्रवति स्म त्रखाश्यारलन्न संसदि ॥११॥ ततोऽदृकारको ष्टा जगाद्‌ वचन {हनम्‌ ।
साघु परोक्तं ध्वया दैत्य कुरु सर्वैः समन्विनः ॥१२॥ हृष्टो दैन्यसमृहैः स युक्तो जगाम हवित; । अधसधारको
भूम्थां चकार कर्मसंनम्‌ ॥१३॥ फमखंडनमावन दादाकाररवाकुलाः। जना वणाश्नभर्हनाः करलारलन दुरात्मना ॥ ४
देवनायतनादीनि खंडयामास सर्वतः 1 क्षेत्राणि च गणकस्य मूर्नी; सर्वारनधा द्विजाः ॥१५॥ सवत्राऽदप्रनिमाख स्थापिना
भूमिमंर । पजक राक्षसाम्नश्च क्रूनार्नेन सुपापिना ॥६॥ गृहे गृहऽभिमानस्य पनिमा मानवैः किट पृञ्याः; क्रून
द्विजास्ननाऽऽसुरं कर्म प्र्वनिनम्‌ ॥१५॥ करन्वा्यर्मधरः कारय प्रययौ नै सुदृपितः। ननानिपूजिनः सोऽपि परां मन करनापनाम्‌
॥१८॥ ग्वं कर्मणि नष तु वर्णसंकररूपिणः । जना जानाग्ननो दवा दु-खयुक्ता बभूविर ॥१०॥ सुनिनिः सादना; मच
दषाश्चोपोषणागिबिनाः। विचारं चक्कर नस्य नाशा द्ैः्यपस्य न॥२न्‌। नना ब्रह्मा महराद्यालुवाच खद संयुनः । मायागु्ता
वय॑ मर्ये जिनास्नन दुगन्मना ॥*१॥ माया नानाविधा विप्र वदष्वत्र न संङायः। नया दीनो गणान नान्यः कन
विद्यते ॥२२॥ पनचयित्तमयी बुद्धिः पैचस्रांनिकरी नथा । मिद्धिस्तयाः पतिः सोऽपि मायथिक्छो गणनायकः ॥२३॥ निद्धिवुद्रिः
परा माया न नयोर्वि्यन परा ¦ अनो विप्श्वगे द्न्यं हनिष्यनि न संशयः ॥२४। गणह्ञादरदानन्‌ मनत्तोऽस्ौ दैलयनायकः ।
विस्मरते गणनाथं नं मत्रं त्यकत्वा म्थिनोऽभवन्‌॥२॥ गणराक्षच्रकाण्यव खंडयामाम दुर्मनिः ¡ गणङपृजने सर्व कमम्बादौ
विषापनः ॥२३॥ अमो विघ्रसमायुक्त जानं ने दवमत्तमाः । अस्माभिः प्रजिना दुडिदनिष्यनि महासुरम ॥२५॥ अधुनेकाश्नर
मन्न जावा ध्यान्वा गजाननम्‌ । पूजयित्वा नपायुक्तास्तोपषयामा व्रिद्धापनः ।॥२८॥ श्रीिव न्वाच । ब्रह्मणा वचनं श्चुल्वा
दवा मुनिसमन्विनाः । साघु माधु च्न्वनि म्म नथा चक्कुः महश्वराः [२०॥ निराहारसमायुक्ता पएकाक्रविधाननः ।
मोषयामास्ुरन्यने मक्तियुक्ता गणन्वरम्‌ ।॥३०] णवं वर्षन पूर्णे प्रसक्चो गणनायकः । ययौ तान्‌ दवसुख्यांख वरदो
सनिससमान्‌ ॥३१॥ मृषकोपरि सस्यं न ददृर्विरदाननम्‌ । प्रणणैष संयुक्ताः प्रूजयामासुरादरात्‌. ॥२२॥ पुन; प्रणम्य

& ५

[५ £ € ष
दवर्षय ञ्चुः! धूञ्रवणाय सवभ्यः स्वंदाय करपाल्व ।

चै

विघ्रं दवा सुनिसमन्विताः। तुष्डुवुम णनां न धूम्रवण प्रहषिताः॥३३॥

2।.८720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

गणाय परदाय परान्पगाय नै नमः ॥३४॥ लंबादराय विघ्नानां पनये न नभो नमः। विघ्ठक्त्र च नद्धत्रै दरंव्ाय नमो
नमः ॥३६५॥ अनादये विङ्ञपण ज्येष्ठाय सवपूजिन । मनाबणीविदीनाय मनोवाणीमयाय न ॥३६\ नमस्न त्रह्मरूपाय
व्ण वध्यत थिन । व्रश्मणा पनम नुन्य मचलयायत न्मः 115५ मदास््पामर दकाय दवद खदास्पपिण | दभ्या क्रगदाच्र
न्ब प्रहर रमा नमः 1:८1 आदिपृञ्या ञ्याय सवेषां माथ पित नमा नमः ! सवम््पाप सवाल्प्रन कमस््पाय न्‌ नमः |३५॥
नरूपकर्णणय शराय वीराय परमान्मन । चनुभुजाय भृश्राय गुणाय नमा नमः॥४०॥ क्त्र च्रं च भ्रं न परज्नानख्श्नपिण।
स्वाधीनाय मरामाहदाय्र इ नमा नमः ॥८२॥ यत्र दादयः स्वामिन्‌ डति प्राप्नाश्च यागिनः। गणड नच्रक्र नापर म
न स्मवन प्रभ ।॥४२॥ उणा बृश्नाणिना यच्राव्यक्तस्प पृरा न्वयि | व्रृघ्रव्रगः समास््याना वेदपु दवान; ॥४३। ध्रन्या
चमं महाभाग न्वदुधियुगदडानान्‌ । अत्यक्ता व्यक्ततां प्रापा भक्तवानमन्यरकारणान्‌ ।४४॥ एवमुक्त्वा परणमुस्नं भृम्रबण
सग्धयः। उन्थाप्य बृ्नवणस्नान्‌ जगाद मघनिःम्वनः ।॥४५।॥ चुम्रव्णं उवाच । भनवल्क्रतमिदं स्नोच्रं मवेमिद्धिप्रदायक्रम्‌ ।

दविष्यनि सहामामाः पटल शृण्वन परम ।॥४६॥ पु्रपौश्रादिकं धान्यं धनं नथक्नरस्नधा । यद्यदिच्छति नत्तज्तु मफन्द
संनविष्यनि 1९७) वररान बृणुन दवला मुनया मरनमीप्सिनान्‌.। दास्यामि नपमा नुष्टः स्ताच्रण भवनां परान ॥५८॥
गणकाक्चने शुल्व दवपयः प्रणम्य नम्‌ । जगुः प्ररु मावन दवदवरमादगन्‌ ॥५९॥ यदि प्रसन्नभावन बरदाऽमि गजानन ।
नदाहकागकं दैन्यं जहि स्वज न नमः ।८०॥ सर््भ्या दुःखदाना म कमेस्पंडनकारकः | स रनश्चद्रणाधीड्ा भविध्यनि
नदा सुस्वम्‌ ॥*१॥ मायरायुक्तविरीनस््व नव दस्तान. महासुरः । मरिष्यति न संदहस्नम्मात्तं जरि मानद ॥५२॥ अम्मै
स्वपाऽमनय दत्त त्न मर्यं पराजिताः कयन ग्ण प्रप्रा रक्ष र्त महापरभो ५३} नच पाद ददा भक्ति दहि नाञत्यभि-
चाण्णीम्‌ । नया वि्रविङीनास्त पदं प्राप्स्याम वयम्‌ ।\५.४॥ एवमुक्त्वा गणेानं प्रणेसुस्ने सुरषैयः। नयति नानधोकत्वा-
ऽसावंनर्घानं चकार ह ॥५५५॥

|| ओमिति श्रीमदान्त्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रे भदापुरण अष्टमे खे धूप्रवणचसति देवमुनिवरप्रदानं नाम चतुर्थोऽध्यायः

34

2।<८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

44-91-05

॥ श्रीगणेाय नमः ॥ श्रव उवाच ¦ तनो देवेद्रखुख्याश्च दवा सुनिसमन्विनाः । हर्षयुक्ता विशेषेण मनिरे चासुरं दतम्‌ ॥१॥
काटभावं पनीश्चनः स्थिनासतरैव विध्रपम्‌। अभमजंस्ते खदा युक्ता गाणपत्यप्रियात्मकाः ॥र॥ पूम्रवर्णः स्वयं साक्ना्रात्रौ
स्मे द्विजोत्तमाः । जगाम दैत्यनाधस्य भयदः सवे मावनः ॥३ स रोकसंयुनः पराप्तः सखुत्थाय महासुरान्‌ । समानाय्य
स्वयं स्वभन कथयामास विस्तरात्‌ 191 अदसुवाच । रखमुरूपाः श्रणुन यत्‌ खमे दष्टं भयंकरम्‌ । धूम्रवर्णो गणेशानः क्रोधयुक्तो
बभूव ह्‌ ॥५॥ नस्य क्रोधसभुत्पन्नोऽभ्निः सर्वं नगरे च म! दाहयामास शस््राण्यस्राणि कटानि चाऽभवन्‌ ॥६॥ पराक्रम-
विरीनोऽहं कृनस्तेन महात्मना ! देवाः स्वस्यानगाः स्वे करना सुनिगणैः सह 19|| अनः स्वल्पेन कालेन भविष्यत्यशुभं
भ्वम्‌ । नदर्थ यत्नसेयुक्ना नवध्व दैत्यनायकाः ॥८॥ अभिमानवचः श्रुत्वा नं पुनदैतयनायका; । जगुः खेदसमायुक्ता
वचनं हिनकारकम्‌ ॥९॥ दैत्या उचुः। मा कुरुष्व धरथा चितामश्युभं ने कथं भवेत्‌ । वरदानप्रभावेण नि भयोऽस्य-
खुरेभ्वर ॥१०॥ स्वभ्नः सदा जनानां तु भवत्यत्र न सहायः । जागरनौ नश्वरः सोऽपि नत्र किं दुःखदं भवन्‌ ॥११॥
स्वप्ने धनादिकं ल्ध्वा मरणादिकमव बा! जागनि चन्‌ स्वयं जतुने किंचित्‌ पदयनीत्यहो ॥१५॥ एवं दास्यादि
कृत्वा समाश्वास्यामुरोत्तमम्‌ 1 असुराः स्वगरहे गत्वा शौचादिकर प्रचक्रिर ॥१३॥ अध श्रृणुत विरद्राश्चरितं विघ्तपस्य च )
अकस्मात्‌ धृश्नवर्णः} स ययौ नन्न महावन्ः ॥१४॥ पंचयोजनदूर स नगराहैत्यपस्य च । संस्थितस्तत्र विप्रा नारदः
सहस्रा ऽऽगनः; ॥१५]} दृष्ट्रा गणाभ्वरं दवं नमागन्य प्रणम्य सः। गानं चकार हर्षण भक्त्या माश्रुप्रलाचनः ॥५६।। नसुषाच
गणाधीशा गच्छ त्वं दैत्यमंदिगम्‌ ! अर्हकारं वदन्व्पं वाक्यं सामकरं महत्‌ ॥१५ दवाः स्वस्यानगाः संतु जनाः
स्वाचारसंयुनाः । नागा; स्वराज्यकनारे भवतु मन्पमादनः ॥१८॥ राज्यं कुरु मददैत्यैनेगरस्यो महासुर । नोचययुद्रन
जप्यामि करिष्यामि जगद्धितम्‌ ॥१०॥ नधनि गणनाथं म॒ जगाद नारदो मुनिः । अहैकारासुरं गत्वा कथयामास
नद्रचः ॥२०॥ स श्रुत्वा क्रोधसंयुक्तो वभूव न॑ जगाद ह। गच्छ विघ्रश्वरं विप्र वद म वचनं मदत्‌ ॥२१॥ मदर्व
पृश्रवर्ण च हनिष्यामि न संहायः। नदाज्ञावदागो नाहं भविष्यामि कदाचन ॥र२]! एवम्रूचै ततो विप्रं नारदं दैत्यनायकः।
नारदो गणनां च ययौ जगाद तद्रुचः ॥२३॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा कोधयुक्तो गजाननः। अहं हतुं मनश्चक्रे दाख

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

पान ९९
3.

[0

दधार बिद्पः [२४ अथ नान्दविप्र्षिस्तं परणम्य ययौ सुरान्‌ । जगाद सक्र नभ्यो ष्त्तांनं हषसंयुलः ॥२५।
दवास्मं नस्य सर्वे न धृश्रवण समाययुः मुनिभिः प्राखरसंयुक्ताः स्तुत्वा तं ॥ जगुः 11२६ ॥ आज्ञां कुरु महाभाग
धृञ्नव्णं नमोऽस्तु न । दैन्वर्योदुं च दचकनांस्वहासास्त वदा स्थितान ॥>भा नघां बचनमराफण्य पृत्रवणः प्रतापवान्‌ ।
उवा नान स्वभक्ांश्च मक्ता भक्तवन्सन्यः ॥[२८।। पूम्रवण उवाच । निषध्वं दवदवला; पटयध्वं कोनुकं महन्‌ 1
हनिष्यामि महदैत्यं मच्छानमपगङ्मृम्बम्‌ ॥>०॥ एवमुक्त्वा गणाधीडा सुमाच पाडसुन्बणम्‌ । स्वडाखरं नन्‌ समागन्या-
नलस्तं बभूद ह ॥३०॥ यत्र नघ्रामुरान पन्वा क्षणात्‌ कट पपात लन्‌ । द्वा दैत्याः पुरप्रातमंस्याः पाठ़ावनादिनाः ॥३१॥
हाहाकार सदशन थभूष नगर नदा । दैत्या गन्वा महादैन्यं कथयामासुरन्कणम्‌ ॥३२॥ फं म्थिताऽमि महाराज म्ना
दैन्य; समसन: । पाकौ; सर्वघ्न सस्थे धृरवर्णस्य मानद ॥३३॥ नषां वचनमाकण्यं वुःस्वयुक्ता महास्ृरः । जगाद
मचिवादीश्च वचने -मयम॑कुनः ॥३४।। जदद्गच । अष्टो कान्दमुम्रा दैन्याः स्वभ मन्यं यभूय ह । क्रि भविष्यति दैन्यद्या
विपमीनं तु दयन ॥२५॥ इनि नस्य वचः श्ुन्वा पश्र नानं महन्मन: । उचनुम्तं भयाद्रिम्र गवशरषटो मासौ ॥३९॥
गवप्ावृचनुः । क्रि लाचमि महाभाग भयं न न भविष्यति । मायायुक्तो धृत्रवणः किं करिप्िति नऽप्रियम्‌ ॥३५॥ दहधारी
समायानो दवपश्तपगयणः । हनिप्यावो न मदेः दवं पय पौरुषम्‌ ॥३८॥ एवमुक्त्वा महादल्यं गरवो गवममन्विनः ।
गरष्टः प्रणम्य दैव्ये नना युद्धाय जग्मतुः ॥३५॥ परधानागैः समायुक्तो उखत्रषृष्टि प्रचक्रतुः । पाशाम्य नजमा नत्र
दरधास्न नु समननः; ॥४०॥ नना नययुताः सवं परधानाश्च बभूविरे ! पाडानजःप्रदग्धास्त प्रपन्दुः सवनादिाम्‌ 1४४
ननाऽनिक्राधमयत्त स्वह ग्य महामुरौ । पारगान्‌ चिच्छ्तुमायानौ महाबलपराक्रमौ ॥४२॥ नजमा दग्धददौ नौ
नाऽपि छहध्रारया । पारं यत्य चकर्त नौ ससुद्युक्तौ बभूवतुः ॥४य] ननः पान संवद्धौ रुदन्वासौ महासुरौ ।
गनप्राणौ च संग्राम वभूवतुर्महर्षयः ॥५४।॥ ननो दादारवं कृत्वा दैत्याः सर्वे भयातुराः । पपन्रदशादिग्देह्ा गनमानाः
सविहल्दाः ॥#॥ ननः कवित्‌ समागम्याहंकारं न वचः परम्‌ । जगुः कूरं सनौ पुत्रौ नव दैत्यपन मधे ।॥४६) नां
वचनमाकण्यं सृख्छिनः महमाऽसुरः । सावधानः कृतः स्वैः शुशोच भयसंकुलः ॥.अ॥ पृत्वा र्य ननः सोऽपि युद्धा

न 9494 44554

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

त - ~ ~ 7 ~

ब ¬ ______ ___ _ पानर्र
व

संगतोऽमवत्‌ । सुमोचाखाणि सर्वौणि छे पारो महोञ्ज्वलम्‌ ॥४८॥ पारास्य जसा नानि दग्धानि च सम॑ननः।
लनोऽनि भयसंयुक्तो विचारमकरोद्‌ इदि ॥४०॥ अमोघाच््रमयं म तु वरं निष्फलनायुनम्‌ । चकार पाश्चात्यं चिन्रषिवा
भविष्यति ॥०॥ पलाधनपरः सर्वैः स्वग दैत्यनायकः । आगत्य स्वगुरं नत्र समानास्यात्रवीद्रचः ॥५.१॥

| ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रल महापुराण अष्टम खंड धूष्रवणचरिते अहंकारपराजयो नाम्र पंचमोऽध्यायः ॥
अ

1 श्रीगणदहाय नमः }] भरीरिष उधाच। 2; प्रणम्य नीनिजं भयसंकुटिनोऽसुरः | अकारो जगादेदं वचनं खदिनाभकम्‌ ॥१4।
सहकार उवाच । स्वामिन्‌ मे वरदानं यक्षिष्फनं प्रबभूव नन्‌ । अमोघाच्रमयं किं त्व वद संक्रायक जुद ॥२॥ पृख्रवणैः ममा-
यानो देवपक्षपरवनः । सायामयः कथं साऽपि निष्फलः मां चकार ह ।।३॥ शक्र उवाच । अहे त्वं मृखै भावन मन्यम धृञ्च-
वर्णकम्‌ । मायामयं विडाचण न जानासि गजाननम्‌ 1४ मायागुक्नविरीनत्वं नच्च नैव प्रवनेन । योगाकारं गणश्रानं
वदने वदवादिनः ॥८॥ हनिष्यति समाकृद्धस्न्वामयं धृश्रवणकः । अनस्तं त्वं गणेशानं कारणं याहि दैव्यप ॥६॥ ध्र्रणा-
कृतमेव यद्‌ ददयने न जतरैर्यथा । तथा वम्नु गणान न जानंति हिवादयः ॥9। वणौ वदस्वरूपाश्च भृम्रा जाना इवाऽऽवसुः ।
अज्ञानन्वा्तनश्ायमत्यकनो पृष्रवणकः ।८॥ सदं त्रम यन्‌ प्रोक्ने स्वाधीनं ब्रह्मसु परम्‌ । नस्य किं वरदानम्याहटघनं
दुटं भवत्‌ ।।०॥ स्वच्छया वरदानं वै सफलं निष्फन्दं भवन्‌ । नदव पूप्रवर्णोऽयं सृजा ननि वाचक; ॥१०॥ अविनारि-
पद्‌ यच्च गजाग्यं ब्रह्म कथ्यत | नदव मस्क्तं नस्य गणजारय महान्मनः 12१ नाङाण््पं जगत्‌ मव दह
स्वस्य न संशयः । भरृ्रवर्णस्वयोर्योगि दहधारी वभव इ ॥१२॥ पेचचित्तमयी बुद्धिदशक्षिणांग उयवस्थिना चित्तभ्रांतिकरी
सिद्धिकामांग गजन मदा ॥१३।] नसोः स्वामी गणाना मायाभ्यां क्रीडति प्रसुः | नै गच्छ शरणं नान नदा सौर्य
मवाप्स्यमि ॥>४। स्वसंवयेन यागान्‌ ददनं नस्य जायन । योगिनां गणनाधस्य नन स्वानंदपालकः १५ न नं
यदो महाराज भविष्यति कदाचन ।! सुरासुरमयो दुडिः शरणं नस्य गच्छतु ॥१६॥ खुरा; स्वगेयु तेनैव स्थापिता

2।.८720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

श्ल. ८ अ. ६ पान ६३
+ 9

मानवा सुदि । असुरा विवरष्वव श्विधं धमसंयुनम्‌ ॥१अ र्वस्वधर्म परित्यञ्य लोमयुक्नाः सुराऽसराः | भचनि
सत्तदाप्य लु तां शास्ता भवन्यहो ॥१८॥ दवैरदन्या जिनाः सर्वे पानालं गल मानद । तदा न्वा म विनिमय
दवविद्रपरोऽभवल ॥१०॥ न्वमपि भर्मनेापन बणभिमपगाद्मुष्ठः । दवनाषाथमन्यंनमुदुक्नाऽसि खलात्तम ॥>न।
अलम्न्वां हेनुमवे स समायानो गजाननः । म्बधरमम्यस्य न नाकं न रिप्यति विघ्रः ॥२१॥ चिविधं चरिविध भाव संस्थिनं
ममसंयुलम्‌ । लदाऽयं बुद्धिनाथश्च बुद्धौ निन्य म्थिना भवत्‌ ॥२>्‌। अतस्तस्य गणशास्य छरणं गच्छ दन्य । ब्रह्माकारं
च सद्र सुरासुरपवनकम ॥२३॥ शव व्वाच । काव्यम्य वचनं श्ुस्वा इषयुक्नाऽहमादरान । प्रणम्य न पुनः पराद्‌
संडायम्यापनु्तगे ॥२४। अदमुयाच । डार्णं वृञ्चवणस्य गमिष्यामि त्वदाज्ञया) सरासुगमयस्यैव नाऽपि नुद संयम्‌ ॥>५॥
मिद्धिगुद्धि समा माया विशन परैव निश्विनम । प्रकृत्या संयुनो निन्यं गणञयानः प्रघ्नलनि ॥२६॥ मवपृञ्यशच मवदौ
समनो ब्रद्मनायकः । श्रीाब्देन समायुक्तः कथं श्रीमुल्यतां गना ॥*३॥ सिद्धि बुद्धि परिल्यज्य किं ्वाकारफं नथा |
विक्रल्वन समार्य नि्ठन गणानायक्षः ॥२८॥ अन्य सं नथा विप्र प्रकृत्या श्रीखरूपया । युक्ता भर्वेति उाास्त्रषु
फिमिदं कौलकं वद ॥२०॥ अनः श्री्यैत्‌ समा देवी विन तैव निधिनम्‌ । भाति सवेच्र॒ वदपु नर्थकागन्मिकरा
परा ॥३०\) खक उवाच । गकारः सिद्धिरूपख णकारो बुदिषाषकः । तयो; स्वामी गणङ्चानो योगाकारः परदृरयत ॥३१॥
यथा मायायुनं ब्रह्म मायाया भिक न च । माया सैव सदा ब्रह्म ब्रह्म माया न संशयः ॥३२॥ तधा भिद्धिशच
बुद्धिश्च गणंदो हत्यनायक । एकरूपो न सयो योगस्ननायसुच्यन ॥३३॥ सिद्धिवद्धिगंणशानो ज्ञानिनां तरिविधं
परम । भानि योगमयं चापि विषारय विचक्षण ॥३४। अनः सिद्धेश्च वुद्धश्वोपासनं नात्र धिद्यत । भिन्नं गणपने-
स्तस्मात्‌ त्रिविधं नास्मि निभिनम्‌ ।२५॥ गणशापजनगैव च्रिविधं प्रूभिनं भवत्‌ । प्रकरनिः पुरुषाकारस्तच्र नैव प्रहदयन ॥३२॥)
वामांगं प्रकृत्याकारं दक्षिणांगं च पूंमयम्‌ 1 सिद्धि बुद्धिं विजानीहि नयो्येगि गणेश्वरः ॥३ सर्वेषां वाम भाग च प्रकूनिः
संस्िनाऽमवन्‌ । गणरदास्योमयांग तु प्रकृतिः परिकीनिना ॥३८॥ एकरूपथरा माया सिद्धिवुद्धिमयी परा । भिन्न-
मोगा्थमानंदात्‌ खष्टि कर्तु मनोदथ ॥३०॥ सिद्धरगात्‌ ससुत्पश्ना श्रीः सवद्ोमया युना । बुद्धेरंगात्तथाकारपक्रनिः
प्रचभूव ह 1४०१ नाभ्यां नपः कृते चोरं स्ववज्ञानपरसिद्धय । यसमै कस्मै नमो नित्यं मत्रं ज्वा स्वमृलकम्‌ ॥४१॥

4 4 `

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

दघ. ८ ज. ६ पान १५ ~
1 5

तनस्तयोहृदिस्यं यद्य मायाप्रचालक्म्‌ । प्रसन्न जानमत्यंतं स्वरूपं स्वमदांयत्‌ ॥४२॥। तत एकाक्षरं मन्नं गणराद्य
महात्मन; | दृष्टा नाभ्यां हृदिस्थं सवं नजोरूपं सुखप्रदम्‌ ॥४३॥ ततस्तनैव मत्रेण तोषयामासतु; परम्‌ । गणेशं त महा-
भाग श्यादिमाय नपोन्विन 1४४॥ दिन्यवपेसदखण प्रसन्नो गणनायकः । वरान दातुं समायातः सिद्धिवुद्धिसम-
न्विनः ॥४८॥ नग्कुजररूपं नल्‌. षट विरिमिनमानस्त । माय वभ्यृवतुस्तत्र विचारं चक्तु्हंदि ॥४६॥ गणराक्रपया सव्यो
कषान जान महद्धनम्‌ । नपसो भरप्रभावण ज्ञानं ताभ्यां रहस्यकरम.॥४अ सिद्धिवुद्धियुतं न ते वीक्ष्य चोत्थाय सत्वरम्‌ |
प्रणमतुगंणङ्रानं पृञ्यस्तो श्र प्रचक्र तुः 1४८ श्यकिगवृचनुः । नमस्त गणनाथाय सवेसिद्धिप्रदावकः । सिद्धिवुद्धिय॒नयिव
गणानां पनय नमः ॥४९॥ स्वानदपनय तुभ्य कणां कनृरूपिण । अनाथाय सनाथानां नमो नाधाय न नमः॥५०॥ परदाय
परषां च पालकाय परान्मन 1 आन्मनामग्तधैव विघरक्षाय नमो नमः ॥५.१॥ ट॑बोदराय देवाय देवदवदहारूपिण ।
दव्भ्या दवनां दाश्च ग्‌ जाननाय त नमः ॥५ न ज्य्टराजाय स्दंषामादिपृज्याय दुढय । अनामनाय नित्याय मवराय
नमा नमः ॥५३॥ ब्रह्मभ्या ब्रह्मदानच्रन ब्रह्मण ब्रह्मरूपिण । ब्रह्मणस्पनये तुभ्यं पूर्णयोगाय ने नमः ॥०५४॥ योग
शातिमथाथैव चि त सिणिस्वरूपिण । अनंनायादिरूपाय चांतःस्याय नमो नमः 1५५] किं स्तुचस्स्वां गणाधीदा योगरांनि-
धरं परम्‌ । यश्र वदाद्यः शनिं पराप्रा योगपरायणाः ॥५६॥ मनोबाणीमयो नैव मनोवाणीविवजिनः । मैवत्वं तर नमो
नाथ प्रसन्नो भव सवदा ५.७ एवमुक्त्वा गणाघीडां प्रणमतुमहासुर । र्योकारौ तौ समुत्थाप्य जगाद गणनायकः ।८॥
भीगण्‌ उवाच । वान्‌ रेन महानाग महामाये हृदीप्मितान्‌] दास्यामि नपसा तुष्टः स्तोच्रणाहं विरोषतः ॥५०॥ स्तोचं मवत््रनं
मवै सवसिद्धिप्रदायकम्‌ । पठन शरुपवन निन्यं प्रभवद्धक्तिमुक्तिदम्‌ ॥६०] ब्रह्मभूयकरं पूर्णं अयोकारयदसाऽन्विनम्‌ ! मम
भयकरं पर्ण भक्तिव्नकं भवल्‌।॥६१॥ गण रावचनंश्ुन्वोचतुः योकारकौ परम्‌। गणा भक्तिसंयुक्तो भक्तां भक्तवत्सलम्‌
॥३२॥ श्योकारवृचतुः । त्वपि भक्ते स्थिरं दहि योगश्ांनिप्रदायिकाम्‌। संकल्पसिद्धिसामर््यं दास्य त पादपद्ययो; ।॥६॥ यथा
सिद्धि बुद्धिश्च त्वया संमानिन प्रभो । नथाऽऽवां ने पिये नाध कुरुप्व गणनायक ॥६४॥ अस्मदीयं वहो सर्थं जगद्रह्म कुर
पभो । आवाभ्यां मोहिनं सवं भवतु त्वत्धसादनः ॥६५॥ त्वदीय भजननैव मोहो द्यस्मत्करतः परः! नाहं यातु सदा दव
नान्यथा योगकारिभिः ।॥६३॥ श्िवविष्णुसुखा देवा मोदयुक्ता भवंतु च । अस्मदर्थ सदा भ्रांता यन्नयुक्ता भवतु वै ॥६.७॥

न्ड

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

श्रीरण्डा उवाच । मवनीभ्यां वृताः मदे वराः म्नुदुन्माः पराः । दत्ता मया विकाषण मोहयनमिद जगन्‌ ॥२८॥ मायाभ्यां
मिद्धिबु्धभ्यां रचिनं विधं जगन्‌ । ब्रम नानाविधं दव्यौ नच्राऽङ बिजिनाऽभवम्‌ ॥>०॥ चिव म मादयुक्ने नन्नाना-
माक्परायणम्‌ । मम मद्सिम्ब नावन मारङीने नवन्‌ सदा ॥५०) मम विषस्य भार्ये नु संदाया न भविच्यधः | नन
युक्त महामाय वधमान करिष्यथः ॥५१॥ सिद्धिवुद्धियुनाऽहं तु तऋष्पमनः सनाननः। न नत्र याग्यना दल्यौ -नवन्या-
माहनान्मनाः ॥५२।॥ एषमुक्न्वा गणाधीङांऽन धानं वै षकार ह । माय ने मनसा ध्यान्वरा संस्थित न्न दैल्यप ॥५६॥ नना
गणङा्मिक यलं पातिनं नत्तयाहृदि । नन युक्त वनुर्धदं चक्रनुर्भेदनान्मक 19४॥ बाश्यमोरत्यकरी माया चतुणा जगतां
किन | अष्णं दर्पा च श्री; सवच पक्ीनिना ।५“॥ चतुणा जगलां मद्रद्रश्पणां ज्ञानरूपिणी 1 आकारान्मकम्व्पा मा
माया सक्र संम्थिना ॥५६॥ नाभ्यां युक्ता गणज्ञानः क्रीडन विविधे रनः] मादयुक्तविदीनन्वान्नानानदपरायणः ॥ ५५
अनः सर्वेषु जीवपु माहिनयु महासुर } माददीनान्मभावपु अ्योकारौ न्वादिसंमनौ ॥०८॥ आदौ प्रकृतिषु ॒पश्चात्‌
पुरुष उच्यत । करनं वितिन्वगणौनत्‌ जानीहि दैन्यनायक्र ॥ 9॥ कूच श्रीडाच्दयुकतख् गणाः पटठयन बुधैः । नच्रोक्रारसमायुक्तो
मापाभ्यां खलनान्‌ परः ॥८ ग} वामांग अ्रीघरना नन दक्षिणांग महासुर । ओंकारो गणनाथस्य तिन चह्परूपिणा ॥८१॥
चिषं सवशर भमावपु नदाकारे रभव दह्‌ 1 अनः हिवादयः मर्वे जानाः उयोकारसंयुनाः ॥८२॥ जीवा उ्योकारसंयुक्ताः
पय्यन वदवादिशिः। आदिमाय समाञ्व्यानत बिवाधार पिचारय ॥८३॥ अनः; अ्योकारमोहं स्व त्यक्त्वा विघ्रन्वरं भज |
सिद्धिबुद्धियुनं साव नन मौग््यमवाप्म्यसि ।द्५ा इनि न कथिने सर्वं भरम्रव्णस्य चष्टिवम्‌ ] गच्छं रारणं दैत्य हांतिर्द
मुक्तिमुकरिनदम्‌ ।८५॥। भिन्नभावक्रर माय याका परिकीर्तिनौ । ज््मभूयमयी पोक्ना सिद्धिवुद्धिविचक्षण ॥८६॥ एतत्ते
कथितं म्व रहम्यं मवसंमनम्‌ । वदगुच्यम्हकार्‌ गच्छ न॑ सर्वसिद्धय ॥८५॥

॥ ओमिन श्रीमद पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौद्रन महपुखण अष्टम संदे धृम्रवर्णचरिन अहंकारासुरद्लानोपदेशो नाम षष्ठोऽध्याय :।।

"ने > <€

4 द्र
ख. पु

न~. 2 3.2

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

कक ~~~ `` `` पन १६
१ 3 शः 3, न (व) “ठ कोउ मि र ऋऋ 6 ^ ५ > > ४ = ~ ^ ६ 2
नन 4 म यु 0 ॐ

॥ शरीगणेद्धाय नम; ॥ शिव उवाच । शुक्रस्य वचने श्ुत्वाऽ्हेकारस्तं प्रणम्य च । जगाद ज्ञानसंयुक्तः रतांजलि; प्रताप-
वान्‌ ॥१।॥ अदसुवाच । त्वयाऽष्े बोधिनो नाथाऽनो गच्छामि गजाननम्‌ । सुरासुरमयं ब्रह्म सवदा निभदायकम्‌ ।२॥
दवसुकन्वा स शुक्रेण सेयुलः परमार्भवित्‌ । र्यो काराभ्यां मन; कृष्य योगे शरणं ययौ ॥३॥ पुरपनि मदापारां दषा
नस्य कृलांजलिः । तुष्टाव दाश्रगाजं स गण्ादेक्रूनेधरः ।॥७॥] अदय्राच । पादाय _शरा नाप नमस्न वंधरूपिणे ।
मोक्षरूपाय वै तुभ्यं गणदाकरभृषण ॥.1। मोहो मायामयः पोक्तो वधदः सर्वजन । गण्ाज्ञानयुक्तशचद्‌ वैधरीनो
नरो मवत्‌ ॥६॥ तदेष षंघरूपाच्व्यं जासप्र वरय महान्मनः । त्वमव पारारूपं वे ष॑धमोश्चकरं महत्‌ 19] य त्वां रारणमा-
पन्लालषां त वधजं मयम्‌ । नास्ति शख च मां पारि छरणागतमादरान्‌ ८} नमस्न नेजसां नाथ दु्टनााकराय न।
वााय परमास्य श्ाख्राणां ब्रह्मण नमः ॥०॥ एवं स्नुल्वा महापा प्रणनाम करतांजलिः 1 अर्दकार्च नै त्यक्त्वा पाशो
विद्रव यथौ 1१० हदं स्नोध्रं पठयस्तु लस्य वथो विनयति । मायापारमयः सा्लद्रणगे म ल भद्वतिम्‌ ।॥१६॥
गलं पाकं विदो क्थैवारंकाने गुरुणा युनः । धृ्रवरणं जगामाऽसौ नं द्रा प्रणनाम ह ॥१२्‌॥ पुनरुत्थाय विप्रं पजयामास
भक्तितः । पुनः प्रणम्य सर्वां नुष्टाव स क्रनांजटि; ॥४३। अदमुत्राच । धृश्रवणोय वै लुभ गणचराय पराल्मन ।
अन्यक्तायादिवीजाय पराय नमो नमः ॥१५॥ लबोदराय दकाय दैत्यनाधाय न नमः| हरंवाय महानां पालकाय
नमो नमः ॥१५॥ कर्मण क्मम््पाय नानाकर्मप्रचाश्णि । श्ञानाय ज्ञानदात्र न श्ञानज्ञानाप त्रै नमः 1४६1 चगय चर-
रूपाय जगमस्याय न नमः । स्यावगय सदा नद्रूषाय नदरूपधार्णि ॥१॥ स्थावरजेगमाभ्यां च हीनाय न नमा नमः।
योगाय योगनाथाय योभिने योगदायिन ॥९८॥ योगभ्यो योगदाच्र ते नमश्िनामण नमः 1 शांताय छांनचिततैस्तु प्राप्याय
दालमूरमय ।1१०॥ ब्रह्मणां पनये तुभ्यं ब्रह्मण मिद्धिवुद्धिद । सिद्धिनाथाय बुद्धीग लयोर्योगाय न नमः ॥२०॥ मूषकोः
परि संम्याय सृषकथ्वजधागिणि । चतु्युजाय म्वानेदपतये न नमो नमः ॥२१॥ किं स्नौमि न्वा गणाधीरा र प्रवणेस्वरू-
पिणम ! अव्यक्तं वदवादषु कथितं सननं परभा ॥२२] ग्वरूपं न कथितुं चदा धूम्रायिना वसुः । योगरांनिधरास्त
कथयितुं भ्रवमश्तमाः ॥२२॥ अनस्न्वा पृ म्रवणाचटयं वरदन वदवादिनः । पदयामि नं पूग्रवणमवाऽं योगिदुलं भ्‌ ॥ २४
धन्योऽहं सकुन्टो नधि त्वदधियुगददानात्‌] एवखुक्त्वा नननीऽसौ भक्तियुक्तो महासुरः ॥२५॥ निमन्न तं भक्तिरसे चष्ट

ननन ~

व

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

94444444 सः

देवो गजाननः । जगाद ने महाभागं प्रमयुकतं प्रसस्वज् ।[२६॥ भूम्रबणे उवाच । वरान बृणु महाभाग दास्यामि स्ात्रनापिनः ।
अहकार न संदेहा न नयं त नविच्यति ॥२५ न्वया क्रूनमिदं म्नोच्रं मवसिद्धिप्रदायकम्‌ । मम भक्तिप्रदं चैव भवि.
च्यनि न संञायः ॥२८॥ श्णुयायः पटटदनत्तस्यारकारजं नयम । न भविष्यति दैत्या सुक्तिसुक्तिप्रदं भवत्‌ ॥२९॥
यदि च्छनि नत्त दास्यामि स्नोश्रपाटनः। मम भिया भवन्‌ साऽपि सदा मादविवजितः ॥३०॥ एवं गणडावाक्मे म
शुल्व नै श्यत्रदीद्रम । प्रणिपन्य महान्मानं पृम्रवर्णं महामु: ॥३१।॥ अधनुगच । यदि म वग्दाऽमि न्वं पृघ्रवणं गजानन।
मदा न पादपद्मे न्ति दहि परं विना ॥३२॥ गाणपत्यं कुरुष्व न्वं मां रणडापरायणम्‌। गाणपन्यपरियं नान मदा
सद्धावनाविकम ॥३३॥ स्थानं दहि नधा वृत्ति यागश्तमकर्री पराम्‌ । नश्रस्थस्न्वां भविष्यामि दामाऽहुं न गजानन ॥३५॥
नान्य चाच कदा नाथ र्याङारामारमादिनम्‌ । सिद्धिचुद्धियुनं न्वहं नजिष्याम विज्ञानः ॥३५॥ बाधिता गुरुणाऽन्यंनं
सस्य वाकपपगापणः । योगज्नांनिमयं रूपं भजिष्यामि महाद्ग ॥३६॥ भूप्रवण उवाच मथि भक्तिषटदा नरस्तु मयि दास्य
परायणः । गाणपन्यभिया भूत्वा चरिष्यसि न संडायः ॥३भा यच्रादौ म मर्त्य पृजनं नैव चिश्यन। नत्र कमसुन
स्थानं सुभ्व कमष्टरं महन्‌ ॥३८॥ कार्यादौ म्मग्णं म न नच्रत्वं सुस्थिरो नव । आसुरण स्वभावन भ्रदायम्ब निरनरम्‌
॥३०॥] स्वपुर गच्छ दैन्पेद्र मद्धन्ान गश्च मवा | मद दंकरनिसयुकतान्‌ कुरु त्वं निन्यमादरात्‌ ।॥४०॥ यच्र म समरणं चादौ
पृजनं मर्वकर्भसु । सत्र माधुस्वभावन वर्तस्व नदहेकरनिः ॥४१॥ गण भक्तिखंयुक्तो मदी यारक्रनधेरः । भविष्यसि
न संदा गच्छ गच्छ मदाज्ञया 1४२्‌। शीव उवाच । एवसुकन्वा गणाधीरस्नमहं विरराम हं । प्रणम्य नमहकारः ययौ
स्वनगरं सुदा (४३॥ नादं नं परिज्ञाय दैन्यदा दुःखसंयुताः । त्यक्त्वा पानालगा; सर्वे वभूवुभयविहटा; ।४४॥
म एव सुखरसंयुक्ताऽभजत्तं गणनायकम्‌ । अनन्यमनसा ध्यात्वा धृघ्रवणधरं परम्‌ ॥४॥ यथा जगाद विघधेरास्तथा
सकार नावन; । अर्हकारासुरश्चैव हांनरूपो बभूव ह 1४३

|| ओमिनि श्रीमद बुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रटे महापुराणे अष्टम खंड धृम्रवर्णचरित अंकारा तिरूपवणेनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥

60 2 34

2।.८720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

. का "गरव
ख. ८ अ. ८ पान १८

व व

॥ श्रीगणराय नमः ॥ शिव उवाच । शांनिरूपधरं पूर्ण गाणेशाहंकृतिस्थितम्‌ । अहं दृष्टा सुरा विप्रा विस्मिता अभवन्‌
द्विजाः 1१॥ तनस धृश्रवणं वै पुपूजमक्तिसंयुनाः। पुनः प्रणम्य तं सर्वे तुष्टवुः करस्पुटाः ॥२॥ वववय उचुः । अजाचाध
सर्वादिपरज्याय नित्य निराटंबनेनि स्वरूपाय दुहे 1 सदाऽव्यत्तरूपाय सर्वातगाय नमो धरूश्रवणाय सर्वेश्वराय ॥६॥
सदा मोह्ीनाय मोदप्रदाय जनेभ्यः प्रमो मोदत निजानाम्‌। महानेदज्रैविध्यभावैः परं नमो धृत्रवणाय सचश्वराय ॥२॥
नमः सिदिवद्धिपदात्र गणक पुरं वासकारिन्‌ स्वसंवद्यनाप्नि । अनाथाय नाथाय सर्वेश्वराणां नमो धृत्रवणाय सवन्वराय ।+५॥
सदा खेच्छया खलकाराय तुभ्यं सगणाय नैगुण्यभावाय ब्रह्मन्‌ । मदाऽऽखुध्वजायाऽथ हरंवक्राय नमा धूम्र
वर्णाय मर्देश्वराय ॥६॥ गजाकारतुडाय टंवोदराय चिनेच्ाय इहपेश्रुनिक्चोमकारिन्‌ 1 मदासक्तयोगींद्र भ्रंगात्मक्रानां
नमो धृञ्नवर्णाय सर्वेश्वराय ॥9॥ चतुषाव वैकदेनाय तुभ्यं विचित्रैरनर्चेस्तु संभ्रषिताय । अलकारकदवदवरा पान्न
नमो धूत्रव्णीय सर्वेश्वराय ॥८॥ त्वया खष्टमाद्यं समं सव भावयुनं मोदं मायिनां नदनाद्र | नदाकाररूपण नत्स्ाय
भूम्ने नमो पृघ्रवर्णाय सर्वेश्वराय ॥९॥ न्वया प्रग्िनाध ननाऽपि खट सदात्मसरूपं परं जीवनं यत | अ मदात्मकं
स्र संस्थाय तुभ्यं नमो धृश्रवणाय समवेश्वराय ॥१०॥ ननस्नन सृष्टं सदा भदकानां निजं दैवनं व्रह्मभावन नरस्धम्‌ ।
नदाक्ाररूपण नन्स्थाय ब्रह्मन्‌ नमा धृन्रक्णाय सवन्वराय |} जसद्भाग्युक्तन ष्ट विदट् परं व्रह्म साख्यान्यकं मृल-
बीजम्‌ । त्वया प्रग्निनाच्र वामप्रदायिनल्नमो भृघ्रवणाय सर्वेश्वराय ॥१२॥ स्वनोत्थानरूपं विदहन सष्टं त्वदीयपरवोधन
चिद्श्वराय । तदाकारस््पाय नच्रस्थकाय नमो धृञ्रवणाय सवेभ्वराय 128 ननस्नन न सत्तया खष्टमाय् सदकस्वरूप
परं मोष्ट्मवम्‌ । नधा त्वं च नत्रैव संस्थः परात्मन. नमो धृञ्रवणाय मवेश्वराय ॥१४॥। त्वया प्रारेननाथध ननव खष्ट
चतुर्णा पमृलं महद्धिवुरूपम्‌ । सदा साहजमैव योगन नत्स्थो नमो धृ्रवणाय सर्वेश्वराय ॥१५॥। नना नादरूपं सम
यत्सुषुसं परं सश्चमरूपं ननः स्थ भावम्‌ ! चतुधा हारीरं विनिमाय खलिन्नमो धृञ्रवणाय सवश्वराय ॥१६॥ नमी विश्व
रूपाय सर्वकराय ह्यनंनाननादयैः सुचिहवाय तुभ्यम्‌ । चः स्थावरैर्भोग भोगिन्नमस्न नमो धृम्रवणाय सर्वेश्वराय ॥६५॥
चरायाऽथ ने स्थावरायैव तुभ्यं नमो खष्टिकन्ने सु पात्र हराय । प्रकाशाय सूयाय दवीमयाय नमो धूत्रवणाय सवश्वराय ।॥१८॥

9

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

444 49 + 499 स

--<-----

नमो दवयक्षाय साध्याय तुभ्य नगयाऽथ दर्वेद्र दवान्मकराय । दिगीङ्षाय ृक्नादिवीजाल्मकाय नमो ृत्रवणय वै
श्राय ॥*१०॥ नमः सपरूपाय दैन्याः्मकाय समुद्रादिनानापर दम्मू : व म्बस्व्वैः मदा क्रीडि स्वं नभौ
पृथ्रवर्णाय सर्दे्वगाय ॥२०॥ नथापि न्वमवे नदाकारहीनः सदा सारजनैव योगन योगिन । स्वसत्ताल्मकाधव तुभ्य नमन
नमो पृञ्चदणाय सरवेन्वराय ॥>९।॥ अमा खदवादा विङाधण पृभ्रा मवेनि हा वणन न स्वरूपम्‌ | बुधः कथ्यमे भृच
हप स्लम्न्दं नमरो धूम्रवर्णाय सर्वेश्वराय ॥>२॥ सुद्धांति गना बदु योमीद्मुस्याम्न्वपि ब्र्मनाथ सदा परपर | वय क्रि
स्मुबीम।ऽन्पवाध्‌ा नम्र नमा पधृप्रवणाय सर्दश्वगाय 1=६॥ दव कच । एद्‌ उनुन्वा गण तानं प्रणमुरमरपयः | नानुतराच
म्टानायान धृष्रश्णः प्रलापान्‌ ॥=॥। पृशव्ट उवाच , कगन ब्रूत महाभागा दूम्यामि म्नोध्रनोचित्‌ : दुबया हदि रान्‌
बः सुषुमनरानपि ॥>०॥ स्तोघ्नं मदत कूलं म तु लविष्यति सुसिद्धिदम्‌ । व्रह्ममृमकरर विप्रा रिष्यति न संशयः व ८३।॥
पत्रपौच्रकलदच्ायि सौरत्यदे घनधान्यदम । आयुरगेग्यकैम्वयदायकं प्रसविष्यति ॥२३॥ पटेन शृण्वन ददा नानानाव,
प्प्रकम्‌ । घमोधकाममोश्नाणां दायक्तं भजनामिदम ।॥२८॥ मारणोक्वाटनादीनि श्यकविंडानिपाटनः । एृकविकानिधिनिन्
दिषये; प्रमवेमि हि ॥२९॥ परकृत्यादिकं म्व ना्रामनि न संकाय) अनन स्तोघ्रमुच््यन स्तुवतः मवदा द्विजा; ॥ ३०॥
य॑म विनयन काम न स दास्यामि सवदा । म्नुनाऽनन महादेवा; म्तोच्रण नुष्टिमागतः ॥३१। श्रीहत्र स्वाच । दवपया
धृघ्रवर्णवषषः शुल्का प्रणस्य ननम्‌। प्रह्ट्टमनम्या दवं मर्थसिद्धिकरं जगा ॥ ॥३य दपय अनुः । धृख्रवण न्वया नाथ करन;
श्रानिधरः सदा । अहं नन वथ मर्ध वरयुक्ताः कलाः किन्य 11३३॥ अकार प्रान नु स्वाधिक्रार वमामद्‌। वणास्नमयुता
नो्षा भविष्यनि द्विजादयः ॥३४॥ ष्ृणुमः किः गणाध्ीरा दहि भक्ति न्वदीयिकाम्‌ । अशटकारभयध्ीं वै नया तुष्टा वथ
परभा ॥३५॥ नयति नाजुवाचासौ धृञ्नवर्णो गणश्वराः ! अंनर्दघ्च मवन दवा खुनयस्न ननास्तनः ॥३९॥ स्थापयामासु-
रानदात्‌ भृत्रवर्णं दि्गतग । क्षेत्र तस्र गणङ्रानं पूजयामासुरादरान्‌ + ३७ स्वस्व पद्‌ च न जग्सुस्नना दृषसमन्विना; ।
सुखिनः स्वस्वकर्थिषु वर्मन गणप रना; ॥३८॥ एनद्धः कथिनं चिच्रं चरित्र सवसिद्धिदम्‌ 1 अकार्‌ भयप्ने च पनां
सण्वनां भवत्‌ ॥३०॥ एवं नानावनारान्‌. स धृब्चवणः प्रतापवान्‌ । धृत्वा चकार विश्वं तु निविदं मक्तिभनाषिनः ॥४०॥

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

पूम्रव्णीवनारश्वा्नतासषां चरित्रकम्‌ । कथितुं तैव शाक्य तत्‌ कदा भवति केनचित्‌ ॥४१॥ अनः संक्षेपतः ७

सुरूयावनारन्टिनम्‌ । सनकाद्या गणज्ञानं भजध्वं भावसंयुनाः ॥४२।॥ तेनारकारनिखेक्ता भविष्यथ न संदायः। योगीद्र
योगिव्याः क्रांतिदा # भ,

श रांतिदा; शांतचनसे ॥४३॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराण अष्टम खंडे भृम्रवणचसिते धूम्रवणावतारसमाप्निनौम अष्टमोऽध्यायः ॥

93

1 श्रीगणङ्ञाथ नमः | सनकाया उचुः । कुरुश्चत्रं महदिव धृम्रवर्णस्य सवदम्‌ । माहात्म्यं क्षेत्रसुख्यस्य बद संतोषदायकम्‌ ॥१॥
श्रीशिव उवाच । रेङान्ये हिमवत्परानि धृश्वणंस्य क्षत्रकम्‌ । विख्यानं नस्य माहात्म्यं बणितुं कः क्षमो भवेत्‌ ॥२॥ संक्षेपेण
बदिष्यामि प्रणम्य गणनायकम्‌ । माहात्म्यं श्चच्रसुू्यस्थ शणुध्वं त्वेकचेनसः 11२! देवविभिः प्रहर्पण स्थापिनो
वृभ्रयर्णकः । शडादं दसुखः श्रीमांअतुवहुपधारकः ४ चरिनत एकदनश्च परश्वादिसमन्विनः 1 अर्हैकारो गणान भजने
सन्न निदः ।५॥ वाम सिद्धिर्दक्षिणागे बुद्धि : सर्वप्रिधकरी । पुरनो मूषकस्नस्य पूष्रबणेस्य दोभनः ॥६॥ दरायोजन-
विस्तारः क्षत्रस्य गमणपसय च । चतुरं च नत्‌ ष्च सवसिद्धिपदायकम्‌ ॥9॥ पुरनो धूञ्रवण॑स्य भक्ता सुद्वलसुरुयकाः ।
शुकायास्नं भजन न स्तुवंति स्म महरधयः ।॥८॥ पृषठनः पाषदास्नस्य प्रमोदामोदकादयः । आत्तशास््र' महा मागाः मेव॑ने
धूम्रवर्णकम्‌ ।॥०॥ वामांग नीसुरूयामि प्रयागादीनि मानदाः । क्षेत्राणि काीसुरूयानि भजन धृम्रवणैकम्‌ ॥१०॥
दक्षिणागऽमडानाः हांसुविष्णुसुखाः मदा । सगणाः सपरीवारा भजने गणनायकम्‌ ॥११॥ हेषाद्या नागराजाश्च पर्वता
हैमसुख्यकाः । गघवाश्वारणाः सिद्धा वसवो मनवस्नधा ॥१२॥ आदित्या रुदरकाद्याञ्च विद्याधराप्सरादयः । वसंनि तत्र
क्षेत्र ने मजेन द्विगदाननम्‌ ॥१२॥ यद्यच्छरृ्टनमं ल्लोकं नत्तत्तच्रैव संस्थिनम्‌ । सेवार्थं धृञ्रवर्णस्य भक्तिभावसमन्विनम्‌ १४
तेषां स्थानादिकं विप्राः कषितुं प्रैव हाक्यनं । अपारत्वात्तनः संक्षपनः प्रोक्तं मया परम्‌ ॥१५॥ तत्र तीर्थं महासिद्धिदायकं
व्ैने परम्‌ । धृघ्रवणैस्य तत्रैव सानं करोति विन्नपः ॥१३॥ तच्र स्नानन सदश्च वाज्छितं कभते नरः । अंते मोक्षं न

व 992

2।.८720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

क याना व
१ सनोऽपि कडयपाद्या महषयः । नियं स्नान प्रकुवति भृष्ट
संदह यत्र कुच दनाः

कषेः

दयखनि वास न मदान्डितन्‌ 88 9 र
स्नानं प्रकेत 1 जनाः क्ेतरनिवामाध स्यिनास्तऽपि खदान्वताः ॥* ।
नानरास्मना ॥१८ अन्यक्षद्नम्यनामायासतत्र ॑ व > श्र दङ्ानमाश्रण
हिवदिष्णुमृष्वानां च नच्च लीयानि मानदाः । स्थलानि स्नानमात्रेण सयां पदप्रदानि च ५ 0 ध
ष ४ ~ = [दण नयैव प्रमथक्माममाश्नक
< ॐ ईप्सिते नगमनम्‌ सथा मानवा पुण्यान्‌ वल्‌ ॥८१। याच्राम चर ४ ॥ रध ५
धृश्रषणम्य वै सकृन्‌ 1 इ ग स्म स्यापिनो धृत्रव्ाकः । दरविभिच्च मध्या मा
लन पकवरिण यश्च क्ुघ्र गनाऽपि वत २ नद्रगृहणततु 4 व कुर्यति मानवाः
८ ष # ५ र 9211 भ्राश \ ४
निधि यना ॥२३॥ कापिकः सुमहान्सारम्तत्रैव क्रियत अत्रैः 1 भद्रयष्वतुध्या तु नात्रा 9, विधत
¦ परमा म शः ५४ > अ) (5 + भ ^] गणश नामयः
। कौ चरस्परं प्रहास बाधयनि गजाननम्‌ । सरामांचा मवत्यव होकराद्या महषयः ॥*-॥ व
॥ 4 ५ र & ~ । प्रहचिना ~ ५ ~ {-1 4
यायाद्‌ हर्घसयनाः । नस्न गच्छनि चान्य य ्च्णवाशथाः प्रहयिलाः ॥२९॥ कुन्था याच्रा पनः मव (
स्मरंनि श्रवण न -अक्तिम्नातरममन्विनाः ॥२५॥ उनि स्वानंदमाः सर्व मवने नात्र सहायः! हौवाद्याः कमम (1 द्‌
1 | ~ स्थिनाभेव व्र््रस्स्पष्छाः ।॥ २५.
वेनि तु ।८ क्षन्न मरणन्ते विप्राः स्वानेदो लभ्यत ज्रः । यत्त कृून्न स्थिनाश्वैव व | जह्मभनमयानि
"भ ४ चिम्नरोवाईनि कं ३०}! गृ¶ण च श्चन ।
ध „= सेवादनि फो! मैव वर्णितुम्‌ ॥२०॥ =
मरस्य माहान्म्यं लदातो मया । कथितुं विम्तरणवाहृष का सरणि विवियानि च । चहुःषदमयान्यव
। याव॑नि ब्रह्ममोलऽस्मिस्नावनि मुनिसत्तमाः ॥३१॥ धमाधकाममरक्षाणा प्त त क
मि न संदाय ॥३२॥ पचम यन्‌ पदं प्रोक्त ब्रह्माकारं महभिः । त प्रायन्नन +
ठ ¢ + ति क ५ प्रपरेद्राऽपि सवोधमदप्लयत्‌ ५ ॥ (ह2.1)|
इदं ्लस्रस्य माहात्म्यं छणुया्यो नरोत्तमः \ भावत्‌ प्रपठद्वाऽपि स. सवाधिमवाप्तचात

श्रीमन्मौद्रट त अष्टमे संडे धूरवरणचसनि भूम्रमहिमावर्णनं नाम नवमोऽध्यायः \।
॥ ओमिति श्रीमदान्य पुसाणोपनिषदि ट महापुराणे अष्टम संडे धूमवणचरिते धूर

फर <<

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

स्व. ८ अ. १० ष्यञः
व 0

॥ आओगणेशाय नमः ॥ सनकाद्या उतः । धृश्रवणीवनारस्य भेदा नानाविधाः स्ताः । वद तेषु विभो खख्यांश्चरित्संयुतान
परान्‌ ॥१॥ धूम्रवर्णचरित्रं तु श्रुत्वा यामो न तृिकाम्‌ । अहेकारहरं पूर्णं ज्ञात्वा त्वत्तो जगह्ुरो ॥२॥ श्रीरिव उवाच नरि
घूञ्रवणीवनारस्य भेदानां चरिनं परम्‌ कथितुं नैव राक्यं नन्घुख्यानां खुनिसत्तमाः ॥२॥ खख्यषु उख्य श्ूतानः चार च
लदान परम्‌ । कथयामि श्यषयध्वं यत्‌ मनसा निलन नन्‌ ॥४॥ सहजं यत्पदं परोक्तं नेनिरूपं सुनीश्वराः 1 तेन खट सूमाख्यं
हि बरह्म त्वानदवाचकम्‌ ॥५॥ नेन सत्यान्न शष्ट नाभ्पासुल्थानसंयुने । विप्रेशा ब्रह्मणी खष्ट न खत; परतोऽभध ॥६॥
नेन ददिम ददपचुरं ब्रह्म वै ननः! विदु ननैव संसं चतुदेहमयं परम्‌ ॥9॥ स्थूलं छश््मं समं नादं नैः खषटं विश्वरूपकम्‌ ।
नानामदमय नस्माद्मटिरूपं छनीभ्वराः ॥८॥ एनानि व्रह्मरूपाणि श्युत्पन्नानि सहषेयः । ज्ञान हीनान्यक्षमाणि सवलः
क्ा्यजानिषु ॥९॥ ननस्मैश्च नपस्तपतं यस्मै कस्मै नमो नमः । बीजरूपाणि सर्वेषां संचरं जघ्वा निरंतरम्‌ ॥१०॥ ननो बद्राने
पूर्णो परसक्षाऽभ्र्रजाननः 1 दुदीयामास सूपं स्वं नभ्यो मंत्रमयं परम्‌ ॥११॥ ततस्नत्कृपया नानि ददद्युः खहदि स्थितम्‌ ।
मंञ्रमकाक्चरं नजोयुक्तं ज्ञानकरं परम्‌ ॥१२॥ ष्टा मत्रं प्र्ृष्टानि ब्रह्माणि नेषठरादरात्‌ । मंन्न संख्य तं प्रवं ध्यात्वा हदि
गजाननम्‌ ॥१३॥ मंचपकारं गणस्ानं ध्यात्वा नपुः पराणि तु । नोषयामासरल्यनं श्च मयुक्तानि विघ्रपम्‌ ॥१४॥ दिव्यवषे-
सहसण प्रसन्नाऽभूह्जाननः । दरछयामास रूपं स्वं यागिध्ययमनुत्तमम्‌ ॥१५॥ नरकुजररू्प तु दृषा हदि विसिध्मिरे।
ब्रह्माणि नानि वे ददिददौ ज्ञानं सुनिर्मलम्‌ ॥१६॥ नन नै्गणराजस्य ज्ञानं रूपं विरषनः । सगुणनिशुणाभ्यां च युक्तं
योगमय परम्‌ ॥५॥ ननोऽनिहर्षयुक्तानि जानानि सुनिमत्तमा; । नित्यं ब्रह्माणि विप्रक ध्यात्वा जपं समाचरन्‌ ॥१८॥
ननो गणपनिः प्रीनो ययौ नानि सुभक्तितः । शिवरूपधरो भूत्वा पचवक्न्रख्िलोचनः॥१९॥ सुडमालाधरः रंखव्याधभ-
चर्मधारकः । विभूनिेपः सर्वागे शयनागविभूषणः ॥२०॥ श्रृषध्वजो बृ षारूढ्चद्रचू डसि शूल धृक्‌ । अर्धाग गिरिजायुक्तो
योगींद्र साशिव॑दिनः ॥२१॥ समागनं महदानं दृ्का ब्रह्माणि ब्राह्मणाः । विस्मिलानि विद्रषण विचारं चक्र रादरात्‌॥२२॥
गणेशकरपया सथो क्वान तैः सकलं महः ! दिवस्य हृदि बोधन परस्परमथाऽछ्रवन्‌ ॥२३॥ स्वमहिम्नि स्थितं ब्रह्म सहजं
गणपाकरनि । वणौ धृ्रायिनास्नच्र नेन पू बराक्षरः स्तः ॥२४॥ तस्य रविबं विमोदेन पनितं मायया युतम्‌ । जगत्सु ब्रह्मसु
प्राज्ञं नदवायं वृषध्वजः ॥२०]॥ भिवधिषिप्र भावेण पधूम्रवर्णोऽयसुच्यते । न भेदः; हाख्वादेषु वरदः परभविष्यति ॥२द

न 2221-2 ---->-- न~
(भट "न
८. न, अ, ५२

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

-----------___-__[{______ {` पन मद्‌

ख < भ. १० ~ ~~ ... ~. _ ~~~. ~ ०. „~~ ~~~ "~~~ अ <<
क 1

.-----------*+----

कक

ननस्तानि समुत्थाय ब्रह्मणि गणपं पुनः । धणम्य हृदि संस्थे न॑ शिवं नुविदाषनः ।२.अ) सपृज्य विधिना रास पषटानि
शणस्य च ॥ लुष्टु्रष्परूपाप्यानंद मु्न्यापन मानदाः 1२८॥ जद्ग्बूदुः । नमस्त धर प्रचणाय गणद्राकरनि रारिणि } 1 वाय
कंकगायैख हन्य न नमा नमः ॥य्मा अम्रयञक्तय नु्यं पाव्वीपन्‌य नमः । शूपध्वजाय देवाय मरजाय नमो
(1-11113.111;॥11. 11111 111. गन्मन | म हृन्वरयाय पणाय हृरतवाय नमा नम ; ॥६२। जटाजुटध्ररायेव
निमाय सदादविव । परजाय च्रिञयदाद्धिधारिणि न नमा नमः ॥३२्‌॥ म्बाधीनाय नमम्नुम्य्‌ पृचवक्तरधराय च । अनाशाय
सनागय नाधाय नावस्विण ॥३३॥ परत्रह्मस्दसूपाय ब्रह्मादिपतय नमः| गिरजा गिरौ कापि भिनानस्मांगध्रारिण
॥२८॥ म॑श्मान्दाधरयैव नमस्न मपभूषषा नाना मसद्‌्रद्भारण रवनकयि नमो नमः ॥३५॥ बामभाग छयसत्याय मन्याय
दष्िवांगक्क । नयारमदयाग खानदायन नमा नमः। ।३६॥ मममूपा मह्ामराग्य दस्त नात्र सकायः। तस्य आत्मम्बरूपम्न्व-
मधनारीषष नभः 1३५ एना महां पट्ग्रामा „मत म्पि णम्‌ | सवषा ननिक्नारं नन धन्यानि च॒ वयम्‌ ॥ 1६८ ॥
पृश्रवणासन्वमवह न मदा दृडयन कदा! कर्न्वां ग्नातुं समथः स्यान्‌ प्रनाऽनस्न नमाह ॥ ३५॥ दि उवाच । एवसुकम्वा मह गानं
न्रऋ्ाणि न भ्रुराद्रःसल्‌ । नान्युचाच प्रहरण काकगः फरुणानिधि ‡ {12 °| आद्र नुस्वाच | ब्रह्माणि - 1.8 चरन्‌ त्रान दास्यामि नपम्या
परम्‌ । तुष्टः स्तोत्रण नक्न्या म संह्ाया न हृदीप्सिनान ।+८१॥ गममण्वू चुः! वरदोऽसि यदा नाधलदान भक्तिमुत्तमाम्‌ । ददि
स्मनि स्वकार्येषु किथ्ारूपां महश्वर ॥८२। म्वस्वकाय तु कृन्त धै बधदं बधटहारक। कूरुप्व यंधहीनानि सनतं सोगभारकः ।॥५६।
शोय उवाच । यद्यत्‌ संप्ािने मत्ता भविष्यति सुष्प्रदम्‌ 1 जवनां सन्यसंकल्पा दुनमंकिन स ॥४४॥ अतुलं वैधहीना्थ
यासं ुणुन सौख्यदम्‌ । ने साध्य न षंघहीनानि भविष्यथ न संङायः 1४५) सचा मां जानीत चतुधकम्‌ ।
चनुर्ण दैव संयागे स्वस्वरूपं विदुवुध्ाः ।॥८६॥ नस्मान्‌ स्वाधीनरूपं च पराधीनं त्रिधा मतम्‌ । समुत्पन्नं कलांदान नं जानीत
गजाननम्‌ ॥४०॥ स्वस्वसू्पमया दुहिमायायुत्तः भकीनिन ; । चतुणा चाटकत्वात्तु संयोगाभदनः परख ध \} ४८ ॥ अयोगः
पनिरहीन ६३ निषृत्तिवाचक : | न नच ब्रह्मणां योगो जगना नस्य नघु च ॥४९।। संयोगायोगयोयं गि मणा योगवाचक्रः ॥
पर्णा निपदं ; माक्चाद्रखभना गजाननः [० गकारः स्वस्वरूपास्या | णकार याग उच्यन | स्वामी नयागणङानो
नरकुःजररूपधक्‌ ॥५६॥ त मजध्यं चिङषण नदा रातिमवाप्स्यथ । सनतं बघहीनानि रविष्यथ न चान्यथा ॥५२॥ यधा

क स्स 4 4445
++ ++ --------------~--- ~
६4 पु. ५

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

पाच २४
त

(ऋ

व्व. ८ अ, ११
3.
धूम्रायिनो देहो एटरयने तैव मानैः । ददयमानस्तथाऽप्येवं धृम्ररोधनभावतः ॥५३॥ तथा चित्तमयी माया पेचधा विविधे
रना । नया युक्ता न पटय॑नि नं दव॑ वदसाधत्रैः 1५ वेदा वर्णमया; प्रोक्ता धन्ना जाताश्च मायया । गणेशानं

स्वरिष्यभ्यो पृञ्नवणेमनो जगुः ।५८॥ पूरण शांनिपरदं योगं शरूत्रवणीत्मकं मकं परम्‌! जानीन योगयुक्त्या वे मजष्व त गजाननम्‌
॥५.६॥ करत्वा म्बम्बम्बभावस्यं कायं नानाविध सदा । सम्य धृ्रवर्णाय बंघहीनानि सवदा 1५.५1 एवमुक्त्वा मादे वरनचै
वांनरधात्ततः । ब्रह्माणि न नमस्करेत्य समजतिविधं जगस्‌ ८] यथोपदिष्टयोगेन गणे नियमादरात्‌ | मज नान
ब्रह्माणि योगयुक्तानि बै द्विजाः ॥५९॥ अयं शिवात्मकः प्रोक्तोऽवनारः परमाद्भुतः । धृत्रवर्णकलां रश्च सवसिद्धिपदायकः
॥६०॥ खितं शणुया्यश्चदिदं पठ्चदा नरः } क्त्वा नागान स्वयं चाने गच्छेत्‌ स्वानदक पुरम्‌ ॥६१॥

॥ ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिपदि श्रीमन्मौद्र महापुर णि अष्टम सेद धम्रवर्णचसति शिवात्मकावनारचरितं नाम दशमोऽध्यायः ॥

>> <€
॥ श्रीगणशञाय नमः ॥| भष उवाच । एकदा] संस्थिनं विपाः कैन्दास गिग्जियुनम्‌ । गणङहं भजमानं मां दृष्टा नंदी ममन्रवीन्‌ ॥१॥
नेयुषाच । हिव त्वं मवरूपश्च मवरवन प्रीलिनः | सर्वेभ्यः फलदान 8 कमणां कर्मधारकः ॥२॥ योगिभ्यो योगनाथस्त्वं

यागसिद्धिपदायकः । न्वत्तः पर्नरं नास्ति भज कं गजाननम्‌ ॥३॥ चद हिवसुनः प्रोक्ता गणा नाच्र संरायः। नं कर्थं
भजम नाध स्वपुब्रं स्वामिनं यथा ॥४॥ हृङाम्न नाम विख्यातं मर्वेशत्वाम्‌ सदाहिवः ¡ नवरो मैव वदपु त्वमकः
सवभावनः ॥५॥ फिं माहाधं जनानां च पावन्या सह हकर ] भजमन गणनां त्वं छौवगुप्चत्वकरारणात्‌ ॥६॥ मा कुरुष्व
वृथा स्वामिन गणडाभजनं कदा । डौवानां मोदं दव तयभिचारपदप्रद म्‌ 119 सुद्र उवाच । न॑दिनो वाक्यमाक्रण्यं न॑सुवाच
सदारिषः। हर्पेणोत्फुल्टनन्रश्च महापाड्ुपनं परम ॥<८॥ श्रीणिव्र उवाच । न जानासि गणान नदिस्त्वं मत्परायणः । नस्याऽदहं
गणरूपञच पटय वदं विचक्षण ॥०॥ गणा; समृहरूपाश्चाननास्तस्य महात्मनः । इंरानां रै समृहऽं गणो गणपतः रनः
॥१०। एक्‌ एव गणज्ानः सर्वे नस्य गणाः स्ताः । ब्र्माकाराश्च विश्वाकारा ब्रष्येहास्य मानद ॥११॥ विद्या नानात्मिका

2।.८1720021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

स. ८ अ. १९ त्क ~ पा

प्रोक्ता नस्या नानाविषाः स्वाः | समुत्पन्ना वित्रादण विया ज्ञानप्रकाडाकाः ॥१२॥ वियाधीरोऽहमकश्च कथितो
चदवादिभिः। यागविद्यां मयाऽऽभित्य गणाः प्रकटीकृलः ॥१३॥ समाधिजं परं ब्रह्म लर्दव पुच्र उच्यत । अनः ममाधिजो
योम गणङ्ाः पुच्रतां ययौ ॥१रा विया ज्ञानसंयुक्ता अन्य विष्णुमुखाऽमराः। न न विद्याध्रिपाः प्रोक्ता मच्द्िप्या
नार संङायः ॥१५॥ नैश योगबननैव गणाः परकदीकरलः। समाधिजः सुनस्नपां वयव यागिनां नधा ॥१६॥ आदौ मया
कृं ब्रह्म साक्नाल्कारि गुर विना। विद्यावनन नम्मानु मुूपाऽहं विश्वपा गुरः ॥१५। अनः शिकमुनः प्राक्ता वदपु
गणनायकः । विच्ण्वादुया न मुस्याश्च गणङ्ापिनरः म्मनाः ॥१८॥ अने।ऽडं यागस््पं नं ब्र्महां व्र्मवदिनम । भजामि
स्वामिनं दामा यैव माहापमादरान्‌ ॥१०॥ हवस्य वनने श्रुत्वा विभ्मिता नेदिक्रम्वरः | उवाच नं महादव मवरजञं
सथवदिनम्‌ ॥२०॥ नंदिरम उच । करुल्टडवा गणञञानोाऽम्माक्ं न नाच संकायः विभा नस्य षद ज्ञानं संचरं विधियुने परम ॥२२॥
शरीिव उवाच । चित्तं पवि प्रोक्त सा बुद्धिः परमा मना । नानाश्रांनिकरी सिद्धिभदश्वयमयी हृदि ।॥२२॥ नयोर्धिवं मणङाम्य
पनित मायया युलम्‌ । विभाव पण्त्यिज्य गणङा जायन नरः ॥२३॥ सरमं चित्तसुन्मरञ्य यागिवंशो भविष्यमि।
पष्छाक्षरविधानन भज ने योगस्माधतनैः ॥२४।॥ एवसुक्त्वा ददौ नस्मै म॑श्चमक्श्चरं परम्‌ । सविधि सोऽपि न॑ नत्वा नपोर्धी च
ययौ बनम्‌ ॥२५॥ निराहारण लपसाऽऽराधिनो द्विरदाननः । नंदिना ध्यानयुक्तन समाधिना विद्धाषनः ॥२६॥ गन वषद्ान
पर्ण योगींद्र; स षभूव च । बरदाना गणदानस्तदाश्रमपदं ययौ ।॥२अ। आगन गणनाथं स दृष्ट्रा हषसमन्विनः । उत्थाय
नं प्रणम्पाऽऽदौ पूजयामास अक्तिनः ॥२८॥ पुनः प्रणम्य विघ्न स्तोतुं सभुपचक्रम । पावनीं वाममाग वै दधनं वीक्ष्य
विस्मितः ॥२९॥ गणद्ाक्रपया सद्यो ज्ञाने प्राप मदाद्रनम्‌ | नेन मर्य गणस्य चष्िनं ज्ञातमादरात्‌ ॥३०॥ ननः सं
नदिकडाानो विचारमकफरोन्‌ हृदि] धाच्यरूपधरश्चायं महादवो न संङायः॥३१॥ गिरिजायाः पनिः पोक्तः पचवक्त्रादिचिहिनः।
न्रिनच्नो नरदहाख्यो भिन्नमावप्रदङकः॥३२॥ आनंदात्मकरूपा सा पार्यती विष्णुरूपिणी । दिवदेवमयी पोक्ता नस्यामात्मा
दिवः स्मरतः ॥३६३॥ गजाकारः खयं र सुैक्यभोगपरायणः । अरघौगप्रकरनिस्थत्वाद भौ नारीनरः रिवः ॥३४॥ नरकुजरयो-
योगि गणङ्ाक्रारनां गतः । शिवो जच्ममयः साक्लाद्िरिजया समन्वितः ॥३५॥ योगमायामयी रम्या गणांक-
= बस्थिना । पार्वती पार्वतीनाथो गणेशः प्रबभौ खयम्‌ ॥३३॥ स एव बरदानार्थं समाययौ न संशयः ।

र + व 5

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

षि सद

१.५ ++ = +--------------*---.

र; वववववक+
04444444 44444444 34449 ३ 2.

आायभियं श्िदध्य मानसी ॥३७॥ तनः प्रणम्य दर्पेण प्रणनाम गजाननम्‌ 1 पुनः पुनः सरोमाचस्त तुष्टाव र
॥६८॥ नरिकेल उवाच । नमस्त गणकाय हातिप्रदाय सदा इांनिरूपाय शतिधराय । नराणा हृदिस्पाय ना
इदिस्याय योगाय योगेश्वराय ॥ ३०॥ हरंषाय नमस्तुभ्यं सिद्धिवद्धिविहारिण 1 खानद्पाय चौरा वाहनाः ध
नमः ॥४०॥ पार्वनीपनय तुभ्यं दिषचित्तगनाय वै । लक्ष्मीपन नमस्तुभ्यं विष्णुचित्तस्थमूतय ५ । व ध
मनोहृदि स्थिनाय च । आदिराक्तिपन तुभ्यं राक्तिचित्तगमृन य ॥४२॥ सावित्री पतये तुभ्यं ब्रह्मणा | व व
गायत्रीपनये नुभ्यर्मोक्रारचित्तवासिन ॥४३॥ द्राचीपन नमस्तुभ्यमिद्रचित्तममुलेये । खादापन 1 ध
नमः ॥४५। नररूपाय वै तुभ्यं भिन्नसोख्यधचाग्णि । सवेच्र भिन्नभावपु नराय त नमो नमः ॥४५॥ नगत न २ र
कुजगक्ारमूर्मय । सवत्र मद मौस्येषु निरयण स्थिताय च ४६ नरकुजररूपाय ते नमः । ९५
तुर्धं पूणयपोगस्वसूपिण ॥४.५॥ धन्पाऽदं कृनक्रृत्पाष्हं यन दृष्ट्‌ गजानन) । कि स्नीभि बर्य ह दा नमस्त वर व
पष स्तुत्वा गणङ्यानं ननन प्रमसंयुतः । नदी शस्तं जगादासी गणो भक्तवत्सलः ।॥४९।) शीगणेश उवाच । वरान्‌ वृणु

नर्दिस मनसीष्सिनान्‌ । दास्यामि नपसा नुषः स्तुतः स्ाच्रण मानद ॥५०॥ त्वया क्रत मिदं स्तोत्रे यागरद तु माव नि ।
सुक्तिदे कामिकायैव मुक्तिदं माश्च मिच्छन ॥५१॥ स वसिद्धिकरं भावि पठनां शखण्वनां सदा 1 चं यमिच्छति न नं नै
लभमनेऽनेन निथ्िनम्‌ ॥८२॥ नदिका स्वाच । यदि न्वं वरदा मऽमि भक्ति ददि त्वदीयिकाम्‌ । गाणपत्यं कुरु स्वामिन्‌
मां विघ्रदहापरायणम्‌ ॥५८६॥ स्तन्न भवनु न नाध यत्र नक्तं तपा मया) नधेनि न॑ मणाधीर्ो जगादांनरधीयन 14 नतः

| । क +

नदि द्‌, ^. ५ प्यत्र नस्य
संस्थापयामास गण ब्राह्मणी; सह । नदिक्रठां महानक्त्पा पजन प्रचकार ह 1८} पावनीगणपं नाम चक्र नर

मह्यः । सवसिद्धिकःं स्थान वभूव नन्महर्पयः ॥*३।॥ ननो नैदीश्वरा नत्वा समाग जगाद द । वृत्तान्‌ नाम्‌
शुल्व नै जोसन्‌ ददित ऽभवन्‌ 1५.५1 नदीवित्रन्वरे नित्यमभजद्धक्तिसयुनः। मदा योगगीद्रमुख्योऽसौ बभुव शिवसन्निभः

सर्व ८ | ८ एटच्छरणया ^~ नरि |
॥.८॥ इदमांगिकवि्श्ञचग्निं कथिन मया । धृम्रवणात्मक्राऽय गण्डाः तद्विदः ॥५९\ यः एटच्चरृणुयाद्वाऽपि चरि
गणपस्य च । इदं ल मन्नरः सवे बाञ्िनं सुक्तिमुक्तिदम्‌ ।>०॥

|] ओमिति श्रीमद्त्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रल महापुराणे अम स्वंड धूम्रवणचरिते पावंतीराणशचरितं नामकादरशाऽध्यायः; ॥

2।.८720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

श्ल. € ऊ, १२ पानं २७
+ 4444 स 44444 44444 (व स 44

| श्रीगणङ्ञाय नमः ॥ शीधि उवाच । न्निपुरो नाम दैन्योऽभृन्महाबलपराक्रमः। ब्रह्मणो वरदानेन जिग्य सर्य चराचरम्‌ ॥*॥
क्मन्योपं वकाराऽमौ महावनपराक्रमः । वर्णसंकरजं कम कारयामास मानैः ॥२] तदापोषणसंयुक्ता दवा मां
कारणं ययुः । अहं क्रोधरममायुक्तो यादं नन गनो ऽभवम्‌ ॥३॥ मम नस्य महद्युद्धं बभूव दारुणं पम्म्‌ । दवानां
दानवानां च तुलं गमहषणम ॥४॥ संटारासत्रापि सकाणि मया 1 वगनः। तानि निष्फनदरूपाणि वभृवुश्च मह-
चयः ॥“1 अना विम्मिनचिलाऽश्म भयं प्वदसंयुनः। महमा दैः जितोऽभवम्‌ ॥६॥ नतः कैन्टाममुन्सञ्य
गतोऽहं गहने बनम्‌ । निःश्वस्य विनया युक्त)ऽभवं चैव हनाम: ।3॥ विचारं मानम विप्रा (अक्रवे हितावहम्‌ | मम
हस्तन दैव्योऽयं मरिप्यनि न संकाय: ॥८॥ नन कथं माघरूपं म कृतं हैवन कन च । इठोऽहमनीको जानः पञ्चान मूयेदिया
यथा ।०॥ नभ्रैव सषमां दवमुनिर्नग्द आययौ | मां प्रणम्य भ्थिलो भक्त्या परजितः म मया नधा ॥शन। लना मया
ऽनिखदन प्ष्टोऽस्यै नारदो मनिः । निपुरस्य वधाय मां जगाद स बुद्धिमान्‌ ॥१४्‌। नण खाच। हिव त्वं माहसंयुक्ता-
ऽहकारण धृनाऽमि शै । विघ्रगजमनच्याऽमौ मत्ताहीनोर्मि भो प्रभो ॥ न्‌ विप्राः सत्तात्मकाः पोक्तास्तां भ्वामी गजा-
ननः । ईशत्वं तऽघुना नष्टं दुदग्न्नान्‌ प्रमा ॥१३। सत्तां स्व्ीयदेहर्ां त्वा माहृपरायणाः | गणाय न जानंति
सन्तारीना वनि न ॥१४॥ यस्य कराक्षपानन क्रपया नृणसककम । शजन पानि हेन्यव त्रह्माडं ल्ाकसकुनम्‌ ॥१५॥
लस्य क्रषाविहीनस्वमञाक्ताऽमि मदादिव । संहनु तृणकं चैव कुलो दैत्यं प्रजप्यसि ॥१६॥ अनस्तं रारण गच्छ नन मत्ता-
समन्वितः} हनिष्यसि सादन्यं चिपुरं त्रिविध रनम्‌ ॥४०॥ एद उव्राच । एवमुक्त्वा महखानं न॑ प्रणम्य _महाखुनिः ।
नारदौ गणपं गायन्‌ यौ स्वच्छापरायणः ॥१८॥ ननः वो हदि स्टन्वा गणशं ब्रह्मनायक्रम्‌ । दं उकारण्यदका म वनग-
सतप आचरत्‌ ॥१०॥ डानवय गन न स आययौ गणनायकः । मृषकोपरि संस्थो यो दश्यायुध्रधरः प्रमु: ॥२०॥ तं दद्रा
मरसात्थाय ककरः प्रणनाम ह) पृञ्य तुष्टाव हषेण गणङ्घा भक्तिसंयुनः ॥२९। | ॥ वाच । गणद्ाय पराय धूम्रवणाय
९ । द्विवात्मजाय सवेषां मात्रे पिच्र नमो नमः ॥२२्‌॥ गणेशाय गुणानां ने खष्टर्‌ पात्र महात्मन । संहरे दचदवाय

हराय नमा नमः ॥२२ अर्ननविमवायैवानेनमायाप्रचाटक । अननोदरगाचैव विप्रराय नमो नमः ॥२५। ज्यष्टराजाय

जयच्रसूपि

उयेष्टाय ज्यष्टानां ज्य्ठरूपिणि । सर्वपूज्याय ने सर्वादिपूज्याय नमो नमः ॥२५॥ खान॑दपनय तुभ्यं मूषक्वजधारिण ।

(2

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112॥|.0111

सिद्धिबुद्धिपन नाधक्चुसागरपन नमः ॥२६॥ मनोवाणीविहीनाय मनोवाणीमयाय ते । योमेराय महाविष्णुसुनाय त नमो
नमः ॥२अ हेषपुच्राय ब्ैरोकयक्षच्रस्थाय नमो नमः। दंडकारणष्यदेवाय ब्रह्मदाय नमो नमः ॥२८॥ यत्र वदादयो नाय
योगिनः हांनिमाययुः । नं पडयानि गणाघीरां धन्योऽहं सर्वभावतः ॥२०॥ नेन्राणि धल्यरूपाणि प्रभो त्वत्‌ दरनन म ।
मस्तकानि नमस्कारान्‌ स्तवनान्‌ म सुखानि ते ॥३० हस्ताः पूजननस्त मे घन्याः सर्वं मदीयकम्‌ । धन्य त पादपद्यस्य दर्छनन
गजानन ॥३१॥ भक्ति देहि त्वदीयां म तयाऽ गणनायक । कृलक्रत्यो `मविष्यामि शां नियोगपरायणः ॥४२॥ चिपुरस्य
वघाथाय सामथ्य दहि शाश्वतम्‌ । महर त्वं गणाधीडहा सार्थकं कुरु नित्यदा ॥३३॥ दिवस्य वचनं श्रुत्वा गुणरास्त-
मथाद्रवीत्‌ } नक्तं दषवरिठिं तु मपसा वोषिनो भाम्‌ ।३४॥ श्रीगणेश उवाच । त्वयोक्तं सफल सर्व भविष्यति सदारिव ।
अन्यत्‌ च्िपुरनाहार्थं वदामि श्रृणु सांमनम्‌ ॥३५॥ विविधा परमा माया देहमोगपरायणा ! आसुरी च्रिपुराख्या मा नाना-
विषयलपटा ॥३६॥ नस्या जयाथमल्यंनं तुरीयं गणपाकनि । त्वयाऽऽभितं मदीयं च रूपं पुरुषवाचकम्‌ ॥३.५। पौरुषं बीज.
कूपं म गृहाण त्वं सदादिव | मायां त्रिशुणरूपां तु मपि क्षिप विचक्षण ॥३८॥ एवमुक्त्वा गुणहास्तं ददौ मंत्रं तु पौरुषम्‌ ।
मायां ग्य नदीयां स निर्मोहिमकरोर्छिवम्‌ ।३९॥ नच्र मोऽ्नहिनः सथो गुणो ब्रह्मनायकः । दिवो मच्रप्रभावण जघान
भ्रिपुराख्ुगम्‌ ॥४०॥ सदा पौरुषभावन संयुक्तः म षभूव ह । मायां जिन्वा विङाचण स्वाधीनां नां चकार द ॥४१॥ श्रणयाद्यो
गणड़ास्य स्तोश्रं शिवकरूलं पठत्‌ 1 निमोहिः सव भावपु भवहवपरायणः ॥४२॥ पुखपौत्रसमायुक्तो धनधान्यममन्विनः |
सुक्त्वा मोगाननकांशांन स्वानेदमवाप्नुयात्‌ ।॥४३॥ इदं गुणठामाहाल्म्यं कथिनं कटान मया । पठनारछ्वणान्‌ चभ्यः
सवसिद्धिपदायकम्‌ ॥४४॥ धृत्रवणान्मकश्चायमवनारः प्रकीनिनः } पौरषार्भेपदः पूर्णौ गणो सुक्तिसक्तिदः ॥४५॥

॥ ओमिनि ज्रीमदात्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौट्रर महापुराण अष्टम सह धृम्रवणचसति रुणशात्रताए्व्णनं न,म द्वादशोऽध्यायः ||

न> न> €<. ८ <

2111<41200211082411121|.0111

201|<(110021108@201112||.0111

खल <म. © पानं २९.
ऊ स्स््--ड- + ~ ~~ ~ + 3 51

॥ श्रीगणकाय नमः ॥ गीकषिव उवाच । भल्दः पुश्रोऽभवटाणो दैत्यः परमधामिकः। दिवम: सदा साधुशुणयुक्तः प्रनापवान्‌
॥१॥ बाल्यात्‌ प्रारभ्य शसु सोऽमजद्भावपरायणः। नान्यं दवे प्रजानाति स्वघर्मपालको षौ ॥२॥ छुक्रः पचाक्षरं मत्र
ददौ नस्ते महन्मन । सविधि प्रोकरस्यैवादिदहा नपस मरनिम्‌ ॥३॥ सोऽनपत्तप उग्रं मां ध्यात्वा मद्भक्तिभनाविनः
प्रगनषु च वर्चेषु सहस्र नोषिनोऽमवम्‌ ४] सर उवाच ; जगाम बरदा ब्राण होकर करुणानिधिः । स नं तुष्टाव रुद्रि
स्मोभरैः पल्य पधाविषि 1 ॥ प्रसन्ना भगवान पाह वरान षृणु महामन । दास्यामि नपसा तुष्टा भक्त्या चेवासुराधिप ॥६॥
बाणार्‌र टया । षरदाऽसि महादव भक्ति दहि न्वयि भ्थिराम 1 हैवं मां कुरु दवङ्ा नान्यदवपरायणम्‌ (9 बाहना तु मदस्र
म दहि सामथ्यमद्रनम्‌ | न मन्समः प्रसंम्राम संभवत्‌ मखराषर ।८॥ नयति न॑ महादवो जगाद भक्तसुत्तमम्‌। ययौ
स्वनगरं शंसु पाम्या गणसेयुलः ॥०॥ नलो बाणासुग दैत्या जिग्य ब्र बिष्णुमुरूयकान । सुरान राज्ये चकाराऽमो धम-
निष्ठः स्व मावनः ॥१०॥ स्वर्गेषु दधपान्‌ स्थाप्य प्रानाटयु महासुरान । नागान्‌ नरान्‌ पएथिव्यां स राञयं चकार धमनः ।॥५१॥
अणश्चिमयुतान्‌ सकान पालयामास दैन्यपः | नित्यं कैल्ासगा भृत्वा पूजयच्छकरं प्रसुम्‌ ॥१२॥ लस्य धमप्रमावण भक्त्या
तुष्टः सदादिवः । वासा्थमाय्यौ हो सुनगर नम्य पाषदैः ॥१३॥ सलः स दांभव दैत्यो विचारमकमगोत्‌ हृदि । पचायनन-
स्रपषा होक्रः परबमूव ह |?) एकनिष्टनेया शर॑स मजिष्यामि विद्राषनः । नान्यं जानामि दवं इाकरादपरं कदा ॥१५॥
पुजिन्‌ ककर स्व एजिनं सचराचरम । मया ददविवादषु नथा संफथितं वुधैः ॥१६॥ एकनिष्ठ समा भक्तिनि भूना न
भविष्यनि 1 अलोऽहमकनिष्टानो भजिष्यामि सदाशिवम्‌ ॥१.५/ नच्राऽऽदौ गणराज पूजनीयः प्रयत्ननः । कथित
सर्वन्ाख्रषु किं करोमि गजाननम्‌ ॥१८॥ ब्राह्मणैगाणपदरचेस्सैः कृनं न्विदमादरात्‌ । द्विनीय पूजिने दव एकनिष्टा कथं
भवन्‌ ॥४०॥ एवं विचायं दैत्या पक्त्वा गणपति परम्‌ । एकनिष्टनया हासं पूज यत्नित्यमादरात्‌ ॥२०॥ एव वषं गत
पृण छक्र पूज्य भक्तितः । श्ोणिन नगर सस्यं स ननन पुरोऽसुरः ॥२१॥ ननः प्रसन्नां यातः हिवः कल्याणदायकः ।
जगादनें षरं ब्रहि महापाद्युपनाऽसुर ॥२२॥ हिवस्य वचनं श्रुत्वा हषिनो षटलिनंदनः । जगाद तं मादेवं प्रणिपत्याति-
भक्तितः ॥२३।॥ बाणासुर खाच ! योद्धारं दहि दवश्ष सददां षटसंयुनम्‌ । सदस्रयुजवीयेस्य सहनऽतिपराक्रमम्‌ ॥२४॥
नच्छन्वा कूपिनः हौ सुरददौ छाप महात्मन । राज्यं श्रं सुजानां न छदश्चैव भविष्यति ॥२॥। वासुदवेन संग्राम करिष्यस्य

_-,_--------------र---नव्दच= र = ल =-=

कः

2111<412002110820111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

~~ =-= तात
-८ म्‌ १ प सखद ददद पद (ङ्ख ष्‌र ३ ~~ 55: (54 २५58-६ +: छ ~>
क उक क 0 ः

+~ = ~ ^~." -~~*~~

सुराघम । मत्तो श्रुणोषि किं दुष्ट भविष्यसि पराजितः ॥२९॥ नच्छत्वा शोकसंयुक्तो चाणस्तं प्रणनाम ह्‌ । एनः खगह्‌-
मागल्य काव्यं पूज्य जगाद सः 1२७ शिवस्ते ्यज्य कैलासं ययौ क्रोधसमन्वितः । उन्मत्ते शरारपामात्त | 1
चासुरश्वरम्‌ ।२८॥ कान्यस्नं सास्वयामास शचुन्वा वृत्तातमजसा, | वानश्ाम्‌ स सच्यद्रा योगीहो द्विजसत्तमा ॥> |
युक उगच ! गण त्यज्य दत्यद्र शंकरं नजम परम्‌ | वदं पवरुद्ध त्‌ कम करोपित्वं 4;
ध्रोक्तं वदः पय महामन । सवपृज्यादिपृज्यत्वं प्रकाराकारकं शूनम्‌ ॥३१॥ यधा. सध्यादिकं कमावद्य॑नद्वद्‌ गजाननः
एकनिष्टापैः पएृज्यः स्वादौ ज्यष्ठभावनः ॥३२॥ त्यक्त्वा गणश्वरं शंसु भजस 1 ङपिता गणनाधस्तु
बुद्धि भदं कार ह ॥३२॥ सिदिवुद्धिपनिः साक्षाह्णदो ब्रह्मनायकः । नं त्यक्त्वा कां भवीं सिद्धि समस करथमप्यद्‌

॥इ। हिवस्य हदय सोऽपि नव निष्ठनि सांप्रतम्‌ । यदिच्छया दिवाद्याश्च वनन न्वमपि धुवम्‌ ॥२५॥ अनसय रिवीनश्च
कृलस्तन महात्मना । संडापतः शंकरणेव दोवः परममाविकः ॥३९॥ गच्छ तं शर्ण दवं गणां ब्रह्मनायक्म्‌ । तदा
विघ्रविङीनस्न्व भविष्यसि न संदाय; 1३५] मणः समूदसरू्पाश्च समहा उख्या चक्राः) बा्यांनैकभावन मम्ब श त
ह्यतः ॥ २८ चधाऽयं गणराजस्य गण पकः जिवः स्नः । समृहारू्यञ्च तपसां विचारय महामन ॥१५ कथा शा 14
सहजानां परा गनि: गणरूपश्चश्वराणां समृ सहजः दिवः ॥४०॥ एवं विष्ण्वादयः सवं गणास्नस्य प्रकीलनिनाः ।
पय यदोपनिषदि कथितं लतत्वधर्वणि ॥४१॥ एवमुक्त्वा महादैत्यं काठ्यः स्वगृहमाययौ । बाणः = विचार्‌-
मफरात्‌ इदि ॥६२॥ सनस्नन गणहास्य मदा ज्ञान महाद्भुतम्‌ । चतुधा प्राप्य दैत्यतास्तं ५ गजाननम्‌ ४३ ध्याननिष्ठो
गणङास्य जजाप मच्रमुत्तमम्‌ । गणानां त्वनि बाणः स क्षमापनं चकार ह ।22॥। अधववापानिपद्धस्न तुष्टाव स॒ क्रूलां जनिः ।
ननः प्रसतनं यानो गणका भक्नवत्मनःः ॥४५1 उपवामकरं बाणमाययो द्विरदाननः। वरदा छयकवर्धण मृपकोपरि संरिथिन |
॥५४२॥ आगतं यणराञे स षट हषसम्स्वितः । उत्थाय नं प्रणम्यादौ पुपूज मक्तिल 00
तुष्टाव ख कनां जलिः । बाणः परमधमात्मा भक्तिन ब्रात्सकंधरम्‌ ।४८॥। बाणायुर उवाच । विधाय परदाय भक्तविघ्रविदारिण।
अभक्नविध्रकये न विघ्रविघ्नाय वै नमः ॥४९॥ विनायकाय दवद दैत्यनायकाय न्‌ । निरंङदाय सानत्यं गणाय
जयो नमः ॥५०॥) ज्यष्ठराजाय ज्येष्ठाय ज्यषटप्ूज्याय ते नमः । सर्व॑पूज्यादिप्रूज्याय परेशं नमो नमः ॥५१॥ लबादराय

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/0221108@24111211.011

पान ३९
रः

स्वय मान्न पित्र नदान्मन । आदिमघ्यांवहीनाय दवाय नमो नमः ॥५>्‌। शपकणाय छराय मोहांधक्रविदारिण ।
अर्मद्राय सुरलांनाय कांनिदाच्र नमा नमः ॥५६॥ रकदुलाय दवाय स्वानद वास कारिणि । अमयायाप्रनक्याय मानिन न
नमा नमः ॥८४॥ मायामायिक्षरूपाय मायामायिकवजिन : अनाधानां प्रणाधाय नौभनाधाय, न नमः ।(*५॥ सिद्धिबुद्धिपन

लभ्यं सदा योगपरायण । योर्गाद्राणां सु्योगाय कन्टदवाय न नमः }५२॥ न्वद्थीनमिदं सत वुद्धिचानकरम्नाप 351
समाहितं नाय सिदधिदा्र नमा नमः ॥*०॥ छरिदादयः ममधरश्चि न्वदीयक्रूपयाऽनवन 1 अर्टकागण युक्नाच्चषटाः

# |

स्वरव कनः ।८८॥ मया नऽक्ञानभनाचन म्व न्यक्त हिवरक्तम्यया) मां ध्वान्यज्यमः डंभुगनः काधरपरायणः ॥५९॥
अना मां गश्च विप्रक न्वा न।दजिनम 1 अपराधान महा्रान म कात्वा पारि निरेनग्म ॥२०॥। एवं ग्नुन्बा गणक्नानं
णनाम्‌ सगोद च । ग्राणः परमवुःस्वार्तः पादं ग्य महान्मनः र १॥ नमुन्थाप्य गणाधीननास्तं जगाद महामरम्‌ । स्वमाया
माहिनं दीन स्वस्वैव शार्णायिनम्‌ ३२] शीग्टञ उदाच । न्वया कुनमिदं स्नान्र व्यति करमविदाहकम्‌ भविप्यति मानय
सर्यमिद्धिधशायकम्‌ ।६३॥ अनन स्तुवन्‌ दैन्य धम साऽह ददामि चै। १६3 मुक्ति मदा सौचं रण्वन मनमीप्मिनम ॥ ॥
त्वया स्यकतोऽहमस्यनक्राघयुक खच निन्यदा । द्रिवीनं प्रकूत्वांऽन नारकं त्वां करामि वै 1६] कि कगोम्यपुना दैः
छुकटिष्य मदास्ुरम्‌ । दठारणागनमवं म मत्पादप्रव्णं परम्‌ ।।३६।। शिवापो न भिथ्यान्‌। भविष्यति व ५
शुणु म वाक्य तुभ्यं सौरूयप्रदायकम्‌ ॥* भ वासुदव समायुध्य सुजच्छद्‌ा भविष्यति } अरष्टराज्यः पुनः स ाज्ययुत्त
जयिष्यसि ॥६८॥ एवणुक्त्वा महदठैन्ये गणड विरराम ह । नुवाच महाैत्यः प्रणम्य गणनायकम्‌ ॥६९॥
बाधा उवाच \ नख विस्मरणं नाथ न भवन्‌ म नया कुरु 1 त्वया युक्त रिं नित्यं भजिष्यामि सुभक्तिनि ¦ ॥५०। माणं
श्षानमायं म दहि विप्रहा छाश्चनम्‌ } नान्य दिच्छामि सर्वे त्वत्पादग्रवणोऽघुना |} 9६। शरीगणदा उनाच । गाणराज्ञान॒संयुक्तो
अविष्यमि मरासुर । अनन जड्दहन गणः प्रौ भविष्यसि ॥५२। सहाक्‌ालनि नान्ना त्वं विख्यानः सवमडल ।
नद हिवपद्‌ दैत्य स्वानेद आगमिष्यसि ॥७३॥ एवसुक्त्वा गणाधीषहो ऽनदषे सुनिसत्तमाः । बाणा दषस मायुक्तो
गणद्राम-मजशलषनः 19४ । र |
}} ओमिति श्रीमदत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रल महापुराणे अमे खण्ड पुम्रबणचस्ति बाणासुरखरमरदानं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥

५

2।<८1120021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

सं. ८ अ. १४ पान २३२
री 44447444 04-44-40

॥ स्रीराणश्ाय नमः ॥ श्रीशिव उवाच । कृपया वरदानन गणेहाभजनन च । बुद्ध मदः दहिवस्यापि वनभुव सवसंयुतः॥१॥
ननो गिग्सिनायुक्तः शंकरः रकदसुख्यक्ैः । गणैः समाययौ सथो बाणस्य नगरं पुनः ॥२॥ तमागतं समाज्ञाय वाणो हष-
समन्विनः । ध्यात्वा गजाननं दवं ययौ दरंकरसं निधिम ॥२॥ प्रणनाम स साष्टांगं शिवं गणसमन्विनम्‌ । रुरोद प्रजयित्वा
नं क्षमस्वनि जगाद सः ॥४॥ ननस्तं कांकरा भक्तं मखत्धाप्य प्रसस्वज । जगाद मघुरं वाकयं दषयन दानवाधिपम्‌ ॥
भीरिव उवाच 1 सा कुरुष्व छया चना सनुष्टाऽदं ममागनः। वरान वृणु मदामाम दास्यामि बलिनंदन > बाणाघुर वच । नव भाक्तः
स्थिरां दहि वियागस्लन म क्चित्‌। भवत्तथा महादव कुरुष्व शिव सवदा ॥9] नयत्युवाच ह्र सुरन तस्थौ तक्र मदा ।
सनस्नम्मात्‌ सुना जज्ञ सवलक्षणसंयुना ॥८॥ उषानार्ीं मदयाभागासुपयमऽनिरुद्रकः । नां स्वभन सा गुह्ाचव नदथ काम-
पीटिना ॥०५। चिच्रलष्वा नमानीय ददौ नस्यै पनिं स्वकम्‌ । मायया यादवान्‌ संमोश्य मुमोद ननः परम्‌ ॥१०॥ एकस्नं भ-
स्थितां नां स उपयमऽमिख्दकरः। तया संमादिनाऽन्यन रम दर्षममन्विनः ४११॥ यादवाः संहननं रात्रौ दद्रा कामस्तं
ष्म ¦ जृह्युषुः परमाद्विम्मा न चभुस्नद्रनि च नर्या परदयन्नन गणाधीराः प्रािनस्नपसा परः | नस्य परमादयागन
नारदस्नच्न चाययो ॥१३॥ नन संकथित सव चण्टिनं कामपृत्रजम्‌ | श्चुन्वा संदृषिनाः सर्वे यादवाः प्रवभूविर ॥१५ नन
हृश्वरसयुक्नं षाण जतु मना दध | कृष्णा रापम्रण संयुक्ता यादव्रः परमद्युतिः 12८1 शंकरस्य भयमैव मीनं नं प्रन्युवाच
ह । उद्धवः कुरः कृष्ण न्दं गणष्ारधरनं परम ॥२६॥ नन विद्रविरीनस्न्वं भविष्यसि न संशयः हिवम््बां म॑गुम
जनुमदाक्तः परभविष्यति ॥२७॥ नन एकाक्नरस्यैव पुरश्वरणमाकरन्‌ । कृष्णा गणपनि ध्यात्वा यथाद्रा््रं विध्राननः ॥४८॥

वैः प्रययौ नच्र य॒च्च शाणः स्थिनाऽभवन्‌ | शसं दध्मौ ननः साऽपि म हिव यादुमाययौ ॥१५॥ ननः रिवो ददौ
नस्म कवच गणपन्य च । सामक्दभवे शुद्ध णाय स्रदसग्रुनः २० जावहाप्रासरणास्र दस्तच्छदुस्य कऋरणान्‌ | क्ष्णः
संयुयुध नन दैलयद्रण सटटावनः ॥=१॥ व्वद्रं वाणं समालोक्य शकम मादुमाययम । क्रष्णन न॑ सालोक्य कृष्णः सस्मार
विद्रपम ॥२२्‌॥ महायुद्धं नयारामीम्‌ च्रिाकीनाशसंनिभम्‌ । शिवस्य बासुदवस्य मया वक्तुं न राक्यन ॥२३॥ लनः
सभास्रवगन माहयित्वा सदा्टिवम्‌ । कृष्णश्चक्तं सुमाचैव ब्राणस्य सुजसंखिद ॥२४॥ चक्रण श्युरधारण शुजाग छन्नाः
समनः । अवरि्टो सुजौ द्रौ च चक्रं संकुरितं ननः ॥२५॥ तनः खदसमायुक्तः क्ष्णः सस्मार विनप्‌ । खयमाकार-

1 2 न

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

वाणीं स शुश्राव गणपरिनाम्‌ ॥२६।॥ गणडाकवचनैव रक्षितं कंकरण च । याणीह ग्णकृष्णन त भविष्यसि
॥२०॥ जिवदत्ता ुजास्नम्य किदक्रापन दिनाः । जन्मस्थौ द्रौ सुज प्राज्ञ फवत्वन परक्षितौ ।२८।। लना हर्षण संयुक्तः

॥ 1 1; वि शर्वा कः धत क रः न नेवाधन ४ त {7
कुष्णश्चक्रं निवल्य च| संभ्थिवः सेवन मदा ज॒नाखरवजिनाऽनवम ॥२५॥ नना मयाऽन ज्ञानं विद्रिञर्चष्िनिम।
क्ष्णा ननाम म नत्र स्वम्वजऽं जनार्दनम ॥२०॥ सथाविभि विवाहं म चक्रार दत्यनायकः । अनिरुदराय पूरं स्वां ददौ

प्रमपरिष्दनः ॥३१।॥ ननः म्वमवने कृष्णा ययौ हषसमन्विनः । चाण राज्यं परिन्यञ्य मदाक्रान्ा वभूव ह ॥३२॥
केना प्रातलसन्थाय पुषृज द्विरदाननम्‌ । ामीमंदारदृवादिरन्तयुप्पेविपतः ॥>३॥ संप्ज्यादी -गणपनि पश्राच्छु
महागण: । सदा ध्यानपन्‌ मन्वा नाचयामास नौ पमे ॥३५॥ नक उवाच । मूल विपनन्वरम्यैव प्रियाऽन्यंनं बृव ह । रतवणः
कथं जन तुषा नवनि सवपः ॥३५॥ रकनबणः स्वयं माक्नाद्रणङो ब्रह्मणां पतिः । गक्नवग््रधरा रक्नचदनन विराजितः
1132 गक्सयुध्पधरः पृण = सिघुराग किनपनः | रक््तसामर म्बन्दी म वद्‌ ॥ कार्णम्रुत्तमम्‌ ॥३५। स्यच्रक्रण भ्रश्य कवमक्र
समाथितः | नन्तः संकापदं साधा नुद सवज्ञमत्तम ॥३८॥। मून वाच । वणाः पच समुद्धूनाः षटयादौ न्वतञामनदरौ । रक्तः
सीनस्नया नीन्दः स्वर्णमयः पुरा ॥३९॥ परस्परविनदन नथा सेमीटनन च । अनेना वणकाः प्रक्ता जानीटि द्विज मत्तम
४५) त्ैस्तपा गणनाथरप करनं घारं नु पंचधिः। वपकपु डान लान्‌ स आययौ गणनायक : ॥५१॥ नं (1.
व्णीः संतुष्डुबुः परम्‌ । वरान वतुः तथा विध खम्बा भाममन्वितान. ॥४२।॥ अन्य गणन्वरं न तु. जुस्तं जष्यनायकम्‌ |
अम्मदायन्बर्पम्या नव म्वामिन्नमाऽस्नु न ॥५२॥ वयं नन गणाध्यक्च करूलकरूल्या मवामह । मायावघनहीनास््वां जामद्‌

५ ३ 1

निरंतरम्‌ ॥४२॥ नेयनि नानुवाचचव गणेरशोऽनरदभे नतः । बण रृ॑युनाः स्व स्वस्वकायगनाः पुरा ( संदानं मर्व
नानानभ्द्वैः समननः 1 राचरं विशषण वणयुक्तं 0 ६4 1
भ्वनवर्णयुक्ता वभूव द 1८६9 चवरण्यस्य सुना रक्त्वणयुक्ता गृजाचनः;) स) धृ स्रकणस्नधा रयामवणल्पधरा वभौ ॥१.{4॥|
हज्द्रगणपः पीनवर्णीकर निपरोऽभवन्‌ । .नानावनारसूपः स वणघराऽ नवत्‌ ॥४ एव वरप्रदानन व सर्वे
दामन । गरङ्ाराधन सक्ताः स्वरवधक्ायपरापणाः ।५.०।। ननो रक्तन वणन पुनस्नक् नपा मदत्‌ | विप्रहा

भयान्वा हृदि गजाननम्‌ ॥५१॥ सहस्व च गते गणपस्नं समाययौ ! वरान्‌ दातुं महाभागं स ननाम गणाधिपम्‌ ॥५२]॥

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

~ --~ - -- -ा +~ ~~
ष्ठे. ८ अ. १५ द्द र य दद्र
छ वदद ्ज्र्> कु क 4१ सङ 440494४

पूजयित्वा प्रतु्टाव रक्तवणः प्रहर्षितः । स्नोञ्चनानाविधरैस्तं तु गाणेदौर्गणपप्रिधैः । ॥५.३॥ ततः मसन्न भावेन वित्रशस्तसुवाच
ह ¦ वरान्‌ शरण महाभाग रक्तवणा इृदीप्सिनान्‌ ॥५.४]। स्कबण उवाच । रक्तवणैस्वरूपस्यो भव त्वं गणनायक । सदा रक्तप्रियो
नाथ नानावर्णयु मानद ॥८५॥ तेनाऽ स ववणेषु श्रष्टो भादी न संशयः | सननं करूनकरत्यश्च नव संनिधिसंस्थितः ॥३॥
लयति नमधोकतन्वाऽसौ गणषोऽनर्दय स्वयम्‌ 1 नदादि वदटाखरषु रक्नवस्तुपियोऽ भवत्‌ ॥.॥ इदं वाणचरित्रं यः
श्णुयाद्रणसं भवम्‌ । पटत्तस्य मणाधीको ब्द भविप्यति ॥५८]

५ ॥ ।पलिपदि १.५ ] ध ५, ॥ १ [क ) म्रवणचपि [न ४ वाणातुस्व्णप्तंभव्रचति ब ४ ह भ~
¡| ओमिति श्रीमदत्वि पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रर महापु अष्टम व्ह पूम्रवणचप्त ठ्न नाम चतुदश्राऽध्यायः ॥
> > ॐ ८ <<

॥ शओ्रीगणन्नाय नमः | मनका उचुः । शुत्वा त्वद्रदनांभोजास्‌ कुधामम्हनरूपिणीम्‌ । जन्मन्युहरां पर्णा सव सौख्यकरीं
सिव ॥९॥ माणक्नानीं न तप्ता वै दयं बद महामन । पुनर्गणपनः सौम्यां कथामवनारजां पराम्‌ ॥२ श्रीभिव उवाच ।
कलिपशर्तिकामार्ं व्रह्मा विष्णु ययौ पुरा 1 नुषाव नं रमानाथं जगाद सप्रयोजनम्‌, ॥३॥। वहोवाच । कटि पापस्बरूपं च
सजामि स्य जनार्दन । न ने जनाः प्रहेण मानयिष्यनि सवदा ॥५॥ द्वापरन कलिः प्राक्तस्तम्य क्राल्दाऽधृनाऽऽगनः।
नं प्रवय देवर त्वं स्मृतः सर्वपारकः ॥॥ त्र्मणा वचनं श्रुत्वा कडावम्तसुवाच ह } पापरूपं महाघारं नाभिनदाम्यं
कलिम्‌ ॥६।॥ धर्मपान्टननादाधमवनारे करोम्य्‌ । धमनाडाकरं पापं करि मैवाभि्नदग्र ॥५ नस्तं कठावं दवं जगाद
चतुगननः । बुद्धावनारशन्वं वै कथिनोऽमि जनार्दन ।८॥ अवनारचरिचचं न कच्टिपिवनकं प्रमा । पद्य पौराणिकीं गाधां
स्वयर्मस्यां न्वदाध्िनाम ।1०॥ जरष्पण। वचनं शरुत्वा निःव्वम्य नमथोऽत्रवीत्‌ । विप्णुस्तथनि दुःखन ब्रह्मा स्बमवनं ययौ ।।?०॥
ननः स -नगवास्नच्च ननाप नप उत्तमम ¦ घडक्लरण मंत्रण ध्यात्वा हदि गजाननम्‌ ॥११॥ ददाक्ंमणाध्यक्चः प्रमन्नो
बरदोऽमवन्‌ ! नमाययौ महाभक्त भक्ता भक्तवन्सल्ः ॥१२॥ नमागनं समाल्यक्य तुष्टावाऽऽपूज्य विघ्रपम्‌ ¦ दरगो-
पनिषत्तच्छ रक्तया नब्रात्मकंघरः ॥१३॥ ननो गजाननस्तुष्टस्तं जगाद करपान्वितः । वरान्‌ ब्रणु महाभाग यास्त चित्ते

~------------~-~

व

2।.८1120021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

पान २५ __
न व 23 3.4
स्थिरान परान ॥१५ा गणक्नाषनं श्युन्वा विष्णुसमं पुनरत्रवीत्‌ । कृनांजच्धिः प्रणम्यैव गणदा सर्वसिद्धिदम्‌ ॥१८॥
शीष्युस्याच । भक्ति ददि त्वदीयां म सवेमिद्धिप्रदायिनीम्‌ 1 बद्धोऽहं धरमनापार्थं भविष्यामि फल्दौ गुग ॥५६॥ ध्रम-
संस्थापनं नित्ये करामि गपानायक् । धमन्दापायमवाहं त्वया बद्धः पक्रीविनः |> 9५ एनदव विरुद्धं म पाध दढ दयानिध)।
सवथ शारणं नाध यानाऽं म पदस्य च ॥;८] अता मां रर विद्र विरद्धाचरणान्‌ प्रभा विनायक्रम्न्वमक्ा त्रै क्रुर्मां
धमपरान्दक्म ।॥१९॥ शत्य उवच ; भरा न्यं क्रु विष्णा न्व धमयुन्ता भविष्यमि 1 करिप्रवनन दोषां न न कापि
महात्मनः ॥२०॥ मया षनुयुगाः म्बनाद्रखिनाः करमकार्णावत्‌ । बरद्रानन म स्वं स्वस्वकानयुता यमुः ॥२१॥ कलन्रिम्नषु
महापापी मया सस्यापिताऽमवत्‌ | मदाज्ञापानका भृत्वा नव बुद्धम्न्वमादगन्‌ [२२ अहक्ारं विभा न्यक्वा कना
मिति किक्तगम । समस्य मपि कमाणि कुर कमं यथानधम्‌ ॥२३॥ चित्त चिनाम्रणि पद्य वदिच्छाक्डामं जगत त्रेश्
नानामिषं नद्र्तश् कस्न्वं विखारय ।=४॥ वदहाख्रमयी वाणी गणङ्धान विनिर्मिना। नम्या आज्ञां प्रपान्यैव वनिनच्यं
लु जनुधिः ॥>५॥ प्रीना गणन्वरस्तन हास्यति म्बपदे परम । स््रेषां नात्र संदह जीकानामीडानाविनाम ॥२६॥ करि
स्वन्दकरः साऽपि गणना बृष्रवणकः । दकार वुद्ररूपम्थं स्वयं विष्णु वदधवः ॥२५।। पर्वं धायं महाविष्णा सदाज्नावरगा
भव 1 कम कृत्वा ऋअभमस्यं मय्यप्य सुम्वमष्यसि ।॥२८ा एवमुकन्वांऽनदधऽमौ गणज्ो व्रह्मनायकःः । विष्णुहषसमायक्ते
बुद्धाऽभूच महषयः ॥२५॥ करने नन पदच्छाखं बौद्धं मादप्रदापकम्‌ | कटिदाषद्ब्द्रय4 सविभ्या नरकथधदम्‌ ॥२५॥
सनकाया गरचुः। कीदृशे बोद्धनाण््रं नद्रुद स्वञ्ज न नमः) ज्ञात्वा माहविदीनास्तजना भवति निन्यदा ॥३४॥ श्रीधिव साच ।
श्ुणुष्दं मुनयः सवे बोद्ध नगकदायफम } व्र्णाश्रमभ्यिनभ्यस्नद्विरीनभ्यः सुखप्रदम्‌ ॥३२॥ स्वयं बुद्धिपनिः माक्नाद हदि
तिष्ठति दहिनाम । ््मणामीश्वराणां च पेचचित्तप्रचारकः ॥३३॥ म विनायक इत्युक्तः सर्वेषां नायको मनः । नायकन
विद्ानल्वा्‌ स्वच्छाचारी सनाननः ॥३३॥ नदिच्छया स्वयं वर्म नानारूपं बरमौ । नानाक्रीडासमायुक्तं नानामायावल्ा-
भ्निनम्‌ ॥>८॥ नत्र पापादिकं नास्ति न पुष्पादिकमंजसा । ज्ञानाज्ञानसमानैश्च तुर्ध वै नाच्र संहायः ॥३६॥ न स्वम
पापिदं कम ब्रह्मणा नारकं कथम्‌ ! श्रंनिदं सवघुत्स्ज्य ब्रह्मभूनो नरो भवत्‌ ॥२9 हृदि वुद्धिप्रदानारं सवधां
रवन्दकरारकम्‌ । नं जात्वा मादहीनो वै भविष्यति सदा नरः॥३८॥ चित्तस्य सुखदं सर्वं पकुर्यान्नात्र संरायः ! न वर्णाश्रमधर्म

4 स्द्श््स्य 8 द स ~ ----=-=--~--- व 3--3333
4 9. क
~. क. 7. क~ क~ 77 ^ 7. १. ३, =.

2।.८1120021108@2411811. 011

2011<110021108@201112||.0111

स शरीरं पीडयत्‌ कदा ॥३०॥ दहो भोगाथमा्नदाद्रचितस्नेन ब्रह्मणा । नानायक्नै; दारीरं नन्‌ पोषणीयं निरंनरम्‌ ॥४०॥
दारीरे कष्टमापन्न बुद्धिः खदयुन! भवत्‌ । नल्स्यवुद्धिपनिः साश्चाद्‌ दुःखितश्च नधा भवत्‌ ॥४१॥ अहे ब्रह्मनि संधाय मदा
स्वच्छापरो गवत्‌ ! पापपुण्यविहीनः स दटपाषणक्ारक्रः ।॥४२॥ नानापदाधभावपु मनस्तस्य प्रवतत । माक्तन्यास्न
नरेणैव सज्य बणाश्रमाश्नमम्‌ ।४३॥ जीवददिमामयं कम कनव्यं न कदाचन । तृणांकुगादिरकै नद्र्नच्छरत्तव्यं विचारनः
[४४॥ दयाचनादिक् कम न फनव्यं ममीपिभिः। न स्वाहा न स्वधाद्यं यदहं त्र्यनि बोधतः 1४५}} व्राह्यणमभ्या न
दानव्यं दानभोञ्यादिकं कदा । सवे समानसूपाश्च कथं नच द्विजादिकम्‌ ॥४६।॥ यत्र चित्तस्य संप्रीनिजायन सुनि
सत्तमाः 1 नदव पात्रमुन्ये धै ज्ञातव्यं श्रष्ठभावनः ॥८अ] एवं नानामनैयुक्तं तासं बद्धं महषयः । जानव्यं कदि.
दोषैश्च युक्न नरकदं भवत ॥४८॥ वणाश्नमस्यकं धर्मं व्यक्रन्वा स्वच्छापगो भवत्‌ । अहिमा परमा भावी द्यनद्रोद्ध-
पहस्पकम्‌ ॥२४९।॥ स्वान समाद्य विश्वात्मा बुद्धः कटिप्रचनकः । संस्थितः कंकट दद्रा गुप्ररूपण मानदाः ॥५०॥ गणक्ा-
ध्यानसंयक्तः समप्य द्रढय कनम्‌ । कमयागयुनः सोऽपि नदाऽऽज्ञापानकोऽ भवन्‌ ॥५.१॥ नथापि पूजया हीना वभूव
बुद्धम्पधक्‌ । विष्णु्वेदविरद्दस्यमागसंसजनान्‌. किन ॥५२।॥ कलिप्रति दुराचारा बौद्धमाया विमादिनाः । वणाश्नम-
परिश्चष्टा भविप्यति गृह गृह ॥५.२॥ न्दकामाश्रण धमस्तु स्थिनस्लत्र महषयः । अधर्मेण जिनः सोऽपि सदापापणसंयुनः
॥५७॥। ननो बुद्धः स्वयं ददि पं ध्यात्वा नपोन्विनः। पाधयिष्यनि विघ्नो धघमसंस्थापनाय वै ॥५५॥ ननो गणश्वरः
स्राक्षान्‌ प्रसल्लाऽवनरिप्यति । धृञ्रवण हति स्व्याना धम संस्थापयिष्यति ।५६॥ हृष्टा बुद्ध नं नन्वा परज्यर्नुन्वा
वित्रापनः | अंनधानं स्वयं कृत्वा स्बमहिद्धि स्थिता भवन्‌ ।५.७ इद्‌ बुद्धस्य माहात्म्यं कथिनं स्वन्पभावनः।
पठनाच्करवणान्‌ सथ! मारं कामदं भवन्‌ ।॥८८॥

| ओमिति श्रीमदान्त्य पुरणापनिषदि श्रीमन्मौद्रर महापुराण अष्टम खंड धृष्रबणचरिति वुद्धावनारवणनं नाम पंचदशोऽध्यायः ।

श 2 ~€

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

च ि [)। कन + = क च्रार्भपि क क क (
॥ श्रीगणङ्ञाय नम्रः ॥ रिव उवाच ! वर्णाश्रम कनौ नष्ट दषा वुःखसमग्विना; । च्प॑नि विभदहास्ुपोषणपरायणा; 1१1]

+

नानानपोन्विनान वीय प्रादु भावं गजाननः! करिच्यल्यपमरान विप्राः पुरः परमभक्तितः ॥२ समागनं गणकान्‌ धृभ्रवणधर

+

प्रमुम । द्विभुजं वाजिसंम्यं नं खड्ूवमप्रधारिषाम्‌ ॥६॥ नानापृष्पमरयीं मादा दधानं गेधरचखिनम्‌ । दृटा सुरः प्रणस्स्त नन्वा

पृञ्य पनुद्डुवुः ॥४॥ नमम्न पृश्चवणाय नानाप्बनक्रराय च। अमयकहाक्तय तुभ्यं मायिन धमर्सक्निण ॥५॥ अनाधाना

निगुणाय ५ गुणानिगुणाभ ॐ [क्ष अगम्दपिण
प्रणाधाय नाथनाभथाय न नम्रः ¡ सगुणाय नमम्नुभ्यं निगुणाय नमा नम; 1>॥ स्गुणानगुणाभ्या च दानाय यागरूपिण।

१ मन्थिन्यय ॐ

यागाकारण मवश्र सं नमा नमः ॥५। नरकुजगस्पाय पृश्नवणधगय च। द्विभुजायान्दवाहाय दरा नमा नमः
॥ ८} ष्ददूवम्धगराभैव नाना वदमदचिन । नाना पृष्पधरायैव मवाध्यक्षाय न नमः ॥०॥ पणाय वणका ।
चमर महानाग गजानन नमाऽ्नु न ॥१०॥ भमान्ना अमरः सर्वे सुरन्वर करलास््कया) नष्ट घमऽयुना नाधम गिप्यामगन्व-
द्रनः ॥११॥ बुद्धमायासहायन कलिना निना कयम । विष्णुरांमुमृस्वा देवास्नान पाचय्‌ महादुर ॥१२। मार्भन
दविसषखरण प्रभो कयैदिनिभमिनाः। ्ुदरदेषाः स्वग्रामस्थाः कलिना पपन्नृ्च न ॥१३॥ लनः पचमहस्रण वर्षस्नास्नीप्वदवनाः ।
नीर्थानि कलिना नाथ जितानि पपन्दृस्तधा ॥१४। ननो दश्ामहन्रण जिना विष्णुह्िक्ादयः। कलिना एथिवीं ्यक्रन्वा
पपन्दरबसत्तमाः ॥१५८॥ कर्माकर्म विकमास्या द्राक्तिस्तश्र म्थिना भवत्‌ । विकममुणसयुक्ता बुद्धमायान्मिका प्रभा
॥६२}॥ त्वमपि स्वाष्छो भृत्वा फलदाता स्विनः उयम्‌ । दवरूपधरः स्वामिन्‌ सदा फन्दिपिवनकः ॥१५॥ न न
दवम्बस््पं तु कलिः ऋाधममम्विनः। छुं समयन: कापि त्वां चिनयनि सवदा ॥६१८॥ न॒व चिननभावन वय सेव
पगजिनाः 1 कलिना दवदव उपाचणयुनाः कलाः ॥१९॥ अधुना लदामाच्रण धरमम्निष्टनि विध्रप । न दृनिप्यनि
गन कलिः परमदारुणः ॥००॥ नष्ट धर्मे गणाधीडा अधर्म; कवा महान. । भविष्यनि पुनर्ध्म किं स्क्यमि च द्वप
॥२१॥ अनो कशमयं धर्म रक्षस्व गणनायक । नाच मंडारीरास्नु वय॑ नष्टा भवामह्‌ ॥२२॥ रक्ष गक्ष दयासिथा भृञ्रवणं
गजानन । सन्युपधरायाननाधांश्च दवान्‌ धमप्ररक्क्रान ॥२३।॥ एवमुक्त्वा गणापरीहां प्रणश्ग्मराः ॥ । रस्दुलुःत्रसंयुक्ता
स्नान जगाद गजाननः ॥२४॥ पृण उवाच । मा भयं रुत प्राज्ञा धमं संरक्षयाम्यदम्‌ । सर्वैरजेयसुग्रं न कलिदन्वा
वितानः ॥२॥ भवन्क्रनमिदं स्नाञ्चं कन्ििदोषहरं नवत्‌ । पठने श्ण्वन दवाः सवसिद्धि मरदायकम्‌ ॥२६॥ धन धान्यपदं
चवानर्यसंपन्पवर्भनम । पुत्रपौत्रकलत्रादिदायकः प्रभविष्यनि २७ पवसुकत्वा स्वदात्‌ स धृम्रवर्णः प्रनापवान्‌ । निमम

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

~ न 2,
इम? पानि ९८

_ „_ -~-------------न----------------------------ः 3 .~----~-न-----*न-----++----------------------------

व्क व 4 55९64

विविधां सनां नानााख्रसमन्विताम्‌ ॥२८॥। नानावाहनगां पृणीनूजोयुक्तां महषयः} नया युक्तो जनान. सवान्‌ जवान
मटिनान पुः ॥२०॥ म्टेञ्छघारया ख विविधान्‌ म्चञदान्‌ कचिमदैयुनान्‌ । स्वयं संत्रासयामास कलि धरमृवधर रनम्‌ ॥३०॥
तस्यांगवायुना स्पृष्टा जना धर्मपरायणाः ] भययुक्ता गणा 4 दारणं जग्मुरादरात्‌ ॥३१॥ कलिगुकतस्वमूपण पुन
जनरसंभिनः । मणङ्ञौः सेदनः सोऽपि वरभृच ह हनाद्यमः ॥३२॥ नना भयसमायुक्तं व्यक्रत्वा ह््वन्मिनां कन्दः | ददधरारा
समागलय भृच्रवर्ण ननाम सः ॥३३॥ तुष्टाव पृञ्य नं नत्वा धूम्रवर्णं महाबलम्‌ । स्ञात्वा विघ्तश्वरं भक्म्या हृष्टगमा
महायद्राः ॥३४॥ कल्म्वाच । धृन्रवण नमस्तुभ्यं सर्वेभ्यः सृखदायक्त । नानारूपधरास्व विहाय नमा नमः ॥३०]
अमेनपाददस्तायानेनषाहुघराय न । अनेनमायया युप्रप्रचारिण नमो नमः ॥३६॥ दरंवाय नमस्तुभ्यं भक्तसंगक्चकाय्‌ च ।
अभक्तभयदान्रने गणाय नमा नमः ॥३७॥ आदिमध्यांतहीनायादिमध्यालभयाय न | जानदन्यः सदानददायिन रै
नमा नमः; ॥३६८॥ मायादीनाय मायाया आधाराय परान्मन | मायिभ्यो मायया मोददायिनन नमो नमः ॥३०॥ कमणां
फलदान ने ज्ञानिभ्यो ज्ञानदायिन । आनेदेभ्यः सदानंददाथिनवैन मो नमः ॥४्‌। सहजाय नमस्तुभ्यं स्वानंदाय समाधय |
योगाय योगन [धाम नरक श्य नमा नमः1८।कम्न्वां स्न तुं लम्धः; स्याद्यत्र शनिं ग्नाःप्रना | कद्व या नमस्यत नन नु
भवाधुना ५२ गक्ष मां गणनाथ त्वं -दामं ारणमागनम्‌ ] अज्ञानयुदधजं दोषं श्म करुणानिभर ॥४६॥ एवमुक्त्वा
कलिस्तस्य पादं गृष्य पपान्‌ ह । नुवाच गणाध्यक्षः स्वभक्त दारणाधिन ४.9
हन्मि त्वां कदाचन । इागणं मां प्रप्त च इणु म वव नोदनम्‌ ।॥४८॥ स्तोत्र वा क वतक ।
द्यण्वन निलयं सर्वकामफलप्रदम्‌ ॥४६॥ अन स्वानददं पर्णं भविस्यनि कलः परम्‌ । दृद भक्तिकूरं नित्यं योभिभ्यो
योगदायकःम्‌ ॥४अ निष्ठ त्वं द्रषमुन्मरञ्य घमस्य म्वाधिकारनः। क्रनप्रा्धि विजानीहि मदाङ्ञावङागो भव ॥४८॥ नधति
न नमस्कृ कनः स्वस्थानगाऽभनवत्‌ । धूम्रवर्णो द्विजान्‌ सुन्यान्‌ वमि छादीन, समानयत्‌ ॥४९॥ पुनस्तान्‌ स्प्राप्य सवर;
कृतं तरः संप्रवर्नयत्‌ । स्वयमंर्नाहनो दवः सर्वेभ्यः सुखदायक: 1.० धृन्रवणावनारस्य चरिनं कथितं मया । सवसिद्धिपरदं
पपं पठनाच्छवणाद्भवेन्‌ ।५१॥
| \} ओमिति श्रीदाय पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रट महापुराण अष्टम सड धूप्रवर्णचसिन धूम्रबणेकटिनि्जयवणनं नाम षोडशोऽध्यायः ॥

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

~ # ~त त 9 न वि भि ^= + =-= न न. लि = ची + ् = ज
+ क. ८ न्म 2 भ ' द व =. ०99 < ४ ४

>.

# योगदं ४ 1
॥ श्रीगणेद्धाय नमः ॥ श्षौनक्‌ उवाच । सून्‌ सूल महामार कथां पापापहारिणीम्‌ 1 षस योगदं प्रणा चत्वा वृष्ट चत्र
द्विज ॥?॥ परणेषु युगानां नु श्चुन्वा विहणानि विस्मिताः । महासंदायसयुकता वय जाना विहाषन ¦ 1२ क्न सत्रीणां च
स्वालयं श्रनायां ब्रह्मणा कूलम्‌ । द्वापर संम्कृलं व्वलकनुतरक्रपनितिनम्‌ ॥>1 गोनमन कयं रासा कृनऽ्दल्या महामना ।
इन्यादिषहदाऽम्मासिरमगो दृटा: कृन्‌ युगे ॥६॥ अन्यन्‌ करूलयुग प्राक्त दणान्नमा न वियत । एकबणऽऽश्नमस्थाम्न भवन्‌
सक्निना जनाः ॥1 शरतायां श्षाच्रघर्म नु चकार प्रपितामहः । ननाऽभवन्नरा बणान्नमम्यास्त पकौलिनम्‌ ॥] 0
विप्र दापरनि भ्थितौ दपौ । पुनः कलयुग प्रप्र राज्यं नौ च करिस्यनः ॥ ७] कणाश्नमविनामन यति मानवाः ।
समिदं कौनुक नश्च दिसददानक परम ।८॥ युमध्मरेण न्टाम्नाः कन्टौ पापमय क्रिः | व्णाश्निमविभागस्याम्तत्र सिद्धिः

#

कुलो भवन्‌ ॥९॥ कटौ चनुगुणत्रैव कमणा मिद्धिमाप्नुपात्‌ । नरः सर्वद संभोक्तं कथं न भविष्यति ॥६०॥ अना
युग भवे मरं कथयम्ब दिङायनः । याथातथ्यं महानाग सुलभं सुगमाधकषम्‌ ॥११॥ मून उतत । वु नानाविधाः पराक्ना
मुनि गिम्तस्वदद्वाभिः । नदथ्ञा न मुत्त मनभदग्रमाणनः ॥१२] तुरी यवग कचित्‌ कृतं वदंति निश्चितम्‌ 1 खना
सुपुतिगा म्बा द्वापारं जयनं कलिम्‌ 1२३ नन्रान्मा युणपः भाक्ता स्वच्रेका महषयः । माया सुषुिरूप क
परकीनिना ॥१८॥ लस्यां नानाविधायां न व्यभिचाने भविष्यति । यश्च त्र स्थिनं म्बस्य पतिं पश्यनि सा शुना ॥१५॥ सुत्
सथू दिभिने यस्तया सं विभागतः । नयो्युणशजं रूपं नदाकारं विभानि च ॥१६॥ जिल्लभावा' सत्प
न संशयः । नयोः पनिकलच्रादि व्यभिखारयुतं भवत्‌ ॥१अ॥ तच्न संस्थापिता नन मयादा श्वतक्तुना । श्त स्वम |
यस्य भ्ववकेतुः स वै स्खल ॥१८॥ अनन युगमानन ख्चानव्यं तद्विचक्षेणे : । नमे युगा महाविपा ; कथिता 1 व ११९]
ध्यानं कृलयुगं केचित्‌ यक्षं च्रनां वदनि च । आचारं द्वापरं देहविषयं कलिमेव च ॥२० नत्र ध्यान महाभागा एकवणा
श्रमो भेवत्‌ । क्ञानं लदेव ज्ञानन्यमकरूपधरं सदा ॥२१॥ यज्ञः कमेमयः धोक्नस्तच्र वणान्नमो भवत्‌ । जता वणाश्नमाः
चार्तायां परिीनिनः ॥२२॥ एवं नाना विचारेण सुनिभिः कथितं पुरा । न तत्र संखयः कार्यो जनैसतदधयुकरिनिभिः ॥२३॥
अधुना युगमाहात्म्यं कथयामि समासतः । कलो सिद्धिकरं चैव कम येन रजायते ॥२२॥ आदो बरह्माऽखजत्‌ कालं षमा-
बर्सज्यवस्यया ! स चतुरधाऽभवत्तच्र युगरूपः पुरातनः ॥२५॥ कृतं त्रता द्वापर कलिश्धति महषयः ! तेभ्यः सिद्धिपदा-

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

नाष -६२। मश्रान्‌ प्रजापतिः ॥२६॥ तै प्रणम्य ययु सर्वे तपस वनसुत्तम्रम्‌ । गमणद्रा चेतति ध्यात्वा जपुमन्न युगानि च ॥२अ
निराहारमभविण परितुष्टो गजाननः । भक्त्या तेषां ययौ वषसहृस्ने वरदः पुरः ॥२८॥ तमागतं समालोक्य प्रणसुस्त
गणाधिपम्‌ । पूज्य न तुष्टुवुः सवं हषगद्रद माषणा; ॥२०॥ बुगरा उलुः ¡ गणेशाय नमस्तुभ्यं भक्तसंरक्षकाय च।
नानारूपभरूत तुभ्यं हरबाय नमो नमः ॥३०॥ भक्तभ्यः सवदायैवाभक्तानां नाहनाय च) परेशाय पराणां त पराय च
नमा नमः ॥३१॥ खान॑दवासिन तुभ्यं नानामायाप्रचारिण 1 सदा खानदंमोगस्य पालकाय नमो नमः ॥२२॥ अमयराक्तये
तुभ्यं नानामायाप्रहारिण | मायिभ्यो मोहदाच्र वै मायिन त नमो नमः ५३६ टबोदराय लोकानासदरस्थाय त नमः|
एकदंताय द्यूपाकारकणाय नमो नमः ॥><॥ त्रिनञ्ाय गजाकारवकत्राय परमात्मन । चतुश्ुजाय सर्वेषामादिप्रज्यायवे नमः
३५1 दवाय देवरूपाय दवदवाय त नमः । देवद वहाकायेव विध्हाय नमो नमः ॥३]] सर्वेषां ज्यष्टरूपाय माच्च पित्र नमो
नमः । सननं सवपूज्याय ब्रह्मनिष्टाय न नमः ॥६9 व्रह्मण ब्रह्मणां नाथ ब्रह्मभूयप्रदाय च । ब्रह्यभ्यो ब्रह्मदाच्रे त शांति-
स्थाय नमो नमाः ॥३८॥ क्रि स्तुमस्नवां गणद्ान यत्न वदा; हिवादयः ! योगरूपा भवंति स्म नततस्त नमन इुभम्‌ ॥२१॥
एवमुक्त्वा प्रणसुस्न युगा गणपतिं द्विज । स नाचुदाच प्रीतात्मा भक्तवात्सस्यर्यन्नितः | ४० श्रीगणश उवाच । स्तोत्र भवत्कुलं
म यत्‌ सवद प्रमदिष्यनि । पठरनाच्छ्वणात्‌ उभ्यः मन्पीनिदायकफं भवत्‌ ॥८१॥ च यमिच्छति ततं तु दास्यामि सनाच्न-
लोपिनः । खक्तिखुक्तिपदं भाषि सवसान्यं युगाः फिर ॥४२॥ वरान्‌ ब्रन महायागा ददामि मनसप्सितान । तपसा सोच्र-
मुरूयन तुष्टो मक्स्या विष्टाषनः ॥४३॥ वृर उचुः । यथा संरचिना दव गजानन वर्य त्वया । सामथ्यमतुलं दहितथात
भक्तिमुत्तमाम्‌ ॥४६॥ चन उवाच । सदा मस्वयुनं मां त्वं कुर कम परायणम्‌ । खधमरचिसंयुक्तं प्रभो मो्षाथसुद्यनम्‌ ॥४५॥
त्रनोषाच । शुक्तिभुक्तिपथियां मां च कुरु मत््वजायुनाम्‌ । तदथ धमनिष्टत्वं गजानन नमोऽस्तु न ॥४६॥ द्वापर अवाच । सुक्ति-
सौरूययुनं भां त्वं कुरु घमपरायणम्‌ । मागवुद्धिपरार्थ च रजस्नमोयुनं प्रभो ॥४७।॥ कटिस्वाच । नामसं दहभोगाधमुद्यनं
सननं परमो । विकमर्चिसयुक्तं मां कुरष्व गजानन [1४८] पुनस्त तं वद॑ति स्म युगा हषसमन्विताः } एकैकाधित भावन
यो कुरुष्व निरंनरम्‌ ॥४०॥ नघां तद्र चनं श्रुत्वा गणद्रास्तानुवाच ह । मधगं भीरया वाचा सर्वेभ्यः सुखदायकः ॥५०॥
श्रीगणेश चवा । लक्षांदान कृते प्राप्न फटिस्नश्न भविष्यति । हातांहान च सा मेता द्वापरस्स्वयुतांखतः ॥५१॥ यदा

कि "कः ~ च ०9 9 9 9 ० =
[4 ड क १. (र क 5 द द. 94 ९.

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

4 व 7 णगरगषकााणपीषीिषीष कयासि ाकण्या पं प्ण
शौ. ८ अ. १८ पान छर
पस 5

परवायुर्म प्रापे ताडन लदा कूलम्‌ । सहस्रांदान नभ्रैव द्वापरः प्रभविष्यति ॥५२॥ अयुनां दान पापिष्ठः फलिसन समन्विनः।
चरिच्यनि न संदेहः परस्परप्रवङ्ानात्‌ ॥५६॥ द्वापर समनुप्राप्न कनांङन भविष्यति । कटिः सदहस्रभागान्ननायुलां जं क्रतं
भवन्‌ ॥५८। कन्टौ हानांडाम््पण द्वापरः प्र नदिष्यनि । सङख्रभागात्रना च लश्नांडन करनं भवन्‌ 11५५) व
मोदः म कन्दः स्द्नः । धमज्ञो सारकमीऽनौ द्वापरः परिीनिनः ॥०६।॥ यकाः पिया स्वधमम्थास्रना सवत्र संमना।
मक्तिमियं कृतयुं स्वधर्मस्थं पकीनिनम ॥*9। एवं क्रमण सर्थन्न भविष्य युगाः भिया; । मां ज्ञात्वा वंधरीनाश्च
वाचिद्िनार्मप्रदायकाः ॥८॥ पवमुकन्वांऽनदधऽमौ गणङ्ञा गणवहुभः । युगा इपसमायुक्ना; म्वस्वकमपरा; वसुः ॥५५९॥

॥ मनि श्ीमदु्य पुगणेरपनिपदि भीमन्मौद्रर मह पुराप्र अष्टम संडे धृम्रबणदरिने युगवएप्रदानं नाम सप्रदशोऽध्यायः ॥

| आगणक्ाय नमः ॥ सृत उवाच । कृन्‌ कटिसुखाैव युगाः संनि महषयः । कृूलाज्ापानकाः स्व करुलमान भयादिना: ॥१॥
लश्रायुः कूततुक्यं वै सर्वेषां जन्मिनां सदा । पापाचारादियुक्तानां सष कूतसमं भवत्‌ र हापादिक नराणां तु सफ
कृल-भावनः । भवत पापिनामेव यथा सुकूनिनां वचः ॥३॥ नच्र मेदं प्रवक्ष्यामि नरोऽपराधसंयुनः। न भवच्छापमीनः
सन्‌ करने युगपमाणनः ।॥४॥ नद्धन्‌ श्रनायुग विम्र युगाख्रय; कृनादयः । वर्ने भयसंयुक्तास्नतायां नात्र संदाय ॥८५॥
पापिनां खुक्ृनिनां चायुरादि नत्‌ समं भवन्‌ । -तनायुगपरमाणेन जञानत्यं द्विजसत्तम ॥६॥ द्रापारे दरापरा्ञायां संस्थिनास्ते
युगातरयः ! नेन सव नदाकारं फलं भवति कमेजम्‌ ॥७॥ जायुरादि नराणां च्‌ दवाप्रण ७ । नानाभावास्तदाकरारा
मया वक्तं न शाक्यने ।॥८॥ कलौ युगाखरयस्ने तु तदाज्ञावङावर्निनः ! वर्तेते तेन दफल कलिसमं भवत्‌ ॥९॥
आयुरादि म्चे तु कलितुल्यं न संडायः} सुकरूतिनां मदापापिनां युगस्य परमाणत्तः ॥१०॥ अतो टेकमयी सिद्धिः कलै
सन्कर्मकारिणाम्‌ । भविष्यति नथा सवैमासुरेण हनं भवेत्‌ ॥११॥ योगः शा तिप्रदः प्रोक्तः स एव सुनिसत्तम । चतु
युगधर्मेषु समरूपो भविष्यति ॥१२॥ कृते कर्म कृतं चैकषफल्दं शाख्रसंमते । श्रेतायां तद्काधिक्यं द्वापरे तु शता-

मा क भ द अत प र ज क ज कता छ क कक क. ल क वात का 32 ल. क 2 2-22-3: हू
न 2. 4 4.2.१६. स 44 र

= ग्द ० वीः. चि 6 की ० 8 9
निन क णीं वि ४

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

क. ८ अ, १८ पान्‌ ७२

4 ~ उ = क ~ 3 2 --5--+ 1.3
9 क 9.0. क भक 2 १, म "2 ५ ५2 ॐ क ~अ, = 9 की ६. क क ऋ ~~

धिकम्‌ ॥१३॥ सदस्रगुणसंयुक्तं भवते सर्वमजसा । कलौ युगेन संदेहो गणेदावरदानतः ॥१४॥ कलौ तावन्मयं भोक्त
विकमेकृतर्मजसा । कलदं द्वापरे तच दराधिक्यं मवेत्‌ परम्‌ ॥१५॥ त्रेतायां तच्छताधिक्यं क्रत सास्र भवेत्‌|
युगमानस्य माहात्म्पाक्निथितं सुनिभिः पुरा ॥१६॥ एवं नानाप्रमाणानि युगेषु कथिनानि च । कथिनं नत्‌ पुरा विप्राः
पुराणेषु समासनः ॥१अ] अथ सिद्धि प्रवक्ष्यामि कल्यौ स्वाधदायिनीम्‌ । यथाऽऽचारयुतं कमं फलदं तत्‌ क्षणाद्भवत्‌ ॥१८॥
आसुरण खभावन कठिना सर्वमाब्रनम्‌ । कल कर्मभवं विप्र तस्मात्‌ न फलदं भवेत्‌ ॥१९॥ कमसिद्धि कलौ तत्र
यदीच्छति जनो हृदि } सवादावयुनै कुयान्‌ गायत्रीसं भवं जपम्‌ ॥२० हविष्यान्नं तु सुक्त्वा स ॒एक्रमुक्तपरायणः |
ब्रह्मचययुनो अतुः सव्यभाषी भिेद्रिपः ॥२१॥ शौचाचार समायुक्तो द्वेषादि स परिलयजेत्‌। मनसाऽपि च्तियं नैव भोगार्थ
संस्मरत्‌ कदा ॥२२]॥ यदा दहं समागृष्य नरः कमपरायणः ¦ मनसा विषयं चच्छेत्तदा सिद्धिः कथं भवत्‌ ॥२३॥ पवमादि
सखधमस्यां क्रियां कृत्वा महाका; } गायत्याश्च जपे कर्यात्तन विप्रत्ववान्‌ भवत्‌ ॥२४॥ ननः करच्छं समा कुयांत्तनः
कम समाचरत्‌ ¡ स सवकलिदाषपण खुक्तः सिद्धिमवाप्ुथात्‌ ॥२५॥ यथोक्तविधिना कमं नं यन मदात्मना । चतुगणं
कलौ विपा; सिद्धिदं नन्‌ क्षणाद्धवम्‌ ॥२६॥ आमुरण सख भावन करते करम द्विजादिभिः। कथं सिद्धिदं नच भविष्यति
कल्टौ युग ॥२अ फेवलासुर भावन सन्कमे मानवेन च । सहस्रगुणिनं हर्षान्‌ कृनमासुरगं भवेन्‌ ॥२८॥ सुरासुरस्व भावन
कनं कफम श्ुभाद्युभम्‌ । सुरासुरभवं सौख्यप्रद नच्च भवन्‌ चणाम्‌ ॥२९॥ एवं मर्व समारूपानं युगधमरदस्यक्म्‌ ।
सं्षपण कलौ नद्रन्‌ सिद्धिदं सुनिमत्तम ॥३०॥ श्णु्ादिदमारूयानं युगानां मानवः परम्‌ पठेद्वा पारयेत्‌ सोऽपि दाषहीनो
भवतस्ततः ॥३१॥

॥ ओमिति श्रीमदाच्य पुखणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रट महापुराण अष्टम खड धूप्रबणैवरित युगप्रभावकमसिद्धिवणनं नाम अषरदशोऽध्यायः ॥

"के2 ><, <

ए सच्च च---न््
(17 ४6 > म ग्द प्स 4 24775 ९ (7757 77: ुः गः + 29 "2729 4..25 9
~ गु "जड = क ० स = 9 प ध

गी. + द, न ^, क

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ शौनक उवाच । मासानां रितं ब्रहि सून सथोयैकोविद । मरूमासे गणेकास्य पूजनं कीटा भवेत्‌ । १॥
सृत उच । ब्रह्म्णोऽगसमुन्पन्नः संबन्सरः प्रनापवान्‌ । मासा द्रावदा मस्थांऽगान्‌ सपघुत्पक्नाः पुरा मुने ॥२॥ छायाया मटमामश्च
समुत्पन्नः श्ुगप्दः | सह तैगणपं घ्यात्था नपस्तप स वत्सरः ॥३॥ षडक्षरं महामंत्र जजाप ब्रह्मणोदिनम्‌ । गणरास्य
सवा घ्यानं वक्र इषेसयुलः ॥९। एवं बषघमहस्रण प्रसन्नो बरवोऽभवत्‌ । वमाघयौ गणाधीशो भक्तं भक्तजनपियः 1५॥
उवाच ने समाधिस्थं संवस्सरं गजाननः । समास न्वं वरन्‌ ब्रूहि परान्‌ मत्तो हदीष्तिनान्‌ ॥६॥ गणदाववनं श्रुत्वा संव्मगे
बुजा नम्‌ । ससुम्याय गणज्ञानं ननाम मक्तिसंयुनः ॥७॥ समास्रः पूजयामास यथाविध्युपचारनः ! पुन; प्रणम्य विघ्नं
लुष्टाख करसंपुटः ॥८।} समामसंषन्मर उवाच ! नमस्म धूस्रकणाय वक्रतुंडाय दंडये । हेरवाय परेराय विप्रदाय नमो नमः ॥°॥
श्रपकणीय सधां पूज्याय परमास्मन } रंबोदगय सवौविषृञ्याय नु नमो नमः ॥१०॥ अनाथानां सुनाथाय पाच्र दर्े
नमो नमः| कर्मर श्रिगरुणस्र्पाय गुणहीनाय न नमः ॥?१॥ आविमध्यांनसंस्थायादिमध्यानविवर्जिन । गणेराय गणानां
न खालकाय नम नमः |॥१२॥ ब्रह्मणां पनय तुभ्यं ब्रह्मभ्यो त्रह्मदाधिने | ब्रह्मण ब्रह्ममूनाय ब्रद्िष्ाय नमो नमः॥१२॥
सिदिवुद्धिपदाश्न ने सिद्दिबुद्धिमयाय ष । सिदिबुद्धिपने तुभ्यं सर्वेडाय नमो नमः ॥१४॥ अनेनवि मवाधैवाननमाया-
प्रचारिण । मायिन मायिनां मोहृदान्न मायास्ररूपिण ॥१५॥ कहांनतियोगमयायैव रा†नियोगधराय ते । दांनियोगप्रदात्र च
योगकाय नमो नमः ॥१६॥ किं स्नौमि त्वां गणाधीडा विनामणिखरूपिण । योगिनः हांनिमापन्ना वेदा यच्र विशेषनः
॥१५॥ अमो नमाम्यहं नाथ नेन तुटो नब प्रभो ¡ वरान्‌ देष स्वकायाणां सिद्धिदान्‌ सखदायकान्‌ ॥१८॥ भक्ति ने चरणे
निन्य दहि सवभयापहाम्‌ । काल्मानकरं दुंद वीर्यं दहि स्वभावजम्‌ ।॥१०॥ कम॑ मासादिषु प्राज्ञैः कनं नच्छुभदं भवेत्‌ |
साक्षित्वं कमणां दहि साघुपादप्रपूजनम्‌ ॥२०॥ प्वसुक्त्वा प्रणेमुस्ते मासाः संवत्सरान्विनाः । नानुवाच गणाध्यक्षो वचः
स्नात्रण नोषिनः ॥२१॥ भरीगणर उवाच । यदत खंपाथिनं मासाः संवत्सर नथास्तु तरै ! स्वगाः काटरूपस्था भविष्यथ न
संखयः ॥२२॥ सूर्येण संयुनाः सवं दरादहादहहधारिणा । फलदाः कर्मणां चैव भविष्यथ विदषनः ॥२३॥ ब्रह्मापणनया
क्म यद्धवन्सु कृते नैः । अंत सलोकतां तेभ्यो दानारश्च भविष्यथ ॥२९॥ याथातथयविमागेन साक्षिणः सर्वजन्मिनाम्‌ |

भविष्यथ नथा भक्ता मयि मोहविवर्जिताः ॥२५॥ आदित्येन परित्यक्तोऽधिमासस्त्वं भविष्यसि । देवनाऽदं त्वदीये तु

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

न इ ~ (+.
वव +
कर्मणां फलवायकः ।२६॥ सवेषु मलरूपं यत्‌ कनं मासषु मानवैः । नाना मावयुनं नेभ्योऽहं भवामि फल्यपदः ॥२५॥
त्वदीय कालभाव तु क्म यन्‌ मानवैः कूलम्‌ । नानामाचयुनं नभ्याऽद भवामि फन्प्रदः। र मवत्करनमिदं स्तोत्रं मवमिद्धि-
प्रदं भषन्‌ ! पटनां श्रुण्वतां नृणां 'भावपूर १ ॥२९॥ काल्वोष मव पापं व हराम्यनन स्नाच्रण
लु्टोऽहं सुकतिसुक्तिदः ।३०॥ 'एवघुक्त्वाऽमरदभेऽसौ गणशो गणवलछमः । संवरलरः परसननान्मा स्वकायनिरनोऽभवत्‌ ॥२१॥
मासाः स्वकार्य सामर्थ्ययुक्ना हृष्टा बभूषिरे । काममावघगः सर्वे साक्षिणः सर्वकमेणाम्‌ ॥३२॥ एनत्‌ संवत्सरस्यैव समासस्य
शरिच्रकम्‌ । यः परठच्छृणुयाह्राऽपि स कालसुस् माप्नुयात्‌ ॥३३॥

॥ ओमिति श्रीमदास्य पुराणोपनिषद्वि भीमन्मौद्रर महापुराण अष्टम स्वे धूम्रवर्णचर्ति समासवत्सर्सितं नामकोनविंरोऽध्यायः ॥
"> €<

॥ श्रीगणेदाय ममः । सल श्वाय । लनो बरौ गनै काठ भासाः षट्‌ नपसि सिताः । निराहारपराः सर्च गणो
समनोधयन्‌ ।१॥ कानिको भार्महीर्षश्च माघो वैदाखश्रावणौ 1 अधिमासस्तथा विप्र गणेकाध्याननत्परः ॥२॥ दरा वर्षु
चितरशास्तान्‌ ययौ घरदायकः । स्तुतः संप्जिनसैस्तु वरान्‌ जूतं स चात्रवीत्‌ ॥३॥ गणदावचनं श्ुत्वा मासास्तं प्रणिपन्य च |
ऊणुः प्रह्टचित्तास्ते भक्स्या नग्रान्मर्कधगः ॥४।॥ मामा उचुः । यदि विपदा सर्वेश वरदोऽसि नदा पभो । अस्मासु यत्करर्त
कमं बटर कुर सर्वदा ॥५॥ नेनास्मन्कानसंपरापौ नस यन्नपरायणाः । मविष्य॑नि विटाषण सदा सन्कम॑क्रारिणः ॥>॥
मङ्ककिनिनिलया्निन्यं कस नो गणनायक । त्वशासपव्णास्नहुन्‌ कमदोषविव जनान्‌ 9] श्रीगणञ उवाच 1 अन्यु समासपु क्रमं
कम नदात्मकम्‌। फलदं संमने शास सदीयवरकानमः।८॥ नेभ्यो दहापिक्षं कम फल्टदं प्रभविष्यति । मार्गहीर्चे करनं मामाः
मदं मानवैः किलः ॥०॥ नस्मद्विकासमामे सङविष्यनि दङ्ाधिकम्‌ । नस्मास्‌ कालिकिकर मास दराधिकफलप्रदम्‌ ॥१०]]
नस्मादडाधिक माय कम यन्मानत्ैः कृतम्‌ । लस्मादकाभिकं भावि श्रावणे कलवय भवेत्‌ ॥११॥ नरमाददाभिकं प्रोक्त दौरि
मासे फलप्रदम्‌ । एवं करमेण श्रा वै भविष्यथ यथा तपः ॥१२॥ अधिमासस्य दवोऽ्दं दुंदिराजो न संकाय; । ढोढमासः

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

~ प्रान्‌ =
3 गकु

= ~न ब च

समाख्यातो मया नाम्नाऽघुना महान्‌ ॥१३॥ अमाचिहून संयुक्तः श्रावणो म पियोऽपिच्छः । नानाभिद्धिमदो सावी
्मनु्ठानवनां दृणाम्‌ ॥१४॥ उणसन श्नाव्रण मां नानायत्नपरायणाः । उपाषणयुना नाद्र चनुदिनानि मानवाः ॥१५
समारभ्य प्रनिपद्‌ चतुभ्यनं मदनम्‌ । चनुय्या जागरं कुपाव्‌ पचम्पां पारणं नथा ॥१६॥ यथाङ्वाक्ति द्विजान्‌ नाज्य
द्थाद्भिपुलदक्षिणम्‌ । स सवमुष्लमानाज्यान स्वानदमवाप्लुयात्‌ ॥१५} सुम्त्यं पंचसु वै रनानं मासपु सभावनः ।
परानःकान्ट विङपणानुष्टानं श्रादण मनम्‌ ॥१८॥ एवं भासा भवताऽपि भविष्यति ज्रः मदां । सत्कमभिमहाभागाः;
सविनाः सतनं पराः ॥१९॥ मथि भक्तियुवा नित्यं मवदवपरायणाः । भविष्यथ मदीयन वरणैव विशापनः ॥२०॥
पवमुक्त्वांऽनदघऽसो यणद्रा भक्नवत्सलः 1 मामा इषमम्रायुक्नाः स्व्स्वकायरता षयुः ॥२१॥ श्रुणोति मासचारिन्नमर्व
पठति या नरः! स म्रासफङस्यु्नो गाणा भकनीत्यहः ॥२२॥

॥ आमिति श्रीमद पुराणोपनिषदि श्रीमन्मोद्रह महापुराण अष्टमे खण्डे धृम्रषणचरिति मलमासादिमासिभ्यो चरपरदानं नाम विदातितमोऽध्यायः ॥

1

} श्रीगणक्षाय नमः ॥ शोनक उषच ! षट्सु मासेषु विचा: प्रूञ्जनीयो नरैः कथम्‌ । तेषु सुरूयपरकारेण तुष्टः फेन गजाननः
॥१॥ क क सिद्धिं गनास्तेषु गणडहाभजनेन वै ! नषां चरित्र ब्रहि सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥२॥ सत उवाच । अरुणोदयकषटि वै
स्तानं क्याप्षरः सदा । तीर्थषु बनसंयुक्तः खस्वराखाप्रमाणनः ॥३॥ खडहाखोक्तेन मार्गेण संध्यादिकं समाचरेत्‌ । वैदिकः
स्तात्रिकैम्रः पूजयद्रणनायकम्‌ ॥४॥ पुराणस्तं मवैदाऽपि यथोपचारसंयुनः। एकमुक्‌ स भवेन्नित्यं नक्तसुक््‌ वा भवेन्सुने ॥५५॥
हविप्यान्ने फलदारो निराहारोऽथवा पुनः । ब्रह्मच यैसमायुक्तो नखलोमयुतो मवेत्‌ ॥२॥ प्रथ्व्यां इशायनकारी स सत्यावाङ्‌ः
मौनधारकः । यथा स्वधमेसंयुक्तो ननं मासात्मकं चरत्‌ ॥अ॥ ब्राह्मणः क्षत्रियो वैद्यः श्रो बाऽपि महासुने । खस्वधर्मयुतो
भूत्वा ब्रन मासात्मकं चरेत्‌ ॥८॥ ख़्ीणां व्रतमिदं पुण्यं सथचानां सुखप्रदम्‌ । विधवानां विद्राषेण परं मासात्मकं भवेत्‌
॥०॥ नषु पचकमानंदाचरेन्‌ सुख्यं सदा जनः) गणेरापूजनं विप्र भोजनं दीपदानकम्‌ ॥१०॥ चामीमदारसेवां च प्रदक्षिणपरा-

द्द

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

~ ]-----------~----

श. ८ अ. २१ पान छद

33333331

यणाम्‌ । गवां शु्रूषण नद्वत्‌ सर्वसिद्धिमदं भवेत्‌ ॥११।। एवमादि गणेङषास्व भियं नानाविधं चरेत्‌. । सदा लचरिष्ठ भावन
निन मासवनी सुने ॥९२॥ अन्यान हो सुखस्वान्‌ दवान्‌ पजयन्‌ मानवो मुन 1 स्वस्वच्छरायुत.मावन वतरन मासम्‌ चरत्‌
॥१३॥ आवदयकन भावन मासाः सव्या इम नरैः । धमार्थकामामो क्वाण ब्रह्मभूयस्य दायकाः ॥१८॥ यं यमिच्छनि ते नं
वै भन नाद्र संदाय: । मासात्मङरन सुनयेन त्रनन मानवः सदा ॥१५}। अघ्रनिहासमुखूयं न कथयामि समासनः ।
मासव्रनन य सिद्धि ठभिर भक्तिसंयुनाः ॥१६॥ हौरासुरो महत्यो ब्रह्मां डाधिपतिः पुरा । वभूव, स जहारैव वदान्‌
स्पूनिसमन्विनान्‌ ॥१०॥। ननो दादा कनं स्वैः कर्महीनपरभावनः । वणसंकरजं कम बभूव मवमंडनं ॥१८॥ ननो
ुनिगरैौयुक्ता देवा विभ्रिमुखा ययुः । विष्णुं च शरणं से तुषुवर्वेदहेतवे ॥१९॥ ननो विष्णुः स्वथं त जगाम
नरान विज्य मः । म जगाद महानागं विनयेन समन्वितः ॥२०॥ विष्युस्नाच । जरखं वदहरं शंभो ठुजयं देवनादिभिः।
ञञच्यामि न्वत्यसदन नश्रोपायं वदम्ब म ॥२१॥ शरीसिव उवाच । समीप कार्निको मासा जनादन समागनः । नत्र
मासत्रनैन न्वं नोपयस्व गजाननम्‌ ।॥२२।॥ नन वि्रविहीनस्त्वं विजप्यसि महाबलम ! हांखासुरे न संदहो नान्यथा
पुरुषालम ॥२३॥ श्रुत्वा नं एोकरं नत्वा विष्णुः परपुरंजयः । गनो व वरता भक्तिसंयुनः ।२५॥ ध नचरैकाश्तर-
संश्चस्य पुर्रणमुक्तमम्‌ । कार्‌ गणन स सौषयामास यत्नतः २८1) कानिक पंचकं मव्य गाणां ध व
मार्मदी्े गणान प्रणम्य प्रययौ सुरान्‌ ॥२६॥ तलो बुद्धिपनिं स्त्वा विचारमकरोत्‌ हृदि । करनोपायन दैन्य
विष्यामि सुदारुणम्‌ ॥२अ। नच्च स्फिंः समुत्पन्ञा गण्यकूपया इदि । मात्स्यनैव स्वरूपेण विजयो म भविप्यति
॥२८॥ एनस्पिक्नवर नख वमृवाऽऽकादाजां पराम्‌ । कार्णीं शुश्राव दवेद्राः कृश्षवः परवीरा ॥२९॥ मात्स्परूपण दं ५ जहि
स्बभयकरम्‌ 1 मां स्ल्वा नाञ्र संदेहो विजयस्न मदिष्यति ।३०॥ ननो गणपतिं स्त्वा मत्स्यो भूत्वा जनार्दनः । घोरं
युद्धे स कृत्वा न जघान श्ंखमुल्बणम्‌ । व १। सांगान्‌ वदान्‌ ध ददौ लान्‌. ब्रह्मण प्रस: । स्तुनः संप्रजितो
देवैशुनिभिः स्वस्यक ययौ ५३२॥ एवं का तु दे } हनः शंखासुरस्नन विष्णुना मत्स्यरूपिणा ॥३३॥
अन्यच्च श्णु विपद कथां पापप्रणाशिनीम्‌ ¦ कानिकबनसंयुक्तां पुराननभवां पराम्‌ ॥३७) पौलस्त्यो ब्राह्मणः कञ्चित्‌
सोमदन्त इनि श्चुनः । स्वधर्मनिरनो नित्यं नपस्वी शुधिमानसः ॥३५॥ जगाम स॒ गणकस्य भक्त्यथं गोतमं सनिम्‌ ।

2111<412002110824111211.0111

201<(110/021108@201112||.0111

पप्रच्छ विननो मृत्वा मक््यर्भं योगिनां षरम ॥३द]] मोमदन उवाच । कनोपायन विप्रशः सव्यो वै दृष्टिगो भवन्‌ ।
क्षणमंगुरदडन्वा्तदुपापं वद प्रभो ॥३५॥ नैनम उगच । समीप कानिको मासः समायातो महान । त्रत मामान्मकं
कारय दद्रानागं महाप्रभोः ॥३८॥ एवमृकन्वा विधि नस्मै कथयिन्वा ददौ परम्‌ । स्थाने स्वस्याश्रम साऽपि नारं श चकार
ह ॥२५॥ पक्निषटः म्बभतिन परं गाणजापंचकम्‌ | सवयामाम भक्त्या म कानिकत्रनसंयुनः ॥४० उपाषणयुनस्नच्र
ध्यान्वा हृदि गजाननम्‌ । जजाप मश्रराज मस पट्श्चरं शुभप्रदम्‌ ॥८९॥ नच्र चिद्र समभवन्‌ म्‌ मापिसं भव दिन ।
नच्छणुष्ये मरष्टाविधर ददनिश्चयदं जवन ।॥४२॥ प्रजायां संम्यिना विप्रः मामदत्ता महाय । कालिकया परणमायां म
सकासनविधौ गलः ॥४३॥ नच दृर्वाकामीमेदारपुष्पाणि स्थितानि तु। अकम्मद्राह्मणः कञ्चित्तानि ग्य पपान्द्‌ ह ॥४४॥
सोमदललः स्वयं लश्च मौनवानासन स्विनः । नोन्थिना नियम संस्थः श्रुक्षाच गणपे स्मरन्‌ ॥४८॥ ननस्नन विचारण नदथ
क्षालमद्भूलम्‌ । लोमानि दहसंस्यानि सर्वौषधिमयानि च ॥४६॥ अना लोमानि स वाणि त्वचायुक्तानि भावतः । दास्यामि
गणनाथाय दूर्वा श्राम्यादिकारणान्‌ ॥४७॥ ननः शश्रे समार्य हिरन्छक्तुं समुद्यतः । शिखायुक्तं गणाय दू वायं स्वस्य
सापयन्‌ ॥४८॥ स्वकंठ कारघानं स चकार गणनायकः 1 नावत्‌ समाययौ तस्र बराह्मणस्य स्वरूप धृक्‌, | हामीमदार-
गृर्वादीन्‌ गद्य नस्मै ददौ पुनः । उवाच पूजय त्वं तु गणकं हठनत्पर्‌ ॥५.०॥ दष्टा ऽनि हृष संयुक्तः सोमदत्तो मायाः ।
नियम स्वं चकरिव नखुवाच प्रणम्य तु ॥८१। मोन्दन उवाच । स्वे कोऽसि वद मां नाथ ष्वा दृवादिकं पुरा। समायातः पुनः
सर्य दत्तं मे नियमात्मकम्‌ ॥५.२॥ न न्वं विभ्रोऽमि देवा साक्षाद्विमेश्वरो भवान्‌ । नियं म दं दष्टा परीक्षाध समागतः
॥२॥ दर्छयस्व निजं रूपं नोह त्यजाम्यहम्‌ । सत्यं वद महाभाग तेन तृप्तो भवामि च ॥५४] नलो बनधभावेण
क्त्या नियमयुक्तया । संतुष्टो गणराजः स द्हयामासं खं वपुः ॥५५॥ चतुखुजं च्निनेच्र च शोडादंडविराजितम्‌ ।
सिद्धिवद्धिसमायुक्तं परश्वादिसुचिहिनम्‌॥५३॥ नानाभ्रषणद्रो नादय रेषनाभिधरं परम्‌ 1 मणि हत्स्थ टंबोदरैक-
दनकम्‌ ।५.५ मृपकोपरि संस्थ॑तद्षटरा वस््रविराजितम्‌ 1 ननाम सोमदत्तः स पनि भेरमानसः ॥५.८॥ सरोमांचो
नननीऽसौ साश्चनेश्रः प्रतापवान्‌ । न विवद विधिं किचिदेहातीत इवाबभौ ॥५९॥ ततो हर्षं समागह्य पूजयामास तं
प्रखुम्‌ } पुनः प्रणम्य हरंषं तुष्टाव स करतांजलिः ।६०॥] सोमदत्त उवाच ! गण्याय परेशाय सदा हां तिप्रदायिने । योगिनां

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112॥|.0111

॥६१॥ विन्नदाय महाविघ्रविघ्रदाय परात्मने । वित्र स्व भक्तानां सत्ताधाराय ते नमः
।॥६२॥ अनादये महाकाल कालाय फालरूपिण । अत विहारथुक्नायादिनाधाय नमो नमः 118 २॥ विनायकाय देवाय सर्वेषां
नायकाय च । नायक्केभ्यः पदादीनां दात्र तुभ्यं नमो नमः ॥६५। रवोदराय स्वेषाखदरस्याय तै नम्‌; । अपारोदार भावाय
्द्यदाय नमो नमः ॥६५॥ आदिमध्यानीनाय तदाकारस्रूपिण । स्वान॑दपतये तस्यं खसंव्याय तर नमः ॥४९॥ सिद्धि-
दान्न सुमक्तेभ्यो वुष्टानां सिदधिष्टारिण । सिद्धिपन मटासिद्धिरूपाय त नमो नम । ॥>9॥ बुद्धिपत व साधु-
जनप्रिय । दुुद्धिदायिन तुभ्यं वु्टभ्यो वै नमो नमः ॥*८। ५ संज्ञानखरूपायासंभज्ञानं महा दरः । तयोर्योग नराकार
गजाकाराय न नमः 1॥६०॥ किं स्वौमि गणनाथत्वां सदा सपिण 1 अनस्न नमनं करत्वा करून हत्या भवाम्यद्म्‌
॥७०]। धन्योऽहं सवैनपु त्वां दष्टा गणनायकम्‌ । क करीर यशो धन्यं जनकौ तप आश्रमः ॥५१॥ धन्य ब्रन
गणाधीश महत्‌ कार्मिकमासमम्‌ । नस्याचगणमाच्रण न्वं म दृष्टिगतः पना ॥७र्‌॥ भक्तिः त्वदीयपदषु दहिम द्विरदानन
नान्यदाच श्रमे्ुक्तं गाणपल्यपरायणः ॥७३।॥ नस्य नद्वचनं श्चुत्वा गणशस्तछुवाच ह्‌ यद्यदिच्छमि व सण
प्रमविष्यति 119४॥ गाणपत्यपियोऽल्यंनं भविष्यसि मासन ! भक्ता मदीयपादस्य समान्या भविष्य मि 1५ त्वया
कलमिदं स्मो सर्वसिद्धिप्रदायकम्‌ । भविष्यति णां विप्र पठनां श्टुण्वनां सदा ॥७) एवसुकत्वांऽतदभऽमौ विदन ¦
करुणानिधिः । सोमदत्तो महाभागो गौनम्‌ं प्रणनाम ह ॥५5॥ दादि स सनिः ख्यानो बभूव गणपप्रियः! यागी यागविदां

अटः; सर्ववदाधनत्ववित्‌ 1 ५८॥

आभि स पुराणोषनिष ~> -श्ापपाता अशत श्वर घ्रदणवरसि गनं नाम एकविङतितमोऽध्यायः
| अमिति श्रीमद्‌ न्य बि श्रीमन्मौदरर महापुरग अष्टम ह पृम्रदणचसिनि धृष्रमहिमावणनं नाम ए ॥

न + <€

2।<८720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

छ. ८ म. २२ पान ७९

5

॥ श्रीगणक्षाय नमः ॥ सूत उवाच । कणोटे ब्राह्मणः कथ्चिदचत्रिगोश्रसणुद्धवः । नान्ना सवैभियः सोऽपि का्तिकव्रनमाचरत्‌
॥१॥ प्रानः स्नानं स कृत्वा तु गणङपृजजन रनः । नियमन समाविष्टा गाणपन्यप्रियोऽभवन्‌ ॥र्‌। नत्रैकः प्िच्चियः गृद्धः
स्नानं करन्वा हामी पराम्‌ । अदनासिख्य भीमास्व्यः प्रदक्षिणपरऽभवन्‌ ||} अन्यः फैवनकस्तन्र नथा मदारक सुन ।
पृञ्य सघप्ियः स्नात्वा प्रदक्षिणपगऽभवम्‌ ।। 2 वैरया गकं पुष्पवाहः श्रुश्रषायां रमोऽभवन्‌ । स्नात्वा गणपति ध्यात्वा
रास्त्पधरमादरान्‌ ।।५॥ शद्रः श्यामनसंश्षम्नु दीपदानं षकार ह । गणाप्रीतय नित्यं स्नात्वा मासवन रतः ॥६॥ अन्यो
वैटया मष्टाबाहुनान्ना स्नात्वा बन स्यितः । ब्राष्मणान भाजयामाम निन्ये भावपरायणः ॥9॥ कारकः पद्मनामा त्रै स्नात्वा
निस्य नमाम इ । गणनं नावसंयुक्तः कानिकमलनसेम्यिनः ॥८॥ शद्रः फकथ्िन्महीपान्द नान्ना गुणयुताऽभनवत्‌ | नीर
कानिरूमाम स जग्राह गणपस्य नु ॥०॥ एत्र नाना जनाम्तश्च गणङाप्रीनय मुन । स्नान्वा फिंचिन्‌ स्वभावनाभजंस्तं
गणनायकम्‌ 1१०॥ सगकेध्यादिदाचैम्न सुकला जाता विदाषतः | समाति ब्रतसुखव्ये तु धनधान्ययुता वसुः ॥१९१॥ भन
स्थानमा: सर्वे गणक नम्य वन्श्षणात्‌. | त्रऋ्मभूुना वभूवुशच कातिकवतपुण्यलः ॥१२॥ अनः कानिकमासस्थं त्नं कार्य
विदाषनः । गणकापीनय विप्र मवसिद्िप्रदायकम्‌ ॥४३॥ नियेमन समा भक्तिनि भूना न भविष्यति | क्रिचिचियम-
संयुक्ता गणद्रं बड़ामानयन्‌ १४ नियमन करनं किचिद्रणङाप्रीनय नरैः! भवन्‌ कोटिगुणं विप्र मवसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥२५]।
कामिक भ्नानमन्यंनं भुरूय वि्रहामवनम्‌ । यधाराक्ति करनं सर्वसिद्धिदं प्रभविष्यति ।१३॥ करोनि यः कार्तिके चत्‌ पचक
गणपपरियम्‌। स गणडाप्रियोऽत्यनं भवत्यत्र न संशयः ॥१०। दानं होमादिकं किंचित्‌ कातिकऽननपुण्यदम्‌ । भवेत्तु
गणनाथाय चापि कमेजं फलम्‌ !1१८॥ बहुनात्र किमुक्तेन कालिक नमनं सक्रत्‌ । गणेदाय कृन॑नित्य तदक्षरयप्रद्‌
-भवन्‌ ॥१९॥ हदं कानिकमासस्य माहात्म्य फकथिनं मया । गणङालोकद्‌ं पुण्य इह सौर्यपदं परम्‌ ॥२०॥ यः दणोति नरो
-मक्त्या पठनं भावसयुनः । सोऽपि कासानवाप्यैव गाणपत्यप्रियो भदेत्‌॥।२१॥ अन्पदेवपरा ये वै कार्तिकवतसंस्थिना,;
नषां लोकसखं सवंमन सुजनि निथिनम्‌ ॥२२॥

1] ओमिति श्रीमदांत्य पुराणोपनिषदि ब्रीमन्मो दरक महापुराणे अष्टमे खंडे धूम्रवर्णचसति कार्तिकमासमादात््ये नानानियमनिरूपणं नाम द्याविरोऽध्यायः ]}

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

~~~ =]

पानिं ५९

॥ शओरीगणेद्ाय नमः ॥ शौनक उवाच ! संश्षेयेण महामाग मार्मरीषै मवे परम्‌ । माहात्म्यं वद सून त्वं गणेङाभक्तिदायकम्‌
॥१॥ सूत उवाच । अंधकासुरनामा चै दैत्यः परमदारुणः । जित्वा च्रि्ुवनं सवं चकार राञ्यसुत्तमम्‌ ॥२॥ देवा वनस्िनाः
सर्वे भययुक्नाः विदाघनः । वधार्थं नस्य चोदुक्ता लभिर्‌ न किमप्यहो 1२ ततः शंसु; परां चिनामापदे सुनिभिः स॒ह ।
जगाम सहसा न्न नारदः करुणानिधिः ॥४॥ नं दृष्ट्रा दषसंयुक्ना दवाः रांकरसुरूपका; । पप्रच्छुस्न महाभागं दुःखदाक-
युलाः परम्‌ ॥॥ व उवाच । अंधकेन जिताः, सवं वयं यार्गीद्रसन्तम । यही पावनीं पत्नीं भावायखुयतोऽभवत्‌ ॥६॥
कर्मनादाप्रभावणोपोषणन समन्विनान्‌। दवास्नान्‌ रश्च विग्रहा द्विजान्‌ कमपरायणान्‌ ।19|| अओधकस्य वधापाय वद्‌ त्व
सर्ववित्तम । करिष्यामो वयं त॑ तु भक्तियुक्ता महामन ॥८॥ नारद उवाच । समीपे मा्क्ञीषस्तु संप्राप्तः सवमिद्धिदः।
ब्रन मामात्मकं कायं गणराभीतये न्वया ॥०॥ ननो वरनप्रभावण जप्यसे दैत्यपुंगवम्‌ । अंधकं नाम संददहो वित्रास्य
भ्रसादम्‌ः ।1१०।; पवमुकन्वा महायोगी नारदो गणपं स्मरन्‌ | वीणागानरनो विप्र नम्य न स्वच्छया यथौ ॥ ४४|| ननो
देवगणैौर्यु्तो सुनिभिः ककरः स्वयम्‌ । मार्मन्रीपभवं सुरूपं व्रतं चक्रार वैश्नपम्‌ ॥१२॥ गणशापचकं नित्य भवयामास
यक्रनः । उषः सनात्वा विपण गणञामभजन्‌ प्रसुम्‌ ॥१३॥ उपापणममागुक्तः शाकराऽ्निरां परम्‌ । तमव चिनयन्‌ मक्न्या
ध्यानसंस्था बभूव ह ॥१४। णवं मासनं प्ण शिवः कृत्वा द्विजोत्तमान्‌ । पूज्य भोज्य स्वयं दवश्चकार पारणं सुन ॥१५
लनो व्रनपमाविण संतुष्टो गणनायकः । आययौ डांक नच्र वरदानाथमादगत्‌ ॥१६॥ मिद्धिवुद्धियुनं वीश्य मृषक्रापरि
संम्थितम्‌ । विप्रं हर्षसंयुक्तः शंकरः प्रणनाम नम्‌ ॥१५॥ शिवः पूज्य गणाधीञं दवैमुनिभिरादगत्‌) ुष्टाव ह्टगामाऽमौ
प्रषद्धकरसंपुटः ॥१८॥ प्नीभ्व उवाच । गणह्ञाय नमस्नुभ्यं विघ्नराजाय दंडय | परशाग्र च हराय पारिन नमा नमः ॥ १५
मृषकवाहनाभैव नमः परड्युपाणय । देनाभयधरायैव च्निनच्राय नमा नमः ॥२०। हर्षकर्णाय वीराय च॑दरखाधराय न ।
सिदृगयृषणायैव रक्तरगाय न नमः ॥२१॥ हर॑वाय महाविन्रवारणाय गजानन । आदिपृञ्याय सर्वेषां पूज्याय न नमा नमः
(२२ स्वानेदवामिन तुभ्यं स्वानंदमयमूर्नय । सवकाराय सर्वेषां मात्र पिन्र नमो नमः ॥ २ अरनेनोदरनावाय्‌ ब्रह्मणां
पतय नमः । ब्रह्ममूनाय देवाय हत्यदानवमर्दिन ॥२४। अनेतविभवाचैव मक्तपाटनघमिण । अभक्तानां विनादाय
खलक्ाय नमो नमः ॥२५॥ योगाय योगनाधाय योगिन योगदायिन । सदा हांतिस्वरूपाय शां तिङ्वाताय त नमः ॥२६॥

2
2-222-23 “72 + 224 न
~ ८ न ये (->) |
८. ८ ८4 ८

~

ट 744
चरि = न=
2 ~~ ~~~ -------- नप

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

पान पर्‌
स ~ -

सिद्धिपनिः पातु बुद्धीरेऽधः स्थितं सदा । सर्वागियु मयृरडाः पातु मां मक्तिलालसः ॥५२्‌ यत्र नत्र स्थितं मांतु सदा
रक्षतु योगपः । पुग्शुपारसंयुक्ततो वरदाभयधारकः 1५३1 शदं गणपनः पोक्तं वञ्जपंजरकं परम्‌ । धारयस्व महादव विजयी
त्वं भविष्यसि ॥५२॥ य हदं प॑ धृत्वा यत्र कुत्र स्थिना भवत्‌ । न नस्य जायन कापि मयं नानास्वभावजम्‌ ।:५॥
यः पटेत्‌ पजर निन्य म हैप्छिनमवाप्नुयान्‌ । वज्जमारननु भूत्वा चरन्‌ सवन्र मानवः ॥५ > च्रिकरारं यः पठन्नित्य॑ स गणाद्रा
इवापरः । निर्विघ्नः मर्वकार्येषु ब्रह्मभूतो भवन्न ॥५.५॥ यः शरणानि गणक्रास्य पंजरं वज्जसंज्ञकम्‌ । आरोग्यादिसमायुक्तो
अवन गणपपियः ॥५८॥ घनं धान्यं पञ्चन्‌ विद्यामायुप्यं पुत्रपौत्रकम्‌ । सवैसंपन्समायुक्तमेश्वर्भ पठनाह्ठ मत्‌ ॥५९॥ न भ्यं
तस्य शञ्नान्ु चकाच्छलाद्धवन्‌ कदा । शंकरादर्महादव पठनादस्य नित्याः ।।६०॥ य॑ य॑ चिनयने मल्यस्नं नं पामोनि दा्वतम्‌ ।
पठनादस्य विघ्रह पंजरस्य निरंमरम्‌ ॥६१॥ लश्षावृत्तिभिरवं स सिद्धपंजरफो भवन्‌ । स्वं मयदपि सूर्यं तु ब्रह्मांडं वरामा-
नयेत्‌ ।६२॥ एवमुक्त्वा गणान भ्नर्दप मुनिसत्तम । दिवो दवादिभि्ुक्तो दइषितः संवमूव ह ॥३३॥ लक्चावृरत्ति चकागाऽम्पौ
यथाविधि परायणः ! सिद्धपजरको भून्वा यया्वेधकैत्यपम्‌ ॥२४॥ गणेहां मनसा ध्यान्वा कृत्वा युद्धं सुदारुणम्‌ ।
त्रिद्यलनां धकं मोऽपि विव्याध गर्बसंयुलम्‌ ॥६५॥ एवमंधकदैत्यदां जित्वा दरुः प्रतापवान । दवान्‌ संस्थापयामास खम्थानषु
सुनिर्भयान्‌ ॥६द]। विश्वं स्वधर्मसंयुकतं चकार शांकर: म्बयम्‌ ! मागैरीर्षव्नतैव पंजरण समन्वितः ॥>9॥ इृदमंधकनारा ख्यं
अरित यः श्रणोनि वा । पटेद्रा स लमन्‌ प्रीतिं गणङ्ा सर्वसिद्धय ॥३८॥

1} भमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्ररः महापुराण अष्टम्‌ स्वह धूम्रबणचस्ति मागशीपमासमाहाल्य उञ्पंजरकथनं नाम त्रयाव्रिशोऽध्यायः ॥
“>€ €

॥ श्रीगणश्चाय नमः 1 मृत उवाच । माग्द्राजो द्विजः कथिन्नान्ना साघुरिनि स्नः । गणज्ञभजन प्रीनिसंयुक्तोऽभ्‌-
लिरनरम्‌ ॥१।॥ जगाम सुनिखुखत्यं म कदा भक्तिसंयुतः । भग्द्राजं प्रणम्यादौ पप्रच्छ विनयान्वितः ॥२॥ साधुरवाच । गण-
पराप्य स्वामिन्‌ बदोपाय॒सखिद्धिदम्‌ | यनात्माने गणाधीश दरछरयेन्‌ मे महास्ुने ॥३॥ भरद्ान उवाच । मार्ग खीषेतं

ध 3-4-42 नव >>>>ॐ
1 "ऋ 34 क 3 + चछा" भ" क" "१," न क ८" ८ क 1 1
क ~ -----~--~--~----~---~------~---------~----- (० ~ >~

4

2111<412002110824111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

पुच्र कुरु शीध् समागतम्‌ । नन स्वे रणनाधस्य प्रियोऽत्य॑नं भविष्यसि ॥2॥ एवसुक्त्वा भरद्वाजो कथयामास भावनः ।
विधियुक्तं बनं पूर्ण गणद्रापचकैर्युनम्‌ 1५1 साधुस्तं नम्य नच्रस्थश्चकार ब्रनस॒त्तमम्‌ । उपोषणपरो भूत्वा नोषयामास
विघ्रपम ॥६॥ समापिसंभव श्र दिवस गणनायकः ¡ द्विजरूपधगे भृत्वा ययौ नस्याश्नमं शुभम्‌ । 9 उवाच नं महाभागं
पजन मृनिसुरू्यकम । मोजने दहिम विप्र तृपिकारकमुत्तमम्‌ ॥८॥ वधनि नं प्रणम्यादौ पुपूज भक्तिसंयुनः । भोजया-
मास धक्ष्या स नानारसयुलाघ्नकषैः ॥०॥ स मुक्त्वा सकलान्नं नसुवाच क्षुधिनो भृहाम्‌ । वहि तृपभिकरं भ्यं व्रजामि
जिमुम्दो न चत्‌ ॥१०॥ श्न्वाऽनिविस्मयाविष्टा विषारमकरोदू इदि । शातप्रस्थमिने चान्नं भक्षितं म द्विजन ह ॥११॥
सधापि वृपिहीनाभ्यं स्थिः कुव फिमप्यहा | म्व मां छलितुं यातो गगरो द्विजरूप धृक ॥१२॥ पुराणपु महाव;
कथिनं शृपिकारकम ! गणद्रास्यैकदूर्वाया मक्षण नात्र सहायः ॥१३॥ अन एनं करिष्यामि तृप्तं दूवासमन्विनः। एवं
विधार्य साधुः स एर्व चिक्षप वांधमि ॥१८॥ गणकं हृदि संचित्य पायसं ग्य सत्वरः । दृवेया संयु तस्मै ददावघ्ं
सुभि ॥१५॥ नृपरो द्विजः पसल्लात्मा नुवाच स्हर्षिलः । ज्ञानं भक्तिरहस्यं तु गणकस्य त्वया सुन ॥१६॥ ननाऽं
लृभिसंयुक्तः संशयो न करनस्त्वया । वरं ब्रहि महाभाग दास्यामि विनयाच ति ॥१७/ साधुस्बाच । यदि त्वं वरदो मऽसि
नदान्मानं प्रदाय ! गणङास्त्वं न संदहा मम भाग्यात्‌ समागतः ॥१८॥ नस्य तद्भवनं श्रुत्या ब्राह्मणो गणपोऽभवत्‌ |
नं दषा हर्पिनोऽ्त्यनं साधुः साघुखुणान्विनः ॥१९॥ प्रणम्य पूजयामास तुष्टाव स कृतांजलिः! गणेद्ाभक्तिसंयुक्तः
साश्रुनस्रो मायाः ॥२०्‌} सधुस्वाच । हरंवाय नमस्तुभ्यं च्रिनेत्राय परात्मने । अनाकाराय देवाय साकराय नमो
नमः ॥२१॥ छबोदराय वीराय शुष्णाय दुंढय । अनादये परेशाय गणे्ाय नमो नमः ॥२२्‌।॥ खानदवासिने तुभ्यं
भक्तभावस्वरूपिणे । भक्तशाय सुभक्तया वै संतुष्टाय नमो नमः ॥२३॥ सवाकाराय सवीदिष्रूज्याय परमात्मने ।
ब्रह्महाय गणानां न पालकाय नमो नमः ॥२४॥ निराकाराय सर्वेषां पूज्याय परमप्रिय । विघ्रेशाय महाविष्रहारिणेते
नमा नमः ॥२५॥ मान्न पिच्र समस्तानां नत्वरूपाय ते नमः । ब्रह्मण विष्णवे तुभ्यं शंकराय नमो नमः ॥२६॥ रक्तये

#

सर्यर्ू्पायेद्राय वायुस्वरूपिण ! वंद्राय वरूणाचैव यमाय ते नमो नमः ॥२अ] अम्रये तैर्तायैव कुबेराय धराधर \

4-54-4

न 55

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

माना ०ााभममणा~---~~-~------~-------~
कं. ८ अ. २७ व 0
2२ 52572221:

2 -----------------
>~ ~~ [क्िं

नराय पशुरूपाय नमो नागासुराय ने ॥२८। चराचरमथथिव चराचर विवजित । समाय सहजायैव स्वस्वद्ाय न
नमः ॥२०॥ योगाय हानिनाथाय हांनिदाय नमो नमः । कि स्तौमि त्वां मणाधीङा योगाक्ार नमो नमः ॥३०॥ धन्योऽहं
सर्वभावेन नवांधियुरदद्रानाल्‌ 1 वरं दहि गणान नव भक्ति हदात्मिकाम्‌ ॥३१॥ एवं स्तुत्वा गणाधीहां साधुस्ते प्रणनाम
च । घसुवाच गणङानो भक्ते भक्जनमियः ॥३२॥ श्रीगणेश उच । मदीया भक्तिरग्रा त भविप्यति महामन । यद्यदिच्छसि
लरत सफल प्रनविप्यनि ॥६३॥ त्वया कनं मदीय यन्‌ स्ताश्रं भक्तिविवधनम्‌ । भविष्यति महाभाग पठतां श्रुण्वनां
सवा ॥३४॥ सर्थसिद्धिपरदं पूर्णं मत्प्रमादादिदं परम्‌ । नानाकार्यकरं भावि अन स्वानेददायक्म्‌ ।३८॥ एवमुकत्वांऽतदंघऽसौ
गण ब्रह्मनायकः। माघुस्ने इदि सं ध्यात्वाऽभवत्तत्रैव संस्थिनः ॥३६॥ एवं नाना जना विप्र सिद्धि पराप्ना विङपनः।
मार्मदी्घ्रनेत्ैव माणपत्यपरायणाः ॥३अ। अन्यच्च शणु विपद्र॒ चरित्र सवसिद्धिदम्‌ । मागदीषभवं चित्रं श्रवणात्‌
पटनान्नणाम्‌ ॥३८॥ एकः कैवर्मकः कथिन्नान्ना उंजुरिनि स्तः । स मागेक्ञीषमाहात्म्यं शुश्राव गणपाभिनम्‌.॥३९॥
समागत माम दी्षे स्नाने कृत्वा महामनिः ! गणहा प्रणनामाऽ्थ नित्य॑कुटंबपोषकः ॥४०॥ ततः परं पस्थैव चकार
सेवनं सवा ! पौ सरल नं धृत्वा गाणेक्षाः स्वपदं ययुः ॥2९॥ स्र विघरश्वरं श्रा ब्रह्मभूतो बभूव ह । मागद्ीषनत्नं
नन कृलमङाप्रकारनः ॥४२॥ नदपि ब्र्ममूलः स वभूव त्रतसवनान्‌ । एवं नाना जना ब्रह्मन्‌ सिद्धि प्राप्त व्रनन वै ॥४३॥
हह सुकन्वाऽखिलान्‌ मोगा स्वानदगामिनः । किंविक्षियमसंयुक्ताः किं पुनविधिषारिणः ॥४४॥ हृदं यः शृणुयान्नित्यं
मारगश्ीर्चे नरोत्तमः! पटेत्‌ स सिद्िसंयुक्ता भविष्यति निरेनरम्‌ ॥४५॥ मार्मरीषव्रनस्यैव माहात्म्यं लंडातो मया । कथिनं
कि पुनः श्रोतुमिच्छसि सुनिसरसम ।४२॥

।। ओमिनि श्रीमदात्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरटे महापुराण अष्टमे खंड धूम्रबणचरिे मागङ्षीर्षमासमाहात्म्यसाधुचरितवर्णनं नाम चतु्िरोऽध्यायः ॥

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

श्छ. ८ अ. २५ पान ८
+~ +~ ~ ++ +++ ++ 44470444

॥ श्रीगगश्षाय नमः ॥ फोनक वाच ¦ म्राघमासत्नं त्रहि गणङ्मप्रीतिवधनम्‌ ! न तृप्यामि कथां इण्वन गाण रीं सबसिद्धि
दाम्‌ || ४॥ मूल उवाच । प्रह्ादुम्य महानजाः पृत्राऽ्रन्यपानकःः। विराचनः समासत्यानः वजम्बिनां लिगामणिः।॥>्‌) म
लुक्रमुपसंगम्य प्रणम्य मुनिसत्तमम्‌ । जगाद दुःस्बसंयुक्ता निःश्वम्यासुरनायक्ः ॥३।॥ विरचन उवाच । दैत्या दवाहदिनाः
म्बामिगम्न्िति भनयसंकूुन्दाः । पानान्पु तना मर्यं डायि तषां हिनाय माः 1५ ऊक स्वाच । आक्रृष्णननि मंत्रण मू्य-
माराधय प्रभुम । नन न्वं दानवानां नु पालकः प्रभविष्यसि ॥५॥ नं प्रणस्य महात्राहुविर्गचनः परतापवान | कामं वने
समाभिन्य लाप परमं नपः।2॥ च्यान्ता राव विङषणाप्यदानं नु चकार ह| उपम्यानपरा भन्वा सूयमागधयत्‌ मदा |
दिव्यषयमहन्रण प्रमन्नः सविना ययौ । षरं दानुं महानजा विगासनाश्रमे मुन ॥८॥ नमागनं समान्ाक्य ननाम
षिगोखनः । पृञ्य नुष्टाव दवहठामथधवशिरमा प्रसुम्‌ ॥०॥ नुष्टा नानुरुक्ाचदं वाक्यं भक्नवरप्रदः। चरं ब्रहि मददैन्य
मनमस्पीप्सिवमुत्तमम्‌ 11१०॥ विरेष्चन उवाच । सर्वेभ्या मरण नधन भवन्‌ म दिवाकर । चराचरमयभ्यश्च राज्य ददि चिनो-
कजम्‌ ॥११] विस्मिनः सविता मस्मै ददौ स्वमुकुरं परम्‌! जगाद भावगेभीरो वचनं जगदीश्वरः |॥४२|॥ मधुम्बाच । मस्तक्र
धारयन्यैनं नन मृस्युविवजिनः । भविष्यसि यरदारन्यस्य हस्तः शिरसि ना पनत्‌॥१३॥ परहस्तः स्एदाहैदय मस्नके चन्‌ मरि
घ्यसि । यदा सुकुटङीन न सावधानस्तना भव ॥१७ राज्यं श्रैराक्यसंभूनं दत्तं तुभ्य मयाऽधुना । यद्यदिच्छसि न्तत्त
सफलं प्रभविष्यनि ॥१५॥ पवसुक्त्वांऽनदैधऽसतौ नानु: सवाथक्रोविदः । विरोचनः प्रसन्नात्मा खगं प्रययौ नतः ॥१६॥
मनः शुक्रण वैत्यदयोऽभिपिक्छा राज्यकमंणि । दैत्यैः समाब्रूनः सोऽपि जिग्य भूमि मायल; ॥१५॥ तनः दोषं विनिजिल्य
यमौ म श्यमरावनीम्‌ । दवेद्रं वहामानाय्य विकुठमगमत्तनः ॥१८॥ विष्णोविरोचनस्यैव युद्धं बभूव दारुणम्‌ । जित्वा
विष्णु महदित्यो हिनः संबभूव ह ॥२०॥ विष्णुना संयुता दवा; पपल्दुवनमानिताः । दैलयाः स्वग खजः सवं कृतास्ेन
महात्मना ॥२०॥ ननः स दैत्यपान्‌ स्थाप्य विकुंखादिपदवषु च । आययौ नगरं स्वीयं दैव्यवरंदसमन्विनः ॥२१॥ तनः
्ैत्यपै्युक्तो भोगान्नानाविधान्‌ परान्‌ । बुखज पापसंनि्टः खीमांसादिषु खोख्धपः ॥२२॥ तत्रो वरौ गत काल दैत्येदौः परितः
खन्द । कर्म वणाश्नरमस्थं स सखंडयामास भूनले ॥२३॥ आस्रं कमं सर्वत्र कारयामास मानवैः । ततो दादाक्रतं स्वेसुने
्न्मोकपवासिभिः 1२९॥ एवं वरौ गने काले देवाश्चोपोषणान्विनाः । खुनिभिः केदावं सर्वे तुष्डुवुसद्रधाय तम्‌ ॥२५॥

य~~

अ
श्रु, पु- <

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

5 व व:
सोऽपि निःश्वस्य देवेद्यो विचारमरकरोत्‌ इदि । नावाप दैल्नारार्थं स्यं सिक्नो बभूव ह २६ ततो विनश्वरं विष्णुः ५
दुःखुक्तये | रणङ्ञकृपया नश्राऽऽजगाम दूवत्मे सुनि ¦ {19 न प्रणम्यासयः सर्वे पप्रच्छुः कायेसिद्धये । विरोचनवधाधायं
तानुवाच स हर्षितः 1२८} समीपे धुना प्राप्तो मासो माधः सपुण्यदः | तच्र सलानसमायुकताः सव्व ग १ानायकम्‌ ।२९॥)
एवसुक्त्वा महायोगी देवलोऽकथयन्‌ परम्‌ । विधि माघमवं सवं गाणेद्रापंचकात्मकम्‌ ॥३०॥ उपदिद्य तरतं योगौ ययौ
सखच्छापरायणः। दवटः केङ्वावाथाश्च गणञभजन रना: ॥२३१। माचमासत्रनं चजकरुगाणेद सवेसिद्धिदम्‌ । ८
विधानेन विघिश्ाममजत्‌ परम्‌ ॥३२॥ संपूर्णे नद्रन नन्र खवाणी नानुवाच ह्‌ । विष्णो खीवषगो भूत्वा जहि दैत्यं महा-
बलम्‌ ॥३३॥ गणेशं मनसि स्मृत्वा गच्छ नं दवैत्यनायकम्‌ । नवाधीनो महादैत्यो भविष्यति विरोचनः ॥२६॥ ्वाऽति-
हषिना दवास्तुष्टुबुगणनायकम्‌ । लना विष्णं „ महाभागाः क ॥२५॥ गच्छ गच्छ महाविष्णो जहि दैत्यं
महाबलम्‌ | सरार (-६-4। हषयु्तं कुरः जनादन (३ >]} थति नानुवाच्ाध विष्णुध्यात्वा ६1 ¡ ऋ्न्रारूपः प्रययौ
स्र यन्न दैत्पाभिपोऽमवन्‌ ॥३५॥ पुष्पवृ्लयुनायां स वारिकायां स्थिनाऽमवत्‌.। नच्र नारायण इत्या द्युः खीर
पिणम्‌ ॥३८॥ माङिनास्नां समागम्य पप्रच्छु[विनयान्विनाः । काऽसि कस्याऽमि रभोर क्रिमध न्वागना वद ॥३९॥ आज्ञा
कुरु महाभाग वयं दासा न संहायः। लव व वामाक्षि पडय र्वान्‌ शुचिस्मिन ॥५४०॥ एवं नपां वचः न्वा नान्‌
गाद्‌ ममुरूपिणी । हावभादवसमायुक्ना माटिनी 2 1८1 मदि्युचष्च 1 अद स्वरच्छाममा रस्या नाघ्रना व स
गना । मोहिनी सर्दविसत्याता चगमि ्यकुनोभया ॥५२॥ विश्वस्य नायकः क्रोऽपि भविप्यति महावलः । वरिप्यामि पति
हैन्या नान्यं गच्छन मा चिरम्‌ ॥४३॥ नम्याम्नद्रचनं श्रुन्वा श्युभिना दैत्यदानवाः । नेषु कचिद्ययुस्तत्र विगचनं मदा-
न्विनम ॥५४॥। नै प्रणम्य मान्मानं जयु्रत्तांनमादगत्‌ 1 श्चुल्वा स्याऽपि महामाहयुक्ना भभव नल्क्षणात्‌. ।८५॥
गपकामायया स्रंसः प्रययौ नामनिदिताम्‌ । विगेचनो महादैत्यः संग्रनस्नां दद ह ॥४६॥ समागतं मादित्य दृषा
विष्णुः प्रहितः । सस्मार गणपं चित्त ध्यान्वा नत्रैव संम्थितः ।४५] लनो गणश्वरः साक्लात्तयोहदि ल्यवस्िनः । वुद्धि
मदं चकारासौ नासौ नौ बभूवतुः ॥४८॥ अथो विराचनो दर्वीं दद्रा माहयुताऽ भवत्‌ । समीपे प्रययौ नस्या एकाकी
हर्षसंयुनः ॥४०॥ लाखुवाच मदादैल्यो विनयन समन्वितः । करत्वा करपुटं विप महामायाप्मोहिनः ॥५०॥ विरोचन उवाच ।

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

.._ ~~~ बब -

ऋ. ८ अ. २६ 1

छ ---~.-- ------- ~ ~ "५"

(त (5४5 44५४

ब्रह्मविष्णुमहद्राया जिनाः मचराखराः । मयः ब्रह्मा हनधन लव दासन भामिनि ॥५.१॥ लवाज्ञावशगोऽह तु विष्यामि
निरनरम्‌ ! पत्नी भव मदीया त्वं गृहमागच्छ म प्रिय ॥५२॥) एवं नस्य कचः श्ुल्वा नसुबाच सुमोहिनी । यदा वचो-
ऽन्यथा म त्वं करिप्यसि न्पजास्पहम्‌ ॥०३ नथनि नां समाग यपौ स्वगद्रमत्तमम्‌ न््चिष्टम्तन्परः स्पाऽपि वम्मृव
ममीपम्यिनः ॥०४।॥ नानादानु्य भविन मोरयामाम नं दरिः । मोदहिनीरूपसंम्यश्च छनं यभिनुमुग्यनम्‌ ॥**]| नमुतराच
महाभागा मोहिनी मर्दमोरिनी 1 अभ्यंग कूरः नाथ न्वं मद्धम्तन महामन ॥५२।॥ पश्चान्‌ स्नानं च क्रल्वा नु भाजन कुरः
सवन । सला मां र्षा दैलयद्र नवाधीनां निरतरम्‌ ॥५ ५॥ गणञमायया म्रांनस्नामुवाच ननि सः । स्ृवानिनन नरना
ञ्यमं कर्तु समुनः “८ प्रगृश्य मादिनी त्ररमुल्लाय मुकर परम्‌ 1 मम्तकात्तम्य हस्ताभ्यां मृधि हटा व्यमदयत्‌ ॥*^॥
हस्तयोः स्पद्ममाच्रण सातचर्णोऽभवत्तदा । मस्तकम्नम्य दैत्यस्य माहिनी हपिनाऽ नवन्‌ ॥२०॥ जय नबादरन्युक्त्वाऽनदश् मा
लु मोहिनी । दैत्या ष्टं समालोक्य विविशुम्न रमाननम ॥११॥ दव्िभिस्तना विष्णुः स्वन्ठोकमगमच त्रैः । म्ववधम-
युनान व्टोकान्‌ कारयामास माप्रवः ॥*२॥ एवं माघन्रनयैव -गाणडान जनादन ¦ } जघान (५ दैत्यनाथ न॑ सैलोक्यजयक्रारिणम्‌
॥२६३॥ इदे यः श्रणुयान्‌ जंतुः षटेद्रा गणपं स्मरन्‌ । म सवसुल्सयुक्ता भविष्यति नि |> ॥

1} ओमिनि शरीमदांस्य पुराणापनिषदि शीमन्मोदररः महापुराण अष्टम खड धूप्रवर्णचरति माघमासमाहात्म्ये बिरोचनवधो नाम पंचर्विङोऽघ्यायः ॥

“> 2 र €<

+ श्रीगणे्ाय नमः ॥ सूल उवाच । मौद्धखो ब्राह्मणः फ्चिननाम्ना विन्वसहोऽभवत्‌ । . गाणपत्यपियोऽत्यतं सदा सत्संग्‌-
लालसः ॥१॥ स कदाचिन्‌ महाभागो माघनरनपरोऽभवत्‌ | गाणेकापचकं नित्यमसेवद्क्तिसंयुतः ॥२॥ प्रातः काठे
ससुत्याय स्नानार्थं चागनं द्विजम्‌ । नैका राश्चसी घोरा तंद्रा भक्षितं ययौ ॥२॥ विकरालं तां स हषा भयसम-
न्विनः । गणद्रोनि सुचाये जरं चिक्षेप दूर्वया 18 दृव्युक्तं जलं तस्या देहे लप्र महासने । तेन शद्धा विश्वसहं ननामैव
जगाद ह 1५|| सक्षु । अह त्वां शरणं प्राप्ता तारय भवार्णवात्‌ । तव दरानमात्रेण जाताऽदं शुद्धमानसा ॥६॥

2111<412002110820111211.0111

2111<41200211082011121|.0111
~~~ ~ 7 पान ५८ _
उ न स व 444
६. = ~ #- + 4. 1- ~ र~ 1 (~ 1~-------~-~-- ग ८८ विश्वस | + छ
तस्यास्तद्वचनं श्ुत्वा रुदमीं वुःखसंयुलाम्‌ । उवाच दन युक्तो विश्वसहः परतापवान ॥31 रिस्‌ उवाच । काऽसि त्वं वद्‌

"~ + ~
पूर्वजन्मनि

भ, (
पापि कं विः पापरूपकम्‌ 1 कृतं त्वया महाघोर किं रोदिषि सुदुःखिता 1८1 पच्च । 1 श
सुरूपिणी । पानित्रल्यं परित्यज्य देमोगयुनाऽभवम्‌ ॥.॥ यथ त व रः यच्र नच्र द्‌ । १९)
यालनायां स्थिनाऽभवम्‌ ॥१०॥ क्त्वा दुःखमपारं नु कृता राक्षस्य पुनः । सदा क्वुवा समाधा अनन याम्यव नथापि
नीचोकमासमल्यनम भक्ष नित्यमेव च 1 नथापि मां पिपीडासौ जठ्गभ्निः समुत्थितः ॥१२॥ अपाद नश्तवार १
्ुधया युना । विप्रजन्मन आरभ्य न तृप्र कदाऽभवम्‌ ॥१३॥ अधुना त्वां समाल्याक्ध व 4
जलस्परलन ने तान जानिस्मरा भवाम्यदम्‌ ॥१४।॥ नारयस्व्‌ महानाग त्व समर्थो न त (न न
रित्याम करिस्यामि न्वदग्रनः ॥१५॥ नम्पाम्तदवचनं श्ुल्वा विश्वसहा महामतिः । स र र
गाद पचित; ॥१६३॥ सन्म उवाच । गणडानामरमादस्य कथयितुं न 6. ववामि ४. <८॥
0 ~ 7.1
ाघसलान भवं पुण्यमकाहन ससुदवम्‌ । ददाभि न्ां महाभाग गच्छ त्व नगरं नजन ॥ र
दष्तौ नम्मै पुण्यं हस्वजनरन मः । एकम्नानभचं प्रण माघमास म मोह्धनः ॥२०॥ लना 8 व
समाययुः । नां विमान विनिक्षिप्य ययुः स्वानैदकं पुरम्‌ ।(*१॥ नत्‌. श्रा परमान किवमह १ ; व ४
वयौ स्तानमभजद्रणनायकम्‌ ॥२२॥ समान तद्रे नव्राऽऽ्ययौ विनायकः पसः । बर दातु द्विजायैव मदाय विजपतः ॥ १

भ~ ¢ व्रमषि

५ ५ ॥ द ५ ड # भ ज गा ज
समागनं गणाध्यक्ष दृषटरात्थाय नमाम नम 1 संग्रमण समायुक्ता ननन दद; ॥>४॥ नं नादद समानाय जगाद

दिग्दडाननः । वरान शृणु महानाग दास्यामि मनमीप्मिनान्‌. ॥२“॥ गणङ्रावचनं शुन्वा 0 ध
धपूञ्यैव हर्षं संयम्य शौनक ॥२२॥ विश्वमर्‌ उवाच 1 धन्यं म जन्मक्रमादि जनकौ शुनमव च । | छ क
टा गजाननः ॥२५॥ न्वं वदाः सोपनिषदो न जानंनि गणश्वर । यानिनः छाकगययाः म 4 ॥ ध
करलकृत्पोऽहमन्य॑नं त्वरदधियुगदकोनाल. । क्षिं ष्णामि गणञन भर्वित दहि दडां त्वयि ॥२९॥ विघ्रशाय स्तय
परान्परनमाय च । हेरंबाय गणाय गणानां पय नमः ॥३०॥ मायाकारशारीराय मायिकशठिरस नमः; । तयाय

2।<८720021108@24111811. 011

20|<(110021108@201112||.0111

सुदहाय गजानन नमोऽस्तु ने ॥३१॥ राजमाय नमस्तुभ्यं खष्टिक््रे कृपालवे । साच्विकाय सदा स्वेपालकाय नमो
नमः ।३्य्‌ा नाममाय जनानां वु संहर कालरूपिण । कमण त्रिस्वरूपाय नमोऽदकरनिधाग्णि ॥३३॥ चाल्क्राय
महामोहदायिने शकिरूपिण । गुणन्नाय गुणानां वै सत्ताधाराय ने नमः ॥उ५ रविरुमाच्रदारीराय सोऽेकाराय दृदिन |
बोधाय प्रकृनिम्पाय घछ्रलकाय नमा नमः ॥३८॥ दिदहाय पदाय स्वानेदाय नमोऽस्तु न । अयोगाय सुशांलाय सोगेद्राय
नमो नमः ॥३६॥ क स्तौमि त्वां गणाघ्यक्ष योगङांनिस्वरूपिणम्‌ । नव दकनजनैव बोधेन स्तुनवानहम्‌ ॥३५॥ एवमुक्त्वा
विन्वसषट ननातनैव गजाननम्‌ । नपुत्थाप्य गणाधीजाम्नं जगाद हिने बषः ।३८॥ ्रीगणक्च उराच । त्वया क्रतं मदीय नु स्तीर
स्प्रद भवस्‌ । पठनां शण्वमां नित्यं भक्तिव्धनसत्तमम्‌ ॥३९॥ यं यमिच्छति तं नं तु दास्यामि स्नोच्रपाठनः । सुक्ति-
छकतिथद ब्रद्पदायक्र भरवणाद्वन्‌ ॥४० मपि भक्तिश्दा न षै भविष्यनि सुखप्रदा । यद्यदिच्छसि नत्तत्त सफलं यस्तु
सर्वदा ।\४२।) एवसुकस्वा गणाधीरवोऽन्दये नस्य पयतः । विश्वसहो गणस्य भजने नन्पराऽभवन्‌॥५२॥ गाणपयाग्रणीः
सोऽपि बभ सुह्न्टापमः । सदा माधत्रत संस्था गाणङापंचकं रनः ॥४३।॥ अन्यच्चृणु महचित्रं चरित्रं मामसं भवम्‌ ।
सर्वपापहरं विप्र श्रवणात्‌ सुखदं भवन्‌ ॥४४॥ चांडाल काऽपि नीराख्पः श्ुल्वा गणपनेः कथाम्‌ । माधस्नानपरो भूत्वा
ठ्यवम्रायं चकार ह ॥*४५॥ स्नात्वा प्रानस्तनः मोऽपि व्यवसायपरोऽभवत्‌ । रात्रौ गीतं गणेद्यस्य गायति स्र निरंतरम्‌
॥५३। एवं मीनं माघमास गणङां दबमंदिरे 1 गत्वा मायन्‌ पुनः सोऽपि कदवभरणे रनः ॥४अ॥ एकदा करायैसंस्थः स
माधमसि थभूव ह । याममाच्रगनायां तु ययौ रात्रौ गणेश्वरम्‌ ॥४८॥ प्रणम्य विष्नहनौरं गीतं गीत्वा स्वभदिरम्‌ ।
जगाम मार्ममध्यस्थै पिदाचाः पच न॑ ययुः1४९॥ दृष्टा क्रूरनरांस्तान स सस्मार गणनायकम्‌ । गणेहास्मनिमातच्रेण पिहाचाः
स्न॑भिना बुः ॥५०॥ ननोऽनिविस्मिनाः सर्व पिङाचास्तमलोकयन्‌ । अवलोकनपुण्येन छुद्धांनरा बभूविरे ॥५१॥ जगस्तं
नीलकं वाक्यं पिराचा दुःखसंयुताः । नारयख् महाभाग संसारान्नः पिदाचकान्‌ ।५२॥ तव दद्रौनमत्रेण शुद्धा जाता
वयं किल । नव गानफटै देहि नेन शक्ता भवामहे ॥५३॥ तेषां नद्रचने श्रुत्वा हषयुक्तो जगाद तान्‌ । नीलः परमभावज्ञः
पिदाचान्‌ पापनिश्वयान्‌ 1५४11 नील उवाच । गणेरागीनसं भूतं फलं वो न ददाम्यहम्‌ । एकगीनफलनैवो धरिष्यति चराचरम्‌
॥५॥ अन एकस्य पादस्य रट दास्यामि शाश्वतम्‌ । तेन मुक्ता मवंलोऽपि भविष्यति न संदायः ॥५९॥ एवुक्त्वा ददौ

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

क

4 दिन्यदहः न~ + अ ५ + [8

नभ्य एकगीनम्य पादजम्‌ 1 फलं नेनाऽभवन्‌ स्वर दिव्यददध्ररा सुन ॥५.॥ विमानेषु समारुह्य गताः स्वानंदके पुर्‌ । चां डान्ो

बिस्मिनो नीलः स्वगृहं भरययौ ननः ॥५८॥ 0 गणेशस्य भरकर चक्र महाजन । अने गणेश्वरं सोऽपि यथी

किकः सह ॥५०॥ एवमेकात्मकेतरैव नियमन विद्रोषतः। माघमासे गणेशानं प्रापुखानंनजंनवः ॥६०] माघमास मव

चिच्च व्रनजं कथिनं मया । माहात्म्यं श्रवणास्नभ्यः पठनाद्रक्तिमुक्तिदम्‌ ॥३१।॥ भरनघरान्यप्रद पुच्रपौच्रसौ माग्यवधनम्‌ 1
नानारोगहरं सद्यः फिं भूयः ओतुमिच्छमि ॥६२॥

/ ललोमिति शरीमदान्त्ये पुरण्णोपनिषदि श्रीमन्मौद्रन महापुएण अद्म स्वंड धूम्रबणचसति मापमासमाहात्म्य नानाजनेद्धरण नाम षड़र््िज्ञतितमोऽध्यायः ॥

> 2 <€

+ श्रीमणेद्ाय नमः ।। सौनक उवाच ्द्राखस्यैव माहान्म्पं श्रावणस्य बद प्रमो । मलमामस्य चिच त्व सून मवोधकोविद \॥
सत उवाच । बरश्रासुरो महत्यो जित्वा ब्रेन्ोकयमोजमा । कमखंडनमार्गेण दवान्‌ हंतुं समुद्यतः ॥२॥ ननो दवगणाः
सवे भयमीना बभूकिर | श्रारणं म्बगुरं जरमुरुपोषणपगयणाः ॥३॥ कानुवाच महानजा बृहस्पनिरदारधी ;} संद्रान वैराखजं
देवाः छरष्वं व्रतमुत्तमम्‌ ॥४॥। नेन त्रतप्र माकण सम्रधः सुरनायकः । दघीच्यभ्यिजवद्जण हनिष्यति महासुरम ॥५॥
सुरषयस्तनस्त लं नमस्कृत्य ययुरघनम्‌ । गुपररूपण वैास्वत्रनं चक्रुः प्रहर्षिताः ॥३॥। गाणरपचकं नित्ये सिषविर सङपयः |
गणेष्ास्मरणं ध्यानं वङ्कः परमभाविकाः || वैञाम्वी पूर्णिमायां न स्वमन सवसुस्वावहम्‌ 1 दद्युगणराजं वै भनिस्यं
पूजन ग्नाः ॥८॥ मूर्निम्तान परन्युवाचदं वाक्यं दाक्यविहारदा । दरदं समाभित्य हनिष्यामि महासुरम्‌ ॥५)॥ अमरा
मुनयः सव परनुदधा विम्मिना जगुः । परस्परं विचार्भैवं सर्वैकम्बस्मनावनः ॥१०॥ ननः ऋरघसमायुक्ता क्व दवनायक्‌;।
दवान्‌ गृष्य ययौ नत्र दधीचि मुनिभिः पगा ॥११॥ नं प्राध्य बज्जमादाय नदस्िजं महाषलः। दवेः समाना युद्धं वज्रणव
खकार मः ॥१२॥ वृच्रद्रयार्महयुदधं देवानं दैत्यपैः मह । बभूव दारुणं विप्र मया वक्तु न॒ शक्य ॥१३॥ इंद्रा गणपतिं
स्त्वा न वञ्जपा महासुरम्‌) जानन श्न षषटरा हेत्या; पानालमाविदान्‌ ॥१४॥ दवा हषंसमायुक्ता ब्रह्मणा गणपं पुनः।

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

____ _ ______~_-~-______________[_____(_ ~ चर

ध पान दर
ब्म € स, क_______„__________ [बू ््- क्य स
44 299 क

बदगारण्यदेडाम्यं समाजग्मुः प्रतुष्टुवुः ।| १८५1 देवप उचुः। नमो नमस्त परमात्मन वै सदा गणानां पतय गणात्मन ।
अननमापामयन्दलकाग्नि पदा ब्रह्मा नमो नमस्व ॥१३॥ नमम्तुभ्यं महाचिध्रनाङशनाय मदान्मन । विघशाय
सुभक्तानां पालकाय नमो नमः ॥१अ] हरंमाय महादीनपान्काय च दुढय | चवादराय दवाय द्वदवक्रा न नमः ॥१<८॥
अनाथानां प्रणाथाय नाथरीनाय न नमः| नाधानां नाथरूपाय कक्रनुहाप वै नमः ॥१९] परान्परतमा्ैव योग शांनि-
परदाय न! योगानां पत्य तुभ्यं नमा यागाय न नमः ॥२०॥ सगुणाय नमस्तुभ्यं निगुणाय नमा नमः। सगुणनिगणाभ्यां
ख बजिनाय नमो नमः ॥२९॥ अनेलमायया दव चारिण त नमा नमः} मायादीनाय मायातरै मायिनां मारकारिण ॥२२॥

मृचकापरि सस्याय सृषकष्वजधाग्णि । सिद्धिबुद्िपन नुभ्यं स्वानंदसम्थाय न॒ नमः ॥>३। कि स्तुमस्त्वां गणाध्यक्ष

हि

छरानिरूप परान्परम्‌ । वदादयः समर्था न योगिनः शाशरसंयुनाः ॥२५। एवघुकत्वा प्रणमुस्नं दवषेयो महासुन । स्वस्वम्थान
ययुः सर्य इर्घयुक्तन चनमा ॥२८॥। वणाश्रमयुना नाका कभूवुविगनज्वराः । सर्वे दवषयस्नञ्न भागयुक्ता वभूषिर ॥२६॥
र्वं वैद्नाम्बमासस्य वनेन दवनायकः । इत्वा शच्रासुरं विप्र दैः सुखखयुनोऽमवत्‌ ॥२७ अन्यच्च श्णु माहात्म्य वैराखतत-

संभवम्‌ । सर्वपापहरं दुःखखनाहानं न्रवणाश्नृणाम्‌ ॥२८ ॥ गार्थः कोऽपि क हिवदन्तो वभूव ह। स गणक्रापरो
निल्यमभजद्रुणनायकम्‌ ।॥२०॥ खधर्भमसंयुनो नित्यं मायापुच्रसमन्विनः । अभर भूत्वाऽनिष्ठत्‌ सखनेजसा युतः ॥३०॥
नख्रागनं सर यामीद्रं मर्म सर्वर्थकोविदम्‌ । बं प्रणम्य महाभागं हिवदत्तः पुपूज ह ॥३१॥ नित्य सवापरं दद्रा सुतं विनय-
संयुनम्‌ । सक्तिमिच्छंनमत्यतं गर्म; संह्पिनोऽभवत्‌ ॥३२॥ उवाच रिवदन्त स पुखर वाञ्छसि किवद। तत्करिष्यामि ते
क्ीनसंतुष्टोऽदं न संरायः ॥३३। नस्य नद्वचनं श्रुत्वा दिवदत्तः करूलांजिः। तं प्रणम्य महात्मान _ जगाद सुखदं
वच; ।[३४। िबदत्त उवाच । गद्यं वेदरहस्यं म॒ वद योर्गद्रसत्तम । येना कृलक्रत्यश्च भविष्यामि खसेवनात्‌ ॥३५॥
ग वाच । लक्षचतुरश्ीनिषु योनिषु मानवात्मिका । योनि; ठा महाभाग छक्ञो यदुद्भवो भवेत्‌ ॥] .धमाथकाम-
माश्वाणां ऋह्मभुयस्य सवदा } पाता नस्य संभूता नस्मार्युष्ठं ने विद्यते ॥३अ॥ नेषु ब्राह्मणवणस्थः ष्ठः चाच्त्रेषु संमनः।
स्यकर्माभिकारित्वात्तषु शास्त्रज्ञ एव च ॥३८॥ नेषु स्वध्मसंयुक्तोऽधिकस्तेषु तपोयुतः 1 तेषु ज्ञानी महाश्र्ठः सवच्रात्म-

प्रद्ोनात्‌ ॥३०॥ नेषु योगी विरेषेणाधिकस्नेषु महामते । गाणपत्योऽधिको योगी परस्तस्मान्न विद्यते ॥४०॥ यत्न तत्राऽपि

व

2111<412002110824111211.0111

2|<411120/221108@24111211.011

जानाना मानमा ककम
श्व. ८ अ, २८ पान ६२
342 + 444 44014 + ---द

चर्ण॑स्थो राणपत्योऽधिको मनः; } योगी वदादिषु पाक्त पद्य संदरायनारानम्‌ ॥४१॥ हदं चदातसंभूनं सारं त संप्कारिनम्‌।
लस्माद्रज गणेङ्ानं कृनङ्रत्यो भविष्यसि ॥\४२॥

॥ ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रर महापुर अष्टम चंद धूम्रवर्णचलि बशात्रमासमादास्म्य शिव्दत्त्रोधो नाम सप्रविरोऽध्यायः ।]
ॐ? 2 ॐ ८<-4<

॥ श्रीगणदयाय नमः | रिषन उराच । वद्‌ नान महायोगिन्‌ सवेसंडयनाद्राक्न्‌ । योगिनः प्रवदनीह नानामनयुनं
वषः ॥१। केचिच्छिवं नथा विष्णुं र्वि हारि गणन्वगम्‌ । कमज्ञानं विदहे चात्मानं शष्ठ वदनि च ॥२॥ योगं॑मांख्य-
मधाऽनदमव्यक्तं बधसंक्िनम्‌ । अघ्नं प्राण मना यागिन्नित्यादिषहवे। मनाः ॥३॥ श्रं गणन्वरं त्वं तु वदम सवभावनः।
सर्वमान्य वद स्वार्मिस््वमस्माकं परा गतिः 1४|| गन उवाच । अचर ते वर्णयिष्यामि चनिहासं पुरा भवम्‌ | श्रणष्वकमना
बत्स सर्वमान्य वषो महत्‌ ॥५॥ एकदा नैमिषारण्य यज्ञं चकार इतः । बसिष्ठस्तघ्न विपरद्रा दवेद्रा्च ममायुयः
॥६।। नानावणाश्नमप्रक्ञाः अछा: भ्रैटाक्यकवासिनः । आययुहषसेगुकता वसिष्ठस्य महोत्सव ॥५ यागिनः शुक-
मुरूपाश्च नागाः डाषादयोऽपर । सर्वे संमिदिनास्तच्र कथां चक्रुः परस्परम्‌ ॥८॥ नच्रन वदांनवादषु करुराना
अवदन्‌ मिथः । नानामनसमायुक्ताः शर्ट स्वस्वमन स्थिरम्‌ ॥०॥ नानावादपराः सवं निश्चयं तैव लभिर | ननः शुक्र
नमस्केत्पाखुः मर्वे हांनिघारकम्‌ ॥२०॥ मका उचुः । भगवन्‌ मवमारज्ञ योगीद्रषु महामन । श्रषठस्त्वं दास््रवदिषु
वप्र सारं हिनाप नः ॥१२॥ योरगीद्रषु शुकश्रष्ठा विभूविपदगा भवान्‌ | त्वयोक्तं निश्चयं स्वं भजिष्यामो विरहाषनः ॥१२॥
षां लद्रचनं श्चुन्वा शुका गणपतिं स्मरन्‌ । जगाद सर्वसागज्ञः मभायां सर्बसन्निधौ ॥१३॥ श्रीक याच । अन्नकारामयं
ब्रह्मान्रसस्चे राजसंमवम्‌ ! जागृ स्थूरस्वरूपस्यं ज्ञानत्यं वदषादनः ॥२४॥ प्राणो ब्रह्म नथा प्राणकरोदानां नन्‌ प्रकादा-
कम्‌ । मनः कोकहामयं ब्रह्म मनोमयं प्रकीनिनम्‌ 1१ विज्ञानकोडागं ज्रम विज्ञानपदवाचकम्‌ । निकाशस्य क्रमात्‌
सुषम स्वाभमनरगं मतम्‌ ॥१६॥ आनंदकोद्रासंस्थं यद्रह्मानेदमयं बुधैः । सौपुपतञुभयत्रस्थं समं वेदविचारतः ॥१०॥

2।.८1720021108@2411811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

सेलन्ये चननासंस्थं॑व्र्मात्मपरन्ययान्मकम । नुरीयमस्मिनारूयं नन्नाददरप्रक्रारकम्‌ ॥१८॥ विदुमयं समाख्यानं
ब्र्यदहान्मयाग्कम । चनुणा दहभृलानां संयोग त्वंपदाभ्चिनम ॥१९॥ उन्पत्तिम्थिनिनाश्यक्त व्रह्म चनुश्विधं मनम्‌ ।
पखुगार्यं चनुदरैः नम्मान्‌ न्वंपदसं्षितमृ ॥२०॥ चनुविप्षु दयु समूलो देही मदात्मकः । उन्पत्तिम्थिनिनाठाभ्यो हीनः
साऽहपदाश्नयः ॥२८१॥ बिदुमाहयुना निन्य श्राव्या नानाऽवमामन । एकः एव स्वयं वरद क्थिनम्नत्पदाश्रयः |>)
यहाभिमानयुक्तः म जीदः सर्वैः प्रकथ्यन । दङानिमानङीनश्चन्‌ परमान्मा म एव नुं ॥२३॥ देहदहिममायोग योागोाऽभि
पदमंञ्कः । मनाकाणीविद़ीनन्वान्‌ चाधर्ू्पाऽयमुच्यन ॥२४॥ न बन्धा नानरस्या यन्न समो नाम्मिनान्मकः । न चनुर्णौ
हि संयाग भिदुमात्रान्मकः सबलः ॥२८५॥ न माऽकारस्पस्यः सदा भदविव्रजिनः | अनः करि कथनीयं म्यात्तयवं
चोधस्पिणि ॥२२॥ याथन ज्ञायत सवं धम्य योधकं च न। अनो योधमयं व्रप्रासिपदारत्यं प्रकीनिनस ॥२५ प्रक्रनि-
सगतो बाधा चाधः पुरुषधागकः । प्रकृतिषु नवं सौच््पं योधो जानानि सवदा ॥२८॥ प्कृनिपुभवं सौख्यं ज्ञान्वा मषा
म्बयं परुः । दषं नश्र विडाघण ्वनन्यसिपदान्मकम्‌ ॥२९।॥ नेनायं म्बन उन्थानवाचकः पर्की्निनः। वोधाद्न्धान-
वव जायते विचक्षणा : ॥३०॥ लनः परं विवाधार्त्यं ब्रह्म स्रलचिवजिनम्‌ । बधनाशन योगेन लभ्यते योगिभिर्मुदा
॥३१॥ बोघनार प्रसंख्यानं कः समर्यो मवन्नर; । अनः मां स्यपरं ब्रह्म संरूयानाश्ञात्‌ प्रकथ्यते ॥३२॥ दहदहिभये नित्यं
ब्रह्मणि द्रैतमास्थिनम्‌ । स्वस्व भावविदीनन नस्मान्‌ परं वितोधकम्‌ ॥>३॥ विषयादिषु बोधनोत्थानं संजायन चणम्‌ ।
घाधनाशाद्विवोधारूपसुत्थानवजिनं मनम्‌ ॥३४॥ ब्रह्मणि ब्रह्मभूनस्योत्थान नैव प्रवर्मने । उत्यानवर्जिनं सांख्यं
योगिभिब्रह्म बण्येने ॥३५।। यदोल्थानयुनं बरह्म वनन सर्वैवित्तमाः । नदोत्थानविहीनत्वं मते भवनि योगिनाम्‌ ॥३६॥
अनः परन उल्थानसंयुने सां ख्पसंक्िनम्‌ 1 ब्रह्मोत्थानविहीनत्वादुत्थानं जायनेऽन्यतः ॥३७॥ तयोः परं स्वसवे्यं बह्म
संयोगाधारकम्‌ । सर्वेषां ब्रह्मणां विप्राः संयोगस्तच्र तन्मयः ॥३८॥ स्वस्वरूपात्‌ परं ब्रह्म संयोगाख्यं न वकने । नदेवो-
त्थानदीनं न नेवोत्थानविवजितम्‌ ॥३९॥ नदेव पंचधा जातं ब्रह्म स्वानैदवाचक्म्‌ । असत्‌ सत्‌ समननिस्वान॑द भेदे;
प्रकथ्यन्‌ ॥४०॥ अन्नं ब्रह्मनि यन्‌ परोक्तं तच्रान्नमयसुच्यते । नाम तस्य न संदेहोप्नोपाभित्वाद्धिचक्षणाः ॥४१॥ नस्यानु-
भवरूपे यद्योगिनां इदि जायते 1 तदेव रूपकं तस्य नामरूपात्मकं ततः ॥४२। समाधिना महायोगी नर्यक्त्वा पाण-

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

खं. ८ भ. २८ पान दथ
< `

शर्मणि । गच्छनि चसदाश्नस्य लयस्तत्न भवत्‌ स्वयम्‌ ॥४२३॥ सद्रत्‌ करमेण योगीद्राः स्वान॑दस्था भर्वति दि । त्यक्त्वा
ब्रह्माणि सर्वाणि पाणाद्यानि समाधिना 1४ नदा नयां लयस्तच्र जायत ब्रह्मणां किल । अन उत्पत्तिनादाभ्यां नानि
युक्तानि योगिनः ॥४५॥ उत्पत्तिनाहासंयुक्तमसद्रपं प्रकथ्यन । अनो सन्मृलकानि स्युत्रह्माणि स्वस्वमादनः ॥४६]
भाधसांरू्यार्मक्‌ यस्मा्रायन स्वस्दरूपनः | नच्नांन यागमावन गच्छन लछयमजसा 1४५ अनाऽसद्रूपस्वानदा
नानाब्र्मद् संस्थितः । सा शक्तिद वादषु शाक्तं व्रह्म नवुच्यन ॥४८॥ असनि जीवनं यचच सदा खडमय परम्‌ | सद्रूप
स्वस्वरूथं नदान्मा भानुः प्रकय्यत ।॥४०॥ नयाः चछ्रष्टा समः साक्ात्‌ स्वानंदः परिकीनिनः। विष्णुः स नत. पमरवशात्तु
र्म वद्‌ पकथ्यन ॥५५॥ श्रयाणां ननि करना स्वस्वाधीनाऽन्यक्तकः हिवः! चतुणा म॑त्रसंयाग स्वानदः प्रण उच्यन ॥*६
चतुविधं प्रखष्टं नु स्थापितं संतं पुरा 1 स्वानेदन सदा व्रह्म नस्मत्तन्‌ मायया युनम्‌ ॥५२॥ ब्रह्मणां जगनां नस्माद्भावस्न
प्रकथ्यते | भवप्रल्ययसङ्गं तद्रष्म यन्‌ स्वस्वरू्पकम्‌ ॥८३॥ समाधिस्तज्ञिनं ब्रह्मान्वयात्‌ मवच्र की(ननम्‌ । मवप्रनपथ-
योगस्थं स्वस्वरूपं मह्मौजसः 11०} ननः परमयागास््यं ब्रह्म मायाविकजिनम्‌ | मायया वणन मव जायन न्रुबाजनम्‌
८५|| मायया जगसामश्न ब्रह्मणां खद उच्यन। नषा संयोगमावश्चायाग किं तेः प्रकथ्यन ॥०६।॥ यद्यन्यानयुनं तह्य
लद! बोघमयं मवम्‌ ! उन्थानव[जनं बैनद्धवन मांस्यविकाधगम ॥० 9 समाभिसंन्ग यदि त्तदा स्वानद्‌ उच्यन। म्वस्य
प्रवहानाद्राद है किमयाम वदन्ययम्‌ ॥५८॥ त्रह्म ब्रह्मणि संस्थं तन्नागन॑ न गने भवन्‌ | व्यतिरकान्मयागन गनित्र्मण
यागिनाम्‌ ।८९॥ सदा निषृत्तिसंज्ं नदर मायाविवजिनम्‌ | स्वस्वरूपण हीनन्वा्षिवृत्तिलभ्यन नतः ॥२०॥ मायराना-
श्राधमत्यैनसुपाया प्ययमक्रनः ] उपायपन्पयास्व्यं नद्र्मयायागान्मक परम 1४|| अयासान्‌ परमे त्र्य यागाख्य उप्तिः
दायक्रम । संयागायागयार्योग लमभ्नन यागिनायकरः ॥६८॥ नद गणगाजश्च चच्मणस्पनिवाचकः | ब्रह्मणा ब्रह्मस्पः स
कान्या यागन न्दभ्यन्‌ ।>>ौ सयोग मणमजस्नु गक्राराक्तरगा मनः | अगार म णक्ररारूयस्तय पतिः प्रकथ्यन ॥>४।।

वद्निसा यन्‌ कथिनं पागपमागनः| न भजध्वं पहामागा यदि शांनि ममिच्छय 12] गन उवाच । एवमुक्त्वा
दरुका यागी नृप्णीं नावेन संस्थिन; । सर्वे विस्मिनचित्तास्नं साघु साध्विनि चा्रवन्‌ ॥२६॥ नि;संदायाः करलास्नन त्यदत्वा
स्वस्वमनं ननः ! गणद्राभजन सक्ता वयं पुत्र मामन 1६9] क्रमण दांतिमापन्ना गाणपा अभवश्चत। गता गणश्वर

2111<412002110820111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

चे. ८ ॐ. २९ पान दष,
द र

[पे 3 ~~~ ~~~ ~~ ~. (न

योगन्नानिदं स्वां वदाम्यहम्‌ ॥३८॥ शुकमीन। मया तुभ्पे कथिना ब्र्मदामिनी। शरणुयाद्ः पठत्‌ साऽपि त्र्मभृना
नविदयनि ॥२०॥ नानन मर्श जानं यागद कुञ्च वलन । श्रदणान्‌ सवसिद्धिदं भविष्यति क्मादिदम्‌ ॥५५॥
ये पतिच्छनिनंन मन्मन मानवे! भ्रम । अन म्वानंदवामा सब्रह्म मविद्यनि ॥७८॥ शुकरणीनामम करिचिन
सिन नैव निशिनम । वेदपनिषदाद्पु मारनूना टि कथ्यत ॥जय्‌ न ्राव्या वुजनायये वदगुच्यमयी परा | यामिनि;
श्द्धचि्तभ्यः सुन श्राव्या प्रयज्ननः ॥५३॥

, अमि क्ीमदान्य पुगमापनिपदि शीमन्मोद्रने मदाय अष्टम चंड भृखवणच्नि युक्नीनाकथनं नामाष्राविाःध्यायः ॥

॥ श्रीगणह्याय नमः 1 सिवदन उवाच । श्रुत्वा न्वद्रदनांमोजाच्छुकगीनां सुलाषितः। जानाऽधुना गणडाम्य पाप्यर्भं वद मां
पिन: 1९} गत उवाच ¦ समीप व्रतमस्य यन्‌ समागनं सुसिद्धिदम्‌ । वैराखभासजं कृत्वा गाणपत्या भविष्यनमि ॥२॥
पवन्ुकत्वा महायोगी गर्मस्तस्मै ददो परम्‌ । गाणङापंचकमैकराक्षरं विधिसमन्विनम्‌ ॥६॥ ननस्तनाभ्यनुज्ञानो गर्मी;
व्वच्छाषरो ययौ । विवदत्तो बनं चक्र गणदराप्रीनय परम्‌ ।॥४॥ वैदाख ध्यानसंयुक्तस्तोषयामास रौनक । गाणेराप॑चके्नैव
गण सवसिद्धिदम्‌ ।५॥ चतु्या गणराजस्तु गुह्कायां धरययौ सनिम्‌ । ब्राह्यणस्य खरूपण भिक्लार्थ क्सुधिनो भराम्‌ ॥२॥
नमागनं समालोक्य प्रणनाम कृ्नांजलिः । जगाद न॑ द्विजं विप्रः क्िवदत्तो महायदाः ॥ 9} रिवदत्त उवाच । आस्यनां रविं
वद मुने कारणार्थं समागनः ] शाक्य चत्तत्‌ करिष्यामि प्रीनय विघ्रपस्य च ॥८॥ दिन उवाच । पाराहर्य महाभाग मां
जानीहि न संशयः । शुधि वै समायानं त्वद्रेह मोजनाय तु ॥०॥ तस्य तत्‌ वचनं श्चुत्वा हषंयुक्त उवाच नम्‌ । नात
शृङ्कचतुर्थीजं चमं वदसि किं सुन ॥१०॥ उपोषणसमायुक्ता दवर्षयो गजाननम्‌ । सेवने त्वं महाभाग विर्म्रनोऽसि वदस्व
माम्‌ 1११ लस्य नद्रचनं श्रुत्वा पाराशर्यस्तमत्रवीत्‌ । न जानासि व्रताद्यं तु सदा भक्षणलल्सः ॥१९॥ श्रूत्वा परणम्य
गार्य; स श्ेवेदधं गणपस्य च । ददो तस्मै स खुक्त्वा तं तृष्वा जगाद हर्षितः ॥१३॥ पाराशर्य उवाच ¦ तव माधेन संतुष्टो

2।<८720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.011

व

यतते चित्ते भयेन सुने ॥१४॥ गार्ग्यं उवाच ! कि श्रुणोमि महाविध सर्वै मापामयं
जगस्‌ । गणेदरानत्परश्चाहं गच्छ त्वं निजमंदिरम्‌ ॥१५॥ एवं नस्य वचः शत्व पुनस्तं स द्विजोऽत्रवीत्‌ नयामि 1
दिप्र षरदोऽदं समागतः ॥१३]] ननस्तं दटसयुक्तं दष्टा गाग्यं उवाच ह्‌ । गणे दायं स्वामिन्लान्प याच बर्‌ परम्‌ व 9]
एषशठक्तो द्विजस्तं संजगाद मोहद बच; । त्यक्त्वा नानाविधेश्वर्म कि श्रूणोषि गजाननम्‌ ॥१८॥ अ यागाद्रमु
दास्यामि सकलः सुखम्‌ 1 एवमुक्त्वा स॒ गाग्यप्यि दर्ायामाम चैद्रकम्‌ ॥१९॥ नानादेवयुनो विप्रमिदं प्रणनाम द्‌ ।
दासोऽहं न महाभाग सुभ्व न्वं सुस्बर्मद्रजम्‌ ।२०॥ एवमुक्त्वा चक्काराऽसौ मापा वैभवं परम्‌ 1 गाग्यस्त नश्वर मत्वा

क

न दन्न मणये रनः ॥२९॥ ननोऽन्थानिमकनादिद्रः स्वनगरं ययौ । मत्यलोकममायुक्तस्तन् ब्रष्मा समापयो ॥२२॥ जगाद
सल्यन्योकम्य मार्यं व्रह्मा सुदान्विनः। राज्यं कुरु महाभाग भज पञ्चद्धणभ्बरम्‌ | [२३ अनोपमं सख द्रा गार्ग्या
वितरेन्वा रनः! न मुमोह जगादैव भोगं नच्छामि भो विध ॥र४ नर्ोऽनधानमकरगोद्रत्मा लोकपितामहः । आययौ
कडावस्वचत्र विकुटन समन्वितः ।॥२५॥ विकरंटविभवं दृष्टा मारयो गणपनि भजन्‌ । प्रार्थयत महाविष्णु न्पकन्वा योगपरृ-
ऽभवत्‌ ॥२६॥ ननः साऽपि ययौ स्थानमाययौ नत्र उांक्ररः। कन्दासन समरायुक्ता नानाविभवमादद ¦ ॥२५। जिवन पानो
गारैः क्ैनास गउपक्मात | न चक्रोर स्‌ त्रै नच परनि गण पनौ रन; ||} दिर््राऽन धानमक्रगत्ततस्न पुनगत्रवीन्‌ ।
पाराडा्या महायोगी मार्य निदापरायणः ।[२०॥ पाराय उत्ाच । मूरखोऽमि हृतभाग्याऽमि गणकं किं करिप्पमि |
ब्र्राकारमनो सुश्च मोगाल्लानाविधान परान ॥३०॥ मन्पसंक्न्पजान नागान्‌ सुकन्वा चान्‌ गणन्वरम्‌ | नाजिष्यान्न न
संदा व्रह्पटाधिपनिभव 11३१] गाग्य उराच । अम्य शूनजं म्पौ म्स्य्‌ परधीनान्मकंः मुन मत्यसंकरन्पज मौर्य
सन्यमनुपमं परम ॥३२॥ सन्यासन्यादि भदाश्च मायायुक्ता न संडायः। श्चषणभंगुग्दहस्या नच्छरामि गामिमत्तम ॥ ३३]
अथ वन्वरभायिनामनरूपं करोषि माम! नथापि यागनिपृणः सुरव नच्छामि चैश्वरम्‌ ३५ न्वं क्रिमधमिहायानशछन्यतुं
महास्वन | गच्छ स्व जवने विभ गणता भक्तिम्बंडक्र ॥२५। एवं निगस्करृनस्नन पाराशर्यो महाखनिः । प्रहस्य गणपाकारा
अभूच नन्क्षणान्‌ सुन ॥३६॥ जगद न॑ महाभागं द्विवदत्त गजाननः । परय मां गणनार्थं त्व पराशगमस्ुलं सुन ॥३५॥ स
दृष्टा गणराज नं प्रणनाम छूनांजटिः। साश्रुनस्रीऽभवस्‌ सद्या ननत प्रमविह्लः ॥३८॥ देहभावं समासाद्य त पुप्रूज

क

2।<८1720021108@2411811. 011

21|<411120/021108@24111211.6011

श, ८ भ. २९ पानं ६७
4 44494 9 9 1 १ 45 4-4-44

गजाननम्‌ 1 मृदा युतः प्रवुष्टाव शिवदत्तः क्रनांजलिः ॥३९॥ शिवदन उवाच ! गणाय नमस्तुभ्यं पराडारा्मजाय न।
शिवपृश्राय षम्य पृच्नाय शै नमा नमः ॥४०॥ स्पुत्राय सर्वेषां मान्न पित्र नमो नमः ज्रात्र मृहद्वणाभैव सनुपादिवष-
धारणि ॥८१॥ अनेसस्पिण नुभ्यं नानाभागविहारिणि । नागङ्गीनाय दवाय स्ुरायन्‌ नमा नमः ॥४२॥ अपारगुणधरागाय
गुणानां पवय नमः | गणकाय परक्षाय पृणानंदाय न नमः ॥४३॥ आदिमध्यांतस्नपैश्च सनद पात्र प्रहागिणि | आदिमध्यांन-
हीनाप साक्तिण नै नमा नमः ॥टश स्वानदपतय तुभ्यं मृषकवाहनाय ख । सिद्धिवुद्धिप्रदाश्र न सिद्धिवुद्धिपन नमः ॥५५॥
योगानां पतय नभ्यं पोगश्ांनिस्बरूपिण । गजाननाय हानिभ्यः लांनिद्धाच्र नमां नमः ।॥४३॥ परशाय महादीन-

पानक्षाय नमा नमः । सवेभ्यः सुम्दाच्र न विद्रक्षाय नमो नमः ॥४अ। किंस्मौमि त्वां गणाध्यक्त वदाः रानि
गनास्स्वयि । अना नमो नमा नाथ नुषटा भष मादर ॥४८॥ रजांसि स्वस्थिनास्तारा मधघविदूश्च मानवः । गणयन्‌
काऽपि न नाथन गुणान. बणिनुं श्नमः ॥४५॥ धन्योऽहं सर्वमाबैश्च यन शा गजाननः । वदांनागाचरे गम्या यागिभिख
द्विवादिभिः ॥५.०॥ पके स्तुल्वा गणङानं ननाम शुनिपुंगवः । मुवाच मणाधीङाः स्वभक्त मक्तन्दोन्टपः ॥५१॥ श्रीगण्श
द्वाच 1 वरान घृणु महाभाग यन चित्त ददामि नान्‌ । पसक्नीऽहं च ने भकस्पा स्नोञ्रण मुनिसत्तम ५२॥ िवद्न उवाच ।
भक्ति दहि स्वदीयां म दृढामत्यभिचारिणीम्‌ ] नान्यं पाच गणाधीक्ा त्वत्पादप्रचणो खम्‌ 11५३ श्रीगणेश उवाच । मदीया
-भक्तिरुप्रा चन मविष्यनि महामनः । स्मृनिमाच्रण न कार्म भविष्यति सुसिद्धिदम्‌ ॥५४॥ त्वया करनमिदं स्नोत मदी
पटनाक्नणाम्‌ । श्रवणात्‌ सिद्धिदं मर्व भविष्यति निरनरम्‌ ॥५८॥ यद्यदिच्छनि नत्तत्तु सफलं प्रभविष्यति । स्नोचपाटेन
विप्रं मयि भक्तिपदं नधा ५६] एवमुक्न्वांऽनदेधऽसौ गणे ब्रह्मनायकः । रिवदत्तो गणेशानं संचित्य खाश्रम
स्यिन; ॥८.५॥ सदा योगीद्रवद्यः स अभूव गाणपाग्रणीः | अन चिश्वरे योगी लीनो वभूव रौनक ॥५८॥ एवं वैराखजं
सत्यं त्नं सर्वार्थदं परम्‌ । कथिते न मदाभाग श्रवणात्‌ सवसिद्धिदम्‌ ॥५०॥ वैराखत्रनसंयुक्तं रिवदत्तचरित्रकम्‌ । यः
पटर्छणुयादं वाऽपि स सवफलमारभवत्‌ ॥१६०॥

॥ ओमिनि श्रीमदान्त्येपुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराणे अष्टमे खंडे भूप्रर्णचसति बैशाखमासमादाल्ये शिवमक्तिप्रदानं नाम एकोनिदोऽष्यायः ॥

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

ननमा | कात
श्व. ८ अ. ३० = पानं ६८
1 1 3 न रक

~= --- ---

॥ शओ्रीगणङ्ञाय नमः | मून उवाच 1 विन्वावसश्च नाम्ना क्रो द्राविड वैहययोनिजः । श्चुत्वा वैराखमादान्म्यं गाणां सुदिना-
ऽभवत्‌ ॥१॥ स कटुषपरो निलय व्यवसायं चकार ह । सनात्वा वैदात्रमासे तु दीपदानपरोऽभवत्‌ ॥२॥ पूणिमायां निशायां
स सगृहं गेतुसुश्यनः । यवसाय परित्यज्य मार्मसंस्थो वभूव ह्‌ ॥३॥ नच्र न भक्षितुं कोऽपि राक्तसः करररूपध्रक्‌ । आययौ
नगरस्मैष वीथ्यां विनश्वावस्ं सुन ॥४॥ नमागन समालोक्य विश्वावसुः सुविह्वलः । सस्मार गणपं चित्त पपान भुनन्यं
मयान्‌ 1८|| नमान्याक्य धरासंस्यं राक्षमः सहमा सुन । जानिस्मगे वभरूवाऽपि रुरोद न पमाजयन.॥२। नना विश्वावसं
दयं सविधरान क्षणा्धनः । नं प्रणम्य महाभाग राक्मस्तु वचाऽब्रवीत्‌ 19 भम्र उच) धृश्चरनामानमवं मां विद्धि
वैदयकुलोटडव । नव दुकनमाश्रण स्मरन्‌ जानि न संकायः ॥८॥ पूवजन्मनि विप्रोऽहं स्ुरुचिनामताऽभवम्‌ । विश्वामिच्रकुनः
संस्थः पापकमपरायणः ॥०}। मया शद्रा दीक्षा दै दत्ता पौगाणिक्ती परा । माल्स्यी स नित्यमवदं पुगाणमपटन्‌ मुदा
॥१०॥ ब्राह्मणैर्निंदिनं नच स्वधर्मदूषक्षं परम्‌ । म्बन मां यमदृना वै गृष्य जग्मुः स्वमालयम्‌ ॥१२॥ चिच्रगुमन उवाचाऽथ यमं
नीनिविशार्दम्‌ । स्वधमनिरमश्वाये सदाखारयुनाऽभवन्‌ ॥४२ मान्सं स विपः चद्रायाऽङिक्नापयन्‌ स्ुमदधीः।
अह्पतोवार्तिः पापी पापक्मपराऽभवन्‌ ॥१६॥ नच्कृत्वा धघमराजम्नसुबाच क्रोधरसंयुतः । मां वीक्ष्य नाश्यनां दृनम्तयनि
स चकार ह ॥४७। सक्त मोगोऽहमन्यनं राक्षसा वैडयसत्तम । जाताऽच्र श्चुधथाऽऽवरिष्टा भ्रमामि तु दिवानिहामे ॥१८॥ त्वां
शटा पृ्पुण्यन जानिम्मर इहाऽनषम्‌ । अधुना मारयस्व न्व मां संमारान महामन ॥१३॥ नाचद्ृपग्न्यगं करिप्याभि
त्वदय्मनः । एवमुकन्वा प्रणम्यादौ स्माद राक्षसो महान्‌ ॥१अ। सना दयायुनो वैदयस्नमुवाच स्मुविस्मिनः । करि फरामि
वद प्राज्ञ पृञ्नन मारणाय माम्‌ ॥१८। पृत्र उच । वैरराख्र दीपदानं न्वं करोषि दुहिमघ्निप्रौ । नद्धवं दहिम पृण्यं नन
सक्ता अवाम्यडम ।२०।} विश्रावनुस्याच । दीपदानं गणक्नाग्र चन्‌ करानि ननत्तमः । अपारं नद्धवं पुण्यं न दास्यामि
फदाचन ॥२०॥ नथापि श्णु म वाक्यमकवलिजदीपनः। यञ्चानं नट्रहयाण न्वं नन मुक्ता भविष्यसि ॥२२॥ एवमकन्वा
ददौ नस्तै पुण्यं दीपसमुदवपरं ! पक्रवलिकरनं पृण गणहाग्र महामुने ॥२२]। ननस्व्र ममायाना विमानवरसंस्थिनाः
गाणा रक्षि वृष गद्य स्वारदमापयुः ।* |} एष व्रनेस्य माहात्म्य धैकास्र खमद्स्यच | गाणद्राना मटदासाग नत्र
कि वणयाम्यहम्‌ ॥२४॥ अन्यच श्ण विप्षं वेहाखमासगं महत्‌ । चरित्रं सवपापध्ं वणात्‌ पठनान्नणाम्‌ ॥२५॥

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

कञ्िच्छदरा ह महापापी गणन्ानमाययो । चौयायं नश्च राप्रौ स वन््रग्रहणनामः॥२६॥ समीप गणराजस्य ययौ
जान्बमामक् । दीप नजाविहीनं म ददशा दुदिमेनिधौ ॥२५। म वनिं चानयामास कृत्वा दीपं सुनजमम्‌ । वच््र्रहण-
समक्ता बभृव जानिदूषक.ः ।*८॥ ननाऽकम्मान्नरे नत्र रज्ञः कं च समागतम्‌ । इवास्य रक्षणार्थं नं दृष्टा म पपाल
ह ॥=९॥ नना हाहाकृतं नन सद्या दाक्ैः समागतैः | तरना याजन दूर सूना यामैर्नोऽभवन्‌ ॥३०॥ भुक्वा नानाविधां
याम्यां यानन यम्रसंनिघौ । ममानीनं यमः याह ने आद्रे क्रायसंयुनः॥३९॥ वर्निस्न्वया गणजाय्र घानिना दीपसंम्थिना |
नन परकाराकम्नच्र बव सुम्बदायकःः ॥३२॥ सम्य पृष्यं न्वया पपर नद्धान््पसि पृरऽ्यवा। पापानि वद पापिष्ठ करिष्यामि
स्ववीप्मिनम ॥३३॥ आद्रा खमे जगदाधाऽऽवौ पुण्यं दहि म प्रभो। भोक्तु पश्चान महन्‌ पापं ननि म चकार ह ॥३५॥ नन;
म वैदयजा जाला नाम्ना घमपियो सदान । नानाभोगयुनो नित्यं गौवनम्यो वभूव ह ॥३५॥ गणङाभन्तऽमो नच
प्रीतियुक्ता महामरुन । दीपदाने विद्राषण चकार इधसंयुतः ॥३२॥ अने पापविहीनः स जगाम गणनायछम्‌ । ब्रह्मभूतो
उभवापि प्वसंस्कागभावनः ॥३५। एवं किंचि संस्कारादुद्धरंनि जनादयः । वैदास्रजाल्न संदेहः कनि नच त्रच
मृन ॥३८॥ इदं॑बास्लमासस्य वर्त्र सुक्तिमुक्तिदम । कथिते न समासन नानाभागकःं परम्‌ ॥३९॥ यः
पटच्छृणुयाद्राऽपि म सवाथयुना भवत्‌. । अंत गणपनी लीनो -भवद्धावपरायणः ॥४० ॥
1 ओमिति श्रीमदूस्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौटरर महापुराण अष्टमे खण्ड धूष्रबणचलिन वैञञाखमासमाहातम्य नानाजनोद्धासखर्णनं नाम च्रिद्रोऽध्याय, ॥॥

2 प क द-<,4<

॥ श्रीगणदाय नम्‌ ॥ नूत उवाच । अघुना द्युणु माहात्म्यं खरावणस्य सुखप्रदम्‌ । गणनाथपिधं विप समासन वदाम्यहम्‌
॥१॥ रामा दाशरथिः छरः साज्ञाद्विष्णुः पनापवान्‌। सभासनगतस्तच्रागनान्‌ विपरान्नन।म ह ॥२॥ पूजितास्तेन नं सरे
वणन हू € वरय ५ जटि न तधनि (~ ्. ५ # सपव

जगुनव म्‌ | न्‌ परथ व्रय राम सयलास्तजं राघव ।३] तथनि तानुबाचाऽस्तै द्विजान्‌ पप्रच्छ राधवः, | दुजयस्य
जयः फेन भविष्यनति च म द्विजाः ॥४॥ ततस्त ब्राह्यणाः पाहूर्मणेदास्याभिः सूकतै्गणिदाकैस्ते ५
ह्णा; पराहुगणेदास्याभिषचनम्‌ । न विजयी त्व

प

449

+~ + 44441

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

न~~ ~ ~

खं. ८ अ. ३१ पान ७०
व

मविष्यसि ॥५॥ मासेषु रावणो सुर्य: समागनोऽघुना प्रभो । विघनशप्रीनिदोऽल्य॑नममायुक्तो बतं कुरु ।६। एवमुक्त्वा
विचि तस्मै कथयामासुरादरास्‌ । गणम भजत्तच्र हा्रुघः परवीरहा || 9 उपोषणसमायुक्तः स्वयं दुर्म भक्लयत्‌। अभिषक्त
पमे भृत्वा लोषयामाम विघ्नपम्‌ ॥८॥ मासमाच्र बनं करत्वा गणां नम्य राघवः । काचघ्न ब्राह्मणैः सार्धं ययौ रवण
राक्षसम्‌ ॥०॥ च्रिश्यनन विहीने संरुध्य नं रश्मणानुजः । सषन्वा गणश्वरं दुष्टं जघान ठारघ्राननः ॥६०॥ महाऽ्रं पनिनं
युद्धं नयोः सर्वभयंकरम्‌ । ननः सदन प्राचध्म्तस्य चिच्छद मस्तकम्‌ ॥१६॥ लतो दवगणा; मर्वे पुष्पव्रष्ट पचक्रिर ।
न्राग्रघ्रापरि शश्र जय हर्ष चाव्रवीत्‌ ॥१२॥ त्राणैः पृजिनः सोऽपि प्रणम्य द्विजपुंगवान्‌ । आवासं मथुरां नत्र मुदां
लां चकार ह ॥१३॥ गन कियति काल संस्याप्य पृत्रं महामतिः । मायुग रामचंद्रं तु ययौ भक्तिपरायणः ॥१४॥ एवं
श्रावणमास शै गणङ्गास्य महान्मनः। अनुष्ठानषटं प्राक्तनं सवसिद्धिप्रदायकम्‌ ॥१५॥ अन्यत्त्वं श्रणु मादात्स्यं श्रावण-
व्रनजं महन्‌ । जालघरवधार्थाप यच्छिवन करलं पुग ॥१६॥ जानदधरण दैन्यन जिनं सवे चराचरम्‌ | धलाक्याधिपतिः
सोऽपि बभूव वरदाननः ॥१५॥ आसुरं कर्म सवत्र कारथामाम दैन्यधै; | न म्वाहा न स्वधा कुत्र वभूव भूमिमंडन् ॥५८॥
एवं बहो गन काल गृहीतुं पार्वतीं ययौ । जालेघगस्तनो युद्धं भरव देवदैत्ययोः ॥१०॥ दैः पराजिना दैत्याः पपन्टृसल
दिक्लो दक्षा । नना जारः द्धो युयुध हाखधारकः ॥२०॥ जिनः शे सुः सुरशानैः पपान मयसंकुलः। अन्द मदाराक्तिः
म मनो विस्मिनोऽमनवत्‌ ॥२१॥ स्वगृहं दैन्यराजः स समागल्यानिविद्वल; । कामबाणाभिभूनः सन्‌ सस्मार जगरद॑त्रिकाम्‌
॥२२॥ न टेम कुश्रचिच्छमम नानाीनलजानिषु । जज्वाल फामजनैव वह्धिना भररावुःख्विनः ॥२३॥ अथ दवगणाः सवं
पर्षनद्रोणिमाभिताः । विषारं नस्य नाकारं चक्रुजारंधरस्य त ॥२४॥ ननो बृहस्पतिः प्राह शंकरादीन्‌ सुद्रकान । श्रावण
गणनाधम्पानुष्ठाने कुर्न परियाः १२८।। कथनि गुरुणा युक्ता दवाः कंभ्वादयोऽपर । सुनयो गणनाथं वै दृ वाभिरन्वनापयन्‌
॥२६॥ दिवा ग्नौ गणाघीञमभजन्नैकचनमः । समप श्रावण माम भाद्रं यात्रां प्रचक्रिर ॥२9॥ पंचम्यां पारणं कृत्वा
प्रणिपदयय गजाननम्‌ ! परगना आकारागिरा नं महदत्यमाययुः ॥२८॥ युद्धं कृत्वा महाघोरं जलंघरण रकरः । स्मरत्वा
गजाननं चित्त ज्िच्यनन जघान नम ॥२९॥ म स्मरन: हिकवदह तु लयं ययौ मशाखुरः } देवा मुनियुनाः शं सु तुष्टुवुः पूज्य
मक्तिन; ॥३०॥ जालंधरं महदैत्यनवं जित्वा सदारिवः । स्थापयामास दवादीन्‌, स्वस्थानघु यथा पुरा ॥३१॥ बणांश्नम-

प्र ~न 4 = {=+ ज द न 2 नक ~ ~ श व न शद्वु न्व द ष च द्व्याप्य र्थ द्ग्ल: (न) (7, क्र ्द्राच् चद. > 7 त ८;
पि विव अ विन कि अक + - - ा (८)

_-__-------------~------------------------------------------------------------- न = ~
प रु +~ ८ + ७ ८4 त
( > ॥ # [ के क ~ [ब ॥॥ [न व च (र ॥॥ ॥ ॥ ॥॥ (क, लः | [} [1
अ ८ १६७ 9 न ^ भ १ क न न र क ८ 0८ ८ ८ ८/८
५.५. धै (~

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

= + + {> रा त 23 ६-६। चः गषानाचधन्ः
युर्वाह्याक्ांन चकार करः प्सुः | ।नत्यवच्छराक्ग म मऽनुष्टानसयुनाऽ नवत्‌ ॥ ३५) एकनिषछठनया शं सु; सिषव ग म्‌।

ध #

न्य ध्यानपने भृन्वा नमवाचिनयत्‌ प्रभुम ।॥३३॥ एवं श्रावणमाम्मस्य त्र तर कथिन मया! यन तरनप्रनाचण रामु

ऋ

८4 $ ^ ५ {> न क < नदमाप् ४
{जिस्य जन्यम्‌ ॥३६॥ ष्दयः श्रषुयान्निन्य ्रावयद्रा पन्‌ स्वयम्‌ । हह सुक्न्वाऽस्तन्दान्‌ भागान स्वानदमाप्नुगात्‌ ।1३>॥

५

नित भमदि रसनारनिषद श्मन्मेष्रर मदादुगान अन स्वेदे भृश्रवणचरि चरन श्राव्रमनाममाहास्य जारधप्वधा नामकरियाऽध्यायः।
। जमन शवीमद्वि दरानारनिप्डद शोमन्मेद्रर मान अद्म सवद भृककणचचर्न शतः स्य जागेयस्वधा ।

~> $ €<

¢^ ह सर्वद्नाख्रविषहारदं

1) श्रीगणक्ञाप नमः | मन खाच । अ वंतवीनगमेमध्य बभूव ब्राह्मणोत्तम ¦ 1 गान्टवः सवधमक्षः व ५ ॥
चापानुग्रहयोः शक्कस्नपस्नजोयुलो सुनिः 1 चचार एथिर्वी सवा सुन याच्नापरः कदा ॥<॥ स्वय 4 स 1 र ५
महासुनिम्‌ ! याश्रां समाप्य नद्वैव संस्थिनाऽमन्‌ सुद्रीनगः ॥३॥ गणङ्रानजने ४०२ विश्वामिच् 9
लया षहा लघुषाय कृतांजलिः 19] सात्वं उवा । पचमूनाटमक्ा देहौ नश्वर + सवंसखमनम्‌ 1! दटसस्य ४9 तें कथं
जज प्रभो 11 यागीद्राणां यरः साक्चात्त्यं ब्रह्मपदधारकः। ब्रह्म मूलस भावं किं त्यक्त्वा भजसि विघ्रपम्‌ ॥९॥ अयं
बरह्मपनिः साक्षाद्विदेषु कथितोऽ भवत्‌ । कथं दहधरः सोऽपि बभूव च गजाननः ॥9|] रुच्य 9 2
सुरूपकम्‌ ! लद कथिने स्वामिन वदैः करं योगिनां मनम्‌ ॥८॥ गणेरापूजननैव न नर! भवत्‌ । पि
योगज्ञो मोगनिषठो न संदायः ॥०॥ सवश्नात्मस्व भावेनैकाञरष्तिपरो यदा । त्यक्त्वा गजानन तात्‌ ज व
गत्‌ ।१०॥ त्वं द्रानियोगयुक्तः सघ्तघुनाऽपि गजाननम्‌ । नजस किं महायोभिन्‌ लोकानां स ॥१६॥ मूस तेव |
कय बदनमत्य॑नं सुनिनिर्भत्स्यं गालवम्‌ 1 विन्वामिच्रः खरिष्यं तदवाच क्ानदायकः ५ त वद्धि 1
जानासि गणे ब्रह्मनायकम्‌ 1 सर्यवत्तं विद्ाषेण त्वं मा जानीहि गाव ॥१३॥ पंचचित्तमयी : स्वेच्छया देह्‌-

-नाश्रानिकरी सिदिर्वभूवे सर्व तयोः स्वामी गणेशानो देहधारी बभूव ह्‌ । स्वेच्छया क्रीडनाधाय
चास्फी ! नानाञ्नानिकरी सिद्धिषभूवे सवदा लथा ॥१४॥ ताः स्वा नोति वरी 4२
वायास्यं मायिको यथा ॥१५॥ देहो जगन्मयो यस्य गजाकारं दिरः भभोः । ब्रह्ममयं तय धार! गाननः ॥९६॥

न ----6 (न =

१४
॥ 1 ऋ 3 # [ष
3

ग्न
य

ध.
सुः पु. १०

= क + क = च =

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

म माना ना म

ख. ८ अ. ३२ सि
55445554 (1 13 14.11

दुदिथैतैने फथिलो मया । अज्ञानिनां निराकारः चेच मूतात्मकस्तथा ॥१७॥ सगुणं नियोर्ण भित्र गणेशस्य
न विने । नोत्पत्तिनाहा मावश्च सर्ववन्मृखमत्तम ॥१८॥ अयं देहयुतः प्रो खेच्छया दहवजितः । अतधाय मात्मानं
निष्ठनि योगनायकः ॥१०॥ विश्व ब्रह्मयुनं सर्वं रयं गनं यदा सुने } ब्रह्मणस्पनिसंश्च च योग लन्मय नावन: ॥२०॥ नरङुजर-
रूपं लद्मेदेन समास्थिनम्‌ } नत्पराप्टयर्पं विभिन्ने च भवनि मक्तिलाटसम्‌ ॥२१॥ योगी योगबलतैव भवति ब्रह्मरूपगः।
लथापि ब्रह्मसामथ्य नस्य दह न विने ॥२२॥ ब्रह्मणम्पनिष्ाब्दायी सत्ता गाण शद । वनने सवदा नस्मात्तं भजन तु
योगिनः ॥२२॥ एवमुक्त्वा मष्ायोगी विनश्वामिघ्रः प्रनापवान ] गालवं तुष्णीं भ।वनाभजत्तं गणनायकम्‌ ॥२८। नखवाच
पुनः ह्िच्यो गालषः प्रणिपत्य ख । निंदयम्वान्मनान्मानं संहायस्यापनु्तय ॥२॥। मान्त्र उवाच । अज्ञाननाष्लाऽ्ड त्वां
एच्छामि सुनिसत्तम । दिप्यं नारय योगत योगयुक्तं नथा कुरु ॥६॥ गणेशो सोगक्ांनिस्थो सदा यार्गीद्रमत्तम । क्थ
देख इनि श्यालः कथितो चदवादिनभिः ॥२५। दवाः सत्वयुना नाथ नग राजमनां गनाः । नाममा असुराः प्राक्तान्निन्ोक
वासकारिणः ॥२८॥ णवं म संदाय स्वामिश्चद सवज्न न नमः । यन संहायहीनोऽङहं लजिप्यामि गजाननम्‌ ॥२५
विश्वामित्र खाच । दवाः सन्वगुणन्नैव युक्ताः स्वर्गनिषामिनः। हद्रादयो न संदहम्तप्विद्रः परमा गनिः॥६०॥ त्रह्मणो
दिवमनि न लयं गच्छनि निन्यदा। अन्य कमक दवा भवनि मानवाः पुनः॥३२॥ कमणा भन स्पानं ब्रह्मणः सचिकार्णिः।
कर्मरूपः सवै धोक्ता न दवममनां तजत्‌ ॥३२॥ परम्टी ममास्त्यानः परा मश्टिस्तदान्मिका । ट्टयाम्नम्मान पर
किचिष्टभ्यने त्रैव मानवः ॥३३॥ रिवो विप्णुम्नधा भानुः काक्िञचत्वार इश्वराः । अभवन मन्यसंकन्पाः मगुणा निगृणा
मुदा ॥३४॥ गणदा ब्र्मभूता र स्वच्छाचाग मदामन। ग भदुप्रक्ारण जञानत्या, निश्चाधिनिः ॥२५॥ दिवु श्रीडात्मका
धातुः प्य सुनिभि्ुदा । मर्वस् क्रीडनाडवाः फथिनाः मर्वप्रजिनाः ॥३६॥ स्वधरमनिष्टज स्वस्वरकमणि क्रीडन ग्नाः । देवा
हद्रसस्वाम्तन कथिताः शहाखषादिभिः ॥३७ शष्ट चराचरं मवं तच्र क्रीडति निलयदा । व्रह्मा नन मुर्नीद्रैः म दव इन्यभि-
धीयन ॥३८॥ अननकोरिन्रष्मांडानि रचित्वा स्वमायया । हिवादयश्च चन्वारस्नपु क्रीडति दवकाः ॥३०॥ मत्यसंकल्प-
कत्वा ईश्वरास्त प्रफीलिनाः। दवाः कीडन भावा मगुणनिरुणादिषु ॥४०॥ असत्‌ सत्‌ स मननीति परं सटा चतुविधम्‌ ।
विम्बं विश्वात्मसंयु्तः लन क्रीडति विप्रपः ॥४१॥ जगत्सु जष्मसछ पाज्ञेः कीडनाद्गणजातिषु । देवो गणेश्वरः प्रोक्तः परय

योगिनां हृदये दु

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

वेदेषु वर्णनम्‌ ।॥४२॥ अनो दवसमानास्त न भवनि कदाचन । ब्रह्मादयो महानागा देबहान्दप्रधारकाः ।|४३। मूत उवाच ।
विन्वामिश्रवचः श्चुन्वा गाटवोऽस्यनविम्मिनः। जगाद न॑ महाभागं संडायन समन्विनः 1५४ गाच्व उत्राच। दवा रविसुजः
सर्वे नद्रदिम महामन । हविसुजा महलादया अभवन्‌. भागभिश्चिना; ॥४५॥ दन्दैः कऋमनाडान पीडिता अमरा
यदि । नदा न्न भ्वादयम्नद्रवु पाषणयुनाः कलाः ।॥४२॥ नन दवसमानाम्त ददयंन नाऽत्र संज्ञाय: । वद संगयना्ाय राप्य
योर्गीद्रमलतम ॥४७॥ पराम उवच । अज्ञानासुरभाव्र्िदेवा व्रष्ादयः किर ॥ उपापणयुन।; स्व ज्रना दैत भव-
स्यतः ॥४८॥ अधाऽन्यच्कृणु तत्वं न्वं मर्वसंजा पनाङानम । व्वहेश्वययुना डट्रादया दवाः प्रकीनिना : ॥४९॥ मन्वंनर गन
दवा दरा मागवजिना; । देहन्यागं व्रकुरवति नपमा ध्यानञ्ाट्िना ॥५०॥ अन्य देवा भवंति म्मान्यरिमन्‌
मन्येन मुदा | इृद्राद्यास्नन न पाताः ष्वैन्वयान्मका सुन ।५१॥ म्वम्वमन्वनरप्वव न भवनि इविसुजः । नष मन्व॑नर दवा
इवि नीगदियसिताः ॥५२॥ नया ब्रह्मा स्वयं साक्लाद्धविनागधरान च | दद्विपगाधमयं कराल सुनक्ति स हविः प्रसुः ॥५६॥
अन पन्वर्यसंयु्तः कल्पमाग्रं न संङडाय; 1 कथरमिद्रादिकेरस्य समना मवनीत्यदो ।५४॥ बुधे स पमप्ठीनि कथिन॒श्चष्टिः
जक्षणाम्‌ । अच्वडेन्वयसंयुक्तरिश्च सवस सेमना । ५1 शिवादयः समाखू्याना हविसुजस्ननाऽध्रिकः । अन एश्वय-
संयुक्छा अखंहं हि हविुजः ।[५६। गात्र उवाच । इविसुजः समासत्याना द॑वाः शाख्रषु मानद । यज्ञभागविहीनत्वात्‌ कधं
दवो गजाननः ॥५.अ] विचित्र उवाच । यज्ञपु विविधप्वव गणा आदिरुज्यने । पूज्यस्तथा दविरोक्ता सवमिद्धि-
प्रदायकः ॥५८॥ स्कमागान्निना मावाद्रणद्ा इनि कथ्यते । समूहानां समायोगस्नच्र किं संखायो छने ॥५०॥ वेदपु
गणराजस्य यज्ञो भिन्नो निरूपितः । ब्राह्मणस्पत्यसंज्ञ्तु ₹विसुंक्‌ तत्न विघ्रपः ॥६०॥ एकभागाभिता दवा विष्णु हांकर-
खर्पकाः । अनः खग्पदेष्वेव पूजनी याः परयत्नतः ॥६१॥ सवकमसु विघरेदा ए भकीर्तितः सवपूज्यो महाविष
समूहानां प्रपाटनात्‌ ॥द२॥। गालव उवाच । प॑च देवाः समानाश्च सयुणा निरुणा मनाः । मणेः सवपूज्यादिपरञ्यः कर्थं
भूव ह ।९३॥ विन्ामित्र उवाच । सगुणा निरशंणाः भोक्ता हश्वरा; रं शुसुख्यकाः । सत्यसंकस्पभावेन योगरूपा न
तऽभवन्‌ ॥६४॥ एकगुणाधिताः सव सशुणाः परिकीर्तिताः । महालये खयं ते वै गच्छंति युणधारणात्‌ ॥६५॥ सगुणा
नाद्रावतले निर्मुणा नादावजिनाः । योगरूपास्तयोर्योगि दिवाधाः संमता बुधैः ॥६९॥ नरङजरयोगत्वात्‌ गणेशो योग-

2111<.412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

1 न्ााा ७४
रथ 5: न्न प 241 321

खं. ८ अ. दे _
+++ 4 ४ द्विदिभ
क क म न स्र ट्र्भा >

काच्कः। सगुण निर्युगः सोऽपि नाहडस्नन्मयोऽनवत्‌ ॥*9। यागरूपः सदा दवो ५ ध | २९ ॥
= _ = ~ ५ =, 59१ > म नमः 1 दाद ¢ ५

ध नमर सत्या देहधारी गजाननः। स्वानद्स्य ५१

-1-> - ना कचाजनः ।*=८॥ स्व(नर्‌ भ ५ €^ रि नर्मुण रलः 119० अंनध्राय गणराना निरुण
क) ऽपि दहभर्ोमन } खगुण यारनाथश्च(नघाय ननयुण रतः ॥ श ध

अ ह नासर सहायः ॥५१॥ अनोऽयं उयष्ठराजश्च कथितो बदवादिभिः । ज्यष्टानां
हानिः हप रनः सद्यः रा: स्वामी गणरानः सव्यन 1

उवटभावष्े गनः सदादिपूञ्यनाम्‌ ।।७२॥ पंचचित्तमधी बुद्धिः सिद्धिश्रनिपदा मना । लयाः स्वामी गणङानः सन्यत म

पह्मपोमी

; संदाय न्पक्त्वां प्रणनाम करनांजनििः ॥५४॥
इदि सिसः ॥9३॥ एवसुक्त्वा मह विरराम महामुन । गालवः संदाय न्यक्त्वा प्रणनाम

अश्न वय पुगणोषनिप शःमनम > महारयय अम स्वह धृम्रवणचप्नि श्राग्रणमाममाषटाल््य गान््रसंशयनाननं नाम द्रात्रिःाऽ्ध्यायः}
।| ओन शओरीमदृत्यि पुगणेःपनिषदि शमन्मोट्रर महादुगय ऊ्टम स्वह धृग्रवणच ।

> 2 *-<<€

॥ शरीगरदाय नमः ॥ सन उवार । गणङ़ाप्रामिकामाय गावा मुनिसत्तमम्‌ । पनः प्रच्छ व
॥१॥ साच उवाच › द््टमिच्छामि विप्रं नदुपायं बद प्रभा । नवाज्ञावदरागो मेत्वाऽऽचगिष्यामि नद च ॥२॥ ति
र आणया ् खद्धि गरष स्मौस्नय द्म) नच्रानुष्ठान भावन गपत्रा पटय निद्धिज ॥६॥ प्वप्रुक्न्वा 4 क ॥ि
मंघार मुनिः। न पणस्य महाविष गान्टकम्नाद्का रनः ॥ डी) श्रावण गणप ध्याना प 1
स विधियकतः विधानवित्‌ ॥५॥ पयो भुक्त्वा गणक्नानं लावयामाम गान््वः। सदा ध्यानपना भत्वा 1 क
॥६॥ अमायां मणराजम्नु ययौ क्ति निरयन्रितः । सिद्धिवुद्धियुना विप्र सिष्गः मवभावविन्‌ ।}५॥ अ
मानदः प्रमसयनः । समुत्थाय प्रणम्यादौ पुप्रज वित्रनायकम ॥८॥ पुनः प्रणम्य स्वे नुष्टाव् न करताना । म =
गणाध्यश्च नमिद्धिप्रदायकम्‌ ॥९॥। गातय तमय । अमयमायामयरूपधारिणि मायाविङीनाय पगत्परात्मन । यागाय याग
सयोगदायिन चिपरन्वरायैव नमो नमः भिय ॥१न्‌) अचित्यरूपव्रागाय विच्चह्ाय नमो नमः! सिंहगाय चतुधाह्व धारकाय

सुरूपिषण स्दानदनमरस्थायि सखानदरूपिण ! अनलविभवायैव हैर नमः ॥१२॥ टंबोदराय दवाय
सुरूपिण ॥११॥। सानेदनगरस्यायिन्‌ सदा स्वानव-रूपिण 1 अनलविभवायैव रेरंबाय नमो नमः ॥१२॥

2
त्सद्-स्=-<-=-2=.2-
द ~~~ स्मत 2 ५९ 0र न - "~ 1,
च्यः रक प-कर 2 क ~ - 9 =" ^ ८ भ. 1 ८4 +
नम्य्न्द 3 क व कव ० ~ भ ॥ र

2।.८1720021108@2411811. 011

201|<(110/021108@201112||.0111

{` ` चन ५५ `
कं. ८ अ. ३३ (र
उ+ 4444 2 3: य

दवदेवेारूपिण । असुराणां निहन्र च असुराय नमो नमः ॥१२॥ व कारिण ्रह्मरूपिण व
कारीराधैकदंवाय नमो नमः ॥१४॥ सगुणाय नमस्तुभ्यं निगणाप गुणान्मन्‌ । सदा रानेप्रदाच्न न स = (0
॥१५॥ पारां कुकाघरचेकदनाभयग्रघाग्णि । नाभिदषाय सवाद पूज्याय न नमो नमः ॥१६ किं स्तौमि त्वं गणाध्यक्च
यच्च वदा विनिस्मिर । अना नमनमाश्रण प्रसन्ला भव विन्रप ॥१७॥ मून उवाच । एद स्तुन्वा गणान ननन॑ प्रभविहटः ।
घन्योऽषं कृलकृत्योऽहसुशरेच पुनः पुनः ॥१८॥ नमुवाच गणाधीकरा वरान्‌ वरय गालव । दास्यामि शनावणस्पैव व
मागमः ॥४९)] त्वया कृमिं स्ना भवत्‌ सवाथदायष्म्‌ ) पठनां श्यण्वमां विप्र मद्धक्तिबृदधिकारकम्‌ ॥२०॥ धनपरान्यप्रद
पूर्ण सुक्किषुक्तिप्रदायकम्‌ । आरोग्यादिकरं बस्तु ब्रह्मश्नद्धा प्रवधनम्‌ ॥२१॥ एवसुक्न्वा गणान विरराम ध, 1 ७
गालवस्मं प्रणम्यादौ जगाद करसंपुटः ॥२२।॥ मारव उवाच । भक्ति दहि त्वदीयां म॒ गाणपन्पं कुर्‌ पमभा। योगं 2
पूर्णं नान्यं साच गजानन ॥२३॥ नथनि नमधोक्त्वाऽसौ गणरोऽनरथीयन । गालवः खदसंयुकता वियोगाद्भणपस्य तु ॥२४॥
लना जगाम विद्र विश्वामिन्नं ननाम सः | दत्तान कथयामाम सोऽपि संहषिनोऽवदल्‌ २५ | विश्वामित्र 1 । धन्योऽसि
कूलकृत्योऽसि मान्योऽसि म मदाखुन । मच्छिष्येण त्वया पुच्र नारिनोऽ्हं न | ॥२९॥ पव॑ परदसिनो विभो विश्वाः
मिन्रण गालवः । नं प्रणम्य ययौ सोऽपि स्वच्छाचारी चथा नधा ॥२५॥ सदा नै मक्त्याऽनजदनन्यचनसा । गावो
योगिर्दयश्च घभूव परमार्धवित्‌ ॥२८॥ गाण्यानि जगामासो क्षत्राणि गणपे रतः । अनं मयुरक्तत्र तु वास चकार, पिन
॥२०॥ नश्रैव गणनाथं सोऽभजद्भावसमन्विनः 1 ्षघ्रसंन्यासविवशच पूजिनोऽकथयत्‌ कथाः ॥३०॥ इद गालवमादातस्य कत
पापनाशनम्‌ । पठनाच्छरवणान्‌ सवसिद्धिदं जंनव -मवेस्‌ ॥३१। नार चरित्रं यत्‌ सवसो रयकरं सन | व
कश्चिच्श्राव श्रावणस्य च ॥३२॥ माहात्म्यं गणनाधस्य भक्त्याभ्निते द्विजात्‌ पुरा । नच , चित्तं समानीय ॥ ।
ऽनवत्‌ ॥३६॥ आगत श्रावण मास स्नात्वा देवाटय स्थितम्‌ । ननाम नियमेनैव नित्य मक्तिसमन्वित ¦ ॥३९॥ ततः
स्व्यवासयषु कुडुबपोषण रनः । चक्रार विविधान्‌ कामांछोकानां द्रल्पकारण्पात्‌ ॥३५॥ समसि श्रावण. मास च्छ क तं
दवयोगनः । भरण्य गाणपा जग्मुः खालयं हषसंयुनाः ॥३९॥ मे संगच्छतस्तस्यांगाद्रायुः सहसाऽभ्ययो । पचचोरदहारीग
चस्प्ी हैवयोगतः ॥६अ चौराणां वुद्धिभदोऽथ बभूव तेन ते पुनः । उचुः परस्पर चौराः पापकमपरायणा; ॥३८

2111<412002110824111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

या गि षधीः

श्वे, ८ भ. ३३२ वव ध वव्ववव क पान ७६

चौरा ञ्चुः । नित्य पापसमाचारा बयं घौर्यपरायणाः । ल्ोकभ्यो दुःषखदाः प्रणो का गनिर्वो मदिष्यति ॥३०॥ पापिनां
नरकेष्वेव गनि्ुःखनरा भवेत्‌ । यमस्य यानना नच्र बुःसहा नात्र संशयः ॥४०॥। नरक वामिनो निद भविष्यामा बयं
यल; ! अनः परं न कर्नन्यं चौर्यं चौराः कदाचन ॥४१।॥ एवं निश्चत्य मार्गे न वनस्थ संस्थिना सुधा । नच्राऽकरमात्‌
समायाना ब्राह्मणा दका तापसाः ॥४२॥ नान्‌ दषा माभिगानदसंयुक्तान्‌ पापनिश्चयाः । चोराः खह्नधरा याना तु नास
द्विजा जगुः ।॥४३॥ द्विजा अवुः । किमर्थं शाखरसंयुक्ताश्चौरा यूयं समागलाः । गावो ्राद्याः सुखनैव वयं गच्छामह्‌ पुनः ॥ ४५]
मा हिमां कुर्न प्राज्ञा व्रा्पणवधसंत्िनाम्‌ । व्रद्महन्याभवं पापं वज्जलपसम्‌ मवन्‌ ।५५॥ लषां नद्रचने श्रुत्वा चौराम्तान्‌
खद्धारकाः । उजुनियम्य स्वात्मानं पापन्नासभयातुराः ॥४६॥ चौरा उचुः । ब्रह्महल्याभवे पापं नन्‌ कीदक्‌ यातनाप्रदम्‌ ।
कनोपायेन पापानि लयं गर्छनि भो द्विजाः । ४५ वये पापसमाचारा जन्मादारभ्य नित्यदा । नानाविधानि पापानि कुमहे
धापुनावधिम्‌ 1४८ घराम किं वयं खौराम्तदर्भ पापनाडकम्‌ । उपाय नद्रदध्वं नो दयया ब्राह्मणोत्तमाः ॥४०॥ चौगणां
खन श्रूत्वा ब्राह्मणास्तानयात्रवन्‌ । विभम्मिना भयसयुकता न्ाकोद्धारपरायणाः 1.न]] आद्षणा उचुः । अदनापन पपामि
नहयनि खशौरनायकाः ! अनः परं च पापानि मा खरध्वं नदा फिट ५१) श्रावण गणनार्थं न सवध्वं व्रह्मनायकम्‌ । नन
चापविषहटीनाश्च गपिध्यय परं गतिम्‌ ॥५२॥ एवमुक्त्वा महाभागास्ताननुक्षाप्य न॒ ययुः । ब्राह्मणाः स्वाश्रमं गाभियुक्ता
शर्षममन्विनाः ॥५.३॥ समीप श्रावणं मासं ममागनं विरोक्य न । चौरा; चखयृहूमागत्य गणजमभजन. परम्‌ ॥५५॥ स्नात्वा
परानरैणेशानं प्रणम्य मावसंयुनाः । प्रदक्षिणपराः सर्व प्रहरं श्यभवन सुन ॥५५॥ ने च एकमुजः मदे व्रह्मचयंपरायणाः |
मासमाच्रं बतं चक्रुः साधवम्न अभूषि ॥६॥ इड्‌ सुक्न्वाऽख्विल्टान भागानन स्वानेदमाययु; । एवं नाना जना विप्र
रावण कधि गतिम्‌ ॥०.५। नयां चरिच्रकं पूर्ण कथन नैव छाक्यनं । किंचिक्षियमयुक्तानां फा कथा त्रनक्राग्णिाम्‌ ॥५८॥
एवं श्रावणमाहात्यं गाणपत्यपदप्रदम्‌ । कथितं मुनिद्वादुल समामन सुसखपदम्‌ ॥५०॥ श्रणुयाच्छरावयद्राऽपि पट्यो
स न्दत्‌ पदम्‌ 1 गाणडां विविधान भोगान्‌ सुक्त्वांऽन मुनिसत्तम ॥६०॥

11 ओमिनि श्रीमदृत्य पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रर महापुराण अग्रम स्वह धूष्रवर्णचरिते श्रावणमासमाहात््यवणनं नाम त्रयिशषोऽध्यायः ॥

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

"द दका 2: क - 5
५१~ 1-. {~ -~ ~~~ ---- -- - --- -- --- -- ~ [र ज अभवि

2111<412002110820111211.0111

201|<110/021108@201112||.0111

कटिः सृष्टः स्वयखुवा । पापसेनासमायुकतो जिग्य धर्म क्षण क्षण ॥२६॥ न्ना विकाचण दवा खनिगणास्तस्परा |
ग ¦ नानाषनारस्स्वेस्ते जयनि स्स प्रयल्ललः 1२9 गणराजस्य नदपि चरण मृन्टदजितः | कचन जायन {विप्र पुनलव्रद्धि प्रयाति

ध र ) 74 च्मम््पा १
सः ॥२<८॥ दश्ावघवयोयुक्ता नारी गभवती मवत । गृ गृह्‌ नधा चिन्‌. परमायुभवन्नणाम्‌ ॥२०]॥ वणसकररूपश्च जनाः
से धरान । सा्ैकमागो विश्वस्यो भवद्र्मो महामुन ॥>०॥ नदा विष्णुः मुगलै; संपातः कल्किरूपधरक्‌ । जित्वा

च (ध
कलि पुनः सोऽपि धर्म संस्थापयेत्‌ परम्‌ ॥३१॥ सदा पच वग! वर्प नारी गमवनी. ५९ व भ
गृह गृह ॥३२॥ महाधोरं कन्दि वीय कस्मिन्‌ क्प शिवादयः । नं जतु न र बभूवु ह ; ८०५ |
छन्न स्त्पणा धर्मसिष्टद्वराननः ! हाहाकारग्वेयुक्ता जनास्तत्र मवु म्बिनः ॥६ ४। नदा विद्नश्चः सर्वे गर व स्मा च
घृद्वणा गणाध्यश्ता कनि जिग्य सुदुर्जयम्‌ ॥३५॥ पुनम ममाम्थाप्य कृत नथा महामन । एव काल राभवं ्‌
क्ुम्न स्म ख ॥३२॥ एवं मन्मये माम त्नं कून्वा जनादनः । जिग्य कलिमन्े पूर्ण महापापौचरूपिणम्‌ ॥२५। । अन्य चण
अहावि मादान्म्यं मलसंमवम । धौम्यः मौस्यतपायुक्ता बभृव परमच्ुति : ५८ म ययो योगम्रा्यय द्रीचिं याग्‌-
पारगम्‌ । लं प्रणस्य विनीनाम्मा संम्थिलस्वन परजिन: ॥३९॥ उवाच न॑ ४ दुधीचि मुमिवदिनम्‌ 1 ४
सृत्वा धौम्यश्च नपनां वरम ॥४०॥ पौम्य उवाच । नपमा स्वगभागञ्च लभ्यत भिः । प विप्र नपा ॥
परकीनिलम्‌ ॥४९।॥ अनो मां काधि नं योगिन साग जानिपवप्रदम । संसाघष्य कृतकृत्याऽ सतिवा ५ ; ॥५२॥
ब्रह्मणि नन्मया विध कथ्येन व्राणा वुधैः । अना मां ब्रामण पूण कुरुष्व कृपया विभा ॥४३। । धोम्यस्म स
न्वा शर्षयुकत महामुन । दधीचिम्नं महाभागं जगाद दषसयुतः ।४८॥। दावस्काच । ब्रम ना विधं प्रा्त स घु
विद्नाचसः 1 गाणङ्ञ तषु मुरूप च ब्रह्मणां व्रा्रदायक्रम्‌ ।।5॥ अह्‌ पुरा लपानि्ठः क्षुपं राजरिगमणिम्‌ । स्पधयित्व
यहाभागाऽभदं शैवो निरंलरम्‌ ॥४६॥ श्षुपाधमागतं विष्णुं जित्वा यागपरायणः | ब्रह्मणि सहज विप्र संस्थिनाऽद
सुमौरूयद ॥४अ। नच्च ्वाधीनभाव च दद्रा श्रांतोऽभवं पुरा । स्वाधीनत्वं पराधीनः ब्रह्मणि न हर्यन ॥४८॥ ननाऽ
चानिप्राप्य्पं राकां चागमं परखम्‌ । न॑ प्रणम्य मद्गादवमस्तवं विविधैः स्तः ।४०।॥ ननो मामन्रवीच्छसुः स्मयमान इद

क, = #
च्व; ¦ किममागनो विप्र दधीच वद सांप्रतम्‌ ० शिवस्य वचनं श्रुत्वा हर्षयुक्तो महादरात्‌ । पुनः प्रणम्य विश्वेद

न ॥ ~ म यो ) ॥ 3 भ ० > = -न > ~) भ 1. ~ त (; क 2 अ > = 2 कि
=. ~ (मे [ने [) अ १ [ [1 ् (मि [1 ॥ # न

ट प द 3 त-न क न न न न ^ १ "4 9 2 ४ -

५ 4८ 2 ८ +. १ ~ १ ~ ~ >

2111<412002110820111211.0111

21|<411120/221108@24111211.011

सं. ८ अ. ३४ पान्‌ ७९
क + 44444444 4 44

फूनांजलनिपुटाऽवद म्‌ ॥(५.९॥ दथीचिम्बाच । नमस्न हंकराधैव रिवाय सुखवादिन । ब्रह्मण मदजायैव ननिरूपप्रधारिणि ॥५२॥
स्वामिन्नव्यक्तगाऽहं तु ब्रह्मप्रा्यथमादरान्‌ | घार सहजजें चत्र भावे इदटराऽनिविस्मिनः ॥५३॥ स्वाधीनत्वे कथं नच सदज
ब्रह्मणि परभा । स्वाधानान्न परं ब्रह्म लभ्यन यागसवया ८४॥ स्वाधीनन्वं पगधीनत्व ब्रह्मणि न दद्यन } कथं स्वाधीनज
माहं दधन सहजान्मकम्‌ ॥*८।॥ अहे डद; सदा नाथ न्वं जानामि परात्परम्‌ | अनस्न्वां हरणं यानः दांनिया्म वदस्व
माम्‌ ॥५३॥ शीः उराच । म्यर्‌ पृष्टं त्वया विप्र सर्वैर्यः सुखदाप्कम्‌ । कथयामि महायागे ब्रह्म तन्मयताकरम्‌ ॥^.9}
स्वाधीनं श्रिविधं नान वनन न कदाचन । तुरीय सहजं ब्रह्म स्वाधीनं नात्र संहाय: ॥५८॥ चतुणामन्र संयाग स्वानद
परिकतीनिनः। स्वसंवश्यन यगन कभ्यन यागिभिः परः 1० पचभिविनो यागा श्ययाग इति कथ्यन। न ततर
ब्रह्मणां साग जरानां जायन कदा ॥२६०॥ नयार्याग महायोगिन्‌ रानियोगः प्रकीनितः। प॑चचित्तभवं भावं दयक्त्वा
चांनिमवाप्म्यसि ॥६१।। अहं गणङारू्पश्च भिन्नत्वं मन वनेन] सदा संयागना कुत्राऽ्यागला भ्रानिदा भवत्‌ ॥२२॥
पंचचित्तमयी वृद्धिः सिद्धिश्रानिकरी मना । माय त्यक्त्वा स्वयं चिनामणिः साक्ताद्भविष्यसि ॥६रे।। एवसुक्त्वा स्वयं
मद्य ददौ क्ंसुमहामनुम्‌ । एकाश्चरं गणडास्य ननाह च्राभिनाऽचदम्‌ ॥६४॥ इदौवाऽहं सनतं नाथ कि मां वदसि मानद
गणरोपासनं कन मार्गेण नं भजाम्यहम्‌ ३५} शिव उच ¦! गणाः सम्रूहरूपास्तांस्तद्रपान्‌ भावयाधुना । सहजानां
समायोग गणाऽदहे गणपस्य वै ॥३३ गणदाक्रारभावन गणाः सर्वै विचारय । तच्र कि व्यभिचारस्ते भवते बद
सां प्रनम्‌ ॥६७५॥। पएवसुक्त्वा स्वयं शंसुविरराम महामते । अ संहायहीनस्त्वं प्रणस्य वनगोऽभवम्‌ ।2८॥ रं चुना
कथिन योग साघयित्वा परान्‌ परम्‌| योगदांतियुनाऽदं तु जातः शं सपरसादत; ॥३६९॥ सदा चदांतिसमायुक्तो भजामि
द्विरदाननम्‌ ! शुरुरूपधरं रु गाणपव्योऽहमादरात्‌ दरात्‌ ७० एतत्त कथितं सवं ब्रह्मभूयकरं परम्‌| त्वमपि गणराज

भजस्व -मावसंयुलः ॥७६१॥ पएवसुक्त्वा ददौ तस्मे गाणेहं षोडदक्षरम्‌ । मंत्रं दधीचिः परेम्णा संधुतः सकलसिद्धिदम्‌
॥७२॥ पुनश्चोवाच योगज्ञो दधीचिस्नं विद्रोषवित्‌ । दधीचिगेणना्थं तम भजद्धावसखंयुतः ॥७२

।] ओमिति श्रीमदांत्य पुरणोपनिषदि श्रीमन्मौद्रले महापुराणे अष्टमे खंडे धूम्रवणचर्ति मरमासमादात्म्ये दधीविधौम्यसवादो नाम चतुश्खिदोऽध्यायः ।!

62522233 3
ख. पु- ११

2।<८1120021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

क्का पि

पानं ८9
4552-3

न = >

॥ ओरीगणदहयाय नमः ॥ सूत उवाच । धौम्यो जजाप मत्रं नं घ्यात्वा हृदि गजाननम्‌ । क्रमण योगभृमिस्थः दामदमपरो-
ऽभवत्‌ ॥१॥ लनः समागतं वीश्य मलमास विरोषनः। अज्ञानमलनादयाथं चकार नद्वं व्रनम्‌. ॥२।॥ उषः स्नात्वा
विधानन गणे पचक रतः । सदा गणपति धौम्यः सस्मार श्ुद्धचतसा ॥३॥ आगन गणराजं नं ननो भक्ता सुनोश्वर ।
अमायां स समालोक्य हर्षिनोऽमून्‌ महासुनि; ॥०॥ उन्धाय नं पणम्याऽऽदौ युपरज भक्तिसंयुनः । पुनः प्रणम्य विररा
तुष्टाव कृलसंपुटः ॥०॥ धौम्य उवाच । नमाम्यष्टं गणान सर्वसिद्धिदायिनम्‌ । भक्तानां भवयुक्तानामन्यां विपरी-
नगम्‌ ॥६॥ धन्योऽहं स्वमविष्वघुना श्रा गजाननम्‌ । क्षिं स्वौमि त्वां महामाग यागहा योगरूपिण ४ (
दरानमाच्रण ज्ञानयुक्तो वदाम्यहम्‌ । स्तो न प्रीनिदं पूर्णं श्ण सवश्षसत्तम ॥८॥ गणकाय नमस्तुभ्यं यागशानि-
प्रदायिनि । शानीनां शानिरूपाय हरंषाय नमो नमः ॥९ अनामयाय ज्येष्ठाय ज्य्टषदप्रदाधिन्‌ । ज्यष्ठानां ज्यष्टरूपाय
विद्रशाय नमो नमः ॥१०॥ नाम रूपात्मकंष्यव ह्ाक्तिस्पाय न नमः| आन्ससु रवय तुभ्यं समु विष्णव नमः ॥११॥
अव्यक्तयु महाय संपागषु निजात्मन । निवृत्तिषु योगाय कलांशेन नमो नमः ॥१२्‌। योगषु कानिरूपाय ब्रह्मणम्पनय
नमः । आदिमध्यांनः्दैस्नु खलकाय नमा नमः 1१३॥ नानामायापर्ालाय सिद्धिबुद्धिपन नमः| स्वानंदवामिन तुभ्यं
मररक्षणनन्पर ॥१४। किं स्नौमि स्वां गणाधीक्ठा वदा योगिन एव च । न समधा अनो नाध प्रणमामि गजाननम्‌ ॥१५॥
एषमुकन्का गणाधीषा पपानाऽसौ धरातल 1 दंहवद्रणनायस्य पादौ गृष्य महामुनिः ॥१६॥ नमुन्थाप्य म्य प्राह गणां
ब्रह्मणां पतिः वरान षरय घौम्य त्वं दास्यामि म्नाश्रनापिवः ॥१५॥ म्तोच्र न्वया करनं म यन्‌ पटल शृण्वन सदा।
मर्षसिद्धिपरदं षाम्नु नानाभावाधदायकम ॥९८॥ योगानिपरदं पूर्णं मपि भक्तिविषयनम | ये यभिच्छनिननंवै दास्यामि
म्तोश्रले।पिनः ।॥४०॥ सृत स्वय : गणङ्ावचने श्रन्वा घौम्य हषसमायुमः ¦ नं जगाद गणाभीडां भक्तां भक्तवन्मन्यम्‌
॥२०॥ पौम्य उवाच द्रमन्नाऽसि यदा नाध वदा ब भक्तिमुत्तमाम्‌ दहरिप योगछांनिनु यत्रन्वं मादस मदा ।॥२१॥
लधनि रणनाधम्ममुक््वा वांनहिनाऽ मवत्‌ । धौम्यः स्विप्त वान्येन नत्रैव संभ्थिना ऽभवत्‌ ॥२२॥ नच संम्यापयामास
ज्रा्मरोसश्रकारिषैः। गणड न सदा ध्यात्वा पृज्य भक्ति चकार ह ।(२३॥। भौनक उवाच । अकमक्षारिणिः पाक्त साच्िकाः
त्राखसंमनम्‌ । कर्मकार वं तु राजसाः परिकीनिनाः ॥२४॥ विक्मकार्णिः सरवे तामसाः सूत निधनम्‌ । त्रिधा

न 00004

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112॥|.0111

खे. ८ अ. २३५ पान ८१
1.

भदयुताः सर्वे भवंति भुवि मानवाः ॥२॥ ब्रह्मापणनया मुक्ति गच्छनि द्विज माचिका: । सकामाद्राजमा जन्मग्यु-
युक्ता श्रमेनि न ॥=६॥ साममा नरफष्ठत्र हिश्नादर्पराः फिनः । गच्छनि च्रिगुण नाव संम्या जनाश्िधा गनिम ॥२५॥
सत्र नाम्रसभ्ावाग्यः संकरः परिकीनिनः। नं भजंति महाभागाखनुबंसकफन्दाधिनः ॥२८॥ नाममस्य तु य भक्ता नारक्राः
सेभलाः पुरा शिषनक्ाः कथं मर्वे भर्वति ब्र्मभूनक्ाः ॥=९॥ सन उदराच । मम्थक्‌ पृष्टं त्वया विप्र सर्वेषाप्रुपकारकम्‌ |
कथयामि यथा न्यामाच्छनं मवज्चमसमान्‌ ॥३५॥ नमर अश्ञानम्रपं यन्‌ मौपुप्रं शाखरसंमनम्‌ । अज्ञानान्‌ द्विविधं सर्व
समुर्पन्नं विचारय ॥३१॥ साभ्विक्मांनःं स्वाप्नं आगृदाश्यं तु गाजसम । नयोमृरम्बरूपन्वात्ताममः ठंकरः स्मन: ॥३म॥
सश्राभिकारकं बकष्य त्रिगुणरूपभारिणाम क्षण श्ण स्जः संस्था वस्या विविघान्मिकाः ॥३६॥ स्रजनि मास्विक्रम्तद्रदवम्था;
पालको मनः| नाममम्नाः समाहृत्य रीनाः करानि सर्वदा ॥३८॥ अनः सर्वमिदं विप च्िभिव्याप्तं समननः। गभाधा-
नादिपरारन्य मग्णांतं सुशोभनः ॥३५॥ कमाकभविकर्माणि त्रिगुणैः संयुनानि च । फमयोगस्य विग्रहा गुणा हम
प्रकीनिनाः ॥३६॥। न नच्र व्ांसुभुरत्यास्न सुरा प्राच्या बुतरैः कंवा अतः कंकरभमक्ता्च लभेन स्वमंजसा ॥३५। अधुना
श्ण मादात्म्य मलमाममवं परम्‌ । बैरयः कथ्चिच्छमा नाम बमूवं मालय सुन ॥३८॥ स शुत्वा मलमासस्य माहात्म्य
मलनाश्नम्‌ । गणदाभक्तिसंगुक्तकार वनमुत्तमम्‌ ॥३९॥ मलमासं समास्ता स्नात्वा प्रानगेणाधिपम्‌ । सस्मार
स्मरणनैव ननः करायैपरोऽभवत्‌ ॥४०॥ एकदा मागसंस्थं च वैइयं निद्रायुतं निशि । नच न॑ भक्षितुं प्रता ददा याना
महाश्रलाः ।3१॥ नस्मिन. काल इमो दैवाद मूख्ाखन्‌ महासने । ददं तान्‌ महापेतान्‌ सस्मार गणनायकम्‌ ॥४२॥
जगाद स्वांनरे सोऽपि गणेडा करुणानिधे । रश्च मां मरेनपेभ्यस्त्वं त्वत्पदे भक्तिसंयुतम्‌ ॥४३॥ मलमासस्य देवेदा
दिवसाः सप्र एव च । उवैरिना बनं मेऽत्र भ्र नोचद्भविष्यनि ॥४४॥ समापे मलमासे मां मारयख गजानन । नाधुना
ननसंस्थं तु रक्त रक्ष दयानिधे ॥४५)॥ मलमासत्रते संस्थं दद्रा परेता भयातुराः । जातिस्मरा वभरूवुस्ते ररदुस्तं प्रणम्य
वै ॥४९॥ ततः स विस्मितो सूत्वा तान्‌ प्रपच्छ महाबलान्‌ ! करिमर्थ दुःखसंयुक्ता भवतो मां बुव॑तु च ॥४७॥ प्रेता उलुः ।
पूर्वजन्मनि भो वैय वय॑ ब्राह्मणसं भवाः 1 _अनाचाररताः सरवे ता यमगरहे गता; ॥४८॥ तत्र नानाविधा पूर्णा यातनां
दुःखदां पराम्‌ । सुक्त्वा परेताः कृतास्तेन यमेन साधुसत्तम ॥४९॥ अन्र शीतोष्णकायेषु नाना ददेषु सर्वदा । पतिता

2111<412002110824111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

शै. ८ अ, ३६ वि | 1 पान <
इ

दैवयोगन

दुःखसंयुक्ता भ्रमामो यशर तन्न ह ॥५.०॥ अघुना गन भक्षितुं त्वां समागनाः । त्वदनजपुण्येन जानिस्मरा
वामर ।॥१॥ मलमासवनस्यस्त्वं लारयास्मान्‌ दयानिध । गणरास्मृनिसंयुक्तः स्नानं कगेपि नित्यदा ॥५२॥ एकसनान-
मवं पुण्यं दहि वेदय षये नदा । अस्मभ्यं नन निःपापा गभिष्यामोऽपुनभवम्‌ ।५३॥ प्रनानां वचनं श्रुत्वा दर्षयुक्त;
हामोऽत्रवीत्‌ ! प्रतान्‌ दुःखयुलान वीय दयायुक्तः स्वभावनः ॥५.४।। शम उवाच । किं मया कियन प्रता मन्मामनर्व
शरनम्‌ । सानपाश्रं कृतं नित्यं गणङ्नस्म्निसंयुनम ॥५८।॥ गणनास्मरणस्यैव महिमा कन गण्यत । पुगणपु श्चुनं नस्मान्‌
वयः टणुन्‌ म हितम ॥८६॥ एकनामस्मनः पुण्यं ददामि स्लानसंभवम्‌ । नन षंधनरीनाश्च भविष्यथ न संडायः॥५.७॥
एवमुक्स्वा ददौ नभ्य एकस्नान भवं फलम्‌ । मलमास गणाय स्न्नियुक्त महामुन ।॥*८॥ नलस्तत्र ममायाना गाणा
थानसंयुनाः । प्रान गृष्य ययु: सते स्वादं गणप रनाः ॥५९॥ नत्र लवादरं दृष्ट्रा ब्रह्मभूता वभि } प्रताः पय
मष्टा दतेनकः मलटमासगम ॥६०॥ एषं नाना जना चिप्र सिद्धि प्राप्रा विराषनः दीह मान कनि नयां संख्यातुन
क्लमो श्यहम ॥३९॥ संश्तेपण मया लुभ्यं कथितं चगि शमम । मलमासभवं चिघ्रं श्रवणात्‌ स्वदायक्रम ॥६२॥
यः पटरुक्ाषयद्राऽपि श्णुयान स नमनं परम । इड्‌ भुक्न्वाऽख्विन्दान्‌ नागान स्वजनः परिवाग्तिः ॥*६॥

॥ ओमत श्रीमद पुपोष श्रीमन्मोद्रर महापुर अष्टम स्वेड धश्रवणचस्नि मनमाममाहातम्यवणनं नाम पंचत्रिज्ोदभ्यायः ॥

>><<
॥ श्रीगणन्ञाय नमः ॥ सन उवाच , प्रसरगाव सवमासानां कथयामि चग्ध्रिकम 1 गणङ़ाभक्िदं चित्रं यृणुध्वं मुनयः
परम्‌ ॥१॥ प्रातः स्नानं विधागैव गाणङ्ञा पंचक रनः । निन्य द्ादकामामषु म सवाथमवाप्नुयान्‌ ॥>॥ असाध्यं साधयन,
मन्यः पां यद्यपि दुमम। लमल द्वादशमासपु गणका पचक रतः ॥३|॥। अत्र न कथयिष्यामीनिहासं पृवसंभवम्‌।
श्रवणान पटनान नणां पावनं सर्वसिद्धिदम्‌ 1५1 नन्दो नाम महाराजो निषथयु घभूव ह । धमजीन्ता वदान्यश्च स्वधरमनिरनः
सदा ॥॥ दम्या युतः सोऽपि विचारमकरोन्‌ हृदि । चिनोकगमन रक्तो भविष्यामि कथं नरः ॥॥ नगदहधरो यस्तु

_~---~--------------~-^~-------~--------------------=--~--- "~~ ------------ =-= = ~

व 4 44 94

+ --~ -~-~ =

2।<८1120021108@2411811. 011

201<(110/021108@201112||.0111

श. ८ अ. ३६ पान द्रे
स दक दतत

स्वरफ़ागनियुला भवन्‌ । लया सस्य यदा घन्यमिह स शानिम मल्‌ ।5॥ णवं विषाय विप्रहा गौनमं ध ययौ चपः।
प्रणम्य ने पषटाभामं पथस्छ म्बरितावहम ॥८॥ स्ट स्वय. नग्दहधरः स्वाभिन्रिनोक्गः कथं भवत । नन्म कथय नत्व
करिष्यामि पपानधम्‌ ॥०॥ यर्म स्मय श्रावण नु प्रतिपदि शद्धपक्ष महारप | ध्रानः स्नात्वा स्वहञाग्वाक्तं कम निन्यान्मकं
खल्‌ 1१० नमे गाणत्ाक्क राजन पवक भक्तिसंयुतः । नियमन समापृर्य बनयुक्ता वन्नः ॥१२। भाषाह़ींम
सप्रासाप्यामाकास्यां गणप रमः! मंश्प गणनाथं च पृजञयद्रमनिमिनम्‌ ॥१८॥ द्वाद त्राष्मणाम्तच्च वग्यद्रदपाग्गान।
होम कुर्यात्‌ ददाना जपन्थन्रसमडामम ॥?३॥ वायन ब्रा्पणायेव प्रदात सबदि चरत्‌ | वः पृणाहृनिं करत्वा भाजयत्ताम्तु
पापसैः ॥१८॥ प्रनिपदि पुनः पृञ्य गणकं मवसिद्धिदम। सृवासिनीनिः संयुक्तान्‌ दविजान त्त्रीनिभ्न्‌ नाजगयत ॥२०॥
तकविश्ानिसम्प्याकानयण्ा सन््यपानिगान । दश्िणां विपुनः १ द्न्क्रा म्‌ पयत्तान्‌ विका धनः 1} या पिः य॑ नुकादीश्च
नानानकारकोस्नधा । प्रदयाऽऽल्म्य म सर्वान गृश्याशिषं विसजयन १५ मापम्कारं गणाध्यक्षं प्रदग्यात्‌ गुरव परम।
अन्यभ्यः शक्तिसायाण्याद्याहानानि दषः ॥१८॥ एवे कुर महीपा ज्ञानयुक्ता भविष्यसि । चिन्दागस्तशरा सव न्मम
मनसीप्सितम्‌ ॥१९॥ एवमृकत्वा महायामी गौनलमा विरराम ह । नस्ते प्रणिपत्यैव स्वह प्रययौ पुरा ॥२०॥ चकार
सर्दषर्मज्ञा नन! मणपमौ रनः । यधाविधि त्नं सुष्वय संचन्सरप्रमाणकम्‌ ॥२१॥ ननः स यागिवंद्यश्च तरभूत ज्ञानसंयुतः।
न्रिलोक्त्यां ममन डनक्ता भूपाला मरद्हग ¦ । २२} एवं नाना जना धिप्र बतं संवत्सरात्मकम्‌ । चक्तुस्त योगिवद्ाञ्च
अभूर्वुञानसंयुनाः ॥२२॥ मनप्सिनां प्रलमभ्थैव दुनमां सिद्धिखुत्तमाम्‌ । अन्‌ स्वानंदगाः सवं ब्रह्मभूता बभूविर्‌ ॥र९॥
नषां चगिवरिकं सर्वं मया वस्तुं न श्ाक्यन । अर्ननत्वात्‌ महाभाग संक्षेपण निरूपितम्‌ ।॥२९॥ गाणङ्ाप॑चकेस्थेव सेवने न
समर्थकाः ! किंचिन्नियमसंयुक्ता व्रत॑चक्ः पर्‌ नरा; ॥२६॥ नऽपि सिद्धि समासाद्य मनप्सितां खदा युताः | अति
गणपलोर तु गत्वा ब्रह्म परलभिरे ॥२०॥ शद्रः कश्चिद्‌ दृदत्कमो नान्ना वध्यो बभूव ह । पुत्रार्थ पमरयतो भूत्वा नानाकर्मपरो-
ऽभवत्‌ ॥२८॥ न भे संनतिं सोऽपि तनोऽतिदुःखसंयुत ¦ । प्रजगाम वनं घोरं तत्र विप्रान्‌ दुद र ॥२९॥ तन्‌ परणम्य
नदनाानष््‌ वणक । उप तसमा तम ॥९०॥ ला चिधितंम त ाणर
परम्‌। प्रणम्य तान्‌ समायातः स्वर हषखयुतः ॥३१॥ गाणहापचकरे पूण सेवितुं न वभूव दह्‌] समथः स ततो विप्र

2111<412002110824111211.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

= पान <४
3

~ 9 क 2 त.

खकार खन्पभावनः ॥३२॥ खात्वा गणपनेः पूजां चकार पार्थिवीं पराम्‌ 1 नाममंशरैः खयं निलयं ब्रह्मच्यैयुतोऽ भवत्‌ ॥३३॥
एकमुङ नियम संस्यशथचकार वनसुखमम्‌ ! समाप्य नदर पूर्ण गणेहाम भजन्सुदा ॥३४॥ द्विजानीनां स॒ शु्रषां चकोर
घमेसंयुनः । भिदिनन वदन्न कुटुंबं ममपोषयय्‌ ॥३५॥ ननः स्वल्पेन कालन पुरं कमे महामन । स्ञानयुकनं सरूप तं
दषटवाऽनि हिनाऽभवत्‌ ॥३६॥ क्रमपा पंख पुत्राश्च पुत्यम्तिस्नो ्रभूविर । द्रस्य स गणेकानं मन्यन स्म ममथकम्‌ ॥३५
अन स्वानवल्टाकंः स जगाम भायया युन: ! इड सुकन्वाऽखिन्दान्‌ मोगान्‌ः ब्रह्यभूभो वश्रूव ह ॥३८॥ एवं नाना जना विप
विचित्‌ कृत्वा व्रनान्मक्म्‌ । नियमं लिद्धिसंगुक्ना वभृवुः कतित ब्रव 1३९] उद्यापनं मया घोक्नं नद मवसंमनम्‌ ।
सवमामपु कन्ये मासान्मकनऽपि च ॥८०॥। वातुमास्यत्रन विप्र उन्यापनमिदं स्थम्‌ । मलमामव्रन तद्रदिदं कनन्य-

मा्राल्‌ (॥४१॥ सांबन्सरं वे सुरूपं कथिनं नै समासनः । पठनाच्छवणाचदं सर्वदं प्रभविष्यति ॥४२॥

।। ओन श्रीमद पुराणापनिपदि श्रीमन्मोद्रर मरहापुरात्र अष्टम बहे धृशरव्रणचसिनि संबत्स्नमाहात्म्यव्रणनं नाम पर्ध्िदोऽ्यायः |

"> > +€ €
॥ श्रीगणङाय नमः 1 शौन उवाच । वानुमास्य ब्रत ब्रहि गाणङरां सवदायकम्‌। न वृप्यामि कथां श्नन्वा नानाश्चयविवद्धि
नीम्‌ ॥2॥ मन उदाच अन्न त कथयिष्यामि पुरावनमवं पम्‌ । इतिहासं महासार श्रवणान्‌ मवदायकम ॥२॥ ब्रष्टदश्व

हनि व्याला ब्राह्मणः परमाधविन्‌ । नपायुका महानजाः शापानुग्रहण श्मः ॥३। नानानपःप्रभावणांऽनज्ञानं संबभूव
हृ । हृदि सस्य लतः साऽपि हामदमपराऽभवन्‌ ॥५ मोाऽहेत्रह्मणि संस्योऽमून्‌ अंन शन्यमय समुनिः । हांनिगुक्तः
सखभाकन सेम्थिना ब्रष्मविन्ममः ॥५॥ नस्याऽऽश्रम मदायागी विभांडः महमाऽऽ्गनः । नं प्रणम्य महाभागं पृपूज
मक्तिसंयुलः ॥६॥ विश्रांनं मुनिमुनत्यं स जगाद हषसेयुतः । विमां हं विनयतैव युक्ता वचनमुत्तमम्‌ ।9|| इट्दश्च उराच ।
निरार॑बमयं व्रह्म सदैकरूपधारकम्‌ । ध्यानुध्यानविङीनं यत्‌ नत्वमव न संद्रायः ॥८॥ महाभाग्यन दष्टा न्वं साक्चात्‌
यागीन्वरं परम्‌ । अधुना कृनकृत्याऽहं जानस्त पादयत्रानात्‌ ॥०॥ एवं नस्य वथः श्रुत्वा विभां डस्नखुदाच ह । योगयुक्तं

2111<412002110820111211.0111

201<110/021108@201112||.0111

। श-८ भ. ३ "ऋ 7 =-= ~ 7 "क
न र 4444444 24449444 कर 4

सपानिष्ठाऽमकं सश्र समाययुः | इद्रेण प्रपिता साचस्तपामेमाधमादगत्‌ ॥१४ रन्यगानादि चिदिमा माहनाय समृद्यना;।
अप्मरसस्मना पैयमहं धम्य स्थिनाऽनवम ।२८॥ ननाऽनि हटरसयुकताः जपः कामममन्विनाः । दाव भावकराश्नादै-
श्वदनैमा समपीडयन्‌ ॥२६॥ नना म विहलन्वाद् बाय पपात भूतन , नृणयुक्त सुसंनिन्नाऽगमं न्पकन्वा स्वमाश्रमम्‌ ॥१५
लनस्स्वप्मरसः स्वा अग्मुः स्वग महामन । अहं जाजरिक् विप्रम्मगमं नं ननाऽभवम्र ॥१८] नन संमानिनो
निस्सये नपा युन: । अब्दं गणनापम्य पूजन मक्तमादरात्‌ ॥१९॥ एक्षनिष्टनया स्वाभिक्षिन्यं भक्तिसमन्वितः!
ह्यकषस्वा देकेद्रकान. सथान गणकं भजसे कथम्‌ ॥>०॥ एषं षष्टो मया पोगी जाजलिः परमाधवित्‌ । मामुवाच दयायुक्त-
स्म्तऽहं कथयामि लु ॥२१।॥ जातश्च । गणङ्ञाघ्न परं ब्रम वदु पष्य महामन । ब्र्मणरपनि संज्ञं नं वदंति वदवा-
दिनः ॥२२॥ अहे पुरा सपानिष्ठाऽमवं निन्य महामुन । अन्यंननपमा मऽथद्‌ उ्याप्ं सर्वं चराचरम्‌ ॥२३॥ ननोऽक्स्मात्‌
ममायानमाश्रम मे मष्टामुनिः । सोमर नं प्रणम्याहमपूजं मक्तिसंयुनः 1२५] ननो मामन्रवीन्‌ विपो रोमशः
सविन्‌ सुनिः। दयायुक्तः स्वभावन महायोगीद्रवेदिनः ॥२॥ टोमस्र उवाच ! किं तपोनिष्टभावन साध्यं करतुम भीप्ससि ।
योग साधय नत्व स्वयं ब्रह्म भविष्यसि ॥२६॥ नपसा स्वमोगश्च लभ्यत मानवैः सदा । पुनः पननभावात्तन्नमत्तं
्रद्संयुनः ॥२५॥ एवं तस्य वचः श्चुत्वा नं प्रणस्य पुनञुनिम्‌ । अष्च्छं योगदं मार्ग विनयन समन्वितः ॥२८॥ केन
प्राण योगज्ञ लभ योम महासने । तं वदस्व करिष्यामि त्वच्ुष्योऽहे विधानतः ॥२०॥ रोमश उवाच । पुराऽहं कममयोगेन
मूकस्तपःसमन्विन; । प्रणम्य भक्त्या ब्रह्माणमप्च्छं सवदं वद ॥३०॥ ततस्तेन समाख्यातं सर्वसारं सुरांतिदम्‌ ।
गाणद्धं स्व॑मान्यं तत्‌ पुराणं संशरुनं मया ॥३१॥ श्रवणस्य च माात्म्याद्वाणीयुक्तोऽ मवं पुरा। ततो हषंसमायुक्तो
सुन विधिं नतो विसुम्‌ ॥३२॥ ततः .खमाभ्नमं गत्वा गणेहाकथित परम्‌ । गीताज्ञानं समाराध्य योगि्वदोऽभवं
मुदा ॥६३॥ नतो गणेश्वरं स्थाप्य स्वाश्रमे तं विधानतः । पूज्य ध्यानपरो भूत्वा तोषयामि स्म विध्रपम्‌ ॥३५॥ एकाक्षरजपा-

भ ॐ

2111<412002110820111211.0111

2।.८120021108@2411811. 011

मु 5. ह ~ ८ 34144411

सत्तः माः जात्वा गणनायकः 1 कातव्वैः प्रसन्नो ऽभूदाययो वरदः प्रसुः ॥३९॥ तमागत्‌ समालोकयोत्याय नत्वा गजाननम्‌ ।

पूरय नानाविधैः स्तात्रैः स्वुनोऽसतौ माशुवाच ह ॥३द॥ श्रीगणस उवाच । वरं छृणु महाभागेष्सिन मनसि लोमा) दास्यामि
तपसा तुष्टो भक्त्या न सुनिसत्तम ॥३अ} रोमज उवाच । गाणपत्यं कुरुष्व त्व मा ते भक ्मन्विनम्‌ 1 नान्यं याने
खरं नाथ भिध्या मायाश्रमात्मकम्‌ ॥३८॥ आयुष्य विषपुट दहि नन युक्नो निरनरम्‌ 1 भजिष्यामि गणान च तत
नः ॥३०] नना मामन्रवीहवा गणद्रो भक्नवन्सन्दः । गाणपत्यप्रि योऽत्यनं भविष्यसि स्वयं सुदा ॥८४०॥ कर्प कल्प च
त्रे सेम लयं गच्छनि नित्यदा 1 एवं क्रमण मवाणि यांनि नामानि नाकम्‌ ।४१॥ नदा द परिल्यञ्य मष्ोक आग-
मिष्यसि । नच्च मां भक्तनिभाचन भजिष्यमि न संशयः ।॥४२॥ यद्यदिच्छसि योगी न॒त्ततते सफलं सदा । भविष्यति
स्स: कार्थ प्रकदाऽहं भवामि न ॥४३॥ एवमुकत्वांऽनदेप्रऽम्पौ गणशो ब्रह्मनायकः । चखिन्नाऽ्दं ते समस्थाप्य नित्यपूजा-
परायण; ॥५९॥ ननो बहौ गन काल सुन मन्वंनरात्मके । मघवाऽन्यः ससुत्पन्नन्निटोकीराज्यकारकः ।|४५॥ विश्वकमाण-

किः ( ^ + क ~ 9 1 ह. 8

माय जगाद मघवा वचः । गहं म कुर ठाभादये नानाऽऽश्वय्रयुन परम्‌ ॥४६॥ वाटिकादिकमवे म नाग थं रचयस्व च ।
लंयनि विन्वकरम्पऽमौ चकार वुःस्संयुनः \॥४५॥ नथापि मघ्वा दांता न बभूव महाखुन । ननाश्चययुनानत्यमिव कुस
महामन ॥४८॥ विन्वकमा ननः श्वि्नः सस्मार गणनायकम्‌ । इद्र त्पक्ल्वाऽन्पद्वानां यदाप =वाकुनाऽ भवेत्‌ ५५

दाऽ म प नि दवदााऽन्यदवकायसिद्धय ॥: तऽद दैवयागनागम
कदाऽय गृष्टकाय नु गजाननः समाप्य माम्‌ । माचयिष्यनि दवहााऽन्पद सद्धय 1५० ननाभ्दं पं

हि 2 क वि धन्यं # न जन्मकमादि ५ = वरः ©

द्वेद्रसलतमम्‌ । मघवा पूज्य मां वाक्यं जगाद्‌ दषसेयुनः ॥५१॥ इ स्वाच! धन्यम्‌ दे त्वर्पादयुगदरोनान्‌ |
दि पसं मस्तकः विप्र पलाडाम्य घनं वदु ॥५२॥] नान उवाच । देहा नन्वररूपाऽयं पनिष्यनि न संशयः । न गदसं भूत
अमं कः प्रसमाचरस्‌ ॥३॥ श्ृष्टिसंबारणाधायाष्ण चावायनिवारणात्‌ । प्रं गहस्वरूपं तु पुरंदर धूतं मया ॥५४॥ एव
महिमाकण्य मासुवाच पुरदरः | कल्प नान्न: प्रणाक्षस्न भवतत नैव तामा ॥५८५॥ आज्ञां कृरु मदामाग त्वद

४ - ध विप्रहा नित्य (क 4 ४ £ ५, क रः त्वं ह
गृहमुत्तमम्‌ । कारपिप्यामि विप्रा न्न निन्य सुखी भव ॥५६॥ वयं चतुद प्राज्ञाऽभवन्‌ त्वह्ामनाराक्‌ । तदापि त

प । । [| ४ $ $ ¢ ‰ [| ४ | ५ [| क
क्विम्‌ ने दहं वदनि नन्वरम्‌ ॥५.5॥ श्ुल्वाऽ्हं मघवेनं नमवदं दषसंयुतः । इद्र क्रिंमां त्व वदसि श्रांनिदं योगनाहानम्‌।
॥५८॥ नटं इद समाटो्य कः आ्राम्येत्तत्र पंडिनः । यागाखनन संतुष्टोऽहं श्रमामि यदच्छया ॥५९॥ पिपीलिका

(र (1 ९.८ 9 ~~ क +. क~~ ~ १ 1 ~ ५.५.
८१ व द ~> --- ~+ ~~~ --

2।<८720021108@2411811. 011

201<110021108@201112||.0111

मवद नरः सुयुश्नसंलिलः । पर्दसंस्कारयोागनान्वमधश्ननकारकाः ॥६०॥ स न्व यज्ञफलं भोक्तुं जानोऽसि मध्रवाऽधुना ।
पतिष्यसि प्रदेव नशर का तन गनिवल्‌ ॥२९॥ एवसक्न्वा महायागी नोमष्राः श्वभ्र भावनः । ददौ जानिम्मर्त्वं तु मघ.
वन महायद्नाः ।।९२॥ मघवा समालोक्य श्रासयुकता वभव ह । प्रणस्य लाम साऽपि पप्रच्छ दितकारकम ।॥३॥
र उगच । जन्ममत्यहे नान वद्‌ सोगे परान्‌ परम । यन कामादिकं सव नारं गच्छति नत्प्षणान्‌ ||| वमद उवाच ।
गङ्गा ज नावन तता सोागमवाप्म्यसि । ब्रह्मणां ब्र्मरूपाऽये सदा शांनिपराग्रणः ॥६८॥ ब जवान । नामर््पधररं दवं
दम कि गणन्वरम्‌ । योगाकारं महाभाग उद नम्य महो महत्‌ ।६६॥ नोनर स्वा । यागरूपा गणकाऽयं यागप्राप्त्यध-
मादरान्‌ । नाममपघगो जाला मकनानां कीडनान्सुकः ॥६५॥ संपज्ातमयोा दष्टा मस्तकं गजवाचकम्‌ । असमज्ञातरूपं
नक्तपोर्योग गजाननः ।॥६८॥ सिददिश्रानिकरी साया बुद्धिर्रानिधरा मला } नाभ्यां क्रीडति व्रह्मा जग^स्ु ब्रह्मसु
प्रभा ॥६०॥ स्वसंदरन यपोगन दनि नस्य जायन । नन स्वानंदवासी स्न कथितः द्ाकरवादिनिः ॥७०॥ गणा; समृट्‌-
स्पा बाद्यानगदियोगनः। ब्रह्मकारा गणद्रानस्तवां स्वामी प्रकीनिनः ॥७१॥ एवसुक्त्वा महायोगी लोमदो मंत्रमा-
दिकान्‌ । षडक्षरं रणक्ास्तद्राष॑ विधिसमन्विनम्‌ ।७२॥ इद्र; परणम्य विप्रदाञ्ुवाच विनयान्वितः । बद शीघं गणस्य
दुनि ने कथं भवन्‌ ॥७३।॥ लोमक उवाच । दक्षिणायनरूपा सा रािरदेवी दिवौकसाम्‌ । रात्रौ कमाभिकारो न नराणां
भू निवासिनाम्‌ ।७२॥ नज्ज्ञात्वा दुःसख्सयुक्ना राचिर््रह्माणमावदत्‌ । सत्कमसंयुतां नाथ मां कुरुष्व पितामह ॥५५५॥
ननो ब्रह्मा ददौ तस्मै मत्रं षोडद्ावर्णकम्‌ 1 गणेरास्य ययौ सा तं प्रणम्य वनघुत्तमम्‌ ।\9६॥ ध्यात्वा हृदि गणाधीज्चं
ननाप लप उत्तमम्‌ 1 आषादयां पूणिमायां सा समारेम ततः परम्‌ ॥७७। कातिक्यां पूणिमायां तां परसन्नोऽभरद्रजाननः ।
आययौ वरदाना्षं रात्रि भक्तिनियंत्निनः ॥७८॥ समागतं गणाध्यक्षं सा विलोक्य ननाम तम्‌ । तुष्टाव विविषैः स्तोचरै-
अक्तिनन्नात्मष्तधरा ॥७९॥ तनः प्रसन्नतां यातो गणद्वास्ताखुवाच ह । वरान्‌ वरय राच्रे त्वं दास्यामि हृदि ते स्थितान्‌ ॥८०॥
रन्रिसनाच } भक्ि ते चरण नाथ देहि मेऽनन्यघर्मिणीम्‌ । सत्कर्मसंयुतां मां त्वं कुरुष्व रात्यपि प्रभो ॥८१॥ तस्यास्तद्वचनं
शयुत्वा तां जगाद गजाननः । भक्तिमेदीयपदे ते भविष्यति महामते ॥८२॥ आषाढी पणिमा्यं ४ । कार्तिकी परणिमांतगम्‌ ।
चातुमीस सिद्धिदं च भविष्यति सुधभमिणाम्‌ ॥८३॥) गाणेदापचकं सव्यं चातुमोस्य त्वदीयिके सवेसिद्धिसमायुक्ता भवि-

4 44 (24 न (240 -7
अ भ भ ८ 1.

(न 0 ऋः 72)
2
ऋ द ५.44 3 ५. द $ ५१८८

2।<८1120021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

कै. ८ अ, ३७ 0
प 92 7

ष्यसि न संदाय; ॥८४।। षण्मासे महाभागे भव सस्कर्मसंयुला । नाना वेषभियाऽस्यैलं सत्कमणः प्रतापनः ॥८५॥
बिवाहादिकमेवं ने समयेन -मविष्यति। अः्यन्नानाविधं क्म देवतोषं तथाऽस्तु च ॥८६॥ बातुमांस्यतरतेनैव मां नराः
पर्युपासते । सांवट्सरम्ष पुण्यं कमन पूर्णमावनः ॥८अ] एवमुक्षस्वांऽमदैषेऽसौ गणेको मकतषत्सलः । राच्रिसल पणिः
पत्येव हर्षयुक्ताऽभषत्‌ सदा ॥८८॥ अनस्त्वं दषराजेत्र चातुम।स्यत्रनं करु! योगयुक्तो महाभागो मविष्यमि न संहायः॥८०॥
एषमुकस्वा सर्र लं पृजिनस्नन चागमम्‌ । स्वस्याश्रमं गणेशानममजं भुनिससम 1०० इद्रस्ततः समाषट्य
विश्वकर्माणमादरात्‌ । अगाद न महाभागं गच्छ स्थे स्वगृह सुर ॥५१॥ विश्वमा ययौ स्थानं स्वकीयं
हर्षसंयुनः। अमजङ्गेणनाथं स विस्मिनः मन महामतिः ॥९२॥ ह्रो राज्यं विनिक्षिप्य देचयु बनगोऽभवत्‌ } भ्या्वा हदि
गणेश्षानमजपन मशरमुलमम्‌ ।॥०३॥ ानुमौस्यत्नं चक्र गणता पंखके रतः । नेन वम्र भावेण योगयुक्नो षव ह ।१४॥
चिलम परिन्यञ्य स चिलामणिनन्मयः मृन्वा स्वमृहमागत्य चकार राज्यसुत्तमम्‌ ॥०५॥ निरपः सवैनागपु सदा
किददरानन्पर; । बभृव राञ्यसंम्थाऽपि मद्रः परमा्विन्‌ ॥०६॥ निन्यत्रनं चक्रारासौ मरहद्रो भक्िसंमुनः । चानुमाम्य-
मवं विप्र मर्बमिद्िप्रदायक्रम्‌ ॥०७॥ सकन्दा मन्वंनरस्यं स्वराज्यं निहतकंटकम्‌ । अने स्वान॑दगोा भूत्वा व्रह्मभूना बभृव
ह ॥०८॥ जानसिस्वान । देवा; कर्मफलं सुकस्वा पनेनि भृसिमहत । स्वर्गेषु यन्‌ कूलं कम फलङ्ीनं मनं वुधैः ॥०५॥ इद्रः कथं
महाभाग चातुरमास्यवनोदवम्‌ । फल प्राप्य गणकाने ययाकंन वद पमा ॥१००॥ लोम ज्राच । न्वयाक्रतं जाजन्ट वाक्यं
लदव मवसंमनम । स्वगमृमौ फन कम निष्फलः जायत सदा ५१॥ पृथिव्यां मारन स्वेड समागत्य महामन । दवाः कुषनि
कर्माणि नानि सन्फलकानि नु ॥>॥ कमभृमौ कूम कम दधैचा दानधैनरैः । जंनुभिर्विविधैः सवः सफर संनवल. सदा
॥६॥ अनो वनं मुलू्यनमं कुर वित्रङायन्परः । चानुमाम्य मवं चिघ्रं गाणङापंचक्र रनः ॥४॥। गणङ्ाकरृपया मवं ज्ञास्यमि
नाच्र सशयः | अन नष्ीननां विप्र गमिष्यसि विद्राषनः ॥०५॥ जाजचिस्ते प्रणम्याऽप्वौ लोमा गुरुपुर्यकम । जगाम
स्वाश्रमं त्यकत्वा बह्वानदां महामतिः ॥६। घ्र ग्वा वरतं मुख्यं चकार भक्तिसंयुनः । चातुमास्य यधाङास््रयुक्नं पयः
प्रमश्षयन ॥9। समापन नहत सद्य; प्रसन्ना गणनायकः । आययौ जाजलि विप्रं बरवो भक्तवत्सलः ॥८॥ नमागनं
समालोक्य जाजलिः प्रणनाम हइ । पूज्य नम्प प्रतुष्टाव क्रत्वा करपुटं प्रसुम्‌ ॥९॥ जाजलिस्वाच । नमस्ते बह्मनाधाय

कर पप क्र ट स ९|> \ 724 ६
न, च्म 4.
5 ८८"

2111<412002110820111211.0111

20|<110/021108@201112||.0111

बह्धानद्ास्वसू्पिण । बह्वारवग्दान्र न गणज्ञाय नमो नमः ॥११ना खिद्रह्लाय महाविन्ननादानायर परात्मने । भक्तानां
अन्कनाधायामक्तानां विद्रकाण्णि ॥४१॥ परान्पर्क्ययैव सगुणाय बनुमुज्ञ । निगुणाय वपोर्योग छरंबाय नमा नम;
॥२८॥ चक्रलुहाय दवायैरूदंनाय महद्र । रेबाद्रगाय सर्वेषां माश्र पिग्र ममा नमः ॥६१३॥ स्दानेदवामिन नभ्यं मदा
म्बानेद नागिन । नानामायाप्रवादटाय मापिष्ाय नमा नमः ॥४। सिद्धिवुद्धिषन्‌ तुभ्यं सिद्धिवुद्धिमयायन। म
वेव उक्तिहीनाप म नमः ॥४५॥ दाय दानदाधैवर दुवदानवमर्दिन । सकवक्राराय सर्वेभ्यो हीनाय त नमा नमः ॥2३॥
सोगानां योगनाभादय श्रातीनां कांतिरूपिण । वर्मणां पतय नुभ्पे जिनामण नमो नमः॥2अ किं स्नौमिन्वां गणाय
यश्न बदा विलिन्मिर । धन्याऽहं सवनाः पदयामि न्वां यागरूपिणम॥१८॥ एवमुकन्वा गणनं ननाम मकि नावन; ।
नमुम्धाप्य गणक्षाना जगाद मकवन्मदः १९ भीररः उवाच ¦ न्वया कृनमिदे स्नोच्रं मवसिद्धिकां भषन्‌ । पठनां श्ण्वनां
निप्र मपि भक्तिजिव्नम ॥१२०। कराने बरहि मष्टाथाग दास्यामि मनमीप्िनान्‌ । नपा भक्तिमावन नष्टो व्रनन
निखिलम्‌ ॥२१॥ जअनिम्वाच । नव भक्ति स्थिगं दहि गाणपन्यपदपदाम्‌। योगङांनिकरीं नाथ नान्यं याचे गजानन
॥२२्‌] ओभिन्युकन्वा गणाधीरोऽनर्दध मुनिमन्तम । जाजचिस्नं प्रणम्यैव हरयु्तो अमूव ह ॥२६॥ एवं त्रनस्य माान्म्यं
विभांड कथिने मया । यनां योगिनां वंयोऽभवं योगपरायणः ॥२४॥ नदादि वार्षिकं विर चातुर्मास्यभवं बनम्‌ ! करोमि
गणपभ्रीत्ये बह्वाटरं समान्रितः ॥२५॥ त्वमप्यताषटदां विप्र व्रतं कुख महाद्रुनम्‌ । चातुमस्यि महायोगिव॑यः सद्यो
भविष्यसि ॥२६॥ एवमुक्त्वा ददो तस्मै मंन्नमष्टाक्षरं खनिः । सविधिं गणराजस्य विभांदाय महात्मने ॥१२॥

\। ओमिति श्रीमदास्थे पुरणोपनिवदिं श्रीमन्मोद्रले महापुराण अष्टमे खण्डे धूम्रवणैवरिते ष्वादुमौस्यमाहाल्ये विभांखंत्तोपदेदवर्णनं नाम सप्त्रिरोऽध्यायः }]

"न छ € €

2।<८/720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

~~~“
(न कव वयः प्प जै 2 ~ नै
छ -- ~~~ =-= र रर ब क "४.० च म क की ध गः १.० = अ ५ ००
व ~ --------- ५ द 0 1 "ननि न्म्य निव ~क क -न-"ा ह +~ "क » न * नको"
=-= ~+ न 40 कः - ५ णीः र
£“ ह) ५ =

„क + $+ क ~क ^ ^ + 8

॥ श्रीरगेद्याय नमः; ॥ विमांड उवाच । बह्यालदाचरित्रं म ब्रुहि योगीद्रसत्तम । बल्लदाः कर्थं नान्ना गणेदोऽभूच्छुभप्रदः
॥१॥ केनासौ स्थापिनो देवः पष्टीमामीप्यगाऽमवत्‌ । चरिघ्रं वदे योगीदा स्वैसिद्धिकरं परम्‌ ५ | जाजलिस्वाच ।
सिधुदेषो समाख्याना पटी नाम्नी पुरी पुरा । नच कलर्पाणनाश्चैको वैरो मेयुनोऽमवत्‌ ॥ द इंदुमती महाभागा
पत्नी लस्य सुरूपिणी । नसां पुत्रौऽमवतस्माद्यात्मे भक्तिसंयुतः ॥४॥ पुश्नस्यैकाददो नाम दिवस स चकार द ।
अलालो त्राह्पणैरक्नो भक्तिबिलसमन्विनः ।*॥ यह्ारो गणनाधस्य घ्यानयुक्नः सदाऽ भवत्‌ । रुधा तृषां न जानानि
-अक्तिभावात्‌ स्म निदयदा ॥8॥ माना पुच्नाय स्तन्यं तु ददौ दषेसमन्विना। कृत्वा स्मरणमत्यंनमनिविस्मितमानमा
॥ज। न रुरोद कदा बारस्तन्या्थं मुनिसत्तम । ननश्चचान्र पद्यां स जालना वैरयनंदनः ॥८।॥ पृथिव्या गणपं धृलिम्ं
कृत्वा महामतिः 1 धृल्योपचारकैस्ने स प्रजयामास भक्तितः ॥९॥ ननः पद्भयां गनि चक्र षष्ास्मे गणप रनः । अवदन्‌

#

स्वलिनां वाचं जय विते आदन्‌ ॥१०॥ ननः क्िंचिद्भत कान्द स वयस्यैः समन्वितः । पुपूज गणनाथं नं यत्र तच महीन
॥११॥ चान्टान्‌ संङिक्षपामाम मा खन्टं कुरुन धरिया: ! नारमत महासागाः खन्द गाणडाचिहिनम्‌ ॥ १२] मजध्वं गणपं
निल नेन सर्वं हिरव भवन्‌ । ततस्ते कादं चङ्कुगौणपल्पपरायणाः ॥१३। ननः कान गन किंचित्तत्र नाकभवं प्रम ।
विघ्नं भक्तिविधानार्यं ज्ञात्वा सोऽपि सुदुःन्विनः ॥*४॥ विचायं हृदि बराः म सुदा प्रामलमीपगम्‌ । पवनं वटयपृच्राऽपि
जगाम भक्तिकारणान्‌ ॥१५॥ नच्र सुंदररूपं स पाषाणं स्थाप्य वान्कैः । पुपूज वनजैः पचः फर; पुष्पैमजाननम्‌ ॥२६॥
िकानपूजनं कृत्वा गत्रौ स्वगृहमाययौ । सुकल्दा मुध्वाप बहाना गाणपत्याग्रणीमहान्‌ | पुनः प्रानः समन्धाय
चारकैः स जगाम ह । गणां भक्तिसंयुक्त्तैः पुपृज महामरुन ॥२८॥ ननो रोक्राः पुर संस्था वादान्‌ संनाख्य नान. जयुः।
असुक्न्वा निन्यमानेदाष्‌ कुचर गच्छथ बानकाः।*९. निङायामक्रमुक्तन कथ विष्टथ निन्दा चह्ानसगसंयुक्ता मा गच्छथ
कदाचन ॥२०॥। एवं क्ाध्समायुक्ना जना नगग्वासिनः। अलिश्चयन्‌ स्वपुच्रादींस्न नथापि वने ययुः ।॥२१॥ बह्यारमदिताः
मदे गणठाभजन रना: । नानाचदयुनास्त न गणज्ञमभजन परम्‌ ॥२२।। ननाऽनिक्राधसंयुक्नाः कल्पाणं प्रययुः क्रि ।
जनाः अं महविरय जगास भय्वर्जिना; ॥२३॥ नामय उः । हलो षारकान्‌ गद्य याति नित्यं वनानर्‌म्‌ । _उपापण-

क

समायुक्नान्‌ राच्रावागच्छति प्रमो २४ कृशानो बालका; सवे कृलास्नेन दुरात्मना । अद्य श्वो वा मरिष्यति स्वसु

र न्ठरण्छङसछडङदर
अ = 38
व 5 यी

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

सिक्षयाऽुना ॥२५॥ नानाप्यत्नवनोऽपि षयं म्व मामन । नाटयामः सुनान्‌ य्य नापि तवत व ॥ य
सद्रषनं शचुल्वा कल्याणः कोषसंयुलः । विस्य नान्‌. १ व त पिधिित्र धातुभी भी रजिन पगम ।
करोघयुरूनः स्वमावनः । जगाम भानसयामीप्ये ददश बालकान्‌ सुन ॥२८॥ तृणकाष्टा व न निधन
कृत्वा दवान्दयं श्वं स्थाप्य पृजापरापणान्‌ ॥*०॥ 1 पदद्तिणपदान्‌ नामकीननसंयुनान.। न्‌
पुराणवायकान, परान्‌ ॥३०॥ नानाछवकगन्‌ बडा गाणक्नान्‌ परमाथकान्‌ । बान व तु व
॥३१॥ लनो दंडन दवम्य देवान्य बमंज ह ] षरा बान्दा मयपाद्धप्राः पपल्ः सवना स यमसंनिभ ६1 नम्य
चानः हडाऽऽमनात्‌ । नियमस्थो महाभक्तस्नं जग्राह पिता सनम्‌ ॥३६॥ दहन नादृपामाम च हसंत्याग नन्पगे
देष्टात्‌ प्रसुस्राव रुधिरं सनो द्विज ॥३२॥ ० नथापि म गणक्चानं न जमो इदि स्थिनम्‌। सस्मार ) न
ओैटयजः परसुम्‌ ।॥३५॥ लनो दवं प्रगृष्यैव विद्ठेप गणनायकम्‌ । वृर्‌ पवननाग न वह्टीपाानधानयत्‌ ॥३६ नित्य
हस्नपदषु षेध हृदमव सः । नतस्तं करोषसंयुक्नो जगाद वैरयजोऽघमः 1351} कल्याण ना | ननि तवदविषथिनम्‌
दवपूजापरोऽसि वै ! नस्यं त्वं फलं शुरूयं स्व पुच महाद्लम्‌ ॥ २८) लोका. मां लज्जया ह) ना षदं व ज
अयकषस्कारिणं पुस मारयस्व महामन ॥३०॥ त्वया रण सवन १ व न : 1४१1 एवमुक्त्वा
नगरेषु तु ॥४०॥ अलो वेह परित्यज्य गच्छ विश्वं सुत । स तं सव शभ दवः क नि तिर ¦ कुज्ज एव च ।
महापापी जगाम नगरं पुन; ! गृहं समागनस्नच् विघ्रयुक्तो बभ्रूव ह 1४२ गल ४

सूश्छकीरसमायुक्तो वमभ्बूव सदसा सुने ॥४३॥ ननोऽनिखेदसंयुक्तो बभूव वैरयदृषकः । पत्ना न॑ नाष ष्ट्रा त
दुःखसंयुता ॥४८॥ पप्रच्छ तं पति सातुन स शश्नाव ता गिरम्‌ । मूकत्वाच्न स्वथ किचिल्रगाद्‌ दुःःखसंयुनः ।॥५०॥ ननः
जना जगस्नां ते नागरा भयसंयुताः । चरत्तांतं चनसंम्बूत बह्छालताडनात्मकम्‌ ॥8६॥ नतोऽतिदुःखसंयुक्ता सा जगाम वनं

जनैः । सुतं द्रष्टुं सती विप्र रुदर्तीदुभती परम्‌ ।।२७॥

| ओमिति श्रीमदत्यि पुराणोपनिषदिं ्रीमन्मौदरक महापुराणे अष्टमे संडे धूम्रवणेचप्ति कल्याणदुरौतिवणेनं नामाष्टत्िङोऽध्यायः ॥

[2222 ८-2-23 ८ £ ल्य
>>> 4. ध ० = थ ऽ ० +> र ट र द

ब्‌

2।.८1720021108@24111811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

2111<412002110820111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

क. ८ अ. ३९ पाले ९२

म-~र नन --------------------~-~------~~~---------~-~--- ररः

अविष्यति नराथैव पठन सण्वने मदा ॥२॥ य यमिच्छनि न नं तुं दास्याम्यनन संस्तुनः। अने सायुज्यदं म तै भावि स्नोत
विष्ठायनः।[२२॥ बदान उवाच । वष भक्तिः स्थिरां दहि संयम भाविनात्मनाम्‌ | त्वयि विसुखखभावानामनादर गजानन ॥ २9]
नान्यं फिचिद्‌ वरं याच दासोऽहं न विनायक । न्वदकविलयं निलय मां कुरुष्व विङ़राषतः ॥२८॥ नधनि तमथोवाच गणद्ो
भक्नवनसलः । न्वश्नामपृषकं नाम भविष्यत्यस्र म परम्‌ ॥२५॥ अच्रैवाहं सदा सर्वान व्ह्वारश्ा गणश्वरः | ग्प्ास्यामि
-भश्िनिसयुक्ता पालयिष्यामि योनिनः ॥३८॥ एवमुकनवांऽनदधऽमौ गणना ब्र्मनायकः । नच्च दुवानटयं चिच वभूव
नन्क्वणान्‌ सुन ॥३१॥ वष्टालष्रायुने रम्य दष्टा वह्टारतैदयकः । विन्मिनस्नं प्रणम्याऽऽ्दौ पूज(५ संदध मनः ॥३२॥ नत्र
पएजापचाराओ्च पनिना वै समेननः 1 शर्टाटस्य ननस्त तरैः पुजयामास वैदयजः ॥३३॥ नियमं नित्यजं परण कृत्वा ध्यानपरो-
ऽभवत्‌ । नत उन्धाय हर्षण ननाम गणनायकम्‌ ॥>८॥ दित्यक्ञानयुनः सथो बभृच परमाद्भुतः । खपरश्ांनिदीनः स बहाल
गणपपियः ॥३५॥ बनो माना समायाना न्टोकैस्नं सा दवष । विस्मिना नित्रणं दृष्टा सुक्तं दवालय स्थिनम्‌ ॥३६॥
घृत्तांने सन्सुसवाच्छत्या स नां पुनरुवाच ह ! गणङाद्रपिणं नातं न पदट्रयामि कदाचन ॥३अ] नाना जन्मसु म माना पिना
नानाविधोऽमवन्‌। नषु कषां धराम्यवाभिमानं नारणान्मक्म्‌ ॥२८॥ गच्छ त्वं स्वगृहे नाहं पुरो दुष्टस्य निशितम्‌ ।
यन दवाय भग्नं स दवं भक्रिनिखंडन ॥९॥ श्रुत्वा सा रोकसंयुक्ना खस्थानं तन आययौ । बह्छालस्तत्र विघेामभजत्‌
हषसेयुनः ॥४०॥ नेच्राकस्मात्‌ समाया ज्योनीरूपं विमानकम्‌ । नन वह्छमखवैदयस्तु जगाम गणनायकम्‌ ॥४१॥} विमांड
उवाच । कर्मणा यंच्रिता लोकाः श्युमाष्ुमपरायणाः । शुभाद्ुभ प्रकुर्वति कमेणा परेरिता पुनः ॥४२॥ तत्र योगी स बहाल;
स्वपरश्रमवर्मितः। कथं कल्पाणवेहयं तं द्रषिणं प्रदवह ह ।|४२॥ जाजङिस्वाच । योगिषु गणनाथस्य भक्ताः श्रेष्ठा मना वुधैः ।
नरपु बह्याल्वैदयोऽयं मक्तराजोऽमवत्परः ।\४४।॥ गणद्राभजने सक्ताः पूज्या मान्या निरंतरम्‌ । भक्तैस्तद्विपरीतास्ते व्याञ्या
ैरिममानकाः ॥४} अनो धद्ालवेरयस्तु पितरं पज्यमजसा । गणेङ्का्धं गणेशास्य निदकं सममत्सेयत्‌ ॥४६॥
विभांडक उवाच । कु यस्य महायोगिन्‌ गाणपत्यो भवेत्‌ कदा । तस्य व॑डासुवः.कोरिङ्कटस्योद्धारकारकः ।॥४७॥ अयं
कल्पाणवैरयस्य पुत्रः खानंदगोऽभयत्‌ । तदपि तस्य जनको माता भूमौ स्थितौ कथम्‌ ॥*८॥ अते तयोर्मतिशथाच्र कीदशी
संवभूव ह । कथां श्चुत्वा महाचित्रामार्थं मे हृदि स्थितम्‌ ॥४९॥ जाजिस्वाच । गाणपत्यः कृले जातः कुलोद्धाराथमादरात्‌ ।

2111<412002110824111211.0111

201|<(110/021108@201112||.0111

यत्नं करोनि येद्धिप नदा लस्य गनिमैवत्‌ ।॥५०॥ अथवा गणनार्थं स तदा गच्छेन्‌ महामन । उद्धारं कुलजानां वै मवत्‌
सथो न संदायः ॥५१॥ बष्छालश्नापरक्षाथं गणकास्तस्य भावगः ! अन्यजन्मनि चोद्धारं चकार स नयोः पुनः ॥५२॥ इद
बह्वालमाहाल्स्य कथितं न समासनः । मर्वमिद्धिपदं पूर्ण शृण्वन पठन भवन्‌ ॥५.३॥ न बल सदो ग्रषां वह्ानदास्
प्रकीनिता; । नषां स्वामी गणाधीश वह्टारडा इति स्मृतः 1० ५॥ त्वमपि बलस्ुखूयं नत्‌ कुरुष्व भक्तिसंयुतः । चातुमास्य-
मय चिन्न ब्टानकपरायणः ॥*५॥ नन योगयुनः पूर्णः प्रसदेन भविष्यसि । बर्टाटकास्य विहा नात्र काया विचारणा
॥५६॥ बह्ालन्वरमाहाल्म्यं यः श्णोनि नरोत्तमः । पटनि स महाभोगान्‌, मुक्त्वा ब्रह्ममयो भवत्‌ 1५9}

1} ओमिति श्रीमदान्त्ये पुराणोपनिपदि भ्रीमन्मौट्रट महापुराण अष्टम स्व धृखरवणचणि चातुमाम्यमाहयत्म्य बद्मलिश्वए्रणनं नामैकोनचत्यारिशोऽध्यायः ॥
£ ॐ = 2 क 3

॥ श्रीगणन्नाग्र नमः । मून उवाच । जाजलिस्नं विभां स ननो ददौ महामनुम्‌ । पंचाक्षरं गणङास्य विधियुक्तं विधान-
वित्‌ ॥१॥ मशनं प्राप्य महाभागो जाञजलराश्रम स्थिनः। बष्टालकषं समम्यच्य प्रतं चकार भक्तितः ॥२॥ गाणङापचकं
कृत्वा घ्याननिष्ठ बमूष ह | कानिक्षयां पूणिमायां तु पयो ब्ाटनायकः ॥३॥ नं टरा सहसोत्थाय विभांडः प्रणना-
ऽभवन्‌ । पृञ्य तुष्टाव विरहं नानास्नोश्रैः सुषिः ॥॥] नवः प्रसक्ननां याना बह्ाटशो महासुन । योगखांतियुनं
विप्रं कृत्वां ऽवधानगोऽमवल ॥५॥ नदादिगाणपवयख्च विभांडः प्रबभूव ह । बष्टारदापगो भूत्वा चार मनमग्निः ॥>॥
विभांदक उवाच ¦ कृन्ैवं योगङ्ांनिस्थाऽभवं सर्वैः सुवंदिनः। वृहृदन्ब कुरुष्व त्वं व्रतं गाणश्वरं परम्‌ ॥9! एवमुक्त्वा
ददौ नस्मै सुनि्मश्नं दहाक्षिरम्‌ । गणस्य महा्यागी विधियुक्तं महासुन ॥८॥ नं प्रणम्य ययौ स्थानं खकीर्य बृददश्वकः |
चातुमास्यव्रनं चक्र गाणड़ापचकं रनः ॥२॥ बृदृदश्वाय विपरश्यो ददौ योगे सुशांनिदम्‌ ! गणेश्वरं सोऽपि निलमभजद्रक्ति-
संयुनः ॥१०॥ अन्यां ख खणु विप्रहा चातुमांस्य भवां कथाम्‌ । विभांडरय च वीर्य यत्‌ पतिन भूमि्मडट ॥११॥ तद्य

2।.८120021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

श्व. ८ अ. ४० पान ९ ध्र

ग~~ ~ ---- =-= -=------------- ~ --------
--, -----_----- ----->---->-~---------- -- --------------------------

च वन संम्या हर्णी वृणसंयुनम्‌ । अमोधे नन्श्षणान्‌ माऽभृद्र्भवुक्ता महामुने ॥१२ नस्यां पुप्रोऽभवत्‌ माक्ताद्रह्य-
नजायुनः परः । नटन्दाट श्रंगधामी म करप्यश्चुगस्नतः स्मरन: ॥१३॥ नारदनाभ्यनुज्ञानो विभांडस्नं समानयन्‌ । स्वाश्रम
सवसस्कारान्‌ कारयामास विव्रपैः ॥१५। कदा नग्ष्युगं म नोमपादा दपोत्तमः। अप्मराभिः ममाद्य स्खपुर
त्वानयन्मुनिम्‌ ॥१५॥ अनाषृटि नव दुःखं जनानां बीश्य भूमिपः । म्बान्मजां प्रददौ नस्मै उांतां गुणयुनां पराम्‌ ॥१६॥
सथो वृष्टिः समुन्प्ला जनानां दुःस्वनार्टिनी । जातया विप्रपा रम हृषनिभरमानसः ॥१५। कदा स्वपिनरं विप्रा भायया
प्रजगाम इ) नत्वा विनां नत्रैव संम्थिनः मवनान्सुकः ॥१८॥ विनयन समायुक्तं पुच्रं दृषा नपायुनम्‌ । जगाद नं
मषटापागी विनांः व्रमसंयुतः ॥१९]॥। विभांड उवच । ब्रष्मणि ब्रह्मभूनो यो ब्राष्पणः परिकीनिनः। अनर्व पुच्र भावन
मव ब्राह्मण उत्तमः ।२०॥ एवमुक्न्वा ददौ नम्बर म॑स्ने गणपतेः शुभम्‌ । सिधि नै नमस्कृत्य पुच्रत्वं साधयत्‌ परम्‌
॥२१॥ शांतया मायया साधं चातुमास्यत्रन रनः । गाणद्धापंचकं मत्य ध्याननिष्ठो धथूव ह्‌ ॥२२॥ नित्यं योगपरौ
यूल्वा पाधयदेणनायक्म्‌ । करु यागद्रव्यं मां सनाय गणनायक ॥२३॥ व्रतमान्रण संतुष्टो ध्यानेन नपस प्रञुः |
ददौ याग गणाधीश ऋष्यञंगाय धीमन्‌ ॥२४॥ ननः स भार्यया सार्धं गाणपत्य बभूव ह । शांनियुक्तः स्व भावना-
ऽमजद्विप्रन्वरं सुदा । ।२॥ एतस्मि्नेनर नत्र न्टोमपादो छपोत्तमः । आययौ प्रापयामास विभांडं परीनिसंयुनः ॥२६॥
ऋष्यञंगं सुनायुक्तं प्राथयित्वा समानयन्‌ । स्वपुर्‌ न समास्थाप्य नदाज्ञावशगोऽभवत्‌ ॥२७॥ नित्यं सोऽपि गणाधीद्रा-
मभजष्टूपनाधकः । उपदिष्टः स्वजामात्रा चातुमास्यपरायणः ॥२८॥ अने जगाम विदशां राजा धर्मशरनां वरः । एवं नाना
जना विप्र जनन सिद्धिमाययुः ॥२९॥ नच्र न॑ऽहं कनि नुया वक्तु रक्तो न सर्वदा । चातुर्मास्यसमं सुख्यं व्रतं त्रैव
विनिश्चितम्‌ ॥३०॥ एकः कैवर्नकः कोऽपि नान्ना नादकरः स्खनः । स कदाचित्‌ द्विजान्‌ दषा पणतोऽभून्‌ महासुने ॥३१॥
चातुमोस्यवने संस्थान्‌ दृष्ठ पपन्छ भक्तितः । कीदशं बतखुरख्यं मे ब्रूत विवर दरसुख्यकाः ॥६२।॥ तस्ते विनत दष्टा
कथयामासुरादरात्‌ । बनं गाणेश्वरं मुख्यं सविधि खुनिसत्तम ॥६३॥ श्ुत्वाऽऽनम्य स तान्‌ विप्रान्‌ ययौ स्वगरहमादरात्‌ |
चातुमास्यत्रने स्नात्वा चक्रे गणदाददोनम्‌ ॥३४॥ मजने घटिकामात्रं ततः स कायैकारकः ! वभूव निंदयन्‌ देहं गणे
भक्तिवजिनम्‌ ।३५॥ तनः कदाचिन्‌ मानेस्थं कायौ्थं वनगोचरम्‌ । तत्र त॑ भक्षितुं याता वनस्था ददा राक्षसाः ॥ ३६॥

व

सु. पु. १३ श धत

2।<८1120021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

शै. ८ अ. ७* पान ९६
प ++ ++ ४4444 मः

स गणक्ञ भयोद्धिष्टः सस्मार हृदि सर्वपम्‌ । गाक्चमास्तम्य साक्तिध्यमाजग्रुमक्लणाधिनः ॥२५) दष्रा स जलमादाय
गणेक्षाय नमो इति । मंच्रसुखाय नान्‌ वुष्टान सिच भयसंकुः्ः ।॥३८॥ रणद्रानाममेच्रण मंत्रिनन जनन त) सृष्टा
आानिस्मग जाना रंस्वुस्तं प्रणम्य नु ॥३०॥ ऊचुः प्रांजलया भूत्वा नादक्ररं महासुन । राक्षसा दुःखसंयुक्तास्तं प्रणस्य
दयायुनम्‌ ॥४०॥ रश्नमा उचुः । बयं ब्राद्मणज्ानिस्था पृवजन्मनि शद्रज । नस्राचारविहीनाश्चाभवाम स्म निरनरम्‌ ॥५॥
यथच्छं विषय सक्ता सरला यमगृष गनाः) यमन विवियष्वव निक्षिपा नरकषु च ॥४२॥ सुक्त्वा पापभवं वुःखं गश्नमा
मानदायक । जानाः क्षुधासमाविष्टा श्रमामा यशर नघ्र तु ।*३॥ द्वैवयागन न माधो दकानं भाग्यगौरवात्‌ । प्राप्न
जलपानन वये जानिस्मगः करता: 1 अघुना नारयाम्मां स्नव छरणं न्वां समागतान । ददि पुण्यं महाभाग गणका
कीनन भवम्‌ ।८1 एवं नधा नादकरा क्वः श्रुत्वा दमायुनः। ज्रास्वा माहान्म्यमुरूयं नायुवाच नामसंभवम्‌ ॥४६॥
नुक उषाय । गणङहाकीननस्यैव पुण्यं वकु न उद्यन्‌ 1 कथिने गुरुभिः पूवं व्राह्म्णस्तत्वक्राविदः ॥४५॥ अना
रक्षसजानिम्या वचः श्रुणु म हिनम्‌ । चातुमास्य मया निन्य कीननं क्रियने परम्‌ ।॥४८॥ गकनाञ्ना भवे पुप्यं दाम्यामि
दयया युतः । चानुमरौस्य क्रलस्यापि कीतनसम्य न संढायः ॥४९॥ नन बधनङहीनाश्च भविष्यथ विचक्षणाः । एवमुक्त्वा
ददौ नभ्य: पुष्यं नामैकसंनवम “० दत्त पुण्य समायानाम्नश्न गाणङ्ादृनकाः । नान्‌ गृ निजन्दाकं नऽभवने गना
मरन ॥१।॥ गणन्वरं नच्च दष्टा व्र्मभूना चथुतिर । एवं ततस्य माहान्म्यं कथन नैव हाक्यन ॥५२॥ चानुमास्यमवं
सिश्रं सग्निं कथितं मया | संक्षपण महाविप्र युक्तिमुक्तिफन्यप्रदम्‌ ॥६।॥ श्रूणुयाच्छराकयश्स्नु पटद्रावसर्मान्वनः।
साऽपि वरमफनरं रग्ध्वा मनमप्षिनमाप्लुयाव्‌ ॥५५॥

।॥ ओमिन शओ्रीमदास्वि पृणभोपनपदि शीमन्मौद्रर महापुराण अष्टम स्वंड धृप्रवरतच््न चानुमाम्यत्रनमाटात्म्यनरूपणं नाम चन्वाग्छिर्ध्यायः ॥

^> ८ <<.

+ ^~ ~~ ---- ~~ --- ~~. ~ˆ ~ - -------~----------------------- ----~-----~--------~---------- ------ ------ =-= ~ ---~

2।<८1720021108@24111811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

स्य. ८ अ, छट पान्‌ ९७
4 44444 4-4-44 4-44-43 4 9

॥ श्रीगणजाय नमः । तोन उवाच । गपाङ़ानाममादान्म्यं चद म॒ करुणानिध । एकनामभवनैव पुण्यन दङा चोदनाः 1१
सन उराच । गणज्ञनाममाहान्म्यं कथिनु काऽदति प्रभा । अपारं वेदवादपु कथिनं वदवादिभिः ॥२॥ अच्रनिदामकं वश्य
सरकसिद्धिप्रदं परम । श्रवपातं पटरनाचापि नरभ्या नात्र संजयः ॥३॥ जरन्कारग्ति स्याता व्राणा व्रह्मवित्तमः।
अपारनपसा युक्तः जापानुग्ररक्रागकः ॥५॥ नमाययौ महाभागः पुत्रस्तस्य महान्मनः। आसिकः पुण्यलीनश्च प्रणनाम
कनां जटिः 1॥ सकचायामुन्सुकस्नच्राकवाम रपममन्विनः | यागद्रि पिनरं साऽपि कदा जगाद विप्रप |२। जग्तिक उवाच ।
अनम्रजययज्ञष्डं ग॑श्षन्वा पल्ननात्तमान्‌ । समायाता महानाग वदना पदस्य न ॥9| नन्र सपगणानभ्रौ मरनांश्च
भृडापीटिनान । नान षट त्रामसंगुक्ताऽ भवं परमपावन ॥८॥ संसारं ुःम्बदुं वीक्ष्य नं नच्छामि महापरुन ) अनः सुश्ांनिदं
मार दद योमप्रदायक्म्‌ (> एद पुञ्चव्रचः श्रुल्ता इष्युक्ता महासुनिः । जरन्कारुजगदद वचनं यागः भाविनम्‌ |; °|
जरत्कारम्बाच । ब्रह्मान विना पृच्र तानिरनैव प्रनञ्यत । नानात्र्मसु संस्यशचाह्नपाणादिषु मानद ॥११॥ रांनिभ्य; रानि
पण ब्रह्म वद्रकाडकरम्‌ । ब्रह्मणस्पनिसंज्ञं नं भजस्त्र विधिखंयुनः ॥ १२ श्चुत्वा विप्रस्नमास्नीका जगाद नपमा युतः

कथं गणभ्वरं नान श्रषठं कदा त्रुवति चे ॥१अ। नामरूपधरा भूत्वा ब्रह्मणस्पनिदाचकः। फयं बभूव दहो वद नस्य
स्वरूपकम्‌ ॥१८॥ जर्करस्वाच । मम्ब गणपानुख् ससुहा ब्रह्मरूपिणः । ब्राह्यांनरैक भावारूयास्नषां स्वामी गणश्वरः ॥१५॥
संप्रज्ञानमया देदोऽसंप्रज्ञानमयं शिरः । गजरूपं नयार्योग दहधारी गजानन; ॥१६॥ अक्ञानसंयुनान्यादौ भूनानि
विविधानि तु । नभ्य ज्ञानपदानाथ दहृधारी बभ्रूव ह ॥१अ खसंवय्यन यागेन दहौन नस्य जायन । यागिनां तन विघरेदो
निजलोकनिवासक्रम्‌ ॥१८॥ मिद्धिश्बयरूपा मा भ्रांनिदा सननं मना । वुद्धिरनिधरा प्रोक्ता पंचचित्तस्वरूपिणी ॥१९॥
नयोः स्वामी गणापधीराः खन्न चित्तसिद्धिगः । मायाभ्यां योगरूपोऽयं तदाकार; परात्परः ॥२०॥ अच्र न कथयिष्यामि
पुराननं मद्भुतम्‌ । इनिदासं गणकस्य नाममादात्म्यसंयुनम्‌ ॥२१॥ त्वां मातुजैठरं संस्थं पत्यज्याहं तु निशनः । योगार्थ
योगनिपुण कौडिण्यं संगनोऽभवम्‌ ॥२२॥ स्थावरे नगरं सोऽपि गाणपव्याग्रणीमंहान्‌ ) चितामणि गणेरानमभमजद दूवंधा
मदा ॥२६३॥ मां दृष्टा दषसयुक्ता जगाद स्वागतं सुन । जरत्कारो निषीद त्वं तापसोग्र महामते ॥२४॥ एवमाभाष्य मां
विप्रः कृत्वाऽऽनिथयं यथाविधि । पप्रच्छ कि महाविप्र वदेच्छसि श्ुमपदम्‌ ॥२५॥ कौडिण्यस्य

व 3

2।.८1720021108@2411811. 011

2011<110/021108@201112||.0111

लमर्ववम्‌ | नान श्रमणसंयुक्तो भ्रमामि एपिवीनन ॥२६॥ नानानपोयुनो नाय न शांनिमलभं करदा । नवाश्रममनो यानो
वद्‌ शांनिं सुरांनिद ॥२अ। सदिण्य उवाच । गणकं मज भावन नदा शांतिमचाप्स्यसि । नान्यधा त्वे जरत्कारो श्रमयुक्तो
भविष्यसि ।२८॥ एवं चस्य वचः श्युत्वा पुनस्नमहमन्रुवम । नामरूपधर देवं कथं वदमि शहांनिदम्‌ ॥*०॥ ननो मामत्रवीत्‌
सोऽपि दयायुक्तः स्वभावनः । शृणु पुग भवं चिच्रभिनिदासं वदाम्यष्म्‌ ३० अह योगाथमत्यंनमङ्किरय नपमा युनः।
नाविदं नं बनो दवं ब्रा्माणं संगनोऽभवम ॥३२॥ नं प्रणम्य महाभाग योगश्ांतिप्रदायकम । अदं योगाधमन्यैनमङ्धिदयं
मपसा युतः ॥३२ ब्रह्मोवाच । गणेष्ां मज भावन ननः श्रांतिमवाप्स्यमि । गच्छ म्यावरसंज्ञ न्वं पुर चिनामणि मज
॥२२॥ चंचन्दं वित्तमास््यानं स्थिरं यश्च बभूव इ । नन स्यावग्संज्ञं नन्‌ क्षत्रे नान्ना मया कनम्‌ 13५ पंचचित्तप्रकारो म नखर
विलामणिः प्रमु | म्थापिनोऽभून्‌ मया पूर्य साक्नाच्छांनिप्रदायकः।॥३५॥ खषटयादौ तपसा नच्र मया संराधिनाऽभवन.। नस्य
वप्रमावपा योगिषरथाऽभवं मुदा ॥३६१। एवं नस्य वचः श्रुन्वा पुनस्तमहमत्रवम्‌ । नामरूपधगे नाध तिद; कथमंजमा
॥३अ/ सनो मामब्रवीद्रष्पा हर्षयुक्तन चनमा । गणानां पनि भावन स्थितोऽयं नामधारकः ॥३८॥ ददा जगन्मयरनम्य गजाच्त्यं
अज्म मस्नकम्‌ । नयोयगि स्वरूपस्थो बभूव भक्तकारणान्‌ ॥३०९॥ स्वानेदो नगरं यम्य सिद्धिवुद्धिः पिय मन । नक्नलाभौ
सुतौ पोल मृपको वाहनं गथा ।४०।॥ एवं नानाविधानीह ब्र्माक्राराणि नस्य वै । सृषदञ्च ननः प्राक्ता वदपु ब्रह्मणस्पतिः
॥४१॥ मायामाडयुनान्यादौ विश्वानि मुनिमत्तम । ब्रह्माणि योागदाना्थं नभ्या दहघरऽभवन्‌ ॥४२॥ स्वच्छया दहृधारी
म स्वच्छया मायया युगः । स्वच्छया यागरूपाऽयं विनायकम्ननः स्वः ॥४३॥ नाग्विचप्रादिसंयुक्तो ददस्नस्य महान्मनः।
नद्रजिलो षे वियत सागदहधराऽभवत्‌ ॥४६।। अत्र न कथयिष्यामि चनिष्टासं पुगननम्‌ । भ्रद्येडिनाऽमरर्षीणां
संवादं भषं महान ।॥४॥

# 1
ष्य

॥ ओमि श्रीमदन्यि पुतणोपनिषद्‌ श्रीमन्मोद्रर महापुराण अष्टम स्वदे धृम्रवणचरिनि कदिण्यग्रह्मसमागमो नामेक्रचत्वारिाऽध्यायः ॥

“> <€

म न प ग श ग द अ क द कु प 0 न 3-4-96. धा क द

14 1-८-८१. क

2।.८1720021108@2411811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

त ~

स क 444
॥ नीगणठाय नमः ॥ दिष्य स्वाच । अङो गणेङामाहात्म्यमद्रनं संश्रुतं मया । म्रमंडिनो वद त्वत्तो देवर्षीणां वचो मिधः
॥१॥ ग्रक्षवाच । एकदा मुनयः सर्द न विषा परम्प्रम्‌ | ममाययुषिधासारं संडायम्यापनुत्तय ।॥>॥ प्रणस्य न्ाक्रधानारं
जगुः स्थे सुहपिताः । सुनयः कदयपाया मां दवेदरमूनिमुर््यकतैः ॥३॥ देवप उचुः । मर्वपूज्यो गणक्ाध्य मर्वादिप्ल्य एव
मः । नामरूपधगं निन्या बऋष्पणम्पनिवाचकः ॥४॥ वदेषु कथिनं व्र्मन्‌ ब्रम व्रह्ते कवनम्‌ । नच्र मागुण्यनेर्मुण्यं विव
न कदाचन ।1 दृषधामी गणङानो वदु त्रह्मणम्पनिः । अनः संञयस्युक्ताः प्रष्टु त्वां ममुपागनाः॥२॥ न्वं साक्षा-
पोागिवेयश्च सर्वेषां प्रपिनामहः । डिभि संदायक्तं नाधानु भवेन वदात्मना ।| ज। जस्या । नां वचनमाक्रण्य ब्रह्मा चिनातुगे-
ऽभवम्‌ । न फिथिद्वदं नश्न माहयुक्ताऽषटमेजसा ॥८॥ म्ेस्वैः संयुनो दधा अगमं कडा पुरा | न॑ प्रणम्य महाभागा
हयटच्छत्‌ संरायं परम्‌ ।५॥ विष्णुः ख्दम्रमायुक्तो चभ तेव नवरुत्तरम्‌ । वैः सार्ध शंकरं सोऽपि जगाम ज्ञानसिद्धय ॥ १०||
प्रणस्य गिग्जिनाथ जगाद्‌ सहाप परम्‌ । तच्छत्वा शाकफरस्तन्न रिशथय कलुमक्चमः ॥१९॥ हिवस्तान्‌ प्रत्युवाच वचनं
सुखदायकम्‌ । श्वशुडिने च स्बयुरं वित्त स्त्वा गणाश्वरम्‌ 1१२॥ श्रीशिक उत्राच । आदिमध्यावसरानपु श्ष्ंडी सुनिपुंगवः।
निष्ठनि स्वभावजा यरं दिनकारकः ।१३॥ गणेकरानाममाहातम्ं सं कथयिष्यनि । जानानि नात्र संदहो नान्ना
सिद्धश्वरोऽभवम्‌ ।॥१४॥ ननस्तेन समायुक्ना जगखुर्देवषेमो सुन । श्रदडिनं महाभागममलाश्रमसंस्थितम्‌ ॥१५॥ त॑ प्रणम्य
महात्मानं स्थिनाः सर्व सुरषयः। स नान्‌ पूज्य जगाददं वचनं हिनकारकम्‌ ।१६॥ भरयंडधुवाच । धन्यं म जन्मकर्मादि येन
वो ददान महत्‌ । धां वदन वाक्यं मां किमर्धमागताः पराः ॥ १७॥ साक्षाद्गणपत; सवं विभूतिपदधारकाः । यूयं गणेदा
सामान्याः पावनां समागताः ।१८॥ शरदोडिवचनं श्चन्वा जगाद शंकरो वचः । परणम्य तं महाभागं योगीद्राणां गरेः
गुरूम्‌ ॥१९॥ श्रीशंकर उवाच । गणेरास्य महत्तत्त्वं परिष्रण महामने । त्वं जानासि न सेवेहः साक्लाच्छंडाधरो भवान्‌ ॥२०॥
अनः सदायसंयुक्ता वर्यं सर्वे समागता; । तं तेऽ शण वक्ष्यामि श्रांतिदायकखुत्तमम्‌ ॥२१॥। नामरूपधरो निलय; कर्थं
विगेश्वरोऽमवत्‌ । ब्रह्मणस्पनिसंज्ञसतु वेदवादेषु योगिप ॥२२॥ तेषां वचनमाकण्य तान्‌ जगाद महासनिः \ र्ंडी
सर्वसारज्ञो गाणयत्याग्रणीर्महान्‌ ।९३॥ भरेडरुबाच । गः दाक्तिः सूर्य अः प्रोक्ते णो विष्णुरः रिवः स्मरत; 1 तेषां सामी
गणेशानस्तनाऽय ब्रह्मणस्पतिः ॥२४॥ गणाः समूहवाच्याञ्च बाद्यांतरैकभावतः। तेषां खामी गणेद्ानस्तनाय जह्मणस्पतिः

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

पाने ६००
4-444-44 44444244 44 44470061 -9

१ ~

॥२५॥ गे शोध अविवोधस्यो णः स्वानंदो निश्रसिक्रम्‌ । तेषां स्वामी गणेङानस्नेनाऽगं ब्रह्मणस्पतिः ॥२२३॥ विश्वानि
ग प्रसूनानि ब्रह्माणि ण गतानि तु । नां स्वामी गणजानस्ननाऽगं ब्रह्मणस्पतिः ॥२ एवं नानाधसंयुक्तं नाम नस्य मदा.
त्मनः । नप्वयान्‌ दवविप्राद्याः कनि त्रयां न उक्यन ॥२८॥ चित्तरूपा महामाया पंचधा परिकीतिना । मा बुद्धिभ्नानिं
तन्न सिद्धिमाया पग स्टता ॥२९॥ नाभ्यां नानाविवान्याद्‌ौ चकार खन्टनाथेतः 1 विश्वानि मोहृयुक्तानि ब्रह्माणि व्रह्मण-
स्पतिः ॥३०॥ तां मार्मिनाञाध य्रागदानाधमादरान्‌ 1 नामम्रपधगा जानो गणशो गणव्रह्ुभः ॥३१॥ अन्सत्ताममायुक्त
नाम नस्य सुरषयः। कर्थं नाञदिनाङादि सदाम्तत्र सवनयन ।॥३२्‌ अध रूपं प्रवश््याभि गणरास्य सुखप्रदम्‌ । यन
संशयरीनास्नं भजिष्यय निरंतरम्‌ ॥३६३॥ समष्िव्यषिर्पास्य कुभस्वन महान्मनः। त्रयी च्रिनत्रर्पा नु गुंडा नुरीय
वाचका ।॥३४॥ भ्रमाव गणज्ञम्पाधमौ विद्ुगनराकरतिः । ददी दनः मद्वैकस्नु बाधो जटठरवाचकः ॥३५॥ मास्यं करणात्मकं
लस्य हम्नाश्च न्वथकाचक्नाः | मायामायिक्रस््पौ त्रै पादौ गणपनः स्षुनौ ॥३३॥ एषां संयोगरूपाख्या दहस्स्य सुरर्षयः
स्वसंवद्यान्मकः प्राक्ता यागिभिस्नखदहिनिः ॥३५॥ अधिमानन शुटयन्दादपामयागवाचकः । दहा दहथरस्याऽपि
गणद्रास्य विचक्षणाः ॥३८॥ संपारायानयार्योग ददधामी गजाननः | बभूत योगदानार्भं जगब्या व्रह्मभ्य; पर |॥३०॥ विष्वं
कंठादधस्नस्प जिग व्रह्म गजान्मकम्‌ । नयार्योग गणडाना ददघ्रारी वभूव च 1४०॥ एवं नानावेमावन ध्यायन याभिना-
ऽमन्दाः । शं सणपनः प्राज्ञा मायामोहविकवजिनाः ॥४॥ काञ्दाधमत्तया युक्तं वपुस्तस्य विराजनि | नारानारादिमवेश्च
दर्जन मन्मयं नधा ॥४२॥ एनत्‌. सव ममाच््पा्तं नामरूपरहम्पकम्‌ । गणकस्य महाभागा यथा सुद्र मापिनम्‌ ॥५३॥
गणानि सकरखम्का ब्रह्मभूता भवल्नरः | द्विवारं चद्रेगठानः तम्र्णी नाऽत्र संञायः ॥४४॥ गणानि सक्रचप्वा यम्तिष्ठति
नगात्तमः | जगद्रश्पयुनस्नन सस्ता गणनायकः 121 अना गणड़ानाज्नश्च स्मरणं न करानि यः| म दुरात्मा परि्याज्य-
शांहारानां जिसमणिः ॥४३॥ गणङानमनं क्रत्वा नरम्निषठति या सुदि ] नन नानाविगै विन्वं ब्रह्म संनमिन॑ भवन्‌ ॥५१॥
गणञार्पे संभ्यान धनं यन महान्मना। जगद्रष्मगुता यागा ध्यानम्नन न संशयः ॥४८॥ गणङ्ामृनिन्न्पं तु दषं यन
सुरपयः । नानान्रष्र तथा विन्वं दृष्टं साऽपि गजाननः ॥४९॥ अननानि महाभागा दिष्बानि ब्रह्मक्राणि नु । नवां नु पूजनं
कन भवदानन्यनावनः ॥.०॥ ननः सुभ भावाय नषा यागमयः प्रः । नासरूपथसा दुंहिवभूव भक्तिलालमः ॥५१॥

44444444 44444444 4४

2।<८1720021108@2411811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

श्वै. ८ अ. ४३ पानं ६४१
3444 44544444 >+ + +++ ++

मस्य पएूजादिमावन परजिन मर्वबमंजमा । जगद्रष्म न संदह विविधं शनिरूपकम्‌ ॥५२॥ इदं मवं समाख्यानं रहस्यं
गणपस्य ख | नामरूपात्मकं पूर्ण संक्चपण सुरषयः॥“३।॥ भजध्वं ने विकाघण स्वसंङायवजिनाः । ननैव क्रलक्रुल्याश्च
भविष्यथ सुरषयः ॥५७॥ एवमुक्न्वा महायोगी विग्यम मरामुन । भ्रा मवमारक्ञा रजानन इवापरः; ॥“५॥
॥ आमि प्रमदाय पुरायोपनपनद श्रीमन्मौद्रर महापुर अष्टम व्यद युश्रवणचग्नि गणञनाम्रमादात्म्यक्यनं नाम द्िचत्या्टऽध्यायः ॥
“> > <€

॥ श्रीगणङाय नमः ॥ देवव उचुः । एताष्कां गणङ्ाम्य माहान्म्यं मुनिसत्तम । दरठानम्मरणाशं तु मवसिद्धि प्रदायकम्‌ ॥१॥
जना गचान्वरस्यैव ददाने नामकीननम 1 सक्र कुवनि विप्रहाऽथ वाऽधिकं न संहायः॥>॥ न सर्वे सुखरसंयुत्ता सुक्त्वा
भोगान्‌ मनारनान 1 ब्रह्मभूना न जायन षद नश्रापि कारणम्‌ ।३॥ श्रगडधुवाच । अविन्वासन नषां तु फलमध्र मनं भवत्‌।
अभक्त्या पादसंभून इनन श्चिपदं सथा ॥४। अनः संपृणभावन फन्धहीना जनाः किल | न प्रा्वति पुण्यं न सवास
प्रफीनिनम्‌ ॥*।। अन्यच श्ुणुन पराज्ञः पुण्यं पापं समं सनम्‌। षलन नजसा भावैः राखरप्वच्र न संङायः ॥९॥ यथा गणरा-
नान्न कीर्मन पुण्यमुत्तमम्‌ । नधा निदादिजं पापमतुलं जायन किल 19 यधा जना भजने नं बाद्यभावपरायणाः।
नुधा न नसय निंदां बै कुन पडयन प्रियाः ८1 अन्यच कथयिष्यामि संहायस्यापनुत्तये । उद्टुघनादिज पापं मानाच्छतयुर्णं
भवन्‌ ॥०॥ ज्ञात्वा गणश्वरं स्वे कुर्वन्युष्टंघनं सदा । नेन भोगविहीनास्न गच्छनि नरक किट ॥१०॥ नानाविघ्रसमायुक्ता

जन्मजन्मसु न जनाः । भवनि नाऽच्र संदष्ो गणरो्घनन च ॥११॥ गणहामानजं पुण्यं खल्पं कि; सुखदं भवत्‌। उटुघन-
घटेतैव हनं मदमिव पियाः ॥१२॥ यथा विस्म्ति भावन विष्डरनो गणनायकः । विधेयेज्ञे भवन्‌ सदे जटरूपाः सुरास्तथा
॥१३॥ महानपोयुनाभिश्च स्रीभिर्देवाः पुनः करुना । खल्पोद्टघनजं पापं पदयध्वं तु सुरषयः ॥१४॥ अनो दुःखयुता लोका
गणेरास्मरणादिभि; । गच्छनि नरके युक्ताः गणददोष्टुवनादिभिः ॥१५॥ अन्यच्च कथयिष्यामि कमं राखे प्रकीर्तितम्‌ ।
प्रल्वायाङ्कटं सर्व सवत्र विविधं पुरा ॥१६॥ प्रत्यवायमनाद्य कम कुवति मानवाः! ते सव सकलं पण्यं प्रारवति न
निथिनम्‌ ॥१७॥ इत्यादि बहवो भेदाः करुना; विघनश्वरेण च । अखंडक्रीडनाथं कथयितुं नैव शक्यते ॥१८॥ अपारमदहिमा-

व

2।.८1720021108@2411811. 011

201<110/021108@201112||.0111

पार १०२

युक्तं माहात्यं गणपम्य च । लस्य खन भावा निंदादिकं चकार सः ॥१९॥ अनो गणपतिं देवा भजध्वं यत्नसंयुनाः।
सुनयस्नन संपूण गणपं परमाप्स्यथ ।[२०॥ सुख उचुः । गणको योगरूपोऽयं कथं पभावमाभिनः । पकदेङमयं यामिन्‌
वद लस्य भरिश्चकम्‌ ॥२९॥ भुडशुवाच । गधा ब्रह्म महाभागा नपुंसकप्रवाचकम्‌ | श्रीपुंमावविहीनं नदक्मार्गपरं
मनम्‌ ॥२२॥ सरीपुंनपुमक्तं सवं त्रिविधं च्रपवाचक्रम । आत्मा तुरीयसंञलश्च पंवाकरखिव्जिनः ।॥२३॥ जनानां कथने
बेदास्तं व्यनि गजाननम्‌ । एकमागासिनं सर्वं कथन नाभवन्‌ क्षमाः ॥२४॥ अनोऽय गणनाधस्ैः पुभावान्मक्र उच्यने।
पथा योगादिकाः शब्दास्नथा दवादयो मनाः ॥२५॥ वामां ग पाकरनं रूपं सिद्धिस्नस्य महात्मनः! दक्षिणां ग महाभागा
बुद्धिः परुषवाचिक्ता ॥२६॥ तया्येगि गणक्ञाना योगाक्रागा न संदाय: । पुभावादियुनोऽयं न नभ्यः संवजिनो न च ॥२.५॥
देवषय उचुः। चनुर्धी गणनाधम्य प्रियाऽन्येनं निधिः परा | कथं र्क्ति तुसा परोक्ता विवाहादौ विवजिना ॥२८॥ साक्लान्‌
मंगलमूर्नेश्च निधिमगनदायिका ! सवदा गकिनावन कथं युक्ता बभूव सा ॥२० श्रयेदधुवाच । पक्चयारुभयोः संम्था
खलुर्थी गणपपिग्या । वरतानामादिभना वै गणजप्रापिक्रारिकिा ॥३५। वनं चतुःपदं पूर्ण सवसिद्धिपदायकम्‌ । नित्यवन्‌
मानयः सर्वैः कर्तव्ये चादिरूपकम्‌ ॥३९॥ नदा चनुः पदाधास्नैलभ्यन नाऽच्र संरायः। नो खन्‌ क्म करत मर्दं निष्फनं जायने
नरैः ॥६२॥ अनः सा समना सहिः सवक्रायपु देवपा; । व्रतभंगा न कलैत्यो नानाकायैपकैरपि ॥३३॥ विवादादिपषु कार्थषु
जोजन कियन जतै; } नानाविययसंगश्च बने नस कूला भवन्‌ ॥३५॥ अनः संङहायषीनास्नां भजन वनमागतः | मगला-
यतना प्रणा चनु्धी सर्वसिद्धिदा ॥३५॥ जन्ममल्युयुनैनदोकः प्रित सकन जगन्‌ ॥३६॥ चतुर्थी त्रनकनाग जन्मम्‌ल्यु-
विजिताः] न्यक्वा कमण कमे गच्टेनि निजनाककम्‌ ॥३५॥। सवसंकटदहीनास्न शुक्त्वा भागान्‌ मनप्मिनान. । त्रह्म-
मूता नवंन्यद चनुर्थीबनकारकाः ।॥३८॥ नमाच्रण न्क्तिं स करस्नं विश्वमंजमा। नन ग्क्त समास्याना चनुर्थी नाऽच्र
संदाय ॥३०॥ विन्दं त्यक्त्वा गणजानं गच्छनि व्रनकारिणः। नन गिक्तिं जगन्‌ सर्वं जवन सुनयोऽमरा; ॥४०॥ नान्यनिभि-
स्मा दबी मना ग्कि चतुधिका । त्रष्मभूयपदानृत्वान्‌ सवेभ्यः सुख्दायिका ४१॥ एनत्‌ सर्वं समाख्यानं गणरास्य
महान्मनः | रहस्यं व्रनमुखू्यस्य कि भूयः आ्ातुमिच्छथ ।४२॥
।। आमनि श्रीमदृन्त्य पुराणापनियदि श्रीमन्मोद्रन महापुराण अष्टम खंड धूप्रव्णचरिि चलुर्थारहस्यवर्णनं नाम त्रिचत्रारिंशोऽध्यायः ॥

2111<41200211082011121॥1.0111

20|<(110/021108@201112||.0111

ज =

। म दय पान १०३
स + 9494 4 9 4-44-4

~

॥ श्रीगणज्ञाय नमः ॥ दषय उचुः ब्रम नानाविधं पाक्त क्रमार्थ प्रापिहेनये । गणस्य न संदह: पात्रनदप्रभावनः
॥१॥ अ््ीद्रकरादयः सवं ब्रह्माब्दय्रयाचकाः। पुराणपु महाभाग नभ्य ब्र्मादयाऽभवन्‌ ॥२॥ पितामहः ममार्यानो
अ वद महामन ॥३॥ इनि नपां वचः श्चुल्वा दर्पिनो मुनिमत्तमः । भ्र्मंडी
परन्युबाचदे वाक्य सङायनाङानम ॥ शा पृटुडववाच । नच्वरूपा ममास्याना ब्रह्मकारा न संकायः। त्रष्ादयः समुत्पन्ना
दवास्वभ्यः सुगययः, ॥५॥ अभ्विनो नामिकायाश्च दवौ सव्र संभ्यिनौ । ब्रह्माकारेण नाभ्यां नु प्रथ्वीनन्य विनि.
सतम्‌ ॥३॥ यकृनि मिराज्त्याता मंच: पुरुष उच्यन । नयायेगिऽन्विनौ दवौ ब्रह्माकामै मनौ बुशः ॥५॥ परथ्वीनन्वमयो
दहन्निगुणान्महारीरिणाम्‌ । व्र्मादीनां च नाभ्यां म निःखना नाऽत्र संशयः ॥८॥ विराडरूपं प्रधिव्याम्तु नाभ्यां जान॑ न
संशाय: । प्रणव! पृथ्िवीददम्नधा जानः सुरथयः ॥९॥ अनम विभिना ब्र्मा कथ्यन रास्त्रवदिभिः | नस्माद्विश्वं समनं
लच्र चिच्रं न विदन ॥१०॥ नगाऽन्विनौ समाराध्य जिन्वा पृथ्वीभवं श्रमम्‌ । पुनः स जलनक्वाथं वरुणं नज
परम्‌ ॥११॥ तदाऽन्विनौ पनष्टौ च दौ नन महात्मना । ख्यं वारुणं ब्रह्म नस्माज्ानमिदं जगत्‌ ॥१२। एवं परंपरा
मागा ब्रह्मरूपा मनाः पर । दृद्रादयाम्नत्वरूपम्वास्तक्वैः संभावयति न ॥१३॥ हिवादिददरू्पषु संस्थिनास्तत्वधारकाः ।
दवा हंद्रमुखास्तन नदाघाराः शिवादयः ॥१४।॥ गौणमार्गेण देवरा शं भ्वादयो बभूविरे | इद्रादिभ्या न सदेहोन ध
तन्पकीनिनम्‌ ॥१५॥ खरूय भावन दर्वद्रा इद्रादयः सखद्भवाः 1 रिवादिभ्यश्च संपूणैकल्छाभिर्नात्र संदायः ॥१६॥ एवसुक्त्वा
महायोगी भरनी विरगम द । देवर्षयः प्रणखस्तं जगुद्षसमन्विनाः ॥१.५। देवषय उः । सर्वसंदायही नाच्च नना थं
महाखुन । त्वया न चिन्नमेवदं गणेशाकाररूपिणा ॥१८॥ देवर्षयस्तन; खखस्यलं जग्सुः खहषिना; । संदायेन विरीनापने
ऽभजन्नित्यं गणेभ्वरम्‌ ॥१९॥ त्रद्मोधाच 1 एनत्त कथिनं वत्स रदस्यं शांतिदायकम्‌ । नस्मात्त्वं गणनाथं न भज रांतिमवा-
पस्यसि ॥२०॥ एवसुक्त्वा ददौ नस्मै ब्रह्मा मंत्रं षडक्षरम्‌ । विधियुक्तं गणेरास्य स्वसिद्धिमदायक्रम्‌ ॥२१। शोडिण्य उवाच ।
ननो ब्रह्माणमानस्यागमं चिनामणि खुदा । नपोयोगेन विग्रेशं मत्रेणाराधयन्‌ परम्‌ ॥२२॥ गने व्ष॑राने देव;
भमल्लो वरदोऽमवत्‌ । आययौ मां बरं दातं सिदधिवुदिसिमन्विलः ॥२३॥ तं इष्ट सहसोत्थायाऽऽगूज्याऽऽनम्य गजाननम्‌ !
सौमि हर्षण संयुक्तः कौधुमन महासने ॥२४॥ ततो मे वाग्कितिं दत्वा योग योगपति स्यम्‌ । जगाम स्वस्थलं विग्राहं

(=-= - 4 42 --- यन----- (04-42-42 2223 न =
न 771 र्न

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<110/021108@201112||.0111

"~~~ ~ कन १८
श्र. ८ म, ४४ पान १९!

अअ ८4444404 4994 ++ 4-444-49 944 4444

च

खिन्न हव संस्थितः 1२८ ॥ लदादि गाणपव्योऽहे जानः संपणं नावन; । अभजं तं विङ्राषण पत्न्या चिनामाण मदा ॥२६॥
प्रियां गणेक्ास्यात्यनं दूर्वा ज्ञात्वा मह््सुन । दृर्वाभिग्यृननाऽपजयं न नित्यमादरात्‌. ॥२५ मदीयसदगन्वन ।क्राचच्छुद

ऽग्रवीदरचः । आश्रया मां क्रिमरभं त्वं वृणानुष्टानतन्परः ॥>८॥ मायाया वचनं श्चुल्वा संडयन समान्वनुम । नस्य गणश्वर्‌
-मकिदानाध न्वन्रवं वचः ॥२०]॥ दर्वा्पणन विरह : सनुषा जायने पर । न नधा द्रच्यकादैश्च वन्छेनवदसुरव्यरक्रः ।॥२०॥
विना दव निगार निष्ठनि गणनायकः । निष्फला जायन पूजा करना नानाविधा किलः ॥३१ एकद्‌ बाकर भक्त्या फलः
कन म गण्य । समर्पयद्रणजाय नस्मात्तं दृ वयाऽचयन्‌ ॥३२॥ ननम्तम्या हदि संस्यः संडाया न जगाम द । एकटूरवाकुर
गृष्याऽऽ्ददां नस्ये हिना च ॥३३॥ अवदं गच्छ ददर दवें दृषया ममम । सुवर्णं दरि विप्रन प्रजायां म्थिनया परभा ॥>४॥
भियन न्युनमधिकं त्वया ग्रां कदाचन । तथति नम्यमां मात्रै जगाम दवनायकम्‌ ॥३५॥। नन सपरजिना दवी जगाद
त्र शचा शिनम्‌ महद्र दर्षसंयुक्तम्था चकार विप्रप 1३३॥ अ्र्ाक्यं चटमध्य म समारोप्य क्रमण च | नथापि दूवया
तुल्यं न वभूव महान ॥३७॥ दृद्राऽनिस्वदसेयुक्तः मम्मार पच दवपान ) नेऽपि म्बपुगसंयुक्ता जग्मुः कायप्रसिद्रय ॥३८॥
सर्वे मसाममख्धीकाः शित्रविस्णुमुम्बाऽमगः । चद स्थितास्वधा तेऽपि दृवया नाभवन्‌ समाः ॥३५॥ ननम्नमायया सव
बर्ह नोाफ्सक्रुनम्‌ | घट क्लिप नथा नक्न दूवया च ममं कदा ॥८०॥ दृष्ट्रा न भयसंयक्ता मम जापाच विप्रप} आययु-
श्ाश्रयायूक्ता आश्रम म सुदुःज्विनः ॥४९॥ प्रणम्य मां विभिम्नच्र सर्वेजगाद जाकनः। दामास्न सुनिकादृन्ट दूवापुण्यन
वै कना ।|४२॥ एकटदृर्वासमं प्रैत ब्रह्मांडं मवति प्रभा । गणङापृजन क्षिपा न्वया करटिण्यसत्तम ॥४६॥ एकदृ बाकुराज्जार्त
कल सिनामणिः स्वयम | दाम्यति त महानाग न वयं नन्ममा यनः ॥४४॥ आक्ञापय कर्ष्यामा दामास कायमुत्तमम्‌ ।
निन्य का्यकरान स्वामिन पालयस्व खरन्वगन ॥४५।। नषां वचनमाकण्य नान्‌ पूज्य प्रात्रवं वचः} विध मः ममागुक्तो
गच्छ त्वं स्वपदं परभा ॥५२॥ नाह दृवाफलल सक्ता नायायाधाधमंजसा । करनं मया महादवा.दामोऽहं क्षम्यनामिति ॥४७॥
लतस्ब मर्वदवहा ययुः स्वस्वपदं सुदा । मनाया म श्रद्धया युक्ता गाणपन्याऽभवन्‌ मदा ॥४८॥ श्रिया निय महाभाग
भजामि गणनायकम्‌ । चित्तस्थिरक्रने क्षेत्र स्थितं चिनामणि सुदा ॥४९॥ अनस्त्वमपि विप्रदा रांतिमिच्छसि चत्तदा ।

त 49 व ध

2।<८1720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

स॑ ८ अ. ४५
44445444 +++ 445

पान १०९

भज विघ्रश्वरं नन यागि्बश्रो भविष्यसि ॥५०॥ एवमुक्त्वा ददौ मद्यं मंश्रं गणपनः परम्‌ । षडक्लरं विधानन पुत्र सर्वाथ-
दायम्‌ ॥०५। नं प्रणम्य महाभागमप्रच्छं विनयान्वितः} यागपाप्यधमसयंनं वनं सद्ायाः्मकम्‌ ॥>॥

1 आमिल ओीमदनन्य पुसणापःनषदि श्रीमन्मद्रर मदपुर अष्टन व्यड धृभ्रवणचरिनि जर्काम्मव्रोपदेडवणनं नाम जनभचाप्यिऽध्यायः |
४) ,4

॥ श्ीगणद्ाय नमः || उरन्कारभ्वार । ब्रम नानाविधं वेदषु परोक्ते वदवादिभिः। अश्नप्राणादिभदैश्च संयुक्तं करममिद्धय
॥१॥ मनामयं ब्रह्म नयु मनः कोशप्रकराङाकम्‌ । न सुस्वं नन. महाभाग सुषम स्वभविकारजम्‌ ॥२॥ मनोवुद्धिगरंकार-
शित्त चलतु परम्‌ ! अंनःकरणमित्युक्त जाख्रषु मुनिसत्तमैः ॥२॥। चित्तमन्न समाख्यानं नच्र चिनामणि; स्थिः]
वित्तपक्छाद्राकत्वद्र मनो ब्रह्म कलात्मकः ।॥४॥ प्राणो मन विज्ञानं त्रिविध खसुच्यन । तष्वेकददहानः सोऽपि ब्रह्माकासे
गजाननः 11] कथे दांतिप्रदं मत्वं वदसि ब्रह्मणस्पतिम्‌ । वेदषु कथितं विप कथं नक्नैव वुध्यने ॥६॥ कंडिण्य उराच }
सम्यक्‌ षष्टं त्वया विप्र सर्वषां हिनकारकम्‌ । कथयामि महाप्रीत्या परणम्य गणनायकम्‌ ॥9|॥ सांख्ययोगादिनदस्थेम्भगप
नानाकिधाः स्ना; । पदाथेदयोधनार्थ ने ज्ञानत्या वेदवादनः ॥८॥ अन्नप्राणादिकाः दाब्दा ब्रह्मणो वाचका मता; । नच्र
चित्तं समाखूपानमनःकरणगं परम्‌ 1० एकभागाभिनं चित्तं मनो ब्रह्मणि संस्ितम्‌ । पदाथरोधनाख्ये नद्विभये जानीहि
मानद ॥१०॥ कुत्र वदविवादषु मनसः परमा मता । बुद्धिस्तस्या; परं ब्रह्य दांतिदं सर्वसंमतम्‌ ॥११॥ अंतःकरणगा
बुद्धिरकदशपर मावतः । न छख्या सा समाख्याता तद्रचित्तं मनं वुधैः ॥१२॥ अच्रान्यं बोधदं मार्गं वदामि वेदं परम्‌ !
समादिनमना विप्र णु संशयनादानम्‌ ॥१३॥ दहः क्रियात्मकः ोक्तो मनो बोधात्मकं मतम्‌ । तयोर्योगे खयं बुद्धि-
मोदह्दा द्रद्धारिकरा ॥१४॥ गणेोपासनेनैव द्द्रदुःखदहरा भवेत्‌ । ब्रह्माकारात्मयोगेन वुद्धिडद्धिमतां परा ॥१५॥ ततः
परं खयं टीना जायने गणपे परे । तदा शांतियुतो जंतुत्र्यभूलो भवेत्‌ स्वयम्‌ ॥१६॥ अहं गणेहारूप्चेत्तदा मे देहजो
प्रम; । ऊत मनोमयो मोदो विवेकदायकः परः ॥१अ॥ तयोर्योगे योगमयः क्र मे सं मवेद्धमः। दंद्रभावयुतः सोऽपि

2।.८1720021108@24111811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

का अ
खै. ८ अ. छव ` । क व

्दरसंवर्जिनः स्नः ॥१८॥ एवे ज्ञात्वा महायामी शांतिं संलमन पराम्‌ | गणका -गणानाभाऽयं न ॥१९॥
अनेन विधिना विद्धि चितं बुद्धिमयं परम्‌ । लच्र चिनामणि जञात्वा ब्रह्मना, नगा भवत्‌ | अन्यच ४ विप्र
मनो विचकधारकम ! विवकादभिमानश्चान्पद्यन विवियिषु वरै ॥२६॥ अनो वुधा मनामयं उदाहतः । ४.
बददषु मना बुद्धिमनः परा ॥२२॥ बुद्धिज्ञानान्मिका भाक्ता सव दथाऽमवन्‌ मृदा । जडा द्‌ करियाम + गदा
मरनोममी ॥>२॥ ब्रद्धिक्षयादिकं ज्ञानं सदा देह परतिष्ठितम । नदव बुद्धिजं विद्धि जरन्कागा मृयागनः ॥२५॥ दटान्मान
विचकान्व्यं ज्ञाने मनसि संभ्थिनम । बुद्धिजं श्नयव्द्धयादिरीन तन्यधारकम 1२॥ नथा्योग म्ब्य बुद्धिज्ञानरूपा
ययोः षरा । ब्र्मादमिनि शब्दास्या मनावाणीवि्वजिना ॥*६॥ बुद्धिर्गप मङृचिनं जानीष न्म्वरूपकम । व
म्यधुना प्रीत्या सरवसंङायनाहानम ॥२५॥ चित्त प्रकाडाफं पाक्त पकाठाा बृद्धिगा मनः। 6 अनः व त ठ
गणनायकः ॥०८॥ चित्तं पथविध पोत किम मं महामून । विक्षि मुनिभिमुस्तयरका्र च निगाचकम ॥>५॥ दनान
चिसमकात्र शाखसंमतम्‌ । मनः स्वमरमयं व्रह्म दरहरूपं विचार्य ॥३५॥ अता मनोमयं चित्तमा जानीटि महन्परम्‌ ।
परकाडाकारकः चित्ते मयश्ाच््रपु संमनम ॥३९॥ सेयागाऽयागगं चित्त निराध्रवाचक्रः मनम्‌ । नानात्र्माणि 9
मयगानि नु ॥३२॥ दददरिप्रकाञान्वादकाम् चित्तमुच्यन । संयागायागक्राहान्वाक्चिगधं चित्तमंजमा ॥३६३॥ इ कः
समाम्पावं मन न्वं गणनायकम । नन यार्गीद्रवदया च भविष्यमि सुकांनिगः ॥३८॥ नरकारर्याच । एवमुक्त्वा महाय
करिण्या विगम ह । अरन्कासः प्रणस्यवागमं नं दपसयुतः ।॥३*॥ साधयित्वा महायोग गाणपन्याऽमवं सृत ।
गणनां न्वममि नं भज शा्यपरमादुगान ॥३९३॥ स्त उवच , एवमुक्त्वा महायागा जरन्करार्मदामून | विग्गम पुनम्त
साम्तीकः ऊच विरापतिन्‌ ॥६५।

५ # ® 1.1 ॥ ५ (त [म निमन्मैटन र ठ महारात चः क = 9 वृम्रप्रणयर ~ न < = 1 प्गाद्राप्रिवणन [ज ध > ५ 9 न्यारा ःध्यायः | |
।} जर्मन शरीमदान्ये दगयेपन्नय श्रीमन्मौद्रर महाद्रा अष्टन खड्‌ भम्र्रगचरिन जरन्कार्योगाप्तापतणन नानर

"ॐ <<

|
।
|
॥
॥
1
।
।
"णः
१.
१
4
11
।

स-व 4 4494 04090 4-91-9 4444141

2।.८1720021108@2411811. 011

21|<411120/221108@24111211.011

क ८ अ. ७६ पालं १०9
++ +++ ++ ++ 4444 ++ +++ +++ 54544449 +++ ++:
॥ अगण्य नमः | ऊम्बाक व्याच , वान्यान्पथति दौवाऽहं पिनम्नं न्यञ्य रि्तपम । कथं मजापि विप्रहा अनः हवं
वदस्व माम ॥४) उरनतन्यय न्यक्रन्का गणहा द्रांनिम्था न काऽपि सृत संभवम्‌ ¦ गणनं जंमुमूत्वा ध्यात्वा जांनियुना
चमु: ।1२॥ दविवतिरवादि जवषु ब्र्मञाव्दः पकी नतः । एकांडान गणङाम्य दयु बदव्रादिभिः॥३॥ नषु याग समाराध्य
शानि प्रानाः सुमोगिनः। मा द्वांतिः स्वल्पभात्रास्या न मृर््या वागिनां मन ॥४। डंनिभ्यः शांतिदः प्राक्त गणज्ा
जर्मणस्पनिः। नं जजम्व वित्वानन लदा न्नांनिमकापयमि ॥८॥ गणहा मायया युक्तः पंचधा पण्करीनितः। पंच भद्विहीनः
म निमायिकः उदाहतः ॥२॥ मायायुक्तविष्टीनन्वे श्रातिमाच्र प्रकीलितम्‌ । नया्योग गणङ्ञानः ांतिनू्पा न संङायः
॥9। अलो गणङ्कारूपा् क्विवा निह्नः प्रकीनतः | न्यजाज्ञान मवं वुःम्वमभदं गणपं भञ्ज ॥<्‌। अस्रन कथयिष्यामि
सेषाद्‌ श्रक्षरल्य च । उपम्न्यामहानाग सवकलातिप्रदायकम ॥०॥ महापाद्युपनो चिप्र उपमन्युमहायदराः। मजं शंकरं
भ्रष्प श्षाल्दा स्यद्रयुनाऽभवत्‌ ॥४०॥ जगाम शंकरे करिपम्नं परणम्य पृपृज ह । स्तु्वा नम्य जगाद कनां जन्िमरामरुनिः
॥२१॥ पमन्युम्बाच 1 सहजं काकरं व्रह्म स्वाधीने दोषसंयुनम्‌ 1 स्वाधीनं च पराधीनं नैव ब्रह्मणि विद्यत ॥१२॥ त्रद्यभरूयकररं
योगं ॒षद्‌ दौब सदाशिव । यना हशिवनां पराप्य शांतिम्थस्तं भज सदा ॥१३॥ इनि नस्य वचः शुल्वा दषयुक्तः
सदारिवः ! उवा न॑ महाभागं यागं गाणङसंज्ञकम्‌ 1४] छिव उवाच ! एफदा कारीसंस्थं माखुवाच सुनिसत्तमः।
स्गीषच्यो यथा त्वं द तधा पाश्ुपनाग्रणीः ॥१५॥) जसीषल्य उाच । रिवः महजसंज्ञस्थो त्रह्मणि सहजं कथम्‌ । अनः हैवं परं
योग वदं मर शांनिदायक्म्‌ ॥१३॥ विश्वाय उच । गणां भज भावन तदा द्वांनिमवाप्स्यसि । दुंढे भित्वा मया योगात्‌ हलो
दुहि; हृदि स्थितः ॥६७॥ मम श्रुत्वा वचो रम्यं बुःखिनो मासुवाच ह्‌ । जेगीषत्यो वचो विर तदह कथयामि ते ॥१८॥
जमीषन्य उवाच । त्यक्त्वा विन्वेश्वरं दव॑ भजाम्यन्ये न विश्वप । अरहांनिद्ांतिदो वाऽपि रिवो मे परमा गति; ॥१९॥
विश्वनाथ उवाच । असच्छक्तिथ सद्धा; समो हरिरदं दिवः अव्यक्त चतुर्णा वै योगे खानंद उच्यने |॥२०॥ स एव
गणनाथोऽय मायया पंचधा बभौ । मायाहीनो छयोगाख्यः पचभिव॑जितो मतः ॥२१॥ तयो्योगे गणाधीशः शांतिदः
ूर्णवाचकः । अतोऽयं ब्रह्मणां नाधो वयं ब्रह्मवाचकः ॥१२॥ खेलनाद्रणनाथोऽयमस्मद्ुपघरोऽमवत्‌ । कट्या तत्र किं
भिन्न मन्यत मुनिसत्तम ॥२६॥ मेदबुद्धि परित्यज्य भज विघरेरामादरात्‌ । न भिन्नः रंकरस्तस्मात्तदरुपं तं वि भावय ।२४॥

2।.८720021108@2411811. 011

201|<110/021108@201112||.0111

= गक क र [क
श. ८ आ. ४७६ पातं १०८

एवमुकन्वा ऽददात्तस्मै मंश्रमेकाष्रं नतः । सविधि गणनाथस्य नमो ध्यानप्रसिद्धय २५ माधरपित्वा धान्याय योग
गाणेष्टासंकिनम ! नन यश्च समारेम ब्राष्पणस्पन्यसंञ्नक.म्‌ ।२६॥ कृत्वा यज्ञ मुदायुक्तो हिजान्नन्वा विसञ्य सः 1 संस्यिन-
स्तच्च विघ्नदाः परमयौ दर्दायकः ॥२७) ने दष्टा सषमान्धाय प्रणनाम पुपृजह। पुनः प्रणम्य तुष्टाव रजुःस्नात्रण
विष्रपम्‌ ॥२८॥ यागञांनिं प्रवत्वाऽसपौ ज्ञैगीषल्याय धीमन । आचायनां तु योगस्य म्बयमंनर्दघ विसु: ॥२९॥ नना गुरं
शिवं सोऽपि दुदिगाजं नु दैवनम्‌ । गाणपन्यस्वनावनाभजन्काीम्थिनो सुनिः ॥०॥ अनस्न्वं गणनाथं न भज शांति
प्रमिद्धय । कांनिभ्यः क्रानिदः प्रातः सर्वेषां यागधारकः ॥३१॥ नरन्कारम्वाच । एवमुक्त्वा ददौ स्मै मंत्रमकाश्तर परम्‌ ।
विधियुक्तं गणङाम्य स्वहिष्यायापमन्पव ॥३२॥ नं प्रणम्य ययौ साऽपि मंश्रध्यानपरोऽभवत्‌ | इष्टि करन्वा गणरास्य
शांनिस्ूपो थमृद ह ।॥३३॥ गणराजम्नुनमपि ययौ भक्तं महामुनिम्‌ । दत्वा शांति स्तुनम्तनांऽनर्दध व्र्मनायकेः ॥३४॥
अनर्व संज्ञाय त्यक्वा धज विघ्रपतनि सुन) व्यनिवागा नन भार्व। शांनियुक्त भविष्यसि ॥३५॥ मुन उवाच । एवमुक्त्वा
ददौ मस्मै स्वर्मश्न नु षडक्षरम्‌ । विधियुक्तं गणञाम्याम्नीकाय मुनिमत्तमः ॥३३॥ आस्तीकः साधयामास ध्यात्वा हदि
गञजजागनम्‌ हृष्टि ङ्न्य गणक्ाभ्य उातियुक्ता धभूव ह |; 9] गाणपन्यप्रियान्यने भानरं म जगाम ह] उपदिदय
गणकानं शांतियुक्तां चकार नाम ॥३८॥ अना गणपतिं निन्यमभजन्‌,प्रीनिसंयुतः । अन गाणश्वर धासि ब्रह्मैव स वभूव
ह्‌ ॥३५॥ एनत्त कथित सरव ब्राष्मणम्पत्पयज्ञजम्‌ । माहान्म्ये गाणपन्यानां प्रियं संक्षपता मया ॥४०॥ यः णाति नरो
भक्त्या पदन नस्य सिद्धिदम्‌ । भक्िष्यति न संदा सुक्तिमुक्तिप्रदायकम्‌ ॥४१॥ ब्राष्मणस्पन्ययज्ञम्थं पण्यं म भमन
परम्‌ । अन स्वानदगा भृत्वा ्मभूना भवन्तरः ॥५२॥

11 ओमि श्नीमदान्द पुरणेपनिषद श्रोमन्नोट्रर मद्रापुराण अष्टम स्वंड धूम्रबणचसिनि ब्राक्षणम्पत्ययक्षमाहान्यवणनं नाम ¶दचलवारिदोऽध्यायः ॥

">> + <<

-----~--+~-----~-------------------------
„~~~ ~ ~~ ~. - ~~~ ~ ~~. ~--------~- न~ नन न~~ ~ न्द न्दर

(0 क 2 ८

--कऋ- क. -> 8. - १

2।<८1720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

ख. ८ अ. ७ = छत
(5

(| ---~~--~----------

॥ श्रीगणद्राय नमः ॥ शोनक उवाच । कथं दरार दवी दठामी चाश्विनऽभवत्‌ । कथं नत्र रामीपूजां कुवनि दतादयः |
मन उवाच । रम्यं इन्वा महावीरं दिष्णुः परपुरंजयः । ददौ वदान्‌ विवाच्र म सांगापागममन्वितान.॥> नान्‌ द्रा ह पिनो

111 सस्मार गणमायक्म) म्व गणन्वरं ८.4। पगु: सदश्च नन य 11३।। पुरां कपिनरूपण कममिद्यधनिर्मिना । ॥ हनु
बदङा्षु स्न पापरूपिणा ॥। नस्‌ दृषटरा परमाशच ब्रह्मा नुष्टाव विघ्रपम्‌ । प्राधयामास वदानां निविघ्राच महामन ॥५॥
नलस्तं प्रत्युवायैवाकातरावाणी महाद्धूला । स्पवैरवित्र जमीं पृज्य विश्रहीनो भविष्यसि ।६। या शमी म गणज्नानों न
मदम्तश्न वनन! अद्यैव सां महाभाग पृजयम्ब विधानतः 19 नना वदान समाम्पृहय प्रञास्नान कुरू मानद । एवमुक्ल्वा
स्वापीम्था दिरगम गजाननः ॥८॥ श्चुन्वाऽनिरर्पिनो व्रह्मा वर्दैः मह्यः 1 सुनिभिस्नां पपृञ्यैव वदान्‌ स्नान चकार
ह ॥०]] यस्मिन कानः मष्टाविप्र पूजिता विधिना हामी । आश्विनी दहामी नन्न सायाह्न सा चरभ्रृव हे ॥१०॥ ननो वारर
जाना सा शामीसंयुता निधिः । नदं शुणु भावन स्वकार्येषु सिद्धिदम्‌ ॥११॥ दहा दिश्रु स्थितान्यव _ भृतानि भयदानि
च । कायध्वेसं व प्रकुर्वति क्रराणि प्रषलानि च ॥१२॥ दामी हति सा नानि उामी प्रूजाबन्डन वै । अनो दद्राहगा प्रोक्ता
प्रसिद्य ॥१३॥ हामीपूजाविभिं कत्वा सायाह्न नानलोकयत्‌ । सांगोपांगयुनान्‌ वदांस्ननः सवादपादि दात्‌ ॥१२॥
नानाकार्थममि यथं दशम्यां इामीप्रूननम्‌ । शृ्कान्विन्यां च सायाह्न कनज्यं सवजंतुभिः ॥१५॥ तन विधविहीनास्ते
दद्रादिष्चु भ्रम॑नि चत्‌ सवसिद्धियुनाः सवं भर्वनि नात्र खंडायः ॥१६॥ दरादिष्ु स्थिनान्‌ हंति विघ्नान्‌ दशहरा मता ।
अद्य परभृति देवेशा सुनयो वार्षिकी भवा ॥१०॥ पूजयिष्यति देव्या दामी कायपरवर्धिनीम्‌ । वार्षिकं दुःखखत्खज्य
स्थास्य॑नि सुखभोगिनः ॥१८॥ पूजयित्वा शमीं विप्रा वदान य्‌ पुस्तकस्थितान्‌ । पठिष्यति पुराणादींस्तषां ज्ञानं भविष्यति
॥१९॥ न यो दहाहरायां तु शामीं पूजयन कदा । स नाना विघनसंयुक्तो नरकीऽते पगच्छति ॥२० एवखुकत्वा खयं ब्रह्मा
जगाम वेदसंयुतः। खलोकं रांकराद्याश्च जग्छु्विप्राः छरा खन ॥२१॥ तदादि चाश्विनी छक्का दर्रा वभूव ह । दामी
रामीसंयुत्ता सवौधं सिद्धिदाधिनी ॥२२। अनोऽवदयं खभावेन पूजयति दामी नराः । दवा नागास्तथा वेदान्‌ पठते
पाटय॑ल्यपि ॥२६॥ इद सर्वं समाख्यानं चरिनं शमीसंभवम्‌ । यः शणोति नरः सोऽपि लभते पठतीप्सितम्‌ ॥२४॥
शोनक उवाच । किमाधारभिदं सर्द वर्त सून तद्वद । कर्माधीनं वदत्येव केचिदच्र सुनीन्वरा; ॥२५॥ ईश्वराधी नमेत
करचिचदं ग्रहच्छया) विविधं तेषु कि स्यं ज्ञायत न सुनीन्वेैरेः 1} ९२॥} सूत उवाच । तरिविधं प्रवर्दत्येव सुनयो ब्रह्मवेदिनः ।

2111<412002110824111211.0111

21|<411120/021108@24111211.011

कानानानि ~~ -- ~
शले, ८ अ. ४५ पानं ५०
11.1.11. 1१1 4-44-0 4-49-9

नस्सर्वं सन्यस्य त्वं जानीहि मुनिसत्तम ॥>७॥ गणरान क्रून सर्व क्रीडा खच्छया मुन । नत्र माया समाख्याता

सिद्धिरन्वयदायिनी ॥२८॥ पण्वयमोहधरा सा बुद्धि मायिक्र उच्यत । मायानोगायमल्यनमनः शरमयुनाऽभनवत्‌ 1 २५॥
मापामागिकयोगान्‌ स गणक्षो ब्रह्मनायकः। कीडनि ्बम्बनावनानन्यभाकपरायणः ॥३०॥ न कोऽपि नच विघ्रराप्ररकस्तत्र
विदन । अना यद्रच्छया सर्वं बमन यागिनां हृदि ।॥३५।। अन्यच्च श्रुणु विप्रहा माया नानाञ्रमान्मिका | माजा सव-
आवन कर्तु तैव क्षमाऽनकत्‌ ॥३२॥ नया संमाहिनाऽन्यनं मायिकम्तां चचाल ह । नदा मत्तामुना माया सनन विविध
रना ॥३३॥ माथिकन घृना इदी चान्द दिविधान्मिक्धा । माथिकच्छावङतैव संस्थिता नाऽच्र संरायः ॥३५। यदा न्यक्त
म्टामाया माथिकन महामन । नदा डाच न फिचिन्‌ मा कनु जडप्रभावनः ॥३५॥ हेश्वराधीनभावेन वलन मवमंजमा।
बदंनि सुनयः कचिन्‌ ध्यानमागपरायणाः ॥३६॥ अन्यच्च कययिप्यामि माया फमस्वरूपिणी । नाना भावयुना निन्य खनति
त्रिविधा परा ॥३५॥ कमाकमचिक्रमाण्यचान्टयन मदमू्पिणी । स्वगसुक्तिमहावीकिदायिनी विविध ग्ना ॥३८॥ यादृशं
कुर्न कम कन नोभ्यनि नादम्‌ । कमाधीनमिदं स्वं वनन श्िविधं किलः ॥३९॥ ह्ुभाल्युमन करनं कम नाक्तत्य नाच्र
संतापः । कल्पक्ारिडानैदा-पि क्रेनं कमन नं त्यजन्‌ ॥४०। एवं वदनि विप्रहा ब्राह्मणा इहवादिनः । धारणासां म्थिनास्त
वै मन्यं डा ख्रपु निभिनम्‌ ॥४५॥ अधेकरनावनां बकश्ष्य त्रयाणां सृणु श्लोनक्र । गणक्ामागया भ्राता न जानति कुयागिनः
।[४२॥ मायामायिकस्पण संस्थिता गणनायकः | क्रीमि सखम्बयाकनानन्यनावपगायणः ॥४३॥ नस्यच्छया मदातिप्र
हृत्वरश्वैव निष्ठनि । माहिना गणनायन जानानि न गजाननम्‌ ४४५ अह श्रः परं व्रह्म मदराधारमिदं जगन्‌ । मदिच्छया
प्रवनन जवा नाऽस संडायः ॥४५॥ पाष्डी गणनाधम्यच्छा भवत्ता स्वयम । कानीव आनंदादना भदान दृदयन
॥[४२॥ कममसूपा मदामाया गणशच्छाममन्विना । चन्न नं न ज्ञानानि माहिना च्रांतिसंयुना ४५ अर ्रष्ठान संदा
म्दाधारमिदं जगन्‌ सकरन कमनावन धारयामि चराचरम्‌ ॥४८॥ याष्ल्ी गणनाथम्पच्छा नवत्तादसं वयम्‌ | कम
कुर्वनि विप्रडा चगचगान्मजीादिनः ॥५९॥ अनस्िषिचक्रं विप्र पकरक्षाश्चिनं मतम्‌ 1 एवं बाधविहीन नच्चिधा सं वनन
खदा ॥५*५॥ मायावाद्विन एवं नम्‌ कमाभीने बदति टि । अद्रेैनवादिनः स्वं हृश्वराधीनगं नथा ॥८१॥ यागिनः प्रबदंन्यन-

शषच्छाधीनर्म जगन्‌ । एवं खन्यं प्रमाणन त्रिविधं मुनिमत्तम ॥२॥

॥ आसिन श्रीमदान्य पुराणापनिपदि श्ीमन्मौद्रनः मदापुराण अष्टम मेड धूष्रव्रणचसिति चरिप्रिधजगदाधारनिरूपणं नाम सप्नचत्यास्किऽध्यायः ॥

क 4 4 44 4 09

2; 5

2।.८720021108@2411811. 011

2011<(110/021108@201112||.0111

शल. ८ अ- ४८ "पान १९२१

॥ श्रीगणक्राय नेम ॥ मून उराच । प्रसगाच्छ्णु मासानां चरितं गपाप रवम्‌ । द्वादशानां सुसंश्छपात्‌ सवरसिद्धिप्रदायकम्‌
॥१॥ श्रावण पचक समत्य माणकं वरुणः स्वयम्‌ । दिगीान्वं समालम क्ञानं गाणड़संभवम्‌ ॥२॥ स्व॑ माद्रपद
वायुस्नथा सत्य मयूरपम्‌। योगं नभ दिगीजान्दं गाणपन्याऽभवन प्रसुः ॥३॥ आग्विन दवगंधर्वाः सत्य किद्र्वरं पुरा ।
म्बम्यभ्वयममायुक्ता षयृवुम्न महामुन ॥४॥ कानिक्र वकनुंहं नु मव्य विद्याधरास्तथा । स्वस्वत्यापारसंगयुक्ता वभुवुज्ञःन-
धारकाः ।*॥ विकटं मागङपिं चादिन्याः संसन्य स्वपाः । जानास्नजस्विनः मर्वे ज्ञानयुक्ता महान ॥६॥ पौच नवोादरं
सव्य वसवः स्वपदाध्रिनाः। षभृवृज्ञानसंयु्तय नानाभनावपरायणाः ॥9] माय रुद्रा गणान सव्य म््रगा वसुः।
गाणपत्या महानागाञ्चरंनि श्यकुनानयाः ॥८॥ ान्युन निक्रनिः सन्य गणङां दिक्पनः पदम्‌ | लमऽभिचार-भावाख्यं
कमो सहामनिः ॥९॥ भश्च अप्मरमः सर्वौः मस्य ने पृत्रवर्णकम्‌ । नानालावण्यजं टसुगीनादि भमव च ॥२०॥
हरं सैन्य वैहाखऽभवन्‌ यक्षिजनास्वधा । स्वस्वत्यापारकुङाला नानाभोगपरायणाः; ॥११॥ उयष्ठे विनायकं नागाः
सन्य स्रामथ्यसंयुनाः । षथृवुः का्यकनारो नानाभोगपरायणाः ॥१२॥ पक्षिणः पंचकं नित्यं सव्याऽऽ्षाटे गजाननम्‌ ।
अभवन्‌. भोगसेयुक्ताः स्वकायकुरलाः किल ॥१३॥ ंडिराजं तथा ह धातुभिः सन्य पर्वनाः । बभूव रत्नजानीरनां
घारका भोगकारिणः ॥१४॥ वार्षिकं स्वस्वमासं ते समाभिवय गजाननन्‌ 1 अभवन्‌ सानकर्तीरो गाणद्धो पचक रता; ॥१५॥
एवं नानाजनाः सिद्धि लभे मासजेन च । बनेन कति ते ब्रूयां नाटं वषोयुततैरपि ॥१६॥ हदं मासभवं सर्व
माहात्म्य कपितं मया । पठनाचरवणात्‌ सद्यो भवन सर्वसिद्धिदम्‌ ॥१.अ य यमिच्छति तं तं स लभते नाऽच्न संदाय; ।
अने गाणेश्वरे घाश्नि लीनः संजायने सुने ॥१८॥ इदं स्वं समाख्यातं यद्यत्‌ षटं त्वया सुने । श्रोतुमिच्छसि किं भूयो वद
सत्‌ कथयाम्यहम्‌ ॥१९॥

॥ ओमिति श्रीमदात्ये पुराणोपनिषदि श्रीमन्मौदरले महापुराग अष्टमे खड धूप्रणैचसि मासानां मादाल्मयवर्णनं नामाष्टचत्वारिंशोऽध्यायः ॥

“> ॐ <€

7. {५ 44, 9 ७ 4 ०४१ २ 8१ (7 भे
पिन गन (ऋ
क 3 8 क, ८ क क; ~

(+त
धिन न

~ 9 4 म

2।<८1720021108@24111811. 011

20|<(110/021108@201112||.0111

सा ््न्न््न---7र
क पानं ११२

॥ श्रीगणश्ाय नमः | शौनक उपाच । प्रकृतं वद सून न्वे संवादं हाक्रस्य च। सनकादिविदधण सवंमिद्धिकरं प्रम्‌ ॥१॥
नानावनारसंयुक्त धूत्रवणबगिस्रकम्‌ । शुन्वा सनक्ृखुर्पासनं किमृचुर्योगसिद्धये ॥२।॥ सून उवाच । धूम्नवणावनारम्य
श्रुत्वाऽह कधसंभिवम । चग्निं हृषटटरम्ाणः पप्रच्छुः शक्रं द्विजाः ॥३!] सन्दा उचुः । नानवनारसंगुतः श्रुत्वा
माहात्म्यमुत्तमम्‌ । भृघ्रवणावनारस्य संतुष्टाः म्म दारित 1५) अघुना ज्नाधि सक यागप्राःययमुत्तमम्‌ । विभि
सुखकरं श्रीधरे सुगमं यागिनायक्‌ ॥५॥। शशव उवाच । गणङाष्टदयं वशय सवसिद्धिपदायकम्‌ । साधकाय महानागाः राच्च
रै प्रानिहं परम्‌ ॥६॥ पुराऽहं गणनाधम्य ध्यानयुक्ताऽभवं द्विजाः| नच्र मां स्तां चेष्ठा जगाद वाक्यमुत्तमम्‌ ॥५
गमोवाच ¦ बद्‌ शकर कस्य न्वं व्यानं कमपि निन्यदा। इच्छामि नमहं वातुं त्वत्तः फि परमं मनम्‌ ॥८| शत वाच ।
गाता दवदवन ब्रपत्र्मदामादरात्‌ | ध्यायामि सवनावज्ञ करल्टदवं सनाननम्‌ 1९ नस्य यद्‌ हृदय दवि गुन
सवप्दायकम । कथयिष्यामि सर्वज्न यन ज्ाम्यमि नै विसुम ॥१०॥ पुराऽ्जञानाषृनोऽं नु नपमि संम्थिनाऽभवम्‌ । नत्र
नपःश्रभादण इष्रपटयं गजाननम्‌ ॥२२॥ नस्य दञनमात्रण स्फृतिः प्रप्र�